Transcript
Page 1: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

1 www.lawcommission.gov.np

pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^

g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt

@)%^.%.#!

;+zf]wg

pkef]Qmf ;+/If0f -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&) @)&).!.#)

pkef]Qmf ;+/If0f P]g, @)%$ sf] bkmf #) n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n]

b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 M–

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd æpkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^Æ

/x]sf] 5 .

-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .

@= kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf M–

-s_ æP]gÆ eGgfn] pkef]Qmf ;+/If0f P]g, @)%$ ;D´g' k5{ .

-v_ ædGqfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/, cfk"lt{ dGqfno ;D´g' k5{ .

-u_ æsfof{noÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/, cfk"lt{ dGqfno lg/LIf0f clws[tsf] sfof{no

;D´g' k5{ .

-3_ æph'/LÆ eGgfn] b]xfosf s'g} ljifosf ;DaGwdf ph'/jfnfn] lnlvt ¿kdf

u/]sf] bfjL ;D´g' k5{ M–

-!_ cg'lrt Jofkfl/s lqmofsnfk;Fu ;DalGwt s'g} sfd sf/afxLdf s'g}

Jofkf/L ;+nUg /x]sf] .

-@_ ph'/jfnfn] vl/b u/]sf] jf vl/b ug{ d~h'/ u/]sf] s'g} pkef]Uo j:t'

sd;n ePsf] .

-#_ ph'/jfnfn] k|fKt u/]sf] jf k|fKt ug{ d~h'/ u/]sf] ;]jfdf s'g} lsl;dsf]

q'6L jf sdL /x]sf] .

-$_ lgwf{l/t d"No eGbf a9L d"No lnO{ pkef]Uo j:t' jf ;]jf laqmL ljt/0f jf

k|bfg u/]sf] jf ug]{ lgot /fv]sf] .

-%_ pkef]Qmfsf] hLp, Hofg, ;DklQdf vt/f jf hf]lvd k'Ug] jf k'Ug ;Sg]

lsl;dsf pkef]Uo j:t' laqmL ljt/0f u/]sf] jf ug]{ lgot /fv]sf] .

-^_ P]g, o; lgodfjnLdf jf cGo k|rlnt sfg"gsf] ljkl/t pkef]Qmfsf] xs

lxtdf k|lts"n c;/ kg]{ lsl;dsf] s'g} sfd sf/afxLdf s'g} JolQm jf

;+:yfsf] ;+nUgtf /x]sf] .

-ª_ æph'/jfnfÆ eGgfn] ph'/L ug]{ b]xfosf s'g} JolQm jf ;+:yf ;D´g' k5{ M–

Page 2: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

2 www.lawcommission.gov.np

-!_ pkef]Qmf,

-@_ pkef]Qmf ;+:yf,

-#_ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs :jfldTj ePsf] s'g} ;+:yf

.

-$_ Ps} k|s[ltsf ;fd"lxs lxt;Fu ;DalGwt Ps jf Ps eGbf a9L pkef]Qmf .

-r_ æ;DalGwt JolQmÆ eGgfn] pkef]Uo j:t' pTkfbg ug]{, laqmL ljt/0f ug]{, cfoft

ug]{ JolQm ;D´g' k5{ / ;f] zAbn] To:tf JolQmx¿sf] clws[t k|ltlglwnfO{

;d]t hgfpF5 .

#= l/Qm kbsf] kbk"lt{ M kbfjlw k"/f gx'Fb} kl/ifb\sf s'g} dgf]lgt ;b:osf] kb s'g}

sf/0faf6 l/Qm x'g cfPdf afFsL cjlwsf] nflu ;f] kb h'g k|s[ofaf6 klxn] k"lt{

ul/Psf] xf] ;f]xL k|lqmofaf6 k"lt{ ul/g]5 .

$= g]kfn ;/sf/n] ;b:osf] kbaf6 x6fpg ;Sg] M kl/ifb\sf s'g} ;b:on] kl/ifb\sf]

p2]Zo / lxt cg's"n sfd ug{ ;s]sf] 5}g eGg] s'/fdf g]kfn ;/sf/ ljZj:t ePdf

g]kfn ;/sf/n] To:tf] ;b:onfO{ h'g;'s} avt ;b:osf] kbaf6 x6fpg ;Sg]5 .

t/ o;/L kbaf6 x6fpg' cl3 ;DalGwt ;b:onfO{ ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbOg]5

.

%= ;b:on] k|fKt ug]{ eQf tyf ;'ljwfx¿ M kl/ifb\sf] sfdsf] l;nl;nfdf s'g} ;b:on]

g]kfn …….. leq jf aflx/ / e|d0f ug'{ k/]df o:tf] ;b:on] k|fKt ug]{ e|d0f eQf

tyf ;'ljwfx¿ kl/ifb\n] lgwf{/0f ul/lbP adf]lhd x'g]5 .

^= pkef]Qmf lzIff af/] kf7\oqmddf ;dfj]z u/fpg] M -!_ pkef]QmfnfO{ pkef]Uo j:t'

jf ;]jfsf] ;DaGwdf ;"lrt u/fpgsf] nflu s] s:tf] pkef]Uo j:t' jf ;]jf pkef]u ug{

x'g] / u'0f:t/ gePsf pkef]Uo j:t' jf ;]jf k|of]u ubf{ ;f] af6 kg{ ;Sg] k|efj

cflbsf ;DaGwdf hfgsf/L u/fpgsf] nflu kl/ifb\n] pkef]Qmf lzIff ;DaGwL cfjZos

z}lIfs kf7\oqmd tof/ ug]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] kf7\oqmd dGqfnon] lzIff dGqfno;Fu

;dGjo sfod u/L ljleGg txsf ljBfno tyf ljZj ljBfnosf] kf7\oqmddf ;dfj]z

u/fpg cfjZos Joj:yf ug]{5 .

&= uf]i7L, ;]ldgf/, cflbaf6 ;'emfj ;+sng ug]{ M pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f, cfk"lt{

Joj:yf / pkef]Uo j:t' jf ;]jfsf] d"No, u'0f:t/ ;DaGwL ljifodf gLlt lgdf{0f ug]{

;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ ;'´fj lbg' cl3 kl/ifb\n] ljleGg pkef]Qmf ;+:yfx¿nfO{

klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

Page 3: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

3 www.lawcommission.gov.np

pkef]Qmfsf] xs lxt ;DaGwL ljifos uf]i7L, ;]ldgf/x¿df ;xefuL u/fO{ ;'´fj

;+sng ug]{5 .

*= pkef]Qmf lzIff af/] hgr]tgf hufpg] M kl/ifb\n] pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f ug{

tyf pkef]Qmfsf clwsf/sf ;DaGwdf pkef]QmfnfO{ hfu?s ug{ g]kfn ;/sf/

;DalGwt lgsfo / pkef]Qmf ;+:yfgx¿;Fu ;dGjo sfod u/L Jofks ¿kdf k|rf/

k|;f/ u/L pkef]Qmf lzIff af/] hgr]tgf hufpg]5 .

(= u'0f:t/ ;DaGwL gLlt lgwf{/0f M dGqfnon] pkef]Uo j:t'sf] u'0f:t/ ;DaGwL gLlt

lgwf{/0f ubf{ To:tf] pkef]Uo j:t' pTkfbg ePsf] d'n's, u'0f:t/ lgwf{/0f ;DaGwL

/fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+:yf / l5d]sL d'n'sn] ;f] pkef]Uo j:t'sf ;DaGwdf sfod

u/]sf] u'0f:t/nfO{ cfwf/ dfgL u'0f:t/ ;DaGwL gLlt lgwf{/0f ug]{5 .

!)= d"No lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f M -!_ dGqfnon] s'g} pkef]Uo j:t'sf] d"No

lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f ubf{ To:tf] pkef]Uo j:t'sf] pTkfbg nfut, 9'jfgL vr{,

cfoftstf{n] k|rlnt sfg'g adf]lhd a'´fPsf] s/, b:t"/ / pkef]Uo j:t' laqmL ubf{

laqm]tfn] lng kfpg] d'gfkmf /sd ;d]tnfO{ cfwf/ dfgL pkef]Uo j:t'sf] d"No lgwf{/0f

;DaGwL gLlt lgdf{0f ug]{5 . o;/L dGqfnon] pkef]Uo j:t'sf] d"No lgwf{/0f ;DaGwL

gLlt lgdf{0f ubf{ g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3 / g]kfn r]Da/ ckm sdz{sf] k/fdz{

lng ;Sg]5 .

-@_ dGqfnon] s'g} ;]jfsf] d"No lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f ubf{ To:tf] ;]jf

k|bfg ug]{ JolQmsf] xs lxt ;+/If0f / cfr/0f tyf sfd sf/afxL Jojl:yt ug]{

;DaGwdf k|rlnt sfg'g adf]lhd dfGotf k|fKt s'g} lgsfo jf clwsf/L eP To:tf

lgsfo jf clwsf/Lsf] k/fdz{ lnO{ / To:tf lgsfo jf clwsf/L geP, lghn] k|bfg

u/]sf] ;]jfsf] cf}lrTotfnfO{ b[li6ut u/L ;]jfsf] d"No lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f

ug]{5 .

-#_ pklgod -@_ adf]lhd dGqfnon] d"No lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f ubf{

To:tf] ;]jf k|bfg u/] afkt lng kfpg] d"No ef}uf]lns If]q tyf 7fpF ljz]ifsf] cfwf/df

km/s x'g] u/L lgdf{0f ug{ ;Sg]5 .

!!= laqmL ljt/0f k|0ffnL lgoldt ug]{ M pkef]Qmf xs lxt ;+/If0f / cfk"lt{ Joj:yfnfO{

lgoldt ug{sf] nflu dGqfnon] s'g} pkef]Uo j:t'sf] s[lqd cefj x'g glbg jf ;a}

7fpFdf lgoldt ¿kdf pkef]Uo j:t' ljt/0f ug{ ;DalGwt lgsfox¿;Fu ;dGjo u/L

pkef]Uo j:t'sf] laqmL ljt/0f k|0ffnLnfO{ lgoldt ug]{ Joj:yf ug]{5 .

Page 4: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

4 www.lawcommission.gov.np

!@= cTofjZos j:t' ;'ky d"Nodf pknAw u/fpg] M pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f ug]{

;DaGwdf ;j{;fwf/0fsf] nflu cTofjZos dflgPsf pkef]Uo j:t'df d"No a[l4 ePsf]

sf/0fn] pkef]QmfnfO{ ;f] pkef]Uo j:t' pkof]u ug{ sl7gfO{ k/]sf] 5 eGg] nfu]df

dGqfnon] To:tf pkef]Uo j:t'x¿ ls6fg u/L g]kfn ;/sf/n] ;'ky d"Nodf pkef]Uo

j:t' laqmL ljt/0f ug]{ Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

!#= ;'ky d"Nosf k;nx¿ vf]Ng] Joj:yf ug]{ M dGqfnon] pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f

ug{sf] nflu g]kfn …=======….. sf ljleGg 7fpFdf cfjZostf cg';f/ ;'ky

d"Nodf k;nx¿ vf]Ng cfjZos Joj:yf ug]{5 .

!$= d""No ;"rL /fVg] ;DaGwdf M ljqm]tfn] pkef]Uo j:t' laqmL ubf{ k|To]s pkef]Uo j:t'sf]

yf]s / v'b|f d"No :ki6 b]lvg] u/L cg';"rL –! adf]lhdsf] 9fFrfdf d"No ;"rL /fVg' kg]{5

.

!%= pkef]Uo j:t'sf] n]andf v'nfpg' kg]{ cGo s'/fx¿ M -!_ pTkfbsn] P]gsf] bkmf (

adf]lhd pkef]Uo j:t'sf] n]andf v'nfpg' kg]{ cGo s'/fx¿ b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M

-s_ s'g} pkef]Uo j:t' s'g} lglZrt ;do eGbf cl3 k|of]u u/]df a9L

/fd|f] x'g] eP ;f] s'/f .

-v_ pkef]Uo j:t'df nfUg] ;a} s/ ;dfj]z u/L x'g cfpg] clwstd

v'b|f laqmL d"No .

-u_ s'g} pkef]Uo j:t' k|of]u ug'{ k"j{ s'g} k|lqmof k"/f ug'{ kg]{ eP ;f]

k|lqmof / ;f] k|lqmof gk'¥ofO{ ;f] k|of]u ubf{ x'g] xfgL ;d]t 7"nf]

cIf/df n]Vg] .

-3_ :jf:YonfO{ xfgL k'¥ofpg] vfnsf kbfy{x¿sf] n]andf clgjfo{

¿kdf æo;sf] ;]jg :jf:Yosf] nflu xfgLsf/s 5Æ eGg] r]tfjgL

pNn]v ug'{ kg]{5 .

-@_ P]gsf] bkmf ( / pklgod -!_ adf]lhd n]andf n]Vg' kg]{ s'/f gn]lvPsf]

pkef]Uo j:t' s;}n] cfoft u/]df To:tf j:t' cfoft ug]{ JolQmn] g} To:tf s'/fx¿

pkef]Uo j:t'sf] n]andf pNn]v u/L laqmL ljt/0f ug'{ kg]{5 .

klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

Page 5: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

5 www.lawcommission.gov.np

!^= pkef]Uo j:t' jf ;]jfsf ;DaGwdf ug{ gx'g] cGo sfd M s;}n] klg s'g} pkef]Uo

j:t' jf ;]jfsf] ;DaGwdf P]gsf] bkmf !) df n]lvPsf] sfdsf] cltl/Qm b]xfosf s'g}

sfd ug{ u/fpg x'Fb}g M

-s_ Ps} k|s[ltsf ljleGg Jofkf/L jf Jofkfl/s ;d"xx¿ ldnL s'g} pkef]Uo j:t'sf]

cefj l;h{gf u/L d"No tyf cfk"lt{ Joj:yfdf k|efj kfg{ .

-v_ Ps jf Ps eGbf a9L Jofkf/Lx¿ jf Jofkfl/s ;d"xx¿ ldnL k|lt:kwf{nfO{

s'l07t t'NofO{ ;+o'Qm ¿kdf d""""""No lgwf{/0f ug]{ .

-u_ s'g} ;]jf k|bfg ug]{ Ps eGbf a9L Jofkf/Lx¿ jf ;d"xx¿n] cfk;L ;D´f}tfsf

cfwf/df l;08Ls]6 k|0ffnL ckgfO{ ;]jf ;+rfng ug{ .

-3_ Pp6f pkef]Uo j:t' vl/b ubf{ csf]{ pkef]Uo j:t' klg clgjfo{ ¿kdf vl/b

ug'{ kg]{ u/L ldl>t laqmLsf] Joj:yf ug{ .

!&= sfof{nosf] :yfkgf M g]kfn ;/sf/n] ahf/ tyf cfk"lt{ Joj:yfnfO{ k|efjsf/L agfO{

pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f ug{sf] nflu cfjZostf cg';f/ lhNnfsf] ;b/d'sfddf

sfof{nosf] :yfkgf ug]{5 . o;/L :yfkgf x'g] sfof{nosf] ;+u7gfTds :j¿k, sfo{If]q /

sfd, st{Jo tyf clwsf/ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbP

adf]lhd x'g]5 .

!*= lg/LIf0f clws[tsf] lgo'lQm M -!_ lgod !& adf]lhd :yfkgf ePsf] sfof{nosf] k|d'v

eO{ sfd ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] k|rlnt sfg'g adf]lhd k|To]s sfof{nodf Ps

Ps hgf lg/LIf0f clws[t lgo'Qm ug]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f clws[tsf] lgo'lQm x'g g;s]sf] cj:yfdf

g]kfn ;/sf/n] pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0fdf sfo{/t /x]sf g]kfn ;/sf/sf cGo s'g}

clws[tnfO{ lg/LIf0f clws[tsf] ¿kdf sfd ug{sf] nflu tf]Sg ;Sg]5 . o;/L lg/LIf0f

clws[t tf]lsPsf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

!(= lg/LIf0f clws[tdf lgo'lQm x'gsf] nflu of]Uotf M lg/LIf0f clws[tsf] kbdf lgo'lQm

x'g] JolQmsf] of]Uotf b]xfo adf]lhdsf] x'g' kg]{5 M

-s_ /zfogzf:qdf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

-v_ kmfd]{;Ldf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

-u_ km"8 6]Sgf]nf]hLdf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

-3_ hg:jf:Yodf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

-ª_ sfg'gdf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

Page 6: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

6 www.lawcommission.gov.np

-r_ ahf/ Joj:yfkgdf :gfts pQL{0f u/]sf], jf

-5_ s'g} ljifodf :gfts pQL{0f u/L pkef]Uo j:t' jf ;]jfsf] u'0f:t/ lgwf{/0f tyf

k/LIf0f ;DaGwL ljifodf sDtLdf Ps dlxgfsf] tflnd k|fKt u/]sf] .

@)= lg/LIf0f clws[tnfO{ cg';Gwfg, txlssft / bfo/L ;DaGwL tflnd lbg' kg]{ M

lg/LIf0f clws[tn] kbLo lhDd]jf/L k"/f ug'{ eGbf cufj} lghnfO{ P]g adf]lhdsf]

s;"/sf] cg';Gwfg txlssft k|lqmofsf ;DaGwdf Jojxfl/s hfgsf/L lbgsf] nflu

cg';Gwfg, txlssft / bfo/L ljifosf] tfnLd lbg] cfjZos Joj:yf dGqfonn] ug]{5 .

@!= lg/LIf0f clws[tsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ M P]gdf plNnlvt sfd, st{Jo /

clwsf/sf cltl/Qm lg/LIf0f clws[tsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd

x'g]5 .

-s_ pkef]Uo j:t'sf] pTkfbg, laqmL ljt/0f ug]{ jf s'g} ;]jf k|bfg u/]sf] 7fpFdf

k|j]z ug{ .

-v_ pkef]Uo j:t'sf] pTkfbg, laqmL ljt/0f ug]{ jf ;]jf k|bfg ug] { JolQm;Fu

cfjZos ljj/0f jf hfgsf/L lng .

-u_ pkef]Uo j:t'sf] pTkfbg, laqmL ljt/0f ug]{ jf s'g} ;]jf k|bfg ug]{ JolQm;+u jf

;f] ;Fu ;DalGwt cGo JolQm;Fu cfjZos aofg lng .

-3_ s'g} pkef]Uo j:t'sf] k/LIf0f ug{ cfjZos b]lvPdf cfjZos kg]{ kl/df0fdf

gd"gf lnO{ k|of]uzfnfdf k/LIf0f ug{ nufpg .

-ª_ s'g} pkef]Uo j:t' jf ;]jfsf] tTsfn pTkfbg, laqmL ljt/0f jf ;]jf k|bfgdf

/f]s nufpg cfjZos b]lvPdf ;f] /f]s nufpg .

-r_ s'g} pkef]Uo j:t'sf] k/LIf0f ug{ cfjZos b]lvPsf] sf/0faf6 To;sf] k/LIf0fsf]

nflu gd"gf lnOPsf]df k|of]uzfnfaf6 gd'gfsf] k/LIf0f e} gcfP;Ddsf] nflu

To:tf a:t'sf] laqmL ljt/0fdf /f]s nufpg .

-5_ lg/LIf0f jf hfFra'´sf] l;nl;nfdf pTkfbs jf ljqm]tfnfO{ tTsfn s'g} cfb]z

lng pko'Qm b]lvPdf ;f] cfb]z lbg .

-h_ s'g} 7fpFdf vfgtnf;L ug{ .

-´_ lg/LIf0f jf hfFra'´sf] l;nl;nfdf pko'Qm ;D´]sf] cGo sfo{ ug]{ .

@@= ph'/L M -!_ s;}n] P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n s'g}

sfd u/]df jf ug]{ k|oTg u/]df ph'/jfnfn] dGqfno jf ;DalGwt lg/LIf0f clws[t

;dIf cg';"rL –@ adf]lhdsf] 9fFrfdf ph'/L lbg ;Sg]5 .

Page 7: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

7 www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lbOg] ph'/Ldf b]xfosf s'/fx¿ :ki6 ¿kdf

v'nfOPsf] x'g' kg]{5 M–

-s_ P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n sfd ug]{ jf

To:tf] sfd ug]{ k|oTg ug]{ JolQm jf ;+:yfsf] gfd / 7]ufgf .

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] sfd sf/afxLaf6 ePsf xfgL gf]S;fgL jf x'g ;Sg]

;Defljt Ifltsf] ljj/0f .

-u_ k|fKt u/]sf] pkef]Uo j:t' jf ;]jfdf /x]sf] q'l6 jf sdLsf] ljj/0f .

-3_ ph'/Ldf plNnlvt ljj/0fnfO{ k'i6\ofFO{ x'g] lsl;dsf ;a"t k|df0f .

-#_ o; lgod adf]lhd lbOg] ph'/L ph'/jfnfn] To:tf] ph'/L ug]{ sf/0f ePsf]

ldltn] ;ft lbgleq lbO;Sg' kg]{5 .

@#= lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ug{ ;Sg] M -!_ lgod @@ adf]lhd s;}sf] ph'/L

k/]df jf P]g jf o; lgodfjnL ljk/Lt s'g} sfd sf/afxL eO/x]sf] 5 eGg] ljZjf;

x'g] dgfl;a sf/0f ePdf dGqfno jf lg/LIf0f clws[tn] pkef]Uo j:t' pTkfbg, laqmL

ljt/0f jf kl/jxg e} /x]sf] s'g} 7fpFdf uO{ To:tf] 7fpFdf eO/x]sf] sfd, ;f] sfddf

nfu]sf JolQmx¿, ;f] 7fpFsf] jftfj/0f tyf To:tf] 7fpFdf b]v]sf ;fdfu|L, j:t', kbfy{,

cf}hf/ / ;fwgx¿sf] lg/LIf0f, hfFra'´ tyf vfgtnf;L ug{ u/fpg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f, hfFra'´ tyf vfgtnf;L ug'{ k"j{ dGqfno

jf lg/LIf0f clws[tn] ;Dej eP;Dd To;/L lg/LIf0f, hfFra'´ tyf vfgtnf;L ug'{

kg]{ sf/0f ;lxtsf] krf{ v8f ug'{ kg]{5 .

-#_ pklgod -@_ adf]lhd krf{ v8f ul/Psf] cj:yfdf ;DalGwt JolQmn] ;f] sf]

gSsn lng rfx]df k|rlnt sfg"gsf] /Lt k'¥ofO{ gSsn ;f/L ;/fO{ lng kfpg]5 .

-$_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ug]{{ lg/LIf0f

clws[tn] clgjfo{ ¿kdf cg';"rL –# adf]lhdsf] kl/rokq cfˆgf] ;fydf /fVg' kg]{5 .

@$= lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw M -!_ lgod @#

adf]lhd lg/LIf0f clws[tn] s'g} 7fpFsf] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ b]xfo

adf]lhdsf] k|lqmof k"/f ug'{ kg]{5 M

-s_ ;DalGwt JolQmnfO{ ;"rgf lbP/ dfq lg/LIf0f, hfFra'´ jf

vfgtnf;L ug'{ kg]{ .

-v_ lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ln+bf oyf;Dej ;"of]{bo eO{

;"of{:t geP;Ddsf] ;dodf dfq ug'{ kg]{ .

Page 8: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

8 www.lawcommission.gov.np

-u_ lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;Lsf] l;nl;nfdf s'g} pkef]Uo

j:t'sf] gd"gf k/LIf0fsf] nflu lnPsf]df oyf;Dej s'g} JolQmnfO{

;fIfL /fVg' kg]{ .

-3_ lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ oyf;Dej s'g} lsl;dsf]

xfgL gf]S;fgL gx'g] u/L lng' kg]{ .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ug]{ l;nl;nfdf

lg/LIf0f clws[tn] ;"rgf lb+bf lb+b} klg ;DalGwt JolQm jf c¿ s;}n] lg/LIf0f,

hfFra'´ jf vfgtnf;L ug]{ cg'dlt glbO{ afwf la/f]w u/]df lg/LIf0f clws[tn] :yfgLo

enfb\dLx¿nfO{ ;fIfL /fvL To:tf] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ug{ ;Sg]5 .

@%= pkef]Uo j:t' /f]Ssf /fVg ;Sg] M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f clws[tn]

lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ s'g} pkef]Uo j:t' /f]Ssf /fVg' cfjZos b]v]df

To:tf] pkef]Uo j:t' l;naGbL u/L ;DalGwt JolQmsf] lhDdf nufO{ lgod #! adf]lhd

k|of]uzfnfaf6 gd"gf k/LIf0f jf ljZn]if0f eO{ gcfpGh]n;Ddsf] cjlw;Ddsf nflu

/f]Ssf /fVg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f clws[tn] /f]Ssf /fv]sf] pkef]Uo j:t'

;DalGwt JolQmn] cfˆgf] lhDdf lng' kg]{5 / To;/L lhDdf lnFbf To;sf] b'O{ k|lt e/kfO{

tof/ u/L Ps k|lt lg/LIf0f clws[tn] / Ps k|lt ;DalGwt JolQmn] lng' kg]{5 .

-#_ o; lgod adf]lhd /f]Ssf /flvPsf] s'g} pkef]Uo j:t' ;8L unL hfg]

k|s[ltsf] eO{ /f]Ssf /flvPsf] cjlwdf ;8L uPdf unL ;f]sf] xfgL gf]S;fgL k|lt g]kfn

;/sf/ jf lg/LIf0f clws[tn] s'g} lsl;dsf] hjfkmb]xL axg ug'{ kg]{ 5}g .

@^= /f]Ssf /fv]sf] pkef]Uo j:t' lhDdf glnPdf sAhf ug'{ kg]{ M -!_ lgod @% adf]lhd

lg/LIf0f clws[tn] /f]Ssf /fv]sf] pkef]Uo j:t' ;DalGwt JolQmnfO{ lhDdf nufpFbf lng

d~h'/ gu/]df lg/LIf0f clws[tn] To:tf] pkef]Uo j:t' cfˆgf] sAhfdf lng]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} pkef]Uo j:t' lg/LIf0f clws[tn] cfˆgf] sAhfdf

lnPdf ;DalGwt JolQmnfO{ To:tf] e/kfO{ lbg' kg]{5 .

@&= pkef]Uo j:t'sf] gd"gf M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f, hfFra'´ jf

vfgtnf;L ubf{ jf lgod @% adf]lhd s'g} pkef]Uo j:t' /f]Ssf /fVbf lg/LIf0f

clws[tn] To:tf] j:t'sf] gd"gf lng]5 .

Page 9: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

9 www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd pkef]Uo j:t'sf] gd"gf lnFbf lg/LIf0f clws[tn]

k/LIf0f jf ljZn]if0f u/fpg] k|of]hgsf] nflu cfjZos dfqfdf g36fO{ To:tf] pkef]Uo

j:t'sf] gd"gf lng' kg]{5 .

-#_ pkef]Uo j:t'sf] gd"gf lnFbf lg/LIf0f clws[tn] To:tf] gd"gf ;DalGwt

JolQmnfO{ lbg, k/LIf0f jf ljZn]if0fsf] nflu k|of]uzfnfdf k7fpg / sfof{nodf ;d]t

/fVgsf] nflu 5'§f 5'§} efF8f leq /fvL l;naGbL ug'{ kg]{5 .

-$_ lg/LIf0f clws[tn] o; lgod adf]lhd k|of]uzfnf / sfof{nodf k7fpgsf]

nflu lnPsf] pkef]Uo j:t'sf] gd"gf afkt k|rlnt d"No ;DalGwt JolQmnfO{ lbg' kg]{5

.

@*= efF8f]nfO{ l;naGbL ug]{ tl/sf M lg/LIf0f clws[tn] lgod @( sf] pklgod -#_

adf]lhd pkef]Uo j:t' /flvPsf] efF8f]nfO{ b]xfo adf]lhd u/L l;naGbL ug'{ kg]{5 M

-s_ efF8f]leq /flvPsf]df pkef]Uo j:t'sf] gfd tyf kl/df0f, / ;f+s]lts

;+Vof eP ;f] ;d]t efF8f] aflx/ :ki6 c+lst u/L,

-v_ efF8f]leq /flvPsf] pkef]Uo j:t' r'lxg jf aflx/ cfpg g;Sg] u/L aGb

u/L lasf]{ nufO{,

-u_ lasf]{ vf]Ng g;Sg] u/L ljsf]{ / efF8f] wfuf]n] afFwL,

-3_ l;naGbL gpKsfO{ efF8f]nfO{ vf]Ng g;Sg] u/L .

@(= l;naGbL ubf{ :ki6 5fk nufpg] M -!_ lg/LIf0f clws[tn] pkef]Uo j:t' /flvPsf]

efF8f] l;naGbL ubf{ ;f] efF8f]sf] sDtLdf ljleGg rf/ 7fpFdf ;DalGwt JolQm / lg/LIf0f

clws[tn] cf–cfˆgf] gfpFsf] 5fk :ki6 a'l´g] u/L l;naGbL ug'{ kg]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;DalGwt JolQmn] l;naGbL u/L glbPdf lg/LIf0f

clws[tn] :yfgLo enfb\dLx¿nfO{ ;fIfL /fvL ;f] efF8f]sf] sDtLdf ljleGg rf/ 7fpFdf

cfˆgf ] gfpFsf] 5fk :ki6 ¿kn] a'l´g] u/L l;naGbL ug'{ kg]{5 .

#)= gd"gf k/LIf0fsf] nflu k|of]uzfnfdf k7fpg] M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd pkef]Uo

j:t'sf] gd"gf /fvL l;naGbL ul/Psf] efF8f] k/LIf0fsf] nflu k|of]uzfnfdf k7fpFbf b]xfo

adf]lhd u/L cg';"rL –$ adf]lhdsf] 9fFrfsf] kmf/fd e/L k7fpg' kg]{5 .

-s_ efF8f]nfO{ ;'/lIft ;fy KoflsË u/L wfuf]n] afFwL To;/L wfuf]

afFlwPsf] rf/ 7fpFdf cfˆgf] gfpFsf] 5fk :ki6 a'l´g] u/L l;naGbL

ug]{ jf k|of]uzfnfsf] zt{ jf k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] tl/sfaf6

l;naGbL ug]{ .

Page 10: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

10 www.lawcommission.gov.np

-v_ l;naGbL u/L KoflsË ul/Psf] efF8f] aflx/L cfj/0fdf pkef]Uo

j:t'sf] gfd, kl/df0f tyf ;f+s]lts ;+Vof ;d]t :ki6 pNn]v ug]{ .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|of]uzfnfdf gd"gf k7fpFbf ;f] gd"gf lnPsf] ;ft

lbgleq x'nfs jf oftfoftsf] s'g} ;fwgåf/f k7fpg' kg]{5 .

#!= gd"gfsf] k/LIf0f jf ljZn]if0f M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd k/LIf0f jf ljZn]if0fsf]

nflu k7fOPsf] efF8f] k|fKt ePkl5 k|of]uzfnfn] To:tf] efF8f] / Koflsªsf] aflx/L

cfj/0fdf nfu]sf] l;naGbL ;d]t 7Ls 5 5}g hfFrL To;sf] clen]v /fvL KoflsË /

efF8f]nfO{ vf]Ng' kg]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd efF8f] vf]nL ;s]kl5 k|of]uzfnfn] k/LIf0f jf ljZn]if0f

u/L To;sf] k|ltj]bg cg';"rL –% adf]lhdsf] 9fFrfdf sfof{no ;dIf k7fpg' kg]{5 .

#@= gd"gfsf] k'gM k/LIf0f jf ljZn]if0f ug{ ;lsg] M -!_ P]g adf]lhd ;hfo x'g] jf

Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ d'2f;Fu ;DalGwt pkef]Uo j:t'sf] gd"gf k'gM k/LIf0f jf ljZn]if0f

u/fpg ;DalGwt JolQmn] rfx]df lghn] cfkm";Fu /x]sf] To:tf] gd"gfsf] efF8f] ;lxt d'2f

x]g]{ clwsf/L ;dIf lgj]bg ug{ ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg k/]kl5 d'2f x]g]{ clwsf/Ln] k'gM k/LIf0f jf

ljZn]if0f u/fpg dgfl;a 7x/fPdf To:tf] lgj]bg;fy k|fKt ePsf] efF8f]nfO{ s'g} cGo

k|of]uzfnfdf k7fpg]5 / To;sf] ;"rgf sfof{nonfO{ lbg]5 .

-#_ pklgod -@_ adf]lhd k7fOPsf] gd"gfsf] efF8f] k|fKt ePkl5 k|of]uzfnfn]

pkef]Uo j:t'sf] gd"gf k/LIf0f jf ljZn]if0f u/L To;sf] glthf cg'';"rL –^ adf]lhdsf]

9fFrfdf d'2f x]g]{ clwsf/LsxfF k7fpg]5 .

##= k'gM k/LIf0f jf ljZn]if0fsf] nflu nfu]sf] vr{ ;DalGwt JolQmn] Joxf]g]{ M lgod #@

adf]lhd s'g} pkef]Uo j:t'sf] gd"gfsf] k'gM k/LIf0f jf ljZn]if0f ubf{ nfu]sf] vr{

;DalGwt JolQmn] Joxf]g'{ kg]{5 .

#$= /f]Ssf jf sAhf ePsf] pkef]Uo j:t' km's'jf ug]{ M /f]Ssf jf sAhf ul/Psf] s'g}

pkef]Uo j:t'sf] gd"gfnfO{ k/LIf0f jf ljZn]if0f ubf{ k|of]uzfnfn] ;f] pkef]Uo j:t' hg

;'/lIft, c;/o'Qm / u'0fo'Qm 5 eGg] 7x/fPdf sfof{non] /f]Ssf jf sAhf ePsf]

pkef]Uo j:t' km's'jf ug]{5 .

#%= k|ltj]bg M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ul/;s]kl5

lg/LIf0f clws[tn] sfd ;lsPsf] ldltn] tLg lbgleq b]xfosf s'/fx¿ v'nfO{ dGqfno

;dIf lnlvt k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 M–

Page 11: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

11 www.lawcommission.gov.np

-s_ To:tf] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ug'{ k/]sf] 7fpF tyf sf/0f .

-v_ To:tf] 7fpFdf km]nf k/]sf pkef]Uo j:t' / ;f];Fu ;DalGwt cGo ljj/0f .

-u_ km]nf k/]sf pkef]Uo j:t' /f]Ssf jf sAhf ug'{ k/]sf]df To;/L /f]Ssf jf

sAhf ug'{ k/]sf] sf/0f .

-3_ pkef]Uo j:t'sf] gd"gf lng' k/]sf]df ;f] lng' k/]sf] sf/0f .

-ª_ pkef]Uo j:t' /f]Ssf /fVbf pkef]Uo j:t'sf] gd"gf lnFbf s] slt pkef]Uo

j:t' s'g ¿kdf efF8f]df /fvL l;naGbL ul/Psf] 5 / To:tf] efF8f] s] slt

sfdsf] nflu sxfF sxfF k7fOPsf] 5 .

-r_ To:tf] lg/LIf0f, hfFra'´ / vfgtnf;L kl5 ;f] ;DaGwdf ug'{ kg]{ afFsL

sfd sf/jfxLsf] ljj/0f .

#^= k|ltj]bg sfof{Gjog M -!_ lgod #% adf]lhd lg/LIf0f clws[taf6 k|ltj]bg k|fKt

ePkl5 dGqfnon] To:tf] k|ltj]bgsf ;DaGwdf cfjZos hfFra'´ ug]{5 / To;/L

hfFra'´ ubf{ yk ljj/0f jf hfgsf/L lng' kg]{ b]lvPdf dGqfnon] ;DalGwt JolQm;Fu

cfjZos ljj/0f jf hfgsf/L lnO{ ;f] k|ltj]bg sfof{Gjog ug]{ ;DaGwdf pko'Qm cfb]z

lbg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd dGqfnoaf6 ePsf] cfb]z adf]lhdsf] sfd ug'{ kg]{

st{Jo ;DalGwt JolQmsf] x'g]5 .

#&= lg/LIf0f clws[tnfO{ afwf lj/f]w ug{ gx'g] M o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f

clws[tn] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ lghnfO{ ;DalGwt JolQm jf c¿ s;}n]

afwf lj/f]w ug{ x'Fb}g .

#*= lg/LIf0f clws[tsf] cfb]zsf] kfngf ug'{kg]{ M -!_ o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f

clws[tn] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;Lsf] l;nl;nfdf ;DalGwt JolQmnfO{ s'g}

cfb]z lbPsf]df ;DalGwt JolQmn] lg/LIf0f clws[tn] lbPsf] cfb]z kfngf ug'{ kg]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f clws[tn] lbPsf] cfb]z pk/ lrQ ga'‰g]

JolQmn] To:tf] cfb]z kfPsf] tL; lbgleq dGqfno ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 / To:tf]

ph'/Lsf] ;DaGwdf dGqfnon] u/]sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .

#(= ;xof]u ug'{ kg]{ M o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f clws[tn] lg/LIf0f hfFra'´ jf

vfgtnf;L ubf{ ;DalGwt JolQm, ;DalGwt sfof{no tyf k|x/Ln] cfjZos ;xof]u ug'{

kg]{5 .

Page 12: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

12 www.lawcommission.gov.np

$)= hfgsf/L u/fpg' kg]{ M lgod @@ adf]lhd ph'/L k/L ;f] ph'/L pk/ cg';Gwfg tyf

txlssft ug]{ ;Gbe{df lg/LIf0f clws[tn] lg/LIf0f, hfFra'´ jf vfgtnf;L ubf{ k|fKt

tYo jf k|of]uzfnfaf6 k|fKt k|ltj]bgsf] cfwf/df ph'/L adf]lhd ;DalGwt JolQm pk/

d'2f rnfpg g;lsg] cj:yf ePdf ph'/jfnfsf] cg'/f]wdf d'2f grnfpg' kg]{ sf/0fsf

af/]df sfof{non] ;DalGwt ph'/jfnfnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

$!= Ifltk"lt{ ;DaGwL ph'/L M -!_ s;}n] P]g jf o; lgodfjnL ljkl/t pkef]Qmfsf] xs

lxt k|lts"n x'g] u/L s'g} pkef]Uo j:t' jf ;]jf laqmL ljt/0f jf k|bfg u/]sf] sf/0faf6

s'g} pkef]QmfnfO{ xfgL gf]S;fgL x'g uPdf To:tf] JolQmaf6 Ifltk"lt{ e/fO{ kfpgsf]

nflu P]gsf] bkmf @@ adf]lhd cg';"rL –& adf]lhdsf] 9fFrfdf ph'/jfnfn] Ifltk"lt{

;ldlt ;dIf ph'/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lbOg] ph'/Ldf b]xfosf s'/fx¿ v'nfpg' kg]{5 M

-s_ P]g jf o; lgodfjnL ljkl/t pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n sfd

ug]{ JolQmsf] gfd / 7]ufgf .

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] sfd sf/jfxLaf6 ePsf] xfgL gf]S;fgL jf

Ifltsf] ljj/0f .

-u_ k|fKt u/]sf pkef]Uo j:t' jf ;]jfdf /x]sf q'l6 jf sdLsf] ljj/0f .

-3_ ph'/Ldf plNnlvt ljj/0fnfO{ k'i6\ofFO{ x'g] lsl;dsf ;a"b k|df0f .

-ª_ bfjL u/]sf] Ifltk"lt{ /sd .

$@= k|ltjfbLnfO{ k|ltpQ/ lbg] Dofb hf/L ug]{ M lgod $! adf]lhd ph'/L k/]df ;f]

ph'/Lsf] Ps k|lt gSsn k|ltjfbLsf gfddf k7fO{ ;ft lbgleq tT;DaGwdf cfˆgf]

k|ltpQ/ k]z ug]{ Dofb hf/L ug'{ kg]{5 .

$#= pkef]Uo j:t' jf cGo ;a"b k|df0f k/LIf0f jf ljZn]if0f ug{ k7fpg ;Sg ] M

k|ltjfbLsf] k|ltpQ/ k/]kl5 ph'/jfnfn] k]z u/]sf] pkef]Uo j:t' jf s'g} ;a"b k|df0f

k|of]uzfnf jf ljz]if1af6 k/LIf0f jf ljZn]if0f ug{ cfjZos 5 eGg] Ifltk"lt{

;ldltnfO{ nfu]df Ifltk"lt{ ;ldltn] To:tf] pkef]Uo j:t' jf ;a"t k|df0f k/LIf0f jf

ljZn]if0fsf] nflu k|of]uzfnf jf ;DalGwt ljz]if1 sxfF k7fpg]5 .

$$= Ifltk"lt{ ;ldltn] s'g} ;fIfL, ;a"b k|df0f pkl:yt u/fpg jf l´sfpg ;Sg] M -!_

lgod $! adf]lhd Ifltk"lt{sf] nflu cfkm" ;dIf k/]sf] ph'/L pk/ lg0f{o ubf{ s'g}

;fIfL ;a"b k|df0f pkl:yt u/fpg jf l´sfpg kg]{ cfjZos b]v]df To:tf] ;fIfL, ;a"b

Page 13: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

13 www.lawcommission.gov.np

k|df0f cfkm" ;dIf ;ft lbgleq pkl:yt u/fpg jf k]z ug{ Ifltk"lt{ ;ldltn]

ph'/jfnfnfO{ jf ;DalGwt JolQmnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] cfb]z k|fKt ePsf] ;ft lbgleq To:tf] ;fIfL,

;a"b k|df0f Ifltk"lt{ ;ldlt ;dIf pkl:yt u/fpg] jf k]z ug]{ st{Jo ph'/jfnf jf

;DalGwt JolQmsf] x'g]5 . o;/L ;fIfL, ;a"b k|df0f Ifltk"lt{ ;ldlt ;dIf pkl:yt

gu/fpg] jf k]z gug]{ JolQmnfO{ Ifltk"lt{ ;ldltn] kfFrxhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{

;Sg]5 .

$%= Ifltk"lt{ lbnfO{ lbg] M -!_ lgod $! adf]lhd Ifltk"lt{sf] nflu ph'/L k/]df Ifltk"lt{

;ldltn] cfjZos hfFra'´ u/L Ifltk"lt{ e/fpg cfjZos b]v]df ePsf] xfgL

gf]S;fgLsf] jf:tljs d"Nof+sg u/L ;DalGwt pkef]QmfnfO{ Ifltk"lt{ lbnfO{ lbg' kg]{5 .

-@_ Ifltk"lt{ ;ldltn] pkef]QmfnfO{ zf/Ll/s Iflt gk'u]sf] cj:yfdf pkef]Uo

j:t'sf] ;§f csf]{ pkef]Uo j:t' lbnfO{ lbg klg ;Sg]5 .

$^= Ifltk"lt{ ;ldltn] lg0f{o ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw M -!_ Ifltk"lt{ ;ldltn] lg0f{o

ubf{ Ifltk"lt{ ;ldltsf ;a} ;b:ox¿n] ;fd"lxs ¿kn] lg0f{o ug]{ clwsf/sf] k|of]u

ug]{5g\ .

-@_ Ifltk"lt{sf] lg0f{o ubf{ Ifltk"lt{ ;ldltsf] cWoIfsf] pkl:ylt clgjfo{ x'g]5 .

-#_ Ifltk"lt{sf] lg0f{o ubf{ Ifltk"lt{ ;ldltsf ;b:ox¿ aLr dt ljefhg ePdf

ax'dtsf] /fonfO{ Ifltk"lt{ ;ldltsf] lg0f{o dflgg]5 .

-$_ Ifltk"lt{ ;ldltsf] lg0f{osf] l;nl;nfdf dt ljefhg eO{ ax'dt sfod x'g

g;s]df cWoIfsf] /fo clGtd x'g]5 .

$&= ph'/L pk/ lg0f{o ug'{ kg]{ cjlw M -!_ k|ltpQ/ bflvnf ePsf]df ;f] ldltn]

k|ltpQ/kq bflvnf gePsf]df ;f] x'g] Dofb e'Qmfg ePsf] ldltn] kGw| lbgleq Ifltk"lt{

;ldltn] cfkm" ;dIf k/]sf] ph'/L pk/ lg0f{o ul/;Sg' kg]{5 .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} pkef]Uo j:t'sf]

k/LIf0f jf ljZn]if0f ug'{ kg]{ e} k|of]uzfnfdf k7fOPsf]df k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f jf

ljZn]if0f e} cfPsf] ldltn] ;ft lbgleq Ifltk"lt{ ;ldltn] cfkm" ;dIf k/]sf] ph'/L

pk/ lg0f{o ul/;Sg' kg]{5 .

$*= lgwf{l/t ;dodf Ifltk"lt{ a'´fpg' kg]{ M Ifltk"lt{ ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ s'g}

pkef]Qmfn] lgod $% adf]lhd Ifltk"lt{ kfpg] ePdf To:tf] Ifltk"lt{ kfpg] u/L lg0f{o

Page 14: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

14 www.lawcommission.gov.np

ePsf] ldltn] ;ft lbgleq Ifltk"lt{ lbg' kg]{ 7x/ ePsf] ;DalGwt JolQmn] ;DalGwt

pkef]QmfnfO{ Ifltk"lt{ lbg' kg]{5 .

$(= lg0f{o sfof{Gjog M -!_ Ifltk"lt{ ;ldltsf] lg0f{o adf]lhd Ifltk"lt{ lbg' kg]{ st{Jo

ePsf] ;DalGwt JolQmn] ;DalGwt pkef]QmfnfO{ lgod $* sf] Dofbleq Ifltk"lt{

glbPdf ph'/jfnfn] Ifltk"lt{ ;ldltsf] lg0f{o sfof{Gjog x'gsf] nflu Ifltk"lt{ ;ldltdf

lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df Ifltk"lt{ ;ldltn] ;DalGwt JolQmnfO{

pkl:yt u/fO{ ;ft lbgleq Ifltk"lt{ lbnfO{ lbg]5 . o;/L Ifltk"lt{sf] /sd lbnfpg

g;lsPdf k|rlnt sfg'g adf]lhd ;DalGwt JolQmsf] ;DklQ lnnfd laqmL u/L Ifltk"lt{

;ldltn] Ifltk"lt{sf] /sd ;DalGwt pkef]QmfnfO{ e/fO{ lbg]5 .

%)= b'Mv lbg] lgotn] u/]sf] ph'/Lsf] vf/]hL M ph"/jfnfn] s;}nfO{ b'Mv lbg] lgotn]

u/]sf] ph'/LnfO{ Ifltk"lt{ ;ldltn] vf/]h ug]{5 / o;/L b'Mv lbg] lgotn] ph'/L ug]{

ph'/jfnfnfO{ Ifltk"lt{ ;ldltn] Psxhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .

%!= s]Gb|Lo cg'udg ;ldlt M -!_ pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f ug{sf] nflu pkef]Uo j:t'

jf ;]jfsf] cfk"lt{ Joj:yf, d"No u'0f:t/, z'4tf cflbsf ;DaGwdf ;'k/LIf0f tyf

cg'udg ug{sf] lgldQ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L Pp6f

s]Gb|Lo cg'udg ;ldltsf] u7g ug]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t s]]Gb|Lo cg'udg ;ldltdf b]xfosf ;b:ox¿

/xg]5g\ M

-s_ ;x;lrj, cfk"lt{ dGqfno ;+of]hs

-v_ sDtLdf kfFr jif{b]lv pkef]Qmfsf] xs

lxt;Fu ;DalGwt sfo{df pNn]vgLo sfd

ub}{ cfPsf pkef]Qmf ;+:yfx¿dWo]af6 k|ltlglwTj

x'g] u/L g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] tLghgf ;b:o

-u_ sDtLdf tLg jif{b]lv pkef]Qmfsf] xs lxt;Fu

;DalGwt If]qdf pNn]vgLo sfd ub}{ cfPsf

dlxnfx¿dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] Pshgf ;b:o

-3_ k|ltlglw, :jf:Yo dGqfno ;b:o

-ª_ k|ltlglw, s]Gb|Lo vfB cg';Gwfgzfnf ;b:o

-r_ k|ltlglw, d"No clea[l4 s/ ljefu ;b:o

Page 15: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

15 www.lawcommission.gov.np

-5_ k|ltlglw, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3 ;b:o

-h_ sfg"g clws[t, cfk"lt{ dGqfno ;b:o

-´_ pk;lrj, d"No cg'udg zfvf, cfk"lt{ dGqfno ;b:o ;lrj

-#_ o; lgod adf]lhd ul7t s]Gb|Lo cg'udg ;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/,

sfo{ljlw tyf cGo cfjZos s'/fx¿ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .

%@= lhNnf cg'udg ;ldlt M -!_ pkef]Qmfsf] xs lxtsf] ;+/If0f ug{sf] nflu pkef]Uo

j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{ Joj:yf, d"No u'0f:t/, z'4tf cflbsf ;DaGwdf ;'k/Lj]If0f tyf

cg'udg ug{sf] nflu cfjZostf cg';f/sf] lhNnfx¿df g]kfn ;/sf/n] g]kfn

/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L lhNnf cg'udg ;ldltsf] u7g ug]{5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t lhNnf cg'udg ;ldltdf b]xfosf ;b:ox¿

/xg]5g\ .

-s_ k|d'v lhNnf clwsf/L ;+of]hs

-v_ k|ltlglw lhNnf ljsf; ;ldlt ;b:o

-u_ lhNnf ;b/d'sfd /x]sf] gu/kflnsf jf

ufpF ljsf; ;ldltsf] k|ltlglw ;b:o

-3_ k|ltlglw, pBf]u jfl0fHo ;+3 ;b:o

-ª_ lhNnf leq /x]sf] pkef]Qmf ;+:yfx¿dWo]af6

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] s'g} Ps pkef]Qmf

;+:yfsf] k|ltlglw ;b:o

-r_ k|zf;sLo clws[t, lhNnf k|zf;g sfof{no

jf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf] lhNnf

l:ylt s'g} ;/sf/L sfof{nosf] clws[t ;b:o ;lrj

-#_ o; lgod adf]lhd ul7t lhNnf cg'udg ;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/,

sfo{ljlw tyf cGo cfjZos s'/fx¿ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .

%#= pk;ldltx¿sf] u7g M -!_ P]gsf] p2]Zo k"lt{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] b]xfosf

pk;ldltx¿ u7g ug{ ;Sg]5 M

-s_ pkef]Qmf lzIff / hfu/0f pk;ldlt .

-v_ k|fljlws pk;ldlt .

-u_ d"No cg'udg pk;ldlt .

-3_ cfk"lt{ Joj:yf pk;ldlt .

Page 16: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

16 www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd u7g x'g] pk;ldltx¿sf] sfd, st{Jo / clwsf/

g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .

%$= dfkb08 agfpg ;Sg] M -!_ dGqfnon] kl/ifb\sf] k/fdz{df pkef]Uo j:t' jf ;]jfsf]

d"No tyf u'0f:t/ lgwf{/0f ;DaGwdf cfjZos cg';f/ dfkb08 agfpg ;Sg]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd agfOPsf] dfkb08 dGqfnon] ;j{;fwf/0fsf]

hfgsf/Lsf] nflu g]kfn /fhkqdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .

%%= lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg] M P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd ug'{ kg]{ sfd

sf/jfxLx¿nfO{ Jojl:yt ug{sf] nflu dGqfnon] kl/ifb\sf] k/fdz{df cfjZos lgb]{lzsf

agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .

%^= cg';"rLdf x]/km]/ jf yk36 M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L

cfjZos cg';f/ cg';"rLdf x]/km]/ jf yk36 ug{ ;Sg]5 .

b|i6Ao M– s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ¿kfGt/ ePsf zAbx¿M–

æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .

Page 17: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

17 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –!

-lgod !$ ;Fu ;DalGwt_

d"No ;"rLsf] 9fFrf

>L ======================================== ============== ==== -laqm]tfsf] gfd_

d"No ;"rL

qm=;+= pkef]Uo j:t'sf] gfd kl/df0f -k|lt s]=hL=÷O{sfO{_ yf]s÷v'b|f -?=k}=_

!

@

#

$

%

^

&

*

(

!)

Page 18: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

18 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –@

-lgod @@ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_

ph'/Lsf] 9fFrf

>L ====================== =================================================================== r9fPsf]

ph'/L

ljifo M

-ph'/jfnfsf] k"/f gfd, y/ / 7]ufgf_

lj?4

-pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n sfd ug]{ jf To:tf] sfd ug]{ k|oGt ug]{ JolQmsf] k"/f gfd, y/ /

7]ufgf .

!= ph'/Lsf] Joxf]/f M -k|ltjfbLsf] sfd sf/jfxLaf6 ePsf] xfgL gf]S;fgL jf x'g ;Sg]

;Defljt Ifltsf] ljj/0f_

@= cGo ljj/0f M -pkef]Uo j:t' jf ;]jfdf /x]sf] q'l6 jf sdLsf] ljj/0f_

#= ;a"b k|df0f M -ph'/Ldf plNnlvt ljj/0fnfO{ k'i6\ofO{ x'g] ;a"b k|df0f_

Olt ;Djt\ ================== ;fn ===================================== ut] ===================== /f]h z'de\

ph'/jfnfsf] ;xL

Page 19: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

19 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –#

-lgod @# sf] pklgod -$_ ;Fu ;DalGwt_

g]kfn ;/sf/

cfk"lt{ dGqfno

g+=

lg/LIf0f clws[tsf] gfd / y/ M

;xL

ldlt

k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf]

;xL M

gfd / y/ M

kb M

ldlt M

lg/LIf0f clws[tsf]

b'j} sfg b]lvg]

kf;kf]6{ ;fOhsf]

kmf]6f]

Page 20: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

20 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –$

-lgod #) sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_

kq ;+Vof M ldlt M

>L ============= ================

=====================================

pkef]Qmf ;+/If0f P]g, @)%$ / pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^ adf]lhd l;naGbL

ePsf] efF8f]leq /flvPsf] pkef]Uo j:t'sf] gd"gf k/LIf0f jf ljZn]if0fsf] nflu b]xfo adf]lhd

ljj/0f pNn]v u/L o;} ;fy k7fOPsf] 5 . ;f] efF8f] k|fKt x'Fbfsf] cj:yf / pkef]Uo j:t'sf]

k/LIf0f jf ljZn]if0fsf] glthfsf] k|ltj]bg o; sfof{no ;dIf k7fO{ lbg' x'g cg'/f]w ub{5' .

!= l;naGbL ePsf] efF8f]sf] ;+Vof M

@= pkef]Uo j:t'sf] gfd / kl/df0f M

#= clen]vdf bl/Psf] pkef]Uo j:t'sf] gd"gfsf] qmd ;+Vof M

$= KoflsËsf] aflx/L cfj/0fdf n]lvPsf] ;f+s]lts ;+Vof M

%= efF8f] / KoflsËsf] aflx/L cfj/0fdf nufOPsf] l;naGbLsf] gd"gf M

^= pkef]Uo j:t'sf] gd"gf lnPsf] ldlt / :yfg M

&= k/LIf0f jf ljZn]if0f ug'{ kg]{ s'/fx¿ M

*= cGo s'g} s'/f v'nfpg cfjZos eP ;f] s'/fx¿ M

sfof{nosf] gfd M lg/LIf0f clws[tsf]

sfof{nosf] 5fk M ;xL M

ldlt M gfd / y/ M

Page 21: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

21 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –%

-lgod #! sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_

k/LIf0f÷ljZn]if0f k|ltj]bg

of] k|dfl0ft ul/G5 ls >L ======== ============== af6 kl/If0f jf ljZn]if0fsf] nflu kq

;+Vof ===== ======= / ldlt ======== = sf] kq ;fy k7fPsf] qmd;+Vof ============== sf] pkef]Uo

j:t'sf] gd"gf ======= ============= /flvPsf] efF8f] ;+Vof ===== === ldlt ======= df k|fKt eof] / ;f]

efF8f] k|fKt x'Fbfsf] cj:yf / vf]nL ;s]kl5 k|fKt pkef]Uo j:t'sf] k/LIf0f jf ljZn]if0f u/]kl5

b]lvPsf glthfx¿ ;d]t b]xfo adf]lhd 5g M

!= efF8f] / KoflsËsf] aflx/L cfj/0fdf ePsf] l;naGbLsf] cj:yf M

@= k/LIf0f jf ljZn]if0f u/L ckgfOPsf ljlw M

#= k/LIf0f jf ljZn]if0f glthf M

$= k/LIf0f jf ljZn]if0f glthf af/] cfˆgf] dGtJo M

k|of]uzfnfsf] gfd M ljZn]ifssf] M

k|of]uzfnsf] 5fk M ;xL M

k|of]uzfnfsf] 7]ufgf M gfd / y/

ldlt M bhf{ M

Page 22: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

22 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –^

-lgod #@ sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_

k/LIf0f÷ljZn]if0f k|ltj]bg

of] k|dfl0flt ul/G5 ls >L ================ af6 k/LIf0f jf ljZn]if0fsf] nflu kq ;+Vof ===

======= / ldlt ========= sf] kq ;fy k7fPsf] qmd;+Vof =========== sf] pkef]Uo j:t'sf] gd"gf

=========/flvPsf] efF8f] ;+Vof ======= ldlt ==== df k|fKt eof] / ;f] efF8f] k|fKt x'Fbfsf] cj:yf /

vf]nL ;s]kl5 k|fKt pkef]Uo j:t'sf] k/LIf0f jf ljZn]if0f u/]kl5 b]lvPsf glthfx¿ ;d]t

b]xfo adf]lhd 5g\ M

!= efF8f] / KoflsËsf] nflu aflx/L cfj/0fdf ePsf] l;naGbLsf] cj:yf M

@= k/LIf0f jf ljZn]if0f u/L ckgfOPsf ljlw M

#= k/LIf0f jf ljZn]if0f glthf M

$= k/LIf0f jf ljZn]if0f glthfaf/] cfˆgf] dGtJo M

k|of]uzfnfsf] gfd M ljZn]ifssf] M

k|of]uzfnsf] 5fk M ;xL M

k|of]uzfnfsf] 7]ufgf M gfd / y/

ldlt M bhf{ M

Page 23: pkef]Qmf ;+/If0f lgodfjnL, @)%^¤‰पभोक्ता... ·

www.lawcommission.gov.np

23 www.lawcommission.gov.np

cg';"rL –&

-lgod $! sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_

Ifltk"lt{ ph'/Lsf] 9fFrf

>L ========== ======================== ======================== r9fPsf]

ph'/L

ljifo M

-ph'/jfnfsf] k"/f gfd, y/ / 7]ufgf_

lj?4

-pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n sfd ug]{ jf To:tf] sfd ug]{ k|oTg ug]{ JolQmsf] k"/f

gfd, y/ / 7]ufgf .

!= ph'/Lsf] Joxf]/f M -k|ltjfbLsf] sfd sf/jfxLaf6 ePsf] xfgL gf]S;fgL jf x'g ;Sg]

;Defljt Ifltsf] ljj/0f_

@= cGo ljj/0f M -pkef]Uo j:t' jf ;]jfdf /x]sf] q'6L jf sdLsf] ljj/0f_

#= ;a"b k|df0f M -ph'/Ldf plNnlvt ljj/0fnfO{ k'i6\ofO{ x'g] ;a"b k|df0f_

ph'/jfnfsfsf] ;xL M

Olt ;Dat\ =============;fn ======================== ut] ================= /f]h z'de\ .


Recommended