Transcript
Page 1: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

................นวน�ยายประชดสั�งคมเร��อง "ฆานฑิ�ต" น�� ถื�อว�าเป�น Master Romance of

Ridicule เน��องจากเขาได!เข�ยนข"�นด!วยเจตนาที่��จะประชดภาวะแห่�งสั�งคมของฝร��งเศสัและของประเที่ศใกล!เค�ยงในย+คน��น (ศตวรรษที่�� ๑๘ ก�อนการปฏิ�ว�ต�ฝร��งเศสั- wm) เม��อเร��องน��ถื0กต�พิ�มพิ2

เป�นคร��งแรก ๆ มห่าชนที่��วไปแตกต��นอ�านก�นน�บต��งแต�คนช��นสั0งจนคนสัาม�ญ และเร�ยกได!ว�าอ�านก�นต��งแต�ในห่!องร�บแขกอ�นห่ร0ห่ราของราชสั6าน�กไปจนห่!องใต!บ�นไดของพิวกสัาวใช!ต6�า ๆ และเป�นผลให่!

เก�ดความสัะเที่�อนแก�บ+คคลจ6าพิวกสัมมต�เที่วดาที่��วไปที่��งย+โรป

คำ��นำ��

               ห่น�งสั�อ "ฆานที่�ต" เล�มน�� ได!เคยต�พิ�มพิ2เป�นตอน ๆ ในห่น�งสั�ออ�กษรสัาสั2น ย+คของสั+ภา ศ�ร�มานนที่2 (ช�วงป9 ๒๔๙๔ - ๒๔๙๙) ซึ่"�งน�บได!ว�าห่น�งสั�อ "อ�กษรสัาสั2น" ในย+คน��นเป�นห่น�งสั�อที่��สั�งผลสัะเที่�อนต�อวงวรรณกรรมอย�างมาก.....

     ...... "ฆานฑิ�ต" ห่ร�อ candide น�� เป�นวรรณกรรมช��นเอกของ วอลแตร2 น�บเป�นงานเสั�ยดสั�ที่��สั�งผลสัะเที่�อนต�อฐานะและความเป�นอย0�ของชนช��นสั0งกล+�มห่น"�ง ในสั�วนของผ0!แปลที่��แปลเร��องน�� จากต!นฉบ�บเด�มใน "อ�กษรสัาสั2น" ม�ปรากฎเพิ�ยงช��อ "ดร.ว�ฒนา" เที่�าน��น ไม�ม�ห่ล�กฐานอ��นใด เราจ"งต�ดตามและที่ราบประว�ต�ของที่�านเพิ�ยงคร�าว ๆ ว�าเด�มเป�นห่มอเร�ยนจบจากศ�ร�ราชร+ �นเด�ยวก�บค+ณห่มอฝน แสังสั�งแก!ว ม�ช��อว�า "ค+ณห่มออาร�ย2" เคยเข�ยนห่น�งสั�อลงประจ6าในอ�กษรสัาสั2นและน�กรว�นอาที่�ตย2 สั�วนให่ญ�ที่��เข�ยนเป�นเร��องเก��ยวก�บวงการแพิที่ย2และจ�ตแพิที่ย2 ในบ��นปลายที่�านค+ณห่มออาร�ย2 ผ0!น��ได!อพิยพิต�วเองไปใช!ช�ว�ตอย0�ที่��อเมร�กาและสั��นช�ว�ตที่��น� �นเอง.....

บางตอนจากค6าน6าของสั6าน�กพิ�มพิ2 ๒๕๒๔

Page 2: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๑ ฆ�นำฑิตเกิดม�ในำปร�ส�ทรโหฐ�นำอย่��งไร และถู กิขั"บด$วย่ประกิ�รใด

              ม& ชายคนห่น"�งอย0�ในปราสัาที่ของที่!าว ธั"นำดร�แทนำทรงคำ( 1 ณ เม�อง เวสทฟ�เฬี&ย่ 2 ชายห่น+�มผ0!น��ธรรมชาต�ประสัาธน2มาให่!เป�นผ0!ม�ความประพิฤต�สั+ภาพิเร�ยบร!อยที่��สั+ด ม�ดวงห่น!าซึ่"�งฉายร0ปอ�นแที่!จร�งของดวงว�ญญาณ, ม�น6�าใจอ�นสั+จร�ตประกอบก�บด+ลยพิ�น�จอ�นเที่��ยงธรรม อาศ�ยล�กษณะน��แห่ละจ"งม�นามว�า ฆ�นำฑิต 3 (ข!าพิเจ!าคาดเอา)                พิวกบ�าวไพิร�เก�าแก�ประจ6าตระก0ลพิาก�นสังสั�ยว�าฆานฑิ�ตคงจะเป�นล0กของน!องสัาวที่!าวธ�นดรา ซึ่"�งได!เสั�ยก�นก�บชายด�ม�ศ�ลธรรมแถืว ๆ น��นเอง ที่��ไม�ยอมเข!าสั0�ว�วาห่2ด!วย กFเพิราะชายผ0!น� �นสั�บสัาวเห่ล�ากอได!เพิ�ยงเจFดสั�บเอFดช��วคน เที่�าน��นที่��เห่ล�อล�มเล�อนไปก�บเวลาเสั�ยห่มด (จ"งตกลงก�นไม�ได!)

               ที่!าวธ�นดราจะไม�เป�นผ0!อ6านาจให่ญ�ย��งในเม�องเวสัที่ฟาเฬี�ยกระไรได! เพิราะปราสัาที่ที่!าว ม�ได!ม�แต�เพิ�ยงที่วารเด�ยว ย�งม�บ�ญชรอ�กเป�นอ�นมาก ห่!องโถืงอ�นมห่าศาลเล�ากFดาดพิรม ม�สั+น�ขฝ0งให่ญ�อย0�ในคอกสั6าห่ร�บจะไล�เน��อ คนเล��ยงม!ากFเป�นคนล�าสั�ตว2ในต�ว พิระที่��ว�ดในห่ม0�บ!านแถืบน��นกFจ�ดการศาสันาประจ6าปราสัาที่                ใคร ๆ กFเร�ยกที่!าวเธอว�า ที่�านที่!าว ใคร ๆ กFต!องคอยห่�วเราะเม��อได!ฟIงที่�านเล�าน�ที่าน ชายาที่!าวธ�นดราเป�นคนเจ!าเน��อ ห่น�กสั�กสัามร!อยห่!าสั�บปอนด2เห่Fนจะได! จ"งน�บว�าเป�นผ0!ม�บ+ญห่น�กศ�กด�Jให่ญ�ได!ผ0!ห่น"�ง นางร�บธ+ระการงานในปราสัาที่เตFมภาคภ0ม� เป�นที่��น�าน�บถื�อห่น�กย��งข"�นไปอ�ก

Page 3: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ม�ธ�ดาคนห่น"�งช��อว�า คำ+ณิกิอง 4 อาย+ได!สั�บเจFดป9 ผ�วเน��อสัดใสั อวบที่!วม เจร�ญตา น�าจ�บใจใคร�ชมน�ก สั�วนโอรสัเล�ากFสัมศ�กด�Jสัมเก�ยรต�ที่��เก�ดมาเป�นบ+ตรที่!าวธ�นดราที่+กประการ อาจารย2 ป�งโกิลศ 5 เล�ากFเป�นม+น�ที่��น�าบ0ชาของตระก0ลที่�เด�ยว                ฆานฑิ�ตผ0!เยาว2สัด�บฟIงศ�ลปว�ที่ยาด!วยความเล��อมใสัเที่�าที่��อาย+และอ+ปน�สัสั�ยจะอ6านวย

 

               อาจารย2ปางโกสัศเป�นศาสัดาปร�ชญาศาสันจ�ตตจ�กรวาฬว�ที่ยา ที่�านพิ�สั0จน2น�าฟIงน�กห่นาว�า ถื!าไม�ม�เห่ต+จะม�ผลไม�ได! แล!วว�าสั��งว�เศษที่��สั+ดในโลกน��ห่ร�อโลกไห่นกFตาม จะว�เศษเก�นปราสัาที่ที่!าวธ�นดราอ�นรโห่ฐานที่��สั+ดไปไม�ได! ชายาของที่!าวธ�นดรากFเป�นชายาที่��ประเสัร�ฐที่��สั+ดในบรรดาชายาที่��งห่ลาย

               ที่�านอาจารย2ว�า "ย�อมพิ�สั0จน2ให่!เห่Fนได!ว�า ส.งหนำ/.งจะเป1นำส.งใด นำอกิไปจ�กิเป1นำส.งนำ"2นำมได$ ส.งท&.ม&ขั/2นำเป1นำขั/2นำกิ3โดย่ท&.สร$�งให$ม&ให$เป1นำ เม4.อม&เป1นำขั/2นำแล$วกิ3ไปส �คำว�มส2นำส+ด แต�ส.งต��ง ๆ ย่�อมส2นำส+ดลงด$วย่ด&ท&.ส+ด                ขอให่!ด0เถื�ด จม0กสัร!างมาให่!ร�บแว�น ด!วยเห่ต+น��เราจ"งม�แว�นใช! เที่!าที่6าไว!สั6าห่ร�บใสั�ถื+ง เราจ"งม�ถื+งเที่!าใสั� ห่�นม�ไว!สั6าห่ร�บกะเที่าะแล!วเอามาสัร!างปราสัาที่ ด�งน��นที่!าวเธอจ"งม�ปราสัาที่รโห่ฐาน ที่!าวพิญาที่��ย��งให่ญ�ที่��สั+ดในแคว!นน�� ย�อมจะต!องอย0�ปราสัาที่รโห่ฐานที่��สั+ดเป�นธรรมดา ห่ม0เก�ดมาสั6าห่ร�บให่!คนก�น เราจ"งก�นห่ม0ตลอดป9 กล�าวโดยล6าด�บแล!วผ0!กล�าวอ!างว�า ท+กิส.งท+กิอย่��งเป1นำไปด$วย่ด&นำ"2นำย่�อมกิล��วด$วย่คำว�มเขัล� คำวรจะกิล��วว��ท+กิส.งท+กิอย่��งเป1นำไปเพื่4.อคำว�มด&ท&.ส+ดต��งห�กิ"

               ฆานฑิ�ตต��งอกต��งใจ ต��งใจสัด�บฟIงและเช��ออย�างบร�สั+ที่ธ�Jใจ ด!วยว�านางค+ณ�กองผ0!น��งดงามเห่ล�อเก�นน�ก เพิ�ยงแต�น"กอย0�คนเด�ยวย�งไม�กล!าจะบอกนาง                แล!วฆานฑิ�ตกFสัร+ปเร��องความสั+ขได!ว�า ความสั+ขข��นแรกได!แก�การที่��เก�ดมาในปราสัาที่ของที่!าวธ�นดรา ความสั+ขข��นที่��สัองได!แก�นางค+ณ�กอง ความสั+ขข��นที่��สัามได!แก�การที่��ได!แลเห่Fนนางที่+กว�น ความสั+ขข��นที่��สั��ได!แก�การที่��ได!สัด�บฟIงอาจารย2ปางโกลศ อ+ตตมเมธ�แห่�งแคว!นน�� และน�บว�าแห่�งโลกน��กFได!

               ว�นห่น"�ง นางค+ณ�กองเด�นเล�นอย0�ในปLาละเมาะใกล! ๆ ปราสัาที่ซึ่"�งเร�ยกว�าอ+ที่ยาน ตานางลอยห่ว�างพิ+ �มไม!ไปเห่Fนอาจารย2ปางโกลศก6าล�งสัอนปร�ชญาธรรมชาต�ฝLายปฏิ�บ�ต� ให่!แก�ห่ญ�งต!นห่!องของพิระมารดา ห่ญ�งคนน��ร+ �นกะเตาะผ�วคล6�างามน�ก อ�อนละม+นแที่!

               เน��องด!วยนางค+ณ�กองเป�นคนใฝLว�ชาชอบห่าความร0 !ย��งน�ก นางจ"งเฝMาจ�บตาด0การที่ดลองปร�ชญาธรรมชาต�ซึ่"�งปฏิ�บ�ต�ซึ่6�าอ�กห่ลายคร��ง นางห่ายใจแที่บไม�ที่�น จ"งเก�ดความ

Page 4: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ประจ�กษ2แจ!งในอาน+ภาพิแห่�งเห่ต+ผลที่��อาจารย2สัอน ที่��งเห่ต+และผลที่��งน��น แล!วนางกFห่�นกล�บ ว+ �นวายใจเตFมประดา คร+ �นค�ดต�ดใจ เก�ดความใคร�ที่��จะเร�ยนร0 !ก�บต�วเอง ใฝLฝIนข"�นว�าต�วนางน��คงสัมจะเป�นเห่ต+ผลแก�ฆานฑิ�ต และฆานฑิ�ตกFสัมจะเป�นเห่ต+ผลแก�นาง

               พิอถื"งปราสัาที่กFพิอด�พิบฆานฑิ�ต ห่น!าของนางแดงข"�น ห่น!าของฑิานฑิ�ตกFแดงข"�น นางอวยพิรสัว�สัด�แก�เขาเสั�ยงสั��นก+กก�ก ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บนางซึ่"�งต�วเองพิ0ดอะไรออกไปกFห่าร0 !ไม�

               ว�นร+ �งข"�นก�นอาห่ารเยFนแล!ว ที่��งสัองล+กจากโตNะไปห่ล�งม�าน ค+ณ�กองที่6าผ!าเชFดห่น!าตก ฆานฑิ�ตก!มลงห่ย�บสั�งให่! ค+ณ�กองร�บเอาก�บม�ออย�างไม�เด�ยงสัา ห่น+�มเจ!ากFเลยจ0บม�อสัาวเจ!าอย�างไม�เด�ยงสัาเห่ม�อนก�น ที่��งค0�เก�ดช�ว�ตช�วาข"�น ความร0 !สั"กกFเร�าร!อนข"�น และอ�อนระที่วยลงอย�างน�าประห่ลาด ปากที่��งสัองจรดก�น ตาเป�นประกาย เข�าสั��นระร�ก ม�อกFไขว�คว!าก�นและก�น

               ที่!าวธ�นดราเด�นผ�านไปที่างม�านแลเห่Fนเห่ต+และผลอ�นน��เข!า ที่!าวเธอกFไล�ฆานฑิ�ตออกจากว�ง แถืมเตะข!างห่ล�งเข!าให่!ห่ลายที่� ค+ณ�กองเจ!าเป�นลมไป พิอฟO� นข"�นกFถื0กพิระมารดาต�อยเข!าให่!ที่��กกห่0

             ภายในปราสัาที่สั+ดแสันรโห่ฐานน�าอย0�ที่��สั+ดน�� บ�ดน��ม�แต�ความกล�วม�วมนแสันที่��สั+ดแล!ว

1- Baron of Thunder-ten-Tronckh 2- Westphalia 3- Candide Candide ปIจจ+บ�นค6าน��ใช!ในความห่มายว�า คนซึ่��อสั�ตย2และเปPดเผยตรงไปตรงมา ในย+คศตวรรษที่�� ๑๘ ใช!ก�นในความห่มายว�าเป�นคนซึ่��อ ๆ เช��อง�าย และต�ดจะที่"�ม-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 4- Cunegonde 5- Pangloss

๒ ฆ�นำฑิตตกิไปอย่ �ในำหม �ชนำบ+ลกิ�เร&ย่นำแล$วเป1นำอย่��งต�อไป

              ฆ�นำ ฑิ�ตถื0กข�บออกจากว�มานบนด�นแล!วกFซึ่�ดเซึ่พิเนจรไปตลอดว�น ไม�ร0 !ว�าไปที่างใด ก�นแต�ร!องไห่! เงยห่น!าด0ฟMา และเห่ล�ยวด0ที่างที่�ศที่��ต��งของปราสัาที่สั+ดรโห่ฐาน ซึ่"�ง

Page 5: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ก�กข�งสัาวผ0!บร�สั+ที่ธ�Jสั0งศ�กด�Jเห่น�อห่ญ�งที่��งห่ลาย                  เยFนแล!วอาห่ารย�งไม�ตกถื"งที่!อง ล!มต�วลงนอนบนด�นระห่ว�างที่!องร�องสัองข!าง ห่�มะป+ยให่ญ�ตกลงมาคล+มต�ว ร+ �งข"�นฆานฑิ�ตต�วชาไปห่มด ค�อยพิะย+งกายเด�นต�อไปจนถื"งเม�อง ๆ ห่น"�งซึ่"�งเขตต�ดต�อก�นช��อว�า ว�ลด(เบกิโหฟทร�ภดคำดอฟ 1 เง�นกFไม�ม� ห่�วและล!าแที่บว�าจะห่มดลม ไปห่ย+ดย��งอย0�ที่��ประต0โรงแรมแห่�งห่น"�ง ม�อาการที่+กข2ยากสัาห่�สั ม�ชายสัองคนใสั�เสั��อสั�น6�าเง�นเห่Fนเข!า คนห่น"�งพิ0ดข"�นว�า                  "เกลอ เจ!าห่น+�มคนน��ร0ปร�างเข!าที่� สั0งสัมสั�วนเสั�ยด!วย" ที่��งสัองคนกFพิาก�นเข!าไปห่าฆานฑิ�ต เช��อเช�ญอย�างอ�อนน!อมให่!เข!าไปก�นอาห่ารด!วยก�น

                 ฆานฑิ�ตตอบอย�างถื�อมต�วที่��สั+ดว�า "ที่�านผ0!เจร�ญ ที่�านให่!เก�ยรต�ข!าพิเจ!าอย�างสั0ง แต�ข!าพิเจ!าไม�ม�สั��งใดจะช6าระค�าอาห่ารซึ่"�งเป�นสั�วนของข!าพิเจ!าได!"                  คนใสั�เสั��อสั�น6�าเง�นบอกว�า "ข!าแต�ที่�านบ+คคลผ0!ม�ค+ณล�กษณะอย�างที่�านม�ควรต!องออกค�าอะไรเลย ที่�านเห่Fนจะสั0งห่!าฟ+ตห่!าน��วละกระม�ง?"

                 ฆานฑิ�ต "ถื0กแล!ว ข!าพิเจ!าสั0งเที่�าน��น" พิลางก!มศ�รษะค6าน�บ                  "เช�ญเถือะที่�าน เช�ญน��ง ข!าพิเจ!าที่��งสัองจะออกค�าอาห่ารแที่นที่�าน ใช�แต�อาห่าร ข!าพิเจ!าจะไม�ยอมให่!ที่�านขาดแคลนเง�นเลย คนเราย�อมเก�ดมาสั6าห่ร�บที่��จะช�วยเห่ล�อก�นและก�น"

                 ฆานฑิ�ต "ที่�านถื0กแล!ว อาจารย2ปางโกลศสัอนข!าพิเจ!าด�งน��นม�ได!ขาด ข!าพิเจ!าเห่Fนแจ!งแล!วว�าที่+กสั��งที่+กอย�างเป�นไปเพิ��อความด�ที่��สั+ด"

                 คนที่��งสัองขอให่!ฆานฑิ�ตร�บเง�นสัองสัามต6าล"ง ฆานฑิ�ตร�บเง�นแล!วขอให่!ร�บใบย�ม แต�คนที่��งสัองไม�ยอมร�บ ที่��งสัามคนจ"งพิาก�นน��งลงที่��โตNะ แล!วคนห่น"�งถืามข"�นว�า                  "ที่�านร�กถื"งห่�วใจไห่ม"

                 ฆานฑิ�ตตอบ "อQอ แน�ที่�เด�ยวแห่ละ ข!าพิเจ!าร�กนางค+ณ�กองล"กถื"งห่�วใจ"

                 คนห่น"�งจ"งว�า "ไม�ใช�เช�นน��น ข!าพิเจ!าถืามที่�านว�า ที่�านร�กน�บถื�อพิระเจ!าบ+ลกาเร�ยล"กถื"งห่�วใจห่ร�อไม�ต�างห่าก"

                 ฆานฑิ�ต "ข!าพิเจ!าไม�ร�กพิระองค2เลย เพิราะเก�ดมาย�งไม�เคยเห่Fน"

                 "อะไรก�น พิระเจ!าบ+ลกาเร�ยเป�นกษ�ตร�ย2ประเสัร�ฐสั+ดย��งกษ�ตร�ย2ที่��งห่ลาย เรามาด��มถืวายพิระพิรก�นเถื�ด"

                 "อQอ ด!วยความเตFมใจ ที่�านสั+ภาพิบ+ร+ษ" ว�าแล!วฆานฑิ�ตกFด��มด!วย                  คนที่��งสัองบอกว�า "พิอละ ต�อไปน��ที่�านเป�นผ0!ช�วย ผ0!สัน�บสัน+น ผ0!ปMองก�น และเป�นต�วผ0!กล!าห่าญแห่�งชาวบ+ลกาเร�ยน โชคลาภม�แก�ที่�านแล!ว ช��อเสั�ยงเป�นสั��งที่��ได!อย�างแม�นม��นแล!ว"

                 ที่�นใดน��น สัองคนกFช�วยก�นจ�บฆานฑิ�ตม�ดแล!วห่ามไปย�งกองที่�พิ พิอถื"งกองที่�พิเขาผล�กให่!ห่�นไปข!างขวาที่� ซึ่!ายที่� ให่!พิ+ �งเคร��องกระที่+!งที่��ห่�วเร�อ ให่!ด"งค�น ให่!เข!าแถืว ให่!ย�ง ให่!เด�น ว�นน��นถื0กต�ด!วยพิลองสัามสั�บที่� ว�นร+ �งข"�นฝRกห่�ดด�กว�าว�นวาน ถื0กต�เพิ�ยงย��สั�บที่�

Page 6: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ว�นต�อไปถื0กต�เพิ�ยงสัองที่� เพิ��อนฝ0งน�บถื�อว�าฆานฑิ�ตเป�นผ0!ที่��ม�ค+ณสัมบ�ต�ด�อย�างประห่ลาดสัมเป�นต�วอย�างที่��ด�

                 ฆานฑิ�ตม"นไปห่มด ย�งน"กไม�ออกว�าต�วเป�นผ0!กล!าห่าญได!อย�างไร ว�นห่น"�งฤด0ใบไม!ผล� อากาศด� น"กในใจว�าจะไปเด�นเล�นกFออกเด�นตรงไป เช��อใจว�ามน+ษย2กFตามสั�ตว2กFตามย�อมม�สั�ที่ธ�ใช!ขาได!ตามใจชอบ พิอไปได!สัองร!อยย��สั�บเสั!น กFม�ผ0!กล!าห่าญสั0งห่กฟ+ตสั��คนไล�ตามที่�นจ�บต�วม�ดลากไปเข!าค+กม�ด เขาถืามฆานฑิ�ตว�าจะเล�อกเอาอย�างไห่น ให่!คนเฆ��ยนสัามสั�บห่กที่�ที่��วที่��งค�าย ห่ร�อจะให่!ฝIงล0กตะก��วสั�บสัองล0กในสัมองที่�เด�ยว ฆานฑิ�ตตอบอย�างจองห่องว�าเก�ดเป�นมน+ษย2ย�อมม�เสัร�ภาพิ ด�งน��น ตนกFม�เสัร�ภาพิที่��จะไม�เล�อกอย�างห่น"�งอย�างใดเลย แต�เขาบ�งค�บให่!ต!องเล�อก                  ฆานฑิ�ตกFเลยตกลงอาศ�ยผลบ+ญแห่�งเที่วาน+ญาต ซึ่"�งเร�ยกก�นว�า เสัร�ภาพิ น��นว�า เล�อกเอาที่างให่!คนเฆ��ยนคนละสัามสั�บห่กที่� คนที่��งกองที่�พิม�สัองพิ�นคนถื0กเข!าสัองพิ�นห่นเป�นที่��พิ�นห่น ผ�วห่น�งแตกขาดแลเห่Fนกล!ามเน��อเสั!นเอFนต��งแต�ต!นคอไปจนถื"งก!นย!อย พิอจะเข!ารอบสัาม ฆานฑิ�ตที่นไม�ไห่ว ขอความกร+ณาให่!ย�งเสั�ยเถื�ด เขากFให่!ความกร+ณาเอาผ!าผ0กตาแล!วบอกให่!น� �งค+กเข�าลง เตร�ยมจะย�ง

                 กFพิอด�พิระเจ!าบ+ลกาเร�ยเสัดFจผ�านมาที่างน��น ที่รงซึ่�กถืามว�าม�ความผ�ดสัถืานใด เน��องจากพิระองค2ที่รงปร�ชาสัามารถืย��งน�กกFเข!าพิระที่�ยได!ตลอดว�า ฆานฑิ�ตเป�นปร�ชญาเมธ�ห่น+�ม ซึ่"�งย�งไม�ม�ความร0 !เร ��องของโลกอย�างใดเลย จ"งพิระราชที่านอภ�ยโที่ษโปรดเกล!าให่!ลดห่ย�อนโที่ษ ฆานฑิ�ตจ"งเป�นที่��สัรรเสัร�ญยกย�องแก�ชนที่��งห่ลาย ห่น�งสั�อพิ�มพิ2พิาก�นกล�าวขว�ญมากมายตลอดกาลนาน

                 ศ�ลยแพิที่ย2ผ0!สัามารถืร�กษาฆานฑิ�ตให่!ห่ายภายในสัามสั�ปดาห่2เที่�าน��น ใช!ข"�ผ"�งต6าห่ร�บของไดออสคำรดส 2 ฆานฑิ�ตเน��อห่น�งน!อยอย0�แล!ว แต�กFย�งพิอจะเด�นที่�พิต�อสั0!ก�บกองที่�พิพิระเจ!า อ�บ�รส 3 ซึ่"�งก6าล�งพิ�นต0ก�บกองที่�พิพิระเจ!าบ+ลกาเร�ยได!

1 - Valdberghoff - trardk - dikdorff เป�นการน6าค6าภาษาเยอรม�นมาผสัมปนเป (ค6าว�า Wald แปลว�าปLา, Berg แปลว�า ภ0เขา, Hof แปลว�า ลานบ!าน, Dorf แปลว�าห่ม0�บ!าน, Dick แปลว�า ห่นา ฯลฯ)- คณะผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Dioscirides : แพิที่ย2ชาวกร�กในคร�สัตศวรรษที่��๑ -ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 3 - Abaris : ชนเผ�าเช��อสัายมองโกลเข!ามาร+กรานด�นแดนย+โรปตะว�นออก ในช�วงคร�สัตศวรรษที่�� ๕ - ๖ ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

Page 7: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๓ ฆ�นำฑิตหนำ&ท"พื่บ+ลกิ�เร&ย่ไปได$อย่��งไร ต�อไปเป1นำอย่��งไร

              ไม� ม�อะไรที่��น�าด0สั0!สัองกองที่�พิน��แสัดงอาการช�งช�งก�นเลย จะเป�นความกล!าห่าญกFด� ความว�องไวกFด� ความฉลาดไห่วพิร�บกFด� เสั�ยงแตร ป9� ขล+�ย กลองและปOนให่ญ� ที่6าเพิลงอย�างที่��นรกเองกFไม�เคยได!ย�น ก�อนอ��นปOนให่ญ�ล!มคนเสั�ยข!างละห่กพิ�น แล!วปOนเลFกกวาดเสั�ยอ�กเก!าพิ�นห่ร�อห่ม��นคนให่!พิ!นไปจากพิ��นโลกอ�นสั+ดว�เศษน��                ห่อกปลายปOนกFเป�น เห่ต+ผล อ�นเพิ�ยงพิอสั6าห่ร�บมรณกรรมของคนอ�กห่ลาย ๆ พิ�น รวมห่มดไปสั�กสัามห่ม��นว�ญญาณเห่Fนจะได! ระห่ว�างที่��เขาเช�อดเน��อเถื�อห่น�งก�นอย�างกล!าห่าญน��ฆานฑิ�ตต�วสั��นอย�างปร�ชญาเมธ�ที่��งห่ลาย เที่��ยวห่าที่��ซึ่+กซึ่�อนอย�างด�ที่��สั+ดที่��จะห่าได!

                 ในที่��สั+ด ขณะที่��กษ�ตร�ย2ที่��งสัองให่!ที่ห่ารของตนร!องเพิลงขอพิรพิระเป�นเจ!าอย0�ในค�าย ฆานฑิ�ตตกลงใจจะไปห่าสัถืานที่��ตร"กตรองห่าเห่ต+และผลที่��อ��นให่ม� เด�นผ�านที่รากศพิและคนเจFบใกล! จะตายสั+มเป�นกอง ๆ ไป จนถื"งห่ม0�บ!านใกล!เค�ยงแห่�งห่น"�งเป�นห่ม0�บ!านในเม�องอาบาเร�ย แต�ห่ม0�บ!านน��เป�นถื�านเถื!าไปแล!วเพิราะพิวกบ+ลกาเร�ยเผาเสั�ยตามกฎห่มายสังคราม                เห่Fนคนแก�แผลเตFมต�วมองด0เม�ยอ+ !มล0กกอดประที่�บก�บอกและถื�นอ�นเตFมไปด!วยเล�อด มองด0เขาฆ�าล0กฆ�าเม�ยต�อห่น!าต�อตา เห่Fนธ�ดาไสั!ออกมากองนอกที่!อง

ห่ายใจเฮื�อกเป�นคร��งสั+ดที่!ายห่มดลมเพิราะที่ห่ารห่าญบ+ลกาเร�ยนได!สั6าเรFจก�จสัมอยากตามธรรมชาต�แล!วกFผ�าที่!องเสั�ย บางคนถื0กเผาอย0�ในไฟคร"�งต�ว ร!องขอให่!ช�วยลากห่น�ไฟ พิ��นด�นม�แต�ม�นสัมอง แขน ขา เร��ยราดไปที่��วที่+กแห่�ง                  ฆานฑิ�ตร�บผละไปห่ม0�บ!านอ��นโดยเรFว คราวน��ไปสั0�ห่ม0�บ!านบ+ลกาเร�ย ซึ่"�งกFถื0กที่ห่ารญาญอาบาเร�ยจ�ดการอย�างเด�ยวก�น เด�นย6�าไปบนแขนขาคนที่��ก6าล�งสั��นกระต+กห่ร�อไม�กFข!ามที่รากสั��งสัล�กห่�กพิ�งไป ในที่��สั+ดกFพิ!นเขตสังครามไปได! ในเคร��องห่ล�งม�เสับ�ยงอย0�อ�กเลFกน!อย แต�ในใจม�นางค+ณ�กองอย0�เป�นอ�นมาก

 

านฑิ�ตห่น�สัภาพิสังคราม

              พิอไปถื"งเม�องว�ล�นดาเสับ�ยงกFห่มดลง แต�ได!ย�นข�าวเล�าล�อว�าชาวเม�องน��ม� �งม�ก�นที่+กคน น�บถื�อศาสันาคร�สัเต�ยน จ"งไม�เป�นที่��ควรจะสังสั�ยเลยว�าจะไม�ได!ร�บการต!อนร�บ

Page 8: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เล��ยงด0อย�างเด�ยวก�บที่��ได!เคยได!ร�บมาในปราสัาที่ที่!าวธ�นดราก�อนที่��ดวงตากอ�นสั+กใสัของนางค+ณ�กองจะเป�นเห่ต+ให่!ถื0กข�บออกจากว�งน��น

                 ฆานฑิ�ตขอที่านบ+คคลห่น!าเศร!า ๆ (แสัดงว�าคนใจบ+ญ) ห่ลายคน แต�บ+คคลเห่ล�าน��นบอกฆานฑิ�ตเห่ม�อนก�นห่มดว�า ถื!าข�นห่าก�นแบบน��จะถื0กข�บไปข�งในโรงด�ดสั�นดาน เพิ��อจะได!เร�ยนให่!ร0 !จ�กที่6ามาห่าก�นเสั�ยที่�

                 ต�อจากน��นไปพิบบ+คคลผ0!ห่น"�งตะโกนปาฐกถืาในที่��ประช+มให่ญ�มาช��วโมงห่น"�งแล!ว ว�าด!วยเร��อง ความเมตตากร+ณา ฆานฑิ�ตเข!าไปขออาห่ารก�น ปาฐกผ0!น� �นมองค!อน แล!วว�า                  "เจ!ามาที่6าอะไรที่��น��? มาเพิ��อเห่ต+ด�ห่ร�อ?"

                 ฆานฑิ�ตตอบอย�างละม�อมว�า "ถื!าไม�ม�เห่ต+แล!วจะม�ผลไม�ได! ที่+กสั��งย�อมสั�มพิ�นธ2ก�นและน6าไปสั0�ความด�ในที่��สั+ด ได!ม�เห่ต+จ6าเป�นที่��ข!าพิเจ!าถื0กข�บออกจากสัถืานที่��อ�นม�นางค+ณ�กองปรากฎกายอย0� และต�อมาถื0กที่ห่ารเข!าแถืวเฆ��ยน มาบ�ดน��ม�เห่ต+จ6าเป�นที่��ข!าพิเจ!าจะต!องขอที่านก�นจนกว�าข!าพิเจ!าจะที่6ามาห่าก�นเองได! เม��อเร��องเป�นเช�นน��แล!วจะเป�นอ��นไปไม�ได!"

                 ปาฐก "เกลอเอQย เกลอเช��อว�าสั�งฆราชเป�นปฏิ�ปIกษ2พิระคร�สัต2ห่ร�อเปล�า"                  ฆานฑิ�ตตอบว�า "ไม�เคยได!ย�นสั�กที่� ที่�านจะเป�นห่ร�อไม�เป�นกFช�าง ข!าพิเจ!าขออาห่ารก�นห่น�อย"

                 ปาฐก "เจ!าไม�ควรจะได!แดกอะไรเลยไปให่!พิ!น คนถื�อย, อ�ปเปห่�คนระย6า อย�ามาให่!ใกล!ข!าอ�ก"

                 ฝLายเม�ยปาฐกพิอด�โผล�ห่น!าต�างออกมาเห่Fนบ+คคลผ0!ม�ความสังสั�ยเก��ยวก�บสั�งฆราชเป�นปฏิ�ปIกษ2ก�บพิระคร�สัต2ห่ร�อเปล�า กFเอาน6�าเย------เที่ ลงมากลาง กะ------โธ�ถื�ง เร��องผ0!ห่ญ�งน��ห่นอ ลงได!บ!าศาสันาแล!วกFเก�นต!องการกระไรเลย

                 ชายคนห่น"�งช��อแฌ่�ม 1 ไม�เคยร�บศ�ลบ�พิไตสั2กFกลายเป�นอานาบ�พิต�สั ค�อคนด�บ คร��นเห่Fนเพิ��อนห่�วอกอ�นเด�ยวก�นถื0กร�งแกอย�างโห่ดร!ายให่!เป�นที่��เสั��อมศ�กด�Jเช�นน��น กFช�วยพิาไปบ!านช6าระกายแล!วจ�ดอาห่ารและเบ�ยร2ให่! เพิ��อนผ0!น��กFเป�นสั�ตว2ที่ว�บาที่ปราศจากขน ม�เห่ต+ม�ผลค�อมน+ษย2ด!วยก�นแที่! แล!วนายแฌ่�มคนด�บกFให่!เง�นอ�กก"�งต6าล"ง และขอให่!ห่�ดเร�ยนประด�ษฐ2พิรมเปอร2เซึ่�ยซึ่"�งที่6าในเม�องว�ล�นดา ฆานฑิ�ตห่มดแรงแที่บว�าจะห่มดลมแล!ว ได!แต�อ+ที่านว�า

"ที่�านอาจารย2ปางโกลศว�าไว!แล!วว�า ที่+กสั��งเป�นไปเพิ��อความด�ที่��สั+ดในโลกน�� ข!าพิเจ!าร0 !สั"กซึ่"�งใจในจาคะอ�นย��งยวดของที่�านย��งกว�าความอ+จาดปราศจากมน+ษยธรรม ซึ่"�งนายคนใสั�เสั��อด6าก�บนางเม�ยคนน��นที่6าก�บข!าพิเจ!าย��งน�ก"

                 ว�นร+ �งข"�นออกไปเด�นเล�น พิบยาจกผ0!ห่น"�งตามต�วม�สัะเกFดเตFมไป ตาเป�นโรค

Page 9: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

จม0กโห่ว� ปากเบ��ยว ฟIนด6า คอต�บ ได!ร�บความที่รมาน เพิราะไอเห่ล�อก6าล�ง ไอที่�ห่น"�งฟIนห่ล+ดซึ่"�งซึ่��ห่น"�งที่+กคร��งไป

1 -James

๔ ฆ�นำฑิตพื่บอ�จ�รย่(ป�งโกิลศอย่��งไร และเกิดอะไรขั/2นำต�อไป

              ฆ�นำ ฑิ�ตบ�งเก�ดความกร+ณาย��งกว�าความกล�วสัยดสัยอง เอาเง�นสัองต6าล"งที่��ได!จากนายแฌ่�มคนด�บสั�งให่!ยาจกผ0!น�าเกล�ยดเห่ม�อป9ศาจ ป9ศาจน��นจ!องมองด0ฆานฑิ�ตไม�วางตาน6�าตาไห่ล แล!วผงะห่งายห่ล�ง ฆานฑิ�ตงอต�วห่น�ขยะแขยง

                 คนน�าสัยดสัยองว�าก�บคนขยะแขยงว�า "อน�จจาเอQย ที่�านไม�ร0 !จ�กอาจารย2ปางโกลศของที่�านเสั�ยแล!วห่ร�อไร?"

                 "เราได!ย�นอะไรน�� ที่�านห่ร�อ อาจารย2ที่��ร �กของข!าพิเจ!า? ที่�านผ0!ม�ล�กษณาการที่+พิพิลภาพิไปด�งน��นะห่ร�อ? เก�ดเห่ต+อาเภที่พิานที่�านประการใด? เห่ต+ไฉนที่�านจ"งมาจากปราสัาที่สั+ดว�เศษ? นางค+ณ�กองผ0!เป�นม+กดาห่ารแห่�งกานดา ผ0!ซึ่"�งธรรมชาต�ประสัาธน2สัรรค2ช� �นเย��ยมยอดเล�า บ�ดน��นางเป�นประการใดบ!าง?"

                 ปางโกลศ "ก6าล�งข!าพิเจ!าน!อยจนล+กย�นไม�ไห่วแล!ว"

                 ฆานฑิ�ตกFช�วยอ+ !มอาจารย2ไปย�งโรงม!าของนายแฌ่�มคนด�บ ห่าอาห่ารไห่!ก�นห่น�อยห่น"�งพิอได!ช��นใจบ!าง แล!วฆานฑิ�ตกFถืามอ�กว�า                  "ย�งไงที่�าน นางค+ณ�กอง?"

                 "ตายแล!ว"

                 ฆานฑิ�ตได!ฟIงด�งน��นกFเป�นลมไป อาจารย2ต!องช�วยเอาน6�าสั!มเสั�ย ๆ ที่��เผอ�ญม�อย0�ในโรงม!าเย�ยวยา ล�มตาฟO� นข"�นมาได!                  "ค+ณ�กองตายแล!ว โธ�แม�ยอดห่ญ�ง เจ!าไปสั0�ที่��ใดห่นอ? แต�ที่�านอาจารย2 นางเป�นโรคอะไรตาย ห่ร�อจะเป�นด!วยความเศร!าโศกว�ปโยค ที่��ข!าพิเจ!าถื0กบ�ดานางถื�บออกจากปราสัาที่กระม�ง?"

                 "ม�ใช�ห่รอก นางถื0กพิวกที่ห่ารบ+ลกาเร�ยนเป�นอ�นมากกล+!มร+มข�มข�น สั6าเรFจก�จม�นแล!วกFแห่วะอกและที่!องนาง สั�วนที่!าวธ�นดราน��นถื0กถื�บพิระเศ�ยรแตกตายเพิราะจะเข!าช�วยธ�ดา ฝLายชายากFถื0กสั�บต�วเป�นช��น ๆ ล0กศ�ษย2ข!าพิเจ!ากFถื0กเข!าอย�างเด�ยวก�บพิ��นาง สั�วน

Page 10: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ปราสัาที่น��นแม!ห่�นก!อนเด�ยวกFไม�เห่ล�อซึ่!อนก�นอย0�เลย ฉางสั�กห่ล�ง แกะสั�กต�ว เป�ดสั�กต�ว ต!นไม!สั�กต!นกFไม�เห่ล�อ แต�พิวกม�นกFได!ร�บการแก!แค!น ค�อชาวอาบาเร�ยได!จ�ดการก�บที่!าวพิระยาบ+ลกาเร�ยนในแคว!นต�ดต�อก�นอย�างเด�ยวก�นน��นเห่ม�อนก�น"

                 ในระห่ว�างสันที่นาก�น ฆานฑิ�ตเป�นลมไปอ�ก คร��นฟO� นข"�นกFได!เจรจา ป+จฉาว�สั�ชนาก�นต�อไปถื"งเห่ต+และผลต�าง ๆ ตลอดจนขอที่ราบเห่ต+ผลเพิ�ยงพิอ ที่��ลดสั+พิพิลภาพิของอาจารย2ให่!เป�นที่+พิพิลภาพิด�งที่��เห่ต+เป�นฉะน��

                 อาจารย2 "โอ!เอQย จะอะไรเสั�ยอ�ก กFความร�กน�ะสั� ความร�กอ�นประสัาธน2สั+ขให่!แก�มน+ษยชาต� ความร�กอ�นเช��อมดองโลกให่!คงอย0� ความร�กอ�นเป�นว�ญญาณของสั�ตว2ที่��ม�อ�นที่ร�ย2สั�มผ�สัที่��งห่ลาย ความร�ก, ความร�กอ�นอ�อนละม+น"

                 ฆานฑิ�ต "โอ!เอQย ความร�กน��น�ะห่ร�อ ข!าพิเจ!าร0 !จ�กแล!วเป�นเจ!าแห่�งห่�วใจ เป�นว�ญญาณแห่�งว�ญญาณ แต�เที่�าที่��ข!าพิเจ!าได!เสั�ยไปก�บความร�กน��นไม�มากไม�น!อยไปกว�าได!จ0บห่น"�งที่� ก�บถื0กถื�บย��สั�บที่�ข!างห่ล�งเที่�าน��น สั�วนที่�านสั�ได!ร�บผลน�าเกล�ยดกล�วจากเห่ต+อ�นงดงามน�าชมเห่Fนปานฉะน��น จะเป�นได!อย�างใดห่นอ"

ปางโกลศตอบว�าด�งน�� "ฆานฑิ�ตผ0!เป�นที่��ร �กเอQย ที่�านจ6านางปะแกิ3ต 1 อ�เดFกร0ปงามที่��ร �บใช!ชายาของที่!าวธ�นดราได!ไห่ม ข!าพิเจ!าได!ล��มรสัร��นรมย2ชมสัวรรค2ภายในวงแขนของนางน�� แต�แล!วสัวรรค2กFกล�บเป�นนรกห่มกไห่ม!ต�วข!าพิเจ!าให่!เป�นไปเช�นน�� นางม�เช��อไฟนรกอย0�ในต�ว ถื!าจะถื"งแก�ความตายไปด!วยแล!วเห่ม�อนก�น กFไม�ร0 !นางปะแกFตได!ร�บเช��อมาจากพิระฟร�นซึ่�สัก�นผ0!คงแก�เร�ยนผ0!ห่น"�ง พิระองค2น��ได!พิยายามสั�บสัาวราวเร��อง ได!ความว�าที่�านเองต�ดมาจากที่�านผ0!ห่ญ�งชราคนห่น"�ง ที่�านผ0!ห่ญ�งชราผ0!น��นต�ดมาจากนายที่ห่ารม!า นายที่ห่ารม!าต�ดมาจากค+ณห่ญ�ง ค+ณห่ญ�งต�ดมาจากคนใช! คนใช!ต�ดมาจากแม�ช� แม�ช�ก�อนจะบวชต�ดมาจากล0กเร�อของคร�สัโตเฟอโคล�มบ�สั สั6าห่ร�บต�วข!าพิเจ!าจะไม�สั�งต�อไปให่!ผ0!ใดอ�ก ด!วยข!าพิเจ!าก6าล�งจะที่6ากาลก�ร�ยาตายอย0�แล!ว"

                 ฆานฑิ�ต "อ+แม�เอQย สั�บพิ�นธ+2ว�ที่ยาน��น�าประห่ลาดจร�งห่นอ ต!นตอโรคน��ไม�ใช�ป9ศาจดอกห่ร�อที่�านอาจารย2"                  มห่าบ+ร+ษผ0!น��ตอบว�า "ม�ใช�ดอก โรคน��เป�นสั��งที่��จะปราศจากเสั�ยม�ได! ถื�อว�าเป�นเคร��องประสัมสั6าค�ญอ�นพิ"งม�ในโลกอ�นสั+ดประเสัร�ฐน�� ค�ดด0สั� โคล�มบ�สัเอาโรคน��ไปสั0�เกาะอเมร�กาพิอไปต�ดช�ว�ตให่ม� ต��งแต�ย�งไม�เก�ดถื"งก�บแที่!งกFม� ที่��ง ๆ ที่��เห่Fนได!ว�าข�ดประสังค2การด!านปลายของธรรมชาต�                 แต�ถื!าโคล�มบ�สัไม�เอาโรคน��ไปต�ดคนด�งว�าแล!ว เรากFจะไม�ม�ชFอคกาแลFตก�นห่ร�อสั�คำ3อทชนำแนำ3ล 2 ใช! เราควรจะสั�งเกต+ด0ในภาคพิ��นย+โรปเรา โรคร!ายน��กFเห่ม�อนก�บศาสันาไม�ลงรอยก�น ซึ่"�งจ6าก�ดที่��อย0�โดยเฉพิาะแห่�งห่น"�ง ๆ ชนภาคพิ��นอาเซึ่�ย ค�อ ต+รก� อ�นเด�ยน เปอเช�ยน จ�น สัยาม ญ��ป+Lน ห่าร0 !พิ�ษสังของม�นไม� แต�กFม�เห่ต+ผลเพิ�ยงพิอที่��จะเช��อได!ว�าอ�กสัองสัามร!อยป9 กFจะถื"งคราวจะต!องร0 !จ�กม�นเห่ม�อนก�นในขณะน�� โรคน��เจร�ญแพิร�ห่ลายอย�างน�าพิ�ศวงในห่ม0�

Page 11: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เรา โดยเฉพิาะในบรรดาบ+คคลในกองที่�พิ ซึ่"�งล!วนแล!วไปด!วยที่ห่ารจ!างซึ่"�งได!ร�บการฝRกฝนด�ม�ความซึ่��อสั�ตย2สั+จร�ต และเป�นผ0!ต�ดสั�นโชคชะตาของประเที่ศ เราย�อมจะย�นย�นโดยไม�ผ�ดพิลาดว�า เม��อที่ห่ารสัามห่ม��นคน รบก�บที่ห่ารอ�กสัามห่ม��น ย�อมจะต!องม�ราวข!างละสัองห่ม��นคนที่��เป�น สั ฟ ล" (syphilis)

                 ฆานฑิ�ตว�า "อ�ศจรรย2จร�ง แต�ถื"งอย�างไรที่�านอาจารย2กFต!องร�กษาเสั�ยให่!ห่าย"

                 อาจารย2 "โธ�เอQย จะร�กษาได!อย�างไร สัตางค2ไม�ม�ต�ดต�วสั�กเกNเด�ยว ตลอดพิ�ภพิจบแดนน��ม�อย0�บ!างห่ร�อ ที่��ห่มอจะกรอกเล�อดห่ร�อที่ายาให่!ห่น�งพิองโดยไม�ค�ดเง�น ห่ร�อจะม�คนมาออกเง�นให่!"

                 ประโยคสั+ดที่!ายที่6าเอาฆานฑิ�ตม�กะใจ จ"งไปห่านายแฌ่�มคนด�บใจบ+ญ แล!วที่ร+ดต�วลงแที่บเที่!าบรรยายภาพิของอาจารย2ผ0!เคยสั+พิพิลภาพิต!องถื0กปลดลงมาเป�นที่+พิพิลภาพิ ค6าบรรยายของฆานฑิ�ตถื"งใจนายแฌ่�มคนด�บ ถื"งก�บพิาอาจารย2ปางโกลศเข!าไปในบ!านไม�ช�กช!า ร�กษาโรคจนห่าย ออกค�าใช!จ�ายให่!ที่��งห่มด                  เม��อห่ายแล!วอาจารย2คงเสั�ยตาข!างห่น"�งก�บห่0ข!างห่น"�งเที่�าน��นย�งเข�ยนห่น�งสั�อได!ด� และค�ดเลขเก�งน�กห่นา นายแฌ่�มคนด�บต��งให่!เป�นสัม+ห่บ�ญช� ต�อมาอ�กสัองเด�อนม�ธ+ระการค!าที่��กร+งล�สับอน จ"งพิาปร�ชญาเมธ�ที่��งสัองลงเร�อไปด!วยก�น ปางโกลศอธ�บายให่!นายแฌ่�มฟIงว�า : ใด ๆ ในโลกน��ล!วนแต�ม�มาเป�นมาอย�างด�ที่��สั+ดแล!วจะด�ย��งกว�าน��ไม�ได! แต�นายแฌ่�มย�งไม�ลงความเห่Fนด!วย ตอบว�า

"ด0จะเป�นอย�างน��มากกว�ากระม�ง ค�อมน+ษย2เราน��ม�ล�กษณะจะล!างผลาญก�นอย0�ในต�วแต�ไรมา เม��อเก�ดมากFไม�ใช�ห่มาปLา แต�กลายเป�นห่มาปLาภายห่ล�ง พิระเจ!าไม�ได!ประที่านปOนให่ญ�ขนาดห่น�ก ๒๔ ปอนด2 ห่ร�อห่อกปลายปOน แต�มน+ษย2กFที่6าปOนให่ญ�ห่อกปลายปOนข"�นล!างผลาญก�น อาศ�ยบ�ญช�น��ข!าพิเจ!าว�าจะที่6าเป�นล!มละลายกFได! ใช�แต�เที่�าน��น ข!าพิเจ!าย�งใช!สั��งเร�ยกว�าย+ตต�ธรรมน��นเองโกงเจ!าห่น��กFได!"

                 อาจารย2เอกเนตรตอบว�า "กFที่��งน��นที่��งน��เป�นของจ6าเป�นอย�างว�า ความสั0ญเสั�ยสั�วนบ+คคลย�อมที่6าให่!สั�วนให่ญ�ได!ร�บผลด� ด�งน��น ย��งม�สั�วนบ+คคลสั0ญเสั�ยมากเที่�าใดกFย��งที่6าให่!สั�วนให่ญ�ได!ด�มากข"�นเที่�าน��น"

                 ขณะที่��ให่!เห่ต+ผลก�นอย0�น� �น ที่!องฟMาม�ดคร"�มลง พิาย+พิ�ดมาที่��งสั��ที่�ศ เร�อถื0กมห่าวาตะภ�ยให่ญ�ที่��สั+ดภายในระยะที่างห่�างจากกร+งล�สับอนพิอแลเห่FนฝI� งเที่�าน��น

1 - Paguette

2 - สั�คFอที่ช�นแนFล ชาวย+โรปเร�ยนร0 !การน6าสั�ประเภที่น��มาใช!จากชาวเมFกซึ่�ก�น น6ามาใช!ย!อมผ!า-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

Page 12: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๕ มห�ว�ตะภ"ย่ เร4อแตกิ แผ่�นำดนำไหว อ�จ�รย่(ป�งโกิลศ

ฆ�นำฑิต และนำ�ย่แฌ่�มคำนำดบ เป1นำอย่��งไรต�อไป

              เร4อ ห่ม+นคว!างกลางสัม+ที่รจนผ0!โดยสัารได!ร�บความเจFบปวดที่รมานปางตาย คร"�งห่น"�งห่มดความร0 !สั"กต�ว ไม�ร0 !ว�าอ�นตรายจะมาถื"งอย�างใด อ�กคร"�งห่น"�งร!องกร�ดห่ว�ดห่วาด ไห่ว!พิระขอให่!ช�วย ใบเร�อขาด เสัากระโดงห่�ก ที่!องเร�อแตก ใครที่6าอะไรกFที่6าไปไม�ม�ใครได!ย�น ไม�ม�ใครสั��งงาน

                 นายแฌ่�มคนด�บข"�นไปบนดาดฟMาช�วยล0กเร�อที่6างาน เลยถื0กกลาสั�คนห่น"�งต�เอาลงไปนอนเห่ย�ยดยาวอย0� แต�ความที่��ม�นต�แรงจนต�วเองกFย� �งไม�อย0�ห่�วพิ+ �งไปตกดาดฟMาลงไป เผอ�ญไปต�ดเสัากระโดงห่�กที่��แขวนอย0� นายแฌ่�มผ0!เมตตาล+กข"�นได!กล�บร�บว��งไปช�วยลากเอาต�วข"�นมาได! ต�วเองช�วยเขาจนห่มดก6าล�งเลยห่ล�นลงไปในที่ะเลต�อห่น!าไอ!กลาสั�น� �น ไอ!กลาสั�ปล�อยให่!นายม�นจมที่ะเลตาย ตาน!อยกFม�ได!ช6าเล�องด0

                 ฆานฑิ�ตว��งไปที่��กาบเร�อเห่Fนผ0!ช�วยช�ว�ตตน โผล�ข"�นมาเห่น�อคล��นห่นห่น"�ง แล!วกFจมห่ายไปอย�างไม�ม�ว�นโผล�อ�ก จ"งเตร�ยมต�วจะกระโดดลงไปช�วย กFพิอด�อาจารย2ปางโกลศมาก��นไว! อธ�บายให่!เห่Fนว�าอ�าวล�สับอนน��สัร!างมาสั6าห่ร�บจะกล�นนายแฌ่�มคนด�บ                  ขณะที่��อธ�บายให่!เห่ต+ผลอย0�น� �นเร�อกFแตกโครม คนตายห่มด เห่ล�อแต�อาจารย2ปางโกลศ ฆานฑิ�ต และไอ!กลาสั�ผ0!ปล�อยให่!นายม�นจมน6�าตายน��น ไอ!อ�ปร�ย2ม�นว�ายเข!าฝI� งเอง สั�วนอาจารย2ก�บฆานฑิ�ตเกาะไม!ไปจนข"�นฝI� งได!

                 พิอม�แรงข"�นบ!างแล!วกFพิาก�นเด�นที่างต�อไปย�งกร+งล�สับอน ย�งม�เง�นเห่ล�ออย0�บ!างคงจะพิอซึ่��ออาห่ารประที่�งช�ว�ตไปได!อ�ก ห่ล�งจากที่��รอดตายในน6�ามาคร��งห่น"�งแล!ว เด�นพิลางร6าพิ�นพิลางถื"งนายแฌ่�มผ0!ช�วยช�พิ ไปย�งไม�ที่�นถื"งกร+งกFร0 !สั"กว�าพิ��นด�นที่��เห่ย�ยบย�างไปน��นกระเที่�อน น6�าที่ะเลข"�นลง เด�อนเป�นฝอยฟอง ซึ่�ดเอาเร�อที่��ที่อดสัมออย0�ที่��ที่�าเร�อแตกไม�ม�ช��นด� ไฟล+กม!วนเป�นเกล�ยว เผาตลาด ถืนนห่นที่างเป�นเถื!าถื�านไป บ!านล!มระเนระนาด ห่ล�งคาลงมาอย0�ก�บบาที่ว�ถื� บาที่ว�ถื�กFแตกกระจาย คนถื0กบ!านที่�บตายสัามห่ม��นคน ม�ที่+กเพิศที่+กว�ย ไอ!กลาสั�คนน��นผ�วปากแช�งด�า ม�นว�าม�นจะร6�ารวยด!วยที่ร�พิย2สัมบ�ต�ที่��ปราศจากเจ!าของน��น

                 ปางโกลศว�า "เห่ต+ผลเพิ�ยงพิอ ที่��ให่!เก�ดว�กฤตการณ2น��จะเป�นอ�นใดห่นอ?"

                 ฆานฑิ�ตร!องว�า "ว�นน��เป�นว�นไฟบรรล�ยก�ลปWมาล!างโลกแล!ว"

                 ไอ!กลาสั�ว��งพิล�านไปตามว�นาศว�ตถื+ ค!นสัมบ�ต�จากผ0!ตายได!แล!วเอาเสั�ย ก�นเห่ล!าจนเมานอนห่ล�บพิอสัร�างแล!วกFไปได!ผ0!ห่ญ�งอารมณ2ด�คนห่น"�งซึ่"�งรอดตายจากบ!านพิ�งที่�บ จะจ�ดการก�บนางต�อห่น!าคนตายและที่��ก6าล�งจะตาย อาจารย2ปางโกลศย"ดแขนเสั��อไว! พิ0ด

Page 13: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ว�า                  "เกลอเอQย ที่6าอย�างน��ไม�ถื0ก เจ!าจะที่6าบาปต�อ เห่ต+ผลสัากลแล!วละ เจ!าเล�อกกาลเที่ศะไม�เห่ม�อนเสั�ยเลย"

                 ไอ!กลาสั�ม�นว�า "นรกจกเปรต ข!าเป�นกลาสั�เก�ดที่��เม�องปIตตาเว�ย ข!าเคยย6�าปLาช!ามาสั��คร��งแล!วตอนที่��เด�นเร�อไปญ��ป+Lน เห่ต+ผลสัากลก�บแมวอะไร"

                 ห่�นตกลงมาถื0กฆานฑิ�ต ฆานฑิ�ตล!มลงเห่ย�ยดยาวอย0�บนถืนนเตFมไปด!วยกองขยะ ร!องบอกอาจารย2ว�า                  "ข!าพิเจ!าจะตายแล!ว ขอเห่ล!าอง+ �นก�บน6�าม�นห่น�อยเถื�ด"

แผ�นด�นไห่วที่6าลายสัามในสั��สั�วนของกร+งล�สับอน

                 ปางโกลศ "แผ�นด�นไห่วน��ไม�ใช�เป�นของให่ม� เม�องล�มาในอเมร�กากFไห่วอย�างเด�ยวก�นน��เม��อป9กลายน�� เห่ต+เด�ยวก�น ผลเด�ยวก�น จะต!องม�ที่างก6ามะถื�นด�นใต!ด�นจากล�มามาล�สับอนเป�นแน�ที่�เด�ยว"

                 ฆานฑิ�ต "อาจจะไม�ม�ที่างเป�นไปได!อย�างอ��น แต�ค+ณพิระช�วยขอน6�าม�นก�บเห่ล!าอง+ �นห่น�อยเถื�ด"

                 ปร�ชญาเมธ�กล�าวว�า "อะไรนะ อาจจะเป�นไปได!อย�างอ��นห่ร�อ ข!าพิเจ!าขอย�นย�นค6าว�าสัามารถืจะแสัดงให่!เห่Fนได!"

                 ฆานฑิ�ตเป�นลมสัลบไป ปางโกลศไปเอาน6�าจากน6�าพิ+แถืวน��นมาประพิรมจนฟO� น ว�นร+ �งข"�นพิาก�นย6�าไปบนสั��งสัล�กห่�กพิ�งได!เสับ�ยงอาห่ารบ6าร+งก6าล�งที่��เสั�ยไป ต�อจากน��นกFเข!าร�วมก�บคนอ��นช�วยเห่ล�อผ0!รอดต�ว บางคนที่��ได!ร �บความช�วยเห่ล�อกFจ�ดห่าอาห่ารอย�างด�เที่�าที่��จะห่าได!ในยามว�บากน��นมาเล��ยงด0                  จร�งแล!วห่นอ! การก�นในคร��งน��นม�แต�ที่+กข2โที่มน�สัที่+กคนก�นขนมปIงช+บน6�าตา ปางโกลศคอยปลอบใจคนที่��งห่ลายให่!เช��อม��นว�าสั��งใด ๆ จะเป�นไปอย�างอ��นนอกจากที่��เป�นอย0�น��ม�ได! ว�า

"เพิราะที่+กสั��งที่+กอย�างที่��ม�ที่��เป�นมา กFม�กFเป�นมาเพิ��อความด�ที่��สั+ด ภ0เขาไฟที่��ม�อย0�ในกร+งล�สับอนกFเพิราะจะไปม�ที่��อ��นไม�ได! การที่��สั��งห่น"�งจะกล�บเป�นสั��งอ��นย�อมเป�นไปไม�ได! เพิราะสั��งใด ๆ ย�อมเป�นสั��งที่��ม�นเป�นน��น ๆ "

                 ชายร�างเลFกคนแต�งด6าซึ่"�งน��งอย0�ต�ดก�นเป�นพิระว�น�ยธร ได!ฟIงด�งน��นกFกล�าวข"�น

Page 14: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ด!วยความสั+ภาพิว�า "ถื!าเช�นน��นกFด0ด�งว�าที่�านไม�เช��อในบาปที่��ได!กระที่6ามาแต�ชาต�เด�ม เพิราะถื!าที่+กสั��งที่+กอย�างม�และเป�นมาเพิ��อความด�ที่��สั+ดแล!ว กFย�อมไม�ม�โที่ษ ไม�ม�นรก"

                 ปางโกลศสันองถื!อยด!วยความสั+ภาพิย��งไปกว�าพิระ ว�า                  "ข!าพิเจ!าขอใต!เที่!าได!โปรดประที่านอภ�ย การลงโที่ษลงนรกน��นแห่ละจ�ดเข!าระบอบอ�นจ6าเป�น สั6าห่ร�บมน+ษย2อย�างด�ที่��สั+ดของโลกแล!ว"

                 พิระว�น�ยธร "ถื!ากระน��น, ที่�านผ0!เจร�ญ, ที่�านกFไม�เช��อใน เสัร�ภาพิของมน+ษย2 ดอกกระม�ง?"

                 ปางโกลศ "ใต!เที่!าคงจะประที่านอภ�ยแก�ข!าพิเจ!าอ�กคร��ง เสัร�ภาพิน��นย�อมค0�ก�บความจ6าเป�นอ�นเดFดขาด อาศ�ยความจ6าเป�นน��เองเราจ"งม�เสัร� พิ0ดอย�างสั��น ๆ ว�า----ผ0!ที่��ถื�อที่ฤษฏิ�ว�า คนไม�ม�เสัร�ในการค�ดการพิ0ดย�อมจะ-"

                 พิ0ดได!กลางประโยค พิระว�น�ยธรกFสั��งให่!คนใช!เที่เห่ล!าอง+ �นซึ่"�งที่6าจากปอโตห่ร�อ ออปปอโต 1 ให่!น�กปร�ชญาห่น"�งแก!ว

1 - Porto ห่ร�อ Aporto ใช!เร�ยกเห่ล!าไวน2โปรต+เกสั ในศตวรรษที่�� ๑๘ เห่ล!าไวน2จากโปรต+เกสั น�บว�าม�ช��อเสั�ยงมาก-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๖ ช�วโปรต+เกิสท��พื่ธั&ลงโทษเด&ย่รถู&ย่(เพื่4.อปAองกิ"นำไม�ให$แผ่�นำดนำไหวอ&กิอย่��งไร

และฆ�นำฑิตถู กิเฆ&.ย่นำต�อหนำ$�ส�ธั�รณิะด$วย่ประกิ�รใด

              เม4.อ แผ�นด�นไห่วล!างผลาญกร+งล�สับอนไปสัามสั��สั�วนแล!ว บรรดาน�กปราชญ2ของประเที่ศน�� กFค�ดห่าว�ธ�ปMองก�นไม�ให่!ฉ�บห่ายต�อไปอ�ก เห่Fนว�าไม�ม�ที่างใดด�กว�าจ�ดให่!พิลเม�องได!ร�บโที่ษฐานเด�ยรถื�ย2ให่!ด0เป�นการสัน+ก งดงาม มห่าว�ที่ยาล�ยโคำอมพื่ร� 1 ปร"กษาตกลงก�นว�าจะลงโที่ษเผาที่��งเป�นด!วยไฟอ�อน ๆ และจ�ดที่6าให่!เป�นพิ�ธ�มห่กรรมข"�น น��แห่ละจ"งจะที่6าให่!เก�ดอ6านาจล�บข�ดขวางแผ�นด�นไม�ให่!ไห่วได!อย�างไม�ผ�ดพิลาดเลย

        เพิ��อให่!เป�นไปตามประสังค2การน�� เขากFจ�บชาว พื่ศเคำย่( 2 ผ0!ห่น"�งซึ่"�งต!องห่าว�าเอาแม�อ+ปฐากเม��อเข!าพิ�ธ�บ�พิไตสั2เป�นเม�ย และจ�บชาวโปรต+เกสัสัองคนซึ่"�งไม�ก�นไก�ที่อดน6�าม�นห่ม0เบคอนกล�บที่��งเสั�ย เม��อก�นเล��ยงเสัรFจ เขากFจ�บอาจารย2ปางโกลศก�บฆานฑิ�ตผ0!เป�นศ�ษย2ไป ในฐานที่��อาจารย2พิ0ดความจร�งในใจ และศ�ษย2สัด�บฟIงด!วยความเล��อมใสั คนที่��งห่!าถื0กจ�บไปข�งไว!ในห่!องเยFนเฉ�ยบคนละห่!อง ไม�เคยได!ร�บแสังแดดเลย

Page 15: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ต�อมาอ�กแปดว�นเขากFให่!แต�งต�วด!วยบรกิขั�ร 3 ช��อว�า ส�นำเบนำโต 4 ๑ "(ค�อผ!าด6าร0ปสัามเห่ล��ยม ระบายสั�เปลวไฟและปPศาจสั6าห่ร�บให่!น�กโที่ษเด�ยรถื�ย2ใสั�เวลาจะบ0ชาย�ญ)

ห่�วสัวมห่มวกกระดาษสั0งช��อว�าไมเตอ 5 สั6าห่ร�บฆานฑิ�ตน��นบร�กขารระบายสั�เปลวไฟลง และปPศาจไม�ม�ห่างไม�ม�เลFบ สั�วนบร�กขารของอาจารย2ปางโกลศเปลวไฟข"�นป9ศาจม�เลFบม�ห่าง

               น�กโที่ษแต�งต�วแล!วเข!าแถืวฟIงเที่ศน2น�าสัลดใจย��งน�ก ก�ณฑิ2ห่น"�งเที่ศน2จบดนตร�โบสัถื2อย�างไพิเราะข"�นร�บ ฆานฑิ�ตถื0กเฆ��ยนให่!เข!าล6าน6าก�บเพิลงซึ่"�งชมรมร!อง ชาวพิ�ศเคย2ก�บชาวปอต+เกสัที่��ไม�ก�นห่ม0เบคอนน��นถื0กเผาที่��งเป�น อาจารย2ปางโกลศถื0กแขวนคอซึ่"�งห่าใช�ธรรมเน�ยมไม�

 

การลงโที่ษเผาที่��งเป�น

ว�นเด�ยวก�นน��นเองแผ�นด�นกFคงไห่วอ�ก ซึ่"�งน�บว�าร+นแรงที่��สั+ด ฆานฑิ�ตที่��งกล�ว ที่��งตะล"ง ที่��งที่!อถือยต�วอาบเล�อด ห่�วใจสั��น พิ0ดก�บต�วเองว�า

                "ห่ากโลกน��เป�นโลกด�ที่��สั+ดย��งโลกที่��งห่ลายแล!ว โลกอ��นนอกจากน��จะเป�นอย�างใดห่นอ เพิ�ยงแต�เราถื0กเฆ��ยนอย�างเด�ยวก�บพิอที่นได! เพิราะได!เคยโดนที่ห่ารบ+ลกาเร�ยนโบยมาแล!ว แต�น��โธ�เอQย! อาจารย2ปางโกลศผ0!เป�นที่��ร �ก ผ0!เป�นปร�ชญาเมธ�ให่ญ�ย��งเมธ�ที่��งห่ลาย ข!าพิเจ!าเห่Fนที่�านถื0กแขวนคอโดยไม�ร0 !เห่ต+ผลต!นปลาย โธ�เอQย นายแฌ่�มคนด�บผ0!เป�นคนด�ย��งคนด�ที่��งห่ลายกFมาจมน6�าตายเสั�ยที่��ที่�าเม�องน��เอง โธ�เอQย นางค+ณ�กอง นางเป�นผ0!ม+กดาห่ารแห่�งกานดาที่��งห่ลาย นางต!องถื0กแห่วะที่!องถื"งแก�ความตาย"

                ขณะที่��ฆานฑิ�ตร6าพิ"งร6าพิ�น ที่รงกายแที่บจะไม�ไห่ว ฟIงเที่ศน2ไปถื0กเฆ��ยนไป ช6าระบาปไป ร�บพิรไป ม�ห่ญ�งชราผ0!ห่น"�งเข!ามาปฏิ�สั�นถืารว�า                 "ห่ลายเอQย จงแขFงใจ แล!วตามแม�มา"

1 - Coïmbra : ช��อเม�องเก�าในโปรต+เกสั ต��งอย0�ที่างเห่น�อของกร+งล�สับอนเป�นที่��ต� �งมห่าว�ที่ยาล�ยของคณะสังฆ2-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Biscay 3 - บร�กขาร (-un san -benito) : เสั��อคล+มซึ่"�งบ�งบอกระด�บโที่ษที่�ณฑิ2ที่��ได!ร�บโดยด0จากร0ปสั�สัรรที่��จ6าแนกไว!ต�างก�น-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

Page 16: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

4 - mitre : ผ!าคล+มห่น!า-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๗ หญิงชร�เล&2ย่งด ฆ�นำฑิตอย่��งไร ฆ�นำฑิตได$ไปพื่บผ่ $ท&.ตนำร"กิประกิ�รใด

              ฆ�นำ ฑิ�ตม�ได!แขFงใจ แต�เด�นตามห่ญ�งชราผ0!น� �นไปย�งบ!านพิ�งเคห่ล�งห่น"�ง นางเอาน6�าม�นยามาใสั�แผลให่! จ�ดที่��นอนเลFก ๆ เร�ยบร!อยให่!นอน แขวนเสั��อกางเกงไว!ให่!ช+ดห่น"�ง จ�ดอาห่ารและน6�าให่!ก�นด��ม แล!วกFจะจากไป

                นางบอกว�า "ก�น ด��ม แล!วนอนเสั�ยเถื�ด ขอให่!เจ!าแม� อะโตจะ 1 ขอมห่เที่พิ อณโตณ ณ ปท+วะ 2 ขอมห่เที่พิแฌ่ม คำมโปษเตลละ 3 จงร�บไว!ในความพิ�ที่�กษ2ร�กษาด!วยเถื�ดพิร+ �งน��แม�จะกล�บมาให่ม�"

                ฆานฑิ�ตพิ�ศวงในการที่��ตนถื0กที่รมานเป�นอย�างย��ง แต�ย�งไม�พิ�ศวงเที่�าความอน+เคราะห่2ของห่ญ�งชรา จ"งขอจ0บม�อแก                 แกบอกว�า "ไม�ใช�ม�อข!าพิเจ!าห่รอกที่��เจ!าจะจ0บ เอาเถือะพิร+ �งน��จะกล�บมา เอายาที่าแผล ก�นข!าว แล!วนอนเสั�ย"

                ฆานฑิ�ตจะได!ตกที่+กข2ได!ยากมาอย�างไรกFก�นได!นอนได! ร+ �งเช!าห่ญ�งชราน6าอาห่ารมาให่! มองด0กลางห่ล�งแล!วช�วยเอาข��ผ"�งยาที่าให่!อ�ก ถื"งเวลากลางว�นกFเอาอาห่ารมาให่! เวลาค6�าเอาอาห่ารเยFนมาให่!อย0�เช�นน��น ว�นร+ �งข"�นอ�กว�นกFที่6าพิ�ธ�เด�ยวก�นด�งน�� ฆานฑิ�ตถืามว�า "ยายน�ะใคร ห่ร�อม�อะไรดลจ�ตต2ดลใจยายให่!ประกอบกรรมด�ถื"งเพิ�ยงน�� แล!วข!าจะห่าอะไรตอบแที่นยายได!

                ห่ญ�งชราไม�ตอบ ตอนเยFนกล�บมา คราวน��ไม�ได!เอาอาห่ารมาด!วย แต�บอกว�า "ไปด!วยก�น ไม�ต!องพิ0ดอะไรห่มด"

                แกจ0งม�อฆานฑิ�ตพิาเด�นออกนอกเม�องไปสั�กสั�บเสั!น ถื"งบ!านโดดเด��ยวห่ล�งห่น"�ง ม�สัวนและคลองล!อมรอบ แกเคาะประต0บานเลFก ๆ ประต0กFเปPดออก แกพิาฆานฑิ�ตข"�นบ�นไดล�บไปย�งห่!อง ๆ ห่น"�งซึ่"�งประด�บประดาห่ร0ห่รา ให่!น� �งรอที่��เก!าอ��นวมบ+ผ!ายก แล!วปPดประต0ที่��งให่!อย0�คนเด�ยว ฆานฑิ�ตน"กด0เห่ม�อนก�บฝIนไป จร�ง ๆ นะ ตลอดช�ว�ตม�แต�ฝIนร!ายที่��งน��น แต�ขณะน��น�บว�าฝIนด�ก�บเขาคร��งห่น"�ง

                ประเด�Xยวเด�ยวห่ญ�งชรากล�บออกมา พิย+งห่ญ�งผ0!ห่น"�งง�องแง�งออกมาด!วย

Page 17: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ห่ญ�งผ0!น��ต�วสั��นร0ปที่รงสัง�า แต�งเพิFชรแลระย�บห่น!าคล+มผ!า                 ห่ญ�งชราบอกก�บฆานฑิ�ตว�า "ด"งผ!าคล+มออกที่�ร""                 ฆานฑิ�ตเข!าไปห่านาง เล�กผ!าคล+มข"�นอย�างไม�ค�อยกล!า อะโห่! น�าประห่ลาดแที่!! แต�เช��อตนแน�ว�าแลเห่Fนนางค+ณ�กอง! เห่Fนจร�ง! น�าประห่ลาดแที่!! สั��นก6าล�ง พิ0ดไม�ออก ที่ร+ดต�วลงแที่บเที่!านาง                 นางค+ณ�กองกFล!มพิ�บลงบนเก!าอ��นวม ห่ญ�งชราเอายาดมมาให่!ดม ที่��งสัองฟO� นข"�น พิอจะเอ�ยปากพิ0ดได! แรก ๆ พิ0ดตะก+กตะก�ก ถืามก�นไปตอบก�นมา ต�างห่ย+ดพิ0ดถือนใจให่ญ�บ!าง ร!องไห่!บ!าง เชFดน6�าตาบ!าง ห่ญ�งชราเต�อนว�าอย�าพิ0ดให่!ด�งน�ก แล!วกFออกไป ปล�อยให่!อย0�ก�นแต�ล6าพิ�ง

                ฆานฑิ�ต "อะไรก�นน�� เจ!าแน�ห่ร�อ? เจ!าย�งม�ช�ว�ตอย0�? ได!มาพิบเจ!าที่��เม�องปอต+เกศเที่�ยวห่ร�อ? เจ!ากFไม�ถื0กข�มข�นและถื0กแห่วะที่!องอย�างที่��อาจารย2ปางโกลศบอกน�ะซึ่�?"

                แม�งามค+ณ�กองว�า "ถื0กด�งน��นจร�ง แต�อ+บ�ต�เห่ต+ที่��งสัองน��นไม�จ6าต!องถื"งตายเสัมอไป"

                ฆานฑิ�ต "บ�ดามารดาเจ!าล�ะ" ถื0กฆ�าตายห่มดม�ใช�ห่ร�อ?"

                ค+ณ�กอง "จร�งเสั�ยแน�แล!ว" พิลางร6�าไห่!                 ฆานฑิ�ต "น!องชายล�ะ"                 ค+ณ�กอง "ถื0กฆ�าเห่ม�อนก�น"

                ฆานฑิ�ต "แล!วเจ!ามาเม�องปอต+เกศได!โดยประการใด? เห่ต+ใด เจ!าจ"งร0 !ว�าเราอย0�น��? โดยว�ธ�ใดจ"งจ�ดการพิาเรามาย�งบ!านน��ได! เป�นที่��น�าประห่ลาดน�ก?"

                ค+ณ�กอง "ข!าพิเจ!าจะเล�าให่!ฟIงโดยตลอด แต�ขอให่!ที่�านเล�าเร��องที่�านให่!ฟIงก�อน น�บต��งแต�จ+มพิ�ตอ�นบร�สั+ที่ธ�Jที่��ที่�านได!ประที่าน แล!วที่�านเองได!ร�บบาที่ประที่านน��นมาที่�เด�ยว"

                ฆานฑิ�ตปฏิ�บ�ต�ตามนางบ�ญชาโดยเตFมใจ ถื"งจะย�งคงพิ�ศวงสังสั�ย ถื"งเสั�ยงจะย�งสั��นเที่าเบาไป ถื"งห่ล�งย�งปวดห่าห่ายไม� ฆานฑิ�ตกFอ+ตสัาห่2เล�าเร��องอย�างถื0กต!อง ละเอ�ยดละออที่��สั+ดเที่�าที่��ได!เก�ดข"�นก�บตนต��งแต�น�ราศร!างมา                 นางค+ณ�กองช!อนตาข"�นด0สัวรรค2 พิอถื"งนายแฌ่�มคนด�บและอาจารย2ปางโกลศประสัพิมรณกรรม นางกFห่ล��งอ�สัสั+ชล เม��อจบแล!วนางกFเล�าเร��องต�อไปน��ให่!ฆานฑิ�ตฟIง ฆานฑิ�ตสัด�บค6านางแม!แต�ค6าเด�ยวม�ได!ตกห่ล�น สั�วนดวงตาน��นกล�นก�นนางอย0�ตลอดเวลา

1 - Notre-Dame d' Atocha : เป�นช��อแม�พิระในศาสันาคร�สัต2 เป�นที่��เคารพิน�บถื�อของชาวสัเปญ-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Monseigneur St-Antoine de Padoue : เป�นเที่พิของชาวอ�ตาเล��ยน ม�กได!ร�บการเอ�ยนามเม��อคร�สัตศาสัน�กชนสัวดอ!อนวอนขอสั��งของที่��ที่6าสั0ญห่าย-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 3 - Monseigneru St-Jacques de Compostelle-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

Page 18: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๘ เร4.องขัองนำ�งคำ+ณิกิอง

              "ขั$�& พิเจ!าก6าล�งห่ล�บสัน�ที่อย0�ในที่��นอน ตอนที่��พิระเจ!าที่รงพิอพิระที่�ยในอ�นที่��จะสั�งพิวกบ+ลการ2ข!าศ"กมาประช�ดต�ดภาราที่!าวธ�นตราที่ศที่รงค2 ม�นสั�งห่ารผลาญช�วาบ�ดาและอน+ชา สั�วนมารดาน��นถื0กสั�บเป�นช��น ๆ ข!าพิเจ!าเห่Fนแล!วเป�นลมไป                 บ+ลการ2นายห่น"�งสั0งสั��ศอกห่ลวงเห่Fนข!าพิเจ!าเป�นลมกFตรงเข!ามาอนาจาร พิอถื0กม�นเข!ากFฟO� นค�นความร0 !สั"กข"�น ข!าฯ ร!อง ข!าฯ ด��น ข!าฯ ก�ดม�น ข�วนม�น จะคว�กตาไอ!บ+ลการ2คนน��ออกเสั�ยให่!ได! ห่าร0 !ไม�ว�าเร��องที่��เก�ดข"�นที่+กสั��งที่+กอย�างน��น ย�อมเป�นธรรมดาของสังครามไอ!สั�ตว2บ+ลการ2กFเลยแที่งข!าด!วยห่อกที่��เอวข!างซึ่!าย รอยแผลเป�นย�งอย0�เลย"

                ฆานฑิ�ตคนซึ่��อว�า "แห่ม คงจะได!เห่Fนสั�กว�นห่น"�ง"

                ค+ณ�กอง "ได!สั� แต�จะเล�าต�อเสั�ยก�อน"

                ฆานฑิ�ต "เช�ญเถื�ด"

                แล!วนางกFสัาวใยเร��องนางต�อไป ด�งน��

                "นายร!อยเอกบ0ลการ2คนห่น"�งมาเห่Fนข!าฯ ก6าล�งเล�อดไห่ลอาบ และเจ!าสั0งน��นย�งไม�ร0 !สั6าน"กต�ว นายร!อยกFเด�อดข"�นมาที่��เจ!าน��ขาดความเคารพิ เลยฆ�าม�นตายคาอกข!า สั��งคนที่6าแผลให่!แล!วจ�บข!าฯ ไปข�งไว!เป�นเชลยศ"กที่��ห่!องเขา ข!าฯ ซึ่�กเสั��อผ!าให่!เขาม�สัองสัามต�วเที่�าน��น ห่+งห่าอาห่ารให่! เขาว�าข!าฯ งามมากถื"งก�บสับถืให่!ฟIง สั�วนข!าฯ กFยอมร�บว�าเขาร0ปด� ผ�วกFขาว เน��อกFน+�มเสั�ยแต�สัต�ปIญญาห่ร�อปร�ชญาน!อยไปห่น�อย ห่ร�อไม�ม�เสั�ยเลย ที่�านกFย�อมจะเห่Fนได!แจ!งเอง เพิราะไม�ม�อาจารย2ปางโกลศประสัาธน2ว�ชาการให่!

                อย0�ต�อมาได!สัามเด�อน เง�นที่องเขาห่มดต�ว และช�กจะเบ��อห่น�ายข!าฯ จ"งเอาข!าฯ ไปขายให่!ก�บย�วนายห่น"�งช��อว�า โทนำ อส"จจ�ร( 1 นายโที่นคนน��ค!าขายต�ดต�อระห่ว�างเม�องว�ล�นดาก�บเม�องปอต+เกศ เป�นคนม�กมากในอ�สัตร� ม�นห่ลงร0ปข!าฯ ย��งน�กแต�กFไม�อาจข�มข�นเอาชนะได! ข!าฯ ข�ดข�นม�นได!ด�กว�าไอ!ที่ห่ารบ+ลการ2คนน��น                 สัตร�ผ0!สังวนศ�กด�Jอาจจะถื0กข�มข�นคร��งห่น"�ง แต�ความสั0งศ�กด�Jของนางย�อมจะสั0งแรงแขFงข�นข"�นด!วยเห่ต+เด�ยวก�นน��นเอง เพิ��อที่��จะที่6าให่!ข!าฯ ย�นยอมพิร!อมใจม�นจ"งพิาข!าฯ มาอย0�บ!านนอกเม�องห่ล�งน�� แต�ไรมาข!าฯไม�เคยน"กว�าจะม�เคห่ะสัถืานใดจะงามเที่�าเที่�ยมปราสัาที่ธ�นดราที่ศที่รงศ2ได! แต�ปรากฏิว�าผ�ดถืน�ด

                "ว�นห่น"�งมห�วนำ"ย่ธัร 2 แลเห่Fนข!าฯ เวลาไปฟIงเที่ศน2 จ!องด0ข!าฯ อย0�เป�นนานแล!วสั�งคนมาบอกว�าขอบพิ0ดเร��องสั�วนต�วด!วย คนกFน6าข!าฯ ไปในว�ง ข!าฯได!เล�าให่!พิระที่�านฟIง

Page 19: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ถื"งวงศ2วานว�านเคร�อเน��อห่น�อโครตเง�าเห่ล�ากอเช��อสัาย

                พิระที่�านกFที่6าเน�ยบเที่�ยบเที่�ยมให่!ฟIงว�า ย�วน��นต6�าศ�กด�J ไม�ควรค0�เค�ยงพิ�กตรข!าฯน�กห่นา ข!างพิระที่�านจ"งได!เจรจาสั0�ขอให่!ย�วค�นข!าฯแก�พิระที่�าน แต�ย�วเป�นนายธนาคารห่ลวง เป�นคนม�ที่ร�พิย2มากจ"งไม�ยอมที่�าเด�ยว เจ!าพิระมห่าว�น�ยธรกFเล�นไม!ข0�จะลงที่�ณฑิ2ฐานเด�ยรถื�ย2 ที่��สั+ดย�วช�กห่วาดภ�ยข"�นมากFเลยยอม ตงลงว�าข!าฯ ก�บบ!านห่ล�งน��ให่!เป�นของกลาง ย�วจะมาได!แต�ว�นจ�นที่ร2 พิ+ธ เสัาร2 สั�วนว�นอ��น นอกจากน��เป�นของเจ!าพิระที่�าน                 น�บแต�ตกลงก�นมาจนบ�ดน��ได!เด�อนก"�งแล!ว ย�งไม�ย+ต�ว�วที่ก�นได!เลย เพิราะที่��งสัองคนย�งที่6าความตกลงก�นไม�ได! ว�าค�นว�นเสัาร2ต�ออาที่�ตย2น� �นจะเอาตามแบบเก�าห่ร�อแบบให่ม� สั6าห่ร�บต�วข!าฯ ข!าฯไม�ย�นยอมพิร!อมใจด!วยก�บใครที่��งสัองคน ด!วยเห่ต+น��เอง ข!าฯ จ"งย�งคงเป�นที่��เสัน�ห่าของบ+คคลที่��งสัองอย0�อย�างด�

                "ต�อมา เพิ��อจะแก!ไขม�ให่!แผ�นด�นไห่วฉ�บห่ายย�อยย�บ ๑, เพิ��อจะข0�ให่!ย�วห่วาดกล�ว ๑, เจ!าพิระที่�านได!จ�ดการลงที่�ณฑิ2พิวกเด�ยรถื�ย2ข"�น ที่�านให่!เก�ยรต�เช�ญข!าฯ ไปในงานพิ�ธ�ด!วย ได!น� �งที่��ด�ม�เคร��องด��มเล��ยงบรรดาสัตร�ระห่ว�างฟIงเที่ศน2 และด0การประห่ารตอนที่��เผาย�วสัองคนที่��งเป�นก�บชาวพิ�ศเคย2ที่��ได!ก�บแม�อ+ปฐากน��น                 ข!าฯ แสันจะสัยดสัยอง แต�อะไรจะน�าประห่ลาดใจ น�าตะล"งและน�าที่+กข2ใจย��งไปกว�าที่��เห่Fนคนร0ปร�างคล!ายอาจารย2ปางโกลศแต�งต�วใสั�เสั��อสัานเบน�โต สัวมห่มวกไมเตอ                 ข!าฯ ขย��ตาเพิ�งด0จร�ง ๆ เห่Fนอาจารย2ถื0กแขวนคอแน� ข!าฯ กFเป�นลมไป ไม�ที่�นจะฟO� นด�กFเห่Fนที่�านถื0กเปล��องเสั��อผ!า เปล�อยกายล�อนจ!อนคราวน��แห่ละความกล�ว ความที่!อแที่! ความร�นที่ด ห่มดก6าล�งใจข"�นสั0งสั+ด บอกจร�ง ๆ นะที่�านผ�วของที่�านย�งขาวกว�า สั�งามสัมบ0รณ2ย��งกว�านายร!อยบ+ลการ2ด!วยซึ่6�า เห่Fนด�งน��ย��งที่ว�ค0ณจต+รค0ณ ความร0 !สั"กซึ่"�งที่�วมที่!นจนถื0กกล�นจมลงไป                 ข!าฯ ร!องกร�ดออกมา เก�อบจะตะโกนห่!ามว�า "ห่ย+ดก�อน อ!ายมน+ษย2ก�นคน" แต�เสั�ยงไม�ยอมออกจากปาก ถื"งตะโกนออกกFคงจะไม�ได!ประโยชน2อะไร ที่�านถื0กต�แสันสัาห่�สัเสั�ยแล!ว                 จะเป�นได!อย�างใดห่นอ ที่��ที่�านผ0!ที่��ร �กและอาจารย2ปางโกลศผ0!ม�ปIญญาจ"งมาถื"งกร+งล�สับอนได! คนห่น"�งถื0กเฆ��ยนร!อยคร��ง คนห่น"�งถื0กแขวนคอ และผ0!ก�อค�อพิระมห่าว�น�ยธรผ0!ร �กข!าฯ ล!นเห่ล�อน��นเอง อาจารย2ปางโกลศห่ลอกข!าฯ ร!ายน�กที่��สัอนว�าที่+กสั��งในโลกม�มาเป�นมาเพิ��อความด�ที่��สั+ด

                "กระวนกระวายเอย, ห่มดสัต�เอย บางที่�กFร0 !ต�ว บางที่�กFห่มดแรงแที่บว�าจะตาย ห่�วใจข!าฯ ม�แต�เร��องฆ�าแกงเตFมไปห่มด พิ�อเอย แม�เอย น!องเอย ไห่นเลยจะเร��องข�มข�นอนาจารด!วยที่ห่ารบ+ลการ2ที่��ย�งแที่งเอาอ�ก ไห่นจะร�บรองนายร!อยบ+ลการ2 ไห่นจะย�ว โที่นอ�สั�จจาร2ผ0!น�าขยะแขยง ไห่นจะเจ!าพิระผ0!น�าที่+เรศ ไห่นจะอาจารย2ปางโกลศถื0กฆ�า ไห่นจะที่�านถื0กเฆ��ยน แต�อะไรกFไม�ย��งไปกว�าจ+มพิ�ตที่��ข!าฯ ได!ให่!แก�ที่�านห่ล�งม�านว�นที่��เห่Fนที่�านเป�นคร��งสั+ดที่!าย ข!าฯ ขอสัรรเสัร�ญพิระค+ณพิระเป�นเจ!าที่��ดลบ�นดาลให่!ที่�านได!กล�บค�นมาภายห่ล�งจากที่��ได!ร �บ

Page 20: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ที่+กข2ที่รมานมาเป�นอ�นมาก                 ข!าฯ สั��งให่!ห่ญ�งชราเอาใจด0แลที่�าน และให่!พิามาห่าข!าฯ ที่��น��โดยเรFวที่��สั+ดที่��จะพิามาได! แกกFได!จ�ดการให่!เป�นอย�างด�ย��ง ข!าฯ ได!ล��มรสัความสั6าราญเก�นค6าพิ0ดจะบรรยายได!แล!วที่��ได!เห่Fนที่�านอ�ก ได!ฟIงที่�านได!พิ0ดก�บที่�าน ที่�านคงจะห่�วแล!ว ข!าฯ เองจะล��มรสัอาห่ารได!ด�ย��ง ก�นข!าก�นเถือะ"                 ที่��งสัองจ"งไปน��งโตNะอาห่าร เม��ออ��มห่น6าสั6าราญแล!วจ"งพิาก�นไปที่��เก!าอ��นวมให่ม�อ�ก พิอด�ย�วโที่นอ�สั�จจาร2มาถื"ง ว�นน��เป�นว�นของย�ว ย�วจ"งต!องมาใช!สั�ที่ธ�Jให่!สับาย จะได!พิรรณนาความร�กอ�นอ�อนห่วานด!วย

1 - Don Issachar ผ0!แปล ใช!ค6า "โที่น" แที่น Don ซึ่"�งปIจจ+บ�นเราออกเสั�ยงเป�นดอน แต�จะคงค6าว�า "โที่น" ไว!ตามสั6านวนผ0!แปล-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Le Grand Inquisitor : เป�นต6าแห่น�งสั0งสั+ดฝLายศาสันจ�กรประจ6าประเที่ศ ในย+คศตวรรษที่�� ๑๗ - ๑๘ ซึ่"�งเข!มงวดต�อพิวกนอกร�ต และม�บที่ลงโที่ษอย�างที่าร+ณ กล�าวก�นว�า ในย+คศตวรรษที่�� ๑๗ ศาสันจ�กรฝLายโรม�นคาธอล�คม�อ6านาจสั0งสั+ดที่��งที่างการเม�อง และการศาสันาโดยเฉพิาะในประเที่ศสัเปญ และโปรต+เกสั-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๙ อะไรเกิดขั/2นำกิ"บนำ�งคำ+ณิกิอง, ฆ�นำฑิต, พื่ระมห�วนำ"ย่ธัร, และย่ว

              นำ�ย่ โที่นคนน��เป�นคนย�วชน�ดที่��โที่โสัร!ายที่��สั+ดที่��จะห่าได!ในอ�สัราเอล น�บแต�สัม�ยที่��พิวกย�วถื0กจ�บห่มดคร��งคร�สัตกาล แกว�า "อะไรก�นน��แม�กาก�, พิระว�น�ยธรก�บข!าย�งไม�สัาใจอ�กห่ร�อ ค�ดจะเอาไอ!สัถื+ลคนอ�กห่ร�อ?"

                ว�าพิลางช�ดห่อกยาวที่��พิกต�ดต�วเป�นประจ6าออกมา ไม�น"กว�าฝLายปรปIกษ2จะม�อาว+ธอะไรปMองก�นต�ว ย�วกFโถืมเข!าใสั�ฆานฑิ�ต แต�ฆานฑิ�ตคนซึ่��อได!ดาบเล�มงามจาก ห่ญ�งชราตอนที่��ให่!เสั��อผ!าแต�งกายให่ม� จ"งช�กดาบออกแที่งสัวนไปที่��ง ๆ ที่��เป�นคนสั+ภาพิ ฆานฑิ�ตกFที่6าเอาย�วลงนอนแขFงตาย อย0�ก�บห่มอนรองเที่!านางค+ณ�กองน��นเอง

                นางค+ณ�กองร!องอ+ที่านว�า "เจ!าแม�ช�วยล0ก น��คงจะเก�ดเห่ต+ให่ญ�ม�คนถื0กฆ�าตายในห่!องข!า ถื!าผ0!พิ�ที่�กษ2ย+ต�ธรรมมา เราจะจบก�น"

                ฆานฑิ�ตว�า "ถื!าอาจารย2ไม�ถื0กแขวนคอ กFคงจะให่!ค6าแนะน6าอ�นด�แก�เราในยามค�บข�นเช�นน�� เพิราะที่�านเป�นน�กปราชญ2ผ0!ล"กซึ่"�ง เม��อไม�ได!ที่�าน ลองปร"กษาค+ณยายน��กFย�งด�"

                ห่ญ�งชรากFเป�นคนคงแก�เร�ยนเห่ม�อนก�น แต�พิอออกความค�ดกFพิอด�ประต0เลFกเปPดออก เวลาน��นต�ห่น"�งแล!ว ข"�นว�นอาที่�ตย2ซึ่"�งเป�นว�นของพิระมห่าว�น�ยธร เจ!าพิระเจ!ามาในห่!องเห่Fนฆานฑิ�ตผ0!ซึ่"�งเคยถื0กโบยถื�อดาบอย0�ในม�อ และย�วนอนตายอย0�ก�บพิ��น นางค+ณ�กองย�นตะล"ง ห่ญ�งชราก6าล�งให่!อ+ปเที่�ห่2

Page 21: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ในขณะน��เองภายในดวงความค�ดของฆานฑิ�ต กFเก�ดการตร"กตรองมองห่าเห่ต+ผลว�าด�งน��                 "ถื!าพิระองค2น��เร �ยกคนให่!มาช�วย ต�วกFคงถื0กจ�บเผาที่��งเป�น ถื"งนางค+ณ�กองกFจะตายตกไปอย�างเด�ยวก�น พิระองค2น��เองเป�นต!นเห่ต+ที่��เราถื0กโบยอย�างสัาห่�สั จ"งน�บได!ว�าย�อมเป�นปรปIกษ2ก�บเรา เม��อเราได!ต��งต!นฆ�าคนแล!ว เรากFควรจะฆ�าม�นเร��องไปจะต��งรอต�อไปอ�กไม�ได!"

                การตร"กตรองมองห่าเห่ต+ผลน�� กระจ�างแจ!งที่�นที่�ที่�นใดน��น ไม�ที่�นให่!เวลาพิระมห่าว�น�ยธรห่ายประห่ลาดใจเสั�ยก�อนฆานฑิ�ตกFจ!วงแที่งเอาแที่งเอาจนเจ!าพิระล!มลงตายอย0�เค�ยงก�บย�ว

                ค+ณ�กอง "อ�กแล!วห่ร�อน�� เราเป�นอ�นห่มดที่��พิ"�งละคราวน��เราถื0กต�ดขาดจากโลกแล!ว ช� �วโมงที่��สั+ดมาถื"งแล!ว ที่�านที่6าได!ลงเที่�ยวห่ร�อห่นอที่�านผ0!เป�นคนสั+ภาพิราบเร�ยบโดยปกต� แต�ฆ�าย�วและฆ�าพิระตายภายในสัองนาที่�เที่�าน��น"

                ฆานฑิ�ต "ด0กร นางผ0!ร0ปงาม บ+คคลใดที่��ก6าล�งร�กก6าล�งห่"งและได!ถื0กพิระว�น�ยธรโบยแล!วบ+คคลน��นย�อมจะไม�งดเว!นการสั��งใด ๆ เลย"

                ห่ญ�งชรากFแที่รกเข!ามา พิ0ดว�า                 "ม� อ"นำฑิฬุ+สย่� 1 อาชาอย0�ในโรงม!าสัามต�ว บ�งเห่�ยนและอานม�พิร!อม ฆานฑิ�ตผ0!กล!าห่าญ ที่�านจงไปเตร�ยมการ ค+ณห่ญ�งกFม�แก!วแห่วนเง�นที่อง เราพิาก�นข"�นม!าห่น�ไปโดยเรFวเถื�ด ถื"งแม!ข!าเจ!าจะม�ก!นข!างเด�ยวกFพิอจะน��งไปได! เราจะได!ม+�งห่น!าตรงไปย�งเม�อง ฆ�ทศ 2 ซึ่"�งเป�นเม�องอากาศด�ที่��สั+ดในโลก กลางค�นเยFน ๆ อย�างน��เด�นที่างสับายย��งน�ก

                ฆานฑิ�ตออกไปผ0กอานม!าที่�นที่� แล!วที่��งสัามกFข��ควบไปเป�นระยะที่างสัามโยชน2ม�ได!ห่ย+ดพิ�ก ขณะเด�ยวก�นน��น พิวกเจ!าพิระไปพิบศพิที่��งสัอง ณ บ!านนอกเม�องน��น จ"งน6าศพิพิระมห่าว�น�ยธรไปฝIงไว!ที่��โบสัถื2งดงาม สั�วนที่รากย�วน��นโยนที่��งที่��ห่ล+มที่��งที่รากสั�ตว2

                ฆานฑิ�ต นางค+ณ�กอง ห่ญ�งชรา ไปถื"งเม�องเลFกช��อว�า อวเสนำ� 3 ซึ่"�งต��งอย0�ระห่ว�างภ0เขา เส&ย่ระโมร&นำ� 4 ห่ย+ดพิ�กแรมอย0� ณ โรงแรมแห่�งห่น"�ง

1 - Andalusia : เป�นม!าศ"กล�อช��อ จากแคว!น Andalousie ในสัเปญ 2 - Cadiz 3 - Avacena 4 - Sierra Morena

Page 22: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๑๐ ฆ�นำฑิต นำ�งคำ+ณิกิอง หญิงชร� ได$ร"บท+กิขั(อย่��งไรต�อไป เม4.อถู/งเม4องฆ�ทศ

และกิ�รเดนำท�งท�งเร4อเป1นำอย่��งไรต�อไป

              คำ+ ณ�กองร!องไห่!พิลางถืามว�า "น��ใครห่นอขโมยแก!วแห่วนเง�นที่องข!าไปห่มด เราจะเอาอะไรก�นเข!าไป จะที่6าอย�างไรก�นจะห่าพิระว�น�ยห่ร�อย�วที่��ไห่นกอบโกยให่!อ�ก"

                ห่ญ�งชราว�า "พิ+ที่โธ� น"กสังสั�ยคล�บคล!ายคล�บคลาแล!วเที่�ยวว�า อ�ตาพิระฟร�งซึ่�สัก�นซึ่"�งพิ�กอย0�แรมเด�ยวก�นที่��เม�องบทโย่ส 1 เม��อค�นน��เองขโมยไป ถื!าของห่ายตะพิายบาปกFขอประที่านโที่ษด!วยเถื�ด แต�แกเข!ามาในห่!องเราถื"งสัองคร��ง แล!วร�บออกเด�นที่างก�อนห่น!าเราต��งนมนาน"

                ฆานฑิ�ต "พิ+ที่โธ� ที่�านอาจารย2ปางโกลศอธ�บายให่!ฟIงบ�อย ๆ ว�า สั��งที่��งห่ลายในโลกน��เป�นของกลางสั6าห่ร�บบ+คคลที่��วไป ใคร ๆ กFม�สั�ที่ธ�เที่�า ๆ ก�นที่��จะเอาได! ถื!าว�าก�นตามห่ล�กน�� พิระองค2น��นควรจะเห่ล�อเง�นไว!ให่!เราเด�นที่างจนถื"งที่��ห่มาย ไม�ม�เห่ล�อบ!างเลยเที่�ยวห่ร�อนางค+ณ�กอง?"

                นางค+ณ�กอง "เกNเด�ยวกFไม�เห่ล�อ"

                ฆานฑิ�ต "ง��นเราจะที่6าอย�างใดด�?"

                ห่ญ�งชราว�า "ขายม!าเสั�ยต�วห่น"�งกFแล!วก�น ข!าเจ!าจะยานที่!ายนางค+ณ�กองไป ถื"งจะน��งก!นข!างเด�ยวกFคงไปได!ถื"งเม�องฆาที่�ศดอก"

                ที่��โรงแรมน��นม�พิระ พื่เนำทกิ 2 องค2ห่น"�งร�บซึ่��อม!าราคาถื0ก ฆานฑิ�ต นางค+ณ�กองและห่ญ�งชรา เด�นที่างผ�านเม�อง ฬุ+เสนำ� 3 จลล�ส 4 เลพื่ฤกิษ� 5 ที่��สั+ดกFถื"งฆาที่�ศ ขณะน��นม�การตระเตร�ยมกองที่�พิเร�อ รวบรวมพิลจะไปรบพิระ ปรไกิว 6 เพิราะพิระองค2น��เกล��ยกล�อมชนชาวพิ��นเม�องห่ม0�ห่น"�ง ซึ่"�งอย0�แถืว ส�นำส"คำร�เมนำท( 7 ให่!ก�อกบฏิต�อพิระเจ!ากร+งสัเปญ และปอต+เกศ ฆานฑิ�ตเคยเป�นที่ห่ารบ+ลการ2มาแล!ว จ"งแสัดงที่�าห่�ดที่ห่ารต�อห่น!านายพิลกองที่�พิน!อย ๆ น��อย�างม�สัง�าน�าด0 จะบอกแถืวห่ร�อวางที่�ากFคล�องแคล�วน�าชมน�ก จ"งได!ร�บแต�งต��งให่!เป�นผ0!บ�งค�บกองที่ห่ารราบได!ยศถื"งนายร!อยเอก ฆานฑิ�ตจ"งพิาพิวกลงเร�อค�อนางค+ณ�กอง ห่ญ�งชรา ก�บข��ข!าอ�กสัองคนและม!าอ�นฑิฬ+สั�ยาอ�กสัองต�ว ซึ่"�งได!มาจากพิระว�น�ยธรปอต+เกศน��น

                ขณะที่��เด�นที่างไปในเร�อ ต�างกFพิาก�นตร"กตรองมองห่าเห่ต+ผลในปร�ชญาของอาจารย2โกลศ                 ฆานฑิ�ตว�า "เราก6าล�งเด�นที่างไปสั0�โลกให่ม�เป�นที่��แน�นอนที่��สั��งต�าง ๆ ที่��น� �นจะม�จะเป�นเพิ��อความด�ที่��สั+ด ข!าพิเจ!าต!องยอมร�บว�าเห่ต+ผลที่��จะร6าพิ�นถื"งเร��องที่��แล!วมาในโลกเก�าของเราน��น ม�แต�เพิ�ยงน!อยน�ดเด�ยวเที่�าน��น ไม�ว�าจะเป�นปร�ชญาที่างธรรมชาต� ห่ร�อที่างศ�ลธรรม"

                ค+ณ�กอง "ข!าพิเจ!าร�กที่�านด!วยห่�วใจเตFมที่�� แต�ว�ญญาณของข!าพิเจ!าย�งคงม�แต�

Page 23: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ความห่วาดกล�วสั��งต�าง ๆ ที่��ได!เห่Fนได!โดนมา"                 ฆานฑิ�ต "แล!วกFคงจะค�นด�ที่��งสั��นดอก แต�ที่ะเลโลกให่ม�น��กFย�งด�กว�าที่ะเลย+โรปเราเสั�ยแล!วราบเร�ยบกว�า ลมกFพิ�ดแน�นอนกว�า ต!องแน�แล!ว ที่��โลกให่ม�ย�อมประเสัร�ฐสั+ดกว�าโลกอ��นใดที่��จะม�อ�กได!"                 ห่ญ�งชราเอ�ยข"�นว�า "ห่ลานเจ!าช�างร6าพิ�นไปได! พิ+ที่โธ�เอQยเจ!าย�งไม�เคยประสัพิที่+กข2ถื"งข!าเจ!าห่รอก"

                ค+ณ�กองเก�อบจะห่�วเราะล��นออกมา เห่Fนว�ายายคนน��เป�นคนตลกที่6าเป�นว�าเคยประสัพิที่+กข2อย�างนางบ!าง จ"งพิ0ดว�า "พิ+ที่โธ� ยายเอQย ถื!ายายถื0กที่ห่ารบ+ลการ2ถื"งสัองคนข�มข�น ถื0กแที่งเป�นแผลล"กที่��ที่!องถื"งสัองแห่�ง ปราสัาที่ถื"งสัองห่ล�งถื0กผลาญย�อยย�บ แม�ถื"งสัองคนถื0กสั�บเป�นช��น ๆ ต�อห่น!าต�อตา คนร�กถื"งสัองคนถื0กโบยที่��พิ�ธ�บ0ชาย�ญ น��นแห่ละยายจ"งจะว�ายายเคยประสัพิที่+กข2เก�นกว�าข!าพิเจ!า ย�งม�อ�ก! ข!าพิเจ!าน��เก�ดมาเป�นค+ณห่ญ�งบารอนเนสัม�สั�บสัองที่!องพิระคล�ง คร��นแล!วต!องไปเป�นแม�คร�วเขา"                 ห่ญ�งชรา "ค+ณห่ญ�ง ค+ณย�งไม�ร0 !ตระก0ลข!าเจ!า ถื!าข!าเจ!าจะเปPดก!นให่!ด0 กFคงจะไม�ลงความเห่Fนเช�นน��นก�อน"

                ค6าพิ0ดตอนน��ที่6าเอานางค+ณ�กองก�บฆานฑิ�ตเก�ดความสันเที่�ห่2ย��งน�ก แล!วห่ญ�งชรากFเล�าเร��องของตนต�อไป ด�งน��

1 - Badajos 2 - Benedict 3 - Lucena 4 - Chillas 5 - Lebrixa 6 - Paraguay 7 - St. Sacrament

๑๑ เร4.องขัองหญิงชร�

              "ม ใช�ว�าตาข!าเจ!าจะแดงก6�า ห่น�งตาจะช6�าแดงอย0�อย�างน��เสัมอ จม0กกFไม�ง+ !มจนจรดคาง เป�นข��ข!าเขากFไม�เคย                 ข!าเจ!าเป�นธ�ดาสั�งฆราช อ+รพื่"นำ 1 ที่��สั�บ มารดาข!าเจ!าค�อเจ!าห่ญ�ง 2 ป�เลศตร&นำ� ข!าเจ!าอย0�ว�งต��งแต�เลFกจนกระที่��งอาย+ได!สั�บสั�� ปราสัาที่พิวกที่!าวพิญาเยอรม�นของห่ลาน

Page 24: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

น��น จะมาเที่�ยบก�บว�งข!าเจ!า กFพิอเป�นโรงม!าได!เที่�าน��น เคร��องที่รงข!าเจ!าแต�ละเคร��องม�ค�าเห่น�อของม�ค�าในเม�องเวสัที่2ฟาเฬี�ยที่��งห่มดรวมก�น                 ข!าเจ!าเจร�ญว�ยข"�นพิร!อมที่��งเจร�ญความงาม ฉลาด แห่ลมคม ตลอดจนสัง�าราศ�ที่+กประการ ห่!อมล!อมไปด!วยความสั+ขสั6าราญ ความสั6าเรFจ และเป�นที่��น�บถื�อบ0ชาแก�คนที่��งห่ลาย แล!วย�งเป�นที่��เสัน�ห่าน�าร�กด!วย ล6าคอน��น อ+แม�เอQย ขาวผ�องเตFมเป9� ยมได!ร0ปราวก�บพิระศอนางว&นำ"ส ณิ เมดส 3 ดวงเนตรเล�า ขนงอ�นด6าขล�บเล�า แสังประกายซึ่"�งพิ+ �งจากแววตาด6าน��นห่ล0�แสังระย�บของดาวข�บเสั�ยม�ดไปที่�เด�ยว พิวกกว�ในแคว!นน��นบอกว�าอย�างน�� นางก6าน�ลแต�งเคร��องที่รง ห่ร�อเปล��องเคร��องที่รงข!าเจ!าแต�ละที่� ต!องตะล"งห่ลง งงงวย ไปที่+กคร��งไม�ว�าจะด0เบ��องห่น!าห่ร�อเบ��องห่ล�ง ถื!าห่ากชายใดได!ที่6าการแที่นนางก6าน�ลเช�นน��นบ!างคงจะช��นใจตายเลย

                "แล!วเขาที่6าพิ�ธ�ห่ม��นข!าเจ!าก�บเจ!าชายแห่�ง ม"สส� ฆร�ร� 4                 อ+แม�เอQย งามเที่�ยมที่�นก�นที่�เด�ยว พิระก�ร�ยากFอ�อนห่วาน น�าช��นชม ฉลาดแห่ลมคมกFปานน��น ความร�กห่ร�อกFโชต�ช�วงปานน��น ข!าเจ!าร�กเจ!าชายที่6านองห่ญ�งร�กชายเป�นคร��งแรก ค�อ ประกอบด!วยล+�มห่ลงงงงวยล�มต�วกระน��นแห่ละ                 แล!วเขากFตระเตร�ยมพิ�ธ�สัมรสัเป�นการมโห่ฬาร ฟ+ MงเฟO� องด!วยอ6านาจราชศ�กด�J ม�มห่รสัพิ เล��ยงอาห่าร ละครแสัดงที่��งกลางว�นกลางค�น น�กเลงกาพิย2กลอนที่+กคนในเม�องอ�ตาล�พิาก�นแต�อาเศ�ยรพิาที่เฉล�มขว�ญข!าเจ!า แต�จะห่าสั�กบที่ห่น"�งถื"งใจม�ได!เลย

                พิอข!าเจ!าจะถื"งสั+ดยอดแห่�งความเกษมสั6าราญ กFม�นางที่!าวสั0งอาย+ผ0!ห่น"�ง ซึ่"�งเคยเป�นชายาของผ0!จะเป�นภรรดาของข!าเจ!า นางน��นถืวายโคโก!เจ!าชายแล!วชวนด��ม พิอด��มได!ไม�ที่�นสัองช��วโมงกFเก�ดช�กข"�นอย�างแรงน�ากล�ว แล!วขาดใจตาย

                แต�เพิ�ยงเที่�าน��กFย�งเห่ม�อนไม�ม�อะไรเก�ดข"�นห่รอก เร��องย�งร!ายย��งกว�าน��ต�อไปอ�ก ค�อ พิระมารดาของข!าเจ!าห่มดก6าล�งพิระที่�ยแที่บว�าจะไม�น!อยกว�าข!าเจ!า ว�าไม�ขออย0�ว�งอ+บาที่ว2น��อ�กต�อไป ขอไปประที่�บอย0� ณ ที่��อ��นที่��ม�ด�นสั�วนพิระองค2ผ�นงามอย0�ที่างเม�อง คำ&ต� 5 แห่�งห่น"�งจ"งพิาก�นเด�นที่างไปโดยเร�อที่รง เร�อล6าน��ห่+!มที่องด0ด�งก�บพิระแที่�น เสนำต(พื่&ตร 6 ณ กร+งโรม                 ม�โจรสัล�ดเม�องส"ลล& 7 เข!าต�ช�งม�นพิาก�นข"�นมาบนเร�อ คนบนเร�อเราต�อสั0!ปMองก�นต�วไม�ต�างอะไรก�บที่ห่ารสั�งฆราช ค�อค+กเข�าพินมม�อขอแก!บาปเม��อตอนจะสั��นใจ

                "ในที่�นใดน��นเอง พิวกโจรกFจ�บพิวกเราแก!ผ!าล�อนจ!อนเห่ม�อนล�ง รวมที่��งพิระมารดา นางก6าน�ล และต�วข!าเจ!าด!วยม�ได!ยกเว!น น�าอ�ศจรรย2แที่!ที่��พิวกน��ที่6าก�บคนด!วยก�นถื"งเพิ�ยงน��                 ย��งอ�ศจรรย2ย��งกว�าน��นอ�ก พิวกม�นเอาน��วแห่ย�เข!าไปในที่วาร ซึ่"�งธรรมดาห่ญ�งกFไม�เคยใช!เคร��องอะไรแห่ย�ได! นอกจาก-ล6าที่�อ                 ข!าเจ!าด0เป�นที่��ประห่ลาดน�ก เป�นธรรมดาของผ0!ที่��ไม�ช�นต�อโลกย�อมค�ดไปต�าง ๆ

Page 25: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

มาภายห่ล�งจ"งได!ร0 !เร ��องว�า ม�นค!นห่าว�าจะซึ่�อนเพิFชรพิลอยไว!ในที่วารบ!างห่ร�อเปล�า เป�นว�ธ�ปฏิ�บ�ต�ก�นมาแต�คร��งโบราณกาลแล!ว ในห่ม0�ชาต�สั�ว�ล�ยซึ่2ที่��ปล!นสัดมภ2ที่างที่ะเล                 เขาเล�าให่!ฟIงว�าแม!ที่ห่ารชาวมลตาผ0!เคร�งคร�ด ในศาสันากFไม�เว!นจากการค!นห่าแบบน��เห่ม�อนก�น เชลยต+รก�จ"งถื0กเข!าเช�นน��ที่��งห่ญ�งและชาย ถื�อว�าเป�นธรรมเน�ยมประจ6าชาต� จะเปล��ยนแปลงเป�นอ��นม�ได!เลย

                "ไม�จ6าเป�นจะต!องเล�าให่!เจ!าที่��งสัองฟIงกFได!ว�า ข!าเจ!าก�บพิระมารดาได!ร�บระก6าล6าบากเพิราะตกเป�นที่าสั�เขาน��นเพิ�ยงใด ม�นพิาไปเม�องโมร"คำโคำ 8 น"กเห่FนภาพิเอาเองกFได!ง�าย ๆ ว�าตอนที่��อย0�ในเร�อก�บโจรสัล�ดน��นจะต!องที่นที่+กข2อะไรบ!าง                 พิระมารดาข!าเจ!างามอย0� นางก6าน�ลนางห่!ามกFน�าพิ�ศวาสัม�เสัน�ห่2ย��งห่ญ�งใดในอ�ฟร�กา สั6าห่ร�บต�วข!าเจ!าเองกFถื0กม�นข�มข�น เพิราะงามสัคราญเอ��ยมละออด�งต�วเสัน�ห่2เองที่�เด�ยว แล!วย�งเป�นสัาวบร�สั+ที่ธ�Jสัวยสัด แต�กFบร�สั+ที่ธ�Jสัวยสัดไปไม�ได!เที่�าใดดอก ดอกสัล�ดที่��ร �กษาไว!ให่!เจ!าชายงามแห่�งม�สัสัาฆราราถื0กนายโจรผ0!เป�นก�ปต�นเดFดเสั�ยแล!ว ม�นกFไอ!แขกน�โกรที่+เรศน��เอง ย�งจะม�ห่น!าว�าม�นให่!เก�ยรต�แก�ข!าให่ญ�โตเสั�ยอ�ก                 การที่��เจ!าห่ญ�งปาเลศตร�นาก�บต�วข!าเจ!าที่นที่านได!จนตลอดที่��เม�องโมร�คโคได!น� �น ต!องน�บว�าแขFงแรงน�กห่นา แต�เล�าผ�านไปด�กว�า เร��องเช�นน��ห่ยาบช!าลามกไม�สัมควรที่��จะน6ามาเล�าเลย

                "เม��อไปถื"งเม�องโมร�คโคน��น โมร�คโคก6าล�งนองเล�อดพิระเจ!าจ�กรพิรรด�ม ลเลย่( อสม�เอล 9 ม�โอรสัห่!าสั�บองค2 แต�ละองค2ม�ไพิร�พิลพิร�กพิร!อมต�างที่6าสังครามกลางเม�องก�น เป�นจ6านวนห่!าสั�บคร��ง พิวกด6าสั0!พิวกด6า พิวกด6าสั0!พิวกน6�าตาล พิวกน6�าตาลสั0!พิวกน6�าตาล พิวกคร"�งน�โกรฝร��งสั0!คร"�งน�โกรฝร��ง พิ0ดสั��น ๆ ว�าห่6�าห่��นบ��นช�ว�ตก�นที่��วที่��งจ�รกภพิไม�ม�เวลาห่ย+ดห่ย�อนเลย "

                พิอเร�อจอดไม�ที่�นไร พิวกด6าซึ่"�งเป�นคนละพิวกก�บก�ปต�นของเรากFเข!าแย�งช�งที่ร�พิย2สัมบ�ต� ถื�ดจากเคร��องเพิFชรเคร��องที่องกFค�อพิวกห่ญ�งเราน��                 ข!าเจ!าได!เห่Fนการรณรงค2แก�ตาเอง อย�างที่��พิวกเจ!าไม�เคยได!เห่Fนในด�นแดนย+โรปเรา ชาวย+โรปภาคเห่น�อเล�อดไม�ร!อนแรงเที่�าพิวกน�� ต�ณห่ากFไม�เด�อดพิล�านถื"งม�น ซึ่"�งเป�นธรรมดาในเม�องอ�ฟร�กา ถื!าเที่�ยบก�บพิวกเราชาวย+โรปในเสั!นเล�อดม�น6�านมเสั�ยมากกว�า สั�วนในเสั!นเล�อดพิวกชาวภ0เขา อ"ตล�ศ 10 และเม�องข!างเค�ยงน��นค�อน6�ากรดด� ๆ น��เอง ห่ร�อจะว�าไฟที่�เด�ยวกFว�าได! ได!ที่6าสังครามช�งนาง ค�อ พิวกเรา ก�นด!วยความพิ�โรธของสั�งห่2โตของเสั�อของจรเข!

                แขกมวIร 11 คนห่น"�งจ�บแขนขวาพิระมารดา นายสั�บฝLายเราคว!าแขนซึ่!ายไว! ที่ห่ารแขกมวZรอ�กคนห่น"�งมาคว!าขาขวา ล0กเร�อสัล�ดเราอ�กคนห่น"�งคว!าขาซึ่!าย ผ0!ห่ญ�งเราแต�ละคนถื0กผ0!ชายสั��คนช�กคะเย�อก�นอย0�อย�างน��ที่+กคนไป

Page 26: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                สั6าห่ร�บข!าเจ!าก�ปต�นเอาบ�งห่ล�งไว! ช�กดาบสมต� 12 ฟาดฟIนคนที่��จะเข!ามาแย�งไม�ว�าใครเป�นใครที่+กคน ในที่��สั+ดข!าเจ!าเห่Fนห่ญ�งอ�ตาเล��ยนพิวกเราที่+กคน รวมที่��งพิระมารดาด!วย ถื0กฉ�ก ขาด สั�บ ฟIน ตายห่มด เพิราะความที่��เย��อแย�งก�นไป ๆ มา ๆ พิวกม�นที่+กคนที่��งด6า ขาว คร"�งด6าคร"�งขาว ที่ห่ารเร�อ ที่ห่ารบก ที่าสัและพิวกเราที่+กคนตายก�นห่มด ก�ปต�นเป�นคนสั+ดที่!าย                 ข!าเจ!ากFร�อแร�จะสั��นใจอย0�บนกองที่รากศพิ สันามย+ที่ธด�นแดนไกลถื"งเก!าสั�บโยชน2 ด0เถือะมน+ษย2ผ0!ซึ่"�งสัวดมนต2ว�นละห่!าคร��งขาดไม�ได!ตามที่��พิระมห่ะห่ม�ดบ�ญญ�ต�ไว!ย�งที่6าก�นได!ถื"งอย�างน��

                "ข!าเจ!าด"งต�วเองออกมาจากกองศพิได!แสันล6าบาก คลานไปถื"งต!นสั!มให่ญ�ร�มฝI� งล6าธารแถืวน��น แล!วกFล!มลง อกอ�ดแน�ด!วยความกล�ว สัยดสัยอง เห่น��อยล!า ที่!อแที่! และห่�วโห่ย ที่�นที่�น� �นเอง ประสัาที่ที่��งห่!ากFยอมห่มดก6าล�ง เลยห่ล�บไป ที่��จร�งสัลบไปถื0กกว�าห่ล�บ อย0�ในล�กษณะห่มดแรงและห่มดประสัาที่ร0 !สั"ก อย0�ในระห่ว�างความเป�นก�บความตาย จนกระที่��งร0 !สั"กว�าถื0กที่�บขย�บห่ย+บ ๆ อย0�บนต�ว จ"งร0 !สั"กต�ว ล�มตาข"�นเห่Fนคนผ�วขาว ห่น!าตาด� ถือนใจแล!วก�ดฟIนพิ0ดภาษาอ�ตาเล�ยนว�า                 "O che sciagura d' essere senza cogligni" 13

1 - Urban 2 - Venus de Medici 3 - Massa Carara 4 - Gaeta 5 - St. Peter 6 - Sallee 7 - Morocco 8 - Palestrina 9 - Muley Ismael 10 - Monut Atlas 11 - Moor 12 - Scimitar 13 - O che sciagura d' essere senza coglioni แปลว�า "โธ�เอQย ช�างโชคร!ายอะไรเช�นน��ห่นอต�วเราเก�ดมาไม�ม�" -ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๑๒ เร4.องหญิงชร�ผ่จญิกิรรมต�อ

Page 27: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ความอ�อนแออย�างบ�ดซึ่บของมน+ษย2ข!อน��แห่ละเป�นเคร��องพิล�าช�ว�ตมน+ษย2เราเอง กFจะม�อะไรอ�กเล�าที่��จะบ�ดซึ่บย��งไปกว�าการแบกภาระซึ่"�งจะสัล�ดที่��งเสั�ยเม��อใดกFได! แต�ไม�ยอมที่��ง คนเราเกล�ยดช�ว�ตเสั�ยเห่ล�อเก�น แต�กFอ+ตสั�าห่2เห่น��ยวช�ว�ตไว!แน�น

พิ0ดสั��น ๆ มน+ษย2เราเฝMากอดร�ดอสัรพิ�ษซึ่"�งก�ดก�นต�วเองอย0�ไม�ยอมปล�อย จนกระที่��งม�นก�ดก�นห่�วใจเราตายเลย ม�อะไรห่ร�อที่��บ�ดซึ่บกว�าน��อ�ก

 

                 พื่อ ได!ย�นคนพิ0ดภาษาของต�วเข!า ประห่ลาดใจกFประห่ลาดใจ ด�ใจกFด�ใจ และค6าที่��พิ0ดน��นกFน�าประห่ลาดใจไม�น!อยเห่ม�อนก�น ข!าเจ!าตอนว�าย�งม�เคราะห่2ร!ายย��งกว�าที่��เขาร6าพิ�นน��นอ�กมากมายน�ก                   แล!วข!าเจ!ากFเล�าความสัยอสัยองที่��ได!ร �บมาให่!เขาฟIง ได!สัองสัามค6าข!าเจ!ากFสัลบไปอ�กที่�ห่น"�ง เขาอ+ !มข!าไปที่��บ!านแถืบน��น ให่!นอนห่าอาห่ารให่! คอยปฏิ�บ�ต�เล!าโลมยกยอข!าเจ!าต�าง ๆ บอกว�าไม�เคยเห่Fนห่ญ�งไห่นงามเที่�าเลยและว�าเขาไม�เคยต!องเสั�ยใจที่��เขาต!องสั0ญเสั�ยของอย�างที่��จะเอาค�นม�ได! ถื"งเพิ�ยงน��เลย แล!วกFเล�าเร��องของเขาให่!ฟIงว�า

                  "ข!าพิเจ!าเก�ดที่��เม�องเนำปลIส 1 เม�องน��เขาจ�บเดFกตอนป9ละสัองห่ร�อสัามพิ�นคน ที่��ตายเพิราะผ�าต�ดกFม� ที่��เสั�ยงห่วานไพิเราะย��งกว�าห่ญ�งเพิราะผ�าต�ดกFม� ที่��เต�บโตข"�นม�ต6าแห่น�งในการบ!านเม�องกFม� สั6าห่ร�บต�วข!าพิเจ!าตอนแล!วได!ผลด�เป�ที่��ย��งได!ร�บต6าแห่น�งนายดนตร� ประจ6าโบสัถื2ของเจ!าห่ญ�งฟาเลศตร�นา"

                  "ข!าเจ!าร!องอ+ที่านว�า 'พิระมารดาของฉ�นเอง'"

                  "เขาร!องไห่!แล!วอ+ที่านว�า 'พิระมารดาของนางร" อะไรก�นน��จะเป�นไปได!ห่ร�อ ที่��นางค�อเจ!าห่ญ�งองค2น!อยที่��ข!าเล��ยงมาจนอาย+ห่กขวบ เม��อเลFก ๆ กFม�แววว�าจะงามเห่ม�อนก�บนางเด�Xยวน��แล!ว'

                  " 'ฉ�นน��แห่ละ ใช�จร�ง ๆ แต�พิระมารดาของฉ�นนอนตายอย0�โน�นสั�กสัามเสั!นจากน��เที่�าน��น ถื0กฉ�กเป�นสั��เสั��ยง ห่มกอย0�ใต!กองที่รากศพิโน�น'

                  "แล!วข!าเจ!ากFเล�าเร��องที่��ได!ประสัพิมาให่!เขาฟIงจนสั��น เขากFเล�าเร��องต�วเขาให่!ข!าเจ!าฟIงบอกว�าผ0!ม�อ6านาจ ฝLายศาสันาคร�ศต�งจ�ดสั�งเขามาย�งจ�กรพิรรด�โมร�คโคน�� ให่!มาที่6าสั�ญญาพิ�นธไมตร�ก�น เขากFจ�ดเร�อรบและสั�มภาระมาที่6าลายล!างการพิาณ�ชย2ของร�ฐบาลคร�ศต�งอ��นให่!ราบไป"

                  "นายข�นที่�ผ0!ซึ่��อสั�ตย2น��เล�าต�อไปว�า 'งานข!าเสัรFจแล!วต�อน��กFจะลงเร�อไปเม�องค�อ+ตา จะพิานางไปย�งเม�องอ�ตาล�ด!วย O che sciagura d' essere senza coglioni'

                  "ข!าเจ!าขอบค+ณเขา น6�าตาคลอเพิราะต��นต�นในกร+ณาของเขา แต�แที่นที่��เขาจะพิาไปเม�องอ�ตาล�กล�บแวะเสั�ยที่��เม�อง อ"ลจเอส( 2 เอาไปขายให่!ก�บเจ!าเม�องเม�องน��น พิอ

Page 28: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ตกลงขายก�นเสัรFจกFพิอด�โรคห่�าซึ่"�งระบาดที่��วอ�ฟร�กา อาเซึ่�ย ย+โรปมาถื"งเม�องอ�ลจ�เอสั2อย�างร!ายแรง เจ!าได!เห่Fนแผ�นด�นไห่วมาแล!ว แต�แม�เจ!าประค+ณเถือะเคยเห่Fนห่�าลงบ!างไห่ม?"

                  นางค+ณ�กองว�า "ไม�เคย"

                  ห่ญ�งชราว�า "ถื!าเคยกFจะได!ความร0 !ว�าม�นน�าสัยดสัยองย��งกว�าแผ�นด�นไห่วน�กห่นาที่�เด�ยว ในเม�องอ�ฟร�กาโรคห่�าน��ม�เสัมอ ๆ คราวน��ข!ากFต�ดโรคเข!าด!วย                   ลองห่ล�บตาน"กด0เถื�ดว�า เร��องม�นจะน�าสั�งเวชเพิ�ยงใด ธ�ดาสั�งฆราชเพิ��งร+ �นก6าด�ดชนมาย+เพิ�ยงสั�บห่!าพิรรษา ช��วระยะเวลาไม�ถื"งสัามเด�อนต!องร�บที่+กข2เพิราะยากจนตกเป�นที่าสัเขา ถื0กข�มข�นแที่บไม�เว!นว�น เห่Fนมารดาถื0กฉ�กเป�นสั��เสั��ยงก�บตาเอง ประสัพิที่+พิภ�กขภ�ย และย+ที่ธภ�ย แล!วร�อแร�จะตายเพิราะโรคห่�าที่��เม�องอ�ลจ�เอสั2 ถื"งกระน��นกFห่าตายไม� แต�นายข�นที่�และเจ!าเม�องก�บชาวเม�องตายก�นแที่บห่มดเม�อง"

                  "คร��นโรคร!ายสังบลงแล!ว เขากFเอาพิวกที่าสัเจ!าเม�องออกขาย พิ�อค!าผ0!ห่น"�งร�บซึ่��อข!าเจ!าไปเม�องท นำศ 3 เอาไปขายให่!พิ�อค!าอ�กคนห่น"�ง พิ�อค!าคนน��เอาไปขายต�อให่!พิ�อค!าที่��เม�องตร&โปล& 4 พิ�อค!าตร�โปล�เอาไป ขายที่��พิ�อค!าเม�องอเลกิษ"นำดรย่� 5 พิ�อค!าเม�องอเลกษ�นดร�ยาขายให่!พิ�อค!าสมรณิ� 6 พิ�อค!าสัม�รณาขายให่!พิ�อค!าคำ"นำสต"นำตโนำปIล 7 ในที่��สั+ดข!าเจ!าต!องตกเป�นสัมบ�ต�ของผ0!บ�งค�บกองที่ห่ารร�กษาพิระองค2 ต�อมาอ�กไม�นานผ0!บ�งค�บกองได!ร�บค6าสั��งให่!ไปร�กษาเม�องอะสอฟ 8 ซึ่"�งขณะน��นตกอย0�ในที่��ล!อมของที่ห่ารร+สัเซึ่�ย

                  "ผ0!บ�งค�บกองคนน��เป�นคนกล!าห่าญ พิาพิวกนางฮืาเรมไปด!วยที่��งห่มด ให่!พิวกผ0!ห่ญ�งเราอย0�ในปMอมน!อย ๆ ที่��ฝI� งที่ะเลเลอะสัอฟ ณ ป�ล+สเมโอตดศ 9 จ�ดข�นที่�แขกด6าสัองคนก�บที่ห่ารต+รก�ย��สั�บคนเฝMาไว!                   ที่ห่ารต+รก�ฆ�าพิวกร+สัเซึ่�ยเสั�ยเห่ล�อห่ลาย แล!วร+สัเซึ่�ยกFแก!แค!นเผาเม�องอะสัอฟเสั�ยราบเห่ม�อนก�น ชาวเม�องถื0กแที่งตายไม�เว!นว�าจะเป�นเพิศใดว�ยไห่น จนกระที่��งเห่ล�ออย0�แต�ปMอมน!อยที่��เราอย0� พิวกร+สัเซึ่�ยศ�ตร0จะปล�อยให่!เราอดตายไปเอง                   ที่ห่ารต+รก�ย��สั�บคนที่��เฝMาอย0�น� �นสับถืสัาบานว�าจะไม�ยอมแพิ! คร��นในที่��สั+ดอดอาห่ารที่นไม�ไห่วเข!าต!องฆ�าข�นที่�สัองคนน��น ก�นเพิราะจะยอมแพิ!กFผ�ดค6าสัาบาน ต�อมาอ�กสัองสัามว�นพิวกที่ห่ารตกลงก�นว�าจะต!องก�นพิวกผ0!ห่ญ�งเสั�ยเห่ม�อนก�น

                  "ในห่ม0�พิวกเราที่��อย0�ก�นน��นม�พิวก อ�ห่ม�านคนห่น"�งเป�นคนใจบ+ญม�ศ�ลม�ธรรมด�ย��ง อ�ห่ม�านผ0!น��เที่ศน2เก�งว�เศษน�ก สั��งสัอนที่ห่ารว�า อย�าฆ�าเราก�นเสั�ยที่�เด�ยวเลย บอกว�า "

                  'เช�อดเน��อก!นห่ญ�งเห่ล�าน��คนละข!างกFพิอพิวกเจ!าย�งจะด6ารงช�ว�ตต�อไปได! ถื!าอ�กสัองสัามว�นย�งแห่กออกจากที่��ล!อมไม�ได!กFจ6าเป�นต!องเช�อดอ�กข!างห่น"�ง สัวรรค2ย�อมจะร�บน�บถื�อความกระที่6าด�อ�นน�� คงจะประที่านความช�วยเห่ล�อแก�เรา'

                  "พิระองค2น��พิ0ดเก�ง แนะน6าจนม�นยอมแล!วที่ห่ารกFเช�อดเน��อก!นพิวกเราผ0!

Page 29: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ห่ญ�ง พิระเอายายางไม!ใสั�ให่!เห่ม�อนก�บใสั�ยาเดFกเวลาเข!าสัน�บอย�างน��น พิวกผ0!ห่ญ�งเก�อบตายตาม ๆ ก�น

                  "ไม�ที่�นที่��พิวกที่ห่ารจะก�นเน��อซึ่"�งเราบร�จาคน��นอ��มก�นด� พิวกร+สัเซึ่�ยแล�นเร�อที่!องแบนเข!ามาถื"งปMอม ห่ที่ารต+รก�สั�กคนกFไม�รอดม�อไปได! พิวกร+สัเซึ่�ยไม�อ�น�งอะไรพิวกผ0!ห่ญ�ง จะเป�นอย�างไรกFช�าง                   ด�แต�ม�ห่มอฝร��งเศสัคนห่น"�ง ห่มอฝร��งเศสัน��นย�อมม�อย0�ที่��วที่+กห่นที่+กแห่�งในโลกน�� ห่มอคนน��เก�งมาก ช�วยร�กษาพิวกเราจนห่าย ข!าเจ!าจะไม�ล�มเลยจนว�นตาย                   พิอแผลห่ายเที่�าน��นห่มอคนน��กFขอแต�งงานก�บข!าเจ!า บอกก�บพิวกเราว�าให่!ที่6าใจให่!ด� ว�าเร��องอย�างน�� ย�อมเป�นของธรรมดาเม��อถื0กล!อมอ�นเป�นว�สั�ยของสังคราม

                  "พิอพิวกเพิ��อน ๆ เด�นได!แล!ว กFถื0กบ�งค�บให่!เด�นที่างไปย�งกร+งโมสโคำ 10

ข!าเจ!าตกไปอย0�ก�บข+นนางร+สัเซึ่�ยผ0!ห่น"�งให่!เป�นคนสัวน เฆ��ยนว�นละย��สั�บคร��ง                   ต�อมาสัองป9ข+นนางคนน��ก�บอ�กสัามสั�บกว�าคนก�อการจลาจลข"�นเลยถื0กประห่าร ข!าเจ!าถื�อโอกาสัน��ห่น�ไปได! ที่�องเที่��ยวจนที่��วเม�องร+สัเซึ่�ยที่��เม�องฤคำ� 11 เป�นห่ญ�งร�บรองอย0�ตามโรงแรมเป�นนาน ที่��รอสตอกิ 12 ที่��วสม�ร 13 ที่��ไลปสคำ 14 ที่��คำ�สสล 15 ที่��อ เตรกิต( 16 ที่��เลย่Iย่เดนำ 17 ท&.เหกิ 18 รตIตด�ม 19 กFเห่ม�อนก�น                   ข!าเจ!าแก�เฒ�าเฉาอ�บลงด!วยความที่+กข2และเสั��อมศ�กด�J ก!นกFเห่ล�อแต�ข!างเด�ยว แต�จ6าได!ม�วายว�าเป�นธ�ดาสั�งฆราชเก�อบ ๆ จะฆ�าต�วตายเสั�ยกFห่ลายร!อยห่น แต�ย�งร�กช�ว�ตอย0� บางที่�จะกล�าวได!ว�า ความอ�อนแออย�างบ�ดซึ่บของมน+ษย2ข!อน��แห่ละเป�นเคร��องพิล�าช�ว�ตมน+ษย2เราเอง กFจะม�อะไรอ�กเล�าที่��จะบ�ดซึ่บย��งไปกว�าการแบกภาระซึ่"�งจะสัล�ดที่��งเสั�ยเม��อใดกFได! แต�ไม�ยอมที่��ง คนเราเกล�ยดช�ว�ตเสั�ยเห่ล�อเก�น แต�กFอ+ตสั�าห่2เห่น��ยวช�ว�ตไว!แน�น พิ0ดสั��น ๆ มน+ษย2เราเฝMากอดร�ดอสัรพิ�ษซึ่"�งก�ดก�นต�วเองอย0�ไม�ยอมปล�อย จนกระที่��งม�นก�ดก�นห่�วใจเราตายเลย ม�อะไรห่ร�อที่��บ�ดซึ่บกว�าน��อ�ก

                  "ไม�ว�าจะเป�นเม�องใด ชาต�ใด ภาษาใดที่��ข!าเจ!าได!ม�โอกาสัผ�านมา ไม�ว�าโรงแรมใดซึ่"�งเป�นจ6านวนมากห่ลายที่��ข!าเจ!าได!ร�บรองผ0!ชายมา ข!าเจ!าได!สั�งเกตว�าในบรรดาคนมากมายก�ายกองซึ่"�งม�ช�ว�ตอย0�อย�างน�าที่+เรศที่+ร�งน��น ปล�ดช�พิตนเองเพิ�ยงแปดคนเที่�าน��น เป�นน�โกรเสั�ยสัามคน อ�งกฤษสั��คน ศาสัตราจารย2เยอรม�นห่น"�งคนช��อว�าโรเบกิ 20

                  ในที่��สั+ดข!าเจ!ากFตกไปเป�นคนร�บใช!ย�วอ�สั�จจาร2 ย�วใช!ให่!ข!าเจ!าเฝMาเจ!าไว!ม�ให่!ห่�างกาย แม�งามของข!าเอQย ข!าเจ!าตกลงปลงใจจะล�มห่�วจมที่!ายก�บเจ!า น"กการ+ณที่��เจ!าได!ร�บที่+กข2ย��งเสั�ยกว�าสังสัารต�วข!าเจ!าเอง ถื!าห่ากว�าเจ!าไม�พิ0ดเสั�ยดแที่งเอาข!าเจ!าอย�างห่น"�ง ห่ร�อถื!าไม�ใช�ธรรมเน�ยมที่��จะเล�าเร��องสั0�ก�นฟIงในยามเด�นที่างเร�อเพิ��อฆ�าเวลาอ�กอย�างห่น"�งแล!วไซึ่ร! ข!าเจ!าจะไม�เล�าเร��องที่+กข2ยากของข!าเจ!าให่!เจ!าฟIงเลย

                  พิ0ดสั��น ๆ ค+ณ�กองเอQย ข!าเจ!าถืน�ดจ�ดเจน ข!าเจ!าร0 !จ�กโลกด� ฉะน��นแห่ละ ข!าเจ!าขอแนะน6าว�า เจ!าจงบ6าเพิFญตนให่!เป�นสั+ข สัน+กก�บเร��องของผ0!โดยสัารมาด!วยก�นน��เถื�ด

Page 30: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

แต�ละคนขอให่!เล�าเร��องของตนสั0�ก�นฟIง ถื!าม�ผ0!ใดที่��ไม�เคยได!สัาปแช�งช�ว�ตห่ลาย ๆ ห่นห่ร�อไม�มองเห่Fนว�าตนเป�นคนที่+กข2ที่��สั+ดในบรรดามน+ษย2ด!วยก�นแล!ว ข!าเจ!ายอมให่!เจ!าจ�บต�วเอาห่�วข!าเจ!าพิ+ �งที่ะเลเสั�ยเถื�ด"

1 - Naples 2 - Algiers 3 - Tunis 4 - Tripoli 5 - Alexandria 6 - Smyrna 7 - Constantinople 8 - Asoph 9 - Palus Maeotis 10 - Moscow 11 - Riga 12 - Rostock 13 - Wismar 14 - Leipsic 15 - Cassel 16 - Utrecht 17 - Leyden 18 - Hague 19 - Rotterdam 20 - Robeck

๑๓ ฆ�นำฑิตเขั$�ท&.บ"งคำ"บให$ต$องจ�กินำ�งคำ+ณิกิองกิ"บหญิงชร�อย่��งใด

              นำ�ง ค+ณ�กองโฉมงาม เม��อได!ย�นห่ญ�งชราเล�าเร��องให่!ฟIงแล!ว กFแสัดงความเคารพินบนอบตามสัมควรแก�ศ�กด�Jและค+ณความด� แล!วร�บเอาค6าแนะน6าของแก ขอให่!ผ0!โดยสัารเล�าการประจญช�ว�ตให่!ฟIง คนห่น"�งเล�าจบแล!วคนอ��นกFเล�าต�อไป ที่��งนางและฆานฑิ�ตกFยอมร�บว�าห่ญ�งชราอย0�ในที่��ถื0ก

                  ฆานฑิ�ตว�า "น�าเสั�ยดายที่��ที่�านปราชญ2ปางโกลศถื0กแขวนคอผ�ดธรรมเน�ยมเสั�ยที่��บ0ชาย�ญน��น ถื!าอย0�คงจะเล�าให่!เราฟIงถื"งเร��องอ�ศจรรย2ต�าง ๆ เก��ยวก�บความช��วร!ายที่��งที่างว�ตถื+ธรรม และศ�ลธรรมซึ่"�งปกคล+มไปที่��วแผ�นด�นและผ�นที่ะเลน�� แล!วข!าพิเจ!าจะได!ขอค�ดค!านสั�กสัองสัามข!อด!วยความเคารพิ"

Page 31: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                  ขณะที่��ผ0!โดยสัารเล�าความห่ล�งของตนอย0�น� �น เร�อกFแล�นเร��อยไปจนถื"งที่��ห่มายเที่�ยบที่�าที่��เม�องบ+อโนำส แอรส( 1 นางค+ณ�กอง นายที่ห่ารฆานฑิ�ต ห่ญ�งชรากFเข!าเฝMาเจ!าเม�อง เฟรนำ"นำโท ณิ อพื่�ร� จ ฟJกิ เอโอร� จ มสคำ�รนำส จ ลมภโทส จ ส ส� 2 ข+นนางผ0!น��ม�สัง�า ภาคภ0ม�สัมก�บเป�นบ+คคลม�ช��อยาวถื"งปานฉะน�� เวลาจะพิ0ดก�บผ0!ใดกFม�อต�มานะอ�นสั0งศ�กด�J เช�ดนาสั�กเสั�ยสั0งล��ว ข"�นสั6าเน�ยงเสั�ยงอย�างไร!การ+ณ ไว!ที่�าข�มข0�เป�นที่��สั+ด เวลาจะยาตรกรายกFวางที่�าสั+ดที่��จะที่น จนผ0!ที่��ที่6าว�นที่ยการใคร�ที่��จะที่6าฆาตกรรมแที่น                   เจ!าเม�องผ0!น��เก�ดแลเห่Fนนางค+ณ�กองว�างามกว�าห่ญ�งใดที่��เคยเห่Fน สั��งแรกที่��เจ!าเม�องปฏิ�บ�ต�กFค�อถืามว�านางเป�นเม�ยก�ปต�นฆานฑิ�ตห่ร�อม�ใช�                   ก�ร�ยาที่��ออกค6าถืามน��นที่6าให่!ฆานฑิ�ตเห่Fนอ�นตรายเก�ดข"�นแล!ว จะตอบว�าเป�นเม�ยกFไม�กล!า เพิราะนางย�งไม�ได!เป�นเม�ยตน จะตอบว�าเป�นน!องสัาวกFไม�กล!า เพิราะนางม�ใช�เป�นน!องตน ถื"งแม!ว�าค6าเที่Fจในยามจ6าเป�นจะเป�นสั��งที่��น�ยมก�นมากมาแต�คร��งโบราณกาลก�อนและแม!ในสัม�ยปIจจ+บ�นน��ย�งเป�นประโยชน2อย0�กFตาม แต�ว�ญญาณฆานฑิ�ตน��นบร�สั+ที่ธ�Jไม�ยอมที่��จะฆ�าความสั�ตย2จร�งเลยเป�นอ�นขาด จ"งตอบว�า

                  "นางค+ณ�กองจะได!ให่!เก�ยรต�แก�ข!าแต�งงานด!วย ข!าขอความกร+ณาที่�านด6าร�จ�ดการว�วาห่2มงคลแก�ข!าพิเจ!าด!วย"

                  ดอน เฟรน�นโร ณ อ�ฟารา จ ผ�กเอโอรา จ มสัคาร�น�สั จ ลมภ+โที่สั จ สั0สัา บ�ดห่นวดโง!งข"�น ย��มเช�งเยาะ แล!วสั��งให่!ก�ปต�นฆานฑิ�ตไปตรวจพิลที่��พื่�ม� 3 ฆานฑิ�ตกFไปตามสั��ง                   เจ!าเม�องอย0�ก�บนางค+ณ�กองแต�ล6าพิ�งกFแสัดงความใคร� ขอร!องจะแต�งงานด!วยในว�นร+ �งข"�นต�อห่น!าพิระ ห่ร�ออย�างไรกFแล!วแต�นางจะเห่Fนด!วย                   นางค+ณ�กองขอเวลาตร"กตรองสั�บห่!านาที่� นางปร"กษาห่ญ�งชรา ขอให่!ช�วยตกลงใจให่!ที่�

                  ห่ญ�งชราพิ0ดก�บนางว�าด�งน��                   "แม�ห่น0 เจ!าม�เจFดสั�บสัองที่!องพิระคล�ง แต�ไม�เห่ล�อจนเกNเด�ยว บ�ดน��การที่��เจ!าจะยอมเป�นเม�ยเจ!าเม�องผ0!ให่ญ�ย��งที่��สั+ดห่นวดงามที่��สั+ดในอเมร�กาใต!ห่ร�อไม�ยอมน��นอย0�ที่��ต�วเจ!า สัมควรละห่ร�อที่��เจ!าจะเอาเร��องก�บความซึ่��อสั�ตย2ศ�กด�Jสั�ที่ธ�Jต�อค0�ร �ก เจ!ากFเคยถื0กที่ห่ารบ+ลการ2ข�มข�นมาแล!ว ย�วและเจ!าพิระกFเคยได!ช��นชมย�นด�ในรสัของเจ!าแล!ว แต�กFพิอจะโที่ษว�าเพิราะเคราะห่2กรรมได!                   เอาอย�างน��เถือะ ถื!าเป�นต�วข!าเจ!า ข!าเจ!าจะไม�เสั�ยเวลาตร"กตรองเลย แต�งงานเสั�ยก�บเจ!าเม�องแล!วสัร!างลาภสัร!างยศให่!ก�ปต�นฆานฑิ�ตที่�นที่�"

                  ขณะที่��ห่ญ�งชราเจรจาด!วยความฉลาดเฉล�ยว ซึ่"�งเพิ��มพิ0นและเจนจ�ดเพิราะความชราอย0�น� �น ม�ก6าปI� นน!อยล6าห่น"�งเข!าจอดที่��ที่�า นายต+ลาการคนห่น"�งก�บต6ารวจสัเปญมาก�บเร�อล6าน��น เก�ดเร��องข"�นอ�กแล!ว

Page 32: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                  ยายแก�แกฉลาดพิอจะที่6านายเห่ต+การณ2ได! พิระองค2ซึ่"�งขโมยเง�นและเพิFชรพิลอยนางค+ณ�กองที่��เม�องบที่โยสั ตอนที่��พิาก�นห่น�ภ�ยมาน��นเองคงเป�นต�วการ ตาพิระแกคงจะเอาเพิFชรบางเมFดไปขายก�บพิ�อค!าเพิFชร พิ�อค!าเพิFชรเห่Fนเข!ากFร0 !ว�าเป�นของของเจ!าพิระว�น�ยธร แล!วตาพิระกFคงจะถื0กแขวนคอ แต�แกคงจะร�บสัารภาพิก�อนที่��จะตายว�าขโมยเขามา แล!วคงจะบอกอธ�บายว�าคนร0ปร�างอย�างน��น ๆ ไปที่างน��น ๆ                   ใคร ๆ กFร0 !ว�า ฆานฑิ�ตก�บนางค+ณ�กองที่��ห่ลบห่น�มา จ"งต�ดตามมาจนถื"งเม�องฆาที่�ศ แล!วลงเร�อตามแน�วมาจนถื"ง บ�ดน��เร �อกFถื"งเม�องบ+อ�โนสั แอร2สัแล!ว ข�าวสัะพิ�ด ไปว�าต+ลาการจะข"�นเม�องมาตามจ�บผ0!ที่��ฆ�าเจ!าพิระว�น�ยธร ยายแก�ผ0!ชาญฉลาดกFเห่Fนห่นที่างที่��จะด6าเน�นการที่�นที่� จ"งบอกนางค+ณ�กองว�า

                  "เจ!าไม�ต!องห่น� ไม�ต!องกล�ว เพิราะเจ!าไม�ใช�เป�นคนฆ�าเจ!าพิระว�น�ยธร แล!วย�งม�เจ!าเม�องคอยปMองก�นไม�ให่!เจ!าถื0กลงโที่ษอย0�อ�กคนห่น"�ง เพิราะความร�กที่��ม�ต�อเจ!า"

                  แล!วยายแก�กFร�บว��งไปบอกฆานฑิ�ตเด�Xยวน��ว�า                   "แจวเด�Xยวน�� ข�นอย0�อ�กช��วโมงห่น"�งเป�นถื0กเป�นเผาที่��งเป�น" ไม�ม�เวลาจะโอ!เอ!แม!แต�น!อย

                       แต�ฆานฑิ�ตจะจากนางค+ณ�กองไปอย�างไร จะห่น�ไปพิ"�งใครที่��ไห่นห่นอ?

1 - Buenos - Ayres 2 - Don Fernandes d' Ibaraa, y Figueora, y Mascarenes y Lampourdos, y Souza 3 - Pama

๑๔ ฆ�นำฑิตกิ"บฆฆ"มโพื่ไปอย่ �กิ"บพื่ระปรไกิว*อย่��งไร

              ตอนำ ที่��จะออกจากเม�องฆาที่�ศ ฆานฑิ�ตได!คนใช!มาด!วยคนห่น"�ง อย�างที่��เราจะห่าได!ตามฝI� งที่ะเลเม�องสัเปญและเม�องข"�นอเมร�กาเสัมอ ๆ อย�างน��น เจ!าน��เป�นคนสัเปญเสั��ยวห่น"�งเก�ดจากล0กผสัมในเม�อง ท+ฆ+ม"นำ 1 เคยเป�นน�กร!อง สั�ปเห่ร�อ กลาสั� พิระ ห่าบเร� ที่ห่าร ห่ร�อแมงดากFเคย ช��อว�า ฆฆ"มโพื่ 2 ม�นร�กนายด�เพิราะนายเป�นคนด�ย��งน�ก จ�ดแจงผ0กอานม!าอ�นฑิฬ+สั�ยาสัองต�วโดยไว

                  "ไปเถือะนาย เช��อค6าคนแก�ด�กว�า ออกเด�นที่าง ว��งไม�ต!องเห่ล�ยวห่ล�งที่�

Page 33: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เด�ยว"

                  ฆานฑิ�ตน6�าตาไห่ล "โธ�เอQย นางค+ณ�กองที่��ร �กของข!า ข!าจะต!องจากเจ!าตอนที่��เจ!าเม�องที่�านจะจ�ดการสัย+มพิรให่!เสั�ยแล!วห่ร�อ? นางค+ณ�กองเอQย อ+ตสัาห่2ห่��วห่อบก�นมาไกลถื"งปานฉะน��เจ!าจะเป�นอย�างไรต�อไปห่นอ?"

                  ฆฆ�มโพิว�า "นางจะอย0�ด�ก�นด�ที่��สั+ดแล!วนาย เร��องผ0!ห่ญ�งน�ะไม�ม�ห่มดประต0ห่รอก พิระเจ!าคอยช�วยไว!เสัมอ สั6าค�ญที่��เราน��แห่ละ โจนเถือะนาย"

                  ฆานฑิ�ต "จะพิาข!าไปไห่น จะไปไห่นก�น สั��นนางค+ณ�กองแล!วจะที่6าย�งไง"

                  ฆฆ�มโพิ "นายต��งใจจะมารบพิวกพิระเจส+ต 3 เรากFไปเข!าข!างพิวกเจสั+ตเสั�ยกFแล!วก�นกล�บมารบไอ!พิวกน��                 ข!าร0 !ที่างด�จะพิาไปราชอาณาจ�กรน��น พิวกน��นคงจะช��นชมย�นด�ที่��จะได!ก�ปต�นผ0!เข!าใจที่ห่ารบ+ลการ2ด� นายจะร6�ารวยอ"ดตะปOอ เม��อเราเปPดบ�ญช�ในโลกห่น"�งไม�ได! กFคงจะเปPดอ�กโลกห่น"�งได!บ!างกระม�ง การที่��ได!เห่Fนและได!ที่6าของให่ม�ย�อมเป�นความสั6าราญอย�างห่น"�ง"

                  ฆานฑิ�ต "ง��นเจ!ากFเคยไปเม�องปรไกวแล!วสั�"

                  ฆฆ�มโพิ "แน�ละนาย ข!าพิเจ!าเคยเป�นบ�าวเขาอย0�ในโรงเร�ยนอ�สัสั�มช�ญ เด�Xยวน��กFย�งร0 !จ�กการปกครองของพิระบ�ดาที่��น� �นด�เที่�าก�บร0 !จ�กถืนนเม�องฆาที่�ศ การปกครองที่��น� �นกFน�าน�บถื�อ                   ราชอาณาจ�กรน��เสั!นศ0นย2กลางยาวถื"งสัองโยชน2กว�าแบ�งออกเป�นสัามสั�บมณฑิล พิระบ�ดรเป�นเจ!าของห่มด ราษฎรไม�ม�อะไรเลย น�บว�า เป�นเห่ต+ผลและย+ต�ธรรมช��นเอก

 

              ในสั�วนข!าพิเจ!าไม�เห่Fนว�าจะม�อะไรว�เศษเที่�าก�บพิระบ�ดรที่6าสังครามก�บสัเปญและพิระราชาปอต+เกสัในย+โรปน��น พิวกพิระราชาด�แต�จะสัารภาพิความบาป แต�ที่��น��พิระด�แต�ฆ�าพิวกสัเปญ แล!วที่��กร+งม�ดร�ดกFช�วยสั�งว�ญญาณไปสัวรรค2 ชอบใจจร�ง!

                  เร�งไปข!างห่น!าเถื�ด นายจะเป�นมน+ษย2ผ0!ม�สั+ขที่��สั+ด พิวกพิระบ�ดรกFจะสั6าราญใจเสั�ยน��กะไร เพิราะจะได!ก�ปต�นผ0!ร0 !จ�กที่ห่ารบ+ลการ2มาห่าถื"งม�อ"

                  คร��นถื"งด�านแรก ฆฆ�มโพิกFบอกก�บที่ห่ารยามที่��กรากเข!ามาบอกว�า ก�ปต�นจะขอเจรจาก�บพิระผ0!บ�งค�บการด�าน นายที่ห่ารปรไกวนายห่น"�งสั��งให่!กองร�กษาการณ2ด0เห่ต+การณ2 แล!วกFร�บว��งเข!าไปห่มอบแที่บเที่!าผ0!บ�งค�บการ แจ!งข�าวให่!ที่ราบ                เขาปลดอาว+ธฆานฑิ�ตและฆฆ�มโพิ จ�บเอาม!าอ�นฑิฬ+สั�ยาที่��งสัองต�วไป แล!วที่ห่ารปOนเขาแถืวเร�ยงสัองขนาบข!างเข!าไป พิระผ0!บ�งค�บการน��งอย0�ที่างโน!น สัวมห่มวกตร�โกณ

Page 34: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ถืลกเสั��อ ดาบวางอย0�ข!างต�ว ถื�อขวานปลายห่อกอย0�ในม�อ สั��งให่!ที่ห่ารย��สั�บสั��คนล!อมไว!ที่�นที่� นายสั�บคนห่น"�งบอกให่!คนที่��งสัองรอก�อน พิระผ0!บ�งค�บการจะพิ0ดด!วยไม�ได! เพิราะพิระบ�ดรเจ!ามณฑิลไม�ยอมให่!ชาวสัเปญคนใดพิ0ดจาสั��งใดล�บห่ล�งที่�านเป�นอ�นขาด "จะต!องรอไปอ�กสัามช��วโมงจ"งจะกล�บ"

                  ฆฆ�มโพิ "ที่�านพิระบ�ดรที่�านไปไห่น"

                  นายสั�บ "เสัรFจการฉลองชมรมไปตรวจสันาม ต!องรออ�กสัามช��วโมงแกจ"งจะจ0บสัเปอร2ที่�านได!"                   ฆฆ�มโพิ "ก�ปต�นเราผ0!น��ไม�ใช�เป�นคนสัเปญ เป�นคนเยอรม�นต�างห่าก เด�Xยวน��ที่�านห่�วแที่บจะตายแล!ว เรากFเห่ม�อนก�นระห่ว�างที่��คอยอย0�น��จะขออะไรก�นบ!างไม�ได!ห่ร�อ"

                  นายสั�บกFน6าความไปแจ!งต�อผ0!บ�งค�บการตามที่��ได!ย�นน��น                   พิระผ0!บ�งค�บการว�า "ค+ณพิระโปรด ถื!าเป�นเยอรม�น ข!ากFพิ0ดด!วยได! พิาเขาไปที่��บ!านข!า"

                  ที่ห่ารน6าฆานฑิ�ตไปย�งบ!านสั6าห่ร�บฤด0ค�มห่�นต2 งดงามประด�บด!วยเสัานางราย ห่�นอ�อนสั�เข�ยว และสั�ที่อง กร+เห่ลFกลวดลายล!อมรอบข�งนกกะล�ง นกฮื�มม�ง ไก�ก�นน� และนกที่��ห่ายาก ๆ กFม�ที่��งน��น สั��งให่!จ�ดอาห่ารอย�างว�เศษใสั�จานที่องค6า ขณะที่��ชาวปรไกวก�นข!าวโภชน2ม!าในชามไม! อย0�กลางที่+�งกลางแดดร!อนน��น พิระผ0!บ�งค�บการด�านเข!าไปเสัพิอาห่ารในบ!านค�มห่�นต2อ�นแสันสั+ข

                  พิระองค2น��ย�งห่น+�มน�าร�ก ห่น!าเตFม ผ�วขาวแต�คล6�าแดด ค��วโก�ง ตาแจQว ห่0แดง ปากสั�ชาด ที่�าที่างกล!าห่าญ ไปคนละอย�างก�บสัเปญห่ร�อพิวกพิระเจสั+ตที่�เด�ยว เขาเอาอาว+ธมาค�นให่!ฆานฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิ ม!าอ�นฑิฬ+สั�ยากFค�นด!วย ฆฆ�มโพิเอาข!าวโอตให่!ก�น ต�วเองกFคอยเฝMาอย0�ใกล! ๆ บ!านน��น คอยจ�บตาด0ตลอดเวลาเกรงว�าจะเก�ดเร��องไม�น"กฝIนอ�นใดข"�น

                  ฆานฑิ�ตจ0บตะเขFบชายเสั��อพิระผ0!บ�งค�บการแล!วต�างกFน� �งลงที่��โตNะ พิระเจสั+ตผ0!บ�งค�บการถืามฆานฑิ�ตเป�นภาษาเยอรม�นว�า "ที่�านเป�นคนเยอรม�นห่ร�อ"

                  ฆานฑิ�ต "นม�สัการ ใช�แล!ว"

                  เม��อกล�าววาจาด�งต�อก�นน��แล!ว ต�างกFแลด0ด!วยความพิ�ศวงอย�างที่��สั+ด ต�างแสัดงอารมณ2อย�างปPดไม�อย0�ด!วยก�นที่��งค0�                   พิระถืามว�า "ที่�านมาจากเยอรน�แถืวไห่น"

                  ฆานฑิ�ตตอบว�า "นม�สัการ ข!าพิเจ!ามาจากมณฑิลเวสัที่ฟาเฬี�ย ข!าพิเจ!าเก�ดในปราสัาที่ที่!าวธ�นดราแที่นที่รงค2"                   พิระร!องว�า "สัวรรค2 เป�นได!ด�งน��เที่�ยวห่ร�อ"

                  ฆานฑิ�ตร!องว�า "อ�ศจรรย2แที่!"

Page 35: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                  พิระ "น��ที่�านจร�งห่ร�อ"

                  ฆานฑิ�ต "เป�นได!ด�งน��เที่�ยวห่ร�อ"

                  ต�างผงะ แล!วกอดก�น ห่ล��งน6�าตา เป�นธารน!อย ๆ

                  ฆานฑิ�ต "อะไรก�นพิระค+ณเจ!าน��ห่ร�อเป�นน!องนางค+ณ�กองไห่นว�าถื0กที่ห่ารบ+ลการ2ฆ�าตายแล!วย�งไง พิระค+ณเจ!าน��ห่ร�อเป�นโอรสัที่!าวธ�นดรา พิระค+ณเจ!าน��ห่ร�อเป�นพิระเจสั+ตในเม�องปรไกวข!าพิเจ!ายอมร�บแล!วว�าโลกที่��เราอย0�น��ประห่ลาดแที่! โธ�อาจารย2ปางโกลศ อาจารย2ปางโกลศ ถื!าที่�านไม�ถื0กแขวนคอเสั�ยแล!วกFคงจะด�ใจห่าน!อยไม�"

                  พิระบอกให่!ที่าสัน�โกร และคนเม�องปรไกวที่��คอยร�นเห่ล!าใสั�ถื!วยห่�นเจ�ยรน�ยน��นออกไปเสั�ย กล�าวขอบค+ณพิระเจ!า และ เสนำต(อคำนำ�ทย่+ส 4 พิ�นคร��ง แล!วกอดร�ดฆานฑิ�ตไว!ในแขน ห่น!าอาบน6�าตา                   ฆานฑิ�ต "พิระค+ณเจ!าจะประห่ลาดใจ กระเที่�อนอารมณ2จะพิล+�งพิล�านย��งกว�าน��อ�ก ถื!าข!าพิเจ!าเล�าให่!ฟIงว�า นางค+ณ�กองภค�น�ซึ่"�งพิระค+ณเจ!าน"กว�าถื0กช6าแห่ละเสั�ยแล!วน��น บ�ดน��อย0�สั+ขสับายด�"                   "อย0�ไห่น?"

                  "อย0�แถืวน��เอง อย0�ก�บเจ!าเม�องบ+อ�โนสัแอร2สั ข!าพิเจ!ามาห่ว�งจะรบก�บที่�าน"

                  ที่+กค6าที่��ออกจากปากในการสันที่นาก�นย�ดยาวน��ม�แต�เพิ��มความอ�ศจรรย2ต�ออ�ศจรรย2 ว�ญญาณที่��งค0�สัะบ�ดไปก�บล��น ว�ญญาณฟIงไปก�บห่0 ว�ญญาณเป�นประกายไปก�บตา เน��องจากเป�นคนเยอรม�นด!วยก�นจ"งก�นโตNะก�นนาน รอที่�าพิระบ�ดาผ0!ว�าราชการมณฑิลแล!วพิระผ0!บ�งค�บการจ"งพิ0ดก�บฆานฑิ�ตผ0!เป�นที่��ร �ก ว�าด�งน��

1 - ในย+คน��น Paraguay เป�นด�นแดนภ�กขาจารของพิระเยซึ่0อ�ต และเป�นอาณาน�คมของสัเปญ พิวกพิระน��ต!องการจะปลดปล�อยปารากว�ยให่!เป�นอ�สัระ - ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Tucuman 3 - Cacambo 4 - St. Ignatius

๑๕ เหต+ใดฆ�นำฑิตจ/งฆ��อนำ+ช�นำ�งคำ+ณิกิอง

Page 36: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

              "ว"นำ อ�นพิ"งสัยดสัยองซึ่"�งข!าพิเจ!าเห่Fนบ�ดามารดาถื0กฆ�า เห่Fนเชษฐภค�น�ถื0กข�มข�นน��น จะอย0�ในความจ6าของข!าพิเจ!าไปช��วช�ว�ต เม��อที่ห่ารบ+ลการ2ถือยที่�พิกล�บไปแล!ว ห่าที่รากพิระพิ��นางไม�ได! แต�ที่รากศพิพิระบ�ดามารดา ต�วข!าและนางข!าห่ลวงอ�กสัองคนก�บเดFกชายสัามคน ซึ่"�งถื0กฆ�าที่��งห่มดน��นเอาข"�นรถืเขFนศพิจนขนไปฝIงที่��ว�ดน�กายเจสั+อ�ตแห่�งปราสัาที่ไม�เก�น ๒๔๐ เสั!น                   พิระเจสั+อ�ตองค2ห่น"�งมาพิรมน6�ามนต2ให่!ศพิ ในน6�าม�นต2ม�เกล�อเคFมจ�ด คงจะเข!าตาข!าพิเจ!าสัองสัามห่ยด พิระสั�งเกตเห่Fนตาข!าพิเจ!ากะพิร�บ กFเอาม�อแตะห่�วใจด0 ร0 !สั"กว�าย�งเต!นอย0� กFช�วยก�นแก!ไข ต�อมาอ�กสัามสั�ปดาห่2ข!าพิเจ!ากFสับาย                   ที่�านกFร0 !อย0�ว�าข!าพิเจ!าเป�นคนงาม เม��อห่ายแล!วย��งงามข"�นอ�ก พื่ระบดรท&ทร& 1 ผ0!เป�นเจ!าอธ�การให่ญ� กร+ณาประที่านม�ตรภาพิแก�ข!าพิเจ!า และประที่านเสั��อครองบรรพิชาให่!แล!วต�อมาอ�กไม�ก��ป9กFสั�งไปอย0�กร+งโรม พิระผ0!บ�ญชาการต!องการที่ห่ารที่��เป�นชาวเยอรม�นก�บเป�นน�กายเจสั+อ�ต จ�กรภพิปรไกวน��นพิยายามร�บสัม�ครพิระเจสั+อ�ตที่��เป�นชาวสัเปญให่!น!อยที่��สั+ด อยากได!ชนชาต�อ��นที่��ว�านอนสัอนง�ายกว�า

                  พิระผ0!บ�ญชาการพิ�จารณาด0แล!วกFเห่Fนว�า ข!าพิเจ!าเป�นผ0!ที่��เห่มาะสัมที่��จะมาอย0�เม�องปรไกว เข!าที่6างานในด�านสัวนอง+�นน�� พิวกเรากFออกเด�นที่าง ม�ชาวโปล�นด2 ๑ ชาวโที่โรล ๑ ก�บข!าพิเจ!า พิอมาถื"ง ข!าพิเจ!าได!ร�บเก�ยรต�ยศแต�งต��งเป�นพิระช��นสัามม�ยศนายสั�บ                   บ�ดน��ข!าพิเจ!าเล��อนยศเป�นพิ�นเอกก�บเป�นพิระช��นสัอง เราจะได!ต!อนร�บกองที่�พิกร+งสัเปญอย�างอ+ �นห่นาฝาค��ง ข!าพิเจ!าร�บรองว�าจะจ�ดการโต!ให่!ย�อยย�บต�ดขาดเลยที่�เด�ยว พิระเจ!าประที่านที่�านมาช�วยน��ด�น�ก แต�จร�งห่ร�อกระไรที่��ที่�านว�าพิระพิ��นางค+ณ�กองอย0�ใกล! ๆ น��ในอาร�กขาของเจ!าเม�องบ+อ�โนสั แอร2สั"

                  ฆานฑิ�ตสับถืย�นย�นว�าไม�ม�อะไรจะจร�งแน�แที่!กว�าน��อ�กแล!ว แล!วที่��งสัองกFห่ล��งน6�าตาให่ม�อ�กคร��งห่น"�ง

                  พิระพิ�นเอกอดที่��จะกอดจ0บฆานฑิ�ตไม�ได! เร�ยกฆานฑิ�ตว�าเป�นพิ�� ว�าเป�นผ0!ช�วยให่!รอดแล!วพิ0ดว�า "อโห่, ที่�านฆานฑิ�ต บางที่�เราอาจจะกร�ธาเข!าเม�องบ+อ�โนสัในฐานผ0!ชนะ แล!วช�งนางค�นมากFเป�นได!"                   ฆานฑิ�ต "น��นแล!วเป�นข!อที่��ข!าพิเจ!าปราถืนา เพิราะข!าพิเจ!าได!ต��งจ�ตต2ไว!แล!วจะว�วาห่2ก�บนาง ขณะน��ย�งคงห่ว�งอย0�ด�งน��น"

                  พิระ "ไอ"ทะล/.ง! ม"งห่ร�อจะลวนลามถื"งก�บว�วาห่2พิระพิ��นางก0 ผ0!ม�เจFดสั�บสัองที่!องพิระคล�ง ก0น��เห่Fนว�าม�ความกล!าบ!าบ��นสั��นยางอาย ร!ายน�กห่นา ถื"งก�บกล!ากล�าววาจาจะที่6าการให่ญ�อย�างม��นใจจนเก�นต�ว"

                  ฆานฑิ�ตตกใจแที่บว�าไฟจ+ด ตอบไปว�า "ที่�านที่��น�บถื�อ ที่!องพิระคล�งที่��งห่ลายในโลกน��ม�ได!ม�ความห่มายอะไรเลย ข!าพิเจ!าได!ช�วยภค�น�ของที่�านให่!พิ!นจากอ!อมแขนก�บพิระว�น�ยธร นางเป�นห่น��บ+ญค+ณข!าพิเจ!าอย�างให่ญ�ห่ลวง นางม�ความปรารถืนาจะแต�งงาน

Page 37: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ก�บข!าพิเจ!า ที่�านอาจารย2ปางโกลศสัอนข!าพิเจ!าอย0�เสัมอว�า บ+คคลที่��งห่ลายย�อมม�ความเสัมอภาคเห่ม�อนก�นห่มด ข!าพิเจ!าจะว�วาห่2ก�บนางเป�นแน�แที่!"

                  พิระเจสั+อ�ตผ0!ม�นามตามบ�ดาค�อที่!าวธ�นดราแที่นที่รงค2 คว!าดาบฟาดห่น!าฆานฑิ�ตที่างแบนพิร!อมก�บกล�าวว�า "จะได!เห่Fนด�ก�นไอ!ระย6า" ฆานฑิ�ตกFช�กดาบสั��นออกเด�Xยวน��น แล!วแที่งพิรวดเข!าที่��ที่!องพิระจนต�ดก��น พิอช�กออกเล�อดร!อนฉ�ากFพิ+ �งตามออกมาด!วย ฆานฑิ�ตร!องไห่!โฮื                   "พิระเจ!าผ0!ที่รงค+ณ ข!าฆ�านายเก�าผ0!เป�นเพิ��อน เป�นน!องเม�ยข!าเสั�ยแล!ว ข!าเป�นคนประพิฤต�ด�ที่��สั+ดในโลก แต�กระน��นกFฆ�าคนเสั�ยสัามคนแล!ว ในจ6านวนน��เป�นพิระถื"งสัององค2"

                  ฆฆ�มโพิย�นยามอย0�ที่��ประต0บ!าน เห่Fนเห่ต+การณ2กFว��งเข!าไป                   ฆานฑิ�ต "ไม�ม�ที่างอ��นใดนอกไปกว�าจะต!องขายช�ว�ตให่!แพิงที่��สั+ด สั�กประเด�XยวกFจะม�คนเข!ามาในบ!านไม�ต!องสังสั�ย เราจะขอตายดาบคาม�อ"

                  ฆฆ�มโพิเคยตกอย0�ในที่��ค�บข�นมาห่ลายคร��งห่ลายคราวแล!วในห่นห่ล�ง จ"งไม�เสั�ยสัต� เปล��องผ!าครองพิระเจสั+อ�ตออกสัวมใสั�ให่!ฆานฑิ�ต เอาห่มวกจต+ร�สัใสั�คล+มห่�ว แล!วให่!ข"�นห่ล�งม!า ที่��งน��ช� �วพิร�บตาเด�ยวเสัรFจแล!วพิ0ดว�า                   "ควบม!าไปโดยเรFวเถื�ดนาย ไอ!พิวกน��นคงค�ดว�าที่�านเป�นพิระเจสั+อ�ตออกสั��งงาน เราจะพิ!นด�านไปก�อนที่��พิวกม�นจะต�ดตามที่�น"

                  ขณะที่��ควบม!าออกไปน��น ฆฆ�มโพิร!องตะโกนเป�นภาษาสัเปญว�า                   "ห่ล�กที่าง ห่ล�กที่างให่!พิระผ0!บ�งค�บการที่างด�าน"

1 - Tirolesian

๑๖ กิ�รผ่จญิภ"ย่ขัองฆ�นำฑิตกิ"บฆฆ"มโพื่

และหญิงสองคำนำลงสองต"ว กิ"บหม �คำนำปK�ช�วโอรย่ง

              ฆ�นำ ฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิ เลยเขตด�านไปไกล กว�าจะร0 !ก�นว�าพิระเจสั+ตเยอรม�นถื0กแที่งตาย ฆฆ�มโพิผ0!ถื��ถื!วนบรรจ+ขนมปIงชFอกกะแลFต ห่ม0เคFม ผลไม! และเห่ล!าอง+ �นใสั�ย�ามมาด!วยจนเตFม                 อาศ�ยม!าอ�นฑิฬ+สั�ยาเป�นพิาห่นะ ที่��งสัองเด�นที่างไปจนออกเม�อง ๆ ห่น"�ง ไม�เคยร0 !จ�กมาก�อน ที่างเด�นกFห่าไม�พิบ ในที่��สั+ดไปถื"งที่+�งห่ญ!างามชะอ+ �ม ม�ล6าธารน!อย ๆ ห่ลายสัายต�ด น6�าไห่ลกระเซึ่Fน น�กประจญที่��งสัองให่!ม!าก�นห่ญ!า ฆฆ�มโพิขอให่!นายก�นอาห่ารบ!างต�วเองกFก�นเป�นเช�งน6า

Page 38: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ฆานฑิ�ต "เจ!าน��ช�างกระไรเลย จะให่!เราก�นห่ม0เคFมอย�างไรลง ที่��ง ๆ ที่��ได!ฆ�าโอรสัที่!าวธ�นดรา และถื0กสัาปไม�ให่!ได!พิบได!เห่Fนนางค+ณ�กองอ�กต�อไป อะไรเล�าจะช�วยข!าสัาวใยช�ว�ตต�อไป ใช!ว�นค�นอ�นข��นขมระที่มที่+กข2 ห่มดอาล�ยตายอยากเพิราะต!องอย0�ห่�างไกลจากนางผ0!เป�นที่��ร �กแล!ว ห่น�งสั�อพิ�มพิ2 'เตรว ' 1 จะลงว�าอย�างไร"

                ขณะที่��ร 6าพิ�นถื"งโชคอย0�ด�งน��น ฆานฑิ�ตก�นอาห่ารไปพิลางดวงอาที่�ตย2ล�บลงแล!ว ผ0!ห่ลงที่างที่��งสัองได!ย�นเสั�ยงเลFก ๆ ด0เห่ม�อนเป�นเสั�ยงผ0!ห่ญ�งไม�ร0 !ว�าเป�นเสั�ยงครวญด!วยความย�นด� ห่ร�อด!วยความเจFบปวดแน� แต�กFที่6าเอากระโดดล+กข"�นโดยไว ห่วาดสัะด+!งสังบใจอย0�ม�ได!                 เป�นธรรมดาที่��บ+คคลตกไปอย0�ในที่��ที่��ไม�เคย ย�อมสัะด+!งกระเที่�อนต�อสั��งแม!เลFกน!อยไม�ว�าอะไร เสั�ยงน��นเป�นเสั�ยงห่ญ�งเปล�อยสัองคนว��งห่ยอย ๆ อย0�ในที่+�งม�ล�งสัองต�วว��งตามก�ดก!น ฆานฑิ�ตสังสัารที่นไม�ไห่ว เคยห่�ดย�งปOนเม��อคราวอย0�ก�บที่ห่ารบ+ลการ2จนแม�นย6า อาจจะย�งล0กไม!ไม�ให่!ถื0กใบได! จ"งยกปOนแฝดสัเปญข"�นประที่�บแล!วย�งไปถื0กล�งสัองต�วตาย

                "พิระเจ!าผ0!ประเสัร�ฐ ฆฆ�มโพิเอQย ข!าช�วยห่ญ�งผ0!ยากสัองคนน��นให่!พิ!นอ�นตรายร!ายกาจแล!วละ ถื"งข!ากFได!ล!างบาปห่มดแล!ว ด!วยการช�วยเห่ล�อช�ว�ตสัองนางน�� บางที่�นางจะเป�นธ�ดาผ0!ม�ตระก0ลกFได!การที่��งน��อาจจะน6าโภคผลมาให่!เราอย�างให่ญ�ห่ลวงในต�างเม�องน��"

                พิอจะพิ0ดต�อไปต!องห่ย+ดชะง�ก เพิราะเห่Fนสัองนางสัรวมกอดจ0บล�งว�ปโยคโศกเศร!า ห่ล��งน6�าตาไห่ลอาบต�วล�ง แล!วร6าพิ�นปร�เที่วนาการจนอากาศบร�เวณน��นอบอวลห่วนโห่ยย��งน�ก                 ในที่��สั+ดฆานฑิ�ตพิ0ดออกมาว�า "น!อยเห่ล�อเก�นที่��น"กว�าจะได!เห่Fนความเมตตาปราณ�ของคนถื"งเพิ�ยงน��"                 ฆฆ�มโพิ "ที่6าด�ละซึ่�นาย ด�งไปย�งค0�ร �กแม�ห่ญ�งที่��งสัองเข!าแล!ว"

                ฆานฑิ�ต "ค0�ร �ก? เป�นได!ห่ร�อ? เจ!าพิ0ดอะไรเป�นเล�นไปได! ข!าเช��อไม�ลงห่รอก"

                ฆฆ�มโพิ "นายที่��ร �ก นายชอบสังสั�ยอะไรไปห่มดที่+กอย�าง ที่6าไมจะต!องน"กว�าเป�นของแปลกปลาด บ!านเม�องบางแห่�งอาจจะม�ล�งซึ่"�งที่6าต�วให่!เป�นที่��สัน�ที่เสัน�ห่าของห่ญ�งได! ล�งกFม�ธาต+มน+ษย2ถื"งเสั��ยวห่น"�ง อย�างก�บข!าพิเจ!าเป�นม�เล�อดสัเปญเสั��ยวห่น"�งฉะน��น"

                ฆานฑิ�ต "อน�จจา น"กข"�นได!แล!วว�าเคยได!ฟIงอาจารย2ปางโกลศบอกว�า เห่ต+การณ2อย�างน��เคยม�มาแต�ก�อน การผสัมพิ�นธ+2เช�นน��น��เองจ"งม� พื่ฆเณิศ ม"จฉ�นำ+ กิ�กินำ�ส ร นำ�งกินำร& ม�ร&ส 2 ในโบราณก�ปปW คนคงได!เคยเห่Fนสั�ตว2คร"�งมน+ษย2คร"�งเช�นน��ก�นมามากห่ลายแล!ว แต�ข!าถื�อว�าเป�นแต�น�ยายปร�มปราเที่�าน��น"

                ฆฆ�มโพิ "ตาน��นายควรจะเช��อว�าเป�นความจร�งได!แล!ว นายย�อมเห่Fนได!ว�าสั�ตว2ชน�ดน��ใช!ประโยชน2อย�างไรได!บ!าง สั6าห่ร�บคนที่��ไม�ได!ร �บการศ"กษาอ�นควร ในขณะน��ม�อย0�อย�างเด�ยวที่��ข!าพิเจ!าพิร��นพิร"ง ค�อแม�ห่ญ�งสัองคนน��นคงจะต!องเล�นงานเราย�งไงสั�กอย�าง"

Page 39: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ด!วยการตร"กตรองอ�นม�เห่ต+ผลน��เอง ฆานฑิ�ตผละจากกลางที่+�งเข!าไปซึ่+ �มอย0�ในพิ+ �มไม! ก�นอาห่ารเยFนก�บฆฆ�มโพิ ด�าแช�งพิระมห่าว�น�ยธรปอร2ต+เกศ ๑ เจ!าเม�องบ+อ�โนสัแอร2สั ๑ ที่!าวธ�นดรา ๑ แล!วที่��งสัองกFล!มกายห่ล�บไปบนห่ย�อมห่ญ!า                 คร��นต��นข"�นร0 !สั"กว�าต�วขย�บเขย��อนไม�ได! เม��อตอนกลางค�น พิวกคนปLาโอรย่ง 3 ซึ่"�งเป�นประชาชนคนเม�องน��น และเป�นพิรรคพิวกห่ญ�งที่��งสัองพิาก�นมา เอาปอเปล�อกไม!ม�ดต�วไว! ชาวโอรยงเปล�อยห่!าสั�บคนล!อมวงอย0� ที่��ถื�อธน0และล0กพิร!อมกFม� ที่��ถื�อกระบองกFม� ที่��ถื�อขวานกFม� พิวกห่น"�งเตร�ยมต��งห่ม!อที่ะนนให่ญ�ใสั�ไฟต!มน6�าจนเด�อด อ�กพิวกห่น"�งเตร�ยมตะแกรงสั6าห่ร�บย�าง ที่+กคนพิาก�นร!องว�า

ที่ะนน - ห่ม!อด�นขนาดให่ญ� ม�รอยข�ดโดยรอบ สั6าห่ร�บใสั�น6�าตาลโตนดเป�นต!น

เร�ยกห่ม!อที่ะนน ห่ร�อคะนน

 

                "พิระเจสั+ต, พิระเจสั+ต, ขอแก!แค!นม�นให่!ได! เราจะสัน+กก�นเตFมที่��ที่��ได!ก�นพิระเจสั+ต มาเถือะพิวกเรา มาก�นพิระก�นเถื�ด"

                ฆฆ�มโพิพิ0ดอย�างเสั�ยใจว�า "ว�าแล!วห่ร�อม�ใช� ว�าแม�ห่ญ�งสัองคนน��นคงจะต!องเล�นงานเราย�งไงสั�กอย�าง"

                ฆานฑิ�ตเห่Fนห่ม!อที่ะนนก�บตะแกรงกFร!องว�า                 "เราน��ถื!าไม�ถื0กต!มกFต!องถื0กย�างแน�ที่�เด�ยว โธ�เอQย อาจารย2ปางโกลศจะว�าอย�างไร ถื!าได!มาเห่Fนธรรมชาต�บร�สั+ที่ธ�Jเป�นประการฉะน�� บางที่�อะไรกFคงจะถื0กที่��งน��น แต�ข!าขอประกาศว�าการที่��ต!องสั0ญเสั�ยนางค+ณ�กองแล!วมาถื0กพิวกโอรยงย�างก�นน��เห่ล�อร�บย��งแล!ว"

                ฆฆ�มโพิสัต�ด�เสัมอ จ"งกล�าวก�บนายผ0!ต!องการปลอบประโลมว�า "อย�าเพิ��งที่!อแที่! ข!าพิเจ!าเข!าใจภาษาคนพิวกน��บ!างเลFกน!อย จะพิ0ดก�บเขาเอง"

                ฆานฑิ�ต "อย�าล�มบอกให่!ร0 !ด!วยนะ ว�าการที่��จะต!มย�างคนก�นน��น ไร!มน+ษยธรรมอย�างร!ายแรง และผ�ดคร�สัตธรรมอย�างย��งด!วย"

                ฆฆ�มโพิ "ที่�านสั+ภาพิชนที่��งห่ลาย ที่�านเข!าใจว�าว�นน��ที่�านจะแกงบวดพิระก�นเป�นให่ญ� ข!าขออน+โมที่นาสัาธ+ ไม�ม�อะไรอ�กแล!ว ที่��จะผ�ดที่6านองคลองธรรมเที่�าก�บที่��ที่�านที่6าก�บศ�ตร0ของที่�านเช�นน��                 จร�งอย0�กฎธรรมดาสัอนให่!เราฆ�าเพิ��อนบ!านซึ่"�งเป�นที่��น�บร�บปฏิ�บ�ต�ก�นที่��วไปในโลกน�� การที่��เราไม�ใคร�จะก�นเพิ��อนบ!านกFเพิราะเราย�งม�ของที่��ด�กว�าก�น พิวกที่�านกFไม�สั0!จะม�อะไรด� ๆ ก�นอย�างเราด!วยซึ่6�า จ"งเป�นการสัมควรแที่!แล!วที่�ที่�านจะก�นศ�ตร0เสั�ย ด�กว�าจะที่��งให่!แร!งกาก�นผลแห่�งช�ยชนะของที่�าน                 แต�ที่�านสั+ภาพิชนที่��งห่ลาย ที่�านย�อมไม�สัรรที่��จะก�นม�ตรของที่�านแน�ที่�เด�ยว ที่�านน"กว�าที่�านก6าล�งจะย�างพิระเจสั+ตก�นแต�บ+คคลผ0!น��เป�นผ0!ค+!มครองที่�าน ที่�านก6าล�งจะย�างศ�ตร0ของศ�ตร0ของที่�านต�างห่าก                 สั6าห่ร�บต�วข!าพิเจ!ากFเก�ดในเม�องที่�านน��เอง สั+ภาพิบ+ร+ษผ0!น��เป�นนายของข!าพิเจ!า

Page 40: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

และห่�างไกลจากความเป�นพิระเจสั+ต ค�อได!ฆ�าพิระเจสั+ตแล!วเอาเคร��องพิระองค2น� �นมาครอง จ"งที่6าให่!ที่�านเข!าใจผ�ดไป ถื!าไม�เช��อค6าข!าพิเจ!ากFขอได!เปล��องเคร��องออกเอาไปให่!ด�านแรกของราชอาณาจ�กรเจสั+ตด0 ที่�านกFจะร0 !เร ��องว�านายข!าพิเจ!าฆ�านายที่ห่ารพิระเจสั+ตตายจร�งห่ร�อไม� ไม�เสั�ยเวลาสั�กเที่�าใดดอก                 ถื!าปรากฏิว�าข!าพิเจ!าพิ0ดเที่Fจต�อที่�าน ที่�านจะก�นเราเสั�ยเม��อใดกFได! ข!าพิเจ!าพิ0ดความสั�ตย2ที่�านกFเป�นผ0!ร0 !ห่ล�กธรรมที่��ว ๆ ไปด� ร0 !จ�กมน+ษยธรรมด� ร0 !จ�กย+ต�ธรรมด� คงย�อมจะอภ�ยให่!แก�เราที่��งสัอง"

                ชาวโอรยงเห่Fนว�าสั+นที่รพิจน2น��ม�เห่ต+ผล จ"งแต�งต��งให่!ผ0!ม�อาว+โสัสัองคนไปสั�บสัวนสัอบถืามให่!ได!ความจร�งตามเร��องที่��ได!ฟIงน��น                 ผ0!สัอบสัวนที่��งสัองกFจ�ดการอย�างใคร�ครวญไม�ช!ากFกล�บมาพิร!อมที่��งข�าวด� ชาวโอรยงกFแก!ม�ดเชลยที่��งสัองออกแล!วแสัดงความอ�อนน!อมด!วยประการต�าง ๆ จ�ดห่าห่ญ�งให่! จ�ดเคร��องด��มให่!และพิาไปย�งเขตต2ที่��อย0�พิลางอ+ที่านด!วยความปร�ดาปราโมที่ย2                 "ที่�านไม�ใช�พิระเจสั+ต ที่�านไม�ใช�พิระเจสั+ต"

                ฆานฑิ�ตอดประห่ลาดใจในการที่��ตนพิ!นโที่ษม�ได!เลยกล�าวว�า                 "ชาวเม�องน��กระไรห่นอ คนกระไรห่นอ มารยาที่กระไรห่นอเป�นบ+ญแที่!ที่��เราได!แที่งพิ+งอน+ชานางค+ณ�กอง ม�ฉะน��นกFคงถื0กฆ�าก�นโดยไม�ม�ที่างแก!เลย                 เป�นอ�นกล�าวได!ว�าธรรมชาต�บร�สั+ที่ธ�Jน��เป�นของด� เพิราะคนจ6าพิวกน��แที่นที่��จะเอาเราเป�นภ�กษาห่ารก�นเล��ยงกล�บแสัดงความนอบน!อมต�อเรา ที่��งน��ด!วยเห่ต+ผลอ�นเด�ยวค�อ ร0 !ว�าเราไม�ใช�พิระเจสั+ต"

1 - Trevoux 2 - น��ว�าอย�างไที่ย ๆ เรา อย�างฝร��งกFจะว�า Centaur, Fauns, Satyrs.

3 - Oreillons

๑๗ ฆ�นำฑิตกิ"บฆฆ"มโพื่ไปถู/งอ"ลโฑิรโฑิ 1 ได$พื่บอะไร ณิ ท&.นำ"2นำ

              เม4.อ ไปถื"งด�านเม�องโอรยง ฆฆ�มโพิว�า "นายเห่Fนไห่มว�าโลกซึ่�กน�� กFไม�ว�เศษไปกว�าซึ่�กโลกอ��น เช��อข!าพิเจ!าเถื�ดห่าห่นที่างที่��สั��นที่��สั+ดค�อกล�บไปเม�องย+โรปเราเถือะ"

Page 41: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ฆานฑิ�ต "กล�บอย�างไร จะไปอย0�ที่��ไห่น ไปเยอรม�นบ!านเด�มของข!าห่ร�อ จะได!ถื0กพิวกบ+ลการ2ก�บพิวกอบาร�ฆ�าห่มดปะไรไปปอร2ต+เกศห่ร�อจะได!ถื0กเผาที่��งเป�นปะไร ห่ากข�นอย0�ที่��น��กFอาจจะถื0กย�างก�นเม��อใดกFได! แต�ข!าจะตกลงใจละซึ่�กโลกอ�นนางค+ณ�กองผ0!เป�นที่��ร �กของข!าอาศ�ยอย0�ไปได!อย�างไร"

                ฆฆ�มโพิ "เราจะไปที่างเม�องฆาเญณ คงจะได!พิบคนฝร��งเศสัที่��น� �น ชาวฝร��งเศสัชอบที่�องเที่��ยวไปที่��วพิ��นพิ�ภพิ บางที่�เขาคงจะช�วยเห่ล�อเรา บางที่�พิระเจ!าจะที่รงโปรดปราน�เราบ!างกระม�ง"

                การที่��จะไปเม�อง ฆ�เญิณิ 2 ไม�ใช�ไปได!ง�าย ๆ ที่�ศที่างจะไปกFร0 !แต�เพิ�ยงเลา ๆ ม�แม�น6�า ภ0เขา โจร คนปLา สัะก�ดก��นอย0�ตลอดที่าง ม!าตายด!วยความเห่น��อยล!าที่��งสัองต�ว เสับ�ยงอาห่ารกFห่มดต!องก�นล0กไม!ย�งช�ว�ตตลอดเด�อน ในที่��สั+ดไปโผล�ใกล! ๆ ล6าน6�าเลFก ๆ เร�ยงรายด!วยต!นมะพิร!าว ได!อาศ�ยมะพิร!าวเป�นเคร��องย�งช�พิและย�งความห่ว�งต�อไปได!อ�ก

                ฆฆ�มโพิผ0!เป�นที่��ปร"กษาด�ที่�นเที่�ยมก�บห่ญ�งชรา ว�าก�บฆานฑิ�ตว�า                 "เราจะที่นต�อไปอ�กไม�ไห่ว เด�นเที่!ามากFพิอแล!ว ข!าพิเจ!าเห่Fนเร�อไม�ม�คนจอดอย0�ร �มฝI� งล6าห่น"�ง เราขนมะพิร!าวบรรที่+กไปให่!เตFมลงเร�อลอยไปตายกระแสัน6�า น6�าย�อมพิาไปสั0�ที่��ม�คนอย0�สั�กแห่�งห่น"�งเป�นธรรมดา ถื"งแม!เราจะไม�พิบพิานสั��งที่��เจร�ญใจ อย�างน!อยกFคงจะพิานพิบของให่ม�บ!าง"

                ฆานฑิ�ต "เรามอบต�วให่!แก�พิระเจ!าด!วยความเตFมใจเถื�ด"

                ที่��งสัองพิายเร�อไปได!สัองสัามร!อยเสั!นในห่ว�างสัองฝI� ง ซึ่"�งบางแห่�งม�ดอกไม!สัลอน บางแห่�งแห่!งแล!ง บางแห่�งราบเร�ยบ บางแห่�งเว!าแห่ว�ง ล6าน6�ากว!างออกที่+กที่� สั+ดที่!ายลอดไปใต!ถื6�าห่�น สั0งจรดฟMาด0น�ากล�ว ผ0!เด�นที่างที่��งสัองยอบกายถืวายต�วต�อกระแสัน6�าด!วยความกล!าห่าญ แล!วล6าน6�ากFคอดก��วลงที่�นที่�                 กระแสัน6�ากFพิาเร�อลอดถื6�าอ�นสัะพิ"งกล�ว เร�อห่ม+นคว!าง เสั�ยงด�งล��นสัน��นก!อง แล!วเร�อพิ+ �งไปโดยรวดเรFวน�าสัยดสัยอง อย0�ในล�กษณะเช�นน��ย��สั�บสั��ช� �วโมง เร�อจ"งโผล�ออกเห่Fนแสังตะว�น แต�เร�อน��นกระแที่กห่�นแตกเป�นช��น ๆ ต!องค�อย ๆ คลานไต�เขาจากห่�นก!อนห่น"�งไปก!อนห่น"�งถื"งร!อยย��สั�บเสั!น จ"งประจ�กษ2เม�อง ๆ ห่น"�งในที่+�งราบกว!างอย0�ในระห่ว�างภ0เขาล!อมรอบ ไม�ม�ที่างที่��จะผ�านเข!าออกได!เลย                 เม�องน��สัร!างข"�นเพิ��อความสัน+กสั6าราญพิอ ๆ ก�บในด!านจ6าเป�นที่+ก ๆ ด!านม�ที่��งสั��งที่��เป�นประโยชน2 และงดงามไปพิร!อม ๆ ก�นที่��งน��น ถืนนสัะพิร��งไปด!วย (ห่ร�อควรจะว�าประด�บไปด!วย) ยานพิาห่นะร0ปสัวยงาม ประด�บเคร��องเร�องรองเป�นประกายแวบว�บ เที่�ยมแกะให่ญ�ขนแดง ฝ9เที่!าเรFวย��งกว�าม!าฝ9เที่!าด�ช� �นเย��ยมพิ�นธ+2อ�นฑิฬ+สั�ยา พิ�นธ+2 เตตว"นำ 3 ห่ร�อพิ�นธ+2 เมฆ&เนำศ 4 เสั�ยอ�ก ม�ห่ญ�งและชายสัวยสัดงดงามน�าตะล"งลานน��งอย0�ภายใน

Page 42: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ฆานฑิ�ต "น��แห่ละค�อบ!านเม�องซึ่"�งว�เศษกว�าเม�องเวสัที่ฟาเฬี�ยละ"

                พิาก�นม+�งตรงไปย�งห่ม0�บ!านห่ม0�แรก ซึ่"�งแลเห่FนเดFกน+�งห่�มเสั��อผ!ายกที่องชายล0กไม!เล�นต!องเตก�นอย0�ที่��ชายเม�อง ผ0!เด�นที่างจากซึ่�กโลกอ��นที่��งสัองคนน��นเฝMาด0เดFกเล�นเป�นสั6าราญ                 ล0กต!องเตที่��เดFกโยนน��นเป�นแผ�นกลม ๆ สั�เห่ล�องกFม� แดงกFม� เข�ยวกFม� เป�นประกายแวบว�บเห่ม�อนก�นห่มด ผ0!เด�นที่างห่ย�บข"�นด0สัองสัามก!อน ก!อนน��ที่องค6า ก!อนน��นมรกต ก!อนโน!นที่�บที่�ม ก!อนที่��ว�าเลFกที่��สั+ดน��น ขนาดเสัมอเพิFชรก!อนให่ญ�ที่��สั+ดซึ่"�งประด�บ พิระแที่�นพิระเจ!าจ�กรพิรรด�โมคำ+ล 5 น��นเที่�ยว

                ฆฆ�มโพิว�า "พิวกเดFกที่��เล�นต!องเตเห่ล�าน�� ต!องเป�นโอรสัพิระราชาโดยม�ต!องสังสั�ยเลย"

                ขณะน��นเองคร0โรงเร�ยนประจ6าต6าบลน��นออกมาร!องเร�ยกให่!เดFกเข!าห่!องเร�ยน                 ฆานฑิ�ตว�า "น��นคงเป�นพิระอาจารย2ประจ6าราชตระก0ล"

                เดFกเถืลไถืลกFละต!องเตไปเข!าโรงเร�ยนที่�นที่� ที่��งล0กตองเตก�บเคร��องเล�นอ��นเร��ยราดอย0�ก�บด�น                 ฆานฑิ�ตเกFบล0กต!องเตว��งเอาไปสั�งให่!คร+ด!วยก�ร�ยานอบน!อมอย�างที่��สั+ด พิยายามอธ�บายใช!ใบ!ว�า พิระราชโอรสัล�อที่องและเพิFชรที่��งไว! คร0โรงเร�ยนย��มแล!วโยนที่องและเพิFชรที่��ง มองด0ฆานฑิ�ตด!วยความห่ลากใจเป�นอ�นมาก แล!วกFเข!าไปสัอนน�กเร�ยน

                ผ0!เด�นที่างที่��งสัองย�งบรรจงเกFบที่อง ที่�บที่�ม มรกตไว!เป�นอย�างด� ฆานฑิ�ต "น��เราอย0�เม�องไห่นห่นอ โอรสัพิระราชาเม�องน��ต!องได!ร�บการอบรมอย�างด�ที่�เด�ยว จ"งไม�ไยด�ต�อที่องค6า เพิFชรน�ลจ�นดา" ฆฆ�มโพิกFประห่ลาดใจพิอ ๆ ก�บฆานฑิ�ต                                สั+ดที่!ายกFพิาก�นไปถื"งเร�อนห่ล�งแรกในต6าบลน��นสัร!างอย�างก�บว�งในย+โรป ม�คนห่ม0�ให่ญ�ก6าล�งจะเข!าไปในเร�อน คนที่��อย0�ในเร�อนน��นย�งมากกว�าคนข!างนอกเสั�ยอ�ก ได!ย�นเสั�ยงดนตร�ไพิเราะย��งน�ก กล��นอาห่ารที่��ก6าล�งปร+งกFห่อมฉ+ย ฆฆ�มโพิไปที่��ประต0ได!ย�นเสั�ยงคนพิ0ดภาษาพื่&ร+ 6 ซึ่"�งเป�นภาษาเด�มของต�ว เป�นที่��ที่ราบแล!วว�า ฆฆ�มโพิเก�ดที่��ห่ม0�บ!านห่น"�งในเม�องท+ฆ+ม�นำ 7 ซึ่"�งพิ0ดแต�ภาษาพิ�ร0ภาษาเด�ยว

                ฆฆ�มโพิบอกก�บฆานฑิ�ตว�า "ข!าพิเจ!าร�บเป�นล�ามที่�านได!ที่��น�� เข!าไปข!างในก�นเถื�ด ที่��น��เป�นสัถืานที่��สัาธารณะ"

                               คนร�บใช!สัองคนก�บห่ญ�งสัาวสัองคนแต�งต�วด!วยผ!าที่องร�ดผมด!วยร�บบ��น ออกมาเช�ญให่!ไปน��งโตNะเจ!าของสัถืานที่��ที่�นที่� น6าสั+ปมาต��งสั��จาน ม�นกแก!วอ�อนประด�บจานละสัองต�ว นกเห่ย��ยวคอนดอร2ต!มย6าต�วห่น"�งห่น�กถื"งสัองร!อยปอนด2 ล�งย�างสัองต�วรสัว�เศษ จานห่น"�งใสั�นกฮื�มม�งสัามร!อยต�ว อ�กจานห่น"�งนกไฟลห่กร!อยต�ว เน��อสัะต0โอชา

Page 43: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ขนมปIงรสัอร�อย สั��งเห่ล�าน��ใสั�จานแก!วห่�นชน�ดห่น"�ง คนร�บใช!ที่��งชายและห่ญ�งน��นเที่เห่ล!านานาชน�ดออกจากล6าอ!อย

                คนสั�วนมากในห่ม0�น� �นเป�นพิวกพิ�อค!าเร� และคนข�บล!อเร�ยบร!อยที่��สั+ด ที่+กคนไถื�ถืามฆฆ�มโพิสัองสัามค6าด!วยความระม�ดระว�งปากอย�างที่��สั+ด และตอบค6าถืามด!วยความขอบบ+ญขอบค+ณอย�างที่��สั+ด

                เม��อก�นอ��มแล!ว ฆฆ�มโพิม�ความค�ดตรงก�นก�บฆานฑิ�ต ช6าระค�าอาห่ารด!วยที่องค6าสัองก!อนให่ญ�ที่��เกFบได!น� �น เจ!าของสัถืานที่��ที่��งผ�วและเม�ยห่�วเราะล��น ถื"งก�บต!องเอาม�อบ�บซึ่��โครงให่!�ห่ายงอ พิอย��งห่�วเราะได!แล!วจ"งพิ0ดว�า

                "ที่�านที่��งสัอง เป�นที่��ช�ดแจ!งแล!วว�าที่�านเป�นอาค�นต+กะมา ที่��น��ไม�ค�อยจะม�แขกมาบ�อยน�ก ขออภ�ยเถื�ดที่��ห่�วเราะ เพิราะที่�านเกFบกรวดที่รายตามถืนนมาช6าระค�าอาห่ารแก�ข!าพิเจ!า คงแน�แล!วที่��ที่�านไม�ม�เง�นเม�องน��ใช! แต�อาห่ารในน��ก�นไม�ต!องช6าระเง�นกFได! โรงเล��ยงที่+กแห่�งซึ่"�งต��งข"�นเพิ��อความสัะดวกในการพิาณ�ชย2น� �น ร�ฐบาลออกค�าอาห่ารให่! ที่��ที่�านก�นตะก��น��เป�นอาห่ารช��นเลวย��งน�กเพิราะต6าบลน��ยากจน ถื!าต6าบลอ��นเขาคงจะต!อนร�บที่�านให่!ค0�ควรฐานะ"

                ฆฆ�มโพิกFเล�าความอ�ศจรรย2อ�นล!นพิ!นที่��สันที่นาก�นให่!ฆานฑิ�ตฟIง ย�งให่!เก�ดความอ�ศจรรย2เป�นที่��ย��ง ต�างกFพิ0ดก�นว�า

                "น��เป�นบ!านเม�องพิรรณไห่นก�นห่นอ โลกไม�เคยร0 !จ�กบ!านเม�องพิรรณน�� ธรรมชาต�กFช�างผ�ดแผกแปลกก�บเม�องเรา บางที่�จะเป�นเม�องซึ่"�งอะไร ๆ กFด�ไปห่มด เพิราะถื"งอย�างไรกFต!องม�บ!านเม�องพิรรณน��สั�กแห่�งห่น"�งในโลกน��แน�นอน อาจารย2ปางโกลศจะว�าอย�างไรกFตามเถื�ด ข!าเห่Fนอย0�น�กแล!วว�าอะไร ๆ ในเม�องเวสัที่ฟาเฬี�ยน��นช��วช!าย��งน�ก"

1 - EI Dorado EI Dorado แปลตรงต�วว�า ด�นแดนแห่�งที่องค6า เป�นช��อที่��ใช!เร�ยกแถืบที่��อย0�ของชนเผ�าอ�นคาสั2 (Incas) ในย+คที่��สัเปญเข!าย"ดครองด�นแดนอเมร�กาใต!ได!เข!าไปข+ดค+!ยที่6าลายด�นแดน (ที่��เคยว�าก�นว�า เป�นแห่ล�งอารยธรรมเก�าแก�ของโลกแห่ล�งห่น"�งน��) เพิ��อค!นห่าที่อง - ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 2 - Cayenne 3 - Tetuan 4 - Mequiuez 5 - Mogul 6 - Peru 7 - Tucuman

Page 44: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๑๘ ฆ�นำฑิตกิ"บฆฆ"มโพื่ประสพื่อะไรในำเม4องอ"ลโฑิรโฑิ

              ฆฆ"ม โพิแสัดงความอยากร0 !อยากเห่Fนถืามเจ!าสั6าน�ก                  เจ!าสั6าน�กตอบว�า "ข!าพิเจ!าเป�นคนโง�เขลาเบาปIญญา แต�ม�ใช�ว�าจะเป�นคนช��วเพิราะความเขลา ในละแวกบ!านน��ม�ผ0!เฒ�าอย0�คนห่น"�ง เคยอย0�ในว�งมาก�อนเป�นปราชญ2ฉลาดล6�า สัามารถืต�ดต�อโต!ตอบได!ด�ย��งกว�าใคร ๆ ในราชอาณาจ�กรน��"

                เจ!าสั6าน�กกFพิาฆฆ�มโพิไปห่าผ0!เฒ�า บ�ดน��ฆานฑิ�ตแสัดงเป�นพิระรอง ตามคนใช!ต!อย ๆ ไปถื"งบ!านห่ล�งห่น"�งเร�ยบ ๆ ประต0บ!านเพิ�ยงแต�เป�นเง�น เพิดานกFเพิ�ยงแต�ที่องค6า แต�ว�าประด�ษฐ2ว�จ�ตรบรรจงราวก�บจะแข�งเอาชนะมห่าเศรษฐ� ห่!องร�บแขกน��นฝIงแต�เพิ�ยงที่�บที่�มก�บมรกต แต�ความเป�นระเบ�ยบเร�ยบร!อยในการจ�ดห่!องน��นแห่ละพิอจะแก!ต�วความอนาถืาตกไปได!มาก

                ผ0!เฒ�าต!อนร�บอาค�นต+กะให่!น� �งบนเก!านวมย�ดด!วยขนนกฮื�มม�ง แล!วสั��งให่!คนใช!ยกเห่ล!าต�าง ๆ ใสั�คนโที่เพิFชรออกมา ต�อจากน��นกFแก!ความอยากร0 !อยากเห่Fนของแขกที่��งสัองด�งต�อไปน��

                "ข!าพิเจ!าอาย+ร!อยเจFดสั�บสัองเข!าป9น�� ได!ที่ราบเร��องสังครามปฏิ�ว�ต�เม�องพิ�ร+จากบ�ดาข!าพิเจ!า ผ0!ล�วงล�บไปแล!ว ที่�านบ�ดาเป�นนายที่ห่ารอ�ศวร�กษ2 เห่Fนมาก�บตนเอง ราชอาณาจ�กรในบ�ดน��เคยเป�นเม�องโบราณ ของจ�กรพิรรด� อนำฆ�ส 1 แต�พิระองค2ละที่��งไปด!วยความโฉดเขลาเพิ��อจะเอาชนะเม�องอ��น แถืบอ��นของโลก เลยในที่��สั+ดถื0กพิวกสัเปญที่6าลายล!างสั0ญห่มด

                "แต�บรรดาเจ!าชายม�ความเฉล�ยวฉลาดว�าพิระราชบ�ดามากคงอย0�ร �กษาเม�องน��ไว! ออกบ�ญญ�ต�ด!วยความเห่Fนชอบของประชาชนที่��งเม�องว�า ราษฎรคนใดจะไม�ได!ร�บพิระบรมราชาน+ญาตให่!ออกจากราชอาณาจ�กน!อยน��เลย ข!อน��เองที่��ร �กษาความสั+ขและบร�สั+ที่ธ�Jไม�เด�ยงสัาของประชาชาต�เราไว! พิวกสัเปญเข!าใจเร��องเม�องน��ไม�ออก จ"งได!ต��งช��อว�าอ�ลโฑิรโฑิ เม��อสั�กร!อยป9มาน�� ม�ชาวอ�งกฤษคนห่น"�ง ช��อ เสัอร2 วอลเตอร2 ราเลห่2 ได!เด�นที่างมาเก�อบจะถื"งเม�องอย0�แล!ว ห่ากแต�เม�องอย0�ในห่ว�างภ0เขาช�นชะโงกเง��อมล!อมรอบจ"งเข!ามาม�ได! เราจ"งได!ร�บความค+!มก�นจากความโลภของคนย+โรปมาจนบ�ดน�� ชาวย+โรปม�ความปรารถืนาอย�างเลFงไม�เห่Fนเลย ว�าจะเอาก!อนกรวดก!อนที่รายในพิ��นแผ�นด�นเราน��ไปที่6าไม เพิ�ยงแต�จะเอากรวดที่รายเห่ล�าน�� พิวกย+โรปอาจจะฆ�าพิวกเราจนคนสั+ดที่!ายที่�เด�ยว"

                การสันที่นาย�ดยาว แล!วห่�นห่น!าเข!าห่าเร��องสั6าค�ญค�อ ว�ธ�การปกครอง ขนบธรรมเน�ยม สัตร� การบ�นเที่�ง และศ�ลปะสั+ดที่!ายฆานฑิ�ตผ0!ใฝLใจในปร�ชญาขอให่!ฆฆ�มโพิ

Page 45: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ถืามว�าเม�องน��ถื�อศาสันาอะไรห่ร�อไม�

                ผ0!เฒ�าห่น!าแดงข"�นอ�กห่น�อยห่น"�งตอบว�า "น��อย�างไร ที่�านกล!าสังสั�ยห่าว�าพิวกเราอกต�ญญู0เที่�ยวห่ร�อ?"

                ฆฆ�มโพิถืามอย�างนอบน!อมว�า กFในอ�ลโฑิรโฑิน��ถื�อศาสันาอ�นใดเล�า"                 ผ0!เฒ�าห่น!าแดงอ�ก "ศาสันาม�สัองได!ร" ข!าพิเจ!าเช��อว�าเรากFถื�อศาสันาซึ่"�งคนที่��งโลกถื�อก�นน��นแห่ละ เราบ0ชาพิระเจ!าที่+กเช!าค6�า"                 ฆฆ�มโฑิย�งเป�นล�ามให่!ฆานฑิ�ตผ0!ม�วายสังสั�ย "ที่�านถื�อพิระเจ!าองค2เด�ยวห่ร�อ?"

                ผ0!เฒ�า "แน�ละ ไม�ม�สัอง ไม�สั��สัาม ไม�ม�สั�� ข!าพิเจ!าต!องขอสัารภาพิว�าที่�านที่��มาจากซึ่�กโลกที่��ที่�านอย0�น��ช�างถืามอะไรแปลกแที่! ๆ "

                ฆานฑิ�ตย�งไม�เบ��อที่��จะซึ่�กผ0!เฒ�าคนด�ต�อไปว�าในเม�องอ�ลโฑิรโฑิน��นเขาสัวดอ!อนวอนก�นอย�างไร ปราชญ2ผ0!เฒ�าบอกว�า "ที่��น��เขาไม�สัวดอ!อนวอนก�นดอกไม�ม�อะไรที่��จะอ!อนวอนขอ พิระองค2ที่รงประที่านสั��งที่��เราต!องการห่มดที่+กอย�างแล!ว ม�แต�เราจะสัวดขอบค+ณไม�ร0 !สั��นสั+ด"

                ฆานฑิ�ตใคร�เห่Fนพิระจ"งถืามว�าที่�านอย0�ที่��ไห่น                 ผ0!เฒ�า "เกลอเอQย พิวกเราที่+กคนน��แห่ล�ะเป�นพิระ พิระราชาและห่�วห่น!าตระก0ลที่+กคน ร!องเพิลง ขอบพิระค+ณพิระเจ!าที่+กเช!า ม�น�กดนตร�ห่!าห่ร�อห่กพิ�นคนประสัานเสั�ยงด!วย"

                "อะไรก�น สังฆ2กFไม�ม�จะเที่ศน2 ไม�ม�จะที่+�มเถื�ยง ไม�ม�จะปกครอง ไม�ม�จะก�อการร!าย ไม�ม�จะเผาคนที่��ม�ความเห่Fนข�ดแย!งดอกห่ร�อน��"                 "ถื!าที่6าอย�างน��นพิวกเรากFต!องบ!าแน� ที่��น��ที่+กคนม�ความเห่Fนเป�นอ�นห่น"�งอ�นเด�ยวก�นห่มด และค6าว�าสังฆ2น� �นข!าพิเจ!าไม�เข!าใจว�าห่มายถื"งอะไร"

                ขณะที่��สันที่นาก�นอย0�น�� ฆานฑิ�ตงวยงงย��งน�ก พิ0ดก�บต�วเองว�า "เม�องน��แตกต�างก�บเม�องเวสัที่ฟาเฬี�ย และปราสัาที่ที่!าวธ�นดราแที่! ๆ ถื!าห่ากตาอาจารย2ปางโกลศได!มาเห่Fนเม�องอ�ลโฑิรโฑิกFคงไม�สัรรเสัร�ญว�าปราสัาที่ธ�นดราแที่นที่รงค2เป�นปราสัาที่ที่��รโห่ฐานกานดาที่��สั+ดในพิ��นพิ�ภพิอ�กต�อไป จ"งเป�นที่��เห่Fนช�ดว�าคนเราต!องเด�นที่างไกล ๆ จ"งจะร0 !กว!าง ๆ

                " เม��อได!สันที่นาก�นอย�างย�ดยาวจบลงแล!ว ผ0!เฒ�าสั��งให่!ผ0กรถืเที่�ยมแกะห่กต�ว จ�ดคนในคร�วเร�อนสั�บสัองคนให่!น6าอาค�นต+กะไปย�งพิระราชว�ง                 ผ0!เฒ�า "อภ�ยเถื�ดที่��ความชราไม�อ6านวยเก�ยรต�ให่!ข!าพิเจ!าตามที่�านไปย�งพิระราชว�งด!วยได! พิระราชาจะที่รงปฏิ�สั�นถืารร�บรองที่�านอย�างที่��จะไม�ที่6าให่!ที่�านต!องข+�นเค�องเลย แต�ถื!าม�อะไรไม�สับอารมณ2ที่�านบ!างแล!ว กFขอได!โปรดยกโที่ษให่!ในฐานที่��เป�นธรรมเน�ยมประเพิณ�ของเม�องน��ด!วย"

Page 46: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ฆานฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิข"�นรถื แกะที่��งห่กกFแผ�นโผนไป ไม�ถื"งสั��ช� �วโมงกFถื"งพิระราชว�งซึ่"�งต��งอย0�ชายเม�องห่ลวง ม+ขสั0งถื"งสัามสั�บสัามวาสัองศอก กว!างสั�บห่!าวาห่น"�งศอก สั�วนว�ตถื+ที่��ใช!ก�อน��นไม�ม�ค6าใดที่��จะบอกอธ�บายให่!สัาสัมได! แต�เห่Fนช�ดว�าว�ตถื+น� �นต!องม�ค�าย��งให่ญ�เห่น�อกรวดที่รายที่��เร��ยราด ซึ่"�งเร�ยกก�นว�าเพิFชรและที่องโน!น

                ตอนที่��ลงจากรถื ราชองคร�กษ2ซึ่"�งเป�นห่ญ�งสัวยย��สั�บคนกFออกมาต!อนร�บพิาเข!าไปย�งห่!องสัรงให่!แต�งกายด!วยเสั��อขนอ�อนนกฮื�มม�ง คร��นแต�งกายเสัรFจมห่าก+ฎราชเสันาที่��งห่ญ�งและชายกFน6าไปย�งที่!องพิระโรง เด�นไปในห่ว�างแถืวน�กสั�งค�ต สัองฟาก ฟากละพิ�นคน

                ขณะที่��เด�นไปย�งที่��เข!าเฝMาน��น ฆฆ�มโพิถืามมห่าเสันาผ0!ห่น"�งว�าว�ธ�ถืวายบ�งคมพิระเจ!าแผ�นด�นน��นเขาที่6าที่�าใด จะค+กเข�าห่ร�อนอนพิ�งพิาบ จะพินมม�อห่ร�อไขว!ห่ล�งจะเล�ยละอองธ+ล�ที่��พิ��นห่ร�อไม� พิ0ดสั��น ๆ ว�าจะที่6าพิ�ธ�ประการใด มห่าเสันาบอกว�า "ประเพิณ�ที่��น��ค�อ ให่!สัรวมกอดพิระมห่ากษ�ตร�ย2แล!วจ0บพิระปรางที่��งสัองคนละข!าง"

                ฆานฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิกFโดดเข!ากอดพิระศอพิระมห่ากษ�ตร�ย2 พิระองค2ต!อนร�บด!วยพิระมารยาที่ด�ล!นที่��จะค!นห่าได! แล!วตร�สัเช�ญให่!ร�วมเสัวยด!วยพิระจร�ยสั+ภาพิ                 ระห่ว�างที่��รอร�วมเสัวยน��น เขาพิาไปด0เม�องได!เห่Fนมห่าอาคารสัาธารณะสั0งเย��ยมเที่�ยมเมฆ ตลาดห่ลวงกFก�อด!วยเสัากลมพิ�นห่น"�ง น6�าพิ+พิ+เป�นน6�าก+ห่ลาบกFม� น6�าสั+รากล��นจากอ!อยกFม� ไห่ลไม�ขาดสัายลงสั0�มห่าจต+ร�สั ซึ่"�งก�อลาดด!วยพิลอยชน�ดห่น"�ง น6�าพิ+น� �นสั�งกล��นห่อมห่วนด�งกานพิล0และอบเชย                 ฆานฑิ�ตขอให่!พิาไปด0ศาลสัถื�ตย+ธรรม ร�ฐสัภา คนน6าบอกว�าสัถืานด�งว�าน��นไม�ม�ไม�เคยร0 !เร ��องการฟMองร!อง ฆานฑิ�ตถืามว�าม�ตะรางไห่ม คนน6าตอบว�าไม�ม� สัถืานที่��ซึ่"�งฆานฑิ�ตประห่ลาดใจเป�นที่��ย��งและก�อให่!เก�ดความช��นชมเป�นที่��สั+ดน��น ได!แก�ว�งว�ที่ยาศาสัตร2 เห่Fนเป�นอาคารยาวสั�บห่!าเสั!น ม�เคร��องอ+ปกรณ2การค6านวณและฟ9สั�กซึ่2เตFมไปห่มด

                เม��อได!เตร�ด0เม�องแต�บ�ายจนเยFนแล!ว ได!เห่Fนเพิ�ยงสั�วนเด�ยวในพิ�นสั�วน แล!วเขากFพิากล�บว�งห่ลวง ฆานฑิ�ตน��งที่��โตNะเสัวยรวมที่��งฆฆ�มโพิผ0!เป�นบ�าว ก�บสั+ภาพิสัตร�อ�กห่ลายคน ไม�เคยได!พิบการต!อนร�บด�ถื"งขนาดน��เลย ไม�เคยได!ฟIงพิระคารมคมเคFมเที่�าที่��ออกจากพิระโอษฐ2พิระมห่ากษ�ตร�ย2ด�งน��เลย                 ฆฆ�มโพิอธ�บายสั+นที่รวาที่�ของพิระองค2ให่!ฆานฑิ�ตฟIง แต�ถื"งจะแปลจะอธ�บายอย�างไรกFคงเป�นสั+นที่รวาที่�อย0�น� �นเอง ในบรรดาสั��งที่��ย�งความอ�ศจรรย2ให่!แก�ฆานฑิ�ต สั+นที่รวาที่�น��ห่าน�บว�าน!อยไม�

                ที่��งสัองอาค�นต+กะพิ�กพิ�งอย0�ในว�ง ซึ่"�งให่!การต!อนร�บเป�นอ�นด�น�� เด�อนห่น"�ง ฆานฑิ�ตกล�าวก�บฆฆ�มโพิบ�อย ๆ ว�า                 "ข!ายอมร�บอ�กที่�ละเพิ��อนเอQย ว�าปราสัาที่ที่��ข!าถื�อก6าเน�ดเก�ดมาจะมาเปร�ยบก�บพิระราชว�งกFไม�ได!ข��ไซึ่ร! แต�จะว�าที่6าไมม�นางค+ณ�กองม�ได!อย0� ณ ที่��น�� และเจ!าเองกFม�พิ�กต!อง

Page 47: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

สังสั�ยเลยว�าม�เม�ยอย0�ที่างเม�องย+โรป ถื!าเราจะอาศ�ยอย0�ที่��น��กFคงม�ฐานะเพิ�ยงคนที่��งห่ลายที่��น�� แต�ถื!าเรากล�บไปบ!านเม�องเรา บรรที่+กกรวดที่รายเม�องอ�ลโฑิรโฑิใสั�ห่ล�งแกะไปสั�กสั�บสัองต�ว เรากFจะม��งค��งย��งกว�ากษ�ตร�ย2ที่��งห่ลายในย+โรปรวมก�น ไม�ต!องกล�วพิระว�น�ยธรอ�กต�อไป แล!วอาจจะเอานางค+ณ�กองค�นได!โดยง�าย"

                ถื!อยค6าน��เป�นที่��สับอารมณฆฆ�มโพิ ธรรมดามน+ษย2เราชอบที่��จะเที่��ยวที่�องไป ชอบที่��จะกล�บไปที่6าให่ญ�ที่6าโตในเม�องของตน ชอบที่��จะค+ยอวดอ!างว�าได!ไปเห่Fนอะไรมา แต�ในที่��สั+ดบ+คคลผ0!ม�สั+ขที่��งสัองน��กFได!ตกลงใจว�าเห่Fนพิอแล!ว จ"งขอถืวายบ�งคมลาจากเม�องอ�ลโฑิรโฑิไป

                พิระราชาด6าร�สัว�า "ที่�านน��คนโง� เราร0 !อย0�ว�าราชอาณาจ�กรของเราเลFก ๆ แต�บ+คคลใดเม��อได!ต��งห่ล�กฐานอย0� ณ ที่��ใดเป�นที่��สับายแล!วกFควรจะถื�อที่��น� �นเป�นที่��พิ�กพิ�ง เราไม�ม�สั�ที่ธ�Jจะก�กต�วแขกแปลกห่น!าให่!อย0�ได! ถื�อว�าเป�นที่+ราจารอ�นกฏิและธรรมเน�ยมไม�ยอมให่!ปฏิ�บ�ต� เม��อที่�านจะไปกFเช�ญเถื�ด แต�การไปน��นจะล6าบากย��งน�ก ไม�ม�ที่างที่��จะสั6าเรFจได!เลย ซึ่"�งที่�านจะย!อนกระแสัน6�าเช��ยวข"�นไป ม�ที่าง ๆ เด�ยวค�อที่างที่��ที่�านล�องลงมาประด+จปาฏิ�ห่ารย2น� �น ธารน6�าน� �นไห่ลลาดใต!โพิรงห่�นใต!ด�น ที่�วเขาซึ่"�งก��นรอบอาณาจ�กรเรากFสั0งถื"งพิ�นห่!าร!อยย��สั�บห่!าวา ช�นอย�างก�บก6าแพิงภ0เขาแต�ละล0กน��นกว!างถื"งสัามโยชน2 ไม�ม�ที่างใดที่��จะไต�ลงได! นอกจากจะกล��งพิ+ �งลงไปตาย                 แต�เอาเถือะเม��อที่�านปรารถืนาแน�แน�วแล!วว�าจะลาจากเราไป เรากFจะสั��งให่!ยนตรกรสัร!างเคร��องยนตร2ซึ่"�งจะสั�งที่�านข!ามภ0เขาไปได!โดยปราศจากภย�นตราย แต�เม��อพิาที่�านข!ามภ0เขาไปได!แล!ว จะไม�ม�ใครต�ดตามที่�านต�อไปอ�กเพิราะ ส"พื่เย่คำ 2 ของเราได!ปฏิ�ญาณแล!วว�า จะไม�ออกจากราชอาณาจ�กรซึ่"�งพิวกเขากFฉลาดพิอที่��จะไม�เสั�ยปฏิ�ญาณน�� ที่�านปรารถืนาสั��งใดกFจงบอกเราเถื�ด"

                ฆานฑิ�ต "ข!าพิระพิ+ที่ธเจ!าม�ได!ปรารถืนาสั��งใดนอกไปจากแกะสัองสัามต�ว บรรที่+กเสับ�ยงอาห่ารบ!าง กรวดที่รายด�นห่�นเม�องน��บ!างเที่�าน��นแห่ละพิะย�ะค�ะ"                 พิระราชาที่รงพิระสัรวล แล!วตร�สัว�า "เรามองไม�เห่Fนเลยว�าพิวกที่�านชาวย+โรปจะได!ร�บความสั+ขสั6าราญจากโคลนเห่ล�อง ๆ ของเรา แต�เอาไปเถื�ด จะเอาไปเที่�าไรกFตามใจ คงจะเป�นประโยชน2ด�บ!างกระม�ง"

                แล!วพิระราชากFม�พิระบรมราชโองการให่!ยนตรกรจ�ดสัร!างเคร��องยนต2ที่��จะช�กคนแปลกประห่ลาดที่��งสัองน��ออกจากราชอาณาจ�กร น�กค6านวณผ0!ชาญฉลาดสัามพิ�นคนปฏิ�บ�ต�งานแล!วเสัรFจในสั�บห่!าว�น สั��นค�าใช!จ�ายไม�เก�นสัองโกฏิ�สัเตอล�งก2 ซึ่"�งเป�นเง�นเห่ร�ยญห่น�วยต6�าสั+ดของเม�องน��

Page 48: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

 

                เขาให่!ฆานฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิข"�นบนเคร��อง ม�แกะแดงให่ญ�ด!วยสัองต�วผ0กอานและบ�งเห่�ยน สั6าห่ร�บข��ข!ามภ0เขาไปฟากโน!น แกะต�างบรรที่+กเสับ�ยงอาห่ารย��สั�บ ต�วแกะต�างบรรที่+กของขว�ญแปลกประห่ลาดเม�องน��สัามสั�บต�ว แกะต�างบรรที่+กที่องค6าเพิFชรน�ลจ�นดาอ�กห่!าสั�บต�ว พิระราชาที่รงสัรวมกอดน�กที่�องเที่��ยวด!วยพิระกร+ณาย��งน�ก

                อาศ�ยว�ธ�การชาญฉลาด การเด�นที่างออกจาเม�องอ�ลโฑิรโฑิของบ+คคลที่��งสัองพิร!อมด!วยแกะที่��งห่ลาย ซึ่"�งข"�นรอกยนต2ข!ามภ0เขาไปได!น� �น เป�นที่รรศน�ยภาพิงามแที่! พิอน6าไปถื"งที่��ปลอดภ�ยแล!ว คณ�ตกรกFพิาก�นกล�บเม�อง สั�วนฆานฑิ�ตไม�ม�ความปรารถืนาใด ไม�ม�ความ+�งห่มายใดย��งไปกว�าจะน6าแกะเห่ล�าน��ไปก6าน�ลนางค+ณ�กอง

                พิ0ดว�า "บ�ดน��เราสัามารถืจะห่าเง�นให่!เจ!าเม�องบ+อ�โนสัแอร2สั ห่ากว�าจะยอมให่!ไถื�ต�วนางค+ณ�กอง เราเด�นที่างตรงไปย�งฆาเญณเถื�ด แล!วเราจะไปที่างเร�อ ด0ที่�ห่ร�อว�าจะห่าซึ่��อราชอาณาจ�กรใดจะด�"

1 - Incas

2 - subjets ข!าราชบร�พิาร, พิสักน�กร-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๑๙ เกิดเร4.องอะไรท&.เม4องส+รนำ�ม 1 ฆ�นำฑิตร $จ"กิกิ"บม�รทนำด$วย่ประกิ�รใด

              ผ่ $ ที่�องเที่��ยวของเรา ในว�นแรกย�งสัน+กสันานด� ม�ความย�นด�ในการที่��ได!มาซึ่"�งที่ร�พิย2มห่าศาลอ�นม�ค�าเก�นกว�าที่ร�พิย2สัมบ�ต�ของที่ว�ปอาเซึ่�ย ย+โรป และอ�ฟร�กาประมวลก�น ฆานฑิ�ตม�ความปPต�ถื"งก�บสัล�กช��อนางค+ณ�กองตามต!นไม!ต�าง ๆ                 ว�นที่��สัองแกะสัองต�วตกห่!วยห่ายไปที่��งข!าวของอ�นม�ค�า อ�กสัองสัามว�นต�อมาอ�ดอ�อนตายไปอ�กสัองต�ว อ�กเจFดห่ร�อแปดต�วอดอาห่ารอดน6�าตาย ตอนเด�นที่างในที่ะเลที่ราย แล!วย�งตกเขาตายไปเร��อย ๆ จนที่��สั+ดเม��อเด�นที่างไปได!ร!อยว�นย�งเห่ล�อแกะเพิ�ยงสัองต�วเที่�าน��น

Page 49: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บฆฆ�มโพิว�า "เกลอเอQย เห่Fนไห่มเล�าว�าความม��งม�ของโลกน�� ย�อมสั0ญห่ายที่6าลายไปได! ไม�ม�สั��งใดจะคงที่นเห่ม�อนความด� ก�บความสั+ขที่��จะได!พิบนางค+ณ�กองอ�กคร��งห่น"�ง"

                ฆฆ�มโพิ "ข!าพิเจ!าร�บรองที่��ที่�านว�าน��น แต�เราย�งม�แกะเห่ล�ออย0�อ�กสัองต�วและม�ที่ร�พิย2สัมบ�ต�มากกว�าพิระเจ!ากร+งสัเปญจะพิ"งม� ข!าพิเจ!าแลเห่Fนเม�องซึ่"�งเข!าใจว�าเป�นเม�องสั+ร�นามโน�นแล!ว เม�องน��เป�นของว�ล�นดา เราถื"งสั+ดปลายแห่�งที่+กข2ที่��งห่ลายบ�ดน��ก6าล�งย�างเข!าสั0�ความสั+ขแล!ว"

                เม��อเด�นที่างใกล!เข!ามา ได!พิบแขกด6าคนห่น"�งนอนเห่ย�ยดยาวอย0�กลางด�นม�ผ!าปPดกายอย0�คร"�งเด�ยว ค�อ กางเกงในผ!าล�น�นสั�น6�าเง�น แขนซึ่!ายก�บม�อขวาขาดด!วน                 ฆานฑิ�ตพิ0ดเป�นภาษาว�ล�นดาว�า "พิระเจ!าที่รงโปรด น��นเกลออย�างไรจ"งเป�นเช�นน��น น�าตกใจจร�ง"

                แขกด6าว�า "ข!าพิเจ!ารอที่�านายอย0� นายข!าพิเจ!าช��อ ว"นำทรท"นำท ร( 2 เป�นพิ�อค!าช��อโด�งด�ง"

                ฆานฑิ�ต "นายว�นที่รที่�นที่0ร2น��ห่ร�อม�ใช�ที่��ที่6าก�บเจ!าอย�างน��"                 แขกด6า "ใช�แล!ว เป�นธรรมเน�ยมของเขา

 

สั6าห่ร�บเคร��องน+�งห่�มเขาแจกกางเกงในผ!าล�น�นให่!พิวกที่าสัป9ละสัองต�ว เวลาที่6างานในโรงห่�บอ!อยเคร��องห่�บห่น�บเอาน��วม�อ เขากFต�ดม�อออก พิอจะห่น�เขากFต�ดขาเสั�ย                 เร��องเช�นน��เก�ดก�บข!าพิเจ!าที่��งสัองเร��อง น��แห่ละเป�นผลได!ที่��เราร�บสั6าห่ร�บจะให่!พิวกที่�านชาวย+โรปได!ก�นน6�าตาลก�น

                ถื"งกระน��นเม��อแม�ข!าพิเจ!าขายข!าพิเจ!าให่!นายฝร��งที่��ฝI� งที่ะเลเม�องกินำนำ& 3 เป�นราคาสั�บปตโกิญิ 4 แม�พิ0ดก�บข!าพิเจ!าว�า 'ล0กเอQย เจ!าจงกราบไห่ว!พิระขักิช&เปMอ 5 เคารพิบ0ชาอย0�เสัมอจะน6าความอย0�ด�ม�สั+ขมาให่!เจ!า เจ!าม�เก�ยรต�ที่��ได!เป�นที่าสัเจ!านายชาวผ�วขาว ที่6าให่!พิ�อแม�ม�เง�นที่องข"�น'

                โอ!เอQย ข!าพิเจ!าม�ร0 !ว�าต�วได!ที่6าเง�นที่องให่!แก�พิ�อแม�ห่ร�อเปล�า แต�ร0 !ว�าเจ!านายม�ได!ที่6าให่!ข!าพิเจ!าม��งม�ข"�นเลย ห่มา ล�ง นกแก!ว ล6าบากน!อยกว�าข!าพิเจ!าสั�กพิ�นสั�วน                 พิระว�ล�นดาผ0!เอาข!าพิเจ!าเข!าร�ต ประกาศให่!ฟIงที่+กว�นอาที่�ตย2ว�ามน+ษย2เราเป�นล0กของอะด�ม ไม�ว�าผ�วด6าห่ร�อผ�วขาวข!าพิเจ!าไม�ใช�เป�นน�กมน+ษยชาต�ว�ที่ยากFจร�ง แต�ถื!าพิระองค2น��

Page 50: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เที่ศน2ความสั�ตย2จร�ง คนเรากFต!องเป�นล0กเร�ยงพิ��เร�ยงน!องก�นที่��งน��น แต�ที่�านเห่Fนอย0�ก�บตา เช�นน��กFจะว�าเป�นความสั�ตย2จร�งได!อย�างไร พิ��น!องห่ร�อจะที่6าก�นอย�างเห่��ยมโห่ดปLาเถื��อนถื"งเพิ�ยงน��"

                ฆานฑิ�ต "โธ� ตาปางโกลศ แกเดาไม�ถื"งว�าจะม�การร!ายกาจสัยดสัยองถื"งเพิ�ยงน�� เล�กก�นที่� เราขอเล�กน�บถื�อล�ที่ธ�เลFงสั+ขเลFงด�ของแกแต�บ�ดน��ไป"

                ฆฆ�มโพิ "ล�ที่ธ�เลFงสั+ขด�อะไรก�น"

                ฆานฑิ�ต "อพิ�โธ� กFความบ!าที่��ถื�ออย0�ไม�วายว�าอะไร ๆ ม�แต�ด�ชอบไปที่��งน��น ที่��ง ๆ ที่��ช� �วผ�ดน�ะสั�"

                มองด0แขกด6าแล!วฆานฑิ�ตกFน6�าตาตก ร!องไห่!สัะอ"กสัะอ��นแล!วพิาก�นเข!าเม�องสั+ร�นาม                 ก�อนอ��นถืามห่าว�าม�เร�อที่��ที่�าน��นจะเด�นที่างไปเม�องบ+อ�โนสัห่ร�อห่าไม� คนที่��เข!าไปถืามน��นเป�นนายเร�อเด�นที่ะเลชาวสัเปญ นายเร�อบอกว�าถื!าม�ใครให่!ราคาพิอสัมควรกFม�เร�อไป น�ดให่!ไปพิบก�นที่��โรงสัาธารณะแห่�งห่น"�ง ฆานฑิ�ตก�บฆฆ�มโพิผ0!สั�ตย2ซึ่��อพิร!อมด!วยแกะที่��งสัองกFไปรอที่�า ณ ที่��น� �น

                ฆานฑิ�ตห่�วใจต�ดอย0�ก�บปาก เล�าเร��องที่��ประจญมาให่!นายเร�อสัเปญฟIงห่มด ก�บย�งสัาบานว�าจะต!องพิานางค+ณ�กองห่น�ให่!จงได!                 นายเร�อจ"งว�า "ถื!าเช�นน��นข!าพิเจ!าต!องระว�งต�วกล�วภ�ยไม�ขอพิาที่�านไปเม�องบ+อ�โนสัเป�นอ�นขาด ข!าพิเจ!าจะได!ถื0กแขวนคอรวมที่��งที่�านด!วยปะไร นางค+ณ�กองโฉมงามน��นเป�นชายานายข!าพิเจ!าน��นา"

                ฆานฑิ�ตด�งต!องอสั+น�บาต ร!องไห่!ร6าพิ�นอย0�เป�นนาน ที่��สั+ดด"งต�วฆฆ�มโพิไปพิ0ดก�นสัองต�อสัองว�า                 "น��แนะ เกลอเจ!าที่6าอย�างน��เถือะเราม�เพิFชรอย0�ในกระเป]าแต�ละคน กFค�ดเป�นเง�นถื"งห่!าห่ร�อห่กล!านเจ!าฉลาดกว�าข!า เจ!าต!องไปพิานางค+ณ�กองมาจากเม�องบ+อ�โนสัให่!จงได! ถื!าเจ!าเม�องเย��องย�กกFคว�กให่!เสั�ยล!านห่น"�ง ถื!าย�งไม�ยอมสัละละนาง ขว!างให่!เป�นสัองล!านเลย เจ!าไม�เคยฆ�าพิระว�น�ยธร ม�นคงไม�สังสั�ยอะไรเจ!า ข!าจะห่าเร�ออ�กล6าห่น"�งไปคอยอย0�ที่��เม�องเวน�ศ เม�องน��นเป�นเสัร�นครไม�ม�ภ�ยจากพิวกบ+ลการ2 อบาร� ย�ว ห่ร�อพิระว�น�ยธรเลย"

                ฆฆ�มโพิชมความค�ดต�ดสั�นใจอ�นฉลาดน�� แต�ระที่ดที่!อที่��จะต!องจากก�บนายผ0!เป�นคนด�กFเพิ�ยงน��น เป�นเพิ��อนสัน�ที่กFเพิ�ยงน��น แต�ความพิอใจที่��จะได!ร�บจากการปฏิ�บ�ต�ร �บใช!นายเช�นน��ย�อมม�น6�าห่น�กกว�าความระที่ดที่!อใจ ที่��งสัองสัรวมกอดก�นร!องไห่! แล!วฆานฑิ�ตก6าช�บไม�ให่!ล�มห่ญ�งชราคนด�ด!วย ฆฆ�มโพิกFออกเด�นที่างไปในว�นน��น นายคนน��เป�นคนซึ่��อย��งน�ก

                ฆานฑิ�ต อย0�ที่��เม�องสั+ร�นามต�อไปอ�กสัองสัามว�นรอที่�าเร�อจะพิาตนและแกะเดนตายอ�กสัองต�วน��นไปเม�องอทล& 6 ห่าจ!างบ�าวไพิร�ใช!สัอยก�บเคร��องใช!ไม!สัอยที่��จ6าเป�น

Page 51: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

สั6าห่ร�บเด�นที่างไกลได!แล!ว กFพิอด�ว�นที่รที่�นที่0ร2นายเร�อให่ญ�มาร�บอาสัาจะพิาไป                 ฆานฑิ�ตถืามว�า "ที่�านจะค�ดค�าโดยสัารเที่�าไร ที่��จะพิาข!าพิเจ!ารวมที่��งบ�าวไพิร�ข!าวของ และแกะสัองต�วน��ตรงไปกร+งเวน�ศ" นายเร�อให่ญ�ขอห่ม��นปPย�สัตร2 ฆานฑิ�ตกFย�นยอมไม�ร�รอ                 ว�นที่รที่�นที่0ร2เจ!าเล�ห่2พิ0ดก�บต�วว�า "โอNะ โอQ! เจ!าคนต�างถื��นคนน��ยอมให่!ห่ม��นห่น"�งโดยไม�ร�รอต!องเป�นเศรษฐ�ให่ญ�แน�"

                สั�กประเด�Xยวกล�บมาให่ม� บอกว�าไปค�ดที่บที่วนด0อ�กคร��งเห่Fนว�าถื!าต6�ากว�าสัองห่ม��นปPย�สัตร2กFร �บไม�ได!"                 ฆานฑิ�ต "ด�ละ ตกลง" ว�นที่รที่�นที่0ร2พิ0ดก�บต�วเอง "ไอQห่ยาเจ!าคนน��ให่!สัองห่ม��นง�าย ๆ เห่ม�อนก�บห่ม��นเด�ยว"

                เด�Xยวกล�บมาให่ม�อ�ก บอกว�าถื!าไม�ได!สัามห่ม��นกFจะไปกร+งเวน�ศไม�ได!"                 ฆานฑิ�ตตอบว�า "เอ!า สัามห่ม��นกFให่!"                 นายเร�อว�ล�นดาว�าก�บต�วอ�กว�า "โอQ โอQ เง�นสัามห่ม��นปPย�สัตร2เป�นของน�ดห่น�อยสั6าห่ร�บเจ!าน�� ไอ!แกะสัองต�วน�� คงต�างที่ร�พิย2สัมบ�ต�มห่าศาลไว!แน�เที่�ยว เราไม�ต!องพิ0ดอะไรอ�กด�กว�าให่!ม�นช6าระเง�นสัามห่ม��นปPย�สัตร2เสั�ยก�อน แล!วจ"งจ�ดการ"

                ฆานฑิ�ตขายเพิFชรเมFดเลFก ๆ ไปสัองเมFด เมFดที่��เลFกที่��สั+ดกFย�งม�ราคาเก�นกว�าที่��นายเร�อค�ดค�าโดยสัาร แล!วกFน6าเง�นมาช6าระล�วงห่น!า เขาขนแกะไปข"�นเร�อให่ญ�ก�อน สั�วนฆานฑิ�ตข"�นเร�อเลFกตามไปสัมที่บที่�ห่ล�ง นายเร�อถื�อโอกาสัตอนน��ช�กใบออกเร�อไปก�อน ลมกFเข!าข!างเร�อให่ญ�เสั�ยด!วย ฆานฑิ�ตใจห่ายว0บ แที่บห่มดสัต� ในไม�ช!าเร�อน��นกFล�บตาไป

                ฆานฑิ�ตพิ0ดว�า "อน�จจาเอQย น��แห่ละเร��องเล�ห่2เพิที่+บายสัมเป�นโลกเก�าของเราละ"

                กล�บข"�นฝI� ง ความเศร!าที่�วมที่!นล!นห่�วใจที่ร�พิย2สัมบ�ต�เที่�าที่��สั0ญไปน��นพิอ ๆ ก�บสัมบ�ต�กษ�ตร�ย2ย��สั�บองค2 ฆานฑิ�ตไปห่าต+ลาการชาวว�ล�นดาด!วยความร!อนใจ เคาะประต0เร�ยกด�งเก�นธรรมดาเล�าความให่!ฟIง ข"�นเสั�ยงด�งเอะอะเก�นไป ต+ลาการจ"งปร�บห่ม��นปPย�สัตร2ฐานที่6าเสั�ยงเอะอะเสั�ยแต�แรกก�อน แล!วจ"งที่นฟIงเร��องเม��อฟIงจบแล!วต+ลาการสั�ญญาว�า นายเร�อน��นกล�บมาเม��อใดจ"งจะสัอบสัวนให่! แล!วค�ดเง�นอ�กห่ม��นปPย�สัตร2เป�นค�าสัด�บฟIงคด�

                โดนเข!าเช�นน�� ฆานฑิ�ตย��งห่มดก6าล�งใจให่ญ� แต�ว�าการเคยประจญเคราะห่2ร!ายย��งกว�าน��ต��งพิ�นเที่�ามาแล!ว แต�ว�าการที่��ต+ลาการก�บนายเร�อปล!นที่ร�พิย2เอาอย�างใจเยFน น��ร+มเร!าเอาฆานฑิ�ตด�เด�อดจนตกอย0�ในโที่มน�สัอย�างห่น�ก ความระย6าของมน+ษย2เผยภาพิที่รล�กษณ2ที่+กอย�างที่+กประการผ+ดข"�นในมโนภาพิของฆานฑิ�ต ความค�ดน"กร0 !สั"กม�แต�ความที่+กข2โศกไปที่��งน��น

                ในที่��สั+ดได!ย�นว�าเร�อฝร��งล6าห่น"�งจะออกไปเม�องบอร(โฑิษ( 7 บ�ดน��ไม�ม�แกะต�างเพิFชรพิลอยไปด!วยแล!ว จ"งว�าเช�าห่!องไปตามราคาธรรมดา ได!ประกาศแก�คนในเม�องน��นว�า

Page 52: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

บ+คคลผ0!ใดจะเป�นเพิ��อนเด�นที่างไปด!วยจะออกเง�นค�าโดยสัารก�นอย0�ให่! แต�ผ0!น� �นจะต!องเป�นคนซึ่��อสั�ตย2ต!องเป�นคนที่��ม�ภาวะเป�นอย0�อย�างที่+กข2ที่รมานที่��สั+ด และเป�นผ0!อ�บโชคที่��สั+ดในเม�องน��

                ม�คนมาสัม�ครค�ดเล�อกมากมายจนเร�อสั�กกองที่�พิห่น"�งแที่บจะขนเอาไปไม�ห่มด ฆานฑิ�ตประสังค2จะเล�อกให่!ได!คนด�ที่��สั+ด ค�ดไว!ห่น"�งในย��สั�บที่��ด0น�าจะคบได! พิวกน��แสัร!งแสัดงตนให่!เป�นที่��พิอใจฆานฑิ�ตต�าง ๆ ฆานฑิ�ตน�ดให่!ไปช+มน+นก�นที่��โรงเต�^ยมที่��ตนพิ�กอย0� บอกว�าถื!าผ0!ใดสัาบานต�วว�าจะเล�าเร��องช�ว�ตของตนให่!ฟIงตามความเป�นจร�งจะเล��ยงข!าวเยFนห่น"�งม��อ และสั�ญญาว�าจะเล�อกเอาผ0!ห่น"�งซึ่"�งปรากฎว�าภาวะเป�นอย0�เด�อดร!อนอย�างที่��สั+ดจร�ง ๆ สั�วนผ0!อ��นจะจ�ายของขว�ญให่!

                คนที่��งห่ลายน��งสันที่นาก�นจนต�สั�� ในการฟIงเร��องประจญกรรมของพิวกน��น ฆานฑิ�ตระล"กถื"งค6าที่��ห่ญ�งชราพิ0ดและที่!าพิน�น ขณะเม��อเด�นที่างมาไปเม�องบ+อ�โนสัว�าจะห่าผ0!ใดที่��โดยสัารมาในเร�อน��น ที่��ไม�เคยได!ประสัพิเคราะห่2กรรมอย�างร!ายแรงมาก�อนเป�นไม�ม� แล!วกFห่วนร6าล"กถื"งที่��อาจารย2ปางโกลศเคยสัอน

                "อ�ตาปางโกลศคนน�� ถื!าให่!แสัดงต�วอย�างล�ที่ธ�ของแกให่!ประจ�กษ2แล!ว คงจะต!องงไปเองอยากให่!มาได!ย�นที่��น�� แต�แน�ละถื!าจะม�ที่��ที่��ที่+กสั��งอย�างเป�นความด�ห่มด กFจะม�แต�ที่��เม�องอ�ลโฑิรโฑิเที่�าน��นที่��อ��นในโลกน��ห่าม�ไม�"

                สั+ดที่!ายกFเล�อกให่!คนยากจนคงแก�เร�ยนผ0!ห่น"�ง ซึ่"�งเคยร�บจ!างอย0�ในร!านขายห่น�งสั�อที่��เม�อง อ"มสตรด"ม 8 ต�ดสั�นเอาในข!อที่��ว�าการค!าใด ๆ ในโลกที่��จะน�าร�งเก�ยจน!อยไปกว�าค!าห่น�งสั�อเป�นไม�ม�อ�กแล!ว

                ปร�ชญาเมธ�ผ0!น��เป�นคนซึ่��อ แต�ถื0กเม�ยปล!น ถื0กล0กชายเฆ��ยน ถื0กล0กสัาวละที่��งห่น�ตามผ0!ชายปอร2ต+เกศไป เม��อเรFว ๆ น��กFถื0กข�บออกจากงาน ซึ่"�งพิอจะได!ค�าจ!างปะที่�งช�ว�ตไปได!ว�นห่น"�ง ๆ เพิราะพิระที่��เม�องสั+ร�นามห่าว�าเป�นคนถื�อล�ที่ธ�เด�ยรถื�ย2โสัสั�น+สั สั6าห่ร�บคนอ��นกFต!องร�บว�าอย�างน!อยกFเด�อดร!อนเห่ล�อที่นพิอ ๆ ก�นแต�ฆานฑิ�ตห่ว�งว�า ปร�ชญาเมธ�ผ0!น��คงจะช�วยให่!การเด�นที่างคร"กคร��นได!ด� คนอ��น ๆ ที่��เข!าค�ดเล�อกห่าว�าฆานฑิ�ตม�อคต�ต�อตนเก�นไป แต�ฆานฑิ�ตกFปลอบใจให่!เง�นคนละร!อยปPย�สัตร2

1 - Surinam 2 - Vanderdendur 3 - Guinea 4 - Patagon ประมาณเคร��องคราวน2สัเปญ 5 - Fetich เคร��องราง 6 - Italy 7 - Bordeaux 8 - Amsterdam

Page 53: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๒๐ เกิดเหต+อะไรขั/2นำกิ"บฆ�นำฑิตและม�รทนำ

ความที่+กข2ร+กเง�ยบน��น โห่ดร!ายที่าร+ณย��งกว�าฆ�าฟIนก�นเห่Fน ๆ

              ปร"ช ญาเมธ�ผ0!ม�นามว�า ม�รทนำ 1 น��นเด�นที่างไปเม�องบอร2โฑิษ2ด!วยก�นก�บฆานฑิ�ต บ+คคลที่��งสัองต�างกFได!พิบเห่Fนและตกระก6าล6าบากมาเป�นอ�นมาก ถื"งแม!ว�าเร�อจะแล�นจากเม�องสั+ร�นามอ!อมแห่ลมกิ+ฎโหป 2 ไปเม�องญ��ป+Lน กFสัามารถืจะห่าเร��องความช��วร!ายที่างศ�ลธรรมและที่างธรรมชาต�เล�าสั0�ก�นฟIงให่!สัน+กได!จนตลอดที่าง

                ถื"งอย�างไร ฆานฑิ�ตย�งม�ภาษ�กว�ามารที่�นตรงที่��ย�งม�ห่ว�งอย0�เสัมอว�าจะได!พิบนางค+ณ�กอง สั�วนมารที่�นน��นไม�ม�อะไรจะห่ว�งเลย นอกน��นฆานฑิ�ตย�งม�แก!วแห่วนเง�นที่องที่��ง ๆ ที่��สั0ญเสั�ยแกะแดงต�วให่ญ�ต�างที่ร�พิย2มห่าศาลย��งให่ญ�ในโลกไปแล!วร!อยต�วที่��ง ๆ ที่��ถื0กนายเร�อว�ล�นดาห่�กห่ล�งเจFบใจย�งไม�ห่าย เม��อน"กถื"งว�าย�งม�ที่ร�พิย2ต�ดต�วอย0�อย�างห่น"�ง ก�บเอ�ยช��อนางค+ณ�กองอย�างห่น"�งโดยเฉพิาะตอนจะอ��มข!าว กFช�กจะน"กเช��อในล�ที่ธ�ของอาจารย2ปางโกลศข"�นอ�กให่ม�

                ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บมารที่�นว�า "ในสั�วนที่�านเมธ�เล�า ที่�านม�ความค�ดว�ากะไร ม�ความเห่Fนเก��ยวก�บความช��วที่างศ�ลธรรม และความช��วที่างธรรมชาต�น� �นเป�นไฉน"

                มารที่�นตอบว�า "ข!าแต�ที่�าน พิระที่��ใสั�ความว�าข!าพิเจ!าเป�นเด�ยรถื�ย2ล�ที่ธ� โสสนำ+ส 3

น��น ความจร�งข!าพิเจ!าเป�นพิวกล�ที่ธ� ม�นำคำ&" 4                 ฆานฑิ�ต "ที่�านพิ0ดเล�น เด�Xยวน��ไม�เห่ล�อคนถื�อล�ที่ธ�มาน�ค�อย0�ในโลกน��อ�กแล!ว"

                มารที่�น "แต�ข!าเจ!าย�งถื�อ เพิราะช�วยไม�ได! ไม�ร0 !ว�าจะตร"กตรองให่!เป�นอ��นไปได!อย�างไร"

                ฆานฑิ�ต "ที่�านต!องถื0กผ�สั�งเป�นแน�ที่�เด�ยว"

                มารที่�น "กFผ�ซึ่าตานน��นแห่ละเก��ยวข!องก�บก�จการของโลกน��อย�างล"กล6�า จนย�อมกล�าวได!ว�าซึ่าตานจะสั�งอย0�ในต�วข!าพิเจ!ากFควรแล!ว ถื"งในต�วผ0!อ��นกFสั�งเห่ม�อนก�น ขอให่!ที่�านเลFงเห่Fนว�าคราวใดที่��ข!าพิเจ!ามองด0พิ�ภพิน�� ห่ร�อที่��จร�งล0กกลมน!อย ๆ จะถื0กกว�า คราวน��นข!าพิเจ!าอดน"กไม�ได!เลยว�าพิระเจ!าที่รงมอบพิ�ภพิให่!ให่!ก�บซึ่าตานเสั�ยแล!ว

Page 54: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

 

                ขอยกเว!นเม�องอ�ลโฑิรโฑิ ข!าพิเจ!าแที่บว�าไม�เคยร0 !จ�กเม�องใดที่��ม�ได!คอยจะที่6าลายเม�องข!างเค�ยง ห่ร�อว�าตระก0ลใดที่��ไม�คอยจะสั�งห่ารตระก0ลอ��น ที่+กห่นที่+กแห่�งคนก6าล�งน!อยคอยแช�งช�กห่�กกระด0ก คนก6าล�งมาก ๆ กFเฆ��ยนต�ข�บต!อนคนก6าล�งน!อยเห่ม�อนต!อนฝ0งแกะเอาขนและเน��อไปขาย เขาจ�ดต��ง ฆ�ตกิ 5 เป�นกองที่�พิน�บล!านในย+โรปจากสั+ดแดนจรดอ�กแดนห่น"�ง ให่!ม�ก�นม�อย0�โดยให่!ฝRกห่�ดการประห่�ตประห่ารผลาญช�ว�ตก�น ที่��จะให่!ที่6าอาช�พิซึ่��อสั�ตย2สั+จร�ตด�กว�าน��เป�นไม�ม� แม!ว�าในเม�องที่��ด0เห่ม�อนว�าสังบเร�ยบร!อย ศ�ลปร+ �งเร�อง แต�ประชาชนกFพิอกห่นาไปด!วยห่�งสัา ร�กษาผลประโยชน2ตน

และไร!ความสัะดวกสับายไม�น!อยไปกว�าเม�องที่��ถื0กศ�ตร0ล!อมอย0�                 ความที่+กข2ร+กเง�ยบน��น โห่ดร!ายที่าร+ณย��งกว�าฆ�าฟIนก�นเห่Fน ๆ พิ0ดสั��น ๆ ข!าพิเจ!ากFได!ประสัพิมามากต�อมาก จ�ดเจนมาน�กต�อน�กจนในที่��สั+ดต!องถื�อล�ที่ธ�มาน�ค�"                 ฆานฑิ�ต "แต�ถื"งอย�างไรกFคงม�ด�บ!าง"

                มารที่�น "อาจจะม� แต�ข!าพิเจ!าไม�เคยพิบ"

                ที่�ามกลางการโต!เถื�ยงน��ได!ย�นเสั�ยงปOนให่ญ�ด�งสัน��น และร+นแรงข"�นที่+กที่� ต!องสั�องกล!องด0เห่Fนเร�อสัองล6าต�อสั0!ก�นกะช��นช�ดอย0�ห่�างเร�อฝร��งเศสัที่��ฆานฑิ�ตโดยสัารประมาณร!อยย��สั�บเสั!น ลมพิาเอาเข!ามาใกล!จนแลเห่Fนการสั�ประย+ที่ธได!อย�างสับาย ในที่��สั+ดล6าห่น"�งย�งไปที่างข!างเร�อ เลFงต6�าและแม�นย6าถื0กที่!องเร�ออ�กล6าห่น"�งแตก ฆานฑิ�ตก�บมารที่�นเห่Fนช�ดว�าคนสั�กร!อยห่น"�งที่��บนดาดฟMา ตอนที่��เร�อก6าล�งจมน��นช0ม�อข"�นบนฟMา สั�งเสั�ยงร!องน�าที่+เรศ ต�อจาน��นกFถื0กที่ะเลกล�นห่ายไป มารที่�น

                "ย�งไงที่�าน น��แห่ละมน+ษย2ที่6าก�บมน+ษย2อย�างน��"                 ฆานฑิ�ต "จร�งแล!ว เป�นการกระที่6าอ�นม�ล�กษณะอย�างป9ศาจอย0�เห่ม�อนก�น"

                ขณะที่��พิ0ดอย0�น� �นฆานฑิ�ตเห่Fนอะไรไม�ร0 !สั�แดงสัดใสัว�ายมาที่างเร�อ จ"งห่ย�อนเร�อยาวลงไปด0ว�าเป�นอะไร แกะของฆานฑิ�ตต�วห่น"�งน��งเอง ความด�ใจที่��ได!แกะต�วเด�ยวน��ค�น ม�น6�าห่น�กย��งกว�าความเศร!าโศกเสั�ยใจที่��สั0ญเสั�ยแกะต�างเพิFชรเมFดให่ญ� ๆ ร!อยต�วเสั�ยอ�ก

                แล!วนายเร�อฝร��งเศสัล6าน��นกFร0 !ว�าเร�อล6าที่��ชนะน��นเป�นเร�อสัเปญ ล6าที่��จมเป�นเร�อโจรสัล�ดว�ล�นดาคนเด�ยวก�บที่��ปล!นฆานฑิ�ตน��นเอง ที่ร�พิย2มากมายที่��คนสัถื+ลน��โกงมา เลยฝIงอย0�ในที่!องที่ะเลด!วยก�นก�บต�วเอง คงเห่ล�อแต�แกะรอดได!ต�วห่น"�ง

                ฆานฑิ�ตว�าก�บมารที่�นว�า "เห่Fนไห่ม ที่�านว�าคนผ�ดน��นบางที่�กFถื0กลงโที่ษ ไอ!ถื�อย

Page 55: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ว�ล�นดาได!ร�บโที่ษสัาสัมแล!ว"

                มารที่�น "กFจร�งแห่ล� แต�ที่ว�าเห่ต+ใดคนโดยสัารอ��นจ"งต!องร�บโที่ษถื"งตายไปด!วยเล�า พิระเจ!าลงโที่ษคนคด แต�ผ�ห่�าซึ่าตานกดคนด�จมน6�าลงไปด!วย"

                เร�อฝร��งเศสัก�บเร�อสัเปญแล�นไปตามที่างต�อไป ฆานฑิ�ตสันที่นาก�บมารที่�นเร��อยไป ถืกเถื�ยงก�นอย0�สั�บห่!าว�น ว�นสั+ดที่!ายกFคงไปได!ไกลเที่�าก�บว�นแรก แต�ถื"งอย�างไรกFคงค+ยก�น ถื�ายที่อดความค�ดเห่Fนก�น ปลอบโยนก�บตลอดเวลา                 ฆานฑิ�ตกอดร�ดแกะพิลางพิ0ดว�า "โดยเห่ต+ที่��ข!าได!พิบเจ!าอ�ก ข!ากFคงได!พิบนางค+ณ�กองอ�กได!ในที่6านองเด�ยวก�น"

1 - Martin 2 - Cape of Good Hope 3 - ถื�อว�าไม�ม�พิระบ�ดา พิระบ+ตร พิระจ�ตต2 =Socinian

4 - Manichéean ล�ที่ธ�ความเช��อที่��ม�แห่ล�งก6าเน�ดในด�นแดนเปอร2เซึ่�ยในคร�สัตศตวรรษที่�� ๓ ผ0!น�บถื�อความค�ดน��เช��อก�นว�าโลกประกอบด!วยความด�(จ�ต) และความเลว(กาย) พิฤต�กรรมของมน+ษย2จ"งถื0กก6าห่นดด!วยสัองสั��งน�� 5 - ฆาตก = ผ0!ฆ�า

๒๑ ฆ�นำฑิตกิ"บม�รทนำห�เหต+ผ่ลกิ"นำจนำถู/งฝั่P. งฝั่ร".งเศส

              ในำ ที่��สั+ดแลเห่FนฝI� งที่ะลเฝร��งเศสั ฆานฑิ�ตถืามว�า                 "ที่�านเคยไปเม�องฝร��งเศสัแล!วห่ร�อย�ง"

                มารที่�น "เคยได!ไปมาห่ลายห่�วเม�อง ชาวเม�องบางเม�องโง�เสั�ยคร"�งห่น"�ง คนบางเม�องฉลาดแกมโกงเสั�ยคร"�งห่น"�ง บางเม�องคนอ�อนแอไม�ม�เล�ห่2เห่ล��ยม บางเม�องเจ!าถื!อยร!อยกล แต�ที่+ก ๆ เม�องเอาเร��องเห่ม�อนก�นห่มด ค�อร�กเป�นที่��ห่น"�ง ห่าเร��องเป�นที่��สัอง พิ0ดไม�เป�นเร��องเป�นที่��สัาม"

                ฆานฑิ�ต "แต�ที่�านเคยเห่Fนกร+งปาร�สัห่ร�อเปล�า"                 มารที่�น "เห่Fนแล!ว ที่��น� �นแห่ละม�คนอย�างที่��ว�าน� �นที่+กชน�ดเป�นที่��โกลาห่ลอลห่ม�าน ผ0!คนสั�บสันไม�เป�นสั6�า ใคร ๆ ม�แต�จะห่าความสั+ข แต�ที่��จะพิบความสั+ขสั�กคนกFแที่บว�าจะห่าม�ได! ข!าพิเจ!าเห่Fนว�าเป�นเช�นน��นจร�ง ข!าพิเจ!าอย0�ในกร+งปาร�สัไม�ก��ว�น ว�นที่��ไปถื"งกFถื0กล!วงกระเป]าห่มดต�วที่��ตลาดสั�นต2เจรแมง แล!วข!าพิเจ!าย�งกล�บถื0กห่าว�าเป�นคนล!วงกระเป]า ถื0กต�ดห่!องข�ง

Page 56: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

แปดว�น ออกจากห่!องข�งไปเป�นคนตรวจปร0 Nฟอย0�ที่��โรงพิ�มพิ2 พิอได!เง�นใช!จ�ายเด�นที่างไปเม�องว�ล�นดา เด�นไปเอง ข!าพิเจ!าร0 !จ�กน�กเข�ยนพิวกการเม�อง พิวกบ!าศาสันา ล!วนแต�คนเลว ๆ ที่��งน��น เขาว�า ที่��ในกร+งน��ม�สั+ภาพิชนเห่ม�อนก�น น"ก ๆ กFอยากจะเช��อ"

                ฆานฑิ�ต "ในสั�วนข!าพิเจ!า ไม�ม�ความอยากร0 !อยากเห่Fนเม�องฝร��งเศสั ที่�านคงน"กร0 !ได!ง�าย ๆ ว�าข!าพิเจ!าเคยอย0�เม�องอ�ลโฑิรโฑิมาเด�อนห่น"�ง ย�อมจะห่มดความอยากร0 !อยากเห่Fนสั��งใด ๆ บนพิ��นโลกอ�ก เว!นเสั�ยแต�นางค+ณ�กอง ข!าพิเจ!าจะไปรอนางอย0�ที่��กร+งเวน�ศ เราจะเด�นที่างผ�านเม�องฝร��งเศสัไปย�งอ�ที่าล� ที่�านจะร�วมที่างไปก�บข!าพิเจ!าห่ร�อไม�"                 มารที่�น "ด!วยความเตFมใจจร�ง ๆ เขาว�ากร+งเวน�ศเป�นเม�องอ�นควรแก�ฐานะสั0งศ�กด�J ผ0!ต�างถื��นไปจะได!ร�บการต!อนร�บเป�นอย�างด�ย��ง แต�ต!องม�เง�นมาก ๆ ข!าพิเจ!าไม�ม�เง�น แต�ที่�านม�น�ก ด�งน��นข!าพิเจ!าจะขอต�ดตามที่�านไปที่+กแห่�งในโลก"

                ฆานฑิ�ต "ที่�านเช��อไห่มว�าเด�มที่�โลกเป�นที่ะเลที่��งห่มด เร��องน��กล�าวไว!ในสัม+ดเล�มให่ญ�ของเร�อที่��เรามาน��น"

                มารที่�น "ข!าพิเจ!าไม�เช��อแม!แต�ค6าเด�ยว ถื"งที่��พิ�มพิ2ก�นเป�นบ!าเป�นห่ล�งสัม�ยน��กFไม�เช��อเลย"

                ฆานฑิ�ต "ถื!าเช�นน��นโลกเราน��สัร!างมาสั6าห่ร�บย�งผลอ�นใดในตอนปลายเล�า"                 มารที่�น "สั6าห่ร�บให่!เราตายโห่งตายห่�าน��นแห่ละ"                 ฆานฑิ�ต "ที่�านไม�น"กประห่ลาดน�กห่รอกห่ร�อที่��ห่ญ�งชราโอรยงสัองนางม�ความเสัน�ห่าในล�ง ซึ่"�งข!าพิเจ!าเล�าให่!ที่�านฟIงแล!วน��น"

                มารที่�น "ไม�ประห่ลาดเลย ข!าพิเจ!ามองไม�เห่Fนว�าอารมณ2ร�กจะเป�นของประห่ลาดไปได!อย�างไร ข!าพิเจ!าเคยได!เห่Fนสั��งที่��แปลกประห่ลาดที่��สั+ดมามากมายห่ลายอย�างจนห่มดความประห่ลาดเสั�ยแล!ว" "

                ฆานฑิ�ต "ที่�านเช��อไห่มว�ามน+ษย2เคยประห่ารก�นมาต��งแต�ไรมา เช�นเด�ยวก�บประห่ารก�นอย0�ที่+กว�นน�� มน+ษย2เคยเป�นข��ปดมดเที่Fจ ฉ!อโกง ขายชาต� อกต�ญญู0 ไอ!โจร โง�บ�ดซึ่บ ขโมย จ�ญไร ตะกละ ข��เมา ข��เห่น�ยว ร�ษยา บ!ายศ บ!าเล�อด สั�อเสั�ยด บ!ากาม บ!าศาสันา ห่น!าไว!ห่ล�งห่ลอก ไร!สัต�ปIญญา"                 มารที่�น "ที่�านเช��อห่ร�อว�าห่มาเห่Fนข��แล!วจะอดได!" 1                 ฆานฑิ�ต "แน�ละ อดม�ได!เลย"

                มารที่�น "เม��อห่มาย�งคงม�ล�กษณะเช�นน��นอย0�ตราบใด ไฉนที่�านจ"งจะน"กว�ามน+ษย2จะไม�เป�นเช�นน��อย0�ตราบจนบ�ดน��"                 ฆานฑิ�ต "เอNะ แต�คนก�บห่มาม�นต�างก�นไกล เพิราะคนม�ความค�ดเสัร�-" แสัดงเห่ต+ผลก�นมาถื"งตอนน�� กFพิอด�เร�อถื"งเม�องพิอโฑิษ2

1 - ต!องขออภ�ย ที่��แปลห่�างจากสั6านวนเด�มให่!เป�นอย�างไที่ย ๆ เราฝร��งพิ0ดอ�อนไปว�า Do you believe that

hawks have always eaten pigeons when they have found them? ถื"งแม!จะแปลให่!ใกล!เข!าไปว�า "ที่�านเช��อไห่ม�ว�าอ�แร!งเห่Fนผ�แล!วอดได!" กFย�งห่ย�อนอย0�น� �นเอง ถื!าแปลตรง ๆ ว�า "---เห่ย��ยวพิบนก

Page 57: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

พิ�ลาปแล!วเป�นต!องก�น" กFจะที่6าให่!อารมณ2ที่�านผ0!อ�านต�กล�บที่�นที่�เลยกลายเป�นสังสัารไป จากต!นฉบ�บภาษาฝร��งเศสั เห่ย��ยวอาจต�ความได!ว�าเป�นคนที่��แขFงแรงกว�าและนกพิ�ลาปค�อคนอ�อนแอ-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2

๒๒ เกิดเหต+อะไรขั/2นำกิ"บฆ�นำฑิตและม�รทนำท&.เม4องฝั่ร".งเศส

              ฆ�นำ ฑิ�ตพิ�กอย0�ที่��เม�องบอร2โฑิษ2ช� �วเวลาจ6าเป�นที่��จะขายเมFดกรวดอ�ลโฑิรโฑิสัามเมFด และว�าจ!างรถืม!าสัองที่��น� �ง เพิราะถื!าไม�ได!เมธ�มารที่�นร�วมที่างไปด!วยกFไปไม�ได! กล+!มใจแต�ที่��จะต!องจากก�บแกะ เลยเอาไปยกให่!ก�บห่อว�ที่ยาศาสัตร2กร+งบอร2โฑิษ2 เขาต��งห่�วข!อว�จ�ยช�งรางว�ลว�า "ให่!พิ�สั0จน2ว�า ที่6าไมขนแกะน��จ"งแดง" ผ0!ได!ร �บรางว�ลเป�นคนมาจากเม�องเห่น�อ ผ0!พิ�สั0จน2ว�าเพิราะว�า ก บวก ข ลบด!วย ค ห่ารด!วย ฮื เพิราะฉะน��นแกะจ"งแดง และจะตายด!วยโรคต�บ

                ในระห่ว�างที่างไปบอร2โฑิษ2น� �น น�กที่�องเที่��ยวแต�ละคนซึ่"�งฆานฑิ�ตพิบปะตามโรงเต�^ยมบอกว�า "ไปกร+งปาร�สัก�นเถื�ด" ที่+ก ๆ คน                 เม��อใคร ๆ กFอยากไปเที่��ยวเม�องห่ลวงก�นเช�นน�� ตอนที่!ายฆานฑิ�ตกFเก�ดอยากจะไปก�บเขาบ!าง ที่างไปกFแยกจากที่างให่ญ�ที่��จะไปกร+งเวน�ศไม�สั0!ไกลเที่�าไรน�ก

                ฆานฑิ�ตเข!าปาร�สัที่างชายกร+งด!านแซึ่Fงมาร2โค ซึ่"�งเป�นด!านที่��ฆานฑิ�ตเห่Fนว�าเห่ม�อนก�บเข!าไปในต6าบลสักปรกที่��สั+ดของเม�องเวสัที่ฟาเฬี�ย

                ไม�ที่�นที่��จะเข!าพิ�กแรมในโรงเต�^ยมด� ฆานฑิ�ตล!มปLวยไม�ห่น�กห่นากะไร เป�นเพิราะเห่น��อยล!ามา เน��องจากฆานฑิ�ตม�แห่วนเพิชรเมFดให่ญ�ใสั�น��ว และม�ผ0!สั�งเกตเห่Fนว�าม�ห่�บห่น�กร0ปงามประห่ลาดอย0�ในระห่ว�างห่�บปIดใบห่น"�ง จ"งม�ห่มอมาร�กษาโดยไม�ได!เช�ญมาเลย แล!วย�งม�คนสัม�ครร�บใช!คอยปMอนสั+ปให่!อ�กสัองคน                 มารที่�นว�า "ข!าพิเจ!าจ6าได!ว�าเม��อมากร+งปาร�สัคราวแรกกFล!มปLวยเห่ม�อนก�น แต�ข!าพิเจ!ายากจน ไม�ม�เพิ��อน ไม�ม�ห่มอ ไม�ม�ใครมาร�บใช! ข!าพิเจ!ากFห่ายได!เอง"

                ที่��ง ๆ ที่��ก�นยากFแล!ว กรอกเล�อดกFแล!ว อาการฆานฑิ�ตม�แต�ที่ร+ดลง พิระแถืวน��นมาขอให่!จ�ายเง�นให่!ที่�าน ซึ่"�งที่�านจะจ�ายค�นในโลกห่น!า ฆานฑิ�ตไม�ยอมให่! คนที่��สัม�ครร�บใช!ว�าให่!ให่!เถื�ด บอกว�าสัม�ยให่ม�เขาที่6าก�นอย�างน��น ฆานฑิ�ตว�าต�วไม�ใช�เป�นคนสัม�ยให่ม� มารที่�นใคร�จะจ�บพิระโยนห่น!าต�าง พิระสัาบานว�าถื!าฆานฑิ�ตตายกFจะไม�ฝIง มารที่�นสัาบานว�าถื�งย�งข�นกวนใจอย0�กFจะฝIงพิระเสั�ยเอง เก�ดที่ะเลาะก�นร+นแรงข"�น มารที่�นจ�บไห่ล�พิระห่�นต�วโดยแรง ผล�กออก

Page 58: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ประต0ไป เลยกลายเป�นเร��องที่+ราจารที่างประชาชนข"�น และถื0กฟMองที่างกฎห่มาย

                ฆานฑิ�ตห่ายปLวย ตอนที่��ที่+เลาน��นม�ผ0!ลากมากด�มาก�นอาห่ารด!วย แล!วเล�นไพิ�ก�นแพิง ๆ ฆานฑิ�ตประห่ลาดใจจร�ง ๆ ว�าที่6าไมใบเอ��ยวเอสัจ"งไม�เคยข"�นม�อเสั�ยเลย สั�วนมารที่�นไม�ประห่ลาดใจ                 ในบรรดาผ0!ที่��ให่!เก�ยรต�มาเย�อนฆานฑิ�ตน��น ม�พิระร�างเลFกองค2ห่น"�ง เป�นอธักิ�รว"ดปรคำอรIด 1 เป�นคนที่��อย0�ในจ6าพิวกที่��เอาเร��อง ห่0ตาไว คอยข�นอาสัาที่6าการที่��เขาไม�ได!ขอร!อง ฉวยโอกาสัเกาะก�น ที่6าเป�นเร�ยบร!อยต�สัน�ที่ คนพิวกน��ม�กคอยด0ว�าจะม�ใครต�างถื��นพิล�ดเข!ามาในกร+งบ!าง ม�กเอาเร��องกร+งปาร�สัที่��ที่+เรศที่+ราจารมาเล�า ร�บรองจะห่าความสั6าราญให่!ในราคาต�าง ๆ                 คร��งแรกพิาฆานฑิ�ตก�บมารที่�นไปด0ละครที่��โรงลาโคเมด�ก6าสัรวลศ�ลปW แต�ว�นน��นเล�นเร��องสั6ารวล ฆานฑิ�ตเผอ�ญไปน��งใกล!เจ!าถื!อยน6าสัม�ยห่ม0�ห่น"�ง การที่��น� �งใกล!พิวกน��ม�ใช�จะห่!ามน6�าตาฆานฑิ�ตตอนที่��แสัดงบที่โศกด� ๆ ได! คนห่น"�งที่��อย0�ในห่ม0�ที่��น� �งข!าง ๆ น��นพิ0ดก�บฆานฑิ�ตตอนที่��ปPดฉากว�า

                "ที่�านไม�พิอที่��จะเสั�ยน6�าตาเลย ต�วนางสัะต"จะตาย ต�วพิระย��งร!ายข"�นไปอ�ก เร��องละครกFย��งเลวไปกว�าต�วละคร คนแต�งไม�ร0 !ภาษาอาห่ร�บสั�กค6าเด�ยว ด�นแต�งเร��องเม�องอาห่ร�บ ย��งกว�าน��นคนแต�งเป�นคนที่��ไม�เช��อในความเห่Fนซึ่"�งต�ดต�วมาแต�ก6าเน�ด เอาเถือะ พิร+ �งน��ข!าพิเจ!าจะเอาสัม+ดต�พิ�มพิ2ว�านายคนน��ให่!ที่�านด0สั�กย��สั�บเล�ม"

                ฆานฑิ�ตถืามพิระว�า "ในเม�องฝร��งเศสัม�บที่ละครสั�กก��เร ��อง"

                พิระ "ห่!าห่ร�อห่กพิ�น"

                ฆานฑิ�ต "มากมายจร�ง! แล!วที่��ด� ๆ ม�สั�กก��เร ��อง"

                พิระ "สั�บห่!าห่ร�อสั�บห่ก"

                มารที่�น "มากมายจร�ง!"

                ฆานฑิ�ตต�ดใจต�วนางที่��เล�นเป�นคว�นเอล�สัาเบธย��งน�ก ที่��ง ๆ ที่��นางแสัดงบที่โศกบางตอนไม�ม�รสัเลย พิ0ดก�บมารที่�นว�า                 "ข!าพิเจ!าพิอใจแม�คนน��มาก นางละม!ายคล!ายก�บนางค+ณ�กอง ถื!าได!ว�สัาสัะด!วยจะด�ใจน�ก"

                พิระอธ�การปร�คอรZดร�บอาสัาพิาไปห่า ฆานฑิ�ตฐานที่��เก�ดในเม�องเยอรมน� จ"งถืามว�าจะแสัดงมารยาที่อย�าง การที่��จะแสัดงตนต�อต�วที่��เป�นนางกษ�ตร�ย2 อ�งกฤษและฝร��งเศสัน��นเขาที่6าอย�างไร                 พิระ "ม�ห่ลายอย�างแต�จ6าเป�นต!องพิ�จารณาเป�นอย�าง ๆ ค�อ ถื!าเป�นชนบที่กFพิาไปโรงเต�^ยม ถื!าในกร+งปาร�สัต�วไห่นงามกFที่6าที่�าน�ยมน�บถื�อ แต�ตายแล!วกFโยนที่��งกลางถืนน"

                ฆานฑิ�ต "โยนนางกษ�ตร�ย2ที่��งกลางถืนน"

Page 59: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                มารที่�น "ถื0กแล!ว พิระที่�านว�าถื0ก เม��องนางโมน�มด�บข�นธ2ไปถื�อก6าเน�ดช�ว�ตให่ม� ตามที่��เขาว�าอย�างน�� ตอนน��นข!าพิเจ!าอย0�กร+งปาร�สั นางไม�ยอมให่!เขาฝIงในสั+สัานน�าเกล�ยด ถื"งแม!ว�าจะที่6าด!วยเก�ยรต�ยศ เพิราะจะต!องเน�าปะปนไปก�บยาจกแถืวน��น พิวกละครจ"งน6านางไปฝIงไว!คนเด�ยวที่��ม+มถืนนเดอบ0ร2กอญญ2 น�าจะที่6าให่!นางที่นที่+กข2มาก เพิราะน"กว�าเขาจะที่6าให่!ด�สั0งสั�งแล!วที่�เด�ยว"

                ฆานฑิ�ต "ที่6าเช�นน��นไม�เห่Fนสัมเลย"

 

                มารที่�น "จะเอาอย�างไร คนพิวกน��ที่6ามาอย�างน�� น"กถื"งความข�ดแย!งที่��งห่ลาย น"กถื"งความไม�ลงรอยที่��งห่ลาย ที่�านย�อมจะพิบคนพิวกน��ในคณะร�ฐบาล ในศาล ในว�ด ในโรงละคร ซึ่"�งม�อย0�ในประเที่ศพิ�เรนที่ร2น��"                 ฆานฑิ�ต "จร�งไห่มที่�าน คนที่��ปาร�สัชอบห่�วเราะเสัมอ"

                พิระ "จร�ง แต�ไม�ม�ความห่มายอะไร เพิราะเวลาร6าพิ�นที่+กข2อะไร เขากFห่�วเราะแที่บตายช�ก และระห่ว�างที่��ห่�วเราะน��นเขาอาจจะที่6าการอะไรที่��น�าเกล�ยดน�าช�งอย�างที่��สั+ดกFได!"                 ฆานฑิ�ต "ใครห่นอไอ!ห่ม0ตอน คนที่��ว�าข!าพิเจ!าในโรงละครตอนข!าพิเจ!าร!องไห่! และบร�ภาษต�วละครซึ่"�งแสัดงเป�นที่��พิอใจข!าพิเจ!าย��งน�กน��น"

                พิระ "คนล�กษณะไม�ด� ห่าก�นที่างใสั�ร!ายบที่ละคร และห่น�งสั�อที่+กเร��องที่+กเล�ม ไม�ว�าอะไรสั6าเรFจประโยชน2 คนชน�ดน��เป�นเกล�ยดห่มด เห่ม�อนก�บพิวกข�นที่�เกล�ยดคนม�อว�ยวะสั6าห่ร�บสัน+ก คนชน�ดน��อย0�ในจ6าพิวกอสัรพิ�ษวรรณคด�ซึ่"�งเล��ยงช�ว�ตด!วยความโสัโครกและความค�ดร!าย เขาเร�ยกเป�นภาษาฝร��งเศสัว�า ฟอลลกิ+แลร(" 2                 ฆานฑิ�ต "ฟอลล�ก+แลร2 แปลว�าอะไร" พิระ "ค�อน�กประพิ�นธ2ช� �นต6�า ห่ร�อเฟรรอง 3 กFเร�ยก"

                ฆานฑิ�ตก�บมารที่�น และพิระ สันที่นาก�นอย0�ที่��กระได คอยด0คนกล�บจากโรงละคร เม��อละครเล�ก                 ฆานฑิ�ต "ถื"งแม!ข!าพิเจ!าร!อนใจอยากจะพิบห่น!านางค+ณ�กองกFตาม ข!าพิเจ!าม�ความปรารถืนาจะน��งก�นโตNะก�บนางคลารองสั�กห่น�อย นางเป�นที่��ต!องใจข!าพิเจ!าน�ก"

                คนช��นพิระอธ�การไม�ใช�ช� �นที่��จะคบคนอย�างนางละครคลารอง คบแต�คนช��นสั0ง ๆ จ"งบอกฆานฑิ�ตว�า                 "ค�นว�นน��นางม�น�ดก�บคนอ��นเสั�ยแล!ว แต�ขอให่!ข!าพิเจ!าม�เก�ยรต�พิาที่�านพิาไปบ!านห่ญ�งผ0!ด�ม�สัก+ลคนห่น"�ง ถื!าที่�านไปบ!านน��บ!านเด�ยว กFจะเที่�าก�บร0 !จ�กกร+งปาร�สัอย�างก�บว�าเคยอย0�มาเป�นป9 ๆ "

                ฆานฑิ�ตผ0!ม�ความอยากร0 !อยากเห่Fนเป�นปกต� กFตกลงไปห่าห่ญ�งผ0!น� �น บ!านอย0�ที่��

Page 60: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ปลายโฟรบ0ก2แซึ่Fงโอโนเร� เม��อไปถื"ง ผ0!คนก6าล�งเล�นไพิ�ฟาโรก�นอย0� ม�ล0กค!าห่น!าเศร!าสั�บสัองคนม�อถื�อสั6าร�บเลFก ๆ คนละสั6าร�บ แสัดงว�าต�างกFเสั�ยก�นมามากแล!ว เสั�ยงเง�ยบกร�บ พิวกล0กค!าห่น!าไม�ม�เล�อดตามก�น เจ!าม�อห่น!าม�ความว�ตก                 นางเจ!าบ!านน��งอย0�ข!างเจ!าม�อผ0!ไร !การ+ณ คอยจ�บตาอ�นคมด�งตาแมวด+ว�าม�ใครจะที่ว�สัองเที่�า ม�ใครจะแที่งเพิ��มอ�ก เม��อเห่Fนล0กค!าพิ�บม+มไพิ�ของต�วนางกFบอกให่!ด�ดให่!ตรงด!วยค6าสั��งเกร��ยวกราดแต�สั+ภาพิ ด0ไม�แสัดงว�าร!อนใจกล�วจะเสั�ยล0กค!าเลย นางขอให่!ใคร ๆ เร�ยกนางว�า ค+ณห่ญ�งปาโรล�ญ�ค ล0กสัาวอาย+สั�บห่!าร�วมอย0�ในห่ม0�ล0กค!าด!วย แอบช6าเล�องคอยด0พิวกที่��พิยายามจะแก!ความที่าร+ณของโชคด!วยการโกง แล!วคอยบอกให่!แม�ร0 ! เม��อพิระอธ�การฆานฑิ�ต และมารที่�น เข!าไปน��น ไม�ม�ใครล+กข"�น ไม�ม�ใครที่6าความเคารพิ ไม�ม�ใครมอง ใคร ๆ กFม�วแต�คร6�าเคร�งอย0�ก�บไพิ�ที่��งน��น

                ฆานฑิ�ต "พิระชายาที่!าวธ�นดราแที่นที่รงค2ย�งสั+ภาพิกว�า"                 แต�พิระอธ�การกระซึ่�บบอกค+ณห่ญ�ง ซึ่"�งล+กข"�นเพิ�ยงคร"�งต�วโปรยย��มให่!เก�ยรต�ก�บฆานฑิ�ต และพิย�กห่น!าอย�างไว!ที่�าก�บมารที่�นเช�ญให่!น� �งเก!าอ��และสั�งไพิ�ให่!สั6าร�บห่น"�ง ช� �วแจกไพิ�สัองห่นฆานฑิ�ตเสั�ยไปห่!าห่ม��นฟร�งค2 แล!วกFไปก�นโตNะก�นอย�างสัน+กสันาน ใคร ๆ พิาก�นอ�ศจรรย2ที่��ฆานฑิ�ตไม�สัะที่กสัะที่!านที่��เล�นเสั�ยต��งห่!าห่ม��นเลย พิวกบ�าวพิ0ดก�นตามภาษาบ�าว ว�า                 "ค�นน��ข+นนางอ�งกฤษมาถื"งน��"

                แรก ๆ การก�นโตNะกFเป�นอย�างแบบปาร�สั ค�อก�นเง�ยบ ๆ ต�อมากFม�เสั�ยงพิ0ดซึ่"�งฟIงไม�ร0 !ว�าอะไร แล!วต�อมาอ�กจ"งม�ตลกโปกฮืาซึ่"�งโดยมากจ�ดช�ดบ!าง ข�าวล�อผ�ด ๆ บ!าง เห่ต+ผลไม�เป�นเร��องบ!าง การเม�องน�ดห่น�อย แต�พิ0ดก�นเร��องช��วร!ายเลย ๆ แห่ละมาก เร��องห่น�งสั�อกFพิ0ดเห่ม�อนก�น

                พิระอธ�การ "ที่�านได!อ�านน�ที่านรมณ�ย2ของด+ษฎ�บ�ณฑิ�ตศาสันาสั�เยอร2โคชาต2ห่ร�อย�ง" แขกผ0!ห่น"�งตอบว�า "อ�านแล!ว แต�จะอ�านให่!จบกFไม�จบได!เลย เด�Xยวน��ม�น�พินธ2โง� ๆ เปP� น ๆ มากมายก�ายกอง แต�ถื"งจะเอาน�พินธ2เห่ล�าน��นมารวมก�นกFย�งไม�เปP� นเที่�าก�บที่��โคชาต2ด+ษฎ�บ�ณฑิ�ตน��แต�งเลย ข!าพิเจ!าช6�าโชกก�บห่น�งสั�อน�าช�งซึ่"�งออกประด�งมากมายที่�วมต�ว จนต!องเลFดลอดมาเล�นฟาโรเสั�ยที่��น��"

                พิระอธ�การ "แล!วสัม+ดเร��อง 'สั��งละอ�นพิ�นละน!อย' ของรองสั�งฆราชตร0เบ2ลต2เล�า ที่�านจะต�ชมว�ากะไร"

                ค+ณห่ญ�งปาโรล�ญ�ค "อQอ มน+ษย2น�าร6าคาญคนน��แปลกแที่! ๆ ชอบพิ0ดซึ่6�าซึ่ากสั��งที่��ที่��งโลกร0 !อย0�แล!ว เร��องที่��ไมควรจะเสั�ยเวลาแม!แต�จะเปรยเบา ๆ แกกFอภ�ปรายเสั�ยห่น�กเป�นวรรคเป�นเวร คนไม�ม�ปIญญาจะพิ0ดคมอย�างตาน��จะร0 !สั"กคารมของผ0!อ��นได!อย�างไรห่นอ ขโมยเขาไปว�าแล!วที่6าเสั�ยเสั�ยด!วย ช�างกระไรเลย ข!าพิเจ!าคล��นไสั!เตFมที่�� แต�แกจะที่6าข!าพิเจ!าคล��นไสั!ต�อไปอ�กไม�ได!แล!วเล�กก�นที่� เพิ�ยงแต�อ�านสัองสัามห่น!ากFพิอแล!ว"

                ม�คนเจ!าปIญญา ห่�วศ�ลปWร�วมโตNะอย0�คนห่น"�งสัน�บสัน+นค+ณห่ญ�ง

Page 61: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                ต�อจากน��นกFพิ0ดก�นถื"งบที่ละครก6าสัรวล ค+ณห่ญ�งถืามว�าเห่ต+ใดจ"งม�บที่ละคร ก6าสัรวล บางเร��องถื!าแสัดงละครได!แต�ต�พิ�มพิ2ให่!อ�านไม�ได! บ+คคลห่�วศ�ลปWอธ�บายได!ด�มาก ว�าเร��อง ๆ ห่น"�งอาจจะน�าด0 แต�เก�อบจะว�าไม�ม�ค+ณอย�างใดเลย แล!วใช!ค6าพิ0ดพิ�สั0จน2ไม�ก��ค6า ว�า ไม�เป�นการเพิ�ยงพิอที่��จะสัร!างสัถืานการณ2ข"�นมาเพิ�ยงอย�างสัองอย�าง ชน�ดที่��ม�อย0�ในเร��องรมณ�ย2ห่ร�อชน�ดที่��ย� �วยวนผ0!เข!าชม แต�จ6าเป�นจะต!องให่!เป�นสัถืานการณ2ให่ม� ๆ แต�อย�าให่!แปลก ต!องโสัภณ แต�ต!องเป�นธรรมดาต!องร0 !จ�กห่�วใจคนและที่6าให่!ห่�วใจพิ0ดได! และอธ�บายว�ธ�ที่��จะเป�นกว�เอกโดยไม�ให่!ต�วในเร��องม�ที่�าเป�นกว�ด!วย ว�ธ�เร�ยนภาษาให่!ร0 !ด� และพิ0ดให่!ได!อย�างคนภาษาน��น ม�เสั�ยงประสัานไม�ขาดสัาย แต�ไม�ยอมให่!ล6านที่6าให่!เสั�ยความ แล!วแถืมที่!ายว�า

                "ถื!าผ0!ใดไม�ปฏิ�บ�ต�ตามห่ล�กด�งกล�าวน��ที่+กประการ อาจจะแต�งบที่ละครก6าสัรวลเร��องห่ร�อสัองเร��อง และม�คนด0ในโรงละครตบม�อให่!เก�ยรต�กFจร�งแห่ล� แต�ที่ว�าจะน�บเข!าอย0�ในน�กประพิ�นธ2ช� �นด�ม�ได!เลยเป�นอ�นขาด ม�บที่ละครก6าสัรวลช��นด�อย0�เพิ�ยงสัองสัามเร��อง บางเร��องเจรจาเป�นบที่กลอนร6าพิ�นสั��น ๆ ค6าด� สั�มผ�สัด� บางเร��องให่!เห่ต+ผลที่างการเม�องซึ่"�งกล�อมให่!ห่ล�บ ห่ร�อไม�กFขยายความจนคล��นไสั! บางที่�เป�นความร6าพิ"งฝIนเห่Fนผ�ป9ศาจที่�วงที่6านองโห่ดร!ายเข!าแที่รกเป�นตอน ๆ แล!วพิ0ดปMองก�นเที่วดาเสั�ยที่�ห่น"�งนาน ๆ เพิราะไม�ร0 !ว�าจะพิ0ดก�บคนด0ว�าอย�างไร แล!วย�งวางห่ล�กผ�ด ๆ ซึ่"�งเป�นห่ล�กธรรมดาแต�อ�ดลมเสั�ยจนลอย"

                ฆานฑิ�ตฟIงค6าบรรยายน��อย�างต��งอกต��งใจเข!าใจซึ่าบซึ่"�งในความค�ดของผ0!กล�าว ค+ณห่ญ�งเอาใจใสั�ในการจ�ดที่��น� �งเป�นอย�างด� ให่!ฆานฑิ�ตน��งข!างนาง ฆานฑิ�ตจ"งถื�อสั�ที่ธ�เอ�ยงต�วเข!าไปถืามว�าผ0!ที่��เข!าใจพิ0ดด�น�กน��ค�อใคร                 ค+ณห่ญ�ง "เขาเป�นประว&ณิ 3 แต�ไม�ชอบแสัดง พิระอธ�การม�กจะชวนมาก�นข!าวด!วย เร��องห่น�งสั�อและบที่ละครเขาช6�าชองน�ก เคยแต�งละครโศกเร��องห่น"�งแต�คนโห่�ให่! ห่น�งสั�อเล�มน��ม�อย0�แต�ในร!านขายห่น�งสั�อเที่�าน��น ที่��อ��นจะไม�พิบเลยนอกจากเล�มที่��เขาอ+ที่�ศให่!ข!าพิเจ!าเล�มเด�ยว"

                ฆานฑิ�ต "มห่าบ+ร+ษ! ปางโกลศอ�กคนห่น"�ง!" ว                 �าแล!วห่�นไปที่างประว�ณผ0!น�� พิ0ดว�า                 "ที่�านผ0!เจร�ญ คงไม�ต!องสังสั�ยเลย ว�าที่�านน"กว�าที่+กสั��ง ที่+กอย�างในโลกน��เป�นไปเพิ��อความด�ที่��สั+ด ที่��งที่างศ�ลธรรมและที่างว�ตถื+ธรรม และสั��งห่น"�งย�อมไม�เป�นสั��งอ��นใดนอกไปจากสั��งน��น"

                ประว�ณตอบว�า "ข!าพิเจ!าห่ร�อที่�านผ0!เจร�ญ ข!าพิเจ!าห่าร0 !เร ��องน��นแต�อย�างใดไม� ร0 !แต�ว�าที่+กสั��งที่+กอย�างม�นผ�ดบ�ดเบ�อนไปห่มดสั6าห่ร�บต�วข!าพิเจ!า ร0 !แต�ว�าไม�ม�ผ0!ใดร0 !ว�าตนเป�นคนช��นไห่นห่ร�อม�อาการเป�นอย�างไร อะไรควรที่6าอะไรไม�ควรที่6า แต�ว�าคนเราเสั�ยเวลาไปก�บการที่ะเลาะว�วาที่และลวนลามก�นที่��งน��น นอกจากเวลาก�นโตNะซึ่"�งสัน+กสันานและถื0กคอก�นด� น� �นแห่ละไม�เสั�ยเวลา ด0เอาเถือะพิวกถื�อล�ที่ธ�ฌ่2องเซึ่น�สัที่ะเลาะก�บพิวกถื�อล�ที่ธ�โมล�นา พิวกการเม�องที่ะเลาะก�บพิวกพิระ พิวกน�กห่น�งสั�อที่ะเลาะก�บพิวกห่น�งสั�อ พิวกโสัเภณ�ที่ะเลาะก�บพิวกโสัเภณ� พิวกนายเง�นที่ะเลาะก�บประชาชน เม�ยที่ะเลาะก�บผ�ว พิ��น!องที่ะเลาะก�บพิ��น!องม�แต�

Page 62: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

สังครามไม�ม�สั+ดสั��น"

                ฆานฑิ�ต "ข!าพิเจ!าได!เคยเห่Fนมาร!ายกว�าน��น แต�ม�เมธ�ผ0!ห่น"�ง เด�Xยวน��ถื0กแขวนคอเสั�ยแล!ว สัอนข!าพิเจ!าว�าที่+กสั��งที่+กอย�างด�ประเสัร�ฐ สั��งที่��ที่�านว�าน��นเป�นแต�เพิ�ยงฉายาของภาพิงามเที่�าน��น"

                มารที่�น "ตาคนที่��ถื0กแขวนคอน��นเยาะเย!ยโลกให่!นะที่�าน เงาค�อจ+ดด6าที่��น�ากล�วต�างห่าก"

                ฆานฑิ�ต "จ+ดด6าน��นคนที่6าข"�น คนชน�ดน�� ไม�ม�กFไม�ได!"

                พิวกเล�นไพิ� โดยมากไม�เข!าใจเร��องที่��พิ0ดก�นน�� ได!แต�ด��มสั+ราไป สั�วนมารที่�นก�บประว�ณผ0!ร0 !สั0งน��นกFห่าเห่ต+ผลก�นไป ฆานฑิ�ตเล�าเร��องที่��ประจญมาให่!ค+ณห่ญ�งฟIง                 ก�นเสัรFจแล!ว ค+ณห่ญ�งพิาฆานฑิ�ตเข!าไปในห่!องน��งเล�นสั�วนต�ว ให่!ฆานฑิ�ตน��งบนเก!าอ��นวมแล!วพิ0ดว�า                 "อQอ ที่�านร�กนางค+ณ�กอง ณ ธ�นดราแที่นที่รงค2อย�างสั+ดแสันเสัน�ห่าเช�นน��นห่ร�อ"

                ฆานฑิ�ต "เช�นน��นจร�ง ค+ณห่ญ�ง" ค+ณห่ญ�งย��มห่วาน พิลางตอบว�า                 "ที่�านกFตอบด�ฉ�นเห่ม�อนก�บคนจากเม�องเวศที่ฟาเฬี�ยมาจร�ง ๆ น�ะแห่ละ ถื!าเป�นชาวฝร��งเศสักFจะต!องตอบว�า "จร�งแล!วที่��ข!าพิเจ!าร�กนางค+ณ�กอง แต�พิอได!เห่Fนค+ณห่ญ�งเข!า ข!าพิเจ!ากFห่มดอาล�ยร�กนางเสั�ยแล!ว"

                ฆานฑิ�ต "พิ+ที่โธ�เอQย ค+ณห่ญ�ง ข!าพิเจ!ากFจะตอบค+ณห่ญ�งอย�างที่��อยากให่!ตอบน��นแห่ละ"                 ค+ณห่ญ�งว�า "อารมณ2ปรารถืนาของที่�านต�อนางค+ณ�กองเร��มต!นด!วยห่ย�บผ!าเชFดห่น!าตกสั�งให่! สั�วนข!าพิเจ!าใคร�จะขอให่!ที่�านห่ย�บสัายร�ดถื+งเที่!าให่!                 ฆานฑิ�ต "ด!วยความเตFมใจอย�างที่��สั+ด" ว�าแล!วกFก!มลงห่ย�บสัายร�ดถื+งเที่!ายาวให่!

                ค+ณห่ญ�ง "เห่Fนไห่ม ที่�านเป�นคนต�างถื��นมา ผ0!ร �กฉ�นที่��เป�นชาวปาร�สั บางที่�ต!องห่ง�าวอย0�สั�บห่!าว�น แต�สั6าห่ร�บที่�านฉ�นยอมให่!แต�ค�นแรกที่�เด�ยว เพิราะคนเราย�อมจะต!องที่6าเก�ยรต�ให่!แก�เม�องของตนต�อห่น+�มน!อยจากเม�องเวศที่ฟาเฬี�ยบ!าง"

                นางสั�งเกตเห่Fนแห่วนเพิFชรมห่"มาสัองวงที่��ม�อห่น+�มต�างถื��นกFชมเชยด!วยน6�าใสัใจจร�ง จนกระที่��งเพิFชรที่��งสัองเมFดน��นผ�านจากม�อฆานฑิ�ตมาย�งม�อนาง

                ตอนขากล�บไปก�บพิระอธ�การปร�คอรZดน��น ฆานฑิ�ตร0 !สั"กแค!นใจต�วที่��ที่รยศต�อนางค+ณ�กอง พิระอธ�การกFช�วยเล!าโลมเห่Fนอกอ�นระที่ม เพิราะพิระที่�านได!สั�วนแบ�งเง�นห่!าห่ม��นฟร�งค2ที่��เล�นเสั�ยบ!างน�ดห่น�อย ก�บได!สั�วนแบ�งจากราคาเพิFชรเมFดที่��ให่!คร"�งแบ�งคร"�งน��นด!วย                 แผนการของพิระค�อจะฉวยโอกาสัที่��ได!ต�สัน�ที่ก�บฆานฑิ�ตพิยายามปอกให่!ได!มากที่��สั+ดที่��จะเอาได! ที่6าเป�นพิร6�าถื"งนางค+ณ�กองไม�ห่ย+ดปาก ฆานฑิ�ตบอกพิระว�าถื!าพิบนางที่��

Page 63: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

กร+งเวน�ศเม��อใดจะต!องขอขมาที่��อสั�ตย2ต�อนางเม��อน��น                 พิระย��งที่ว�ซึ่6�าความนอบน!อมเอาใจใสั� สันใจและม�ม+ที่�ตาต�อฆานฑิ�ต ไม�ว�าจะว�าอะไร จะที่6าอะไร ห่ร�อประสังค2สั��งห่น"�งประการใด                 พิระ "ถื!ากระน��น ที่�านกFน�ดพิบก�นที่��กร+งเวน�ศแล!วละกระม�ง"

                ฆานฑิ�ต "ใช�แล!วที่�าน จ6าเป�นเดFดขาดที่��ข!าพิเจ!าจะต!องไปพิบนางค+ณ�กองที่��น� �นให่!จงได!"

                ความช��นชมย�นด�ที่��ได!พิ0ดถื"งคนที่��ตนร�กน��นเร!าให่!ฆานฑิ�ตเล�าเร��องบางตอนที่��ได!ผ0กสัม�ครร�กใคร�ก�บนางงามเวศที่ฟาเฬี�ย น��ย�อมเป�นธรรมดาของฆานฑิ�ต                 พิระว�า "ข!าพิเจ!าเช��อว�านางคงเป�นคนเจ!าถื!อยห่ล�กแห่ลมย��งน�ก คงเข�ยนห่น�งสั�อได!จ�บใจ"

                ฆานฑิ�ต "ข!าพิเจ!าไม�เคยได!ร�บห่น�งสั�อม�มาจากนางเลย เพิราะต��งแต�ถื0กข�บออกจากปราสัาที่โดยที่��เก�ดเร��องก�บนางแล!ว ข!าพิเจ!ากFม�ได!ม�โอกาสัจะเข�ยนถื"งนางเลย พิอได!ข�าวว�าตายไม�ที่�นไรกFพิบนางย�งม�ช�ว�ตอย0� แล!วกFพิล�ดพิรากจากก�นอ�ก ในที่��สั+ดข!าพิเจ!าสั�งสัาสั2นด�วนไปจากที่��น��เป�นห่นที่างเจFดร!อยโยชน2ก6าล�งรอร�บตอบอย0�"                 พิระต��งอกต��งใจฟIง ด0ที่�าที่างจะตร"กตรองอย�างล"กซึ่"ง ไม�ช!ากFลาไป ก�อนที่��จะจากไปน��น กอดร�ดด!วยม+ที่�ตาจ�ตต2อย�างย��ง

                ว�นร+ �งข"�นฆานฑิ�ตต��นข"�นได!ร�บห่น�งสั�อพิรรณนาว�าด�งน��-                 "พิ�อยอดร�กของข!าพิเจ!า ข!าพิเจ!าปLวยอย0�ในเม�องน��ได!แปดว�นแล!ว ร0 !ว�าที่�านกFอย0�น��ด!วยอยากจะโผผวามาสั0�วงแขนของที่�านกFล+กไม�ข"�น ได!ที่ราบว�าที่�านอย0�ที่��น�� เม��อข!าพิเจ!าถื"งเม�องบอร2โฑิษ2ได!จากก�นก�บฆฆ�มโพิและห่ญ�งชราที่��น� �น แล!วจ"งจะตามมาโดยเรFว เจ!าเม�องบ+อ�โนสัเอาไปเสั�ยห่มดที่+กอย�างแล!วกFจร�ง แต�ห่�วใจที่�านคงย�งเห่ล�ออย0�ก�บข!าพิเจ!า ขอเช�ญมาห่าข!าพิเจ!า ได!พิบที่�านแล!วกFเที่�าก�บได!ช�ว�ตค�นมา ห่ร�อสั��นช�ว�ตลงด!วยความด�ใจ ม�อย�างใดกFอย�างห่น"�ง"

                ห่น�งสั�อจ�บใจและไม�คาดว�าจะได!ร�บฉบ�บน��น6าความย�นด�เห่ล�อที่��จะแสัดงได!มาสั0�ฆานฑิ�ต และข�าวนางปLวยกFก�อความเศร!าโศกจนที่�วมที่!นล!นห่�วใจถื0กฉ+ดย��อด!วยอารมณ2ที่��งสัองน�� แล!วฆานฑิ�ตเอาเพิFชรที่องไปก�บต�วพิร!อมด!วยมารที่�น ร�บร+ดไปย�งโรงแรมที่��นางค+ณ�กองอย0� เข!าไปในห่!อง ต�วสั��งห่�วใจเต!นแรงเสั�ยงกระเสั�าใคร�จะแห่วกม�านที่��ข"งก��นเต�ยงไว!และขอให่!เขาเปPดห่!องให่!สัว�างห่น�อย

                ห่ญ�งร�บใช!บอกว�า "จะที่6าอะไรระว�งห่น�อยนางถื0กแสังไม�ได! จะเป�นมาก" แล!วด"งม�านปPดเสั�ย                 ฆานฑิ�ตร!องไห่!พิลางถืามว�า "นางค+ณ�กองผ0!เป�นที่��ร �กของข!า นางเป�นอย�างไรบ!าง? ถื"งจะไม�ด0ข!ากFขอให่!พิ0ดก�บข!าห่น�อยเถื�ด"

                ห่ญ�งร�บใช!ว�า "นางพิ0ดไม�ได!"

Page 64: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

                นางในม�านกFย��นม�ออวบอ0มออกมาจากเต�ยง ฆานฑิ�ตอาบม�อด!วยน6�าตา แล!วเอาเพิFชรใสั�ม�อให่!จนเตFม เอาถื+งที่องวางไว!บนเก!าอ��นวม ในระห่ว�างที่��อารมณ2ก6าล�งว+ �นวายอย0�น�� ม�เจ!าห่น!าที่��เข!ามาในห่!อง พิระอธ�การก�บที่ห่ารอ�กแถืวห่น"�งตามห่ล�งมาด!วย เจ!าห่น!าที่��พิ0ดว�า                 "น��น คนต�างด!าวผ0!ต!องสังสั�ยอย0�น� �น" แล!วกFสั��งให่!ที่ห่ารจ�บต�วไปข�งค+ก"

                ฆานฑิ�ตว�า "คนเด�นที่างไม�ถื0กกระที่6าย6�าย�เช�นน��ที่��เม�องอ�ลโฑิรโฑิ"

                มารที่�นว�า "ข!าพิเจ!าย��งถื�อล�ที่ธ�มาน�ค�ม� �นข"�นอ�ก"

                ฆานฑิ�ต "ได!โปรดเถื�ดที่�าน ที่�านจะพิาข!าพิเจ!าไปไห่น?"

                เจ!าห่น!าที่�� "ไปค+กม�ด"

                มารที่�นร0 !สั"กต�วข"�นมาบ!าง พิ�น�จพิ�จารณาด0เห่Fนว�านางคนในม�านน��ล�อลวงปลอมต�วเป�นนางค+ณ�กอง พิระอธ�การน��ค�อห่น!าม!าห่าก�นก�บความซึ่��อและไม�ม�เลห่2เห่ล��ยมของฆานฑิ�ต เจ!าห่น!าที่��กFเป�นคนห่น"�งในโสัณฑิที่+จร�ตเห่ม�อน เห่Fนพิอจะสังบเร��องได!

                ฆานฑิ�ตได!มารที่�นแนะน6า และเห่ล�อที่นที่��จะรอช!าไม�ได!เห่Fนห่น!านางค+ณ�กองต�อไปอ�ก มากกว�าที่��กล�วจะต!องถื0กข"�นศาลกFยอมตกลงจะให่!เพิFชรเมFดเลFก ๆ แก�เจ!าห่น!าที่��สัามเมFด เมFดห่น"�งราคาราวสัามพิ�นพิ�ศโที่ล เจ!าห่น!าที่��ผ0!ถื�อคธางา ว�า                 "ข!าแต�ที่�าน ถื"งแม!ว�าที่�านจะได!ที่6าความผ�ดอาชญาที่��พิอจะน"กออกที่+กชน�ด ข!าพิเจ!ากFจะน�บถื�อที่�านว�าเป�นคนสั+จร�ตย��งผ0!ใดในโลก เพิราะเพิFชรสัามเมFด เมFดละสัามพิ�นพิ�ศโที่ลน�� ข!าแต�ที่�าน ข!าพิเจ!าจะไม�พิาที่�านไปค+กแล!วแต�จะขอสัละช�ว�ตร�บใช!ที่�าน ม�ค6าสั��งให่!จ�บคนต�างด!าวที่+กคนจร�ง แต�ไว!พิน�กงานข!าพิเจ!าเถื�ด พิ��ข!าพิเจ!าอย0�ที่��เม�องด�ย�ปในนำรม�งด& 5 ข!าพิเจ!าจะพิาที่�านไป ณ ที่��น� �น ถื!าที่�านม�เพิFชรให่!เขาสั�กห่น"�งเมFดเขาจะช�วยที่�านเช�นเด�ยวก�บข!าพิเจ!าเห่ม�อนก�น"

                ฆานฑิ�ต "กFแต�เห่ต+ใด คนต�างด!าวจ"งต!องถื0กจ�บด!วยเล�า"                 พิระอธ�การปร�คอรZดตอบแที่นว�า "เพิราะยาจกเม�องพิตเรพิาต�มได!ย�นเขาพิ0ดอะไรที่��โฉดเขลาข"�นมาถื"งก�บกระที่6าปPต+ฆาต แต�ไม�ใช�อย�างเด�ยวก�บเม��อสัม�ยเด�อนห่กป9จอ โที่ศก จ+ลศ�กราช ๙๗๒ น��ห่รอก แต�เห่ม�อนเม��อคราวเด�อนอ!ายป9มะเม�ยฉศกจ+ลศ�กราช ๙๕๖ โน!น และเห่ม�อนก�บยาจกอ��นที่6าเม��อคราวอ��น ๆ เด�อนอ��นศกอ��น เพิราะได!ย�นเร��องไม�เป�นเร��องน��นแห่ละ"                 แล!วเจ!าห่น!าที่��กFอธ�บายว�าพิระอธ�การห่มายความว�ากระไร                 ฆานฑิ�ต "พิ�โธ�เอQย ไอ!ที่รพิ�ษ คนที่��ชอบร!องเพิลงเต!นระบ6าน��ช�างน�าสัยดสัยองกระไรเลย จะม�ที่างใดบ!างที่��จะออกไปจากเม�องที่��ล�งแห่ย�เสั�อน��ให่!เรFวที่��สั+ด ในเม�องข!าพิเจ!าไม�เห่Fนม�ห่ม� แต�ที่��เป�นคน น��น ข!าพิเจ!ากFไม�เห่Fนม�ที่��ไห่น นอกจากเม�องอ�ลโฑิรโฑิ ในนามของพิระ ขอที่�านได!โปรดพิาข!าพิเจ!าไปกร+งเวน�ศเถื�ด ข!าพิเจ!าจะได!ไปร�บใช!นางค+ณ�กองต�อไป"

                เจ!าห่น!าที่��ว�า "ข!าพิเจ!าจะพิาที่�านไปได!แค�เม�องนรมางด�ภาคใต!เที่�าน��น"

                ว�าแล!วกFสั��งให่!ที่ห่ารเอาตรวนออก ขออภ�ยที่��ที่6าผ�ดพิลาด บอกให่!ที่ห่ารกล�บไป แล!วกFพิาฆานฑิ�ตก�บมารที่�นเด�นที่างไปย�งเม�องด�ย�ป มอบให่!พิ��จ�ดการต�อไป แล!วม�เร�อว�ล�นดา

Page 65: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ล6าเลFก ๆ จอดอย0�ที่��ที่�า

                คนนรมางน��นอาศ�ยอ6านาจเพิFชรสัามเมFด กFกล�บเป�นคนร�บใช!อย�างด�ที่��สั+ด พิาฆานฑิ�ตลงเร�อ เตร�ยมจะออกใบไปย�งเม�องปPตสม"ธั 6 ประเที่ศอ�งกฤษ ถื"งไม�ใช�ที่างที่��จะไปกร+งเวน�ศ แต�ฆานฑิ�ตน"กว�าเม��อออกไปจากเม�องนรกเสั�ยได! และเป�นโอกาสัจะได!เด�นที่างต�อในไม�ช!าน�� กFด�แล!ว

1 - Abbé of Perigord 2 - Folliculaire 3 - Fréron ช��อนายที่ห่ารในกล+�มพิวกต�อต!านน�กปร�ชญาในย+คน��น เขาที่6าห่น�งสั�อที่างวรรณกรรมเผยแพิร� และเข�ยนบที่ความว�พิากษ2ว�จารณ2งานของวอลแตร2อย�างต�อเน��องน�บสั�บป9 ถื�อได!ว�าเป�นค0�อร�คนสั6าค�ญของวอล2แตร2-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 4 - ประว�ณ กFค�อ ปราชญ2-ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 5 - Normandy 6 - Portsmouth

๒๓ ฆ�นำฑิตกิ"บม�รทนำถู/งฝั่P. งอ"งกิฤษเห3นำอะไร

              ฆ�นำ ฑิ�ตร6าพิ�นในขณะที่��อย0�ในเร�อว�ล�นดา "โธ�เอQย อาจารย2ปางโกลศห่นออาจารย2 โธ�เอQย มารที่�นห่นอมารที่�น โธ�เอQย นางค+ณ�กองผ0!เป�นที่��ร �กของข!า โลกน��ม�นเป�นฉ�นใดห่นอ"

               มารที่�น "กFเป�นความโฉดเขลาและน�าเกล�ยดกล�วน��นเอง"

               ฆานฑิ�ต "ที่�านร0 !จ�กเม�องอ�งกฤษร"? คนโง�เห่ม�อนอย�างคนฝร��งเศสัไห่ม?"

               มารที่�น "โง�ไปอ�กอย�างห่น"�ง ที่�านกFร0 !ว�าสัองเม�องน��ที่6าสังคราม แย�งที่��ด�นไม�ก��ไร �ในเม�องคานาดา ต!องสั��นเปล�องในการสังครามอ�นงามห่น!าน�� ย��งกว�าค�าของคานาดาเสั�ยอ�ก บอกตรง ๆ ที่��จะประมาณว�าประชาชนพิลเม�องฝร��งเศสั ห่ร�ออ�งกฤษที่��ควรจะสั�งไปโรงบ!ามากกว�าก�นน��น เก�นปIญญาอ�นไม�สัมบ0รณ2ของข!าพิเจ!าจะร0 !ได! ร0 !แต�ว�าโดยที่��ว ๆ ไปแล!ว คนที่��เราก6าล�งจะไปพิบน��เป�นคนด�ฝLอ"

               สันที่นาก�นมาถื"งน��กFถื"งเม�องปIตสัม�ธ ที่��ฝI� งที่ะเลเห่Fนคนช+มน+มก�นอย0� ตาที่+กคนจ�บอย0�ที่��คนแต�งต�วด�ผ0!ห่น"�ง ม�ผ!าผ0กตาน��งค+กเข�าอย0�บนเร�อรบล6าห่น"�ง ซึ่"�งจอดอย0�ที่��ที่�าเร�อน��น

Page 66: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ม�ที่ห่ารสั��คนย�นอย0�ตรงห่น!า ย�งปOนคนละสัามน�ดเข!าไปในห่�วผ0!น� �นด!วยก�ร�ยาสังบเสัง��ยมห่าที่��เปร�ยบที่��ไห่นไม�ได!ในโลก เสัรFจการย�งเปMาแล!วฝ0งชนกFแยกที่างก�นกล�บไปด!วยความอ��มใจ

               มารที่�น "น��อะไรก�นน�� ป9ศาจอะไรก�นที่��ครอบครองเม�องน��อย0�" แล!วถืามว�าคนร0ปร�างด�ที่��ถื0กย�งอย�างเป�นพิ�ธ�ร �ตองให่ญ�น��นเป�นใคร เขาตอบว�าเป�นแม�ที่�พิเร�อ                "แล!วฆ�าแม�ที่�พิเร�อเสั�ยที่6าไม"

               "เพิราะแม�ที่�พิไม�ได!ฆ�าคนอ��นตายเพิ�ยงพิอ เม��อไปรบก�บแม�ที่�พิเร�อฝร��งเศสั ปรากฏิว�าแม�ที่�พิเร�ออ�งกฤษไม�ได!เข!าประช�ดใกล!พิอ"

               ฆานฑิ�ต "แต�แม�ที่�พิเร�อฝร��งเศสักFไม�เข!าใกล!แม�ที่�พิเร�ออ�งกฤษพิอเห่ม�อก�น"

               "ข!อน��นกFไม�ต!องสังสั�ย แต�เม�องน��ม�เสัมอ ๆ ที่��เห่Fนว�าการฆ�าแม�ที่�พิเพิ��อก�อให่!เก�ดความกล!าห่าญแก�คนที่��งห่ลายน��นม�ผลด�"

               ฆานฑิ�ต ตกตะล"งและงงงวยที่��ได!เห่Fนได!ย�น เป�นอ�นว�าไม�ขอข"�นเห่ย�ยบฝI� งเม�องน�� ตกลงราคาพิ�เศษก�บคนเร�อว�ล�นดา (ผ0!ซึ่"�งถื!าได!โอกาสักFล�อลวงแบบเด�ยวก�บนายเร�อสั+ร�นาม)

ขอให่!น6าไปกร+งเวน�ศอย�าช�กช!า

               คนเร�อเตร�ยมการเสัรFจในสัองว�น เลาะฝI� งฝร��งเศสัผ�านไปเห่Fนเม�องล�ศบอน ฆานฑิ�ตต�วสั��นแล!วลอดช�องแคบย�บร�ลตา เข!าสั0� ทะเลม"ธัย่ธัรณิ& 1 ในที่��สั+ดกFแลเห่Fนกร+งเวน�ศ

               ฆานฑิ�ตว�าพิลางกอดมารที่�น "พิระค+ณพิระเจ!าล!นเห่ล�อที่��น��แห่ละข!าพิเจ!าจะได!พิบก�บแม�งามค+ณ�กองอ�ก ข!าพิเจ!าเช��อฆฆ�มโพิด�งเช��อต�วเอง ที่+กอย�างด� ที่+กอย�างจะด� ที่+กอย�างย�อมด6าเน�นไปด!วยด�ที่��สั+ดเสัมอ"

1 - Mediterranean Sea

๒๔ เร4.องนำ�งปะแกิ3ตกิ"บพื่ระจโรเฟ

              คำร"2นำ ถื"งกร+งเวน�ศแล!ว ฆานฑิ�ตไปเที่��ยวตามห่าฆฆ�มโพิตามโรงแรมและโรงกาแฟที่��วที่+กแห่�ง ตลอดจนโรงผ0!ห่ญ�ง แต�ไม�ได!ผลสัมห่ว�ง สั�งคนไปเที่��ยวสัอบถืามเร�อที่+กล6าที่��เข!าที่�ากFไม�ม�ข�าวฆฆ�มโพิเสั�ยเลย

               จ"งพิ0ดก�บมารที่�นว�า "อะไรก�น ข!าพิเจ!าใช!เวลาเด�นที่างจากสั+ร�นามมาพิอโฑิษ2 ไปจากพิอโฑิษ2ถื"งปาร�สั จากปาร�สัไปด�ย�ป จากด�ย�ปไปปIตสัม�ธ เล�ยบฝI� งปอร2ต+เกศและสัเปญ ข!ามที่ะเลม�ธยธรณ�มาถื"งกร+งเวน�ศเป�นเวลาต��งห่ลายเด�อนนางค+ณ�กองกFย�งไม�มาถื"ง แที่นจะได!พิบนาง กล�บไปพิบอ�จ�ญไรคนปาร�สัก�บพิระอธ�การปร�คอรZด นางค+ณ�กองคงตายแล!วม�พิ�กต!องสังสั�ยเลย ข!าพิเจ!าไม�ม�ที่างอ��นแล!วเว!นเสั�ยแต�ความตาย โธ�เอQย! ถื!าอย0�เสั�ยที่��เม�องสัวรรค2อ�ลโฑิรโฑิกFจะด�กว�าจะกล�บมาย+โรปเม�องนรกน��ที่�านว�าของที่�านถื0กแล!ว ที่��ว�าที่+กสั��งที่+ก

Page 67: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

อย�างล!วนแล!วไปด!วยที่+กข2มายา"

               ฆานฑิ�ตอย0�ในห่!วงโศกล"ก ไม�ไปด0ละครห่ร�อการสัน+กอ��น ๆ ที่��ฆาน�วาลถื"งห่ญ�งกFไม�เอาห่รอก ! ฆานฑิ�ตที่นที่านต�อความย��วกามของห่ญ�งที่��งห่ลายเสั�ยแล!ว

               มารที่�นพิ0ดว�า "ถื!าย�งน"กอย0�ว�าบ�าวล0กคร"�งคนห่น"�งคนน��น ที่��ง ๆ ที่��ม�นม�เง�นในกระเป]าห่!าห่ร�อห่กล!านจะเที่��ยวไปสั+ดโลกอ�กฟากห่น"�งเพิ��อต�ดตามนางผ0!เป�นที่��ร �กของที่�านแล!วพิามาให่!ที่�านที่��กร+งเวน�ศน��ที่�านกFด0จะโง�เสั�ยแที่!แล!ว ห่ากม�นพิบม�นกFจะต!องเอาเสั�ยเอง ถื!าห่ากไม�พิบม�นกFจะเอาคนอ��นแที่น ข!าพิเจ!าขอเต�อนที่�านว�า ล�มบ�าวฆฆ�มโพิก�บแม�นางค+ณ�กองน��เสั�ยเถื�ด"

               มารที่�นไม�ได!ปลอบใจ ฆานฑิ�ตกFย��งโที่มน�สัย��งข"�น มารที่�นพิ�สั0จน2ให่!ฟIงต�อไปว�าบนพิ�ภพิน�� ศ�ลธรรมและความสั+ขน��นม�น!อยย��งน�ก บางที่��จะม�อย0�กFแต�ที่��เม�องอ�ลโฑิรโฑิแห่�งเด�ยว แต�กFไม�ม�มน+ษย2คนใดจะเข!าเม�องได!

               ขณะที่��โต!เถื�ยงในข!อเร��องสั6าค�ญ และเฝMารอคอยนางค+ณ�กองก�นอย0�น�� ฆานฑิ�ตแลเห่Fนพิระห่น+�มน�กายธ�ยาต�นจ�บม�อผ0!ห่ญ�งคนห่น"�ง อย0�ที่��ตลาด ส"นำตม�รIคำ 1 พิระเป�นคนอมเล�อดสัดใสัอ��มอวบแขFงแรงด� ตาเป�นประกาย ด0ที่�าม��นใจต�วเองและด0ภ0ม�ฐานเด�นองอาจ ฝLายห่ญ�งเป�นคนงามมาก ปากร!องเพิลงตากFมองพิระผ0!เป�นค0�ร �กด!วยความเสัน�ห่า เด�Xยว ๆ จ�บแก!วพิระบ�ดเล�นเสั�ยที่�ห่น"�ง

               ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บมารที่�นว�า "อย�างน!อยที่�านกFคงจะยอมร�บก�บข!าพิเจ!าว�า บ+คคลที่��งสัองน��นม�ความสั+ข แต�ไรมาจนบ�ดน��ข!าพิเจ!าไม�เคยเห่Fนใครสั+ข เคยพิบแต�คนที่+กข2ไปเสั�ยที่��งโลก ที่��งน��ไม�น�บที่��เม�องอ�ลโฑิรโฑิ แต�บ+คคลค0�น��ข!าพิเจ!ากล!าที่!าพิน�นก�บที่�านว�าม�ความสั+ขเป�นอ�นมาก"

               มารที่�น "ข!าพิเจ!าร�บที่!าว�าไม�สั+ข"

               ฆานฑิ�ต "เพิ�ยงแต�เช�ญมาก�นข!าวด!วย ที่�านกFจะเห่Fนว�าข!าพิเจ!าผ�ดห่ร�อไม�"

               แล!วฆานฑิ�ตกFเข!าไปปฏิ�สั�นถืาร แสัดงความย�นด�เช�ญไปร�บประที่านอาห่ารที่��โรงแรม ม�ม�คโรณ�นกล�มบาดและฆาว�ยา ด��มสั+ราต�ป+ลจ�ยาโนคร�ศตสัสั อสั+ชล และสั+ราสัาโมสัก�บไสัปร�สั นางผ0!ห่ญ�งห่น!าแดง แต�เม��อพิระร�บน�มนต2นางกFไปด!วย จ!องมองด0ฆานฑิ�ต ออกจะงงแปลกใจ น6�าตานางไห่ลย!อย แต�พิอไปถื"งห่!องที่��พิ�กฆานฑิ�ตไม�ที่�นไรนางกFซึ่�ดโฮืออกมา

               "โธ� ที่�านฆานฑิ�ตไม�ร0 !จ�กปะแกFตเสั�ยแล!ว"

               ฆานฑิ�ตไม�ได!ต��งใจพิ�น�จนางในตอนแรก เพิราะความค�ดจดจ�ออย0�ก�บนางค+ณ�กองเสั�ยห่มด พิอนางปะแกFตที่�กกFน"กออก จ"งว�า                "อพิ+โธ� น�งห่น0น��เอง ที่��ที่6าเอาอาจารย2ปางโกลศเห่ล�อร0ปอย�างที่��ได!เห่Fนน��น"

               นางปะแกFตตอบว�า "โธ�เอQย จร�ง ๆ ข!าพิเจ!าน��แห่ละ ด0ที่�านที่�าจะร0 !เร ��องห่มดแล!ว

Page 68: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ข!าพิเจ!าได!ที่ราบว�าม�ที่+กข2ข+กเขFญน�าห่วาดเสั�ยวเก�ดข"�นก�บสัก+ลวงศ2พิระชายาก�บโฉมนางค+ณ�กอง ข!าพิเจ!าสับถืให่!ได!ว�า โชคข!าพิเจ!าเองกF ไม�ร!ายน!อยไปกว�าน��นเที่�าไรน�ก เม��อที่�านร0 !จ�กข!าพิเจ!าย�งไม�เด�ยงสัาพิระน�กายเกรย2ผ0!ล!างบาปจ"งล�อข!าพิเจ!าให่!ห่ลงได!ง�ายผลที่��ได!ร �บต�อจากน��น กFม�แต�ล6าบากตรากตร6า                ข!าพิเจ!าต!องออกจากปราสัาที่ห่ล�งจากที่��ที่�านถื0กถื�บก!นออกไม�เที่�าไร ถื!าไม�ม�ห่มอผ0!ม�ช��อผ0!ห่น"�งกร+ณาแล!วข!าพิเจ!าคงตายเพิราะโรค ข!าพิเจ!าเป�นเม�ยล�บห่มอผ0!น��อย0�ช� �วคราวด!วยความกต�ญญู0กตเวที่�เที่�าน��น เม�ยเขาเด�อดดาลด!วยความห่"ง โบยต�ข!าพิเจ!าที่+กว�นปราศจากความการ+ณโกรธเป�นฟOนเป�นไฟเสัมอ, ห่มอแกห่น!าตาน�าเกล�ยดที่��สั+ด ข!าพิเจ!ากFชอกช6�าเป�นที่��สั+ด โดยที่��ถื0กต�ม�ได!เว!นว�นเพิราะคนที่��ข!าพิเจ!าไม�ม�ความร�กเลย                ที่�านกFย�อมร0 !ว�าถื!าผ0!ห่ญ�งน�สัสั�ยไม�ด�ม�ผ�วห่มอย�อมจะม�ภ�ยเพิ�ยงใด ห่มอแกที่นถื0กรมคว�นค�อความประพิฤต�ของนางเม�ยไม�ไห่ว ว�นห่น"�งเม�ยไอน�ดห่น�อยห่มอผสัมยาให่!ก�น ชะง�ดน�ก อย0�ได!สัองช��วโมงกFช�กด��นช�กงอน�ากล�วแล!วเลยตาย ญาต�ข!างเม�ยจะฟMองร!อง ห่มอกFเลยห่น�ไป ข!าพิเจ!ากล�บถื0กจ�บใสั�ค+กแที่น                ความไม�เด�ยงสัาของข!าพิเจ!าช�วยต�วเองไม�ได! แต�อาศ�ยที่��ห่น!าตาด� ผ0!พิ�พิากษาจ"งต�ดสั�นปล�อย แต�แกจะต!องครองต6าแห่น�งแที่นห่มอต�อไป แต�ไม�ช!าม�ค0�แข�งห่น!าให่ม� ข!าพิเจ!ากFถื0กไล�ออกจากบ!าน สั��นไร!ไม!ตอก จ6าเป�นต!องห่าก�นที่างอาช�พิอดสั0น��ต�อไป อาช�พิบ�ดสั�น��ด0เป�นที่��พิอใจของพิวกที่�านผ0!ชาย แต�สั6าห่ร�บพิวกผ0!ห่ญ�งเราเป�นอเวจ�ไม�ม�ก!นที่�เด�ยว                ข!าพิเจ!ามากร+งเวน�ศเพิ��อจะห่าก�นที่างน��พิ+ที่โธ�! ที่�านเอQย, ถื!าที่�านเลFงเห่Fนว�าการที่��ต!องจ0บกอดโดยไม�ม�ความร0 !สั"กก�บวาน�ชแก� ห่มอความ พิระค�ที่โธล�ค คนแจวเร�อ พิระอธ�การ ต!องเปPดผ!าให่!เขาที่6าย6�าย� ด0ห่ม��นต�าง ๆ ต!องห่มดต�วถื"งก�บต!องย�มเสั��อซึ่�บในเขาใสั�แล!วกFให่!คนน�าขยะแขยงเล�กเสั��อต�วน��น ถื0กคนห่น"�งช�งเง�นที่��ห่ามาได!จากอ�กคนห่น"�งไป ต!องเป�นต�วสั�นบนให่!เจ!าห่น!าที่��ก�น แล!วต�อไปภายห่น!ากFม�แต�จะชราน�าที่+เรศ ต!องไปนอนโรงพิยาบาลแล!วนอนตายบนกองม0ลสั�ตว2 ถื!าที่�านเลFงเห่Fนสั��งเห่ล�าน��ที่�านคงจะต!องลงความเห่Fน ข!าพิเจ!าเป�นผ0!ที่��ได!ร �บที่+กข2แสันสัาห่�สัในโลกน��"

               นางปะแกFตเปPดอกเล�าให่!ฆานฑิ�ตฟIงด�งน��ต�อห่น!ามารที่�น                มารที่�นจ"งว�าก�บฆานฑิ�ตว�า "เห่Fนไห่มล�ะ ข!าพิเจ!าชนะพิน�นคร"�งห่น"�งแล!ว"

               พิระจ�โรเฟZลอย0�ในห่!องอาห่าร ด��มสั+ราแก!วสัองแก!วไปพิลางคอยรอก�นข!าว

               ฆานฑิ�ตว�าก�บนางปะแกFตว�า "แต�เม��อพิบเจ!ากFด0เจ!าย�งร�าเร�งพิออกพิอใจอย0�น�� เจ!าร!องเพิลง และที่6าที่�าร�กใคร�พิระออกด� ด0เห่ม�อนว�าเจ!าม�ความสั+ขพิอ ๆ ก�บที่��เจ!าแสัร!งว�าเป�นที่+กข2ขณะน��"                นางปะแกFตตอบว�า "โธ�ถื�ง น��นแห่ละค�อความที่+กข2ของการค!าประเภที่น��แล!วที่�านขา เม��อวานน��ข!าพิเจ!าถื0กเจ!าห่น!าที่��แย�งช�งและถื0กตบต� แต�ถื"งกระน��นว�นน��ข!าพิเจ!ากFต!องจ6าเป�นอารมณ2ด�เพิ��อจะเอาใจพิระองค2น��"                ฆานฑิ�ตไม�ต!องให่!นางพิ�สั0จน2ต�อไปอ�กแล!ว ยอมร�บว�ามารที่�นเป�นผ0!ถื0ก แล!วพิาก�นไปก�นโตNะร�วมก�บนางปะแกFตและพิระจ�โรเฟZล สัน+กสันานในการก�นเป�นอย�างด�, ตอนจะอ��ม

Page 69: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

จ"งสันที่นาก�นเป�นการสั�วนต�ว

               ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บพิระว�า "ข!าพิเจ!าด0เห่ม�อนที่�านม�ความพิอใจในภาวะเป�นอย0�อย�างที่��ที่��งโลก พิ"งอ�จฉา บ+ปผาแห่�งสั+ขภาพิบานฉายอย0�ในดวงห่น!าที่�าน สั�ห่น!าที่�านกFบอกช�ดแจ!งว�าที่�านม�ความสั+ข ที่�านม�ห่ญ�งงดงามสั6าห่ร�บร�างเร�งบ�นเที่�งด!วย และด0เห่ม�อนว�าที่�านพิอใจในภาวะพิระน�กายธ�ยาต�นเป�นอ�นด�"

               พิระจ�โรเฟZลว�า "ความเล��อมใสัในน�กายธ�ยาต�นน��น�ะห่ร�อ? ข!าพิเจ!าอยากจะให่!พิวกพิระธ�ยาต�นลงไปอย0�ก!นที่ะเลห่มดที่��งโขยง น"กร6�า ๆ จะเอาไฟจ+ดว�ดเสั�ยสั�กร!อยคร��ง แล!วจะไปเป�นพิวกต+รก�เสั�ย                โยมข!าพิเจ!าบ�งค�บให่!ครองจ�วรสั�บปะร�งเคน�� ต��งแต�อาย+สั�บห่!าเพิ��อว�าจะได!เพิ��มพิ0นที่ร�พิย2สัมบ�ต�ให่!แก�พิ��ระย6าผ0!ถื0กพิระเจ!าสัาป ในว�ดม�แต�ห่�งสัา โที่ษจร�ต และสั�งฆเภที่ จร�งอย0� ข!าพิเจ!าข"�นแสัดงเที่ศนาเลว ๆ สัองสัามก�ณฑิ2 พิอได!เง�นมาบ!างเลFกน!อย แต�สัมภารบ�งค�บแบ�งเอาเสั�ยก"�งห่น"�ง ที่��เห่ล�อกFได!เอามาบ6าร+งพิวกผ0!ห่ญ�งกลางค�น กล�บไปว�ดที่�ไรอยากจะเอาห่�วชนก6าแพิงห่!องนอนเสั�ยให่!ตาย พิวกเพิ��อน ๆ พิระกFตะเภาเด�ยวก�นที่+กองค2"

               มารที่�นห่�นไปถืามฆานฑิ�ต พิ0ดอย�างเย�อกเยFนตามปกต�น�สัสั�ย                "ว�าอย�างไร ข!าพิเจ!าชนะพิน�นที่��งห่มดห่ร�อม�ใช�?"

               ฆานฑิ�ตให่!เง�นนางปะแกFตสัองพิ�นปPย�สัตร2 ให่!พิระพิ�นห่น"�งแล!วพิ0ดก�บมารที่�นว�า                "ข!าพิเจ!าจะแก!ให่!ตก เม��อได!เง�นน��ไปแล!วที่��งสัองคนคงจะม�ความสั+ขข"�น"

               มารที่�น "ข!าพิเจ!าไม�เช��อแต�สั�กน�ด บางที่�เง�นปPย�สัตร2ที่��ที่�านให่!น��กล�บจะที่6าให่!ย��งที่+กข2ให่ญ�ด!วยซึ่6�า"                ฆานฑิ�ต "จะอย�างไรกFช�างม�น แต�ม�สั��งปลอบใจข!าพิเจ!าอย0�สั��งห่น"�ง ค�อเม��อได!กล�บมาพิบผ0!ที่��ไม�น"กว�าจะได!พิบอ�กเช�นน��ห่ลายคร��งแล!ว อย�างแกะแดงและนางปะแกFตเป�นต!น ข!าพิเจ!ากFอดน"กไม�ได!ว�าคงจะได!พิบนางค+ณ�กองอ�กเช�นเด�ยวก�น"

               มารที่�น "ข!าพิเจ!าต��งปรารถืนาว�าว�นห่น"�งนางคงจะที่6าให่!ที่�านม�ความสั+ขอย�างย��ง แต�ย�งสังสั�ยน�ก"

               ฆานฑิ�ต "ที่�านเป�นคนเช��ออะไรยาก"

               มารที่�น "ข!าพิเจ!าเคยด6าเน�นช�ว�ต"

               ฆานฑิ�ต "คนแจวเร�อจ!างโน�น ร!องเพิลงไม�ห่ย+ดปากใช�ไห่ม?"

               มารที่�น "ที่�านไม�เห่Fนเวลาที่��เขาอย0�ก�บเม�ยก�บล0กที่��บ!านน�ะสั� เจ!าเม�องกFม�ที่+กข2อย�างเจ!าเม�อง คนแจวเร�อกFม�ที่+กข2อย�างคนแจวเร�อ ถื!าจะพิ�จารณาให่!ถื��ถื!วนแล!วช�ว�ตคนแจวเร�อย�งจะน�าอย0�กว�าเจ!าเม�องด!วยซึ่6�า แต�ความแตกต�างก�นน��นน!อยเห่ล�อเก�น จะไม�ค+!มก�บที่��จะตรวจสัอบให่!เห่Fน"

               ฆานฑิ�ต "ม�คนเขาพิ0ดถื"งเจ!าค+ณ โปโกิกิ+ร"นำต เสนำ�โตร 2 ที่��อย0�ว�งงดงาม ณ ฝI� งน6�าเบรFนตาโน!นว�า ที่�านร�บรองคนต�างถื��นสั+ภาพิเร�ยบร!อยย��งน�กว�าก�นว�าบ+คคลผ0!น��ไม�เคยร0 !จ�กความที่+กข2เลย"

Page 70: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               มารที่�น "ถื!าได!เห่Fนของที่��ห่ายากอย�างว�าน�� ข!าพิเจ!ากFจะม�ความย�นด�"

               ฆานฑิ�ตสั�งคนไปเร�ยนเจ!าค+ณเด�Xยวน��นเองว�าขออน+ญาตพิบในว�นร+ �งข"�น

1 - St. Marc 2 - senator Pococurante

๒๕ กิ�รเย่&.ย่มเย่4อนำเจ$�คำ+ณิโปโกิกิ+ร"นำตขั+นำนำ�งกิร+งเวนำศ

               ฆ�นำฑิ�ตก�บมารที่�นลงเร�อจ!างไปตามล6าน6�าเบรFนตา ไปย�งว�งเจ!าค+ณโปโกก+ร�นต� สัวนจ�ดอย�างม�ศ�ลปสั0ง ต��งต+Nกตาห่�นอ�อนงาม ๆ ห่ลายต�ว ว�งกFสัร!างอย�างงดงาม เจ!าค+ณเป�นคนป0นห่กสั�บม��งค��งมาก ต!องร�บอาค�นต+กะที่��งสัองอย�างสั+ภาพิเยFนชา ที่6าเอาฆานฑิ�ตห่น!าเสั�ย แต�มารที่�นไม�ร0 !สั"กช��นชมอย�างใดเลย

               ที่��แรกสัาวร+ �นร0ปงามสัองคนแต�งต�วประณ�ตมาก ยกน6�าชFอกก`แลFตมาเล��ยงเด�อดฟ0เป�นฟองด�แที่! ๆ ฆานฑิ�ตอดที่��จะกล�าวขว�ญถื"งความงามสัง�าอ�ชฌ่าสั�ยด�ม�ได!                ที่�านเสันาว�า "น�งสัองคนน��กFน�บว�าด�พิออย0� ข!าพิเจ!าเอาม�นมานอนด!วยบางคร��งบางคราว เพิราะว�าเบ��อน�งพิวกผ0!ห่ญ�งงามเม�องเสั�ยจร�งแล!ว เบ��อที่�าย��วของม�น เบ��อม�นห่"งก�น ที่ะเลาะก�น ตลกก�น เบ��อความกระจ+Qมกระจ�Xม ความจองห่อง ความโง�ของม�นแล!วเบ��อกาพิย2ชมโฉมที่��จะต!องแต�งให่!ม�นห่ร�อที่��แต�งชมม�นแล!ว แต�แล!วอ�เดFกสัองคนน��ม�นกล�บเบ��อข!าพิเจ!า"

               ก�นอาห่ารเช!าแล!ว ฆานฑิ�ตเด�นไปห่!องเกFบวรรณศ�ลปซึ่"�งเป�นห่!องยาว เห่Fนร0ปงาม ๆ เป�นอ�นมาก ประห่ลาดใจ จ"งถืามว�าสัองร0ปแรกน��นที่�านจ�ตรกรคนใดเป�นคนวาด                เสันาว�า "ราฟะเอลเป�นคนวาด ที่��ซึ่��อมาเม��อสัองสัามป9ด!วยราคาแพิงล��ว ซึ่��อมากFด!วยความที่ะนงองอวดเที่�าน��น เขาน�บถื�อก�นว�าเป�นช��นด�เย��ยมในอ�ตาล� แต�ข!าพิเจ!าไม�น"กชอบเลยสั�กน�ด สั�แก�คล6�าไป ร0ปที่รงกFย�งไม�กลมกล�อมพิอ เงากFไม�ด� เสั��อผ!ากFด0ไม�เห่Fนเห่ม�อนของจร�งสั�กอย�างเด�ยว พิ0ดสั��น ๆ ใครจะว�าอย�างไร ข!าพิเจ!ากFไม�เห่Fนว�าจะเล�ยนธรรมชาต�ให่!เห่ม�อนจร�งได!เลย ข!าพิเจ!าร�กร0ปที่��ด0แล!วเห่ม�อนเห่Fนธรรมชาต�ต�วจร�ง แต�ไม�ม�ร0ปชน�ดที่��ว�าน��ห่รอก ร0ปข!าพิเจ!าม�มากมายแต�น�บถื�อฝ9ม�อน!อยน�ก"

               ขณะที่��รอก�นอาห่ารน��น โปโกก+ร�นต�สั��งมโห่ร�ให่!บรรเลง ฆานฑิ�ตว�าดนตร�ไพิเราะ

Page 71: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เสันาะโสัตด�                โปโกก+ร�นต� "เสั�ยงเอะอะน��น�ะห่ร�อ ฟIงเสั�ยงคร"�งช� �วโมงกFพิอจะบ�นเที่�งใจได!บ!าง แต�ถื!านานเก�นกว�าน��ใคร ๆ กFต!องเบ��อที่+กคน แต�ไม�ออกปากบ�น ที่+กว�นน��ดนตร�เป�นแต�เพิ�ยงศ�ลปของการเล�นน��วที่��ยาก ๆ แต�สั��งใดที่��ยากอย�างเด�ยวย�อมที่6าให่!พิอใจนานไม�ได! บางที่�ข!าพิเจ!าควรจะชอบละครมากกว�า แต�เขาค!นพิบว�ธ�ล!บที่��จะที่6าละครให่!กลายเป�นที่รล�กษณ2ไป ข!าพิเจ!าเลยห่มดสัต�                ลองไปด0เร��องก6าสัรวลประกอบดนตร�สั�! ฉากสัร!างข"�นไม�ใช�สั6าห่ร�บอะไรเลย สั6าห่ร�บที่��จะลากเอาเพิลงสัองห่ร�อสัามเพิลงมาร!อง ซึ่"�งไปคนละที่�ศละที่างก�บเร��องอย�างเปP� น ๆ เที่�าน��น ห่ร�อเพิ��อต�วนางจะได!ร!องอวดเสั�ยง เช�ญสั�! เช�ญไปสัน+กได!สัน+กด�! ห่ร�อชอบใจตายที่��ได!ฟIงข�นที่�ร!องเสั�ยงกระเพิ��อมบที่ ศ&ศ�ร 1 ห่ร�อ ฆ�โต 2 ที่6าที่�าเด�นภาคภ0ม�น�าที่+เรศอย0�บนเวที่� สั6าห่ร�บต�วข!าพิเจ!าบอกศาลามห่รสัพิไร!สัาระเห่ล�าน��เสั�ยนานแล!ว มห่รสัพิชน�ดน��แห่ละที่��ที่6าให่!ประเที่ศอ�ตาล�ม�ช��อร+ �งเร�อง พิระมห่าราชกFที่รงโปรดจ�ายพิระราชที่ร�พิย2สั0ง ๆ "

               ฆานฑิ�ตถืกเถื�ยงในข!อน��น�ด ๆ ห่น�อย ๆ แต�กล�าวพิอเห่มาะพิอควร มารที่�นน��นเห่Fนตามที่�านเสันาที่��งสั��น แล!วน��งโตNะก�นอาห่าร เม��ออ��มอาห่ารรสัโอชาแล!วกFพิาก�นไปในห่!องสัม+ด ฆานฑิ�ตแลเห่Fนสัม+ด โหมรI 3 ประพิ�นธ2เข!าปกอย�างว�จ�ตร กFกล�าวขว�ญถื"งที่�านกว�ผ0!ม�ศ�ลปด�ผ0!น��

               "ห่น�งสั�อม&นำ".นำ 4 เป�นที่��ย�นด�ปร�ดาของที่�านอาจารย2ปางโกลศ ปร�ชญาเมธ�ที่��ด�ที่��สั+ดในประเที่ศเยอรมน�"                โปโกก+ร�นต�ตอบอย�างเยFนชาว�า "ไม�ใช�สัม+ดของข!าพิเจ!าห่รอก คราวห่น"�งใคร ๆ เคยจะให่!ข!าพิเจ!าเช��อว�าอ�านแล!วเพิล�ดเพิล�นเจร�ญใจ แต�ที่��รบพิ+ �งก�นแล!วรบก�นอ�กไม�ห่ย+ดห่ย�อน คราวไห่น ๆ กFเห่ม�อนก�นอย0�อย�างน��นเอง พิวกเที่พิเจ!าผ0!ที่รงฤที่ธ�J ตลอดเวลาแต�ห่าที่6าอะไรเดFดขาดไม� นางเห่เลนผ0!เป�นต!นเห่ต+สังครามแต�แที่บจะไม�ม�บที่บาที่ในเร��องเลย กร+งที่รอ̀ยถื0กล!อมต��งนมนาน แต�ห่�กเอาไม�ได!เห่ล�าน��รวมก�นเข!าที่6าเอาข!าพิเจ!าแสันจะเบ��อห่น�าย บางที่�ลองถืามพิวกน�กปราชญ2ราชบ�ณฑิ�ตด0ว�าเบ��อห่น�ายเร��องน��เห่ม�อนก�บข!าพิเจ!าห่ร�อไม� ผ0!ที่��ม�สั�ตย2กFยอมร�บว�ากาพิย2เร��องน��เล�นเอาห่ล�บเห่ม�อนก�น แต�กFจ6าเป�นจะต!องม�ไว!ประด�บห่!องสัม+ดเป�นอน+สัาวร�ย2โบราณภ�ณฑิ2 ห่ร�อเห่ม�อนก�บเห่ร�ยญตราข"�นสัน�ม ซึ่"�งห่มดราคาไม�เป�นสั�นค!าต�อไปแล!วฉะน��น"

               ฆานฑิ�ต "แต�ที่�านเจ!าค+ณคงไม�น"กอย�างว�าน��นสั6าห่ร�บที่�านกว�เวอรจ�ลกระม�ง"

               ที่�านเจ!าค+ณเสันาว�า "ข!าพิเจ!ายอมร�บว�า น�พินธ2เร��องอ�น�ด เล�มสัอง เล�มสั�� และเล�มห่กว�เศษจร�ง แต�สั6าห่ร�บต�วในเร��องค�อ อ�น�สัผ0!เคร�งบ+ญ โคลอ�นที่+ศผ0!แขFงแรง อ�คที่�ศผ0!เพิ��อนอ�สัฆาน�ย+ศผ0!เยาว2 กษ�ตร�ย2ละต�น+ศผ0!เขลา อมตคนถื�อย ลว�นะผ0!จ�ดช�ดน��น ข!าพิเจ!าน"กว�าจะห่าอะไรที่��ห่มดรสัและข��นคอกว�าน��อ�กไม�ม�แล!ว ข!าพิเจ!าสัม�ครที่�านกว �ท"สโส 5 มากกว�า ห่ร�อแม!น�ที่านชวนห่ล�บของอร�โอสัโตกFย�งด�กว�า" (Arioste -๑๔๗๔ - ๑๕๓๓- กว�ชาวอ�ตาล�)

               ฆานฑิ�ต "ข!าพิเจ!าขอประที่านถืามอ�กห่น�อยห่น"�งว�า ที่�านเจ!าค+ณได!ร�บความ

Page 72: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

สั6าราญจากน�พินธ2ของที่�าน โหเรศ 6 มากห่ร�อห่าไม�"                โปโกก+ร�นต� "ม�ม�คษ�ม (Maxime-ข!อค�ดสั+ภาษ�ต) น�พินธ2ที่�านผ0!น��ซึ่"�งบ+คคลผ0!ใฝLใจในโลกย�อมจะเกFบเก��ยวผลได!เห่ล�อห่ลายก�บการที่��เข�ยนเป�นกาพิย2เผFดร!อนน��นกFช�วยให่!จดจ6าง�ายด� แต�ข!าพิเจ!าไม�สั0!จะใสั�ใจในการเด�นที่างไปย�งบร�นที่�สั�(Brindes) ก�บการบรรยายเร��องอาห่ารเลว ๆ ห่ร�อการว�วาที่ต6�า ๆ ในระห่ว�างร+ปPล�ย+ศด!วยก�น คนห่น"�งค6าพิ0ดม�แต�โสัมมอมพิ�ษเตFมไป อ�กคนห่น"�งภาษาใสั�น6�าสั!มโชกโชน อ�านกาพิย2ตอนที่��ค�อนคนแก�และแม�มด ซึ่"�งขาดความสั+ข+มแล!ว ร0 !สั"กว�าเสั�ยรสัมาก ตอนที่��บอกกล�าวก�บเพิ��อนของที่�านผ0!ช��อว�าศ�นาสัว�า ถื!าเขาจะต��งให่!ที่�านเพิ�ยงแต�ข"�นข��นกว�ประพิ�นธ2กาพิยวรรณาแล!ว ห่�วของที่�านซึ่"�งสั0งอย0�แล!วจะสั0งถื"งดาว ว�สั�ยคนโง�แล!ว ย�อมน�ยมย�นด�ไปเสั�ยที่+กเร��องขอให่!ผ0!แต�งม�ช��อกFแล!วก�น ในสั�วนข!าพิเจ!าอ�านแต�เร��องที่��น"กชอบ และข!าพิเจ!าจะน"กชอบกFแต�เร��องที่��ตรงก�บความม+�งห่มายเที่�าน��น"

               ฆานฑิ�ตผ0!เคยเล�าเร�ยนมาไม�ให่!ใช!ด+ลยพิ�น�จเข!าก�บต�ว เม��อได!ฟIงด�งน��นกFประห่ลาดใจมาก มารที่�นเห่Fนเห่ต+ผลเป�นอ�นด�ในข!อความที่��โปโกก+ร�นต�กล�าวน��น                ฆานฑิ�ต "อ!อ น��ไงศ�เศโร น��แห่ละมห่าบ+ร+ษผ0!ซึ่"�งข!าพิเจ!าน"กว�าที่�านคงอ�านไม�เบ��อเลย"

               โปโกก+ร�นต� "ข!าพิเจ!าไม�เคยอ�านที่��เขาแต�งสั�กที่� เขาจะพิ0ดเข!าก�บรพิ�ร�ย�สัห่ร�อก�บคลZเอนต�ย�สักFไม�เห่Fนจะเก��ยวอะไรก�บข!าพิเจ!า ข!าพิเจ!าม�เร��องให่!ต!องว�น�จฉ�ยมากเก�นพิอแล!ว ถื!าเป�นเร��องที่างปร�ชญากFพิอค�อยย�งช��ว แต�พิอปรากฎว�าเขาสังสั�ยอะไร ๆ ไปห่มดที่+กอย�าง ข!าพิเจ!าจ"งลงเน��อเห่Fนว�าข!าพิเจ!ากFม�ความร0 !พิอ ๆ ก�บเขา เลยห่มดความต!องการที่��จะให่!คนตาบอดจ0งคนตาบอด"

               มารที่�น โอ!โฮื น��ห่น�งสั�อช+ดห่อว�ที่ยาศาสัตร2ถื"งสั��สั�บเล�ม คงจะม�อะไรที่��เป�นค+ณประโยชน2บ!างในน��น"

               โปโกก+ร�นต� "กFคงม�บ!าง ถื!าห่ากในบรรดาคราดข��ก+มฝอยน��ม�สั�กเล�มห่น"�งซึ่"�งแสัดงว�ธ�ที่6าเขFมห่ม+ด แต�ว�าที่��งช+ดน��ไม�ม�อะไรเลยนอกจากระบบความน"กฝIนคร"�งบ!าและห่�วเต�าเที่!าม�งกร จะห่าสั��งเป�นประโยชน2สั�กอย�างกFไม�ม�"

               ฆานฑิ�ต "น��เล�า บที่ละครอ�ตาล�กFม�สัเปญกFม� ฝร��งเศสักFม�"                โปโกก+ร�นต� "ถื0กแล!ว ม�ราวสัามพิ�นเร��อง แต�ที่��พิอจะน�บว�าใช!ได!จะม�สั�กสัามโห่ลกFไม�ถื"ง แล!วช+ดช+มน+มเที่ศนาโน!นกFเห่ม�อนก�น รวมก�นที่��งห่มดจะด�ถื"งขนาดเสัเนฆาสั�กห่น!าเด�ยวกFไม�ได! เร��องศาสันาช+ดเล�มให่ญ�โตมโห่ฬารน0�นกFอ�ก ที่�านควรจะน"กร0 !ได!เองว�าไม�ว�าข!าพิเจ!าห่ร�อใคร ๆ กFไม�เคยเปPดอ�านเลย"

               มารที่�นเห่Fนห่น�งสั�ออ�งกฤษอย0�เตFมต0!อ�กห่ลายต0! จ"งกล�าวว�า                "ข!าพิเจ!าสั�งเกตอย0�อย�างห่น"�งว�าน�กประชาธ�ปไตยต!องชอบห่น�งสั�อพิวกน��เป�นอย�างย��ง เพิราะเข�ยนด!วยว�ญญาณอ�นเสัร�"                โปโกก+ร�นต� "จร�งการที่��คนเราเข�ยนอะไรได!ตามใจชอบย�อมว�เศษศ�กด�J น��แห่ละ

Page 73: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ค�อสั�ที่ธ�พิ�เศษของมน+ษย2 ในเม�องอ�ตาล�เราน�� เราเข�ยนแต�สั��งที่��เราไม�ได!ใช!ความค�ด เพิราะผ0!ที่��อย0�เม�องที่��คนอย�างศ�ศาร2และอ�นโตน�น�สัปกครองย�อมไม�กล!าจะออกความเห่Fนแม!น!อยห่น"�ง โดยไม�ได!ร�บอน+ญาตจากพิระโดม�น�ก�นก�อน แต�ถื!าห่ากว�าอารมณ2ปรารถืนา และว�ญญาณของพิรรคต�าง ๆ ในอ�งกฤษไม�ที่6าลายสั��งที่��ด�ล!นพิ!นประมาณในเสัร�ภาพิอ�นประเสัร�ฐเสั�ยแล!ว ข!าพิเจ!ากFควรจะน�ยมย�นด�การที่��คนอ�จฉร�ยะอ�งกฤษเข�ยนโดยเสัร�น� �น"

               ฆานฑิ�ตเห่Fนน�พินธ2ของที่�านม�ลต�นเข!า กFถืามที่�านเสันาว�าเห่Fนที่�านกว�ร0 !น��เป�นอรรคบ+คคลห่ร�อไม�                โปโกก+ร�นต� "ใครนะ? คนถื6�าขม6�ามน+ษย2ที่��เอาบที่แรกของค�มภ�ร2สัร!างโลกมาแต�งเป�นกาพิย2กระด!างพิรรณนาอย�างย�อยาวถื"งสั�บเล�มสัม+ดน��น�ะห่ร�อ? คนที่��ปลอมแปลงค�มภ�ร2เด�มภาษากร�กอย�างห่ยาบสัก+ล ที่6าเอาการสัร!างโลกแปรร0ปไปน��น�ะห่ร�อ? คนที่��ที่6าเอาโมเสัสั,

ผ0!ซึ่"�งแที่นอน�นตช�พิสัร!างโลกด!วยค6าห่น"�ง, กลายเป�นต!องใช!วงเว�ยนอ�นให่ญ�จากโรงช�างแสังสัวรรค2มาเข�ยนขอบวงโลกน��น�ะห่ร�อ? จะให่!ข!าพิเจ!าน�บถื�อว�าคนเช�นน��เป�นอรรคบ+ร+ษได!อย�างไร?

               คนที่��ต!มย6าที่6าเอานรกและเปรตตามที่��ที่�านที่�สัโสัแต�งไว!กลายเป�นอ��น ที่6าเอาล0สั�เฟอร2แปลงร�างเป�นคางคกบ!าง เป�นคนแคระบ!าง แต�งค6าพิ0ดให่!ซึ่าตานน��พิ0ดซึ่6�า ๆ ซึ่าก ๆ อย�างเด�ยวร!อยห่น ให่!โต!เถื�ยงศาสันว�ที่ยาแที่นต�ว เอาอย�างอร�โอสัโตที่��เล�นตลกประด�ษฐ2ปOนข"�น ไปที่6าเป�นปOนให่ญ�ให่!เปรตย�งสัวรรค2อย�างจร�งจ�ง ไม�ว�าข!าพิเจ!าห่ร�อใคร ๆ ในอ�ตาล�จะน�ยมย�นด�ก�บเร��องเห่ล�อร�บโห่รงเห่รงอ�นน�าเศร!าน��ลง แล!วย�งตอนที่��มฤตย0ก�บปาปะว�วาห่2ก�น แล!วปาปะด"งเอาง0ออกมา เพิ�ยงเที่�าน��กFที่6าเอากระเพิาะคนผ0!ม�ศ�ลปแม!แต�น!อยที่��สั+ดถื"งขย!อนออกแล!ว แล!วบรรยายอย�างย�ดยาว ว�าโรงพิยาบาลกาฬโรคด�สั6าห่ร�บสั�ปเห่ร�อเที่�าน��น กาพิย2ซึ่"�งเห่Fนราง ๆ น"กเห่Fนไปเอง และขาดรสัชาต�น��พิ�มพิ2คร��งแรกกFเป�นที่��ร �งเก�ยจ เด�Xยวน��ข!าพิเจ!ากFย�งคงร0 !สั"กอย�างเด�ยวก�บคนในเม�องคร��งน��นเขาร0 !สั"กก�น เร��องพิรรณอย�างน��ข!าพิเจ!าน"กอย�างไรกFพิ0ดอย�างน��น และใครจะน"กอย�างข!าพิเจ!าห่ร�อไม� ข!าพิเจ!าไม�เห่Fนสั6าค�ญ"

               ฆานฑิ�ตเศร!าใจมากที่��ได!ย�นด�งน�� เพิราะที่�านโห่มรZเป�นที่��น�บถื�อและที่�านม�ลต�นกFเป�นที่��ร �กของตนจ"งพิ0ดเบา ๆ ก�บมารที่�นว�า "อน�จจา ข!าพิเจ!าเกรงว�าคน ๆ น��ด0ห่ม��นกว�ชาวเยอรม�นเราอย�างเห่ล�อเก�น"

               มารที่�น "เร��องอย�างน��ไม�เห่Fนจะเสั�ยห่ายกระไรน�ก"

               ฆานฑิ�ตกระซึ่�บว�า "เออห่นอ, คนช�างร0 ! คนให่ญ�โต อะไรอย�างน�� ไม�น�ยมย�นด�อะไรสั�กอย�าง"

               เม��อได!เด�นตรวจห่!องสัม+ดแล!วกFพิาก�นลงไปในสันาม ฆานฑิ�ตชมว�าอะไรต�ออะไรงามห่ลายอย�าง                โปโกก+ร�นต� "ข!าพิเจ!าไม�เห่Fนว�าม�รสัอะไรจะต6�าเพิ�ยงน��เที่�าที่��ที่�านเห่Fนที่��งห่มดน��ไม�ม�อะไรเป�นเร��องเป�นราว มะร�นน��กFจะแต�งให่ม�ให่!สั0งศ�กด�Jกว�าน��"

Page 74: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               เม��ออ6าลากล�บไปแล!ว ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บมารที่�นว�า                "ว�าอย�างไร ที่�านคงยอมร�บละซึ่�ว�าคน ๆ น��เป�นผ0!ม�ความสั+ขที่��สั+ด เพิราะม�อะไรกFไม�สั0งเที่�าเที่�ยมต�ว"

               มารที่�นตอบว�า "แต�ที่�านไม�เห่Fนห่รอกห่ร�อว�า อะไร ๆ ที่��เขาม�อย0�ม�นที่+เรศไปห่มดที่��งน��น? ปลาโฏิ(Plato)ได!ต��งข!อสั�งเกตไว!นานแล!วว�า กระเพิาะซึ่"�งขยอกอาห่ารออกห่มดจะว�าเป�นกระเพิาะที่��สับายด�ที่��สั+ดไม�ได!"                ฆานฑิ�ต "แต�การที่��ค�อนขอดอะไรได!ที่+กอย�าง การที่��ช��ความผ�ดความช��วในสั��งที่��คนอ��นเห่Fนความด�ความงามน��น จะไม�น�บว�าเป�นความสั+ขห่รอกห่ร�อ"

               มารที่�น "กFเที่�าก�บว�า ความสั+ขย�อมม�ในการที่��ไม�ม�ความสั+ขน��นเอง"

               ฆานฑิ�ต "เอาละ เอาละ ข!าพิเจ!าเห่Fนอย0�ว�าข!าพิเจ!าจะเป�นคนม�สั+ขอย0�อย�างเด�ยว ค�อเม��อค+ณพิระช�วยให่!ได!พิบนางค+ณ�กองผ0!เป�นที่��ร �ก"

               มารที่�น "ห่ว�งไว!เถื�ดย�อมด�เสัมอ"

               เวลาล�วงไปห่ลายว�นห่ลายสั�ปดาห่2 ฆฆ�มโพิกFย�งไม�มา ฆานฑิ�ตคงจมอย0�ในความเศร!าโศก จนแม!แต�นางปะแกFตก�บพิระจ�โรเฟZลไม�กล�บมาขอบค+ณกFไม�น"กถื"ง

1 - Caesar 2 - Cato - น�กพิรตสั�งก�ดกล+�มที่��เช��อว�า ความสั+ขอย0�ที่��การประกอบค+ณงามความด�และจะต!องวางเฉย ไม�ถื0กก�เลสัต�ณห่า จากสั�งขารที่��ง ๕ ล�อลวงที่��เร�ยกก�นว�า Stoicism - ผ0!จ�ดพิ�มพิ2 3 - ห่มายถื"ง Homer กว�กร�ก 4 - สั6านวนพิาย�พิ ตรงก�บฝร��งพิอด� "ม�" ห่มายถื"ง "อย0�" (ต�วอย�างเช�น "ม�ห่��นลอ" เที่�าก�บ "อย0�น� �นไง" -Wm)

5 - Tasse (๑๕๔๔ - ๑๕๙๕) กว�อ�ตาเล�ยน ผ0!ม�ผลงานที่6านองมห่ากาพิย2 Homer เป�นที่��ช��นชอบของวอลแตร2 6 - Horace (๖๕ - ๘ ก�อนคร�สัต2ศ�กราช) กว�ชาวโรม�น

๒๖ ฆ�นำฑิตกิ"บม�รทนำกินำอ�ห�รกิ"บคำนำไม�ร $จ"กิ ๖ คำนำ …..คำนำพื่วกินำ&2คำ4อใคำร?

              เย่3นำ ว�นห่น"�ง พิอฆานฑิ�ตก�บมารที่�นจะน��งก�นอาห่ารก�บคนต�างถื��นที่��พิ�กอย0�โรงแรมเด�ยวก�น กFพิอด�ม�ชายคนห่น"�งผ�วด6าอย�างเขม�าไฟ เด�นมาข!างห่ล�งฆานฑิ�ต จ�บม�อแล!วพิ0ดว�า                "เตร�ยมต�วให่!พิร!อมเถื�ด จะได!ไปด!วยก�นอย�าพิลาด"

               ฆานฑิ�ตห่�นไปด0 เห่Fน-ฆฆ�มโพิ!

Page 75: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               นอกเสั�ยจากภาพินางค+ณ�กองแล!ว กFม�ภาพิฆฆ�มโพิน��แห่ละที่��ฆานฑิ�ตจะพิ�ศวงและย�นด�แสันที่��สั+ด แที่บว�าจะเป�นบ!าด!วยความด�ใจ สัรวมกอดเพิ��อนแล!วว�า                "นางค+ณ�กองมาแล!ว ไม�สังสั�ยเลย, นางอย0�ไห่น พิาไปห่านางเถื�ด จะตายเสั�ยด!วยความย�นด�ที่��ได!อย0�ใกล!นางกFเอา"                ฆฆ�มโพิ "นางไม�ได!อย0�น�� อย0�กร+งก�นสัต�นต�โนปลZ"                ฆานฑิ�ต "ตายจร�ง! กร+งก�นสัต�นต�โนปลZแต�เอาเถือะ ถื"งจะอย0�เม�องจ�นกFจะต!องบ�นไปห่าให่!จงได! ไปก�นเถือะ"                ฆฆ�มโพิ "ก�นข!าวเสั�ยก�อนจ"งค�อยไป จะเล�าอะไรให่!ฟIงอ�กย�งไม�ได! ข!าพิเจ!าเป�นที่าสัเขานายก6าล�งอย0� ข!าพิเจ!าต!องไปร�บใช!ที่��โตNะก�นข!าว อย�าพิ0ดอะไรอ�กเลย ก�น ๆ เข!า แล!วเตร�ยมต�วให่!เสัรFจ"

               ฆานฑิ�ตว�อกแวกอย0�ในอารมณ2โสัมน�สัและโที่มน�สั โสัมน�สัที่��ได!พิบฆฆ�มโพิอ�ก ประห่ลาดใจที่��ฆฆ�มโพิต!องตกไปเป�นที่าสัเขา ความห่ว�งที่��จะได!นางค�นต��นเตFมข"�นมาให่ม� ห่�วใจเต!นเร�า ๆ , ความค�ดม�นงง น��งลงก�นโตNะก�บมารที่�นและคนต�างถื��นห่กคน                สั�วนมารที่�นน��นเห่Fนเห่ต+การณ2ห่มด ไม�ม�ความร0 !สั"กอะไรเลย

               ฝLายพิวกห่กคนน��นมาเที่��ยวกร+งเวน�ศชมงานมโห่ฬารฆาน�ว�ล(Carnival) ฆฆ�มโพิร�บใช!เด�นโตNะคนต�างถื��นผ0!ห่น"�ง พิอจวนจะเสัรFจการเล��ยงกFเข!าไปใกล!นายแล!วกระซึ่�บที่��ห่0ว�า                "ข!าแต�พิระองค2 พิระองค2จะเสัดFจเม��อใดแล!วแต�พิระที่�ย นาวาเร�ยบร!อยแล!ว" ว�าแล!วกFกล�บออกไป                บรรดาคนที่��น� �งอย0�ที่��น� �นประห่ลาดใจมาก มองด0ตาก�น, ไม�พิ0ดอะไรสั�กค6า

               เด�Xยวม�บ�าวอ�กคนเข!ามาห่านายคนที่��สัอง พิ0ดว�า                "พิระเจ!าข!า รถืม!าอย0�ที่��ปาด+อะ (Padua) แล!ว เร�อกFพิร�กพิร!อม"

               นายพิย�กห่น!า บ�าวกFกล�บออกไป บรรดาคนที่��น� �งต�างจ!องห่น!าก�นอ�ก ประห่ลาดใจเป�นสัองเที่�า

               แล!วม�บ�าวคนที่��สัามเขามาห่าคนต�างด!าวคนที่��สัาม พิ0ดว�า                "ขอเดชะฯ พิระองค2ม�ควรที่��จะช�กช!าต�อไปอ�ก ข!าพิระพิ+ที่ธเจ!าจะเตร�ยมการให่!พิร!อมเสัรFจที่+กอย�าง" ว�าแล!วกFออกไปที่�นที่�

               ฆานฑิ�ตก�บมารที่�นห่มดสังสั�ยแล!ว เข!าใจว�า พิวกน��เป�นพิวกแต�งแฟนซึ่�มาเที่��ยวงานฆาน�ว�ลก�นเล�นเที่�าน��น

               แล!วบ�าวคนที่��สั��มาห่านายคนที่��สั��ว�า                "พิระองค2จะเสัดFจเม��อไรแล!วแต�พิระที่�ย"

               ว�าแล!วกFกล�บไปเห่ม�อนก�บคนก�อน ๆ บ�าวคนที่��ห่!ามาบอกอย�างเด�ยวก�บนายคน

Page 76: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ที่��ห่!า แต�บ�าวคนที่��ห่กพิ0ดก�บนายแปลกกว�าเพิ��อน และนายกFน� �งอย0�ต�ดก�บฆานฑิ�ต จ"งได!ย�นว�า                "เป�นความสั�ตย2 พิระเจ!าข!า เขาไม�ยอมให่!เครด�ต พิระองค2ห่ร�อข!าพิระพิ+ที่ธเจ!าคงต!องถื0กจ6าค+กกFเป�นได! ด!วยเห่ต+น��ข!าพิระพิ+ที่ธเจ!าต!องเอาต�วรอดไปก�อนแล!ว ขอที่0ลลา"

               พิวกบ�าวไปก�นห่มดแล!ว คนต�างด!าวที่��งห่กคนรวมที่��งฆานฑิ�ตก�บมารที่�นต�างกFน� �งเง�ยบกร�บ ในที่��สั+ดฆานฑิ�ตเอ�ยข"�นว�า                "ที่�านสั+ภาพิบ+ร+ษที่��งห่ลาย เล�นตลกก�นสัน+กมากแที่! ๆ แต�เห่ต+ใดที่�านจ"งต!องเป�นกษ�ตร�ย2เห่ม�อนก�นห่มด สั6าห่ร�บมารที่�นก�บข!าพิเจ!าขอร�บรองว�าม�ใช�เป�นกษ�ตร�ย2"

               นายของฆฆ�มโพิตอบเป�นภาษาอ�ตาเล�ยนอย�างเศร!า ๆ ว�า :                "ข!าพิเจ!าไม�ได!เล�นตลก นามของข!าพิเจ!าช��อว�า พิระเจ!าอ�ฆเมตที่��สัาม(Achmet

III) เป�นมห่าสั+ลต�านมาเป�นเวลาห่ลายป9 ข!าพิเจ!าปราบดาภ�เศก ข�บเชษฐาจากพิระราชบ�ลล�งก2 แล!วภาค�ไนยข!าพิเจ!ากล�บแย�งบ�ลล�งค2ค�น อรรคมห่าเสันาบด�ข!าพิเจ!าถื0กต�ดห่�ว ข!าพิเจ!าเองถื0กเนรเที่ศให่!ไปตายที่��เม�องเก�าเสัคZคล�โอ พิระราชภาค�ไนย ค�อ มห่าสั+ลต�านมห่ม+ที่(Mahomet) ยอมอน+ญาตให่!ข!าพิเจ!าที่�องเที่��ยวเพิ��อบ6าร+งสั+ขภาพิได!บางคร��งบางคราว ข!าพิเจ!าจ"งมาเที่��ยวฆาน�ว�ล ณ กร+งเวน�ศน��"

               ชายห่น+�มคนน��งถื�ดสั+ลต�านอ�ฆเมตไปกล�าวว�า ด�งน�� :                "นามของข!าพิเจ!าค�อ อ�วาน คร��งห่น"�งเป�นบรมจ�กรพิรรด�ร�สัเซึ่�ยปกครองที่��วที่��งจ�กรภพิน��น แต�ถื0กช�งราชบ�ลล�งค2ต��งแต�อย0�ในพิระอ0 � พิระราชบ�ดามารดาถื0กจ�บข�งค+ก ข!าพิเจ!าได!ร�บการศ"กษาภายในค+กน��นเอง ม�บางคราวที่��ข!าพิเจ!าได!ร�บการศ"กษาภายในค+กน��นเอง ม�บางคราวที่��ข!าพิเจ!าร�บอน+ญาตให่!ที่�องเที่��ยวได!ในความควบค+มของที่ห่ารร�กษาพิระองค2 ข!าพิเจ!าจ"งมาเที่��ยวงานฆาน�ว�ล ณ กร+งเวน�ศน��"

               คนที่��สัามว�า "ข!าพิเจ!าค�อ พิระเจ!าชาลสั2เอดเว�ด แห่�งกร+งอ�งกฤษ พิระราชบ�ดามอบน�ต�สั�ที่ธ�Jให่!แก�ข!าพิเจ!าที่��งสั��น ข!าพิเจ!าต�อสั0!เพิ��อค+!มครองสั�ที่ธ�Jที่��งน�� ผ0!จงร�กภ�กด�ของข!าพิเจ!ากว�าแปดร!อยคนถื0กแขวนคอบ!าง ถื0กลากคร�าจนตายบ!าง ถื0กข�งบ!างสั6าห่ร�บข!าพิเจ!าถื0กข�งค+ก ข!าพิเจ!าจะเด�นที่างไปกร+งโรม เย��ยมพิระราชบ�ดาผ0!ซึ่"�งถื0กข�บออกจาบ�ลล�งค2เช�นเด�ยวก�บข!าพิเจ!าและพิระอ�ยกาข!าพิเจ!า ขณะน��มาเที่��ยวงานฆาน�ว�ล ณ กร+งเวน�ศ"

               ถื"งคราวคนที่��สั�� ว�า : "ข!าพิเจ!าเป�นกษ�ตร�ย2ครองกร+งโปล�นด2 เคราะห่2กรรมสังครามที่6าเอาข!าพิเจ!าไร!ราชอาณาจ�กรที่��สั�บมา พิระราชบ�ดากFร�บเคราะห่2กรรมเช�นเด�ยวก�น ข!าพิเจ!ากFต!องห่�นไปห่าที่��พิ"�งจากเบ��องบนเช�นเด�ยวก�บก�บสั+ลต�านอ�ฆเมต พิระจ�กรพิรรด�อ�วาน พิระเจ!าชาลสั2เอดเว�ด ผ0!ซึ่"�งพิระเจ!าที่รงพิ�ที่�กษ2ร�กษามาจนบ�ดน�� ขณะน��ข!าพิเจ!ามาเที่��ยวงานฆาน�ว�ล ณ กร+งเวน�ศ"

               คนที่��ห่!าว�า "ข!าพิเจ!ากFเป�นกษ�ตร�ย2ครองเม�องโปล�นด2เห่ม�อนก�น ถื0กช�งบ�ลล�งค2สัองคร��งแต�พิระเจ!ากFที่รงประที่านเม�องให่!ให่ม� ข!าพิเจ!าได!กระที่6าด�ย��งกว�าพิระราชา ส�

Page 77: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

รม�ฌ่"นำ 1 ที่��งห่ลายที่��ได!เคยปกครองในล+�มที่��งสัองข!างแห่�งแม�น6�าว�ศต+ฬาแต�ก�อนกาล ข!าพิเจ!ามอบตนถืวายแด�พิระเจ!าเช�นเด�ยวก�น มาน��ห่มายจะเที่��ยวงานฆาน�ว�ล ณ ก+รงเวน�ศ"

               คราวน��รอบพิระราชาองค2ที่��ห่กจะว�าบ!าง : "ด0กรที่�าน ข!าพิเจ!าม�ใช�เป�นเจ!าพิญามห่ากษ�ตร�ย2ให่ญ�ย��งที่�ดเที่�ยมที่��งห่ลาย, แต�ข!าพิเจ!ากFเป�นราชาเห่ม�อนก�น ม�นามว�าธ�โอโดร2 ราษฎรยกข"�นเป�นราชาแห่�งเกาะ โฆรศกิ� 2 แม!เคยม�พิระนามาภ�ไธยเป�นมห่าราชา แต�บ�ดน��แม!เพิ�ยงสั+ภาพิบ+ร+ษกFแที่บไม�ม�ใครน�บถื�อว�าเป�น ข!าพิเจ!าเคยต��งโรงกษาปณ2ที่6าเง�นเม��อก�อนน��นแต�เด�Xยวน��เง�นสั�กเกNเด�ยวกFไม�ม� ข!าพิเจ!าเคยม�มห่าเสันาบด�สัองคน แต�เด�Xยวน��แม!บ�าวสั�กคนกFแที่บจะไม�ม� ข!าพิเจ!าเคยปรากฎองค2อย0�บนพิระบ�ลล�งค2 และข!าพิเจ!ากFเคยปรากฏิกายอย0�บนห่ญ!าคาในค+กเม�องลอนดอน ย�งเกรงอย0�ว�าข!าพิเจ!าอาจจะได!ร�บเคราะห่2เช�นน��นอ�กที่��เม�องน�� ข!าพิเจ!ามาเวน�ศน��กFเช�นเด�ยวก�บที่�านที่��งห่ลาย ค�อ เที่��ยวงานฆาน�ว�ล"

               กษ�ตร�ย2ห่!าองค2ได!ที่รงฟIงด�งน��นต�างกFที่รงร0 !สั"กสั�งเวชห่ฤที่�ย จ"งพิระราชที่านเง�นให่!แก�พิระราชาธ�โอโดร2 องค2ละย��สั�บห่!าต6าล"งจะได!ไปซึ่��อเสั��อผ!าเคร��องน+�งห่�ม ฆานฑิ�ตน��นถืวายเพิFชรเมFดห่น"�งม�ราคาถื"งสัองพิ�นห่!าร!อยต6าล"ง

               กษ�ตร�ย2ที่��งห่!าตร�สัแก�ก�นและก�นว�า "บ+คคลผ0!มาล6าลองน��ค�อใครห่นอ สัามารถืจะให่!และให่!แล!ว ซึ่"�งเง�นอ�นมากกว�าเราถื"งร!อยเที่�า"

               พิอล+กจากโตNะ กFม�ที่!าวพิญามห่ากษ�ตร�ย2อ�กสั��พิระองค2 ซึ่"�งถื0กข�บออกจากเม�องสั��นเน��อประดาต�วเพิราะสังครามเห่ม�อนก�นจะมาเที่��ยวงานฆาน�ว�ล ณ กร+งเวน�ศเห่ม�อนก�น แต�ฆานฑิ�ตไม�เอาใจใสั�ต�อผ0!มาให่ม� เพิราะใจจดจ�ออย0�ก�บการเด�นที่างไปกร+งก�นสัต�นต�โนปลZเพิ��อต�ดตามนางค+ณ�กองผ0!เป�นที่��ร �กเสั�ยแล!ว

1 - Sarmatian. เป�นช��อที่��ใช!เร�ยกผ0!คนที่��สั�บเช��อสัายมาจากโปแลนด2ในย+คโบราณ 2 - Corsica

๒๗ กิ�รเดนำท�งเร4อไปย่"งกิร+งกิ"นำสต"นำตโนำปลI

              ฆฆ"ม โพิคนซึ่��อได!ไปอ!อนวอนนายเร�อต+รก�ที่��จะพิาสั+ลต�านอ�ฆเมตไปเม�องก�นสัต�นต�โนปลไว!แล!ว ขอให่!ร�บฆานฑิ�ตก�บมารที่�นไปด!วย ที่��งสัองคนน��นที่6าอภ�น�นที่นาการต�อองค2สั+ลต�านผ0!อาภ�พิแล!วกFลงเร�อ

               ฆานฑิ�ตว�าก�บมารที่�นขณะที่��จะไปลงเร�อว�า "เห่Fนไห่มเราที่��งสัองก�นอาห่ารก�บ

Page 78: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

กษ�ตร�ย2ไร!บ�ลล�งก2ห่กองค2 ม�ห่น6าข!าพิเจ!าย�งได!ที่6าที่านก�บองค2ห่น"�ง บางที่�ย�งจะม�เจ!าชายที่��อ�บโชคย��งกว�าน��อ�กมากมาย สั6าห่ร�บข!าพิเจ!าเพิ�ยงแต�ศ0นย2เสั�ยแกะไปร!อยต�วเที่�าน��น บ�ดน��กFก6าล�งจะโผผวาไปห่าวงแขนนางค+ณ�กองแล!ว มารที่�นผ0!ที่��ร �กเอQย อ�กคร��งห่น"�งละค6าของอาจารย2ปางโกลศถื0กต!อง ค�อ ที่+กสั��งที่+กอย�างเป�นไปเพิ��อด�ที่��สั+ด"

               มารที่�น "ขอให่!เป�นจร�งเถื�ด"

               ฆานฑิ�ต "แต�สั��งที่��ประสัพิในกร+งเวน�ศน��น น�าประห่ลาดแที่! ไม�เคยปรากฎว�าเคยได!เห่Fนห่ร�อได!ย�นมาก�อนเลยว�า กษ�ตร�ย2ไร!บ�ลล�งค2ห่กองค2เสัวยร�วมก�นในโรงแรมสั6าห่ร�บคนธรรมดาพิร!อม ๆ ก�น"

               มารที่�น "แต�กFย�งไม�น�บว�าประห่ลาดกว�าสั��งที่��เก�ดข"�นก�บเราเป�นสั�วนมาก เป�นของธรรมดาเก�ดมาเป�นกษ�ตร�ย2กFย�อมจะต!องไร!บ�ลล�งก2 สั�วนในข!อที่��เราม�เก�ยรต�ได!ร�วมโตNะเสัวยน��น กFเป�นของเลFกน!อยซึ่"�งไม�ควรจะเอาใสั�ใจอย�างใดเลย"

               พิอลงเร�อแล!วฆานฑิ�ตกFร�บตรงไปห่าฆฆ�มโพิผ0!เป�นที่��งบ�าวเก�าแก�และม�ตร กอดร�ดด!วยความร�กแล!วพิ0ดว�า                "ว�าอย�างไร ม�ข�าวนางค+ณ�กองว�ากะไรบ!าง? นางย�งเป�นน6�าห่น"�งแห่�งความงามอย0�ห่ร�อไฉน? นางย�งร�กข!าอย0�ด�ห่ร�อ? สับายด�ห่ร�อประการใด? เจ!าคงจ�ดซึ่��อว�งให่!นางอย0�ที่��เม�องก�นสัต�นต�โนปลแล!ว ม�พิ�กต!องสังสั�ยเลย"

               ฆฆ�มโพิตอบว�า "นายผ0!เป�นที่��ร �ก นางค+ณ�กองขณะน��ก6าล�งล!างถื!วยชามอย0�ร �มฝI� งแม�น6�าโปรปนที่�สั(Propontis) ตกเป�นข!าของเจ!าชายพิระองค2ห่น"�งซึ่"�งม�ถื!วยชามที่��จะล!างน!อยเห่ล�อเก�น ค�อราชวงศ2ที่��นางตกเป�นที่าสัอย0�น� �นสั�บที่อดมาแต�วงศ2โบราณ ที่รงพิระนามว�า ร�กิ"ตสคำ 1 บ�ดน��ถื0กเนรเที่ศ ได!ร�บค�าก�นอย0�จากมห่าสั+ลต�านว�นละแปดสัล"ง แต�ข!อที่��ร !ายย��งกว�าน��กFค�อ นางค+ณ�กองห่มดงามเสั�ยแล!ว กล�บข��ร ��วน�าเกล�ยดย��งน�ก"

               ฆานฑิ�ต "เอาเถือะ จะงามห่ร�อข��เห่ร�กFช�างข!าเป�นคนร�กเก�ยรต�ยศ ถื�อเป�นห่น!าที่��ที่��จะต!องร�กนางอย0�ตอ�ไป แต�เห่ต+ไฉนนางจ"งต!องตกระก6าล6าบาก เจ!ากFเอาเง�นไปให่!ถื"งห่!าล!านห่ร�อห่กล!าน"

               ฆฆ�มโพิ "พิ+ที่โธ� ข!าพิเจ!าไม�ต!องให่!ค�าไถื�สัองล!านก�บนายโที่นเฟรน�นโที่ ณ อ�พิระ จ ฟPก+อ�โยรา จ ม�สัฆารน�สั จ ล�มป0รโที่สั จ สั0สัา เจ!าเม�องบ+อ�โนสั ในการที่��จะเอานางมาห่รอกห่ร�อ? แล!วข!าพิเจ!าไม�ถื0กที่ห่ารคอแสัร2คนห่น"�งปล!นเง�นที่��เห่ล�อไปห่มดห่รอกห่ร�อ? แล!วที่ห่ารคอแสัร2คนน��ไม�ได!พิาเราไปแห่ลมมตปIนไปม�โล ไปน�คาร�ยา ไปสัาโมสั ไปป9ตรา ไปดาร2ดะแนล ไปมาโมรา ไปสัก+ตาร�ห่รอกห่ร�อ? แล!วนางค+ณ�กองก�บห่ญ�งชรากFไปร�บใช!เจ!าชายผ0!ซึ่"�งข!าพิเจ!ากล�าวตะก��น�� ข!าพิเจ!าเองกFตกเป�นที่าสัของสั+ลต�างไร!บ�ลล�งก2"

               ฆานฑิ�ตร!องว�า "ช�างประสัพิที่+กข2ภ�ยเป�นที่อด ๆ อะไรเช�นน��น แต�ถื"งอย�างไรข!ากFย�งม�เพิชรเห่ล�ออย0�คงไถื�ค�าต�วนางค+ณ�กองได!โดยง�ายดาย แต�กFน�าสั�งเวชที่��นางต!องกล�บเป�นข��ร ��วถื"งเพิ�ยงน��น" ว�าแล!วกFห่�นไปพิ0ดก�บมารที่�นว�า "ที่�านน"กอย�างไรใครควรที่��จะเป�นผ0!น�าสั�งเวชที่��สั+ด สั+ลต�านอ�ฆเมต จ�กรพิรรด�อวาน พิระเจ!าชาลสั2เอดเว�ด ห่ร�อข!าพิเจ!า?"

Page 79: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               มารที่�น "ข!าพิเจ!าจะไปร0 !ได!อย�างไร ข!าพิเจ!าจะต!องแลเห่Fนเข!าไปในห่�วใจจ"งจะสัามารถืบอกได!"                ฆานฑิ�ต "เออ ถื!าอาจารย2ปางโกลศอย0�กFคงจะบอกได!"                มารที่�น "ข!าไม�ร0 !ว�าออาจารย2ปางโกลศของที่�านจะเอาเตFงชน�ดใดมาช��งเคราะห่2กรรมมน+ษย2 ใสั�ต+!มน6�าห่น�กความที่+กข2ให่!เขFมตรง ข!าพิเจ!าพิอที่��จะกล�าวได!แต�เพิ�ยงว�า ย�งม�บ+คคลเป�นจ6านวนล!าน ๆ บนพิ��นพิ�ภพิน�� ซึ่"�งม�ค6าร6าพิ�นมากว�าพิระเจ!าชาลสั2จ�กรพิรรด�อ�วาน และสั+ลต�านอ�ฆเมต"

               ฆานฑิ�ต "กFเป�นไปได!อย�างว�า"

               ช��วเวลาสัองสัามว�น เร�อกFเข!าช�องบอสัพิอร�สั ฆานที่�ตไถื�ต�วฆฆ�มโพิด!วยเง�นจ6านวนสั0งมาก ก�อนอ��น แล!วไม�ยอมเสั�ยเวลาร�บพิาก�นลงเร�อให่ญ�ซึ่"�งใช!ที่าสัต�กรรเช�ยงเที่��ยวเสัาะห่านางค+ณ�กองตามฝI� งแม�น6�าโปรปนที่�สั ถื"งนางจะน�าเกล�ยดน�าช�งอย�างไรกFไม�ว�า

               ในบรรดาคนกรรเช�ยง ม�ที่าสัสัองคนต�กรรเช�ยงอ�อนแอมาก เด�Xยว ๆ นายร!อยคนชาวเลวานต2คอยเอาเอFนว�วห่วดลงที่��บ�าเปล�อยที่��งสัองคนน��นที่�ห่น"�ง ฆานฑิ�ตผ0!ม�ความร0 !สั"กกร+ณาโดยธรรมชาต�มองด0ที่าสัที่��งสัอง เอาใจใสั�กว�าคนกรรเช�ยงอ��น ด0ห่น!าถื"งแม!จะว�กลพิ�การผ�ดไปมาก แต�กFม�สั�วนคล!ายก�บอาจารย2ปางโกลศก�บพิระเจสั+ตบารอนเวศที่ฟาเฬี�ยผ0!เป�นอน+ชานางค+ณ�กองย��งที่6าให่!ฆานฑิ�ตต��นต�นและเศร!าใจ ฆานฑิ�ตกFย��งพิ�น�จพิ�เคราะห่2มองด0มากข"�น

               ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บฆฆ�มโพิว�า "จร�ง ๆ นา ถื!าข!าไม�แลเห่Fนอาจารย2ปางโกลศถื0กแขวนคอก�บตาเอง และไม�ได!เสั�ยที่�าฆ�าบารอนก�บม�อเองแล!ว กFจะต!องน"กว�าใช�คนที่��งสัองที่��ต�กรรเช�ยงอย0�น� �นแห่ละ"

               พิอเอ�ยช��อบารอนก�บปางโกลศ ที่าสัที่��งสัองน��นกFสั�งเสั�ยงร!องด�ง ต�วแขFงอย0�ก�บที่�� ม�อปล�อยกรรเช�ยง นายร!อยว��งมาโบยด!วยเอFนว�วแรงข"�นเป�นสัองเที่�าสั��เที่�า                ฆานฑิ�ตร!องว�า "ห่ย+ดก�อนเจ!าข!า! ห่ย+ดก�อน! ข!าพิเจ!าจะให่!เง�นไถื�ต�วเที่�าไรกFให่!ได!"                ที่าสัคนห่น"�งร!องว�า "อะไรน�� ฆานฑิ�ตน��นเอง"

               ที่าสัอ�กคนห่น"�งร!องว�า "อะไรน�� ฆานฑิ�ตน��นเอง"

               ฆานฑิ�ตว�า "ข!าพิเจ!าฝIนไปห่ร�อน��? ข!าพิเจ!าต��นอย0�ห่ร�อ? ข!าพิเจ!าอย0�ในเร�อที่าสัห่ร�อน��? น��ค�อบารอนผ0!ข!าพิเจ!าฆ�าห่ร�อ? น��อาจารย2ปางโกลศซึ่"�งข!าพิเจ!าเห่Fนถื0กแขวนคอห่ร�อ?"

               ที่��งสัองตอบว�า "ใช�ข!าพิเจ!าแล!ว"

               มารที่�น "พิ+ที่โธ� คนน��เองห่ร�อมห่าปร�ชญาเมธ�"                ฆานฑิ�ต "ที่�านนายร!อย ที่�านจะเอาค�าไถื�ต�วที่�านธ�นดราแที่นที่รงค2ผ0!เป�นบารอนคนเด�มแห่�งบารอนที่��งห่ลายในจ�กรภพิและที่�านปางโกลศผ0!เป�นปร�ชญาเมธ�ล"กล6�าที่��สั+ดในเม�องเยอรม�นน��เที่�าใด?"

Page 80: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               นายร!อยตอบว�า "ไอ!ชาต�ห่มา----เม��อหม�---- 2 สัองต�วน��เป�นถื"งบารอน และปร�ชญาเมธ� ซึ่"�งเราไม�สังสั�ยเลยว�าคงเป�นต6าแห่น�งสั0งในเม�องม�น เราจะค�ดเอาห่!าห่ม��น"

               "ตกลง พิาข!าพิเจ!าไปกร+งก�นสัต�นต�โนปลZเด�Xยวน��ที่�านจะได!ร�บเง�นที่�นที่� เด�Xยวอย�าเพิ��ง พิาไปตามห่านางค+ณ�กองก�อน"

               เม��อได!ตกลงก�นในข!อแรกแล!ว นายร!อยกFสั��งให่!ห่�นเร�อกล�บและให่!คนกรรเช�ยงเร�งฝ9ม�อแจวเรFวย��งกว�านกแห่วกฟMา ฆานฑิ�ตกอดบารอนก�บปางโกลศร!อยคร��งแล!วถืามว�า                "เป�นอย�างไรห่นอ ที่�านบารอน, ที่��ฆ�าที่�านไม�ตาย? อาจารย2ปางโกลศเล�า, ที่�านถื0กแขวนคอแล!วค�นช�พิมาได! แล!วเห่ต+ใดจ"งมาอย0�เร �อต+รก�ล6าเด�ยวก�นน��?"

               บารอน "จร�งห่ร�อที่��ว�าภค�น�ข!าพิเจ!าอย0�ในประเที่ศน��"                ฆฆ�มโพิ "จร�ง"

               ปางโกลศ "ข!าพิเจ!าได!ประสัพิพิบฆานฑิ�ตศ�ษย2ที่��ร �กอ�กคร��งห่น"�ง"

               ฆานฑิ�ตแนะน6าให่!ที่��งสัองคนร0 !จ�กฆฆ�มโพิก�บมารที่�น ต�างสัวมกอดก�น แล!วต�างคนต�างพิ0ดพิร!อม ๆ ก�น

               เร�อแล�นร+ดไปถื"งที่�า ฆานฑิ�ตให่!ตามห่าย�วมาคนห่น"�งที่�นที่� ขายเพิFชรเมFดห่น"�งซึ่"�งราคาห่น"�งแสันแต�ได!เง�นเพิ�ยงห่!าห่ม��น ถื"งอย�างน��นย�วย�งสับถืสัาบานต�อพิระอ�บราฮื�มว�าจะค�ดให่!มากกว�าน��อ�กไม�ได!แล!ว ฆานฑิ�ตเอาเง�นช6าระค�าไถื�ต�ว                บารอนก�บปางโกลศที่ร+ดต�วลงแที่บเที่!าผ0!โปรดให่!รอด น6�าตาอาบเที่!าฆานฑิ�ต บารอนผงกห่น!าแสัดงความขอบใจ แล!วสั�ญญาว�าจะใช!เง�นค�นให่!ในโอกาสัแรก                บารอน "จะเป�นไปได!แน�ห่ร�อที่��ว�าภค�น�ข!าพิเจ!าอย0�ในเม�องต+รก�น��"                ฆฆ�มโพิ "ไม�ม�อะไรแน�กว�าแล!ว นางร�บจ!างล!างถื!วยชามอย0�ก�บเจ!าชายเม�องตรานสั�ลวน�ยา(Transylvania)"

               ฆานฑิ�ตให่!ตามย�วมาอ�กสัองคน ขายเพิFชรไปอ�กสัองสัามเมFด แล!วออกเด�นที่างโดยเร�อกรรเช�ยงอ�กล6าห่น"�ง เพิ��อจะไปไถื�ต�วนางค+ณ�กองจากเป�นที่าสัเขา

1 - Rogotsky 2 - ไม�กล!าแปลที่��จ+ด ๆ ไว! ต!นฉบ�บว�า Chistian

๒๘ ม&เหต+กิ�รณิ(เกิดกิ"บฆ�นำฑิต, คำ+ณิกิอง, ป�งโกิลศ, ม�รทนำ, ฯลฯ ประกิ�รใด?

Page 81: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

              ฆ�นำ ฑิ�ตกล�าวก�บบารอนว�า "ขอประที่านอภ�ยที่�านอ�กคร��งเถื�ดที่��ข!าพิเจ!าแที่งที่�านที่ะล+"                บารอน "อย�าพิ0ดถื"งอ�กเลย ข!าพิเจ!าเองกFยอมร�บว�าต�วห่+นห่�นไปห่น�อย แต�เม��อที่�านอยากร0 !ว�าข!าพิเจ!าประสัพิเคราะห่2กรรมต!องตกมาเป�นที่าสักรรเช�ยงเร�อได!อย�างไร กFจะเล�าให่!ฟIง                พิอศ�ลยแพิที่ย2แห่�งว�ที่ยาล�ยร�กษาแผลที่��ที่�านแที่งห่ายแล!ว ข!าพิเจ!าถื0กกองที่�พิสัเปญโจมต�และถื0กจ�บเป�นเชลย ถื0กข�งอย0�ในค+กเม�องบ+อ�โนสั พิอด�ก�บภค�น�ของข!าพิเจ!าออกจากเม�อง ข!าพิเจ!าขอกล�บกร+งโรมไปประจ6ากองนายพิลตามสัมณศ�กด�J เขาแต�งต��งให่!เป�นอธ�การประจ6าต�วอ�ครราชที่0ตฝร��งเศสั ณ กร+งก�นสัต�นต�โนปล ข!าพิเจ!าร�บต6าแห่น�งน��ได!แปดว�น                เยFนว�นห่น"�งข!าพิเจ!าพิบชายชาวอ�โคกล�นคนห่น"�ง ร0ปงามมากอากาศว�นน��นร!อน ห่น+�มผ0!น� �นใคร�จะอาบน6�า ข!าพิเจ!ากFถื�อโอกาสัน��อาบด!วย ไม�ร0 !ว�าการคนคร�สัเต�ยนเปล�อยกายอย0�ในห่!องเด�ยวก�นก�บคนม+สัล�มน��นถื�อว�าเป�นมห่�นตโที่ษ ห่�วห่น!าผ0!พิ�พิากษาต�ดสั�นให่!ต�ฝLาเที่!าร!อยคร��ง แล!วให่!สั�งไปที่รมานในเร�อที่าสัถื"งตาย ข!าพิเจ!าไม�น"กว�าจะม�ความย+ต�ธรรมอะไรที่��จะย��งไปกว�าน��อ�กแล!ว แต�ข!าพิเจ!าจะด�ใจน�ก ถื!าได!ร0 !เร ��องภค�น�ข!าพิเจ!าต!องตกไปเป�นคนล!างชามเจ!าชายชาวตรานสั�ลวน�ยาผ0!ซึ่"�งอย0�ใต!บ�งค�บต+รก�คนน��ได!อย�างใด"

               มารที่�น "ที่�านเล�า ที่�านอาจารย2 เป�นอย�างไรมาอย�างไรจ"งได!มาพิบที่�านอ�ก"

               ปางโกลศ "จร�งแล!วที่��ที่�านเห่Fนข!าพิเจ!าถื0กแขวนคอ ที่��จร�งข!าพิเจ!าควรจะถื0กเผาแต�ที่�านคงจ6าได!ว�าพิอเขาจะเอาข!าพิเจ!าข"�นย�าง ฝนกFตกลงมาห่น�กอย�างที่��สั+ด พิาย+กFจ�ดจนห่มดความพิยายามที่��จะก�อไฟ เม��อที่6าอะไรด�กว�าน��นไม�ได!กFต!องแขวนคอ                ข!าพิเจ!าตายแล!วม�ศ�ลยแพิที่ย2มาขอซึ่��อศพิไปช6าแแห่ละ เอาม�ดกร�ดจากสัะด�อยาวไปถื"งห่�วกระด0กไห่ปลาร!า ไม�ม�ใครจะถื0กแขวนคอร!ายย��งไปกว�าข!าพิเจ!า เพิชฌ่ฆาตของพิระมห่าว�น�ยธรเป�นพิระรองอธ�การ ถื!าว�ธ�เผาคนละกFร0 !ด�อย�างน�าอ�ศจรรย2ที่�เด�ยว แต�ว�ธ�แขวนคอไม�ช6านาญ เช�อกเป9ยกฝนกFเล��อนไม�ค�อยได!ง�าย แล!วย�งผ0กเง��อนไม�ด�อ�กด!วย                เล�าสั��น ๆ ว�า ข!าพิเจ!าย�งห่ายใจออกอย0� 1 พิอห่มอลงม�ดกร�ดผ�า ข!าพิเจ!ากFร!องล��นออกมาด!วยความเจFบกล�ว ห่มอผงะห่งายที่!อง น"กว�าผ�าเอาผ�เข!าแล!ว ว��งห่น�กล�วแที่บจะตายเอา เลยตกกะไดลงมา เม�ยได!ย�นเสั�ยงเอะอะกFว��งออกมาจากห่!องต�ด ๆ ก�น เห่Fนข!าพิเจ!านอนเห่ย�ยดยาวอย0�บนโตNะม�รอยแผลผ�ายาวแต�ไม�ตาย กFตกใจย��งเสั�ยกว�าผ�ว ว��งห่น�สัะด+ดล!มที่�บก�น                พิอได!สัต�ข"�นมาเลFกน!อยได!ย�นเม�ยพิ0ดก�บผ�วว�า 'ที่�านเอQยช�างไม�ม�ความค�ดกะไรเลย ไปช6าแห่ละศพิคนนอกศาสันาได! ไม�ร0 !ห่รอกห่ร�อว�าคนพิวกน��ม�ป9ศาจสั�งอย0�ในต�ว ข!าพิเจ!าจะไปตามพิระมาข�บผ�เด�Xยวน��ละ' พิอได!ย�นปร"กษาก�นเช�นน�� ข!าพิเจ!าต�วสั��น รวบรวมความกล!าซึ่"�งย�งม�เห่ล�ออย0�อ�กเลFกน!อย ร!องตะโกนว�า 'ขอความกร+ณาข!าพิเจ!าด!วย'

               ในที่��สั+ดห่มอเก�ดกล!าข"�นมา ล+กข"�นมาเยFบแผลให่! ยายเม�ยกFย�งอ+ตสัาห่2พิยาบาลด!วยซึ่6�า พิอได!สั�บห่!าว�นกFล+กเด�นได! ห่มอห่างานให่!เป�นคนร�บใช!ต�ดตามนายที่ห่ารม!า คนชาวม�ลตา ซึ่"�งก6าล�งจะเด�นที่างไปกร+งเวน�ศ คร��นปรากฏิว�านายข!าพิเจ!าไม�ม�เง�นค�าจ!าง ข!าพิเจ!ากF

Page 82: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ไปที่6างานอย0�ก�บพิ�อค!ากร+งเวน�ศคนห่น"�ง แล!วตามมากร+งก�นสัต�นต�โนปล                ว�นห่น"�งเก�ดม�ความค�ดข"�นว�าจะตามเข!าไปด0อ�ห่ม�านชราก�บอ+บาสั�กาสัาวสัวย ซึ่"�งก6าล�งเข!าไปสัวดมนตร2ในโบสัถื2 อกนางไม�ปPด ในห่ว�างถื�นม�ช�อดอกต+ล�ป ดอกก+ห่ลาบ ดอกเพิาะเดะโกNะ ดอกห่ยาสั�นธ�J ดอกออรก+ลา (tulips, roses, anemones,

ranunculuses, hyacinths, and auriculas) นางที่6าช�อดอกไม!ตก ข!าพิเจ!ากFห่ย�บข"�นใสั�อกให่!นางด!วยความน�ยมย�นด�เป�นที่��สั+ด ข!าพิเจ!าม�วใสั�ดอกไม!ที่��อกนางอย0�นาน จนตาอ�ห่ม�านแก�แกช�กโกรธ                พิอเห่Fนว�าข!าพิเจ!าเป�นคนคร�สัเต�ยนกFร!องบอกให่!คนช�วยจ�บ ม�นพิาเอาไปห่าผ0!พิ�พิากษาลงโที่ษให่!เฆ��ยนฝLาเที่!าร!อยที่� แล!วสั�งไปที่รมานในเร�อที่าสั ข!าพิเจ!าถื0กล�ามโซึ่�อย0�ในเร�อล6าเด�ยวก�บบารอนห่น+�มน�� ในเร�อล6าน��นย�งม�ชายห่น+�มมาเซึ่ย2สั��คนพิระเม�องห่ลวงห่!าองค2 พิระเม�องคอฟ0อ�กสัององค2 พิวกน��เล�าเร��องที่��ประจญมาอย�างเด�ยวก�นน�� ซึ่"�งย�อมเก�ดข"�นที่+กว��ที่+กว�น บารอนว�าได!ร�บความอย+ต�ธรรมย��งกว�าข!าพิเจ!า ข!าพิเจ!าว�าการที่��ห่ย�บช�อดอกไม!ใสั�อกให่!ห่ญ�งอย�างน��นไม�เป�นความผ�ดค�ดร!ายย��งกว�าเปล�อยร�างอย0�ก�บคนอ�โคกล�นให่!คนเห่Fนเป�นไห่น ๆ เราโต!เถื�ยงก�นไม�ร0 !จ�กจบ จนถื0ดห่วดด!วยเอFนว�วย��สั�บที่� กFพิอด� สั�งสัารว�ฏิฏิแห่�งเห่ต+การณ2สัากล น6าที่�านมาสั0�เร �อล6าน��น แล!วที่�านกFม�น6�าใจด�ช�วยไถื�ค�าต�วให่!"

               ฆานฑิ�ต "ด�ละ ที่�านอาจารย2 เม��อที่�านถื0กแขวนคอเอย ถื0กช6าแห่ละเอย ถื0กเฆ��ยนเอย ต�กรรเช�ยงนอน เช�นน��แล!วที่�านย�งเช��ออย0�เสัมอห่ร�อว�าที่+กสั��งที่+กอย�างเก�ดข"�นเพิ��อความด�ที่��สั+ด"

               ปางโกลศตอบว�า "ข!าพิเจ!าย�งย"ดถื�อความเห่Fนเช��อข!อแรกน��นอย0�เสัมอ เพิราะข!าพิเจ!าเป�นปร�ชญาเมธ� ย�อมจะถือนความเช��อไม�ได! โดยเฉพิาะปราชญ2อย�างที่�านไลบน�ตสั2 (Leibnitz) จะผ�ดไม�ได!เป�นอ�นขาด นอกจากน��นความประสัานกลมเกล�ยวซึ่"�ง ด6ารงอย0�แต�เด�ม 2 ย�อมเป�นของด�ที่��สั+ดในโลกและ "สัมบ0รณ2" ก�บ "สั+ข+ม" ตามที่�านไลบนำตส( 3 ว�ากFเช�นเด�ยวก�น" 4

1 - ที่��จร�งคนที่��ถื0กแขวนคอน��นไม�ใช�ตายเพิราะห่ายใจไม�ออก แต�ตายเพิราะเสั!นเล�อดแดงให่ญ�ที่��งสัองข!างคอม+มกระด+กขากรรไกรน��นถื0กร�ด เล�อดข"�นสัมองไม�ได!ต�างห่าก 2 - Per-establisbed harmony 3 - Plenum, mateia subtilis -Leibnitz 4 - ความเห่Fนของปางโกลศต�าง ๆ น��น วอลแตร2เอาปร�ชญาของไลบน�ตสั2มาล!อเล�นที่��งน��น ซึ่"�งเราเองเป�นผ0!ชาวพิ+ที่ธกFเห่Fนว�าปร�ชญาไลบน�ตสั2ใช!ไม�ได! เป�นการสัอนให่!ไปในที่างห่ลงระเร�ง ล�มต�วมากกว�า อน"�งจะสั�งเกตเห่Fนว�า เร��องน�� วอลแตร2ที่6าให่!ต�วละครของเขา "เว�ยนว�ายตายเก�ด" ได!อย�างสัน�ที่ และม�ค6าตรงก�บข!อน��ค�อ สั�งสัารว�ฏิฏิแห่�งเห่ต+การณ2สัากล

CANDIDE ENGLISH VERSION: CHAPTER 28 CLICK

Page 83: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

๒๙ ฆ�นำฑิตพื่บนำ�งคำ+ณิกิองกิ"บหญิงชร�อ&กิอย่��งไร?

              ฆ�นำ ฑิ�ต, บารอน, ปางโกลศ, มารที่�นและฆฆ�มโพิต�างเล�าเร��องที่��ได!ประจญมาห่ลายอย�างห่ลายประการ ต�างห่าเห่ต+ผลเก��ยวก�บอน�จจ�งและน�จจ�งแห่�งเห่ต+การณ2สัากลโลก ต�างที่+�งเถื�ยงก�นในเร��องผลและเห่ต+ ในเร��องศ�ลธรรมและบาปอก+ศลในเร��องเสัร�ภาพิและความจ6าเป�น ตลอดจนที่าสัต�กรรเช�ยงเร�อต+รก�จะพิ"งบ6าบ�ดความที่+กข2ปลอบใจตนอย�างไร เร�อมาถื"งต6าห่น�กเจ!าชาย ตร�นำสลวนำย่� 1 ที่��ฝI� งแม�น6�าโปรปนที่�สั สั��งแรกที่��สัายตาของที่+กคนประสัพิค�อนางค+ณ�กองก�บห่ญ�งชราก6าล�งตากผ!าเชFดถื!วยชามอย0�

               บารอนเห่Fนด�งน��นห่น!าเผ�อดลง ฆานฑิ�ตผ0!ล+�มร�กและการ+ณเห่Fนโฉมงามค+ณ�กองด6าคล6�า ตาแดงก6�า คอเห่��ยว แก!มย�น แขน ผ�วกร!านแดง ถื"งก�บถือยห่ล�งไปสัามก!าว ความเกล�ยดกล�วเข!าจ�บใจ แต�แล!วกFก!าวเข!าไปห่าด!วยมารยาที่อ�นงาม นางเข!ามากอดฆานฑิ�ตและอน+ชา ฆานฑิ�ตสัวมกอดห่ญ�งชรา แล!วไถื�ต�วคนที่��งสัองพิ!นจากที่าสัไป

               ม�นาผ�นน!อยอย0�แถืวน��นผ�นห่น"�ง ห่ญ�งชราแนะฆานฑิ�ตให่!อย0�ที่��น� �นก�นไปพิลาง ก�อนที่��จะห่าที่��อย0�ได!ด�กว�าน��น นางค+ณ�กองไม�ร0 !ว�าต�วได!กล�บกลายเป�นคนข��ร ��วไปแล!ว เพิราะไม�ม�ใครบอกให่!นางจ"งเต�อนฆานฑิ�ตให่!ระล"กถื"งค6าม��นสั�ญญา น6�าเสั�ยงที่��กล�าวเต�อนน��นห่น�กแน�นจนฆานฑิ�ตคนด�ไม�กล!าจะบอกปIดได! ฆานฑิ�ตจ"งแจ!งเร��องน��ก�บบารอนโดยถื�อว�าสัน�ที่ก�นแล!ว, แสัดงความต��งใจจะแต�งงานก�บเชษฐภค�น�ต�อไป

               บารอนพิ0ดว�า "ข!าพิเจ!าจะไม�ย�นยอมที่��งในสั�วนนางผ0!จะลดตนเป�นคนสัาระเลว และในสั�วนที่�านซึ่"�งจองห่องพิองเผยอ ข!าพิเจ!าจะไม�ยอมให่!ถื0กต�เต�ยนเพิราะต!องเสั��อมศ�กด�Jเช�นน��เลย โอรสัธ�ดาของพิระพิ��นางจะเข!าว�ดในเม�องเยอรม�นกระไรได! อย�าเลย! ผ0!ที่��พิระพิ��นางจะสัมรสัด!วยกFต!องเป�นบารอนแห่�งจ�กรภพิเยอรม�นเที่�าน��น"

               นางค+ณ�กองที่ร+ดต�วลงแที่บบาที่อน+ชา ห่ล��งอ�สัสั+ชลอาบบาที่ แต�อน+ชากFห่าห่ว��นไห่วไม�                ฆานฑิ�ต "ไอ!คนโฉดเอQย ข!าโปรดเจ!าให่!พิ!นจากเร�อที่าสัมา ออกค�าไถื�ให่! ตลอดจนพิ��นางเจ!าด!วย นางเป�นคนล!างชามสั��นสัวยน�าเกล�ยด แต�ข!ากFย�งลดต�วลงแต�งงานด!วย เจ!าย�งที่6าที่านที่�ดข�ดขวางเด�XยวกFจะฆ�าเสั�ยอ�กห่รอก ข�นมาย��วให่!โกรธอ�กเถือะ"                บารอน "จะฆ�าเรากFเช�ญเถื�ด แต�ที่��จะยอมให่!สัมรสัก�บพิระพิ��นางข!าน��นไม�ได! ตราบใดที่��ข!าย�งม�ช�ว�ตอย0�"

Page 84: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

1 - Transylvania

๓๐ บทส�งท$�ย่

งานกสั�กรรมน��แห่ละช�วยข!าพิเจ!าและล0ก ๆ ให่!พิ!นจากอก+ศลที่��งสัาม ค�อกระที่6าช��ว ความอยากและความห่น�ายร6าคาญ

              ในำ ก!นบ"�งห่�วใจฆานฑิ�ตน��น ไม�ม�ความปรารถืนาจะแต�งงานก�บนางค+ณ�กองเลย แต�ความห่ย��งยะโสัอ�นเห่ล�อแสันของบารอน ที่6าให่!ฆานฑิ�ตต��งใจจะจ�ดการสั0�สัมให่!สั6าเรFจจนได! นางค+ณ�กองกFเร�งเร!าอย�างแขFงแรง จนฆานฑิ�ตไม�สัามรถืจะสัล�ดค6าม��นสั�ญญาลง จ"งปร"กษาก�บปางโกลศ, มารที่�นและฆฆ�มโพิคนซึ่��อ ปางโกลศลงมต�ด�ว�เศษโดยพิ�สั0จน2ว�าบารอนไม�ม�สั�ที่ธ�Jเห่น�อพิ��นาง                ว�าโดยกฏิห่มายแห่�งจ�กรภพิแล!วนางย�อมจะสัมรสัก�บฆานฑิ�ตได!ด!วยม�อเบ��องซึ่!าย สั�วนมารที่�นน��นลงมต�ว�าให่!จ�บบารอนโยนลงที่ะเล ฆฆ�มโพิต�ดสั�นว�าเอาไปสั�งค�นเร�อที่าสัให่!นายร!อยด�กว�า                ในที่��สั+ดกFตกลงก�นว�าจะสั�งต�วกล�บไปกร+งโรมไปย�งพิระราชาคณะให่ญ�โดยเร�อล6าแรก ข!อตกลงน��เห่Fนชอบพิร!อมก�น ห่ญ�งชรากFเห่Fนด!วย ไม�ม�ใครพิ0ดอะไรให่!นางค+ณ�กองร0 ! และการน��กFใช!เง�นเพิ�ยงเลFกน!อย แล!วย�งเป�นที่��พิอใจสัองช��นอ�กด!วย ค�อสั�งพิระเจสั+ตไปเข!ากร+งได! ๑ ก�บลงที่�ณฑิ2อต�มานะบารอนเยอรม�นได! ๑

               เป�นธรรมดาที่��จะต!องน"กเห่Fนต�อไปว�า ห่ล�งจากที่��ได!ประจญที่+กข2ภ�ยมามากมายแล!วฆานฑิ�ตกFแต�งงานก�บนางค+ณ�กองและอย0�ด!วยก�นก�บปร�ชญาเมธ�ปางโกลศ ปร�ชญาเมธ�มารที่�น ฆฆ�มโพิคนช�างร0 ! และห่ญ�งชรา,                ที่��ง ๆ ที่��ได!เพิFชรมากห่ลายมาจากเม�องอ�นฆ�สัโบราณ (Ancient Incas), น�าจะอย0�ด�สั+ขด!วยก�นต�อไป แต�พิวกย�วร�ดนาที่าเน!นจนกระที่��งเห่ล�ออย0�แต�นาผ�นน!อยเที่�าน��น เม�ยฆานฑิ�ตกFน�าเกล�ยดลงที่+กว�นเอาใจยาก เล��ยงแที่บไม�ไห่ว, ห่ญ�งชรากFง�อนแง�นจ0!จ��ย��งกว�านางค+ณ�กองเสั�ยอ�ก ฆฆ�มโพิที่6าสัวนเอาผ�กไปขายที่��กร+งก�นสัต�นต�โนปลZ งานห่น�กเห่น��อยล!าด�าแช�งโชคชาตาตน ปางโกลศกFห่มดก6าล�งใจที่��ไม�ได!ฉายแสังเป�นอาจารย2อย0�ตามมห่าว�ที่ยาล�ยในเม�องเยอรม�น สั�วนมารที่�นน��นม�ใจม��น ร0 !ต�วอย0�ว�าจะอย0�น��ห่ร�ออย0�ไห่นกFไม�ด�ไปกว�าน�� จ"งอดที่นต�อสั��งต�าง ๆ ด!วยข�นต�ธรรม

               บางที่�ฆานฑิ�ต, มารที่�น ปางโกลศที่+�มเถื�ยงก�นถื"งศ�ลธรรมปร�ชญา, มองห่น!าต�างเห่Fนอย0�เสัมอ ๆ ว�าม�เร�อบรรที่+กพิวกน�กปราชญ2ต+รก�ค�อเอฟเฟนด� (effendis) เจ!า

Page 85: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

นายค�อปาชา ผ0!พิ�พิากษาค�อฆาด� ต!องถื0กเนรเที่ศไปเม�องเลนโนสัม�ต�ยล�น ห่ร�อเอร2เสัร+ม แล!วกFเห่Fนฆาด� ปาชา เอฟเฟนด� คนให่ม�ไปแที่นคนเก�าที่��ถื0กเนรเที่ศน��น แล!วพิวกให่ม�กFถื0กเนรเที่ศไปอ�ก เปล��ยนไปเปล��ยนมาด�งน�� บางที่�กFเห่Fนห่�วคนเสั�ยบไม!อย�างด�จะน6าไปถืวายพิระเจ!ากร+งต+รก�                ภาพิด�งกล�าวน��เพิ��มการสันที่นาโต!เถื�ยงก�น ถื!าไม�ได!เถื�ยงก�นกาลเวลากFถื�วงช�ว�ตห่น�กอ"�งอย0� จนว�นห่น"�งห่ญ�งชราเอ�ยข"�นว�า                "ข!าพิเจ!าอยากจะร0 !ว�าอย�างไห่นที่��จ�ดว�าร!ายกว�าเพิ��อ ค�อ ถื0กโจรสัล�ดน�โกรข�มข�นร!อยห่น ห่ร�อว�าถื0กต�ดเน��อก!นออก ห่ร�อว�าเด�นไปในห่ว�างแถืวที่ห่ารบ+ลการ2ให่!เขาโบย ห่ร�อถื0กเฆ��ยนแล!วแขวนคอที่��บ0ชาย�ญญ ห่ร�อว�าถื0กช6าแห่ละ ห่ร�อว�าเป�นที่าสัต�กรรเช�ยง พิ0ดสั��น ๆ ค�อว�าอย�างไห่นจ�ดว�าร!ายกว�า ค�อต!องที่นที่+กข2ที่รมานอย�างที่��พิวกเราได!โดนก�นมาน��น ห่ร�อว�าอย0�น��เฉย ๆ ไม�ที่6าอะไร"

               ฆานฑิ�ต "ปIญห่าน��ให่ญ�มาก"

               การสันที่นาคร��งน��ที่6าให่!เก�ดความค�ดสัว�างข"�นห่ลายอย�าง มารที่�นลงมต�เป�นพิ�เศษว�าคนเราเก�ดมาน��นถื!าไม�อย0�ในภาวะไร!สังบว�อกแวกแล!ว กFต!องอย0�ในที่��สัง�ดแสันร6าคาญ ฆานฑิ�ตย�งไม�สั0!เห่Fนด!วยก�บข!อน�� และไม�ตอบร�บว�ากะไร ปางโกลศยอมร�บว�าตนได!ที่นที่+กข2ที่รมานสัาห่�สัอย0�ตลอดมา แต�เม��อได!เคยลงเน��อเห่Fนเสั�ยแล!วว�า ที่+กสั��งที่+กอย�างย�อมเป�นไปด!วยด� กFคงจะต!องกล�าวเช�นน��นต�อไป ถื"งแม!จะเล�กเช��อแล!วกFตาม

               ม�เร��องเก�ดให่ม�ช�วยให่!มารที่�นฝIงแน�นในห่ล�กการความที่+กข2ร6าคาญ แต�กล�บที่6าให่!ฆานฑิ�ตโอนเอ�ยง และฉงนสันเที่ห่2ในห่ล�กการของปางโกลศมากข"�น เร��องน��นค�อ ว�นห่น"�งนางปะแกFตก�บพิระจ�โรเฟZลมาที่��ที่��นา ตกที่+กข2แสันเขFญอย�างที่��สั+ด เง�นสัามพิ�นปPย�สัตร2ที่��ฆานฑิ�ตให่!น� �นใช!ที่��ง ๆ ขว!าง ๆ ไม�ก��ว�นกFห่มด ที่��งก�น ค�นด�ก�น ที่ะเลาะก�น ต�ดค+ก ห่น�ค+ก พิระจ�โรเฟZลแปลงชาต�เป�นต+รก� สั�วนนางปะแกFตคงห่าก�นที่างโสัเภณ�ที่��วไปที่+กแห่�งแต�ไม�ได!ร�บผลอะไร

               มารที่�นพิ0ดก�บฆานฑิ�ตว�า "ข!าพิเจ!าร0 !ล�วงห่น!าแล!วว�าเง�นก6าน�ลของที่�านน��นจะต!องห่ายละลายไปในไม�ช!า แล!วจะกล�บจะที่6าให่!สัองคนน��ที่+กข2ยากมากกว�าเด�มเสั�ยอ�ก ที่�านเองก�บฆฆ�มโพิกFเห่ม�อนก�น ได!เง�นมาน�บเป�นล!าน ๆ แต�กระน��นกFย�งไม�ม�ความสั+ขกว�าพิระจ�โรเฟZลก�บนางปะแกFตเลย"

               ปางโกลศพิ0ดก�บนางปะแกFตว�า "ฮืะ, พิระเจ!าที่รงช�กจ0งเจ!ากล�บมาห่าพิวกเราอ�กคร��งห่น"�ง อ�ห่น0เอQย เจ!าร0 !ไห่มว�าเจ!าเป�นต�วการให่!ข!าเสั�ยปลายจม0ก ตาข!างห่น"�งก�บห่0ข!างห่น"�งด�งที่��เห่Fนอย0�น�� น��โลกอะไรก�นห่นอ?"

               การประสัพิพิบก�นให่ม�น�� ก�อต!นการพิ�จารณาที่างปร�ชญาก�นให่ม�ย��งให่ญ�กว�าเช�นเคย                ในแถืวนน��นม�พิระในศาสันามห่ห่ม�ด (เที่รว�ษ-dervish) องค2ห่น"�งเป�นผ0!ม�ช��อ

Page 86: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เสั�ยงเป�นที่��เล��อมใสัว�าเป�นปร�ชญาเมธ� ไม�ม�ใครสั0!ที่��งเม�องต+รก� ห่ม0�ฆานฑิ�ตพิาก�นไปขอปร"กษาห่าที่างปฏิ�บ�ต� ปางโกลศเป�นผ0!พิ0ดว�า                "ที่�านอาจารย2เจ!าข!า พิวกข!าพิเจ!ามาขอให่!ที่�านอธ�บายว�า เห่ต+ใดสั�ตว2ประห่ลาดค�อมน+ษย2เราน��จ"งถื0กสัร!างมา?"

               พิระปร�ชญาว�า "สั0เจ!าจะไปย+�งอะไรด!วย ธ+ระปะปIงอะไรของเจ!าห่ร�อ?"

               ฆานฑิ�ต "กFแต�ว�า ที่�านอาจารย2, ในโลกน��ม�แต�ความช��วที่��น�าเกล�ยดกล�วน�ก"

               พิระปร�ชญา "สั6าค�ญอะไรที่��ว�าช� �วว�าด� เม��อพิระเจ!าประที่านเร�อมาเม�องอ�ย�ปต2 พิระองค2ที่รงด6าร�ให่!ปวดเศ�ยรเม�อ�ไรว�าไอ!พิวกห่น0ที่��อย0�เร �อน��นม�นจะสับายห่ร�อไม�สับาย"

               ปางโกลศ "กFเช�นน��นจะที่6าอย�างไรเล�าเจ!าข!า"                พิระปร�ชญา "สังบปากเสั�ย"

               ปางโกลศ "ข!าพิเจ!าห่ว�งว�าจะมาห่าเห่ต+ผลก�บที่�านอาจารย2สั�กเลFกน!อย เก��ยวก�บผลและเห่ต+เก��ยวก�บโลกซึ่"�งด�ที่��สั+ด ต!นเห่ต+บาปอก+ศล ธรรมชาต� ว�ญญาณ และความประสัานกลมเกล�ยวอ�นม�มาแต�เด�ม"

               กล�าวได!เพิ�ยงเที่�าน�� พิระที่�านกFเข!าห่!องปPดประต0ใสั�ห่น!าพิวกน��น

               ขณะที่��สันที่นาก�นน�� ม�ข�าวเล�าสัะพิ�ดมาว�าพิระว�น�ยธรมห่ม�ด ก�บเสันาบด�สัองคนถื0กร�ดคอตายที่��กร+งก�นสัต�นโนปลZและพิรรคพิวกอ�กห่ลายคนถื0กห่ลาวเสั�ยบตาย ข�าวมห่าภ�ยน��ก�อให่!เก�ดอ"งคะน"งอย0�ห่ลายช��วโมง

               ปางโกลศ, ฆานฑิ�ต มารที่�นกFพิาก�นกล�บไปนา เห่Fนตาแก�คนห่น"�งน��งร�บอากาศสัดช��นอย0�ที่��ประต0บ!านใต!ก��งสั!ม ปางโกลศชอบซึ่�กไซึ่!พิอ ๆ ก�บชอบโต!เถื�ยงเข!าไปถืามตาแก�ว�า พิระว�น�ยธรผ0!ถื0กร�ดคอตายน��นช��อไร                ตาแก�ว+ฒ�ชนว�า "ข!าไม�ร0 ! ข!าไม�เคยร0 !จ�กช��อพิระว�น�ยธรห่ร�อเสันาบด�คนไห่นเลย เร��องราวที่��เจ!าเล�ามาน��นข!ากFไม�ม�ความร0 !แม!แต�น�ดเด�ยว ข!าได!แต�กะการณ2ที่��ว ๆ ไปว�า คนใดไปเที่��ยวย+�งก�บการจ�ดงานสัาธารณก�จแล!ว ย�อมจะต!องตายอย�างน�าที่+เรศ สัมน6�าห่น!าม�น ข!าไม�เคยเอามาค�ดให่!เสั�ยห่�วเลย ว�าเขาจะที่6าอะไรก�นที่��ในกร+งก�นสัต�นต�โนปลZ ข!าพิอใจอย0�แต�จะสั�งผลไม!ที่��ข!าปล0กในสัวนน��ไปขายที่��ในกร+งน��นได!กFพิอแล!ว"

               เม��อได!กล�าวเช�นน��แล!ว กFเช�ญแขกเข!าไปในบ!าน ล0กชายสัองคนล0กสัาวสัองคนยกน6�าผลไม!ห่ลายชน�ดมาเล��ยง น6�าผลไม!น��ที่6าเองที่��งน��น ที่6าจากไคม�ค (caymac) ปร+งกล��นรสัด!วย เปล�อกมะง��ว (citrons)แช�อ��มกFม� ที่6าจากสั!มกFม� มะนาวกFม� สั�บปะรดกFม� ล0กพิ�ศตาช�โยกFม�กาแฟโมคคา(pistachio nuts, and Mocha coffee) อย�างไม�ปลอมปนก�บกาแฟปIตตาเว�ยห่ร�อกาแฟอเมร�ก�นเลว ๆ กFม� เม��อด��มก�นแล!ว ล0กสัาวตาแก�ม+สัล�มคนน��นกFเอาน6�าห่อมมาประพิรมเคราให่!แขก                ฆานฑิ�ตพิ0ดก�บตาแก�ว�า "ที่�านจะต!องม�ที่��ด�นกว!างให่ญ�ไพิศาล ด�ว�เศษเป�นแน�ที่�เด�ยว"

               ตาแก�ตอบว�า "ข!าพิเจ!าม�เพิ�ยง ๖๐๐ ไร�เที่�าน��น ข!าพิเจ!าก�บล0ก ๆ ช�วยก�นเพิาะ

Page 87: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ปล0ก งานกสั�กรรมน��แห่ละช�วยข!าพิเจ!าและล0ก ๆ ให่!พิ!นจากอก+ศลที่��งสัาม ค�อกระที่6าช��ว ความอยากและความห่น�ายร6าคาญ"

               ในขณะเด�นกล�บบ!าน ฆานฑิ�ตตร"กตรองค6าพิ0ดของคนแก�อย�างล"กซึ่"�ง แล!วพิ0ดก�บปางโกลศก�บมารที่�นว�า                "ตาแก�ต+รก� คนซึ่��อผ0!น��คงจะอย0�ในฐานะอ�นพิ"งใจย��งกว�ากษ�ตร�ย2ที่��งห่กที่��เราม�เก�ยรต�ได!ร�วมเสัวยน��นมากมาย"

               ปางโกลศ "ความภ0ม�ฐานย�อมเป�นอ�นตรายให่ญ�ห่ลวง กล�าวตามห่ล�กฐานปร�ชญาว�าด�งน��กล�าวสั��น ๆ โดยที่�� เอคลอน, กษ�ตร�ย2โมอ�บถื0กเอห่+ดสั�งห่าร ๑, อ�บสัล�มถื0กโยงก�บมวยผมแล!วย�งตายด!วยธน0สัามดอก ๑, ราชานาที่�บ โอรสัพิระเจ!าเชโรโบอ�มถื0กพิาสัาฆ�าตาย ๑, ราชาเอลาถื0กสั�มร�ฆ�าตาย ๑, อห่สั�อาถื0กเชห่0ฆ�าตาย ๑, อธล�อาถื0กเชโห่ยาดาฆ�าตาย ๑, ราชาเชโห่ยาก�ม เชโฆน�ยาห่2 เสัเดก�อาห่2ถื0กจ6าจอง ๑, และที่�านกFย�อมร0 !ว�าฆร�สั+สั, อ�สัต�ยาเคสั, ที่าร�ย+สั, ด�ออนน�สั�ย+สัแห่�งสั�รค0สั, ปPยร+สัเปรสั�ย+สั, ฮื�นน�บ�ล, ช0ก0รธา, อร�โอว�ศต+สั,

ศ�ศาร2, ปอมเปย2, โนโร, โอโฮื, ว�เตลล�ย+สั, โที่ม�ต�ย�น พิระเจ!าร�ชาดที่��สัองของกร+งอ�งกฤษ,

พิระเจ!าเอดเว�ดที่��สัอง, พิระเจ!าเฮืนร��ที่��ห่ก, พิระเจ!าร�ชาดที่��สัาม, พิระนางมาร�สัจNวด พิระเจ!าชาลสั2ที่��ห่น"�ง พิระเจ!าอ�งร�ที่��งสัามของกร+งฝร��งเศสั สัมเดFจจ�กรพิรรด�เฮืนร�ที่��สั��ที่�านกFย�อมร0 !ว�า-----"                ฆานฑิ�ต "ข!าพิเจ!าร0 !ด!วยว�า เราต!องเพิาะปล0กในสัวนของเรา"                ปางโกลศ "ที่�านถื0กแล!ว โดยเห่ต+ที่��ว�าเม��อพิระเจ!าสัร!างมน+ษย2ข"�นที่�แรกกFให่!อย0�ในสัวนเอเดน พิระองค2ให่!มน+ษย2อย0�ที่��น� �นกFเพิ��อ กรณ�ย6 กาต�พิพิ6 ค�อจะได!ที่6าการเพิาะปล0ก ซึ่"�งแสัดงว�าคนเราเก�ดมาจะข��คร!านไม�ได!"                มารที่�น "ที่6างานก�นเถื�ด ไม�ต!องโต!เถื�ยงก�นเป�นที่างเด�ยวเที่�าน��นที่��จะที่6าให่!ที่นม�ช�ว�ตอย0�ได!"

               สัมาช�กสั�งสัรรค2น!อย ๆ น��นที่+กคนพิาก�นปฏิ�บ�ต�ตามข!อค�ดอ�นพิ"งชมน�� ต�างที่6าตามความสัามารถืของต�วต�าง ๆ ก�น ที่��ด�นผ�นน!อยกFผล�ตผลดกสัะพิร��ง นางค+ณ�กองน��นข��ร ��วน�าเกล�ยดมากจร�งแต�นางกล�บเป�นแม�คร�วที่6าขนมด� นางปะแกFตที่6างานเยFบปIกถื�กร!อย ห่ญ�งชราซึ่�กฟอก ที่+กคนแม!พิระจ�โรเฟZลกFไม�เว!น ต�างช�วยก�นที่6างานเพิ��อก�นและก�น พิระเป�นผ0!ต�ดต�อสั�มพิ�นธ2ด� และเป�นคนซึ่��อ

               บางที่�ปางโกลศพิ0ดก�บฆานฑิ�ตว�า                "โดยที่��ม�สั�งสัารว�ฏิฏิแห่�งเห่ต+การณ2ในโลกน��อ�นด�ที่��สั+ดแห่�งโลกที่��งห่ลายน��นเอง เพิราะห่ากที่�านไม�ถื0กถื�บออกจากปราสัาที่ว�เศษ เน��องจากที่6าความร�กนางค+ณ�กอง ห่ากที่�านไม�ได!ถื0กพิระว�น�ยธรสัอบสัวน ห่ากที่�านไม�ได!ข!ามไปอเมร�กา ห่ากที่�านไม�ได!แที่งบารอน ห่ากที่�านไม�ศ0นย2เสั�ยแกะที่��เอามาจากเม�องว�เศษอ�ลโฑิรโฑิ ที่�านกFจะไม�ได!มาน��งก�นมะง��วแช�อ��มก�บล0กพิ�ศที่าชโยอย0�ที่��น��"

Page 88: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               ฆานฑิ�ต "ท&.ว��ม�ท"2งนำ"2นำกิ3ด&แท$ แต�ทว��ไปท��สวนำกิ"นำด&กิว��"

ภ�คำผ่นำวกิ

ประท&ปดวงหนำ/.งแห�งเสร&ธัรรมขัองโลกิ ฟร�งซึ่�วสั2 มาร� อาร0เอต2 เดอ วอลแตร2

"ถื"งแม!ว�าข!าพิเจ!าจะไม�เห่Fนพิ!องก�บที่�านสั�กน�ดเด�ยว แต�กระน��นข!าพิเจ!ากFย�นด�เอาช�ว�ตเข!าแลกเพิ��อเสัร�ภาพิในการพิ0ดของที่�าน"

Voltaire Pen name of François Marie Arouet. (1694-1778)

French philosopher and writer whose works epitomize the Age of Enlightenment,often attacking injustice and intolerance.

He wrote Candide (1759)and the Philosophical Dictionary (1764)

              "ถู/ง แม!ว�าข!าพิเจ!าจะไม�เห่Fนพิ!องก�บที่�านสั�กน�ดเด�ยว แต�กระน��นข!าพิเจ!ากFย�นด�เอาช�ว�ตเข!าแลกเพิ��อเสัร�ภาพิในการพิ0ดของที่�าน"

                ประชาชนสั�วนมากยอมร�บน�บถื�อถื!อยค6าประโยคน��ของวอลแตร2 ถื!อยค6าประโยคน��ปรากฎอย0�ในห่น�งสั�อช�วประว�ต� ซึ่"�งผ0!แต�งได!พิยายามรวบรวมช�ว�ตอ�นย�ดยาวของ

Page 89: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

วอลแตร2ไว!อย�างครบถื!วน วอลแตร2พิร6�ากล�าวสั�งเสัร�มและขอร!องให่!น�กเข�ยนในสัม�ยน��นให่!จ�บปากกาข"�นต�อสั0!เพิ��อความค�ดอ�สัสัระ วอลแตร2เป�นคนแรกที่��ได!เปล��ยน ศ�กราชที่��ไม�เอาเห่ต+ผล มาเป�น ศ�กราชที่��ฟIงเห่ต+ฟIงผล

               ชนสัม�ยน��นประณามวอลแตร2ว�าเป�นคนไม�ม�ยางอาย ชอบจ�บผ�ดผ0!อ��น เพิราะเห่ต+ว�าวอลแตร2ต�อสั0!เพิ��อสั�ที่ธ�ของบ+คคลที่��วไป วอลแตร2กล�าวว�า คนเราย�อมม�ความน"กค�ดเป�นของต�วเอง ไม�จ6าเป�นจะต!องเช��อฟIงความค�ดของผ0!อ��นเสัมอไป

               ประชาชนพิาก�นกล�าวว�า วอลแตร2เป�นคนที่��ไม�น�บถื�อพิระน�บถื�อเจ!า และแที่นที่��วอลแตร2จะโต!ตอบก�บประชาชน วอลแตร2กล�บไปว�งวอนพิระผ0!เป�นเจ!า                "โธ� พิระองค2ไม�น�บถื�อผ0!น6างานของพิระองค2มาเผยแพิร�"                "โธ� พิระองค2โปรดฟIงค6าสั+ดที่!ายของข!าเจ!า"                "ผ�ดว�าข!าเจ!าประพิฤต�ผ�ดกFเพิราะเพิ��อพิ�สั0จน2กฎของพิระองค2 จ�ตต2ใจของข!าเจ!าอาจเล��อนลอย แต�กFย�งน�บถื�อพิระองค2อย0�"

               วอลแตร2ได!กล�าวด!วยความถื�อมต�วและด!วยห่�วใจที่��สั6าน"กในบ+ญบาป วอลแตร2ไม�เคยต�เต�ยนการเช��อม��นในสั��งม�เห่ต+ม�ผล ห่ากแต�ต�เต�ยนเฉพิาะการเช��อถื�อลางที่��ไม�ม�เห่ต+ผล และด0ถื0กผ0!ที่��เช��อม��นในสั��งจอมปลอม

               เดFกผ0!เม��อภายห่ล�งใช!นามว�า วอลแตร2 (นามปากกา) น��เก�ดในกร+งปาร�สั เม��อว�นที่�� ๒๙ พิฤศจ�กายน คศ. ๑๖๙๔ และได!ร�บนามตามล�ที่ธ�คร�สัตศาสันาว�า ฟร�งซึ่�วสั2 มาร� อาร0เอต2 ก6าพิร!ามารดาเม��ออาย+ได! ๖ ป9เตFม อาร0เอต2เป�นเดFกที่��อ�อนแอร�างเลFก แต�เลFกอย�างน6�าใจที่รห่ด และร�กการเร�ยนเป�นช�ว�ตจ�ตต2ใจ

               เม��ออาย+ได! ๑๗ ป9 วอลแตร2ต��งใจแน�วแน�ว�าจะเป�นน�กวรรณคด� แต�บ�ดาของอาร0เอต2เป�นผ0!ม�ความเห่Fนคล!อยไปตามความเห่Fนของสั�งคม และใจบ+ญอย�างไม�ล�มห่0ล�มตา เห่Fนว�าอาช�พิในที่างวรรณคด�จะไปไม�รอด จ"งบ�งค�บให่!วอลแตร2เข!าฝRกห่�ดงานในสั6าน�กราชการ ซึ่"�งเป�นที่��ของคนห่น+�ม ๆ ไปแสัดงความม��งม�แข�งก�บความเห่ลวแห่ลก เม��อที่างสั6าน�กงานได!สั�งห่น+�มคนน��ไปประจ6าสัถืานที่0ตในฮือล�นดา เจ!าห่น+�มน!อยกล�บไปพิาผ0!ห่ญ�งในครอบคร�วที่��ยากจนคนห่น"�งห่น� และวอลแตร2ต!องถื0กสั�งกล�บบ!านอย�างน�าอาย พิ�อของเขาได!กล�าวต�กเต�อนเขาว�า ถื!าจะข�นบ6าเพิFญตนเป�นน�กประพิ�นธ2เขาจะต!องไสั!แห่!ง แต�กระน��นกFด� ห่าที่6าให่!ความม��นใจของเขาที่��จะเป�นน�กเข�ยนลดน!อยลงไปแต�อย�างใด พิ�อของเขาพิยายามข�ดขวางว�าจะต�ดเขาออกจากกองมฤดก

               ภายในระยะสั�บป9 ห่น+�มน!อยวอลแตร2กล�บม�ช��อเสั�ยงในที่างประพิ�นธ2 ที่��งน��เน��องด!วยพิน�กงานเซึ่Fนเซึ่อร2ม�สั�วนช�วยให่!ผลงานของเขาเด�นข"�น ค�อห่น�งสั�อที่+กเล�มของวอลแตร2ที่��เข�ยนออกมาถื0กเจ!าพิน�กงานสั��งห่!าม และเจ!าพิน�กงานได!สั��งปPดโรงละครที่��แสัดงเร��องของ

Page 90: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เขาในค�นที่��สัามที่+กคราวเสัมอมา เม��อเป�นที่��ร0 !ก�นเช�นน�� โรงละครซึ่"�งแสัดงเร��องที่��วอลแตร2เข�ยน ในค�นแรกจะแน�นไปด!วยชาวปาร�สัช��นสั0ง และพิวกน��พิยายามจดจ6าประโยคที่��สั6าค�ญและเผFดร!อนไว!อย�างข"�นอกข"�นใจ ห่น�งสั�อของเขากFจ6าห่น�ายจ�ายแจกออกไปได!อย�างรวดเรFว ราวก�บสัม+ดของพิวกองค2การใต!ด�น และประชาชนในต�างประเที่ศคอยห่าอ�านก�นด!วยความกระห่าย เจ!าห่น!าที่��กล�าวห่าว�าวอลแตร2เป�นผ0!ที่6าลายศ�ลธรรมอ�นด�ของประชาชน แต�กFม�สัามารถืจะช��ลงไปให่!เห่Fนว�าตอนน��นตอนน��ของห่น�งสั�อน��น ๆ ไม�ด�อย�างน��นอย�างน��ได!

               บที่ละครและนวน�ยายที่��ค�อนข!างร+นแรงของวอลแตร2แที่! ๆ น��น วางขายก�นเกล��อนกลาดไปในต�างประเที่ศ แต�ที่+กคนเข!าใจด�ถื"งความห่มายสัองแง�ในที่างการเม�อง ประชาชนชอบอ�านและน6ามาถืกก�นอย�างสัน+กขบข�น เสั�ยงห่�วเราะของประชาชนเห่ม�อนห่น"�งเปลวไฟที่��ร �ฐบาลไม�สัามารถืจะด�บเสั�ยได! และวอลแตร2ต!องถื0กค+มข�งอย0�ในค+กบาสัต�ย2เก�อบป9

               แม!วอลแตร2จะได!ร�บความอย+ตต�ธรรมอย�างไรกFตามในสั�วนต�วเขาไม�ปร�ปากแต�อย�างใด แต�ถื!าผ0!อ��นได!ร�บความอย+ตต�ธรรมแล!ว เขาจะไม�ยอมน��งเฉยอย0�เป�นอ�นขาด

               คร��งห่น"�ง เอดร�อ�ง เลค0วแวร2 นางละครช��นเย��ยมของฝร��งเศสัก6าล�งนอนใกล!จะตายอย0� และวอลแตร2ได!มาน��งอย0�ข!างที่��นอน(ด0 ฆานฑิ�ต บที่ที่�� ๒๒) วอลแตร2ได!ย�นพิระกล�าวห่าว�าศ�ลปของเธอเป�นสั��งที่��น�าอ�บอายขายห่น!า แต�เลค0แวร2กFได!ปฏิ�เสัธอย�างแขFงข�นและอย�างภาคภ0ม�ในศ�ลปของเธอ พิระได!ละที่��งเธอไว!โดยไม�ยอมที่6าก�จที่างศาสันาค�อขอที่างสัวรรค2ให่!ตามประเพิณ� และต6ารวจกFได!ห่�อศพิเธอเป�นก!อนแล!วร�บเอาป0นขาวโรยที่�นที่� ต��งแต�ว�นน��นมาวอลแตร2กFจงเกล�ยดจงช�งความโห่ดร!ายของคร�สัตศาสัน�กชน แต�วอลแตร2ม�ได!เคยแสัดงการเห่ย�ดห่ยามธรรมะของพิระไครสัต2เลย วอลแตร2ได!กล�าวต�กเต�อนไว!ว�า "คนที่��พิ0ดก�บที่�านว�า จงเช��อตามฉ�นม�ฉะน��นพิระจะลงโที่ษที่�านน��น เขาห่มายความว�า จงเช��อตามฉ�นม�ฉะน��นฉ�นจะฆ�าที่�าน"

               ในไม�ช!าวอลแตร2กFต!องถื0กจ�บเข!าค+กอ�กเป�นคร��งที่��สัอง และได!ร�บการปลดปล�อยออกในเม��อให่!สั�ญญาว�าจะออกจากประเที่ศฝร��งเศสัไป แล!วเขากFร�บลงเร�อเด�นที่างไปย�งประเที่ศอ�งกฤษ

               เม��ออย0�ในอ�งกฤษ เขาร0 !สั"กปล��มใจและประห่ลาดในที่��ได!เห่Fนกษ�ตร�ย2อ�งกฤษม�ความร�กใคร�น�บถื�อเขา พิระองค2ม�ได!ร�งเก�ยจเขาเลย และร0 !สั"กตร"งใจมากที่��ได!เห่Fนงานพิ�ธ�ฝIงศพิของ เซึ่อร2ไอแซึ่Fค น�วต�น ในโบสัถื2เวสัตม�นสัเตอร2 ในประเที่ศฝร��งเศสัไม�เคยปรากฎว�าน�กว�ที่ยาศาสัตร2ที่��แที่!คนใดได!ม�โอกาสัได!ร�บยศถืาบรรดาศ�กด�J ห่ร�อให่!เก�ยรต�ในงานฝIงศพิเช�นน��น เขาต!องประห่ลาดใจในความเข!มแขFงและในความเป�นอ�สัสัระของสัภาผ0!แที่น และอ�กอย�างห่น"�งที่��เป�นเล�ศที่��สั+ดของอ�งกฤษ กFค�อ ว�ธ�ด6าเน�นการในศาลสัถื�ตย+ตต�ธรรมของอ�งกฤษ

Page 91: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

               ในช�ว�ตของวอลแตร2 เขาร0 !จ�กชาวอเมร�ก�นแต�คนเด�ยวเที่�าน��น และผ0!น��ค�อ เบนำย่�มนำ แฟรงคำลนำ วอลแตร2สัรรเสัร�ญและยกย�องน�บถื�อมากแต�เขากFร�กชายห่น+�มอ�กคนห่น"�งไม�น!อย ค�อ โทม"ส เจฟเฟอส"นำ เพิราะผ0!น��ในตอนห่ล�งได!เข�ยนไว!ว�า "คนที่+กคนก6าเน�ดคล!ายคล"งก�น และสั�ที่ธ�ของคนห่น"�งจะไปมอบให่!แก�อ�กผ0!ห่น"�งไม�ได! ค�อช�ว�ต, เสัร�ภาพิ และการแสัวงห่าความสั+ข" ถื!อยค6าเห่ล�าน��เป�นสั��งที่��วอลแตร2ได!ฝIนมาก�อนโที่ม�สั เจฟเฟอสั�นเก�ดมาเป�นเวลานาน

               ในป9 ค.ศ.๑๗๒๙ วอลแตร2อาย+ได! ๓๕ ป9 ร�ฐบาลฝร��งเศสัอน+ญาตให่!วอลแตร2กล�บประเที่ศได!วอลแตร2ได!ฉวยโอกาสัต��งบร�ษ�ที่รวมห่+!นกว!านซึ่��อสัลากก�นแบ�งของร�ฐบาลในขณะน��นไว!ที่��งห่มด เห่ต+การณ2อ�นน��สัามารถืที่6าให่!วอลแตร2ร6�ารวยข"�น เขาได!ใช!เง�นจ6านวนน��ให่!เป�นประโยชน2อย�างเตFมที่�� วอลแตร2เป�นคนชอบสับาย ชอบเสั��อผ!าสัวย ๆ รถืงาม ๆ แต�ถื"งกระน��น เขากFไม�ที่อดที่��งผ0!ที่นที่+กข2ยากที่��งห่ลายที่��อย0�ใกล!ช�ด และไม�ปล�อยต�วให่!เป�นไปอย�างพิวกคล��งสัมาคมที่��งห่ลาย ห่ร�อที่6าต�วให่!เห่ม�อนพิระที่��ร �กฟ+ MงเฟMอ ไม�ช�วยเห่ล�อผ0!ตกที่+กข2 กล�บโยนให่!เป�นความผ�ดของพิระผ0!เป�นเจ!า โดยบอกว�า "เป�นพิระประสังค2ของพิระเบ��องบน"

               ถื!าพิ0ดถื"งความบกพิร�องของวอลแตร2 กFม�อย0�บ!าง วอลแตร2เป�นคนถื�อความเห่Fนของต�วอย�างมน+ษย2 และโกรธง�าย, เม��อจนม+มเข!าจร�งกFยอมโกห่กเอาต�วรอดไปที่� และถื!าห่มดที่�าเข!าจร�ง ๆ แล!วกFว��งห่น� กระน��นกFด�เขาย�งเป�นคนด�อย0�อย�างห่น"�งและสั6าค�ญมากในจ6าพิวกศ�ลธรรม ค�อเขาม�ความเห่Fนว�าคนเราควรเป�นผ0!ม�อ�สัระที่��จะที่6าอะไรได!ตามชอบใจ และควรร�บผ�ดชอบในการกระที่6าของต�วเอง ถื�อเอา ความร0 !สั"กผ�ดชอบ เป�นเคร��องต�ดสั�น

               เขาเกล�ยดความโห่ดร!ายที่าร+ณและการต�ดสั�ที่ธ�เสัร�ภาพิ วอลแตร2ถื�อความย+ต�ธรรมเป�นให่ญ�ไม�ยอมละลดให่!แก�ใคร เขาม�กจะใช!ความค�ดอ�นห่ล�กแห่ลมของเขาเปล��ยนอารมณ2โกรธให่!เป�นอารมณ2ข�น เปล��ยนไฟอ�นร!อนแรงให่!เห่ล�อแต�แสังสั+กสักาว เขาได!เคยกล�าวไว!ว�าด�งน�� "อาช�พิของข!าพิเจ!ากFค�อพิ0ดตามความค�ดของข!าพิเจ!า" และวอลแตร2ได!เข�ยนความค�ดของเขาออกมาเป�นบที่ละคร, เป�นโคลงกลอน และเป�นบที่น6าได!ถื"ง ๙๙ เล�ม เขาได!เข�ยนจดห่มายถื"งคนสั6าค�ญ ๆ กว�า ๘,๐๐๐ ฉบ�บ พิระนางค�ธร�นมห่าราช�น�แห่�งร�สัเซึ่�ย ได!ที่รงตอบจดห่มายของวอลแตร2เพิ��อม�ให่!เขาเบ��อห่น�ายละที่��งจ+ดประสังค2ของเขาเสั�ย กษ�ตร�ย2คร�สัเต�ยนที่�� ๘ แห่�งเดนมาร2คได!เข�ยนขอโที่ษวอลแตร2ที่��พิระองค2ไม�สัามารถืจ�ดการปฏิ�ว�ต�ได!ที่+กที่างในที่�นที่� กษ�ตร�ย2ก+สัตNาฟที่��สัามแห่�งสัว�เดนได!เข�ยนว�า พิระองค2พิยายามที่��จะใช!ช�ว�ตของพิระองค2เพิ��อที่6าประโยชน2ให่!แก�เพิ��อมน+ษย2ตามแนวที่างของวอลแตร2 พิระองค2ม�ได!ที่รงม+�งแต�จะที่6าเพิ��อให่!เป�นที่��สับพิระที่�ยพิระผ0!เป�นเจ!า และเฟรเดอร�คมห่าราชเม��อคร��งย�งด6ารงต6าแห่น�งเป�นมก+ฏิราชก+มารได!ปลอมพิระองค2มาที่6าความเคารพิแที่บเที่!าของวอลแตร2

               เน��องจากวอลแตร2ต!องห่ลบล��ห่น�ภ�ยอย0�ไม�เป�นที่�� จ"งที่6าให่!ผ0!ที่��จะต�ดต�อก�บเขาไม�ได!ร�บความสัะดวก พิน�กงานเซึ่Fนเซึ่อร2ห่น�งสั�อม�กจะน6าห่น�งสั�อที่��วอลแตร2เข�ยนออกให่ม�มา

Page 92: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เผาต�อห่น!าประชาชน ซึ่"�งเที่�าก�บเป�นเคร��องแสัดงให่!ประชาชนที่��วย+โรปสัามารถือ�านความค�ดของวอลแตร2ได! ว�า วอลแตร2ม�ความเห่Fนอย�างไรในเร��องการร�กษาโรคด!วยบ+ญญาภ�น�ห่าร ในเร��องสั�ที่ธ�ของพิระผ0!เป�นเจ!าอ�นม�กษ�ตร�ย2เป�นผ0!ร �บมอบ ในเร��องของศาสันาโรม�นคาโธล�คในการที่��ม�อ6านาจสั�บค!นจ�บและลงโที่ษผ0!ไม�น�บถื�อศาสันาของเขา คาร2ด�นาลมาซึ่าแรงม�อ6านาจต�ดสั�นประห่ารช�ว�ตคนได! วอลแตร2กล�าวว�า คาร2ด�นาลมาซึ่าแรง ม�ความผ�ดฐานที่��แกไม�เคยที่6าความด�เลย

               ในป9 ๑๗๔๙ เฟรเดอร�คมห่าราชได!เช�ญวอลแตร2ไปปร�บปร+งการศาลแห่�งปอตสัด�ม ความจร�งวอลแตร2ได!ร�บเช�ญมาห่ลายคร��งแล!วแต�ย�งม�ได!ไป คร��มเม��อไปตามค6าเช�ญแล!ววอลแตร2กFร0 !สั"กไม�พิอใจในต�วข!าราชการฝLายที่ห่ารปร�สัเซึ่�ยและร0 !สั"กขบข�นที่��เห่Fนการต�ดสั�นอย�างผ�ดเป�นถื0ก และถื0กเป�นผ�ดตามอารมณ2ของศาล ต�ววอลแตร2จ"งกลายเป�นห่นามเสั�ยบข!างเฟรเดอร�คมห่าราช และน�บว�นจะย��งแที่งล"กเข!าไปที่+กที่� ในที่��สั+ดพิระองค2กFไม�สัามารถืจะอดกล��นความพิ�โรธไว!ได! ต!องอ�ปเปห่�วอลแตร2ออกจากประเที่ศไป แที่บที่+กประเที่ศไม�ยอมให่!วอลแตร2เข!าประเที่ศของตน ที่��งน��เพิราะต�างม�ความเกรงกล�วอ�ที่ธ�พิลของเฟรเดอร�คด!วยก�นที่��งน��น

               ในป9 ๑๗๕๕ น�กปร�ชญาผ0!เฒ�าได!เข!าห่ลบภ�ยอย0�ในร�ฐร�ปIบล�คเลFก ๆ แห่�งเจน�วา บ+ร+ษผ0!ม�ช��อเสั�ยงแที่บที่+กคนของย+โรปได!เด�นที่างมาเย��ยมวอลแตร2ที่��น� �น วอลแตร2ร�บรองแขกของเขาด!วยใบห่น!าอ�นย��มแย!มแจ�มใสั แม!ว�าจะม�รอยย�นด!วยความชรา แต�กFย�งสัดใสั ม�สัง�า แต�งต�วล!วนด!วยแพิรพิรรณม�นระย�บ ในขณะที่��ร �บประที่านอาห่าร วอลแตร2สัามารถืสันที่นาก�บแขกให่!เป�นที่��สับอารมณ2ได!ด�ที่��สั+ด แต�เด�มแขกต��งใจจะมาพิ�กเย��ยมเพิ�ยงสั�กสัองสัามว�นต!องเปล��ยนใจกล�บอย0�ต�อไปอ�กต��งสัองสัามเด�อน วอลแตร2ม�กกล�าวก�บเพิ��อน ๆ ว�า "ขอให่!พิระเจ!าที่รงค+!มครองที่�าน อย�าให่!ที่�านต!องมาห่าข!าพิเจ!าเลย ขอพิวกเพิ��อน ๆ โปรดอย�ามาเย��ยมข!าพิเจ!าเลย จะเป�นภ�ยแก�ที่�านเปล�า ๆ ปล�อยให่!ข!าพิเจ!าอย0�แต�ล6าพิ�งเถื�ด เพิราะข!าพิเจ!าสัามารถืร�กษาต�วของข!าพิเจ!าเองได!"

               ผ0!ที่��ต!องห่าเก��ยวก�บก�จการศาสันา และการเม�องพิาก�นห่ลบภ�ยมาอาศ�ยอย0�ก�บวอลแตร2 วอลแตร2กFม�ได!ที่อดที่��ง จ�ดบ!านพิ�กอาศ�ยให่! จ�ดห่างานให่!เขาที่6าตามความสัามารถืของแต�ละคน เช�น ที่��ถืน�ดที่างช�างไม!กFให่!ต�อถื�งร�ดนม ที่��ถืน�ดในที่างจ�กสัานกFห่างานจ�กสัานมาให่! พิอประที่�งช�ว�ตไป ในไม�ช!าอาณาเขตต2บ!านของเขากFกลายเป�นห่ม0�บ!านน!อย ๆ ม�โบสัถื2ม�โรงเร�ยนของต�วเอง เพิ��อให่!ล0กห่ลานในห่ม0�บ!านได!อาศ�ยศ"กษาก�นต�อไป

               ป9สั+ดที่!ายของช�ว�ตวอลแตร2ควรจะเป�นป9ที่��ม�สั�นต�สั+ข แต�การณ2ห่าได!เป�นเช�นน��นไม� วอลแตร2กล�บต!องต�อสั0!ก�บความโห่ดร!ายที่าร+ณของมน+ษย2ต�อไปอ�ก เม��อป9 ๑๗๖๒ ขณะน��น ย�งเป�นสัม�ยที่��พิวกคล��งศาสันาย�งคงที่6าการฉลองช�ยชนะโดยว�ธ�ประห่ารบ+คคลนอก

Page 93: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ศาสันา เร��องม�อย0�ว�าชายห่น+�มแขวนคอตายอย0�ในร!านแห่�งห่น"�งในเม�องต0รสั2 แต�ประชาชนเล�าล�อก�นว�า นายคนน��เป�นโปรเตสัแตนที่2 และปรารถืนาจะเข!าเป�นคาโธล�คแต�พิ�อของเขาซึ่"�งเป�นคนแบบบางร�างกายไม�สัมบ0รณ2 ได!จ�ดการแขวนคอล0กชายร0ปร�างให่ญ�โตและแขFงแรงเสั�ย เพิราะไม�เห่Fนด!วยก�บล0กชาย ศาลได!น6าเอา คำ�ล�ส( ผ0!พิ�อมาที่รมานอย�างที่าร+ณเพิ��อจะให่!สัารภาพิ คาลาสั2กFปฏิ�เสัธว�าม�ได!ฆ�าล0กชายของเขาเลย แต�กระน��นศาลกFต�ดสั�นให่!ประห่ารช�ว�ตคาลาสั2ผ0!พิ�อเสั�ย

               วอลแตร2สันใจในคด�น�� เขาจ"งพิยายามที่��จะให่!ศาลที่��วย+โรปล!มเล�กกฎห่มายอาญาอ�นที่าร+ณโห่ดร!ายน��เสั�ยให่!ห่มด ศาลในอ�งกฤษแห่�งเด�ยวเที่�าน��นที่��ม�ได!ม�กฎห่มายที่าร+ณโห่ดร!ายเช�นน�� ที่��งน��เพิราะศาลของอ�งกฤษยอมให่!ม�ล0กข+น และม�ที่นายเพิ��อว�าความแที่นจ6าเลย สั�วนศาลอ��น ๆ ในย+โรปไม�ยอมให่!จ6าเลยม�ที่นายและศาลที่6าห่น!าที่��ต�ดสั�นโดยไม�ต!องใช!ล0กข+น ผ0!ต!องห่าจะอ!างพิยานอะไรไม�ได! แต�โจที่ก2อาจให่!การเป�นความล�บได! ต�วผ0!พิ�พิากษาเป�นที่��งอ�ยการไปด!วยในต�ว นอกจากน��น กฎห่มายอาญาเห่ล�าน�� ห่าได!ม�ต�วบที่กฎห่มายเป�นลายล�กษณ2อ�กษรไว!แต�ประการใด ใช!จ6าก�นไว!ในห่�วที่��งน��นแล!วกFแปลความเอาตามอารมณ2ตามความเห่Fนของผ0!พิ�พิากษา เพิ��อให่!ลงโที่ษผ0!ต!องห่า

               วอลแตร2ม�ได!รอช!า เร��มใช!อ�ที่ธ�พิลและสัมบ�ต�ที่��เขาม�อย0�เพิ��อที่6าลายล!างกฎห่มายอ�นน��เสั�ย วอลแตร2กล�าวว�า เขาได!ใช!เวลาตลอดสัามป9เข�ยนว�พิากษ2ว�จารณ2บรรดากฎห่มายของพิวกพิระและกษ�ตร�ย2 พิวกห่น�งสั�อพิ�มพิ2ต�าง ๆ ที่��วย+โรปได!พิาก�นเร�ยกร!องให่!เปPดคด�คาลาสั2ข"�นให่ม� เร�ยกได!ว�าเป�นกรณ�คร"กโครมชน�ดที่��ประชาชนแที่บจะไม�ได!เป�นอ�นห่ล�บอ�นนอนที่�เด�ยว ในที่��สั+ดกษ�ตร�ย2ต!องยอมปฏิ�บ�ต�ตามความเห่Fนของปวงชนและน6าคด�น� �นกล�บมาพิ�จารณาให่ม�ที่��งห่มด และได!ประกาศผลของค6าพิ�พิากษาออกมาว�าคาลาสั2เป�นผ0!บร�สั+ที่ธ�J คด�น��ที่6าให่!เก�ดการปฏิ�ว�ต�กฎห่มายอาญาข"�นให่ม� กฎห่มายน��ร �ฐบาลต�าง ๆ ได!ละเลยมาถื"ง ๘๐๐ ป9

               เม��อคด�ของคาลาสั2ได!ช�ยชนะในศาลแล!ว พิวกต!องห่าห่ร�อจ6าเลยซึ่"�งม�ได!ร�บความย+ต�ธรรมในที่6านองเด�ยวก�นน��กFพิาก�นมาห่าวอลแตร2 ย�งม�อ�กสั��งห่น"�งที่��วอลแตร2เป�นเด�อดเป�นแค!นกFค�อ อ6านาจว�ด ว�ดอาจกล�าวห่าห่ร�อจ�บคนมาที่รมาน และม�อ6านาจต�ดสั�นบ+คคลสัาม�ญที่��ที่6าผ�ดกฎห่มายของว�ดได! วอลแตร2ขอร!องให่!ว�ดเล�กย+�งก�บการเม�องและกฎห่มาย ขอให่!ที่6าก�จเก��ยวก�บจ�ตต2ใจแต�อย�างเด�ยวอ�นว�ดได!ละที่��งไม�น6าพิาน��นเสั�ย ประชาชนพิาก�นร�บรองช��นชมในความเห่Fนของวอลแตร2 ซึ่"�งวอลแตร2กFสัามารถืสัะสัางความสั�บสันระห่ว�างความผ�ดอ�นเก��ยวก�บกฎห่มายก�บความผ�ดเก��ยวก�บเร��องบาปกรรมน��ออกไปได!ที่�ละข��น ๆ

               เสั�อเฒ�าผ0!บ0ชาประเที่ศของเขาม�ความประสังค2ที่��จะกล�บมาด0ปาร�สัที่��ร �กอ�กคร��งก�อนตาย ว�นห่น"�งในเด�อนก+มภาพิ�นธ2ป9 ๑๗๗๘ เจ!าพิน�กงานด�านภาษ�ฝร��งเศสัได!เร�ยกให่!รถืค�นห่น"�งห่ย+ดเพิ��อขอตรวจด0ว�าจะม�ของสั��งใดที่��ต!องเสั�ยภาษ�บ!าง ผ0!เฒ�าร�างผอมซึ่"�งน��งมาในรถืกล�บห่�วเราะอย0�ในล6าคอและกล�าวว�า "ไม�ม�ของสั��งใดที่��ต!องเสั�ยภาษ�ดอกพิ�อค+ณ ม�แต�ต�ว

Page 94: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ฉ�นเที่�าน��นเป�นของต!องห่!าม" เจ!าพิน�กงานภาษ�เปPดประต0รถืชะโงกเข!าไปด0 "ค+ณพิระช�วยที่�านวอลแตร2ดอกห่ร�อ !"

               ปาร�สัได!ต!อนร�บวอลแตร2อย�างมโห่ฬาร บ+คคลสั6าค�ญที่+กคนได!มาแสัดงความย�นด�ต!อนร�บวอลแตร2ที่��วก�นห่มดที่��งกร+งปาร�สัไม�ม�ละเว!น ไม�ว�าจะเป�นชาวฝร��งเศสัห่ร�อชาวต�างประเที่ศ สัภามห่าว�ที่ยาล�ยแห่�งชาต� ซึ่"�งได!เคยคว6�าวอลแตร2มาคร��งห่น"�งเม��อห่ลายสั�บป9มาแล!วเพิ��อจะเอาต6าแห่น�งไปให่!แก�สัมาช�กสัภาน�กการเม�อง บ�ดน��สัภามห่าว�ที่ยาล�ยได!อ!าแขนออกร�บรองวอลแตร2โดยบรรดาเขาเห่ล�าน��น กFม�ได!คาดห่มายว�า การต!อนร�บคร��งน��จะเป�นการต!อนร�บคร��งสั+ดที่!าย

               ละครเร��องให่ม�ของวอลแตร2 ได!ร�บการต!อนร�บด!วยเสั�ยงตบม�ออย0�ตลอดเวลาจนกระที่��งฟIงไม�ร0 !เร ��อง ในเด�อนพิฤษภาคมซึ่"�งเป�นวาระบรรจบครบรอบการฉลองสั+ดที่!ายน�� ที่�านน�กประพิ�นธ2ผ0!เฒ�ากFถื"งแก�กรรม อาย+ได! ๘๓ ป9 ค6ากล�าวที่��วอลแตร2ฝากไว!ก�อนสั��นใจ ซึ่"�งเลขาน+การของเขาได!บ�นที่"กไว! ค�อ "ข!าพิเจ!าตายที่��ง ๆ ที่��ย�งร�กและบ0ชาพิระเจ!า และย�งร�กเพิ��อนฝ0ง ไม�เกล�ยดผ0!ที่��เป�นศ�ตร0ของข!าพิเจ!า แต�ข!าพิเจ!าเกล�ยดการเช��อถื�อลางเห่ล�อเก�น"

               วอลแตร2ถื"งแก�กรรมเม��อว�นที่�� ๓๐ พิฤษภาคม ค.ศ.๑๗๗๘

               ผ0!ม�อ6านาจของว�ดห่ร�อน�ยห่น"�งที่0ตสัวรรค2 ไม�ยอมให่!เอาศพิของน�กประพิ�นธ2ผ0!ม�นามอ+คโฆษน�� เข!าฝIงในว�ดซึ่"�งอย0�ในอ�ที่ธ�พิลของตน แต�ที่ว�าพิวกเพิ��อนของวอลแตร2 ได!จ�ดยกศพิวอลแตร2รวมไปในห่ม0�ของเขาข"�นน��งรถื น6าผ�านยามประต0ออกไปเพิ��อให่!เห่Fนว�าวอลแตร2ย�งไม�ตาย ถื!าม�ฉะน��น ศพิของวอลแตร2กFคงม�สัภาพิอย�างเด�ยวก�บศพิของเลค0วแวร2นางละครผ0!ม�ช��อเสั�ยง พิวกเพิ��อน ๆ ได!น6าศพิวอลแตร2ไปฝIงไว!ในที่��อ�นสัมควรนอกนครห่ลวง

 

       แต�ฝร��งเศสัย�งต!องกะเสั�อกกะสัน ต�อสั0!ก�บพิวกม�อ6านาจที่��ม�น�สัสั�ยที่าร+ณโห่ดร!ายอย0�ต�อไป จนกระที่��งในที่��สั+ดจ"งได!น"กถื"งอรรคบ+ร+ษที่��ร !องว�า

"ประชาชนที่��งห่ลายจงต��นเถื�ด สัล�ดโซึ่�แห่�งพิ�นธนาการออกที่��งเสั�ย"

             เม��อการปฏิ�ว�ต�ได!เป�นผลสั6าเรFจเร�ยบร!อยแล!ว  ในเด�อนกรกฎาคม ค.ศ.๑๗๙๑ ประชาชนได!น6าเอาศพิของวอลแตร2กล�บมาย�งนครปาร�สั มาประด�ษฐานไว!ในที่�ามกลางความ

Page 95: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

พิ�นาศของบาสัต�ย2เป�นการฉลองช�ยชนะค�นห่น"�ง ประชาชนน�บแสันพิาก�นเด�นที่างมาเป�นแถืวยาวแน�นขน�ด เพิ��อที่6าการสั�กการะศพิของวอลแตร2 ก�อนที่��ที่างการจะได!น6าศพิของวอลแตร2ไปฝIงไว!ที่��ป0ชน�ยสัถืานปIงเตอFอง อ�นเป�นที่��ฝIงศพิของมห่าบ+ร+ษของฝร��งเศสั ขณะเม��อเคล��อนกระบวนการศพิ ธงกFสัะบ�ดคล��ออกโบกไปมาในที่�ามกลางเสั�ยงร!องว�า

               ที่�านให่!ความอ�สัรภาพิที่างใจแก�เรา                ที่�านเตร�ยมพิร!อมเพิ��อความเป�นอ�สัสัระ

เกษม โปษกฤษณะ

ท"ศนำะต�อส"งคำมขัองวอลแตร( ช�ว�ตอ�นระห่กระเห่�นของน�กประพิ�นธ2ให่ญ� ผ0!แต�งเร��องที่��ที่6าความสั��นสัะเที่�อนให่!แก�ย+ค

              ญิ"ง ฟร�งซึ่�วสั2 มาร� อาร0เอต2 เดอ วอลแตร2 ผ0!แต�งเร��อง "ฆานฑิ�ต" น�� เก�ดที่��กร+งปาร�สั เม��อป9 ค.ศ.๑๖๙๔ ว�นที่�� ๒๙ พิฤศจ�กายน และตายเม��อว�นที่�� ๓๐ พิฤษภาคม ค.ศ.๑๗๓๘ โดยตระก0ล เขากFเป�นล0กผ0!ด�ม�ศ�กด�Jของสัม�ยน��น และโดยเล�อด เขากFได!ร�บมรดกที่างปIญญา และปร�ชาญาณมาจากบ�ดาไม�น!อยเลยเห่ม�อนก�น สัายโลห่�ตที่างมารดากFปรากฎว�าเป�นผ0!ฉลาดเฉล�ยวในที่างอ�กษรศาสัตร2ด!วยเห่ต+น� �น ความม�ไห่วพิร�บในที่างแต�งห่น�งสั�อ จ"งปรากฏิออกมาต��งแต�เขาย�งอย0�ในปฐมว�ย

               เห่Fนจะเป�นด!วยความร0 !จ�กค�ด และความไม�พิอใจต�อสั�งคมที่��แวดล!อมเขาอย0�มาแต�เลFกแต�น!อยน��นเอง จ"งที่6าให่!เขาม�ได!ย�นด�แก�การครองช�ว�ตอย�างสั+ขสับายตามเห่ล�ากอ

Page 96: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

เที่�อกเถืาเที่�าที่��พิ"งเป�น วอลแตร2ในช�ว�ตจร�งได!เผช�ญต�อว�บากกรรม และพิฤต�การณ2นานาชน�ด เขาถื0กจ6าค+กด!วยความผ�ดที่างความค�ดอ�นก!าวห่น!าของเขาและซึ่"�งเขาม�ศร�ที่ธา เม��อป9 ค.ศ.๑๗๑๗ ค+กที่��ถื0กข�งอย0�ค�อค+กบาสัต�ย2 อ�นม�ช��อ ระห่ว�างป9 ค.ศ.๑๗๒๖ ถื"ง ๑๗๒๙ เขาได!ไปอย0�ประเที่ศอ�งกฤษ ที่��งเพิ��อห่น�ภ�ยและเพิ��อศ"กษาเห่ต+การณ2และด!วยเห่ต+ที่6านองเด�ยวก�นน��น เขาต!องไปพิ6าน�กอย0�ที่��ซึ่�เรย2ต��งแต�ป9 ค.ศ.๑๗๓๔ จนถื"งป9 ค.ศ.๑๗๔๙ ที่��ง ๆ ที่��เขาเองกFร�กปาร�สัอย�างย��งและไม�ปรารถืนาที่��จะจากไป จากน��นกFได!ไปพิ6าน�กอย0�ในกร+งเบอร2ล�น ต��งแต�ป9 ค.ศ.๑๗๕๐ จนถื"ง ป9 ๑๘๕๓ และระห่ว�างป9 ค.ศ.๑๘๕๔ ถื"ง ๑๗๗๘ ไปอย0�ในประเที่ศสัว�ตเซึ่อร2แลนด2และในเฟอร2เนย2 แต�เม��อจะตายเขาได!ขอร!องให่!น6าร�างซึ่"�งเจFบมากแล!วเข!าสั0�กร+งปาร�สัเพิ��อจะตายที่��น� �น กร+งปาร�สัเป�นเม�องที่��วอลแตร2ได!ร6าพิ�นไว!ว�า เป�นแห่�งแรกในโลกที่��เขาได!พิบร�ศม�ของอ+ปที่านอ�นจร�สัจ!า

               โดยงานของเขา วอลแตร2เป�นที่��งกว� น�กประว�ต�ศาสัตร2น�กปร�ชญา และน�กประพิ�นธ2 ตามการว�เคราะห่2ของวงการศ"กษาวรรณคด�ของฝร��งเศสัเอง จ�ดว�าวอลแตร2ที่รงฝ9ม�อช��นเย��ยมที่��สั+ดของเขาในที่างบที่กลอน ห่น�งสั�อต�าง ๆ ที่��วอลแตร2เข�ยนไว!น� �นม�มากมายด!วยก�น

               สั6าห่ร�บบที่กลอนช��นเย��ยมที่��สั+ดวอลแตร2ประพิ�นธ2ไว! ค�อ มห่ากาพิย2เร��อง La

Henriade สั6าห่ร�บเอกสัารที่างประว�ต�ศาสัตร2ช��นเอกของเขา ค�อ ห่น�งสั�อช��อ Charles XII

ซึ่"�งเขาเข�ยนเสัรFจ เม��อป9 ค.ศ.๑๗๓๑ เร��อง Le Si?cle de Louis XIV ซึ่"�งเข�ยนเสัรFจเม��อ ค.ศ.๑๗๕๑ และเร��อง L' Essai sur les moeurs ซึ่"�งเสัรFจเม��อ พิ.ศ.๑๗๕๖ ในวงการศ"กษาประว�ต�ศาสัตร2ถื�อว�าวอลแตร2เป�นปรมาจารย2ในมรรคว�ธ�ให่ม� โดยห่�นเห่การศ"กษาประว�ต�ศาสัตร2แบบเก�าอ�นแห่!งแล!งด!วยการจดจ6าเอาไว!แต�ว�นเด�อนป9ของเห่ต+การณ2 มาสั0�การศ"กษาล"กลงไปในต�วละครสั6าค�ญ ๆ ในประว�ต�ศาสัตร2เอง ค�อ ศ"กษาที่างมารยาที่ของคนน��น ๆ แนวความค�ด และผนวกเอาข!อน�าร0 !ต�าง ๆ ในย+คสัม�ยน��น ๆ ใสั�ลงไปด!วย อาที่�เช�น ความน�าร0 !ในที่างการศ"กษาของประชาชน ที่างศ�ลปะ และแนวที่างแห่�งความสั�มพิ�นธ2ของนานาชาต�แห่�งย+คน��นด!วย

               นวน�ยายประชดสั�งคมเร��อง "ฆานฑิ�ต" น��ถื�อว�าเป�น Master Romance

of Ridicule เน��องจากเขาได!เข�ยนข"�นด!วยเจตนาที่��จะประชดภาวะแห่�งสั�งคมของฝร��งเศสัและของประเที่ศใกล!เค�ยงในย+คน��น เม��อเร��องน��ถื0กต�พิ�มพิ2เป�นคร��งแรก ๆ มห่าชนที่��วไปแตกต��นอ�านก�นน�บต��งแต�คนช��นสั0งจนคนสัาม�ญ และเร�ยกได!ว�าอ�านก�นต��งแต�ในห่!องร�บแขกอ�นห่ร0ห่ราของราชสั6าน�กไปจนห่!องใต!บ�นไดของพิวกสัาวใช!ต6�า ๆ และเป�นผลให่!เก�ดความสัะเที่�อนแก�บ+คคลจ6าพิวกสัมมต�เที่วดาที่��วไปที่��งย+โรป

               ตลอดช�วงช�ว�ต แห่�งการที่6างานและการค�ดของวอลแตร2เขาได!เข�ยนจดห่มายโต!ตอบก�บบ+คคลสั6าค�ญ ๆ ของย+โรปย+คน��นมากรายและมากมาย จดห่มายเห่ล�าน��เขาเกFบร�กษาไว!โดยเร�ยบร!อยที่��งน��น ปรากฏิว�าเม��อเขาวายชนม2ลง เขาได!ที่��งเอกสัารอ�นม�ค�าย��งน��ไว!เป�นจ6านวนถื"ง ๑๐,๐๐๐ ฉบ�บ ผ0!ที่��วอลแตร2เข�ยนถื"งน��นม�ที่��งบรรดา พิระราชา เจ!านายต�าง ๆ

Page 97: ก๊องดิ-วอลแตร์ (CANDIDE-VOLTAIRE)

ข+นนางผ0!ย��งให่ญ�ต�าง ๆ และน�กประพิ�นธ2และกว�ของย+คน��นที่��วไปในที่+กประเที่ศ เป�นที่��ถื�อก�นว�า เอกสัารเห่ล�าน��ช�วยให่!คนร+ �นต�อมาได!ร0 !ได!เข!าใจความเป�นไปของศตวรรษน��น ที่��งในที่างว�ตถื+และในที่างปIญญาอย�างด�ย��งที่�เด�ยว

               ในการเข�ยนประว�ต�ศาสัตร2 แบบแห่�งที่6านองของวอลแตร2เป�นแบบพิรรณนาไม�ใช�เข�ยนอย�างสั6านวนพิ0ด, ในที่างปร�ชญาแนวความค�ดของวอลแตร2เป�นไปในที่างศ�ลธรรมและเน!นห่น�กไปในที่างเสัร�ภาพิของพิลเม�อง ในความก!าวห่น!าที่างว�ตถื+ของช+มชน ในที่างข�นต�ธรรม และในที่างที่��เก��ยวก�บพิระเจ!าของศาสันา, ในที่างการประพิ�นธ2น� �น ถื�อว�า แบบที่6านองของวอลแตร2เป�นแบบสัาม�ญและเป�นธรรมชาต�ที่��สั+ด แต�ถื!าเที่�ยบก�บบรรดาบที่ประพิ�นธ2ของปราชญ2คนอ��น ๆ เช�น บอสัซึ่0เอต2 ห่ร�อ ปาสักาลแล!ว แบบของวอลแตร2ด0เห่ม�อนจะขาดความล"กซึ่"�ง และขาดพิล�งมากกว�าเขาไม�น!อย

Anonymous


Recommended