Transcript
Page 1: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 2: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

ang gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng mga kalakaran kung paano sumusulat ang mga Pilipino sa kanilang wikang pambansa. Inilalahad sa ortograpiyang ito ang estandardisadong mga grapema (o pasulat na mga simbolo) at mga tuntunin sa paggamit at pagbigkas ng mga simbolong ito.

Page 3: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 4: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Ang mga grapema sa praktikal na ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng:

Page 5: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Ang serye ng mga letra ay tinatawag na alpabeto ay binubuo ng dalawampu’t walong (28) letra at binibigkas sa tunog-Ingles maliban sa ñ.

Page 6: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Aa“ey”

Bb“bi”

Cc“si”

Dd“di”

Ee“i”

Ff“ef”

Gg“ji”

Hh“eych”

Ii“ay”

Jj“jey”

Kk“key”

Ll“el”

Mm“em”

Nn“en”

Ññ“enye”

NGng“enji”

Oo“ow”

Pp“pi”

Qq“kyu”

Rr“ar”

Ss“es”

Tt“ti”

Uu“yu”

Vv“vi”

Ww“dobolyu”

Xx“eks”

Yy“way”

Zz“zi”

Page 7: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Maaring buuin ito ng:

1.Paiwa (`), at pakupya (ˆ) na sumisimbolo sa impit na tunog (?).2.Tuldik na pahilis (´) na sumisimbolo sa diin at/o haba.

Page 8: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

3. Bantas, gaya ng tuldok (.), pananong (?), padamdam (!), kuwit (,), tuldok-kuwit (;), tutuldok (:), kudlit (‘), at

gitling (-).

Page 9: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 10: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Paletra ang pasalitang pagbaybay sa Filipino na ang ibig sabihin ay isa-isang pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-sunod ng mga letrang bumubuo sa isang salita, pantig, daglat, akronim, inisyal, simbolong pang-agham, atbp.

Page 11: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

PASULAT

PABIGKAS

Salita boto /bi-ow-ti-ow/plano /pi-el-ey-en-ow/Fajardo

/kapital ef-ey-jey-ey-ar-di-ow/

vinta /vi-ay-en-ti-ey/jihad /jey-ay-eych-ey-di/

Pantig it /ay-ti/kon /key-ow-en/trans /ti-ar-ey-en-es/pa /pi-ey/tsart /ti-es-ey-ar-ti/

Page 12: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

•MERALCO (Manila Electric Company) /em-i-ar-ey-el-si-ow/•PASATAF (Pambansang Samahan ng mga Tagamasid at Tagapagtaguyod ng Filipino) /pi-ey-es-ey-ti-ey-ef/•ARMM (Autonomous Region of Muslim Mindanao /ey-ar-em-em/ •ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) /ey-es-i-ey-en/

Page 13: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Bb. (Binibini) /kapital bi-bi/

G. (Ginoo) /kapital ji/

Gng. (Ginang) /kapital ji-en-ji/

Kgg. (Kagalang-galang)

/kapital key-ji-ji/

Dr. (Doktor) /kapital di-ar/

Page 14: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

MLQ (Manuel L. Quezon) /em-el-kyu/

CPR (Carlos P. Romulo) /si-pi-ar/

JVP (Jose Villa Panganiban) /jey-vi-pi/

LKS (Lope K. Santos) /el-key-es/

AGA (Alejandro G. Abadilla) /ey-ji-ey/

Page 15: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

KWF (Komisyon sa Wikang Filipino) /key-dobolyu-ef/

PSLF (Pambansang Samahan sa Lingguwistikang Filipino) /pi-es-el-ef/

KBP (Kapisan ng mga Brodkaster sa Pilipinas) /key-bi-pi/

PLM (Pamantasan ng Lungsod ng Maynila) /pi-el-em/

MSU (Mindanao State University) /em-es-yu/

NGO (Non-Governmental Organization) /en-ji-ow/

Page 16: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Fe (iron) /ef-i/

H2O (water) /eych-tu-ow/

NaCl (sodium)

/en-ey-si-el/

lb. (pound) /el-bi/

kg. (kilogram)

/key-ji/

v (velocity) /vi/

Page 17: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

b.1. Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang katutubong wika sa Pilipinas.

Page 18: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“vakul” - (Ivatan) panakip sa ulo na yari sa palmera na ginagamit bilang pananggalang sa ulan at init ng araw.

“payyo-payew” – (Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw.

Page 19: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“bananu” – (Hudhud) sa halip na hagdan-hagdang palayan (rice terraces)

“tnalak o t’nalák” – (T’boli) habing yari sa abaka ng mga T’boli.

“butanding” – (Bicol) sa halip na “whale shark”

Page 20: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“cabalen” – (Pampango) kababayan

“hadja” – babaeng Muslim na nakarating na sa Mecca.

Page 21: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“status quo” “pizza pie”“bouquet” “sheik”“samurai” “french fries”

Page 22: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“familia” - pamilya

“baño” - banyo“cheque” - tseke“maquina” - makina

Page 23: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 24: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

bérde -berdeng-berdekapé - kapeng-kapekarné - karneng-karnelibre - libreng-libresuwerte- suwerteng-suwerte

Page 25: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 26: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

ano - ano-anosino - sino-sinopito - pito-pitohalo - halo-halo (magkakasama

ang iba’t ibang bagaybuto - buto-butopiso - piso-piso

Page 27: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 28: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

haluhalo (pagkain)salusalo (piging/handaan)

Hindi kasama ang paruparo at gamugamo dahil walang salitang-ugat na paro at gamo at hindi makatatayong mag-isa.

Page 29: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

kórte - kortihánatake - atakihinsalbahe - salbahíhinbálot - balútinhintô - hintuán

Page 30: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

sine - sinehanbote - botehanonse - onsehanbase - basehan

Page 31: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

mésa - mísaúso - ósotéla - tíla

Page 32: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

babáe, hindi babáibúhos, hindi búhussampû, hindi sampô

Page 33: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 34: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Ang pantig ay isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. May isa (1) lamang patinig sa bawat pantig.

Page 35: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

oras – o.rasulo – u.loilaw – i.lawasin – a.sinalam – a.lam

Page 36: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Tinutukoy ang pantig ayon sa kayarian nito sa pamamagitan nang paggamit ng simbolo: K para sa katinig, P para sa patinig.

Page 37: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Kayarian Halimbawa

PP i.log

KPKP bu.nga

PKPK us.bong

KPKKPK bul.sa

Page 38: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Ang pagpapantig ay paraan ng paghahati ng salita. Ito ay ibinabatay sa grapema o nakasulat na simbolo.

Page 39: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 40: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Salita Mga Pantig

aakyat a.ak.yat

aalis a.a.lis

alaala a.la.a.la

uuwi u.u.wi

totoo to.to.o

Page 41: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 42: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Salita Pantig

aklat ak.lat

bunso bun.so

impok im.pok

isda is.da

usbong us.bong

Page 43: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 44: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Salita Pantig

eksperto eks.per.to

transpormer trans.por.mer

ekskomunikado

eks.ko.mu.ni.ka.do

transportasiyon

trans.por.ta.si.yon

Page 45: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 46: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Salita Pantig

asambleya a.sam.ble.ya

alambre a.lam.bre

balandra ba.lan.dra

empleyado em.ple.ya.do

kontrol kon.trol

templo tem.plo

Page 47: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 48: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Salita Pantig

ekstra eks.traeksklusibo eks.klu.si.boekstradisyon

eks.tra.dis.yon

Page 49: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Ang mga tuntunin sa pag-uulit ng pantig ay ang sumusunod:

Page 50: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 51: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

alis a.a.lis

iwan i.i.wan

ulan u.u.lan

alamin a.a.la.min

orasan o.o.ra.san

Page 52: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

maiwan ma.i.i.wanuminom u.mi.i.nommag-agiw mag.a.a.giwmag-aral mag.a.a.ralumambon u.ma.am.bon

Page 53: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 54: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

ba.ha ba.ba.ha mag.ba.ba.ha

pu.lot pu.pu.lot nag.pu.pu.lot

su.lat su.su.lat mag.su.su.lat

pu.tol pu.pu.tol mag.pu.pu.tol

la.kad la.la.kad ni.la.la.kad

Page 55: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 56: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

plan.tsa pa.plan.tsa.hin mag.pa.plan.tsa

pri.to pi.pri.tu.hin mag.pi.pri.to

ku.wen.to ku.ku.wen.tu.han mag.ku.ku.wen.to

Page 57: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 58: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 59: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“rule” = tuntunin“narrative” = salaysay“skill” = kasanayan“banquet” = salusalo“tranquil” = panatag, tahimik, tiwasay, payapa

Page 60: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“bana” (Hiligaynon at Sugbuanong Binisaya) tawag sa asawang lalaki

“butanding” (Bicol) whale shark

Page 61: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“imam” (Tausug) Muslim priest

“cañao” (Igorot) panseremonyang sayaw

“banhaw” (Visaya) muling pagkabuhay

“chidwai” (Ivatan) biloy (dimple)

“gahum” (Cebuano, Hiligaynon, Waray) kapangyarihan

Page 62: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

3.1. Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA.

“vocabulario” > “bokabularyo”“telefono” > “telepono”“celebracion” > “selebrasyon”“maquina” > “makina”“psicologia” > “sikolohiya”

Page 63: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

estudyante – hindi istudyanteestilo - hindi istiloespiritu – hindi ispirituestraktura – hindi istrukturadesgrasya – hindi disgrasyaespesyal – hindi ispesyal

Page 64: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

politika – hindi pulitikaopisina – hindi upisinatradisyonal – hindi tradisyunalkoryente – hindi kuryente

Page 65: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 66: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Kastila Filipino

convencion kumbensiyon

conferencia kumperensiya

convento kumbentoconforme kumpormeconvulsion kumbulsiyon

Page 67: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 68: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Español Filipino Ingles

imagen imahen image

dialogo diyalogo dialogue

prioridad

priyoridad

priority

Page 69: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 70: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 71: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“habeas corpus”“bouquet”“depot”“toupee”“spaghetti”“reservoir”

Page 72: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 73: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Manuel Quezon varicose veinsBiñan, Laguna chemotherapyAblaza Bldg. videotapeJose Reyes Hospital x-rayJohnson wax carbon dioxide

Fe (iron)C (carbon)ZnO ( zinc oxide)v (velocity)

Page 74: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 75: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

maka-Diyosmaka-Inglespa-Davao

Page 76: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

magpa-Palmagvi-Viosmagfo-Fordmagjo-Johnson

Page 77: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

magju-juicemagju-dutymagji-jeep

Page 78: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 79: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

plantsa pa-plan-tsa-hin

magpaplantsa

prito pi-pri-tu-hin magpiprito

klase mag-ka-kla-se magkaklase

Page 80: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

blow-out magbo-blow-out

drawing magdo-drawing

gargle magga-gargle

photocopy

magpo-pho-to-co-py

Page 81: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 82: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

mga paintingmga opisyalmga computer

Page 83: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

paintings – hindi “mga paintings”opisyales – hindi “mga opisyales”computers – hindi “mga computers”

Page 84: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 85: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

kalalakihan

-hindi “mga kalalakihan”-hindi “limang kalalakihan”

kababaihan

-hindi “mga kababaihan”-hindi “anim na kababaihan”

kaguruan -hindi “mga kaguruan”-hindi “tatlong kaguruan”

Kabataan (youth)

-hindi “mga kabataan”-hindi “sampung kabataan”

Page 86: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

d.4.1 Ginagamit ang panlaping makauri sa salitang-ugat na hindi orihinal na pang-uri.

Page 87: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Pang-akademya/akademiko

-hindi “pang-akademiko”

Pangkultural/cultural

-hindi “pangkultural”

Panglingguwistika/Lingguwistik

-hindi “panlingguwistik”

Page 88: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

e.1. Sa mga salitang Ingles na nagtatapos sa “ct”, ang “ct” ay nagiging “k” kapg binaybay sa Filipino.

Page 89: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

abstract - abstrakimpact - impakaddict - adikcontract - kontrak

Page 90: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino
Page 91: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

scarfscriptsloganspaspark

Page 92: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

schedule - iskedyulsport - isportscout - iskawtscholar - iskolar

Page 93: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

bulletin - buletingrammar - gramarpattern - paterntransmitter - transmiter

Page 94: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“a + (e,o) = maestro, aorta“e + (a,o) = teatro, teorya“o + (a,e) = loa, poesiya

Page 95: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

i + (a,e,o) = barberia – barberya

=Deciembre - Disyembre

u + (a,e,i,o) = auto – awto= zarzuela- sarsuela= buitre - buwitre

Page 96: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Sinisingitan ng y o w sa mga sumusunod na posisyon:

a. Kung ang kambal-patinig ay nasa unang pantig ng salita,

ia = diyabetes (diabetes), biyahe (viaje), piyano (piano)

ie = Biyernes (Biernes), piyesta (fiesta), siyete (siete)

io = Diyos (Dios), piyorea (piorrea)ua = guwapo (guapo)ue = kuwenta (cuenta), kuwerdas

(cuerdas)

Page 97: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

b. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa adalawa o mahigit pang mga katinig.

ia = diperensiya (diferencia)ie = impiyerno (infierno)io = edipisyo (edificio)ue = sarsuwela (zarzuela)ui = buwitre (buitre)uo = oblikwo (oblique)

Page 98: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

c. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa H.

lohiya (logia)kolehiyal (collegial)rehiyon (region)kolehiyo (colegio)perhuwisyo (perjuicio)

Page 99: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

“Ang pagmamahal sa wikang dayuhanay pagpapababa sa sariling dangalpanggulo sa isip, at sa unawaansa ating pagsulong ay nagpapabagal.”

-Agonel

Page 100: Gabay Sa Ortograpiya Ng Wikang Filipino

Prepared by:

Miss LUDIVINA M. TUAZON

ES-I, Filipino (Elementary)


Recommended