Ang Praymer na ito ng

Magna Carta of Women (R.A. 9710)

ay inedit ni Fe Arriola.

Dinisenyo nina

Pol Torrente at Jay Jamoralin.

Copyright © 2011

PRAYMER

MAGNA CARTA

OF WOMEN

R.A. 9710

Working for Empowerment and Good Governance Institute, Inc. (WeGovern Institute)

NOTES

1

Alam nating lahat na ang kalahati ng populasyon ng Pilipinas ay binubuo

ng mga babae. Dahil dito, hindi maikakaila na malaki at makahulugan

ang papel nila sa paghubog at pagpapaunlad ng bansa. Sa pamilyang

Pilipino, mahalaga ang ginagampanan nila bilang ina, asawa, kapatid,

anak at lola. Ngunit higit pa dito ay may kakayahan silang maiaalay sa

pagbabago at ikabubuti ng lipunan na kanilang ginagalawan at ng buong

bansa.

Sayang na madalas, may naiiba at di pantay o mas mababang pagtingin

sa pagkatao, talino, lakas ng loob, at lakas sa paggawa ng kababaihan

kumpara sa kalalakihan. Dahil dito, ang kasarian ay nagiging hadlang sa

malayang paglahok ng isang babae sa larangan ng lipunan sa labas ng

tahanan. Ang pagiging babae, sa kasalukuyang sitwasyon, ay nagsisil-

bing balakid sa paglilingkod ayon sa kanyang kakayahan at sa pakikina-

bang sa bunga ng kanyang pagsisikap. Ang tawag dito ay

diskriminasyon. Ang diskriminasyon laban sa kababaihan

ay nangyayari sa maraming sitwasyon

at sa maraming paraan.

ANG MAGNA CARTA OF WOMEN

Ang Magna Carta of Women ay isinabatas noong Hulyo 8, 2008

upang alisin ang lahat ng uri ng diskriminasyon laban sa kababaihan

at sa halip ay itaguyod ang pagkapantay-pantay ng mga babae at la-

laki sa lahat ng bagay, alinsunod sa mga batas ng Pilipinas at mga

pandaigdigang instrumento, lalo na ang Convention on the Elimina-

tion of All Forms of Discrimination Against Women o CEDAW.

Layunin nito na itaguyod ang husay at galing ng bawat babae at ang

potensyal nila bilang alagad ng pagbabago at pag-unlad, sa pama

magitan ng pagkilala at pagtanggap sa katotohanan na ang mga

karapatan ng kababaihan ay karapatang pantao.

PONDO

Ang panimulang pondo para sa pagpapatupad ng batas ay manggagaling

sa kasalukuyang “budget” ng mga may kinalamang ahensya, hanggang

sa ang pondo ay maisama sa kanilang taunang “budget” sa ilalim ng

General Appropriations Act. Gagawin ng Pamahalaan ang lahat ng ma-

gagawa upang epektibong maisakatuparan ang katungkulan nito sa ila-

lim ng batas.

16

MGA DEPINISYON

Diskriminasyon – anumang pag-uuri, eksklusyon o restriksyon batay sa kasarian na naglalayon o/at nagiging sanhi ng hindi pagkilala, paggalang at pagtamasa ng mga babae ng kanilang mga karapatan o kalayaan. Gender and Development – perspektibang pangkaunlaran na

kumikilala at nagbibigay halaga sa papel ng mga babae sa kaunlaran at nagtataguyod ng kanilang partisipasyon sa pag-kakamit nito. Gender Mainstreaming – istratehiya ng Pamahalaan upang maalis ang diskriminasyon laban sa kababaihan at masiguro ang pagkakapantay-pantay ng mga babae at lalaki sa lahat ng oras. Women Empowerment – Pagkakaroon ng mga babae ng mga oportunidad na dati-rati’y nakalaan lamang sa mga lalaki.

2

RESPONSIBILIDAD NG PAMAHALAAN

Itinalaga ng Magna Carta of Women ang Pamahalaan bilang pangunahing

tagapagpatupad (“primary duty bearer”) ng komprehensibong batas na ito.

Ginawa na tuwirang responsibilidad ng Pamahalaan na proteksyunan ang kaba-

baihan sa lahat ng uri ng diskriminasyon at ipagtanggol ang kanilang mga kara-

patan.

Katuwang ang mga ahensya at yunit nito, maglalatag ang Pamahalaan ng mga

nararapat at mabisang paraan upang maisakatuparan ang mga layunin ng ba-

tas. Kabilang sa mga paraan na ito ang paglikha at pagpapatupad ng mga ba-

tas, patakaran at programa na nagsasaalang-alang sa mga pangangailangan ng

mga babae, tungo sa kanilang kahusayan at kabutihan. Gagawa din ng mga

hakbang ang Pamahalaan upang marepaso o maalis ang mga batas, patakaran,

programa, at polisiya na nagpapalala sa diskriminasyon laban sa kababaihan.

Ang isa pang hamon ng batas sa Pamahalaan ay ang basagin nito ang mga

“stereotype” at tanggalin ang mga istrukturang panlipunan, tulad ng kostum-

bre, tradisyon, paniniwala, salita at gawi, na nagpapahiwatig ng hindi pantay sa

pagtingin sa mga babae at lalaki.

SINO ANG SAKLAW NG MAGNA CARTA?

Lahat ng babaeng Pilipino, anuman ang edad, pinag-aralan, trabaho o hanap-

buhay, propesyon, relihiyon, uri o pinagmulan (“ethnicity”) ay saklaw ng

Magna Carta. Binibigyan ng batas na ito ng nabubukod na pansin ang kala-

gayan ng mga batang babae, mga matatanda, mga may kapansanan, mga ba-

bae sa iba’t ibang larangan, “Marginalized Women”, at “Women in Especially

Difficult Circumstances”.

Itinuturing na “Marginalized Women” ang mga babaeng mahirap o nasa di

panatag na kalagayan. Sila ang mga wala o may limitadong kakayahan na

matamo ang mga batayang pangangailangan at serbisyo. Kabilang dito ang

mga kababaihang manggagawa, maralitang tagalungsod, magsasaka at mang-

gagawang bukid, mangingisda, migrante, at kababaihang Moro at katutubo.

Ang “Women in Especially Difficult Circumstances” naman ay ang mga ba-

baeng nasa mapanganib na kalagayan o masikip na katayuan tulad ng mga bik-

tima ng pang-aabuso at karahasan at armadong sigalot, mga biktima ng prosti-

tusyon, “illegal recruitment”, “human trafficking” at mga babaeng nakakulong.

Lahat ng sangay at ahensya ng Pamahalaan, pampublikong pamantasan

at kolehiyo, korporasyong kontrolado o pag-aari ng Pamahalaan, LGU at

iba pa, ay dapat magkaroon ng GAD Plan and Budget taun-taon. Ang

GAD budget ay katumbas ng hindi bababa sa 5% ng kanilang kabuuang

pondo. Ito ang gagamitin sa mga programa at proyekto ng at para sa

kababaihan. Kailangan ding magtayo at magpaunlad ng “GAD Focal

Points System” upang mapabilis ang “gender mainstreaming”.

Para sa mga LGU, isinusulong ng batas ang paglikha at pagpapasa nila ng

mga Gender and Development Code upang matugunan, base sa konsul-

tasyon, ang mga isyu ng kababaihan sa kanilang lokalidad.

MGA PARUSA

Ang ahensya ng Pamahalaan, LGU o korporasyong pag-aari o kontrolado

ng Pamahalaan na mapapatunayang lumabag sa anumang probisyon at

“Implementing Rules and Regulations” ng Magna Carta of Women ay

papatawan ng naaayon na parusa batay sa rekomendasyon ng Civil Ser-

vice Commission (CSC) at/o Department of Interior and Local Govern-

ment (DILG).

Ang taong tuwirang may pananagutan sa paglabag, at maaaring pati na

ang pinuno ng ahensyang kinabibilangan nito, ay mananagot sa ilalim ng

batas na ito. Kung ang paglabag ay nagawa ng isang pribadong tao, siya

mismo ang mananagot at magbabayad ng danyos.

MGA “INCENTIVES”

Upang maayos na magampanan ng mga ahensya ng Pamahalaan, LGU at

iba pa ang kanilang mga tungkulin sa pagtataguyod ng mga karapatang

pantao ng kababaihan at matagumpay na maipatupad ang “gender re-

sponsive programs”, lilikha ang Pamahalaan ng mga pabuya o gantim-

pala (“incentives”). Pamamahalaan ito ng isang “board” na gagabayan

ng mga batas at panuntunan na gagawin ng PCW.

15

ANU-ANO ANG KARAPATAN NG

KABABAIHAN AT ANG RESPONSIBILI-

DAD NG PAMAHALAAN UKOL SA

BAWAT ISA NITO?

Kinikilala, iginagalang at itinataguyod ng Magna Carta ang lahat ng kara-

patan – panlipunan, pang-ekonomya, pulitikal, kultural at sibil – ng

bawat babae, sang-ayon sa Konstitusyon ng Pilipinas at iba pang mga

batas at instrumentong nangangalaga sa kapakanan ng bawat mamama-

yan. Bukod dito, may mga karapatan na sadyang pambabae lamang.

Kabilang dito ang: proteksyon laban sa pang-aabuso at karahasan; kalig-

tasan sa panahon ng kalamidad, krisis, atbp.; pantay na representasyon

at partisipasyon sa pulitika at pamamahala; pantay na pagturing ng ba-

tas; pantay na pagkakataong magkamit ng edukasyon; at komprehensi-

bong serbisyong pangkalusugan.

Bawat babae ay may karapatang maging ligtas sa lahat ng uri at anyo ng

pang-aabuso at karahasan – pisikal, sekswal, emosyonal, at mental –

kabilang ang mga karahasan ng Estado. Ilan sa mga halimbawa ng

Violence Against Women ang pananakot, pambubugbog, pangga-

gahasa, prostitusyon, at “human trafficking”.

Responsibilidad ng Pamahalaan na sugpuin ang

pang-aabuso at karahasan na dinaranas ng

maraming babae, gumawa ng mga hakbang

upang maiwasan ang lahat ng ito, at tulungan

ang mga biktima tungo sa kanilang paggaling

(ng katawan at ng kalooban) at sa pagkakamit

ng hustisya. Bukod tanging pansin ang dapat

igawad sa mga babaeng dumaranas ng pang-

3

Proteksyon Laban sa Pang-aabuso at Karahasan

1

benepisyo at promosyon sa serbisyo ayon sa kakayahan at husay ng

trabaho.

Nararapat na siguruhin ng Pamahalaan ang respeto sa babaeng pulis

at sundalo sa lahat ng oras. Gayundin ay alisin ang mga patakaran

na humahadlang sa mga babae na gampanan ang tungkulin, pati na

sa “combat” at “field operations”.

KABABAIHAN SA PROSESONG PANGKAPAYAPAAN

Kinikilala ng Magna Carta of Women ang kakaya-

han at malaking papel ng kababaihan sa pagtata-

guyod ng usapang pangkapayapaan. Kaugnay

nito ay ipinag-uutos sa ilalim ng batas ang pagda-

ragdag sa bilang ng mga babaeng lumalahok sa

proseso, kabilang ang mga kasapi ng “peace

panel”. Isinasaalang-alang din sa ilalim ng batas ang mga isyung

pangkababaihan sa “peace agenda”.

MGA MEKANISMO SA PAGPAPATUPAD

NG MAGNA CARTA OF WOMEN

Inaatasan sa ilalim ng Magna Carta of Women ang lahat ng ahensya ng

Pamahalaan, kabilang ang mga LGU, na itaguyod ang gender

mainstreaming sa pagpapatupad ng batas at mga layunin nito. Itinalaga

ang Philippine Commission on Women (PCW) sa pamamahala, pagba-

bantay at tamang pagpapatupad ng Magna Carta.

Gayundin ay itinalaga ang Commission on Human Rights (CHR) bilang

Gender and Development (GAD) Ombud. Ang Commission on Audit

(COA) naman ang siyang namamahala sa taunang pagtingin sa “budget”

ng mga ahensya ng Pamahalaan na nakalaan para sa “gender and

development”.

14

13

Mga Babaeng Atleta

Ang palakasan o “sports” ay isa pang larangan na kayang pasukan at

pagtagumpayan ng kababaihan kung kaya’t hindi sila dapat pigilan o

hadlangan sa paglalaro. Lahat ng paligsahan at palaro na bukas sa

kalalakihan ay dapat buksan rin sa kababaihan. Layon ng Magna

Carta of Women na ang babae na nagwagi sa paligsahan ay maka-

tanggap ng premyo at karangalang katumbas ng sa kalalakihan.

Karapat-dapat ding mabigyan ng pagkakataon ang mga babaeng at-

leta na magtamo ng “athletic scholarship” at mga pagsasanay na

magpapaunlad ng kanilang kakayahan at lakas.

Kaugnay nito ay tungkulin ng Pamahalaan na

gumawa ng mga programang pampalakasan

para sa mga babae. Makabubuting alisin ang

mga “gender stereotype” na pumipigil sa

paglahok ng mga babae sa mga palaro at sa

pagkamit nila ng mga benepisyo sa “sports”.

Upang makamit ang mga layunin ng Magna Carta of Women, ga-

gawa ng paraan ang Pamahalaan upang buhayin ang loob ng mga

LGU, mga organisasyon at ng pribadong sektor na magtataguyod at

susuporta sa kababaihan sa mga programa at paligsahang pam-

palakasan gaya ng lokal na Palarong Pambansa, rehiyunal na South-

east Asian Games at internasyunal na Olympics.

Mga Babaeng Pulis at Sundalo

Wala dapat hadlang sa mga babaeng ibig mag-

ing pulis o sundalo kung kaya rin lang nilang

gampanan ang kaya ng kalalakihan. At dahil

binabalikat nila ang responsibilidad at gawain

ng magaling na pulis o sundalo ay maaari

silang tumanggap ng kaukulang pribilehiyo,

KABABAIHAN SA IBA’T IBANG LARANGAN aabuso o karahasan sa panahon ng kalamidad, armadong sigalot at iba

pang krisis, sang-ayon sa internasyunal na pamantayan sa pagbibigay

proteksyon sa mga sibilyan.

Kabilang sa mga hakbang na hinihingi sa Pamahalaan ay ang pagdarag-

dag ng mga babae sa tauhan ng mga ahensya na naatasang tumulong

(tulad ng babaeng pulis) sa mga biktima. Inaasahang aabot ang bilang

nila sa 50% ng mga tauhan ng mga nasabing ahensya. Gayundin, paiig-

tingin ang pagsasanay sa mga tauhan ng Pamahalaan sa agarang pag-

tugon sa mga sitwasyon ng pang-aabuso at karahasan sa kababaihan.

Mahalaga na may sapat na kaalaman ang mga ito sa karapatang pantao

at sa “gender sensitivity” (maselan na pang-unawa sa usapin ng kasa

rian).

Samantala, lahat ng Local Government Unit (LGU) o Pamahalaang Lokal

ay inaasahang magtatayo ng women’s desk o tanggapang pangkababai-

han sa bawat barangay na siyang matatakbuhan ng mga biktima ng pang

-aabuso at pandarahas.

Bawat babae ay dapat unahin sa pagbibigay ng proteksyon at kaligtasan

sa panahon ng sakuna at kalamidad tulad ng pagbaha, lindol, sunog at

iba pang krisis.

Responsibilidad ng Pamahalaan at ng mga

ahensya at yunit nito na iligtas ang mga babae

sa panahon ng krisis at bigyan ng agarang tu-

long at serbisyong medikal, sikolohikal at pi-

nansyal. Tungkulin din nilang pangalagaan

ang mga babae sa kanilang pagpapagaling at

rehabilitasyon o pagbabawi ng lakas ng kata-

wan.

Kaligtasan sa Panahon ng Kalamidad, Krisis, atbp.

2

4

Bawat babae ay may karapatang bumoto, tumakbo sa eleksyon, at

manungkulan sa anumang pwesto sa pamahalaan. Karapatan din niyang

magtayo, lumahok o mamuno sa mga “non-government organiza-

tion” (NGO) at mga samahang may kaugnayan sa pulitika at sa pulitikal

na kalagayan ng bansa. Pwede din siyang maging kinatawan ng Pama-

halaan sa internasyunal na antas at lumahok sa mga gawaing pang-

internasyunal.

Responsibilidad ng Pamahalaan na tiyaking

ang kababaihan ay may pantay na pag-

kakataon na kumatawan at makibahagi sa

makabuluhang pagpapasya ukol sa mga pam-

bansang usapin, at sa paghubog, pagsasakatu-

paran at ebalwasyon ng mga batas, patakaran,

programa at polisiya ng Pamahalaan. May

katayuan at boses din dapat siya sa mga or-

ganisasyon, samahan, at pribadong sektor sa

lahat ng antas, maging lokal, pambansa o

internasyunal man.

Upang maging bahagi ang mga babae sa lahat ng mahahalagang prose-

song nabanggit, itataguyod at ipatutupad ng lokal at pambansang Pama-

halaan at mga ahensya nito ang mga sumusunod:

• Sa loob ng 5 taon, ipantay ang bilang ng babae at lalaking em-

pleyado ng Pamahalaan na nasa ikatlong baytang na pwesto;

• Itaas sa 40% ang bilang ng mga babaeng myembro ng

“development councils”;

• Bigyan ng pagkakataon ang mga grupo at organisasyon ng kaba-

baihan na magkaroon ng kinatawan at makilahok sa mga inter-

nasyunal, pambansa, rehiyunal at lokal na pagkilos;

• Bigyan ng pagkakataon ang kababaihan na katawanin ang Pama-

halaan sa mga internasyunal na pulong at pagkilos, at maging

kasapi ng internasyunal na organisasyon;

5

Pantay na Representasyon at Partisi-pasyon sa Pulitika at Pamamahala

3 Ang babaeng manggagawa o empleyado, lalo na ang mga ina, ay dapat

lang pangalagaan laban sa “occupational and health hazards” o mga pe-

ligro sa paggawa at kalusugan na makakaapekto sa kanilang tungkulin sa

pamilya at komunidad.

Kailangang kung saan nagtatrabaho ang mga babae ay may mga pasili-

dad at serbisyo na susuporta sa kanila upang kapwa nila magampanan

ang tungkulin sa pamilya at sa trabaho. Ang pagtatayo ng “day care cen-

ter” at “breastfeeding station” ay ilang halimbawa. Karapatan ng babae

sa ilalim ng Labor Code na magkaroon ng maternity leave benefits o

dalawang buwang pagliban sa trabaho na may sweldo para sa mga ba-

baeng nanganak o sumailalim sa operasyon sanhi ng “gynecological dis-

order”.

Bibigyang proteksyon din ang kababaihan laban sa lahat ng uri ng

diskriminasyon, kaharasan, pagsasamantala at pang-aabuso sa lugar ng

hanapbuhay. Sinisiguro naman ang kanilang karapatang magpahayag ng

kanilang saloobin, makilahok sa mga desisyon at pagplaplano na may

kinalaman sa trabaho, makapag-organisa at magtayo ng unyon o sumali

dito.

Proteksyong Sosyal Tinutugunan ng Pamahalaan ang pangangailangan ng

bawat babae, lalung lalo na ang mga matatanda at

may kapansanan sa pamamagitan ng proteksyong

sosyal galing sa Social Security System (SSS) at Phil-

Health.

12

Ang mga ahensya ng Pamahalaan na may malaking responsibilidad

sa “Marginalized Women” ay ang Presidential Agrarian Reform

Council (PARC), National Fisheries and Aquatic Resources Manage-

ment Council, National Commission on Indigenous Peoples (NCIP),

Presidential Commission for the Urban Poor at ang National Anti-

Poverty Commission.

• Tulungang pumaloob ang kababaihan sa mga partidong pulitikal

at tiyakin ang pagtanggap sa kanila bilang kaisa;

• Bigyan ng pampasiglang dahilan upang kumilos ang mga parti-

dong pulitikal upang makagawa ng adyendang pangkababaihan.

Tulad ng kasunod, pwede itong makuha sa paliwanag o sa pag-

bibigay ng pabuya;

• Bigyan ng pampasiglang dahilan ang pribadong sektor upang gu-

mawa ng hakbang tungo sa pagkakaroon ng representasyon at

partisipasyon ng kababaihan sa kanilang mga desisyon at upang

mabigyang puwang ang mga babae sa kanilang pamunuan.

Bawat babae ay may karapatang proteksyunan laban sa lahat ng

diskriminasyon sa ilalim ng batas.

Responsibilidad ng Pamahalaan na pag-aralan

at kung kailangan ay repasuhin at tanggalin

ang mga batas na hindi pantay ang turing sa

mga babae at sumasalungat sa pangangaila

ngan at kabutihan nila. Tungkulin din ng

Pamahalaan na lumikha ng mga batas na gaga-

rantiya sa tunay na kapakanan ng kababaihan.

Karapatan ng bawat babae ang makapag-aral at matamo ang mga bi-

yaya ng edukasyon. Karapatan din nila ang sumailalim sa mga maka-

bagong pagsasanay upang pahusayin at palawakin ang kanilang mga

kaalaman at kakayahan. Ipinagbabawal ng Magna Carta ang anumang

uri ng diskriminasyon sa larangan ng edukasyon. Isang halimbawa ang

pagbabawal sa hindi pagtanggap o pagtanggal sa paaralan ng mga ba-

Pantay na Pagturing ng Batas

4

6

Pantay na Pagkakataong Magkamit ng Edukasyon

5

Mga Batayang Pangangailangan ng

Marginalized Women

Binibigyan ng natatanging pansin ng Magna Carta of Women ang mga

sumusunod na pangangailangan ng “Marginalized Women”:

Sapat na Pagkain Ang unang pangangailangan ng bawat babae ay sapat,

ligtas at masustansyang pagkain at ang pagkakaroon

ng pagkukunan nito. Upang matamo ito, mahalagang

makalahok ang kababaihan sa produksyon ng pag-

kain, magmay-ari ng lupa ang babaeng magsasaka, at

gumamit at mamahala ng mga yamang tubig ang ba-

baeng mangingisda. Malaki ang maitutulong ng su-

portang pinansyal, teknikal at pang-imprastraktura ng Pamahalaan.

Disenteng Pamamahay Kailangan ng bawat babae ang sariling bahay na

matutuluyan ng kanyang pamilya. Responsibilidad ng

Pamahalaan na magtatag ng mga programa at

proyekto para sa ligtas at matibay, maayos at disente,

at abot-kayang pabahay sa mga pook na may tubig at

elektrisidad at kung saan may matatagpuang hanap-

buhay.

Disenteng Trabaho Ang pangunahing pangangailangan na dapat tutukan

ng Pamahalaan sa lalong madaling panahon ay ang

paglilikha ng trabaho para sa nakararaming mamama-

yan kasama na ang kababaihan. Dapat magkaroon

ang kababaihan ng pantay na pagkakataon na maka-

hanap ng disenteng trabaho o hanapbuhay kung saan

sila ay makatatanggap ng sapat na sahod at mga

benepisyo, may mahusay at ligtas na kalagayan, may

kalayaan sa pagpapahayag, at may pantay na pagkakataon sa pag-unlad

at promosyon.

11

baeng guro o estudyante dahil sa pagbubuntis nang hindi kasal.

Responsibilidad ng Pamahalaan na alisin ang

lahat ng balakid sa malayang pag-angkin ng

kababaihan sa edukasyon o anumang huma-

hadlang na makamit nila ang galing at husay

sa anumang larangan. Mahalaga na upang

makapagpadalubhasa ay mabigyan sila ng pag-

kakataong magkaroon ng “scholarship”.

Kailangang tiyakin din ng Pamahalaan na maalis ang mga “gender

stereotype” o mga mali at mapanghamak na paglalarawan at imahe ng

babae, sa mga aklat at iba pang bagay na ginagamit sa paaralan. Dapat

ding matanggal ang mga ito sa midya – mga babasahin, radyo, telebi-

syon at pelikula. Sa halip ay tangkilikin ang paggamit sa lahat ng oras at

pagkakataon ng “gender-sensitive” na pananalita at pag-iisip.

Bawat babae ay may karapatang makatanggap ng komprehensibong ser-

bisyong pangkalusugan. Sadyang karapatan din niya bilang babae na

magpasya ukol sa bilang at pag-aagwat ng mga anak, na magkaroon ng

pantay na responsibilidad ang kalalakihan sa pag-aalaga at pagpapalaki

ng anak, at ang pangangalaga sa kanyang kapakanan at kalusugan sa

pagtatrabaho sa loob at labas ng bahay.

Responsibilidad ng Pamahalaan sa lokal at

pambansang antas na siguruhing nakatatang-

gap ang lahat ng babae ng komprehensibong

serbisyong pangkalusugan. Una dito ang

“maternal health care” o pangangalaga sa mga

ina at “pre and post natal care” para sa mga

buntis at bagong panganak. Nandyan din ang

pagtataguyod ng “family planning methods”.

7

Mabigyan ng Komprehensibong Serbisyong Pangkalusugan

6

10

SENIOR CITIZEN (may edad 60 pataas)

Ang mga nakatatandang kababaihan ay

dapat igalang, alagaan, at bigyan ng mati-

wasay na buhay. Karapatan nila na hindi

maabandona at maging ligtas sa pang-

aabuso, karahasan, pagsasamantala at

diskriminasyon.

KABABAIHANG MIGRANTE

Sagutin ng Pamahalaan ang kaligtasan ng

mga babaeng migrante laban sa pang-

aabuso at karahasan habang naghahanap-

buhay sa ibang bansa, tulad sa “illegal re-

cruitment” at “human trafficking”. Dapat

silang mabigyan ng proteksyon at matatak-

buhan sa panahon ng anumang uri ng kri-

sis. Responsibilidad din ng Pamahalaan na tulungan ang mga ba-

baeng nais maghanapbuhay sa ibang bansa na magkaroon ng pagsa-

sanay na magpapahusay sa kanilang kakayahan sa paggawa. Bukod

dito, bibigyang kalutasan ng Pamahalaan ang pagdami ng Pilipinong

lumalabas ng bansa para magtrabaho, tutuntunin ang ugat ng prob-

lema at lilikha ng mga lokal na trabaho at pang-ekonomyang opor-

tunidad sa bansa. Gagabayan naman ang mga balikbayang mangga-

gawa na nais nang magtrabaho dito sa Pilipinas.

WOMEN IN ESPECIALLY DIFFICULT CIRCUMSTANCES

Sa ilalim ng Magna Carta of Women, ang

kababaihan sa kategoryang ito ay may

karapatan sa mga serbisyong medikal, si-

kolohikal, ligal at pinansyal mula sa Pama-

halaan at mga ahensya nito.

Tungkulin ng Pamahalaan ang maglaan ng responsable, mabisa at ligal

na mga paraan sa pagpaplano ng pamilya na naaayon sa kultura, tradi-

syon at relihiyon at sumasaklaw sa lahat ng katayuan at kalagayan ng

buhay. Titiyakin din ng Pamahalaan ang pagkakaroon ng pantay na

karapatan at kapasyahan sa pagitan ng babae at lalaki sa mga usaping

pampamilya. Tungkulin din ng Pamahalaan na pigilan at gamutin ang

mga impeksyon at sakit ng babae tulad ng “breast”, “cervical” at iba

pang uri ng kanser, mga “sexually transmitted disease” o mga sakit na

nakukuha sa pakikipagtatalik tulad ng “HIV” at “AIDS” at iba pang mga

sakit at kalagayan na dinaranas ng babae lamang.

Responsibilidad din ng Pamahalaan ang magdulot ng agarang serbisyong

pangkalusugan sa mga babaeng biktima ng pang-aabuso at karahasan,

mga bata at matatanda, at mga may kapansanan.

Gagawa ng nauukol na hakbang ang Pamahalaan upang maalis ang

diskriminasyon sa kababaihan sa lahat ng usaping may kinalaman sa ka-

sal at relasyong pampamilya at sisiguruhin nito ang:

• Parehong karapatan na pumasok at

lumabas sa kasal o relasyong sibil na

ayon sa Family Code na walang pagkil-

ing sa personal na paniniwala at relihi-

yon;

• Parehong karapatan na malaya at

buong-loob na pumili ng mapapanga-

sawa at magpakasal;

• Magkasamang pagdedesisyon ng ba-

bae at lalaki kung ilan ang anak at kung kailan magkakaanak, at

magkaroon ng edukasyon, impormasyon at pamamaraan upang

matamasa ang karapatang ito.

8

Pantay na Karapatan sa mga Usapin ng Pag-aasawa at Pagpapamilya

7

KABABAIHANG MORO AT KATUTUBO

Kinikilala at iginagalang ng Magna Carta of Women ang mga nata-

tanging karapatan ng mga babaeng Moro at

katutubo na isabuhay at ingatan ang

kanilang kultura, mga tradisyon, gawi, at uri

at pamamaraan ng pamumuhay.

Responsibilidad ng Pamahalaan na isaalang-

alang ang kanilang mga pangangailangan sa

paghubog, paglikha at pagpapatupad ng

mga pambansang batas, patakaran at pro-

grama. Upang matiyak ito ay magsasagawa

ang Pamahalaan ng regular na konsultasyon sa mga komunidad ng

Moro at katutubo. Tungkulin din ng Pamahalaan na gumawa ng

pampaaralang “curriculum” na nagsasaalang-alang sa kultura ng mga

Moro at katutubo, at gagamitin sa bawat paaralan sa buong bansa.

BATANG BABAE (may edad 18 pababa)

Nangunguna sa ilalim ng Magna Carta ang

karapatan ng mga batang babae na madu-

lutan ng serbisyong pang-edukasyon at

pangkalusugan. Isinaalang-alang sa batas

ang kultura, tradisyon at relihiyon ng gru-

pong kanilang kinabibilangan. Halimbawa,

ang mga batang Moro ay may karapatang

mag-aral sa Madaris, maliban sa mga karani-

wang pampubliko at pribadong paaralan.

9

ANO ANG MGA NATATANGING

KARAPATAN AT PANGANGAILANGAN

NG MARGINALIZED WOMEN AT

ANO ANG SAGUTIN NG PAMAHALAAN

SA MGA ITO?