Stupanj oksidacije atoma u elementarnom stanju jednak je nuli (0), bez obzira na kompleksnost molekule.

Stupanj oksidacije monoatomnog iona jednak je naboju tog iona

Fluor, kao najelektronegativniji element, u svim spojevima uvijek ima stupanj oksidacije 1.Stupanj oksidacije kisika u spojevima je (-2). Izuzetak su:a) peroksidi; H2O2 stupanj oksidacije ( - 1) b) superoksidi; KO2 stupanj oksidacije (- 1/2)c) spojevi kisika s fluorom; F2O2 , F2O (element s najveim koeficijentom elektronegativnosti koji u svim svojim spojevima ima stupanj oksidacije ( - 1)) stupanj oksidacije +1; +2. Stupanj oksidacije vodika u spojevima je (+1), osim u hidridima metala, gdje ima stupanj oksidacije (- 1).

Suma stupnjeva oksidacije atoma svih elemenata koji izgrauju neutralnu molekulu mora biti jednaka nuli.

Suma stupnjeva oksidacije atoma svih elemenata u kompleksnim ionima mora biti jednaka naboju tog iona. +3 -2 +1 +7 -2 Al(OH)4 MnO4 Maksimalan pozitivan stupanj oksidacije nekog elementa (osim za prijelazne elemente) jednak je broju grupe periodnog sustava u kojoj se dotini element nalazi. Za elemente u skupinama 13. - 17. maksimalni stupanj oksidacije dobivamo tako da od broja skupine oduzmemo broj 10.Ovisnost maksimalnog stupnja oksidacije prijelaznih elemenata o njihovoj skupini je sloena. Maksimalni negativni stupanj oksidacije nekog elementa glavne skupine dobivamo takoda od broja skupine periodnog sustava oduzmemo broj 8. Za skupine od 13. - 17. vrijedi da se maksimalni negativni oksidacijski broj dobije ako se od broja skupine oduzme broj 18. Tako je maksimalni negativni oksidacijski broj ugljika -4, duika -3, kisika -2 i sl. Oksidacijski broj jedne vrste atoma ne mora biti uvijek isti i moe se mijenjati +2 +3 +4 +7 MnO Mn2O3 MnO2 Mn2O7

Nomenklatura neorganskih spojevaZa anorgansku hemiju znaajna su tri sistema nomenklature:1. Nomenklatura binarnog tipa (iskazuje sastav tvari odgovarajuim rasporedom imena elemenata ili njihovih skupina, koji mogu biti modificirani, zajedno sa numerikim prefiksima (ako je potrebno). Primjer: PCl3 - fosforov trihlorid2. Koordinacijska nomenklatura (aditivni sistem za imenovanje anorganskih koordinacijskih kompleksnih spojeva, u kojem se kompleksni spoj promatra kao kombinacija sredinjeg atoma i za njega vezanih liganada). Primjer: PCl3 - trihlorofosfor3. Supstitucijska nomenklatura (sistem imenovanja zastupljen u organskoj hemiji, ali se koristi i za imenovanje anorganskih spojeva; zasniva se na koncepciji osnovnog hidrida, iz kojega se pojedini spojevi izvode zamjenom vodikovih atoma skupinama -radikalima) Primjer: PCl3 -trihlorofosfan Sva tri sistema se, pri tvorbi imena hemijskih spojeva, koriste odgovarajuim poretkom strukturnih jedinica. Osnovne jedinice u imenima spojeva su:- osnova imena elementa- numeriki prefiksi- mjesne oznake (lokanti)- prefiksi koji oznaavaju atome ili skupine (supstituenti ili ligandi)- sufiksi koji pokazuju naboj- sufiksi koji oznaavaju karakteristine skupine supstituente- infiksi- aditivni prefiksi- supstraktivni sufiksi-prefiksi- deskriptori (strukturni, geometrijski, stereohemijski)- interpunkcijaIme jednoatomnogelektropozitivnog konstituenta sadrava samo ime elementa, dok su imenaelektronegativnih konstituenata obino imena aniona. Ime elektropozitivnogkonstituenta oblikuje se kao posvojni pridjev koji se tvori dodavanjem odgovarajuegnastavka (-ov, -ev, -in) osnovi imena elektropozitivnog konstituenta.a) Ime monoatomnog kationaIme monoatomnog kationa sadrava ime elementa iza kojeg se bez razmaka moe uzagradi navesti nabojni broj. Taj se sastoji iz arapskog broja iza kojeg dolazipozitivan ili negativan predznak. Alternativno se u zagradi moe naznaiti rimskimbrojem i oksidacijski broj. Ime se moe dopuniti rijeima 'ion' ili 'kation' iza zagrade.Primjeri:Cr3+, ili ion Cr3+ ili Cr3+-ion ili CrIII ili ion CrIII ili CrIII-ion ili hrom(3+) ili hromov(3+) ion ili ion hroma(3+) ili hromov(III) kation, itdPostoje li razliito valentni ioni istog atoma, stavlja se valencija u zagradu uz ime iona. Fe2+ eljezov(II) kation ili eljezov(2+) ion Fe3+ eljezov(III) kation ili eljezov(3+) ion H+ vodikov(1+) ion ili vodikov(I) kation V5+ vanadijev(5+) ion ili vanadijev(V) kation Cu+ bakrov(1+) ion ili bakrov(I) kation Cu2+ bakrov(2+) ion ili bakrov(II) kation

Ime homopoliatomnog kationa tvori se dodavanjem nabojnog broja imenu neutralne vrste. Ako je potrebno moe se upotrijebiti oksidacijski broj. Treba obratiti panju na upotrebu zagrada koje u nekim sluajevima mogu biti korisne.(O2)+ dikisikov(1+) ion(S4)2+tetrasumporov(2+ )ion(Hg2)2+diivin(2+) ion ili diivin(I) kation (H3)+trivodikov(1+) ion

ANIONI Nastavci koji se koriste za anione su: -id (za monoatomne i homopoliatomne vrste), -at (u koordinacijskoj nomenklaturi za heteropoliatomne vrste) i it (koristi se u nekim trivijalnim imenima)Monoatomnim anionima se imena izvode iz imena elemenata i to tako da im se zavretak zamijeni anionskim nastavkom id. U imenima nekih monoatomnih aniona dolazi do saimanja ili modifikacija osnove. F-fluorid, fluoridni ion Br-bromid, bromidni ion O2- oksid, oksidni ion S2-sulfid, sulfidni ion N3- nitrid, nitridni ion, P3- fosfid, fosfidni ion As3- arsenid, arsenidni ion C4- karbid, karbidni ion Si4-silicid, silicidni ion Se2- selenid, selenidni ion Anioni oksokiselina Korisna su i jo uvijek doputena imena nekih aniona sa sufiksom (nastavkom) -at (koji oznaava vie oksidacijsko stanje) na osnovu latinskog imena. NO3-nitrat AsO43-arsenat SO42-sulfat ClO3-hlorat PO43- fosfatS porastom oksidacijskog broja imamo ove dodatke (prefiks) i nastavke (sufiks) na latinsko ime: hipo---it ---it hipo----at ---at per---at. Anioni s perokso-skupinom imaju u imenu dodatak perokso----. Primjeri: ClO-hipohlorit, hipohloritni ion (oks. broj atoma Cl = +1) ClO2- hlorit, hloritni ion (oks. broj atoma Cl = +3) ClO3- hlorat, hloratni ion (oks. broj atoma Cl = +5) ClO4- perhlorat, perhloratni ion (oks. broj atoma Cl = +7) ILI: SO22- hiposulfit, hiposulfitni ion(oks. broj atoma S = +2) S2O42- hipodisulfit, hipodisulfitni ion(oks. broj atoma S = +3) SO32-sulfit, sulfitni ion(oks. broj atoma S = +4) S2O62-hipodisulfat, hipodisulfatni ion(oks. broj atoma S = +5) SO42-sulfat, sulfatni ion(oks. broj atoma S = +6) SO52-peroksosulfat, peroksosulfatni ion(oks. broj atoma S = +6) S2O82-peroksodisulfat, peroksodisulfatni ion(oks. broj atoma S je 6 Primjeri za anionske ligande: [UO2]2+ dioksouranov(VI) kation [CrCl2(H2O)4]+ tetraakvadihlorohromov(III) kation [CoCO3(NH3)4]+ tetraaminkarbonatokobaltov(III) kation [Co(ONO)(NH3)5]2+ pentaaminnitritokobaltov(III) kation [CoCl(NO2)(en)2]+ dietilendiaminhloronitrokobaltov(III) kation ili bis(etilendiamin)hloronitrokobaltov(III) kation [Fe(CN)6]4- heksacijanoferat(II) ion [Fe(CN)6]3- heksacijanoferat(III) ion [PtBr2CI4]2- dibromotetrahloroplatinat(IV) ion [AlF6]3- heksafluoroaluminat(III) ion [Cr(C2O4)3]3- trioksalatohromat(III) ion ili tris(oksalato)hromat(III) ion [Ag(S2O3)2]3- ditiosulfatoargentat(I) ion [Au(CN)2]- dicijanoaurat(I) ion [Hg(NCS)4]2- tetraizotiocijanatomerkurat(II) ion [Sb(OH)6]- heksahidroksoantimonat(V) ion [Sb(OH)4]- tetrahidroksoantimonat(III) ion [SnS3]2- tritiostanat(IV) ion [AsOS3]3- oksotritioarsenat(V) ion [HSO4]- hidrogentetraoksosulfat(VI) ion ili hidrogensulfat ion [Cr2O7]2- heptaoksodihromat(VI) ion ili dihromat ion

NAZIVI SPOJEVA NaCl natrijev hlorid FeO eljezov(II) oksid Fe2O3 eljezov(III) oksid Cr2O3 hromov(III) oksid CrO3 hromov(VI) oksid ili hromov trioksid Mg3N2magnezijev nitrid Al4C3 aluminijev karbid KOH kalijev hidroksid NaHS natrijev hidrogensulfid CaSO4 kalcijev sulfat NaCIO natrijev hipohlorit ili natrijev monooksohlorat(I) K4[W(CN)8] kalijev oktacijanovolframat(IV) Na2[Fe(CN)5NO] natrijev pentacijanonitrozilferat(II) [CoSO4(NH3)5]NO3 pentaaminsulfatokobaltov(III) nitrat [CoOH(NH3)4(H2O)]SO4 akvatetraaminhidroksokobaltov(IIl) sulfat [Co(NH3)6][Cr(C2O4)3] heksaaminkobaltov(III) trioksalatohromat(III)

NAZIVI KOVALENTNIH SPOJEVA: SCl4 sumporov(IV) hlorid ili sumporov tetrahlorid SO2 sumporov(IV) oksid ili sumporov dioksid SO3 sumporov(VI) oksid ili sumporov trioksid CO ugljikov(II) oksid ili ugljikov monoksid CO2 ugljikov(IV) oksid ili ugljikov dioksid N2O5 duikov(V) oksid ili diduikov pentoksid HCl hlorovodik ili vodikov hlorid H2S sumporovodik ili vodikov sulfid H2PtCl6 heksahloroplatinatna(IV) kiselina ili vodikov heksahloroplatinat(IV) H2PtCl4 tetrahloroplatinatna(II) kiselina ilivodikov tetrahloroplatinat(II)

KISELINEFormulaTradicijsko ime kiselineAnionStrahalovsko ime kiselineVodikova nomenklatura

H3BO3BornaBorat ionBoratnaTrivodikov triokosoborat

H4SiO4OrtosilicijskaOrtosilikatOrtosilikatnaTetravodik tetraoksosilikat

H2CO3UgljinaKarbonatKarbonatnaDivodikov trioksokarbonat

HNO3Duina ili azotnaNitratNitratnaVodikov trioksonitrat

HNO2Duikasta ili azotastaNitritNitritnaVodikov dioksonitrat

H3PO4FosfornaFosfatFosfatnaTrivodikov tetraoksofosfat

H3PO3 FosforastaFosfitFosfitnaTrivodikov trioksofosfat

FormulaTradicijsko imekiselineAnionStrahalovsko ime kiselineVodikova nomenklatura

HClO Hipohlorasta kis.Hipohlorit ionHipohloritnaVodikov monoksohlorat

HClO2Hlorasta kis.HloritHloritnaVodikov dioksohlorat

HClO3Hlorna kis.HloratHloratnaVodikovtrioksohlorat

HClO4PerhlornaPerhloratPerhloratnaVodikov tetraoksohlorat

H2SO4SumpornaSulfatSulfatnaDivodikov tetraoksosulfat

H2SO3SumporastaSulfitSulfitnaDivodikov trioksosulfat

FormulaKiselinska nomenklaturaFormulaKiselinska nomenklatura

H3BO3Trioksoborna kiselinaHClOMonooksohlorna kiselina

H4SiO4Tetraoksosilicijska kiselinaHClO2Dioksohlorna kiselina

H2CO3Trioksougljina kiselinaHClO3Trioksohlorna(V) kiselina

HNO3Trioksoduina ili trioksoazotna kis.HClO4Tetraoksohlorna(VII) kiselina

HNO2Dioksoduina kiselina H2SO4Tetraoksosumporna kiselina

H3PO4Tetraoksofosforna kiselinaH2SO3Trioksosumporna kiselina

UVOD U PSE Periode (n= 1) K-ljuska: 1s2 (2 elementa) 2x12 (n= 2) L-ljuska: 2s2 2p6 (8 elemenata) 2x22 (n= 3) M-ljuska: 3s2 3p6 3d10 (8 elemenata) 2x22 (n= 4) N-ljuska: 4s2 4p6 4d10 4f14 (18 elemenata) 2x32 (n= 5) O-ljuska: 5s2 5p6 5d10 5f14 (18 elemenata) 2x32 (n= 6) P-ljuska: 6s2 6p6 6d4 (32 elementa) 2x42 (n= 7) Q-ljuska: 7s2 (29 elemenata, nedovrsena) Primjeri H 1s1 He 1s2 Li 1s2 2s1 Be 1s2 2s2 B 1s2 2s2 2p1 C 1s2 2s2 2p2 N 1s2 2s2 2p3 O 1s2 2s2 2p4 F 1s2 2s2 2p5 Ne 1s2 2s2 2p6 Najznaajniji periodini, atomski parametri elemenata koji se mijenjaju sa promjenom atomske strukture su: dimenzije atoma, efektivni naboj jezgra, veliina jona, energija jonizacije i elekronski afinitet atoma kao i metalno - nemetalna svojstva, talita i vrelita elemenata.

Kovalentni radijus je jednak polovini rastojanja izmeu dva istovrsna atoma koji u povezani kovalentnom vezom. Kovalentni radijusi atoma nemetala su jednaki njihovim atomskim radijusima, dok su kovalentni radijusi atoma metala za oko 10% manji od njihovih atomskih radijusa.

ENERGIJA JONIZACIJE Energija jonizacije - energija koja je potrebna da se odstrani jedan elektron iz izoliranog atoma ili jona koji je u gasovitom stanju: Na(g) Na+(g) + e Otputanje elektrona je endoterman proces, jer je potrebno utroiti energiju da se odstrani elektron koji je inae pod djelovanjem privlanih sila jezgra. Poto svi atomi osim H imaju vei broj elektrona, definirano je vie vrijednosti energija jonizacije. Prva energija jonizacije ima uvijek najnie vrijednosti. Slijedee energije jonizacije imaju vie vrijednosti, jer estica sa koje se odstranjuje elektron postaje sve vie pozitivno nabijena. Prva energija jonizacije predstavlja energiju potrebnu za uklanjanje prvog elektrona iz neutralnog atoma, a druga je energija potrebna da se otcijepi elektron sa jednostruko pozitivno nabijenog jona itd Hemijski elementi u normalnim uslovima egzistiraju u svim agregatnim stanjima, ali su najvie zastupljene vrste elementarne supstance koje se odlikuju geometrijski pravilnom raspodjelom atoma u prostoru (kristalna reetka). Osnovne strukturne jedinke elementarnih tvari u vrstom stanju mogu biti atomi, molekule i metalni joni, to odreuje glavne tipove kristalnih reetki, a to su: atomske reetke, molekularne i metalne reetke. Talita i vrelita elementarnih supstanci, kao i ostalih supstanci su odreeni jainom veza izmeu pojedinih strukturnih jedinki u kristalnoj reetki. Komponente atomskih reetki su atomi koji su meusobno povezani kovalentnom vezom. Atomi povezani kovalentnim vezama najee predstavljaju makromolekularne agregate, u kojima su veze vrlo jake, pa ovakve supstance imaju visoka talita i vrelita. (npr. C u dijamantu) Molekularne reetke su graene od molekula (I2, S8, P4) pri emu izmeu molekula djeluju Van der Waalsove sile. Ovi elementi se odlikuju niskim talitem i vrelitem. Metalna reetka je graena od metalnih katjona i elektronskog plina. Talita i vrelita metala se nalaze u relativno irokom rasponu. Talita u 1. i 2. grupi elemenata opadaju od Li prema Cs i od Be prema Ba; zemnoalkalijski metali imaju znatno via talita od alkalijskih metala. Opadanje talita du grupe PS objanjava se slabljenjem metalne veze sa porastom dimenzija atoma, poto se poveava rastojanje izmeu vanjskih elektrona i jezgra atoma metala, zbog ega se smanjuje privlano djelovanje jezgra na elektrone. Via talita zemnoalkalijskih metala u odnosu na alkalijske objanjava se jaim elektrostatikim privlaenjem M2+-jona i elektrona elektronskog plina. Kod prelaznih elemenata u stvaranju metalne veze uestvuju i d-elektroni i openito talita i vrelita prelaznih metala rastu sa porastom broja nesparenih elektrona VODIKElektronska konfiguracija: 1s1(jedan proton i jedan elektron) Moe se svrstati u IA (1.) grupu (ima samo jedan elektron u s-orbitali kao alkalni elementi) ili u VIIB (17.) grupu (nedostaje mu jedan elektron do konfiguracije plemenitih plinova).Elektronegativnost mu je manja nego kod halogenih elemenata, primanje elektrona nije karakteristina reakcija vodika. Male dimenzije atoma (kovalentni radijus) dodatno daje posebna svojstva vodiku Pravi spojeve sa pozitivnim (+1) i negativnim (-1) stupnjevima oksidacije. Pozitivni (+1)stepen oksidacije: u spojevima sa elementima vee elektronegativnosti (kisikom, azotom, fosforom, halogenima) Negativni (-1)stepen oksidacije: u spojevima sa elementima iji atomi imaju koeficijent elektronegativnosti +3) stepen oksidacije 0: Zbog izvanredne hemijske aktivnosti, h.e. se ne nalaze u prirodi slobodni.Dobivaju se oksidacijom halogenida sa stepenom oksidacije 1.SPOJEVI POZITIVNOG STEPENA OKSID: Halogeni elementi, osim F, prave i spojeve u kojima imaju pozitivan stupenj oksidacije. Fluor, kao najelektronegativniji element i najae oksidaciono sredstvo ne moe otputati elektrone tokom hemijske reakcije.Od spojeva s pozitivnim stupnjevima oksidacije odgovarajuu stabilnost imaju samo spojevi s neparnim stupnjevima oksidacije (+1,+3,+5 i+7) koji imaju parni broj elektrona, odnosno sve sparene elektrone. Glavni spojevi h.e. s pozitivnim stupnjevima oksidacije (+1,+3,+5 i +7) odvode se od odgovarajuih oksi-kiselina. +1 a) HXO, hipohalogenitne kiseline, hipohalogeniti (hipohloriti, hipobromiti, hipojoditi) +3 b) HXO2, halogenitne kiseline, halogeniti +5 c) HXO3, halogenatne kiseline, halogenati (hlorati, bromati, jodati) +7 d) HXO4, perhalogenatne kiseline, perhalogenati (perhlorati, perbromati, perjodati).Stepen oksid +1: HOF, hipofluoritna kiselina pd normalnim uslovima uopte ne postoji, iako je jedina od svih hipohalogenitnih kiselina dobivena u istom stanju. Oksidi: poznati su samo hlor(I) oksid, Cl2O i brom(I) oksid Br2O.Halogenitne kiseline HXO2 i anioni XO2- (X= Cl, Br ili I) predstavljaju meuspojeve u disproporcioniranju HXO i XO-.Poznata je samo hloritna kiselina HClO2 , za HBrO2 i HIO2 nije utvreno postojanje.b) stepen oksidacije +5: Halogenatne kiseline HXO3 i anioni XO3- (X= Cl, Br ili I) dobivaju se uvoenjem halogena u vrue rastvore baza pri emu nastali hipohalogeniti disproporcioniraju u spojeve stepena oksidacije +5 i 1 nastaju hlorati, bromati i jodati.Oksidi: jod(V) oksid, I2O5 i Br2O5. Stepen oksid +7: Perhalogenati: perhlorat, perjodat i perbromat ( vrsti perhlorati su opasne supstance podlone eksploziji, naroito pri suenju ili usitnjavanju). Kiseline: perhloratna, HClO4 i perbromatna HBrO4, spadaju u najjae kiseline, dok je orto-perjodatna, H5IO6 umjerene jaine. Oksid: Poznat je samo Cl2O7.FLUOR-zbog izvanredne hemijske aktivnosti, u prirodi se nalazi iskljuivo u spojevima s negativnim stepenom oksidacije . F je gas svijetlo-ute boje, izuzetno otrovan, vrlo reaktivan.Fluoridi ugljika su manje otrovni (zbog velike hemijske inertnosti) i esto se koriste umjesto NH3 u rashladnim ureajima trgovakog naziva freon. U obliku fluorida nalazi se u kostima, zubima i hrskavicamaKarijes zuba je u vezi sa nedostatkom fluora u vodi za pie, tako da se moe spreavati dodatkom spojeva fluora vodi za pie. Fluoridi natrija ili kalija se u minimalnim koliinama dodaju vodi za pie radi spreavanja karijesa zuba ili se koriste u preventivnoj terapiji u obliku tablet.Stepen oksid -1: Glavni spojevi F dobivaju se od fluorovodika, HF., Vodeni rastvor HF reaguje kiselo i naziva se fluoridnom kiselinom (fluorovodina kiselina. Soli ove kiseline nazivaju se fluoridi. Dva oksida sa kisikom: F2O i F2o2.HLOR-u prirodi ga nema slobodnog.Zbog jako pozitivnog redoks-potencijala i velike elektronegativnosti, javlja se iskljuivo u obliku hlorida, sa stepenom oksidacije 1.Osobine: zelenkastout gas, otrovan, otrog i nadraujueg mirisa.oksidira mnoge metale direktno u soli. Koristi se u proizvodnji papira i celuloze, za njihovo bijeljenje, zatim za tetrahlormetan, monohlorbenzen, vinilhlorid i hlorirane ugljovodike. Hlorna voda predstavlja rastvor hlora u vodi, sa kojom hlor polako reaguje dajui hlorovodinu i hipohlorastu kiselinu. Stepen oksid -1: Osnovni spoj je hlorovodik HCl, HCl je jaka kiselina, rastvaranjem metala pravi soli hlorideStepen oksid +1: Hipohloritna kiselina (hipohlorasta) HOCl, i njene soli hipohloriti.Hipohloriti: mogu se dobiti neutralizacijom HClO, industrijski disproporcioniranjem Cl2 u baznim rastvorima. Najvaniji su natrijev hipohlorit, NaClO -upotrebljava se za bijeljenje- i.kalcijev hipohlorit (hlorni kre) Ca(OCl)2.Oksidi: Hlor(I) oksid ili dihlor oksid, Cl2OStepen oksid +3: Hloritna kiselina (hlorasta), HClO2 . Hloriti, soli hloritne kiseline u vodenim rastvorima dovoljno stabilni. Stepen oksid +4: Hlor dioksid ili hlor(IV) oksid, ClO2stepen oksid +5:Hloratna (hlorna kiselina), HClO3 i njene soli, hlorati: Hlorati dobivaju se hloriranjem, odnosno slabim zakiseljavanjem ili zagrijavanjem rastvora hipohloritaNa hlorat, NaClO3 kalij hlorat, KClO3Stepen oksid +7: Perhloratna (perhlorna) kiselina, HClO4 njene soli perhlorati i hlor(VII) oksid Cl2O7. BROM-u prirodi se nalazi iskljuivo u spojevima sa stepenom oksidacije -1, ne nalazi se slobodan, ima ga tamo gdje ima i spojeva hlora u obliku bromida . na obinoj temp. Br je tenost tamnosmee boje i neugodnog mirisa; opasan, napada kou.Stepen oksid -1: Bromovodik, HBr, Vodonikov bromid (bromovodik), HBr-Spojevi brom s pozitivnim stepenom oksid: hipobromitna (hipobromasta) kiselina, HbrO, Bromatna (bromna) kiselina, HBrO3. oksidi: brom(I) oksid ili dibrom oksid, Br2O i brom(IV) oksid ili brom dioksid, BrO2 su nestabilni.JODjedini halogeni element kojeg ima u prirodi u spojevima sa + i sa - stepenom oksidacije, ali je najmanje rasprostranjen (u morskoj vodi i naslagama soli) Natrijev jodat (NaIO3) je pratilac natrij nitrata u ilskoj alitri. pri sobnoj temperaturi, jod je u vrstom stanju, crnih kristala, atomi su meusobno vezani kovalentnim vezama, zagrijavanjem lako sublimira prelazei u ljubiaste pare; rastvara se u organskim rastvaraima (hloroform, CCl4, CS2) pri emu nastaju ljubiasti rastvori to znai da su prisutne nepromijenjene molekule I2..Jod sa rastvorom kroba daje adicioni spoj tamno modre boje, osnova za odreivanje oksidacijskih sredstava pomou smjese KI i kroba pri emu se jodidni jon oksidira u jod koji sa prisutnim krobom daje plavu boju. Jod se koristi u sintetskoj organskoj i farmaceutskoj industriji, kao antiseptik, kao dodatak kuhinjskoj soli. Jod se nalazi u nekim mineralnim vodama u obliku jodida. Moe se dobiti spaljivanjem morskih algi i ekstrakcijom iz pepela ili iz petrol-vode adsorpcijom na aktivni ugalj i ekstrakcijom. Stepen oksid -1:jodovodik HIstepen oksidacije +1: Hipojoditna kiselina (hipojodasta), HIOstepen oksidacije +5: Jodati, IO3, Jodatna kiselina (jodna), HIO3stepen oksid +7:perjodatiELEMENTI 18 GRUPE (PLEMENITI PLINOVI)

He 1s2 Ne 2s22p6 Ar 3s23p6 Kr 4s24p6 Xe 5s25p6 Rn 6s26p6Helij- dobiva se iz prirodnih plinova koji izlaze iz izvora nafte u Texasu, SAD- volumni udio He 2%. Upotreba: za punjenje balona, zbog male gustoe i inertnosti; daje se roniocima kao helijev zrak (vol. udio 21% O2 i 79% N2) umjesto atmosferskog zraka jer se helij manje rastvara u krvi nego azot; za ispitivanje materije pri vrlo niskim temperaturama, pri hlaenju do 2,18 K i 1,013 bara (tzv. lambda-taka) mijenja se u tenost Helij II Neon za punjenje reklamnih svijetleih cijevi Argon u tehnici zavarivanja daje inertnu atmosferu koja titi var za punjenje sijalica koristi se smjesa u kojoj je vol. udio N2 15%, a Ar 85% Kripton i ksenon za punjenje elektrinih sijalica (termika vodljivost p.p. opada s porastom atomske mase, pa sijalica moe biti manja) Prema preporuci IUPAC-a (International Union of Pure and Applied Chemistry), grupe periodnog sistema elemenata se oznaavaju arapskim brojevima 1 do 18. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 (od 1988.g.) IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA VIIIA IB IIB IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB (od 1970.g.) Poloaj elementa u periodnom sistemu definisan je njegovom elektronskom konfiguracijom. Broj periode jednak je glavnom kvantnom broju, n, energetski najvie elektronske ljuske koja moe biti djelimino ili potpuno popunjena. Periode (n= 1) K-ljuska: 1s2 (2 elementa) 2x12 (n= 2) L-ljuska: 2s2 2p6 (8 elemenata) 2x22 (n= 3) M-ljuska: 3s2 3p6 3d10 (8 elemenata) 2x22 (n= 4) N-ljuska: 4s2 4p6 4d10 4f14 (18 elemenata) 2x32 (n= 5) O-ljuska: 5s2 5p6 5d10 5f14 (18 elemenata) 2x32 (n= 6) P-ljuska: 6s2 6p6 6d4 (32 elementa) 2x42 (n= 7) Q-ljuska: 7s2 (29 elemenata, nedovrena) PrimjeriH 1s1 He 1s2Li 1s2 2s1 Be 1s2 2s2 B 1s2 2s2 2p1 C 1s2 2s2 2p2 N 1s2 2s2 2p3 O 1s2 2s2 2p4 F 1s2 2s2 2p5 Ne 1s2 2s2 2p6 Orbitale odreenog energetskog nivoa imaju istu energiju- one su degenerirane.Energetski je najstabilnija orbitala kojoj je zbir vrijednosti kvantnih brojeva n i l najmanjiOd dviju orbitala stabilnija je ona sa niom vrijednosti (n+l), a ako dvije orbitale imaju istu vrijednost (n+l), stabilnija je ona sa niom vrijednosti nZato je 4s orbitala (n+l = 4+0 = 4), stabilnija od 4p orbitale (n+l= 4+1 = 5) i 3d orbitale (n+l = 3+2 =5) Broj grupe periodnog sistema elemenata zavisi od broja valentnih elektrona u ns-orbitali i np-, (n-1)d- i (n-2)f- orbitalama. Izuzeci su H i He, a takoer i p-elementi 2. i 3. periode kod kojih zbir ns- i np-elektrona odgovara drugoj cifri arapskog broja grupa. Prva i druga, kao i grupe 13 do 18 nazivaju se glavne grupe periodnog sistema elemenata. broj i priroda valentnih elektrona tj. njihov raspored u atomskim orbitalama, odreuju hemijsko ponaanje hemijskih elemenata. u okviru odreene grupe se nalaze elementi slinih svojstava, a njihova maksimalna oksidacijska stanja ne mogu biti vea od broja valentnih elektrona. Maksimalni oksidacijski broj u glavnim grupama jednak je broju grupe (s-elementi), odnosno broju grupe umanjenom za 10 (p-elementi).Kod prelaznih elemenata (3-12 grupe), otprilike do polovine niza maksimalni oksidacijski broj odgovara broju grupe, a zatim se smanjuje. U PSE, mnoga svojstva elemenata se mijenjaju na manje-vie pravilan nain, posmatrajui u pravcu slijeva nadesno, odnosno unutar jedne grupe odozgo prema dolje. Odreena karakteristina svojstva atoma (veliina i energije potrebne za otputanje, odnosno primanje elektrona), periodino se mijenjaju u funkciji atomskog broja elementa u PSE. atomska svojstva su znaajna za definisanje svojstava hemijskih elemenata. Poznavanje ovih varijacija omoguuje predvianje slinih hemijskih ponaanja elemenata bez uvida u tabelarne podatke za svaki element. Najznaajniji periodini, atomski parametri elemenata koji se mijenjaju sa promjenom atomske strukture su: dimenzije atoma, efektivni naboj jezgra, veliina jona, energija jonizacije i elekronski afinitet atoma kao i metalno - nemetalna svojstva, talita i vrelita elemenata.