Kraljenina modinai modinski ivci

Pregled 48Kralje`ni~na mo`dina 50Periferni `ivci 70 Plexus cervicalis 72 Rami dorsales 72 Plexus brachialis 74 @ivci trupa 84 Plexus lumbosacralis 86 Plexus sacralis 90

48K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Preg led

Kra lje` ni~ na mo` di na, me dul la spi na lis, na la zi se u ka na lu kra lje` ni ce, cana lis ver teb ra lis, i ok ru ` e na je ce reb ros pi nal-nom te ku }i nom, liquor ce reb ros pi na lis. Kra lje` ni~ na mo` di na ima dva vre te nas ta pro {i re nja, i to cer vi kal no pro {i re nje, in-tu mes cen tia cer vi ca lis (C1) u vrat no me di je lu, i lum bal no pro {i re nje, in tu mes cen-tia lum ba lis (C2) u sla bin sko me di je lu. Do nji se kraj kra lje` ni~ ne mo` di ne su zu-je i tvo ri co nus me dul la ris (BC3), a za-vr{a va tan kom ni ti, fi lum ter mi na le (C4). Fis su ra me dia na an te rior na pred njoj stra ni i sul cus me dia nus dor sa lis (BC5) na stra` njoj stra ni oz na ~u ju gra ni cu iz me-|u dvi ju si met ri~ nih po lo vi ca kra lje` ni-~ne mo` di ne. Na ob je ma nje zi nim stra na-ma, dor zo la te ral no i ven tro la te ral no, iz la-ze `iv ~a na vlak na ko ja se spa ja ju u stra`-nje kor je no ve, radi ces dor sa les, i pred nje kor je no ve, ra di ces ven tra les. Na krat ko m od sje~ ku od 1 cm du lji ne oni se ud ru ` u-ju, i tvo re spi nal ni `i vac. Stra` njim su kor je no vi ma prid ru ` e ni spi nal ni gan gli ji (B6), ko ji sad r ` avaju os jet ne neu ro ne. Stra ` nji ko rje no vi pr voga spi nal nog `iv ca nema ju, ili ima ju sa mo ru di men ta ran spi-nal ni gan glij.U ~ov je ka brojimo 31 par mo` din skih `i va ca ko ji iz la ze iz kra lje`ni~ no ga ka na la kroz in ter ver teb ral ne ot vo re. Sva ki par spi-nal nih `i va ca iner vi ra po je di ni od sje ~ak (seg me nt) ti je la. No, kra lje` ni~ na mo` di-na ni je seg men ti ra na i do jam seg men ta ci-je nas ta je sto ga {to `iv ~a na vlak na ob li ku-ju sno po ve na mjes ti ma nji ho va iz las ka kroz in ter ver teb ral ne ot vo re (str. 66).Mo` din ske `iv ce di je li mo na nn. cer vi ca-les, nn. tho ra ca les, nn. lum ba les, nn. sac-ra les i nn. coc cygei (A). Razlikujemo:

8 pa ro va vrat nih `i va ca (C1C8) (pr-vi par iz la zi iz me |u za tilj ne kos ti i at la sa),

12 pa ro va to ra kal nih `i va ca (Th1Th12) (pr vi par iz la zi iz me |u 1. i 2. torakalnoga kra lje{ ka),

5 pa ro va lum bal nih `i va ca (L1L5) (pr vi par iz la zi iz me |u 1. i 2. sla bin-skoga kra lje{ ka),

5 pa rova sak ral nih `i va ca (S1S5) (iz-la ze kroz fo ra mi na sac ra lia pel vi na) i

je dan par kok ci geal nih `i va ca (iz la ze iz me |u 1. i 2. tr ti~ noga kra lje{ ka).

Pr vot no su kra lje`ni~ na mo` di na i kra lje`-ni~ ni ka nal jed na ko du ga~ ki i sva ki spi-nal ni `i vac iz la zi kroz in ter ver teb ral ni ot-vor u is toj ra zi ni. No, raz vit kom se kra-lje` ni ca mno go vi {e pro du ` i ne go kra lje`-ni~ na mo` di na pa do nji kraj mo` di ne dos pi je va na ra zi nu sve vi {ih kra lje ` a ka. U no vo ro |en ~e ta je do nji kraj kra lje` ni~-ne mo` di ne u ra zi ni tre }e ga sla bin skoga kra lje{ ka, a u od ras lih je u ra zi ni pr vo ga sla bin skoga kra lje{ ka ili dva naes to ga pr-snoga kra lje{ ka. Za to se kor je no vi mo`-din skih `i va ca u kra lje` ni~nom ka na lu spu{ ta ju do svo jih iz la zi{ ta. [to je po la-zi{ te kor je no va kra lje` ni~ ne mo` di ne ni-`e, to je du lji i nji hov tijek u kra lje` ni~-nom ka nalu.Ni ` e od po la zi{ ta conus medullaris (BC3) kra lje` ni~ ni ka nal sadr`ava sa mo mno{-tvo gus to zbi je nih kor je no va kra lje`ni~ ne mo` di ne ko ji su us mje re ni pre ma do lje i naz va ni su konj ski rep, cau da equi na (B7).Ce reb ros pi nal na te ku}ina (lik vor) mo`e se pun kci jom iz epi du ral nog pros to ra ovo ga pod ru~ja pri ku pi ti i ko ris ti ti za di-jag nos ti ku (lum bal na pun kci ja; str. 64).

Kralje`ni~na mo`dina i mo`dinski `ivci

49

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

C Medulla spinalis

A Prikaz postrani~no, zajedno s mo`dinskim `ivcima B Prikaz sa stra`nje strane, zajedno sa spinalnim ganglijima

1

2

3

4

5

6

7

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

S 1

L 1

Th 1

C 2

512345

Nn. sacrales

Nn. coccygeus

Nn.

tho

raci

ciN

n. c

ervi

cale

sN

n. lu

mba

les

1

5

2

4

7

3

5

6

C 1

C 7C 8Th 1

L 5

S 1

Cocc.

Th 12

L 1

Kralje`ni~na mo`dina i spinalni `ivci

50K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Kra lje`ni~ na mo` di na

Gra |a (A, B)

Si va tvar, sub stan tia gri sea (`iv ~a ne sta ni-ce) na pop rje~ nom pres je ku ima ob lik lep ti ra i ok ru ` u je je bi je la tvar, sub stan-tia al ba (sno po vi vla ka na). Na sva koj stra ni raz li ku je mo stra` nji rog (cor nu dor-sale) (AB1), i pred nji rog (cor nu ven tra-le) (AB2). Na uz du` no me pres je ku kra-lje`ni~ ne mo` di ne oba ro ga ob li ku ju stu-po ve, co lum na ven tra lis i co lum na dor sa-lis. Iz me |u njih se na la zi sub stan tia in ter-me dia cen tra lis (A3) s ob li te ri ra nim sre-di{ njim (cen tral nim) ka na lom (A4). U pr snom di je lu kra lje` ni~ ne mo` di ne iz me-|u pred njega i stra` njega ro ga umet nut je la te ral ni rog, cor nu la te ra le (AB5). Vlak na stra` njih kor je no va (AB7) ula ze kroz sul cus la te ra lis dor sa lis (A6). Vlak-na pred njih kor je no va (AB8) tvo re tan ke sno po ve ko ji iz la ze na pred njoj stra ni kralje`ni~ne mo` di ne.Stra` nji se rog raz vi ja iz alar ne (os jet ne) plo ~e i sad r`ava afe ren tne neu ro ne (B). Pred nji rog pot je ~e od ba zal ne (mo to ri-~ke) plo ~e i sad r ` i mo tor ne neu ro ne ~iji efe ren tni ak so ni od la ze pre ma mi {i }i ma. Neu ro ni au to nom no ga sim pa ti~ koga su-sta va smje{ te ni su u la te ral no me ro gu (str. 294).Bi je lu tvar di je li mo na stra` nji snop, fu-nicu lus dor sa lis (A9) (se ` e od od sep tum dor sa le A10 do stra` njega ro ga), la te ral-ni snop, fu ni cu lus la te ra lis (A11) i pred-nji snop, fu ni cu lus ven tra lis (A12) (se ` e od pred njih kor je no va do fis sura ven tra-lis an te rior A13). La te ral ni i pred nji snop me |u sob no tvo re ante ro la te ral ni fu ni kul. Com mis su ra al ba (A14) po ve zu-je bi je lu tvar li je ve i des ne po lo vi ce kra-lje ` ni ~ne mo` di ne.

Ref lek sni lu ko vi (CG)

Afe ren tna vlak na stra` njih kor je no va, ko ja po la ze od neu ro na spi nal nih gan gli-ja, pre no se os jet ne pod ra ` a je do sta ni ca stra` nje ga ro ga ko je te pod ra ` a je pre no-se u mo zak (C). Si nap ti~ ko pre kap ~a nje mo ` e se odvijati i u pro du ` e noj mo` di ni.

Afe ren tna vlak na mo gu ta ko |er zav r {i ti na sta ni ca ma pred njega ro ga i iz rav no na njih pre ni je ti pod ra ` a je. Ta ko proiz ve de-na mi {i} na reak ci ja naz va na je ref le ks, a nje zin je neu ron ski krug ref lek sni luk (D). Op }e ni to, afe ren tna vlak na ne se ` u do mo to ri~ koga neu ro na (mo no si nap ti ~ki ref lek sni luk), ne go su iz me |u njih umet-nu ti in ter neu ro ni (po li si nap ti~ ki ref lek sni luk) (E).Kli ni~ ki su va` ni unu tar nji ref lek si (re-fleks is pru ` a ~a ili ek sten zo ra) i vanj ski re-flek si (ref le ks iz bje ga va nja). Pri re flek su ek sten zo ra (F) udar cem na te ti vu mi {i} se krat ko is teg ne. Taj pod ra ` aj uz ro ku je ak ti va ci ju mi {i} nih re cep to ra (str. 318) ko ja se o~i tu je tre nu ta~ nom mi {i} nom kon trak ci jom. Ref le ks is pru ` a ~a na po je-di noj ra zi ni kra lje` ni~ ne mo` di ne obuh-va }a sa mo ne ko li ko neu ro na. Pri ref lek-su iz bje ga va nja (G) pod ra ` e ni su re cep-to ri za bol u ko ` i i us kla |e no dje lo va nje ne ko li ko mi {i} nih sku pi na os tva ru je pok-ret izbjegavanja. Pri to mu se pod ra ` aj {i ri pu tem ve li kog bro ja in ter neu ro na i na ne ko li ko ra zi na kra lje`ni~ ne mo` di-ne.

Kralje`ni~na mo` di na i mo` din ski `iv ci

51

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

13

109

11 5

1

7

2

8

12813

4

6 7

514

2

A Poprje~ni presjek kralje`ni~ne mo`dine B Uzdu`ne zone kralje`ni~ne mo`dine

D Monosinapti~ki refleksni luk

G Refleks izbjegavanjaF Refleks ekstenzora

C Aferentna vlakna (uzlazni ascendentni putovi)

E Polisinapti~ki refleksni luk

Siva i bijela tvar, refleksni lukovi

52K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Si va tvar i unu tar nji kru go vi (AE)

Naj ve }i dio stra` njega ro ga ob li ku je nuc-leus prop rius (A1) i toj se jez gri s pred-nje stra ne prik lju ~u je nuc leus dor sa lis (Clar ke) (A2). Dor zal no od nuc leus prop-rius na la zi se sub stan tia ge la ti no sa (Ro-lan di) (A3) i na nje zi nu stra` nju stra nu po put ka pe na li je ` e sub stan tia spon gio-sa (A4). Stra` nji rog od pov r {i ne kra lje`-ni~ ne mo` di ne od je lju je trac tus dor so la-te ra lis (Lis sauer) (A5). Iz me |u stra` nje-ga i pred nje ga ro ga smje{ te na je sub stan-tia in ter me dia (A6) i la te ral no od nje na-la zi se la te ral ni rog (cor nu la te ra le) (A7). Gra ni ca pre ma bi je loj tva ri iz me |u stra` nje ga i la te ral no ga ro ga ni je iz ra ` e-na (for ma tio re ti cu la ris) (A8).U pred njem ro gu su mo to ri~ ki neu ro ni po re da ni u sku pi ne jez ga ra.

Me di jal na sku pi na: nuc leus ven tro me dia lis (A9), nuc leus dor so me dia lis (A10).

La te ral na sku pi na: nuc leus ven tro la te ra lis (A11), nuc leus dor so la te ra lis (A12), nuc leus ret ro dor so la te ra lis (A13).

Sre di{ nja sku pi na u vrat no me di je lu: nuc leus phre ni cus, nuc leus ac ces so rius.

Pred nji je rog, npr. u vrat no me di je lu (B) or ga ni zi ran so ma to to pi~ ni. Sta ni ce me di-jal ne sku pi ne jez ga ra iner vi ra ju vrat ne i le| ne mi {i }e te me |u reb re ne i tr bu{ ne mi {i }e (B14). Sta ni ce ven tro la te ral ne jez-gre iner vi ra ju mi {i }e ra me nog ob ru ~a i nad lak ti ce (B15), a sta ni ce dor zo la te ral-ne jez gre iner vi ra ju mi {i }e pod lak ti ce i {a ke (B16). Pri tom dor zo la te ral na jez gra sad r ` ava ve lik broj mo to ri~ kih neu ro na ko ji iner vi ra ju ma le mi {i }e pr sti ju (B17).@iv ~a ne sta ni ce za mi {i }e ek sten zo re (B18) na la ze se u ven tral nim di je lo vi ma pred nje ga ro ga, a dor zal no su od njih sta ni ce za iner va ci ju mi {i }a pre gi ba ~a (flek so ra) (B20). So ma to to pi~ ni ras po-red ne obuh va }a sa mo jed nu ra zi nu pred-nje ga ro ga ne go obuh va }a vi {e seg me na-

ta. Sto ga su neu ro ni ko ji iner vi ra ju mi {i -}e ra me nog ob ru ~a smje{ te ni u vi {im di-jelo vi ma (seg men ti ma), is pod njih su sta-ni ce ko je iner vi ra ju nad lak ti cu, a jo{ su ni ` e sta ni ce za iner va ci ju pod lak ti~ nih i {a~ nih mi {i }a. She ma (C) pri ka zu je na ~in iner va ci je svih mi {i }a u ti je lu.Za pra vi lan, us kla |en pok ret pri go dom kon trak ci je ne ke mi {i} ne sku pi ne is to-dob no se mo ra re lak si ra ti od go va ra ju }a sku pi na mi {i }a an ta go nis ta. To se pos ti ` e in hi bi ci jom od go va ra ju }ih `iv ~a nih sta ni-ca pred nje ga ro ga (D). Ako se, prim je ri-ce, ak ti vi ra neu ron ko ji iner vi ra mi {i} eks ten zor (D18), is to dob no ko la te ra la ma tog ak so na pod ra ` a ji do la ze u in hi bi ra ju -}e neu ro ne Ren schawo vih sta ni ca (D19), ko je in hi bi ra ju neu ro ne za iner va ci ju mi-{i }a flek so ra (D20).Unu tar nji kru go vi kra lje` ni~ ne mo` di ne (E). Po se ban sus tav in ter neu ro na omo gu -}u je pre no {e nje pod ra ` a ja kroz vi {e se-gme na ta, na is toj ili sup rot noj stra ni kra-lje` ni~ ne mo` di ne. As cen den tna ili des-cen den tna vlak na tih in ter neu ro na pro la-ze kroz fas ci cu li prop rii (E21), ko ji su ne pos red no uz si vu tvar. Ug lav nom se ve }i na ovih vla ka na pro te ` e kroz sve ga 12 seg me nta. Me |u tim fas cicu li prop rii sad r ` avaju i du ga~ ka vlak na ko ja po ve zu-ju vrat ni i lum bal ni dio kra lje` ni~ ne mo`-di ne (ma~ ka, maj mun). Ova vlak na pre-no se ek sci ta cij ske i in hi bi cij ske pod ra ` a-je na mo to ri~ ke neu ro ne pred njega ro ga, a to ima zna ~enje za koor di na ci ju pred-njih i stra` njih udova ti je kom ho da nja. Trac tus dor so la te ra lis (Lis sauer) (E5) sa-dr ` ava do po lo vi nu vla ka na unu tar njih neu ral nih kru go va kra lje` ni~ ne mo` di ne.

Kra lje` ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~na mo` di na

53

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

+A Siva tvar i korjenovi

kralje`ni~ne mo`dine D Neuronska prekap~anja u kralje`ni~noj mo`dini

B Somatotopi~na organizacija sive tvari vratnoga dijela kralje`ni~ne mo`dine

C Pregled somatotopi~ne organizacije sive tvari (prema Bossyu)

E Fasciculi proprii

5

43

1

276

9 11

1213

8

19

2018

10

21

15

17

20

14 18

16

5

Siva tvar i unutarnji krugovi

54K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pop rje~ ni pres je ci kra lje`ni~ ne mo` di ne (AD)

Na raz li ~i tim ra zi na ma kralje`ni~ne mo`-di ne pos to je znat ne raz li ke u iz gle du po-prje~ nih pres je ka (li je vo je mi je lin sko, a des no sta ni~ no bo je nje). U pod ru~ ju cer-vi kal ne i lum bal ne in tu mescen ci je pop rje-~ni je pres jek mno go ve }i ne go u os ta lim di je lo vi ma kra lje`ni~ ne mo` di ne, a naj ve -}i je iz me |u C4 i C5 te iz me |u L4 i L5. Oba su pro {i re nja nas ta la zbog ve li koga bro ja neu ro na ko ji iner vi ra ju udo ve pa je si va tvar po ve }a na.U vrat no me di je lu kra lje`ni~ ne mo` di ne ima naj vi {e bi je le tva ri, a pre ma kau dal-no nje zi na se ko li ~i na sve vi {e sma nju je. Uz laz ni (as cen den tni) sen zi bil ni putevi pro {i ru ju se od kri` no ga pre ma vrat nom di jelu mo`dine zbog pri do las ka `iv ~a nih vla ka na. Si laz ni (des cen den tni) mo to ri-~ki putevi sma nju ju obu jam od vrat no ga pre ma kri` nom di je lu mo` di ne zbog zav-r {et ka vla ka na na raz li ~i tim ra zi na ma.Na raz li ~i tim ra zi na ma kra lje`ni~ ne mo`-di ne mi je nja ju se lep ti ras ti ob lik si ve tvari, a ta ko |er i trac tus dor so la te ra lis (Lis sauer) (AD1).Stra` nji rog u vrat no me je di je lu kra lje-`ni~ ne mo` di ne uzak i zav r {a va sa spon-gioz nom zo nom (nuc leus dor so mar gi na-lis) (A2) ko ja po put ka pe na li je ` e na stra` nji rog. La te ral ni kut iz me |u stra`-nje ga i pred nje ga ro ga zap re ma for ma tio re ti cu la ris (AD3). Sub stan tia ge la ti no sa (Ro lan di) (AD4) sad r ` ava ma le, ve }i -nom pep ti der gi~ ke neu ro ne, na ko ji ma zav r {a va ju raz li ~i to de be li ak so ni stra`-njega ko ri je na i si laz ni ak so ni iz struk tu-ra mo` da noga deb la (nuc lei rap he, str. 108 B 28; for ma tio re ti cu la ris, str. 146). Ne mi je li ni zi ra ni ak so ni uz di ` u se ili spu{-ta ju 34 seg me nta i po no vo ula ze u sub-stantia ge la ti no sa. Je dan dio nas ta va ka od la zi u sas ta vu trac tus spi not ha la mi cus la te ra lis do ta la mu sa (str. 328). Prop rio-cep cij ska sen zi bil na vlak na iz mi {i} nih vre te na za vr {a va ju u nuc leus dor sa lis (Clar ke) (AB5) i tu po ~i nju putevi ko ji od la ze u ma li mo zak. Re du ci ra na si va tvar torakalnoga di je la kra lje`ni~ ne mo`-

di ne ima uzak stra` nji rog u ko je mu je na jiz ra ` e ni ji nuc leus dor sa lis. U za deb lja-no me stra` njem ro gu sla bin skoga i kri`-noga di je la kra lje` ni~ ne mo` di ne `e la ti-noz na je tvar (CD4) naj raz vi je ni ja i stra-ga je ome |e na us kom spon gioz nom zo-nom (CD2).U torakalnome di je lu kra lje`ni~ ne mo` di-ne la te ral ni rog tvo ri sub stan tia in ter me-dio la te ra lis (B6), ko ja pre te` no sad r ` ava sim pa ti~ ke neu ro ne klju~ ne u us kla |e nju va zo mo to ri ke. Efe ren tna vlak na tih neu-ro na iz la ze pre ko prednjih kor je no va. Sim pati~ ki neu ro ni smje{ te ni su ta ko |er i me di jal ni je u nuc leus in ter me dio me dia-lis (B7). U kri` no me di je lu kra lje`ni~ ne mo` di ne nuc leus in ter me dio la te ra lis i in-ter me dio me dia lis (D8) tvo re pa ra sim pa-ti~ ki neu ro ni.Pred nji je rog naj raz vi je ni ji u vrat no me di je lu kra lje`ni~ ne mo` di ne gdje ima ne-ko li ko sku pi na mo to ri~ kih jez ga ra, s ve li-kim ace til ko lin skim neu ro ni ma.

Me di jal na sku pi na jez ga ra: nuc leus ven tro me dia lis (A9), nuc leus dor so me dia lis (A10).

La te ral na sku pi na jez ga ra: nuc leus ven tro la te ra lis (A11), nuc leus dor so la te ra lis (A12), nuc leus ret ro dor so la te ra lis (A13).

U di je lu kra lje`ni~ ne mo` di ne gdje su jez gre za iner va ci ju ru ke pred nji je rog znat no di fe ren ci ra ni ji ne go u torakalno-me di je lu gdje se jas no mo ` e de fi ni ra ti sa mo ne ko liko sku pi na neu ro na. U sla-bin sko me i kri` no me di je lu kra lje`ni~ ne mo` di ne pred nji je rog po no vno {i rok i vo lu mi no zan jer sad r ` ava sku pi ne jez ga-ra od ko jih po la zi in er va ci ja za no gu.

Kra lje` ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~ na mo` di na

55

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Cervikalni dio kralje`ni~ne mo`dine

B Torakalni dio kralje`ni~ne mo`dine

C Lumbalni dio kralje`ni~ne mo`dine

D Sakralni dio kralje`ni~ne mo`dine

124

35

13

1210119

4

5

76

11

9

124

3

11

9

124

81210

11

9

12

10

2

1

Poprje~ni presjeci kralje`ni~ke mo`dine

56K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Uzlazni (ascendentni) putevi (AD)

Putevi anterolateralnoga funikula (A)

Tractus spinothalamicus lateralis (A1). Oskudno mijelinizirana uzlazna vlakna stra`njih korjenova (A2) granaju se u dor-zo lateralnom traktusu (Lissauer) te za-vr{a vaju na stanicama `elatinozne sup-stancije i ostalog dijela stra`njega roga (1. neuron osjetnog puta). Od tih stanica polaze aksoni koji kroz commisura alba prelaze na suprotnu stranu i u anterola-teralnom snopu odlaze do talamusa (2. neuron). Lateralni spinotalami~ki put pre nosi osjet boli i topline, te eksterocep-tivne i proprioceptivne podra`aje. Put je organiziran somatotopi~no: sakralna (S) i lumbalna (L) vlakna smje{tena su dor-zolateralno, a torakalna (Th) i cervikalna (C) vlakna prolaze ventromedijalno. Ak-soni koji prenose osjet boli prolaze vjero-jatno povr{inski, a dublje su vlakna za prijenos osjeta topline.Tractus spinothalamicus anterior (A3). Aferentni aksoni (A1) (1. neuron) dijele se u uzlazne i silazne ogranke koji za-vr{avaju na stanicama stra`njega roga. Aksoni tih stanica prelaze na suprotnu stranu, te uzlaze do talamusa i prenose osjet gruboga pritiska i dodira (2. neu-ron). Prednji i lateralni spinotalami~ki put zajedni~ki se nazivaju put proto pa ti-~kog osjeta (str. 328).Tractus spinotectalis (A5) prenosi osjet boli do tektuma mezencefalona (su`enje zjenica prilikom boli).

Uzlazni putevi stra`njega funikula (C, D)

Fasciculus gracilis (Goll) (C6) i fascicu-lus cuneatus (Burdach) (C7). Debela, izrazito mijelinizirana vlakna uzlaze bez si napti~koga prekap~anja kroz stra`nji fu nikul (1. neuron) i zavr{avaju na jez-grama stra`njega funikula (2. neuron) (str. 140 B5 i B6). Oni pre no se ekstero-ceptivne i proprio ce pti v ne impulse epikriti~kog osjeta (eksteroceptivni: obav-ijesti o smje{taju i kakvo}i osjeta dodira; proprioceptivni: obavijesti o polo`aju

udova i dr`anju tijela). Putevi su stra`njeg funikula organizirani so ma totopi~no: sakralna vlakna prolaze me dijalno, a lat-eralnije su smje{tena lumbal na i torakal-na vlakna (fasciculus gracilis). Vlakna od Th3 do C2 smje{tena su najlateralnije i tvore fasciculus cuneatus.Od uzlaznih aksona odvajaju se kratke descendentne kolaterale (C8) koje za-vr{a vaju na stanicama stra`njega roga i tvore dobro ograni~ene snopove, i to u vratnome dijelu kralje`ni~ne mo`dine Schul tzeov snop (D9), u torakalnom dijelu Flechsigovo ovalno polje (D10) i u kri`-nome dijelu Philipe-Gombaultov trokut (D11).

Putevi lateralnog funikula za mali mozak (B)

Tractus spinocerebellaris posterior (Flech-sig) (B12) polazi od stanica nucleus dor-salis (Clarck) (B13) (2. neuron) gdje za-vr{avaju aferentna vlakna stra`njih kor-jenova (1. neuron). Put prolazi uz rub late ralnoga funikula iste strane do ma lo-ga mozga i uglavnom prenosi pro priocep-cij ske podra`aje iz zglobova, tetiva i mi {i}-nih vretena.Tractus spinocerebellaris anterior (Go-wers) B14 polazi od stanica smje{tenih u stra`njemu rogu (2. neuron). Aksoni uz-laze uz ventrolateralni rub iste i suprotne strane kralje`ni~ne mo`dine do ma lo ga mozga, prenose}i eksterocepcijske i pro-prio cepcijske podra`aje. Oba su puta za mali mozak organizirana somatotopi~no: sa kral na su vlakna smje{tena dorzalno, a lumbalna i torakalna ventralnije.Tractus spinoolivaris (B15) i tractus spinovesti bularis (B16) polaze od stani-ca stra` nje ga roga vratnoga dijela kralje`ni~ne mo ` dine i uglavnom prenose propriocepcij ske podra`aje do donje ol-ive i vestibularnih jezgara.

AC17 neuroni spinalnoga ganglija (1. neuron) (str. 70 A7).

Kralje`ni~na mo`dina i mo`dinski `ivci: Kralje`ni~na mo`dina

57

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

C Fasciculus gracilis et fasciculus cuneatus

D Silazna vlakna stra`njega funikula

A Tractus spinothalamicus lateralis et ventralis

B Tractus spinocerebellaris ventralis et dorsalis

14

2

1412 17

12

14

17

67

C 1C 8 Th L S 7

6

17

15

16

13

4 4

2

SL

L

Th

Th

S

1

1

35

17

LS

ThC

9

10

8

11

S

L

C

8

Uzlazni putevi

58K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Si laz ni (des cen den tni) putevi (AC)

Trac tus cor ti cos pi na lis, pi ra mid ni put (A)

Naj ve }i broj ak so na pi ra mid no ga pu ta po la zi iz pre cen tral ne vi ju ge i pod ru~ ja mo` da ne ko re ko ja su smje{ te na is pred te vi ju ge (polja 4 i 6) (str. 310 A1, A2). No, dio vla ka na vje ro jat no po la zi i iz pod-ru~ ja ko re pa ri je tal no ga re` nja. U do nje-mu di je lu pro du ` e ne mo` di ne pre la zi oko 80% vla ka na na sup rot nu stra nu i tu ob li ku ju decus sa tio pyra mi dum (A1), te po tom tvo re trac tus cor ti cos pi na lis la te-ra lis (A2) ko ji pro la zi kroz la te ral ni fu ni-ku l. Preos ta la pe ti na ak so na neuk ri ` e no tvo ri trac tus cor ti cos pi na lis an te rior (A3) i pro la zi kroz pred nji fu ni ku l te uk ri ` u je stra nu tek na razini gdje zavr{avaju. Vi {e od po lo vi ce ak so na kor ti kos pi nal no ga pu ta zav r {a va u vrat no me di je lu kra-lje`ni~ ne mo` di ne (za iner va ci ju ru ku), a ~et vr ti na zav r {a va u lum bo sak ral no me di je lu (za iner va ci ju nogu). U la te ral no-me sno pu kra lje` ni~ ne mo ` di ne pos to ji so ma to to pi~ni ras po red i `iv ~a na vlak na za no gu smje{ te na su pov r {in ski, a vlak na za ti je lo i ru ku pro la ze dub lje. Naj ve }i broj ak so na zav r {a va na in ter neu ro ni ma ko ji pod ra ` a je za volj nu mo to ri ku pre no-se na sta ni ce pred nje ga ro ga i ta ko |er pre ko in ter neu ro na uz ro ku ju iz ra zi tu kor ti kal nu in hi bi ci ju (str. 310 i str. 320).

Ek stra pi ra mid ni putevi (B)

Ek stra pi ra mid ni putevi si laz ni su sus ta vi ko ji po la ze iz mo` da no ga deb la i ut je ~u na mo to ri ku (str. 312). To su:

trac tus ves ti bu los pi na lis (B4) (rav no-te ` a, to nus mi {i }a),

trac tus re ti cu los pi na lis ven tro la te ra-lis (B5) iz mos ta,

trac tus re ti cu los pi na lis la te ra lis (B6) iz pro du ` e ne mo` di ne i

trac tus teg men tos pi na lis (B7) iz sred-nje ga moz ga.

Trac tus rub ros pi na lis (B8) (u ~ov je ka nje mu od go va ra trac tus teg men tos pi na-lis) i trac tus tec tos pi na lis (B9) zav r {a va-ju u vrat no me di je lu kra lje` ni~ ne mo` di-

ne, a ut je ~u sa mo na di fe ren ci ra nu mo to ri-ku gla ve i ru ke. Trac tus lon gi tu di na lis me-dia lis (B10) sad r ` ava raz li ~i te sus ta ve ak-so na mo` da no ga deb la (str. 142).

Au to nom ni putevi (C)

Au tonom ne puteve ~i ne os kud no mi je li ni-zi ra ni i ne mi je li ni zi ra ni ak so ni ko ji ma lo-kad tvo re jas no og ra ni ~e ne sno po ve. Trac tus pa rae pen dyma lis (C11) pro la zi s obi ju stra na sre di{ nje ga ka na la. Uz laz na i si laz na vlak na to ga pu ta se ` u sve do hi-po ta la mu sa u me |u moz gu i pre no se po -dra ` a je ve za ne uz spol ne fun kci je, mo-krenje i de fe ka ci ju. Ven tral no od la te ral-no ga pi ra mid nog pu ta pro la ze si laz ni putevi za va zo kon strik ci ju i iz lu ~i va nje zno ja (Foer ster) (C12), a so ma to to pi~no su ras po re |e ni po put trac tus cor ti cos pi-na lis la te ra lis.

Pri kaz puteva (D, E)

Na pop rje~ nim pres je ci ma kra lje`ni~ ne mo ` di ne ne mo gu se ras poz na ti po je di ni putevi. Ne ki se putevi mo gu pri ka za ti tek u po seb nim uv je ti ma, pri li kom ek spe ri-men tal nih o{ te }e nja i oz lje da kra lje`ni-~ne mo` di ne. U ti je ku raz voja putevi mi-je li ni zi ra ju u raz li ~i to vri je me pa ih kat-kad mo ` e mo raz li ko va ti, npr. pi ra mid ni put (D2) koji kas no mi je li ni zi ra. Na kon o{ te }e nja de ge ne ri ra ju ak so ni ko ji su od-vo je ni od sta ni~ no ga ti je la i ta ko se o{ te }e nja mo gu pri ka za ti u pod ru~ ju kra-lje`ni~ ne mo` di ne kroz ko je put pro la zi, npr. fas ci cu lus gra ci lis (E13).

Kra lje` ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~ na mo` di na

Kli ni~ki os vrt: Ti je kom saz ri je va nja mo tor-nih puteva jav lja ju se ne ki ref lek si ko ji nes-ta nu do od ras le do bi. Me|utim, u slu~aju pa to lo gi je sre di{nje ga `iv~ano ga sus ta va (pi ra mid ni put) oni se mo gu za dr`ati ili po no vo po ja vi ti. Je dan prim jer je Ba bin ski ref le ks, gdje se ek sten zi ja no`nih pr sti ju (pr-ven stve no pal ca) jav lja na kon sti mu la ci je la te ral nog plan tar nog pod ru~ja. Po zi tiv ni znak Ba bin skog u od ras la ~ov je ka pru`a nam ko ris ne di jag nos ti~ke in for ma ci je.

59

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Tractus corticospinalis anterior et lateralis (piramidni puti)

D Nemijelinizirani piramidni put u dojen~eta

B Silazni (descendentni) putovi

C Autonomni putovi

E Degeneracija fasciculus gracilis nakon ozljede kralje{ni~ne mo`dine

9

6

10

7

8

45

1112

1

2

2

13

3

CTh L

S

Silazni putevi, prikaz puteva

60K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Kr vne `i le kra lje` ni~ ne mo` di ne (AE)

Kra lje` ni~ na mo` di na do bi va krv iz dva-ju iz vo ra, i to iz aa. ver teb ra les i iz seg-men tal nih ar te ri ja (aa. intercostales et aa. lum bales).Pri je spa ja nja li je ve i des ne ar te riae ver-teb ra les (A1) od njih se odi je le dvi je tan-ke aa. spi na les pos te rio res ko je ob li ku ju mre ` u ma lih ar te ri ja na stra` njoj stra ni kralje`ni~ ne mo` di ne. U ra zi ni uk ri ` e nja pi ra mi da od ver teb ral nih ar te ri ja od la ze jo{ dva og ran ka ko ji se ud ru ` u ju u a. spi-na lis ven tra lis (A2), koja pro la zi po pred-njoj stra ni kralje`ni~ ne mo` di ne, uz ulaz u sul cus ven tra lis.Seg men tal ne ar te ri je (C3). Ra mi spi na-les (C5) od je lju ju se od dor zal nih og ra na-ka (C4) seg men tal nih ar te ri ja i od ver te-bral nih ar te ri ja, te pro la ze kroz in ter ver-tebral ne ot vo re. Po tom se di je le na dor-zal ne i ven tral ne ra di ku lar ne og ran ke i op skr blju ju kr vlju kor je no ve mo` din skih `i va ca i ovoj ni ce kralje`ni~ ne mo` di ne. Od 31 pa ra sa mo 8 do 10 pa ro va spi nal-nih ar te ri ja se ` e do kralje`ni~ ne mo` di ne i pri do no si nje zi noj opskr bi kr vlju. Raz-no li ke su ra zi ne gdje ra di ku lar ne ar te ri je pris tu pa ju kralje`ni~ noj mo` di ni i raz li ~i-ta su prom je ra. Naj ve }a ar te ri ja ula zi u ra zi ni lum bal ne in tu mes cen ci je, iz me |u Th12 i L3 (a. ra di cu la ris mag na) (A6).A. spi na lis ven tra lis naj deb lja je u ra zi ni vrat no ga i sla bin sko ga pro {i re nja. U sre-di ni ko{no ga di je la kralje`ni~ ne mo` di ne ar te ri ja je iz ra zi to sta nje na i to je is to dob-no gra ni~ no mjes to iz me |u dva ju pod ru-~ja opskr be ra di ku lar nim ar te ri ja ma. Taj dio kralje`ni~ ne mo` di ne naj pod lo` ni ji je o{ te }e nji ma zbog po re me }a ja kr vnog op tje ca ja (A, strje li ca). Va ri ja ci je ra di ku-lar nih ar te ri ja omo gu }u ju da o{ te }e nja mo gu zah va ti ti i dru ge di je lo ve kralje`ni-~ne mo` di ne.Ve lik broj ma lih ar te ri ja, aa. sul co com-mis su la res (D7), od je lju je se od pred nje spi nal ne ar te ri je i ula zi u sul cus ventralis. U vrat no me i pr sno me di je lu kralje`ni~-ne mo` di ne se ` u do bi je le ko mi su re gdje

naiz mje ni~ no zaok re }u u des nu ili u li je-vu po lo vi cu kralje`ni~ ne mo` di ne, a u sla bin skom i u kri` nom di je lu kralje`ni-~ne mo` di ne di je le se na dvi je gra ne. Pred nja spi nal na ar te ri ja da je i og ran ke ko ji se spa ja ju sa stra` njom spi nal nom ar te ri jom pa je kralje`ni~ na mo` di na okru ` e na kr vno ` il nim pr ste nom (va so co-ro na) (D8) od ko jeg od la ze og ran ci u bi-je lu tvar. Na injek cij skim je pre pa ra ti ma vid lji vo ka ko je si va tvar mno go obi la ti je vas ku la ri zi ra na ne go bi je la tvar (D).Opskr bna pod ru~ ja (E). A. spi na lis ven-tra lis opskr blju je pred nje ro go ve, os no vi-cu stra` njih ro go va i naj ve }i dio an te ro-late ral noga fu ni ku la (E9). Aa. spi na les dor sa les (E10) opskr blju ju stra` nje fu ni-ku lu se i os ta tak stra` njih ro go va. Rub no pod ru~ je an te ro la te ral no ga fu ni ku la op-skr blju je splet va zo ko ro ne (E11).Spi nal ne ve ne (B) tvo re splet u ko je mu su va` ne v. spi na lis an te rior i dvi je vv. spi-na les pos te rio res. Od to ga ven skoga sple-ta uz kor je no ve mo` din skih `i va ca od la-ze ve ne ko je se ot va ra ju u epi du ral ni ven-ski splet (vi di 2. svezak). Spi nal ne ve ne ne ma ju za lis ta ka sve do mjes ta gdje pro-bi ju du ru ma ter.

C12 aor ta.

Kra lje` ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~na mo` di na

61

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

C Dolaze}e krvne `ile

C 1

C 3

C 5

Th 1

Th 3

Th 5

Th 8

Th10

L 2

L 5

D Vaskularizacija kralje`ni~ne mo`dine

Arterije i vene kralje`ni~ne mo`dineA B

6

1

2 5

3

4

12

8

7

2

E Opskrbna podru~ja arterija kralje`ni~ne mo`dine (prema Gillilanu)

11 9

10

Krvne `ile kralje`ni~ne mo`dine

62K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Spi nal ni gan gli ji i stra` nji ko ri jen (AH)

Sva ki stra` nji ko ri jen kralje`ni~ ne mo` di-ne ima vre te nas to pro {i re nje, gan glion spi na le (A), ko je tvo ri na ku pi na os jet nih neu ro na. Nas tav ci tih neu ro na di je le se na dva og ran ka, i to pe ri fer ni, te cen-tralni ko ji ula zi u kralje`ni~ nu mo` di nu (str. 70, A7). Ti je la su neu ro na po re da na u sku pi ne ili ni zo ve sta ni ca, ko ji se na la-ze iz me |u sno po va `iv ~a nih vla ka na.Raz voj gan gli ja (C). Neu ro ni se raz vi ja ju iz la te ral nih di je lo va neu ral ne plo ~e (C1), ko ji ne sud je lu ju u stva ra nju neu ral-ne ci je vi, ne go na nje zi noj li je voj i des noj stra ni ob li ku ju neu ral ne gre be ne (C2). Sto ga mo ` e mo smat ra ti da su spi nal ni gan gli ji pe ri fer no dis lo ci ra ni dio si ve tva-ri kralje`ni~ ne mo` di ne. Os ta le struk tu re ko je se raz vi ja ju iz neu ral noga gre be na su sta ni ce ve ge ta tiv nih gan gli ja, pa ra gan-gli ja i sr ` i nad bub re` ne `li jez de.Od ~a hu re (A3) spi nal noga gan gli ja, ko ja se nas tav lja u pe ri neu rij mo` din skih `i va-ca, pre ma unut ra{ njos ti su us mje re ni sno-po vi ve ziv no ga tki va {to tvo re ovoj ni cu oko sva koga neu ro na (en do gan glij sko ve-ziv no tki vo) (B4). Unut ra{ nju ovoj ni cu ~i ne ek to der mal ne sate lit ske sta ni ce (BE5) ko je su oba vi je ne ba zal nom mem bra nom i mo gu se us po re di ti sa Schwan no vim sta ni ca ma pe ri fer nih ` i va ca. Ve li ki neu ro-ni (B6, E) s mi je li ni zi ra nim nas tav kom za vi je nim po put glo me ru la ~i ne sa mo tre -}i nu svih sta ni ca. Oni pre no se po dra ` a je epik ri ti~ ko ga os je ta (str. 326). Os ta le sred nje ve li ke i ma le gan glij ske sta ni ce vje ro jat no pre no se os jet bo li te os je te iz cri je va. Ta ko |er pos to ji i ma li broj mul ti-po lar nih neu ro na.Raz voj gan glij skih sta ni ca (D). Gan glij-ske sta ni ce spi nal nih gan gli ja pr vo t no su bi le bi po lar ne sta ni ce i u ti je ku raz voja oba se nas tav ka spo je u je din stve no stab-lo ko je se gra na po put slo va T, pa go vo ri-mo o pseu dou ni po lar nim sta ni ca ma.Stra` nji ko ri jen deb lji je od pred nje ga i sad r ` ava raz li ~i to de be le ak so ne od ko jih su dvi je tre }i ne os kud no mi je li ni zi ra ne ili

su pak ne mi je li ni zi ra ne. Tan ka, os kud no mi je li ni zi ra na ili ne mi je li ni zi ra na `iv ~a na vlak na ko ja pre no se im pul se pro to pa ti-~kog os je ta (str. 328) ula ze u kralje`ni~ nu mo` di nu kroz la te ral ni dio stra` nje ga ko-ri je na (F7). De be li, mi je li ni zi ra ni ak so ni pre no se pod ra ` a je epik ri ti~ kog os je ta i u kralje`ni~ nu mo` di nu ula ze kroz me di jal-ni dio stra` nje ga kor je na (F8).Na mjes tu ulas ka `iv ~a nih vla ka na u kra-lje ` ni~ nu mo` di nu pos to ji us ko pod ru~ je gdje su mi je lin ske ovoj ni ce sta nje ne pa se ak so ni na tom mjes tu doi ma ju ne mi je li ni-zi ra ni ma. To pod ru~ je ~i ni gra ni cu iz me|u sre di{ nje ga i pe ri fer no ga `iv ~a no ga su sta va (Red li ch-O ber stei ne ro va zo na) (G). U elek tron skomik ros kop skoj sli ci (H) ta gra ni ca ni je pot pu no suk lad na Red li ch-O ber stei ne ro vu pod ru~ ju. Za sva ki ak-son, pri je ulas ka u kralje`ni~ nu mo` di nu, gra ni ca je nje gov pos ljed nji Ran vie rov ~vor i sve do to ga mjes ta po sto ji pe ri fer-na mi je lin ska ovoj ni ca omo ta na bazal-nom mem bra nom (na sli ci H ozna ~e no pla vom bo jom). Slje de }i, in ter no dal ni seg me nt ne ma ba zal nu mem bra nu. Gra-ni cu ne mi je li ni zi ra nih ak so na oz na ~u je ba zal na mem bra na okol nih Schwan no vih sta ni ca. Ba zal na mem bra na ~i ni gra ni cu ko ju pro bi ja sa mo ak son.

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje`ni~na mo` di na

63

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Spinalni gangliji

C Razvoj spinalnoga ganglija

D Razvoj pseudounipolarnih ganglijskih stanica

F Stra`nji korijen spinalnoga `ivca

G Redlich-Obersteinerovo podru~je H Stra`nji korijen, elektronskomikro- skopska shema (prema Andresu)

E Stanice spinalnoga ganglija

B Pove}an detalj slike A

5

5

6 4

3

1

2 2

7

8

Spinalni ganglij i stra`nji korijen

64K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Ovoj ni ce kra lje`ni~ ne mo` di ne(AD)

Kralje`ni~ nu mo` di nu, u kralje`ni~ nom ka na lu oba vi ja ju tri ve ziv ne ovoj ni ce, i to tvr da mo` dana ovoj ni ca (pac hyme nix) ili du ra ma ter (A1) i me ka mo` dana ovoj-nica (lep to me nix) ko ju ~i ne arac hnoi dea spi na lis (A2) i pia ma ter spi na lis (A3).Du ra ma ter spi na lis vanj ska je ovoj ni ca i od po kos ni ce ver teb ral no ga ka na la, en-dor hac his (A4), odi je lje na je us kim pro-sto rom, spa tium epi du ra le (A5). Pros tor je is pu njen mas nim tki vom i sad r ` ava obi-lat ven ski splet, plexus ve no sus ver teb ra lis in ter nus (vi di 2. sve zak). Tvr da ovoj ni ca kau dal no tvo ri du ral nu vre }u (B6) koja se omata oko cau da equi na (B7) i zav r {a va tan kom ni ti {to se za jed no s fi lum ter mi-na le ve ` e za po kos ni cu tr ti~ ne kos ti (fi-lum ter mi na le du rae mat ris spi na li) (B8). Du ral na je vre }a sa mo na gor nje mu kra-ju pri~vr {}e na za ko st, i to oko fo ra men mag num za tilj ne kos ti. Epi du ral ni pros-tor sa d r`ava mas no tki vo, ve ne i lim fne `i le te tvo ri po mi~ ni elas ti~ ni jas tuk ko ji se za jed no s du ral nom vre }om po mi ~e pri po k re ti ma kra lje` ni ce i gla ve. Pre gi ba-nje gla ve pov la ~i du ral nu vre }u pre ma go re i ta ko sprje ~a va me ha ni~ ki pri ti sak na vrat ni dio kralje`ni~ ne mo` di ne. Is to-dob no se is te ` u kor je no vi spi nal nih `i va-ca i kr vne `i le (D9), a pri dor zal noj se flek si ji skra }u ju (D10).Ne pos red no uz unut ra{ nju pov r {i nu du re ma ter smje{ te na je arac hnoi dea, ko ja ome |u je su ba rah noi dal ni pros tor, ca vum su ba rachnoi da le (AC11) is pu njen ce reb-ros pi nal nom te ku }i nom, liquor ce reb ros-pina lis. Iz me |u unut ra{ nje pov r {i ne du re ma ter i arah noi de je na la zi se ka pi lar ni sub du ral ni pros tor, spa tium sub du ra le, ko ji pos ta je iz ra ` en sa mo u bo les nim sta-nji ma (npr. pri sub du ral nom kr va re nju). Du ra ma ter i arah noi de ja oma ta ju kor je-no ve `i va ca kralje`ni~ ne mo` di ne (AC12) i s nji ma ula ze u in ter ver teb ral ne ot vo re te oba vi ja ju i spi nal ni gan glij (AC13). Ob je ovoj ni ce oko kor je no va mo` din skih `i va ca ob li ku ju ljev kas te d`e po ve ko ji su sa mo u prok si mal no me di je lu is pu nje ni

ce reb ros pi nal nom te ku }i nom. Du ra ma-ter pre la zi u epi neu rium (A14), a ara chno-i dea u pe ri ne urium (A15) mo` din skih `i va ca. Dio kor je no va `i va ca {to iz la ze iz kralje`ni~ ne mo` di ne pri je iz las ka iz kra-lje`ni~ no ga ka na la tvo re ra di ku lar ni `i vac (AC16) ko ji je u vrat no me i u sla bin sko-me di je lu kralje`ni~ ne mo` di ne uko {en pre ma do lje, a u sred njem, torakal nom di je lu ima smjer uko so pre ma go re (C).Pia ma ter spi na lis iz rav no ob la ` e pov r-{in ski gli jal ni sloj kralje`ni~ ne mo` di ne i gra ni ca je iz me |u me zo der mal nih ovoj-nica i ek to der mal no ga `iv ~a nog tki va. Pia ma ter sad r ` ava ve li ki broj si }u{ nih kr v nih `i la ko je s pov r {i ne ula ze u kra lje-`ni ~nu mo` di nu. Iz me |u me ka ne i tvr de mo ` din ske ovoj ni ce s obi ju stra na kra lje-`ni ~ne mo` di ne ra za pe ta je ve ziv na plo ~i-ca, li ga men tum den ti cu la tum (A17), ko-ja se za du ral nu vre }u ve ` e zup ~as tim nas tav ci ma. Zup ~as ta sve za se ` e od vrat-no ga do sre di ne sla bin sko ga di je la kra lje-`ni ~ne mo` di ne i od r ` a va sta lan po lo ` aj kralje`ni~ ne mo` di ne ko ja pluta u ce reb-ros pi nal noj te ku }i ni.

Kra lje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~ na mo` di na

Kli ni~ ki os vrt: U ste ril nim uv je ti ma mo gu }e je iz do njega di je la du ral ne vre }e, ko ja sad r ` ava sa mo vlak na cau da equi ne iz va di ti ce reb ros pi nal nu te ku }i nu za pret ra ` i va nje. Pri tom bo les ni ku, ko ji je nag nut pre ma nap-ri jed, ig lu pos tup no uba da mo iz me |u {i ljas-tih nas ta va ka dru goga do pe toga lum bal nog kra lje{ ka, sve dok iz ig le ne po~ ne ka pa ti te ku }i na (lum bal na pun kci ja) (E).

65

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Polo`aj kralje`ni~ne mo`dine u kralje`ni~nom kanalu, poprje~ni presek (prema Rauber-Kopsch)

B Cauda equina

C Prikaz kralje`ni~ne mo`dine s korjenovima mo`dinskih `ivaca, radikularnim `ivcem i spinalnim ganglijem. Prikaz s dorzalne strane

D Vratni dio kralje`ni~ne mo`dine pri fleksiji i ekstenziji vrata (prema Breigu) E Lumbalna punkcija

1712

16

1314

15

12

1316

11

9 10

13

6

7

8

Ovojnice kralje`ni~ne mo`dine

66K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Seg men tal na iner va ci ja (AC)

Ti je lo kra lje` nja ka, s izu zet kom gla ve, mo ` e se iz vor no po di je li ti na niz seg me-na ta ili me ta me ra. U ~ov je ka se os ta tci seg men ta ci je mo gu vid je ti sa mo na kra-lje` ni ci, reb ri ma i u me |u reb re nim mi {i }i -ma. Me ta me ri ja obuh va }a sa mo me zo-der mal na tki va (mio to mi, skle ro to mi), ali ne i de ri va te ek to der ma, pa ne ma se-gme na ta kra lje` ni~ ne mo` di ne. Pos to je, me |u tim, ra zi ne na ko ji ma po je di ni spi-nal ni kor je no vi ula ze u kralje`ni~ nu mo-`di nu i iz la ze iz nje. Uo~ lji va nak nad na seg men ta ci ja nas ta je tek ka d se kor je no vi kralje`ni~ ne mo` di ne ud ru ` e u mo` din-ske `iv ce ko ji iz la ze kroz in ter ver teb ral-ne ot vo re. Osjetna vlak na mo` din skih `i va ca iner vi ra ju us ka, to~ no og ra ni ~e na pod ru~ ja ko ` e naz va na der ma to mi, ali je i to ta ko |er se kun dar na seg men ta ci ja ko ja je sa mo iz raz ra di ku lar ne iner va ci-je.

Der ma to mi se me |u sob no prek la pa ju po put crje po va na kro vu i to je vid lji vo na sli ci. Me |u sob no je prek la pa nje der-ma to ma vid lji vo po pod ru~ ji ma zah va }e -nim bol nim sin dro mi ma stra` njega ko ri je-na (hi pe ral ge zi jom) (B). Pri o{ te }e nju po je di no ga stra` njeg ko ri je na obi~ no ne-ma po re me }a ja os je ta jer u iner va ci ji sva kog der ma to ma sud je lu ju i sus jed ni der ma to mi. Der ma to mi za bol i tem pe ra-tu ru su u`i, pa se kod is pi ti va nja os jet lji-vos ti na ove mo da li te te os je ta mo ` e pri-ka za ti is pad po je di na~ nog seg men ta.

Kra lje`ni~na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kra lje` ni~ na mo` di na

Kli ni~ ki os vrt: Der ma to mi ima ju ve li ku va` no st u di jag nos ti ci i lo ka li za ci ji o{ te }e nja kra lje ` ni~ ne mo` di ne. Po re me }a j os jet-lji vos ti u po je di nim der ma to mi ma upu }u je na ra zi nu o{ te }e nja kra lje ` ni ~ne mo` di ne. Pri ori jen ta ci ji su os nov ne dvi je rav ni ne, i to rav ni na ko ja pro la zi kroz bra da vi ce pr-si ju i od go va ra gra ni ci iz me |u Th4 i Th5 mo`dinskoga `iv ca te rav ni na {to pro la zi kroz pre pon sku udu bi nu i prib li` no po ka-zu je gra ni cu iz me |u L1 i L2 mo` din sko ga `iv ca. Pr vi vrat ni mo` din ski `i vac ne ma svoj der ma tom na ko ` i ti je la jer nje gov stra` nji ko ri jen ne ma spi nal noga gan gli ja ili je tek ru di men ta ran.

Gra ni ce su iz me |u seg me na ta raz li ~i te za raz li ~i te vr ste os je ta, tj. za os jet bo li i do di ra, za iz lu ~i va nje zno ja i pi lo reak ci-ju. She ma (A) pri ka zu je sma nje nje os jet-lji vos ti (hi poes te zi ja) i pri ka za ni su der-ma to mi, raz mje{ te ni kru` no oko tru pa i iz du ` e ni na udo vi ma. Sa mo u pod ru~ ju sre di{ nje li ni je der ma to mi mo gu bi ti dje-lo mi~ no pre ki nu ti (C7, L5). Za vri je me ras ta udo va u ti je ku em brio nal no ga raz-voja der ma to mi se po mi ~u pre ma dis tal-nim di je lo vi ma ti je la (C).

67

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

C 34 4

3

56

78

123

5678

Th 123

345

78

61

23

A Dermatomi (prema Keeganu i Garretu)

B Preklapanje dermatoma (prema Frsteru)

C Razvoj dermatoma na udovima (prema Bolku)

C 3

C 4

Th 1

Th 3

Th 6

Th 9

Th 12L 1

L 2

L 3S 2S 3

L 4

L 5

S 1

C 5

C 6

C 3C 2

C 7

C 8

C 8

C 7

C 6

Th 1

Th 6

Th 12

L 1

L 3

L 5

L 5

L 4

S 1

S 2

C 4C 5

C 6

S 3

S 1

S 2

C 8C 7

C 6

C 5

Th 1

C 3 C 4

C 5

3

5

7

9

11

L 1

L 3L 2

Th 2

4

6

8

10

12

Dermatomi

68K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Sin dro mi kralje`ni~ ne mo` di ne (AC)

Ana tom ska or ga ni za ci ja uv je tu je spe ci fi-~no st fun kcio nal nih po re me }a ja na kon o{ te }e nja (le zi je) kralje`ni~ ne mo` di ne. Ovis no o mjes tu o{ te }e nja zah va }e ni su raz li ~i ti putevi, {to uz ro ku je po re me }aj od re |e nih fun kci ja.Pot pu no pre si je ca nje (to tal na tran ssek-ci ja) (A) pre ki da sve si laz ne mo to ri~ ke puteve pa nas ta je pot pu na klje nut is pod ra zi ne o{ te }e nja. Is to dob no su pre ki nu ti i svi uz laz ni sen zi bil ni putevi pa ni ` e od mjes ta o{ te }e nja nas ta je pot pu ni gu bi tak svih os je ta. Ako je o{ te }e nje iz nad kri`-noga di je la kralje`ni~ ne mo` di ne, izos ta-ne i volj na us kla |e no st pra` nje nja mok ra -}nog mje hu ra i de be lo ga cri je va. Pri o{ te -}e nju pak iz nad sla bin sko ga pro {i re nja ob je su no ge uze te (pa rap le gia), a ako je oz lje da iz nad vrat noga pro {i re nja, uze te su i ru ke (tet rap le gia).Jed nos tra no pre si je ca nje po lo vi ce kra lje-`ni ~ne mo` di ne (he mi sek ci ja) (B) uz ro-ku je sli ku Brown-Sequar do va sin dro ma. Ako su, prim je ri ce, li je vom he mi sek ci-jom pre ki nu ti la te ral ni i pred nji kor ti kos-pi nal ni put (B1), nas ta je klje nut li je ve stra ne ti je la. Pre si je ca nje va zo mo tor nih puteva uz ro ku je va zo mo tor ne klje nu ti na is toj stra ni ti je la, a pre ki da nje stra` njega fu ni ku la (B2) i stra` njega spi no ce re be-lar nog pu ta (B3) ima kao pos lje di cu op-se` no o{ te }e nje du bo kog os je ta (os jet po-lo ` a ja). Na stra ni oz lje de po jav lju je se i hi pe res te zi ja, pa i la ga ni do dir pos ta je bo lan. Uz rok je hi pe res te zi je ma njak epi kri ti~ kog os je ta zbog pre ki da puteva stra` njega sno pa, a od r ` an je pro to pa ti-~ki os jet ~iji putevi uk ri ` u ju stra nu i uz-la ze kroz an te ro la te ral ni snop sup rot ne stra ne ti je la (B4). Na po kon, na neoz li je-|e noj stra ni ne dos ta je os jet top li ne i bo-li jer la te ral ni spi no ta la mi~ ki put uk ri ` u-je stra nu, a pre ki nut je na sup rot noj, o{-te }enoj stra ni (B5). Zo na anes te zi je (B6) ko ja nas ta je na oz li je |e noj stra ni iz nad oz lje de zbog uni{ te ne zo ne ulas ka stra`-nje ga ko ri je na na toj ra zi ni uz ro ku je izo-li ra ni po re me }aj os je ta.

Sre di{ nje o{ te }e nje (cen tral na le zi ja) (C) kralje`ni~ ne mo` di ne uz ro ku je izo li-ra ne po re me }a je os je ta. Is pod ra zi ne oz-lje de od r ` an je epik ri ti~ ki os jet ko ji pre-no se putevi stra` nje ga sno pa is te stra ne (C2). Is to dob no pos to ji ma njak os je ta bo li i top li ne (anal ge zi ja i ter moa nes te zi-ja) jer su `iv ~a na vlak na za os jet pre ki nu-ta u pod ru~ ju nji ho va uk ri ` e nja u bi je loj ko mi su ri (C5).

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Kralje`ni~na mo` di na

69

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Potpuna transsekcija kralje`ni~ne mo`dine

B Brown-Sequardov sindrom nakon hemisekcije kralje`ni~ne mo`dine

C Izoliran poreme}aj senzibilnosti nakon sredi{njeg o{te}enja kralje`ni~ne mo`dine

3

1

52

4

2

5

6

Sindromi kralje`ni~ne mo`dine

70K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pe ri fer ni `iv ci

Mo` din ske `iv ce mo gu ob li ko va ti ~e ti ri vr ste vla ka na, i to:

so ma to mo to ri~ ka (efe ren tna) vlak na (A1) za iner va ci ju pop rje~ nop ru ga-stih mi {i }a,

so ma to sen zibilna (afe ren tna) vlak na (A2) za ko` ni os jet,

vis ce ro mo to ri~ ka vlak na (A3) za glat-ko mi {i} je i

vis ce ro sen zibi lna vlak na (A4) za unu-tra{ nje or ga ne.

@iv ci kralje`ni~ ne mo` di ne naj ~e{ }e sad r-`a va ju ne ko li ko vr sta `iv ~a nih vla ka na, tj. oni su mje {o vi ti `iv ci.Iz kralje`ni~ ne mo` di ne vlak na iz la ze na slje de }i na ~in: so ma to mo to ri~ ka vlak na po la ze od sta ni ca pred nje ga ro ga (A5) i iz la ze kroz pred nji ko ri jen (A6); so ma to-sen zibi lna i vis ce ro sen zibi lna vlak na iz la ze iz `iv ~a nih sta ni ca spi nal noga gan gli ja (A7), vis ce ro mo to ri~ ka po la ze iz pos tra-ni~ no ga ro ga (A8) i iz la ze pre ko pred-njega ko ri je na. Pred nji i stra` nji ko ri jen ud ru ` u ju se u mo`dinski `i vac (A10) ko ji sad r ` ava sva `iv ~a na vlak na. Krat ko `iv-~ano stab lo po tom se di je li na ~e ti ri os-nov ne gra ne:

ra mus me nin geus (A11), pov rat na os-jet na gra na ko ja je us mje re na pre ma mo` din skim ovoj ni ca ma,

ra mus dor sa lis (A12), ra mus ven tra lis (A13) i ra mus com mu ni ca ns (A14).

Stra` nje grane, ra mus dor sa lis, mo to ri-~ki iner vi ra ju du bo ke (au toh to ne) mi {i }e le |a, te os jet no iner vi raju ko ` u s obi ju stra na kra lje` ni ce (str. 84). Pred nji og ra-nak, ra mus ven tra lis, mo to ri~ ki iner vi ra mi {i }je pred nje i la te ral ne stra ne tru pa, te mi {i }e udo va, a os jet no iner vi ra od go-va ra ju }a pod ru~ ja ko ` e. Ko mu ni kan tna gra na, ra mus com mu ni ca ns, spoj je s au-to nom nim gan gli jem (A15) (au to nom ni `iv ~a ni sus tav, str. 294). Ko mu ni kan tna gra na naj ~e{ }e ima dva za seb na og ran ka, i to ra mus com mu ni ca ns al bus (A16) (mi-je li ni zi ra na) i ra mus com mu ni ca ns gri-seus (A17) (ne mi je li ni zi ra na). Ra mus al-

bus do vo di vis ce ro mo to ri~ ka vlak na u sim pa ti~ ki gan glij i tu se pre kap ~a va, a ak so ni neu ro na gan gli ja su pos tgan glio-nar na vlak na (str. 298 A) i pre ko ra mus gri seus dio njih se priklju ~u je mo` din-skim `iv ci ma.

@iv ~a ni sple to vi (B)

U ra zi ni og ra na ka za udo ve pred nje gra-ne mo` din skih `i va ca tvo re sple to ve (ple-x us) u ko ji ma se mi je {a ju vlak na nekoliko mo` din skih `i va ca. Sple to vi su usmje re ni na pe ri fe ri ju i zav r {a va ju kao pe ri fer ni `iv ci s pot pu no no vom dis tri bu ci jom vla-ka na u od no su na spi nal ne `iv ce.Plexus cer vi ca lis (str. 72). Vrat ni splet `i va ca tvo re ra mi ven tra les pr vih ~e ti ri ju spi nal nih `i va ca (C1C4). Iz nje ga iz laze slje de }i `iv ci: n. oc ci pi ta lis mi nor (B18), n. au ri cu la ris mag nus (B19), n. trans ver-sus col li (B20), nn. sup rac la vi cu la res (B21), n. phre ni cus (B22), te ko ri jen od ansa cervicalis profunda (B23).Plexus brac hia lis (str. 74). Splet ru ke na-sta je od ra mi ven tra les spi nal nih `i va ca C5 do C8 i di je lom od pred njeg og ran ka Th1. U od no su na klju~ nu ko st na sple-tu raz li ku je mo pa rs sup rac la vi cu la ris i pars in frac la vi cu la ris. Ra mi ven tra les pro la ze kroz ska len ski ot vor i dos pi ju u vanj ski tro kut vra ta gdje iz nad klju~ ne kos ti ~i ne tri glav na sno pa:

trun cus su pe rior (B24) (C5, C6), trun cus me dius (B25) (C7) i trun cus in fe rior (B26) (C8, Th1).

Ova tri nab ro je na `iv ca tvo re pa rs sup ra-cla vi cu la ris (str. 74). Is pod klju~ ne kos ti nas ta ju tri se kun dar na sno pa, ko ji se de fi-ni ra ju pre ma po lo ` a ju u od no su na a. axil la ris (B27), i to:

fas ci cu lus la te ra lis (B28) (str. 74) (na sta je od pred njih gra na trun cus su pe rior i me dius),

fas ci cu lus me dia lis (B29) (str. 78) (nas ta je od pred nje gra ne trun cus in fe rior) i

fas ci cu lus pos te rior (B30) (str. 80) (nas ta je od stra` njih gra na svih tri ju kor je no va).

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci

71

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Zajedni~ki prikaz perifernih `ivaca

97

11

13

12

13

210

16

14

17

15

4

6

8

5

19C 1

C 2

C 3

C 4

C 5

C 6

C 7

C 8

24

25

26Th 1

18

23

2120

22

30

28

27

29

37

32

33

31

38 34 3635

Plexus brachialis dio lateralnoga fascikulusa dio medijalnoga fascikulusa dio stra`njega fascikulusa

plexus cervicalis

B Plexus cervicalis i plexus brachialis (preparat prof. Platzera)

Zajedni~ki prikaz perifernih `ivaca, plexus cervicalis i brachialis

72K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Iz la te ral noga fas ci ku la iz la zi n. mus cu-locu ta neus (B31). Preos ta la vlak na za jed-no sa vlak ni ma me di jal noga fas ci ku la ~i ne pet lju me dija noga `ivca (B32) (str. 76 AC1) i uje di nju ju se u n. me dia nus (B33). Iz me di jal noga fas ci ku la iz la ze n. ul na ris (B34), n. cu ta neus an teb rac hii me-dia lis (B35) i n. cu ta neus brac hii me dia lis (B36). Stra` nji fas ci ku l pr vo da je n. axil la-ris (B37), a za tim se nas tav lja kao n. ra-dia lis (B38).

Plexus cer vi ca lis (C1C4) (AD)

Mi {i} na iner va ci ja (A). Iz pred njih gra-na (ra mi ven tra les) iz la ze krat ki `iv ci i ula ze u du bo ko vrat no mi {i} je: mm. rec ti ca pi tis an te rior (A1) et la te ra lis, m. lon-gus ca pi tis i m. lon gus col li (A3). Iz pred-nje gra ne C4 od la ze `iv ci za gor nji dio m. sca le nus an te rior (A4) i za m. sca le nus me dius (A5).Pred nje gra ne C1C3 tvo re an sa cer vi ca-lis pro fun da (C6): vlak na C1 i C2 pris-tupa ju na n. hypog los sus (AC7) i od nje-ga od la ze kao ra dix su pe rior (an te rior) (AC8) (vlak na za m. thyro hyoi deus A9 i m. ge nio hyoi deus koja dalje nas tav lja ju u sas ta vu n. hypog los sus). Ra dix su pe rior spa ja se s ra dix in fe rior (pos te rior) (AC10) (C2 i C3) u an sa cer vi ca lis ko ja da je gra ne za in fra hioid ne mi {i }e: m. omo hyoi deus (A11), m. ster not hyreoi-deus (A12) i m. ster no hyoi deus (A13).Os jet na iner va ci ja ko ` e (B, C). Os jet ni `iv ci vrat no ga sple ta pro la ze iza m. ster-noc lei do mas toi deus, i pro bi ju se kroz fas ci ju te tu tvo re pun ctum ner vo sum (B14). Od tog se mjes ta `iv ci ra zi la ze i us mje re ni su pre ma gla vi, vra tu i ra me-nu: n. oc ci pi ta lis mi nor (BC15) (C2, C3) od la zi pre ma za tilj ku, n. au ri cu la ris mag-nus (BC16) (C3) u oko li cu uha (u{ ka, u{ na re si ca, pod ru~ je kuta donje ~eljusti). N. trans ver sus col li (BC17) (C3) iner vi ra gor nje pod ru~ je vra ta sve do pod brat ka. Nn. sup rac la vi cu la res (BC18) (C3, C4) iner vi ra ju pod ru~ je fos sae sup rac la vi cu-la ris i pod ru~ je ra me na.

Iner va cij sko pod ru~ je n. phre ni cus (C, D). N. phre ni cus (D19) (C3, C4) sad r ` a-va vlak na ~et vr to ga i, ~es to, tre }e ga spi-nal nog `iv ca. @i vac pre la zi pre ko m. sca-le nus an te rior i is pred a. sub cla via dos pi-je u gor nji ot vor pr sno ga ko {a. Kroz sre-do pr sje `i vac pro la zi sve do o{i ta i da je po bo~ ne tan ke og ran ke za os jet nu iner va-ci ju os r ~ja, ra mi pe ri ca ri dia ci (D20). Na gor njoj se o{it noj plo hi `i vac raz gra nju je i mo tor no iner vi ra o{it (D21). Sit ne gran-~i ce os jet no iner vi ra ju pleu ru na gor njoj stra ni o{i ta i na do njoj stra ni o{i ta pe ri to-nej, te pe ri to neal ne ovojnice or ga na gor-njega di je la tr bu ha.

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Pe ri fer ni `iv ci

Kli ni~ ki os vrt: O{ te }e nje vrat no ga di je la kralje`ni~ ne mo` di ne ili pak kor je no va u ra zi ni C3 do C5 uz ro ku je klje nut o{i ta i po-re me }aj di sa nja. Pri klje nu ti mi {i} ja pr sno ga ko {a mo gu }e je od r ` a va ti di sa nje ako ni je o{ te }en n. phre ni cus.

Ra mi dor sa les (C1C8)

Stra` nje gra ne cer vi kal nih `i va ca, ra mi dor sa les, mo to ri~ ki iner vi ra ju au toh to no mi {i} je {i je, te os jet no ko ` u is to ga pod-ru~ ja.Pr va stra` nja cer vi kal na gra na obi lu je mo to ri~ kim vlak ni ma i nas tav lja se u n. su boc ci pi ta lis ko ji iner vi ra ma le mi {i }e oko za tilj ne kos ti, at la sa i ak si sa.Od dru go ga vrat nog `iv ca od la zi n. oc ci-pi ta lis ma jor i se ` e do za tilj ka, gdje os jet-no iner vi ra ko ` u sve do tje me na (str. 84).Ra mus dor sa lis tre }e ga vrat no ga spi nal-nog `iv ca, n. oc ci pi ta lis ter tius, iner vi ra ko ` u za tilj ka. Preos ta le dor zal ne gra ne vrat nih spi nal nih `i va ca os jet no iner vi ra-ju do nje pod ru~ je ko ` e vrata te mo to ri-~ni iner vi ra ju au toh to no mi {i} je is to ga pod ru~ ja.Iner va ci ja ko ` e (B): pod ru~ je ko je iner-vi ra ju is klju ~i vo `i vci (autonomna iner-vacija) vrat noga sple ta je prikazano tam-no pla vo, a pod ru~ je do ko jih naj da lje se ` e iner va ci ja (maksimalna inervacija) od `i va ca vrat noga sple ta je prikazano svi jet lopla vo.

73

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Plexus cervicalis motori~ka inervacija

C Plexus cervicalis

B Plexus cervicalis, osjetna inervacija ko`e (prema Lanz-Wachsmuthu)

D Podru~ja inervacije freni~noga `ivca

12

3C 2 C 2

C 3

C 4

C 1

C 1

C 3

C 4

7

85

7

815

16

17

10

18 19

64

10

9

13

12

11

19

20

15

16

141817

2121

Plexus cervicalis

74K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Plexus brac hia lis (C5Th1)

Pe ri fer na os jet na iner va ci ja. Iner va ci ja ko ` e `iv ci ma bra hi jal noga sple ta do nek le se raz li ku je od ra di ku lar ne iner va ci je (str. 66). Iner va cij ska pod ru~ ja sus jed nih `i va-ca znat no se prek la pa ju. Pod ru~ je ko je je iner vi ra no is klju ~i vo jednim `iv cem au to-nom no je pod ru~ je iner va ci je (ta mno pla-vo), a pod ru~ je gdje prev la da va iner va-cija pri pa da ju }e ga `iv ca, ali u iner va ci ji sud je lu ju i sus jed ni `iv ci, na ziva mo mak-si mal no pod ru~ je iner va ci je (svi jet lopla-vo).

Pa rs in frac la vi cu la ris (DF)

Iz tri glav na deb la ven tral nih og ra na ka, trun cus su pe rior, me dius i in fe rior, nas ta ju tri fas ci ku la, fas ci cu lus la te ra lis, me dia lis i pos te rior, ko ji su naz va ni pre ma po lo ` a ju u od no su na ak si lar nu ar te ri ju.

Fas ci cu lus la te ra lis

Iz la te ral noga fas ci ku la bra hi jal no ga sple-ta iz la ze n. mus cu lo cu ta neus i n. me dia-nus.N. mus cu lo cu ta neus (C5C7) (DF). @i vac pro bi ja m. co ra cob rac hia lis i po-tom pro la zi iz me |u m. bi ce ps brac hii i m. brac hia lis do pred nje stra ne lak ta. @i vac da je gra ne (E20) za mi {i }e flek so-re nad lak ti ce: za m. co ra cob rac hia lis (D21), za m. bi ce ps brac hii, ca put bre ve (D22) et ca put lon gum (D23) i za m. brac-hia lis (D24).Os jet na vlak na po la ze od lak ta kroz fas ci-ju pod lak ti ce i tvo re n. cu ta neus an te-brac hii la te ra lis (DF25) ko ji iner vi ra ko ` u la te ral ne stra ne pod lak ti ce. Pri oz-lje di `iv ca pot pu no nes ta je os jet na ma-lom pod ru~ ju la kat ne udu bi ne i sma njen je os jet do sre di ne pod lak ti ce.Iner va ci ja ko`e (F): pod ru~je au to nom-ne iner va ci je `iv ca je pri ka za no tam nop-la vo, a pod ru~je mak si mal ne iner va ci je `iv ca je pri ka za no svjet lop la vo.

Kralje`ni~na mo`dina i mo`dinski `ivci: Periferni `ivci

Kli ni~ki os vrt: Is te za nje te ti ve bi cep sa me-di cin skim ~eki}em iza zi va ref le ks bi cep sa (flek si ju pod lak ti ce); ovaj ref le ks ide pre ko n. mus cu lo cu ta neus.

Kli ni~ ki os vrt: Pri o{ te }e nju ili pre ki du `iv-ca au to nom no je pod ru~ je pot pu no neos jet-lji vo (anes te zi ja), a u rub nom je pod ru~ ju os jet uma njen (hipoes te zija).

Pa rs sup rac la vi cu la ris (AC)

Iz pa rs sup rac la vi cu la ris bra hi jal no ga sple ta iz la ze mo to ri~ ki `iv ci ko ji iner vi ra-ju mi {i }e ra me nog ob ru ~a.Stra` njoj i pos tra ni~ noj sti jen ci pr sno ga ko {a us mje re ni su: n. dor sa lis sca pu lae (A1) (C5) za m. leva tor sca pu lae (C2) i mm. rhom boi dei mi nor (C3) et ma jor (C4), n. tho ra ci cus lon gus (A5) (C5C7) ~i je gra ne zav r {a va ju u zup ci ma m. ser ra-tus an te rior (B6) i n. tho ra co dor sa lis (A7) (C7, C8), {to iner vi ra m. la tis si mus dor si (C8). Mi {i }e na stra` njoj plo hi lo-pa ti ce (m. sup ras pi na tus C9 i m. in fras-pi na tus C10) iner vi ra n. sup ras ca pu la-ris (A11) (C5, C6), a mi {i }e na pred njoj plo hi lo pa ti ce iner vi ra ju nn. sup ras ca pu-la res (A12) (C5C7), ko ji ta ko |er iner vi-ra ju i m. te res ma jor (C13).Na pred nju plo hu pr sno ga ko {a pris tu pa ju i n. subclavius (A14) (za m. sub cla vius) (B15) te n. pec to ra lis la te ra lis (A16) (C5C7) i n. pec to ra lis me dia lis (A17) (C7Th1), ko ji iner vi ra ju m. pec to ra lis ma jor (B18) i m. pec to ra lis mi nor (B19).

Tak va gor nja klje nut ru~ no ga sple ta (Er bo va klje nut) mo ` e nas ta ti zbog i{ ~a {e nja ra me-no ga zglo ba, pri ro |e nju ili pak pri nep ra-vil nu po lo ` a ju ra me na za vri je me du got raj-na ki rur {koga za hva ta. Kod o{ te }e nja pa rs in frac la vi cu la ris bra hi jal noga sple ta do la zi do do nje klje nu ti ru~ noga sple ta (Klum pkeo-va klje nut). Kod ove klje nu ti zah va }e ni su ma li mi {i }i {a ke, i even tual no flek so ri pod-lak ti ce.

Kli ni~ ki osvrt: O{ te }e nje pa rs sup ra cla vi cu-la ris uz ro ku je klje nut mi {i }a ra me nog ob ru-~a i oz lje |e nik ne mo ` e po di za ti nad lak ti cu.

75

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

B Motori~ka inervacija pars supraclavicularis (prikaz s prednje strane)

D N. musculocutaneus (motori~ka inervacija) (prema Lanz-Wachsmuthu)

15

19

18

E Grananje n. musculocutaneus

C Motori~ka inervacija pars supraclavicularis (prikaz sa stra`nje strane)

A Pars supraclavicularis plexus brachialis

F Osjetna inervacija ko`e

C 4

C 5

C 6

C 7

C 8

Th 1

1

11

14

7 12 5

2

3

4

9

10

13

8

567

1617

6

21

22

24 25

20

25

23

25

C 5C 6

C 7

Plexus brachialis

76K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pa rs in frac la vi cu la ris, nastavak

Fas ci cu lus la te ra lis, nas ta vak (AD)

N. me dia nus (C6Th1) (AC). Di je lo vi la te ral no ga i me di jal no ga fas ci ku la ru ~no-ga sple ta is pred a. axil la ris tvo re pet lju me dijanoga `ivca (AC1) i uje di nju ju se u n. me dia nus.@i vac ula zi u sul cus bi ci pi ta lis me dia lis, iz nad a. brac hia lis i se ` e sve do la kat ne ja me, gdje pro la zi iz me |u dvi ju gla va m. pro na tor te res i us mje ren je u pod lak ti-cu. @i vac iz me |u m. flexor di gi to rum su-per fi cia lis i m. flexor di gi to rum pro fun-dus pro la zi do ru~ no ga zglo ba. Pri pro la-sku kroz ca na lis car pi le ` i pov r {in ski iz-me |u te ti va m. flexor car pi ra dia lis i m. pal ma ris lon gus i u ka na lu se di je li na zav r {ne gra ne.Ra mi mus cu la res (C2) iner vi ra ju mi {i }e pro na to re i naj ve }im di je lom flek so re pod lak ti ce: m. pro na tor te res (A3), m. flexor car pi ra dia lis (A4), m. pal ma ris lon gus (A5) i m. flexor di gi to rum su per fi-cia lis, ca put ra dia le (A6) i ca put hu me-roul na re (A7). U la kat noj se ja mi od `i v-ca odi je li n. in te ros seus an teb rac hii an-te rior (AC8), ko ji po in te ro sealnoj mem-bra ni se ` e do m. pro na tor quad ra tus (A9). Ta ko |er da je gra ne za m. flexor pol li cis lon gus (A10) i za ra di jal ni dio m. flexor di gi to rum pro fun dus.U do njoj se tre }i ni pod lak ti ce od je lju je os jet na gra na, ra mus pal ma ris n. me dia-ni (AC11), za iner va ci ju te na ra, ra di jal-ne stra ne ko ri je na {a ke i {a ku.Na kon {to pro |e kroz kar pal ni ka nal `i vac se di je li na tri gra ne: nn. di gi ta les pal ma res com mu nes I-III (AC12), ko ji se na ra zi ni me ta kar po fa lan geal no ga zglo ba di je le na po dva nn. di gi ta les pal-ma res prop rii (AC13). Od n. di gi ta lis pal ma ris com mu nis I od la zi gra na za te-nar (m. ab duc tor pol li cis bre vis A14, ca put su per fi cia le m. flexor pol li cis bre-vis A15 i m. op po ne ns pol li cis A16). Nn. di gi ta les pal ma res com mu nes iner vi ra-ju mm. lum bri ca les IIII (A17) i do la ze do pros to ra iz me |u pr sti ju, gdje se di je le na po dva og ran ka, gdje sva ki par nn. di-

gi ta les pal ma res prop rii os jet no iner vi ra pos tra ni ~ne di je lo ve pros to ra iz me |u pr-sti ju. Pr vi par `i va ca iner vi ra ul nar nu stra nu pal ca i ra di jal nu stra nu ka ` ip r sta, dru gi ul nar nu stra nu ka ` ip r sta i ra di jal nu stra nu sred nja ka, tre }i ul nar nu stra nu sred njega pr sta i ra di jal nu stra nu pr ste-nja ka. Iner va cij sko pod ru~ je nn. prop rii zav r {a va dor zal no na pal ~a no me prok si-mal nom ~lan ku i u os ta lih pr sti ju (B) na prje lazu sred nje ga u zav r {ni ~la nak.N. me dia nus da je og ran ke za po kos ni cu, la kat ni zglob, ra dio kar pal ni i me dio kar-pal ni zglob. U ra zi ni ko ri je na {a ke re do-vi to na la zi mo anas to mo zu s ulna r nim `iv-cem.

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Pe ri fer ni `iv ci

Kli ni~ ki os vrt: Pri o{ te }e nju `iv ca vr lo je ote ` a na pro na ci ja i iz ra zi to je o{ te }e na flek-si ja pod lak ti ce. Na {a ci je ne mo gu }e flek ti-ra ti pa lac te ka ` ip r st i sred nji pr st u sred njoj fa lan gi pa nas ta je ka rak te ris ti~ na sli ka o{ te }e nja na zva na {a ka pro pov jed ni ka (D). Kod pro las ka `iv ca kroz kar pal ni ka nal mo ` e u sta ri jih oso ba do }i do o{ te }e nja `iv ca zbog pri tis ka (sin drom kar pal noga ka na la).

Iner va ci ja ko ` e (B): pod ru~ je au to nom ne iner va ci je `iv ca prikazano je tam nopla vo, a pod ru~ je mak si mal ne iner va ci je `iv ca prikazano je svijet lop la vo.

77

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

C Grananje n. medianus

A N. medianus, motori~ka inervacija (prema Lanz-Wachsmuthu)

B N. medianus, osjetna inervacija ko`e

D Kljenut n. medianus (prema Lanz-Wachsmuthu)

1

9

10

7

6

11

13

1611

1415 12

17

13

4

58

3

C 6

C 7C 8

Th 11

2

8

1112

13

Plexus brachialis

78K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pa rs in frac la vi cu la ris, nas ta vak

Fas ci cu lus me dia lis (AD)

N. ul na ris (C8Th1) (AC). @i vac po la zi od nad lak ti ce i po ~et ni se dio na la zi u sul cus bi ci pi ta lis me dia lis, ali tu uop }e ne da je gra ne.Na ul nar noj stra ni nad lak ti ce `i vac je usmje ren od sre di ne pre ma nat rag i do-lje, pok ri ven je s ca put me dia le m. tri ci pi-tis brac hii i pre la zi pre ko lakat no ga zglo-ba ulo ` en u ko{ ta ni `li jeb, sul cus ner vi ul na ris, na epi con dylus me dia lis hu me ri. Na tom je mjes tu mo gu }e pri tis nu ti `i vac i ti me uz ro ku je mo bol po put bla ga uda ra elek tri~ ne stru je, ko ja se ` e do ul nar ne stra ne pod lak ti ce. Na kon iz las ka iz `li je-ba `i vac pro la zi iz me |u obi ju gla va m. flexor car pi ul na ris na flek tor noj stra ni pod lak ti ce i se ` e sve do ru~ no ga zglo ba. Po tom `i vac pro la zi pov r {in ski od re ti na-cu lum flexo rum i dos pi je na dlan {a ke, gdje da je ra mus su per fi cia lis i ra mus pro-fun dus.

U pod lak ti ci `i vac da je gra ne (C1) za m. flexor car pi ul na ris (A2) i za ul nar nu po-lo vi cu m. flexor di gi to rum pro fun dus (A3). U sre di ni se pod lak ti ce od va ja os jet-na gra na r. dor sa lis n. ul na ris (BC4) te od la zi na ul nar nu stra nu hr pta {a ke i ta-mo iner vi ra ko ` u. Iner va cij ska pod ru~ ja na hr ptu {a ke prek la pa ju se s iner va cij-skim pod ru~ ji ma n. ra dia lis. Slje de }a os-jet na gra na, ra mus pal ma ris n. ul na ris (BC5), po la zi u dis tal noj tre }i ni pod lak ti-ce i se ` e do dla na, gdje iner vi ra hi po te-nar.Ra mus su per fi cia lis zav r {a va kao n. di gi-ta lis pal ma ris com mu nis IV (BC6) i u me |u ko{ ta no me pros to ru iz me |u pr ste-nja ka i ma lo ga pr sta di je li se na nn. di gi-ta les pal ma res prop rii (BC7), ko ji iner vi-ra ju ko ` u dlan ske pov r {i ne ma lo ga pr sta i ul nar ne stra ne pr ste nja ka sve do nje go-va vr ha. Ra mus com mu ni ca ns cum n. me dia ni (C8).Ra mus pro fun dus (AC9) spu{ ta se u du-bi nu dla na i u lu ku je us mje ren pre ma te na ru te da je mo to ri~ ke og ran ke za sve mi {i }e hi po te na ra (C10) (m. ab duc tor di-

gi ti V A11, m. flexor bre vis di gi ti V A12, m. op po ne ns di gi ti V A13), za sve mm. in te ros sei dor sa les et pal ma res (A14) i mm. lum bri ca les III i IV (A15), te, na po kon, za mi {i }e te na ra, m. ad duc-tor pol li cis (A16) i za ca put pro fun dum m. flexo ris pol li cis bre vis (A17).

Kralje`ni~na mo`dina i mo`dinski `ivci: Periferni `ivci

Kli ni~ ki os vrt: Pri o{ te }e nju n. ul na ris na-sta je pan d`as ta {a ka (D), pr sti ko ji su iz-rav na ni u me ta kar po fa lan geal nom zglo bu, a zgr ~e ni su sred nji i dis tal ni pr stni ~la nak. Ta kav po lo ` aj pr sti ju nas ta je zbog klje nu ti mm. in te ros sei et lum bri ca les ko ji pre gi ba-ju prok si mal ne ~lan ke pr sti ju i ek sten di ra ju sred nji i dis tal ni ~la nak. Pri o{ te }e nju mi {i }a pre gi ba ~a pr sti su u is to me po lo ` a ju jer prev la da va to nus mi {i }a is pru ` a ~a. Is to dob-no su one mo gu }e ne opo zi cij ske i re po zi cij-ske kret nje.

Iner va ci ja ko ` e (B): pod ru~ je au to nom-ne iner va ci je `iv ca prikazano je tam-nopla vo, a pod ru~ je mak si mal ne iner va-ci je `iv ca prikazano je svi jet lop la vo.

79

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A N. ulnaris, motori~ka inervacija(prema Lanz-Wachsmuthu)

B N. ulnaris, osjetna inervacija ko`e(prema Lanz-Wachsmuthu)

D Kljenut n. ulnaris(prema Lanz-Wachsmuthu)

C Grananje n. ulnaris

7

C 8C

Th 1

Plexus brachialis

80K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pa rs in frac la vi cu la ris, nastavak

Fas ci cu lus me dia lis, nas ta vak (AC)

Iz me di jal noga sno pa osim n. ul na ri s iz la-ze jo{ os jet ni `iv ci n. cu ta neus brac hii me dia lis i n. cu ta neus an teb rac hii me dia-lis, ko ji iner vi ra ju ko ` u me di jal ne stra ne ru ke.N. cu ta neus brac hii me dia lis (C7Th1) (A, B), do la zi do pa zu{ ne ja me na pred-nju pov r {i nu nad lak ti ce i tu se di je li, iner vi ra ju }i ko ` u me di jal ne stra ne nad-lak ti ce iz me |u pa zu{ ne ja me i la kat no ga zglo ba. Nje go ve pred nje gra ne do la ze na flek sor nu stra nu, a dor zal ne na ek sten-zor nu stra nu nad lak ti ce. Vr lo ~es to pos-to je ana sto mo ze s n. in ter cos tob rac hia-lis.N. cu ta neus an teb rac hii me dia lis (C8 Th1) (A, C) do la zi is pod fas ci je na me di-jal nu stra nu nad lak ti ce i u nje zi noj do-njoj tre }i ni da je dvi je gra ne, ra mus an te-rior (AC1) i ra mus ul na ris (AC2) ko ji pro bi ja ju fas ci ju. Ra mus an te rior iner vi-ra me di jal nu stra nu pod lak ti ce, sve do sre di {nje li ni je, a ra mus ul na ris iner vi ra gor nji me di jal ni dio pod lak ti ce i di je lom nad lak ti cu sve do me di jal ne li ni je. Ta ko n. cu taneus an teb rac hii me dia lis os jet no iner vira pod lak ti cu te, di je lom, nad lak ti-cu i {a ku.

Fas ci cu lus pos te rior (D, F)

Fas ci cu lus pos te rior da je dva `iv ca n. ra-dia lis i n. axil la ris.N. axil la ris (C5C6) do la zi iz du bi ne pa-zu{ ne ja me i pre la zi pre ko ~a hu re ra me-no ga zglo ba, zaok ru ` i col lum chi rur gi-cum, te dos pi je na stra` nju stra nu nad lak-ti~ ne kos ti. Po tom `i vac pro la zi kroz la te-ral ni ot vor pa zu{ ne ja me i dos pi je is pod m. del toi deu s te se ` e do pred nje ga ru ba mi {i }a.Pri je pro las ka ak si lar noga `iv ca kroz la te-ral ni pa zu{ ni ot vor od je lju je se mo to ri-~ka gra na (DF3) za m. te res mi nor (D4), ko ja ta ko |er pro la zi kroz la te ral ni pa zu-{ni ot vor. U is toj se ra zi ni di je li n. cu ta-neus brac hii la te ra lis su pe rior (DF5) i po stra` nje mu ru bu m. del toi deu s dos pi je

do ko ` e, gdje iner vi ra la te ral nu stra nu ra me na i nad lak ti ce. Od di je la ak si lar no-ga `iv ca ko ji pro la zi is pod del toid no ga mi {i }a od je lju ju se broj ni og ra n ci (D6) za m. del toi deus (D7), ko ji iner vi ra ju raz li-~ite di je lo ve mi {i }a.

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Pe ri fer ni `iv ci

Kli ni~ ki os vrt: Zbog blis kog od no sa sa zglob nom ~a hu rom ak si lar ni se `i vac mo-`e o{te ti ti pri i{ ~a {e nju ra me no ga zglo ba ili pri go dom pri je lo ma vra ta nad lak ti~ ne kos ti. Tak va oz lje da uz ro ku je anes te zi ju ko ` e u pod ru~ ju del toid no ga mi {i }a.

Iner va ci ja ko ` e (B, C, E): pod ru~ je au to-nom ne iner va ci je `iv ca prikazano je tam-nopla vo, a pod ru~ je mak si mal ne iner va-ci je `iv ca prikazano je svi jet lop la vo.

81

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Grananje n. cutaneus brachii medialis i n. cutaneus antebrachii medialis

D N. axillaris, motori~ka inervacija (prema Lanz-Wachsmuthu)

E N. axillaris, osjetna inervacija ko`e (prema Lanz-Wachsmuthu)

B N. cutaneus brachii medialis(prema Lanz-Wachsmuthu)

C N. cutaneusantebrachii medialis(prema Lanz-Wachsmuthu)

F Grananje n. axillaris

C 8

2

1

Th 1

1

2

754

36

C 5

6 3

5 5

C 6

Plexus brachialis

82K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Pa rs in frac la vi cu la ris, nastavak

Fas ci cu lus me dia lis, nas ta vak (AD)

N. ra dia lis (C5C8) (AC). Naj ve }i je `i vac stra` nje ga sno pa ko ji iner vi ra mi {i -}e ek sten zo re nad lak ti ce i pod lak ti ce.Stab lo ra di jal no ga `iv ca pro te ` e se od ak si le do prok si mal ne tre }i ne sul cus bi-cipi ta lis me dia lis, te za tim ima spi ral ni tok i do la zi na stra` nju pov r {i nu nad lak-ti~ ne kos ti, ula zi u sul cus n. ra dia lis te dos pi je na flek sor nu stra nu dis tal ne tre }i -ne nad lak ti ce me di jal no od m. bra chio ra-dia li sa. U sul cus n. ra dia lis `i vac se na la-zi na ko{ ta noj pod lo zi te se la ko mo ` e o{ te ti ti pri tis kom, ili pak pri pri je lo mu nad lak ti~ ne kos ti. Po tom ra di jal ni `i vac pre la zi pre ko la te ral ne stra ne la kat no ga zglo ba i u ra zi ni ca put ra dii di je li se na dvi je zavr {ne gra ne, ra mus su per fi cia lis i ra mus pro fun dus. Ra mus su per fi cia lis od-la zi u pod lak ti cu po me di jal noj plo hi m. bra chio ra dia li s i u do njoj tre }i ni pod lak ti-ce dos pi je iz me |u m. bra chio ra dia li s i pal ~a ne kos ti na stra` nju stra nu pod lak ti-ce i {a ke. Ra mus pro fun dus pro la zi uko-so kroz m. su pi na tor i da je ne ko li ko mi-{i} nih og ra na ka, te se nas tav lja pre ma do lje tan kom zav r {nom gra nom n. in te ros-seus an teb rac hii pos te rior, ko ja se ` e sve do zglo ba {a ke.Za nad lak ti cu, n. ra dia lis da je n. cu ta-neus brac hii pos te rior (AC1), ko ji os jet-no iner vi ra dio ko ` e stra` nje stra ne nad-lak ti ce, i n. cu ta neus brac hii la te ra lis in-fe rior (AC2), ko ji iner vi ra ko ` u la te ral-ne stra ne nad lak ti ce. U sred njoj tre }i ni nad lak ti ce od je lju ju se ra mi mus cu la res (AC3) za m. tri ce ps (A4), ca put lon gum, ca put la te ra le i ca put me dia le. Mi {i} ni og ra nak za ca put la te ra le da je i gran ~i cu za m. an co naeus (A5).U pod ru~ ju nad lak ti ce od je lju je se i n. cu ta neus an teb rac hii pos te rior (AC6), ko-ji os jet no iner vi ra ko ` u la te ral ne stra ne pod lak ti ce. U ra zi ni epi con dylus la te ra lis od je lju ju se ra mi mus cu la res (C7) za m. brac hio ra dia lis (A8) i m. exten sor car pi ra dia lis lon gus (A9). Po tom se `i vac di je li na dvi je gra ne za pod lak ti cu, ra mus su-per fi cia lis i ra mus pro fun dus.

Ra mus su per fi cia lis (AC10) da je na hr-ptu {a ke nn. di gi ta les dor sa les (AC11), ko ji iner vi ra ju ra di jal nu stra nu pal ca i prok si mal ne ~lan ke ka ` ip r sta i sred nja ka te ra di jal nu po lo vi cu pr ste nja ka. Spoj s n. ul na ris je ra mus com mu ni ca ns cum n. ul na re (C12).Ra mus pro fun dus (AC13) pri pro las ku kroz m. su pi na tor da je ra mi mus cu la res za m. exten sor car pi ra dia lis bre vis (A14) i za m. su pi na tor. Po tom se od je lju je i gra-na za vlak na mi {i }a is pru ` a ~a, i to za: m. exten so rum di gi to rum com mu nis (A15) m. exten sor di gi ti mi ni mi (A16), m. exten-sor car pi ul na ris (A17), m. ab duc tor pol li-cis lon gus (A18) i m. exten sor pol li cis bre vis (A19). Zav r {na gra na ra mus pro-fun dus je st n. in te ros seus pos te rior ko ji jo{ da je i sno po ve vla ka na za m. exten sor pol li cis lon gus (A20) i m. exten sor in di cis (A21). @i vac ta ko |er da je os jet ne gra ne za ra me ni te ru~ ni zglob.

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Pe ri fer ni `iv ci

Kli ni~ ki os vrt: O{ te }e nje ra di jal no ga `iv ca u pod ru~ ju nad lak ti ce uz ro ku je klje nut ek-sten zor nog mi {i} ja, {to je oso bi to iz ra ` e no u {a ci, pa nas ta je vi se }a {a ka. Pri tom {a ka mli ta vo vi si i one mo gu }e ne su ek sten zor ne kret nje u ru~ no me zglo bu i u zglo bo vi ma pr sti ju.

Iner va ci ja ko ` e (B): pod ru~ je au to nom-ne iner va ci je `iv ca prikazano je tam-nopla vo, a pod ru~ je mak si mal ne iner va-ci je `iv ca prikazano je svi jet lop la vo.

Kli ni~ki os vrt: Ref le ks tri cep sa i bra hio ra di-jal ni ref le ks ko ris te se za pot vr du fun kcio-nal nos ti mo tor ne i os jet ne iner va ci je mi{i}a tri cep sa i bra hio ra di ja li sa. Ref le ks tri cep sa: lup ka njem me di cin skim ~eki}em po te ti vi tri cep sa do la zi do ek sten zi je lak ta. Bra hio-ra di jal ni ref le ks: lup ka njem po te ti vi bra hio -ra di ja li sa do la zi do flek si je lak ta.

83

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A N. radialis, motori~ka inervacija (prema Lanz-Wachsmuthu)

B N. radialis, osjetna inervacija ko`e (prema Lanz-Wachsmuthu)

C Grananje n. radialis

D Kljenut radijalnoga `ivca (prema Lanz-Wachsmuthu)

1

2

4

6C 5

C 8Th 1

8

1 2

3

7

9

15

13

14

18

19

11

10

5

3

17

20

21

16

1

6

2

2

10

11

13

10

11

12

6

Plexus brachialis

84K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

@ivci trupa

U podru~ju ~ovjekova trupa mogu}e je pre poznati ostatke segmentalne-meta-mer ne organizacije, a {to je posebno ja-sno izra`eno prema rasporedu rebara i me |u rebre nih mi{i}a. Ovoj segmentalnoj gra|i vrlo dobro odgovaraju prsni `ivci.Svaki od dvanaest torakalnih mo`dinskih `i va ca dijeli se na ramus dorsalis (A1) i ramus ventralis (A2).

Rami dorsales (A, D)

Ramus dorsalis dijeli se na jednu medi-jalnu i jednu lateralnu granu. Obje grane inerviraju duboko (autohtono) le|no mi-{i}je. Le|a osjetno inerviraju lateralne gra ne rr. dorsales (AD3). U podru~ju dor-zal nih grana vratnih `ivaca osjetna iner-vacija prote`e se daleko i na ko`u stra`-nje strane ko`e oglavka (n. occipitalis ma jor) (D4). U podru~ju le|a osjetnu iner vaci ju daju rami dorsales sla bin skih L1L3 i kri`nih mo`dinskih `ivaca S1S3 (nn. clunium superiores D5 i nn. clu-nium medii D6).

Rami ventrales (AD)

Rami ventrales prsnih `ivaca nastavljaju se kao nn. intercostales i prolaze izme|u rebara; u po~etku su na unutra{njoj povr{ini prsnoga ko{a, a potom se nalaze unutar mm. intercostales interni. Pritom razlikujemo gornju i donju skupinu inter-kostalnih `ivaca.@ivci gornje skupine (Th1Th6) (AD) se`u do prsne kosti i inerviraju mm. in-tercostales (C7), mm. serrati posteriores superior et inferior te m. transversus tho-ra cis. Oni da ju osjetne ogranke za ko`u prsnoga ko {a, te na prednjem rubu m. serratus anterior izlaze rami cutanei la te-ra les (AD8) koji se dijele na ventral ne i late ralne grane. U blizini sternuma daju rami cutanei anteriores (AD9), koji se ta ko |er dijele u medijalne i la te ral ne gra ne. La te ral ne i medijalne ko`ne gra ne 4 6 ventralnog ogranka ulaze u mlije ~nu `lijezdu kao rami mammarii laterales et mediales.

@ivci donje skupine (Th7Th12) (B, C) nalaze se u me|urebrenim prostorima ko ji zavr{avaju uz prsnu kost pa prolaze preko rebrenih hrskavica sve do bijele pru ge, linea alba. @ivci su uko{eni dolje prema trbu{nim mi{i}ima koje inerviraju (m. transversus abdominis C10, mm. obli qui abdominis externus C11 et in-ternus C12, m. rectus abdominis C13 i m. pyramidalis).Osobitosti: N. intercostalis I sudjeluje i u oblikovanju brahijalnoga `iv~anoga sple-ta, a u me|urebreni prostor daje samo tanku granu. N. intercostalis II (~e sto i n. intercostalis III) daju ramus cutaneus lat-eralis za nadlakticu (n. intercostobrachi-alis) (B14) koja se udru`uje s n. cutaneus brachii medialis. Zadnji me|u rebreni `i vac koji prolazi ispod dvana e stoga re-bra nazivamo n. subcostalis. On je uko-{en prema dolje i prelazi preko ru ba cri-sta iliaca.Preponsko podru~je i bok osjetno inervi-raju gornje grane plex us lumbalis, i to n. iliohypogastricus (D15) (ramus lateralis i ramus anterior), n. ilioinguinalis (D16) i n. genitofemoralis (ramus genitalis) D17, ramus femoralis D18).

Kralje`ni~na mo`dina i mo`dinski `ivci: Periferni `ivci

85

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

B N. intercostobrachialis

D Osjetna inervacija ko`e trupaC Interkostalni `ivci motori~ka inervacija

A Shema ishodi{ta torakalnoga `ivca

2

14

2

13

8

9

13

3

4

88

9

15

18

17

16

1556

11

10

12

7

@ivci trupa

86K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Plexus lum bo sac ra lis (A)

Plexus lum bo sac ra lis tvo re ra mi ven tra les sla bin skih i kri` nih mo` din skih `i va ca. Nje go ve gra ne mo to ri~ ki i os jet no iner vi-ra ju do nje udo ve. @iv ~a ni sno po vi od L1 do L3 te dio od L4 ob li ku ju plexus lum-ba lis ko ji se s kor je no vi ma na la zi is pod m. psoa s. Iz lum bal no ga sple ta iz la ze broj ne mi {i} ne gra ne te n. ob tu ra to rius (A1) i n. fe mo ra lis (A2). Os ta tak ~et vr to-ga te pe to ga sla bin skog `iv ca ud ru ` u je se u trun cus lum bo sac ra lis (A3), ko ji ula zi u ma lu zdje li cu, i za jed no s kri` nim gra-na ma, S1 do S3, ~i ni plexus sac ra lis. Kri` ne gra ne iz la ze kroz fo ra mi na sac ra-lia pel vi na kri` ne kos ti i za jed no s trun-cus lum bo sac ra lis ob li ku ju plexus sac ra lis ~i ja je glav na gra na n. is chia di cus (A4) (n. pe ro neus A5 i n. ti bia lis A6).

Plexus lum ba lis

Sla bin ski splet da je krat ke mi {i} ne gra-ne, rr. mus cu la res, za zdje li~ ne mi {i }e, i to: m. psoas ma jor et mi nor (L1L5), m. quad ra tus lum bo rum (Th7L3) i mm. in-ter cos ta les lum bo rum. Gor nji se `iv ci sple ta raz gra nju ju sli~ no me |u reb re nim `iv ci ma i za jed no s n. sub cos ta lis (A7) pri je laz su in ter kos tal nih u lum bal ne `iv-ce.

N. ilio hypo gas tri cus (Th12, L1)

N. ilio hypo gas tri cus (A8) pro la zi po unu-tra{ njoj pov r {i ni m. quad ra tus lum bo-rum, a is pred je stra` nja pov r {i na bub re-ga. @i vac po tom pro la zi iz me |u m. tran-sver sus ab do mi nis i m. ob liquus in ter nus ab do mi nis i sud je lu je u iner va ci ji {i ro kih tr bu{ nih mi {i }a. On is to dob no da je i dvi-je ko`ne gra ne, rr. cu ta nei la te ra lis et an-te rior. Ra mus cu ta neus an te rior pro bi ja apo neu ro zu m. ob liquus exter nus ab do-mi nis i us mje ren je pre ma go re te iner vi-ra ko ` u pu bi~ noga pod ru~ ja (str. 84 D15, str. 96 C16).

N. ilioin gui na lis (L1)

N. ilioin gui na lis (A9) pro la zi us po red no s cris ta ilia ca i ula zi u in gvi nal ni ka nal, te se ` e sve do mo{ nji ce, a u `e na za jed no s

lig. te res ute ri se ` e do ve li kih usa na. @i vac mo to ri~ ki iner vi ra tr bu{ no mi {i} je, a os jet no iner vi ra mo ns pu bis i dio mo{-nji ce, ili ve li kih usa na (str. 84 D16).

N. ge ni to fe mo ra lis (L1, L2)

N. ge ni to fe mo ra lis (A10) di je li se na dvi je gra ne, ramus ge ni ta lis i ra mus fe mo ra-lis, ve} unu tar m. psoas ma jo r ili na kon iz las ka iz mi {i }a. Ra mus ge ni ta lis ula zi u tr bu{ nu sti jen ku, iz nad in gvi nal ne sve ze, i ula zi u in gvi nal ni ka nal, te do la zi u skro-tum ili, u `e na, za jed no s lig. te res ute ri, do la zi u ve li ke us ne. @i vac mo to ri~ ki iner vi ra m. cre mas ter, te os jet no ko ` u mo{ nji ce ili ve li ke us ne, te sus jed no pod-ru~ je ko ` e nat ko lje ni ce (str. 84 D17, str. 96 C15). Ra mus fe mo ra lis pro la zi is pod in gvi nal ne sve ze i dos pi je pod ko ` u u ra-zi nu hia tus sap he nus. On os jet no iner-vira ko ` u nat ko lje ni ce la te ral no od iner-va cij skoga pod ru~ ja r. ge ni ta lis (str. 84 D18).A11 n. cu ta neus fe mo ris la te ra lis (str. 88

A),A12 n. cu ta neus fe mo ris pos te rior (str.

90 D),A13 n. pu den dus (str. 96 AB1),A14 n. glu taeus su pe rior (str. 90 E).

Kralje`ni~ na mo` di na i mo` din ski `iv ci: Pe ri fer ni `iv ci

Kli ni~ki os vrt: Do her ni jaci je dis ka (prot ru-zi ja ili ek stru zi ja) naj~e{}e do la zi u do njem di je lu kra lje`ni ce. U tom slu~aju, sre di{nji dio dis ka, nuc leus pul po sus, pro bi ja an u lus fib ro sus i pri tis ka na spi nal ni ka nal ili kor je-no ve spi nal nih `iva ca. Ovis no o ra zi ni her-ni ja ci je, mo`e do}i do os jet nih ili mo tor nih is pa da (od gu bit ka os je ta do klje nu ti) u od-go va ra ju}im pod ru~ji ma iner va ci je.

87

Kra

lje`n

i~n

a m

o`d

ina

A Plexus lumbosacralis (preparat prof. Platzera)

7

8

911

10

3

12 5

4

1

6

13

2

14

L 1

L 2

L 3

L 4

L 5

S

S

S

S

S

Cocc.

Plexus lumbosacralis

88K

ralje`n

i~n

a m

o`d

ina

Plexus lum ba lis, nas ta vak

N. cu ta neus fe mo ris la te ra lis (L2L3) (A)

@i vac pro la zi iz nad m. ilia cus i dos pi je is pod spi na ilia ca an te rior su pe rior te pro la zi is pod in gvi nal ne sve ze i iz la zi kroz la te ral nu {up lji nu, la cu na mus cu lo-rum. U vanj sko me di je lu nat ko lje ni ce `i vac pro bi ja fas cia la ta i iner vi ra ko ` u po bo~ ne stra ne nat ko lje ni ce sve do ko-ljen sko ga zglo ba.

N. fe mo ra lis (L1L4) (BD)

@i vac iz la zi iz me |u m. psoas i m. ilia cus i pro la zi is pod pre pon ske sve ze te kroz la cu na mus cu lo rum dos pi je na pred nju stra nu nat ko lje ni ce. Glav no stab lo `iv ca di je li se is pod lig. in gui na le na broj ne og ran ke, i to na pre te ` i to os jet nu sku pi-nu og ra na ka, ra mi cu ta nei an te rio res (BD1), za tim na la te ral nu i me di jal nu sku pi nu mo to ri~ kih og ra na ka za mi {i }e ek sten zo re nat ko lje ni ce, da bi na kra ju dao n. sap he nus (BD2). N. sap he nus ula zi u aduk tor ni ka nal i pro bi ja vas toa-duk tor nu op nu, mem bra na vas toa duc to-ria, i dos pi je na me di jal nu stra nu ko ljen-sko ga zglo ba, te za jed no s ve na sap he na mag na se ` e do me di jal noga ma leo la.N. fe mo ra lis u ma loj zdje li ci da je tan ki og ra nak (D3) za m. psoas ma jor (B4) i m. ilia cus (B5). Iz nad pre pon ske sve ze od va ja se gra na (D6) za m. pec ti neus (B7). Ma lo dis tal ni je, na sre di ni nat ko lje-ni ce, od je lju ju se os jet ni og ran ci, ra mi cu ta nei an te rio res (BD1), ~i je naj sna` ni-je gra ne se ` u sve do ko ljen skoga zglo ba. Ti og ran ci os jet no iner vi ra ju ko ` u pred-nje i me di jal ne stra ne nat ko lje ni ce.La te ral nu sku pi nu mi {i} nih og ra na ka (D8) ~i ne ra mi mus cu la res za m. sar to-rius (B9), m. rec tus fe mo ris (B10), m. vas tus la te ra lis (B11) i m. vas tus in ter me-dius (B12). Na me di jal no me ru bu m. sar-to rius na la zi mo i mi {i} ni og ra nak (D13) za m. vas tus me dia lis (B14), od ko je ga se od je lju je i os jet na gran ~i ca za a. i v. fe mo-ra lis. Ra mi mus cu la res di je le se jo{ na mno ge ma nje og ran ke za pro ksi mal ne i dis tal ne di je lo ve sva koga mi {i }a. Od mi-

{i} nih se og ra na ka od va ja ju ta ko |er sit ne os jet ne gra ne za ~a hu ru ko ljen sko ga zglo ba i za ti bi jal nu po kos ni cu.N. sap he nus (CD2) os jet ni je `i vac. Is-pod ko ljen skoga zglo ba da je ramus in fra-pa tel la ris (BD15) ko ji iner vi ra ko ` u is-pod ive