Download pdf - Talaan ng Paggamit ng Modyul

Talaan ng Paggamit ng Modyul

Paaralan:

Purok:

Sangay:

Rehiyon:

Kailan natanggap sa paaralan:

Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:

A (Bago)

B (Gamit na ngunit maayos pa)

C (May kaunting sira)

D (Maraming sira)

Pangalan ng

Humiram

Kailan Ipi-

nahiram Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon

Mabasa na Kita

Sulundan sa Pagtudlo

sang Hiligaynon

1

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na

inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at

pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat

namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na

mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng

Edukasyon sa [email protected].

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Mabasa na Kita

Sulundan sa Pagtudlo sang Hiligaynon - Nahauna nga Halintang

Karapatang Ari (Hindi ipinagbibili)

Unang Edisyon, 2013

[ISBN: 978-971-9990-01-7

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang

akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng

pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa

pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaring gawin ng nasabing

ahensiya o tangapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,

ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na

ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at

mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang

ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda

ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin Luistro FSC

Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano

Kawaksing Kalihim: Dr. Elena R. Ruiz

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat

(DepEd-IMCS)

Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue.

Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072

E-mail Address: [email protected]

Mga Bumuo ng Ortograpiya

Mga manunulat: Dymphna Leizel G. Jocson

Juvy D. Baranda

Mga tagasuri: Daisy A. Rosano, Ph.D.

Rosalina J. Villaneza

Ruth Lebes-Gelvezon

Gumuhit ng mga larawan: James M. Gaje

Jayson Gaduena

Ruth Lebes-Gelvezon

Naglayout: Aileen Nacario Ilagan

Mensahe

Bro. Armin Luistro

Mga Kaundan

Pangulong Dinalan ........................................................ iv

Alpabeto kag Ortograpiya ........................................... 1

Pagsulundan sa Lantipulong ...................................... 12

Glosaryo sang mga

Kinaandan nga Tinaga kag Hambalanon .................... 20

Alpabeto

kag

Ortograpiya

2

Sulundan sa Pangtudlo sang Hiligaynon

Alpa-

beto

Pagsulundan

sang mga

Dughong

Tinaga

Patingog Katingog Duham-

patingog

20 Mga Dughong Letra: Cc, Ff, Jj, Ññ, Qq, Vv, Xx, Zz Ang mga dughong letra ginaayop sa mga kinaugalingon nga pangalan. Hal. Corazon Florvelle Joaquin Niño Max Ang pagpanigbato sang mga dughong tinaga wala ginais-lan. Hal. van jeep x-ray zebra

5

a - amu e - elisi i - igi o - okra u - uma

15

b - baga

d - dahon

g - garapon

h - husay

k - kalan

l - lata

m - mani

n - nipa

ng - ngipon

p - pispis

r - rambutan

s - sulo

t - tasa

w - wasay

y - yabi

ay - balay - husay - laway - wasay ay - baboy - kapoy - langoy aw - bayaw - tilaw - paraw - panaw iw - agiw

Alpabeto sang Hiligaynon

3


Aa

amu

Bb

baga

Cc

computer

Dd

dahon

Mga Alpabeto

4


Ee

elisi

Ff

Filipino

Gg

garapon

Hh

husay

5


Ii

igi

Jj

jeep

Kk

kalan

Ll

lata

6


Mm

mani

Nn

nipa

Ññ

Niña

NGng

ngipon

Niña

7


Oo

okra

Pp

pispis

Qq

Quezon

Rr

rambutan

8


Ss

sulo

Tt

tasa

Uu

uma

Vv

van

9


Ww

wasay

Xx

x-ray

Yy

yabi

Zz

zoo

10


Ang Katigbatuhan

Lenggwahe Hiligaynon

Alphabet (Tigbato) 20

Vowel 5

(Patingog) Hiligaynon English

A amu monkey

E elisi propeller

I igi snail

ido dog

O okra okra

U uma farm

uga dried fish

ulan rain

ulo head

ulod worm

Consonant 15

(katingog)

B baso glass

balde pail

bao turtle

D dahon leaf

dagat sea

duta soil/land

G gamut root

gata coconut milk

guya face

H hagdan stairs

habol blanket

hal-o pestle

hilo thread

humay rice plant

11


Consonant 20

(katingog) Hiligaynon English

K kalo cap

kamot hand

kan-on cooked rice

L lata can

langaw housefly

liso seed

M mani peanut

manok chicken

N nigo winnowing basket

niyog coconut

NG ngipon tooth

P pato duck

pisi rope

paka frog

R rosas rose

ramay dried banana leaves

S sab-a a variety of banana

sapa brook

sigay small snail with whorled shell

sulo torch

T tubo sugar cane

tadyaw large earthen jar

tambo bamboo shoot

W wasay axe

walo eight

wala zero

Y yabi key

Pagsulundan

sa Lantipulong

13


Lantipulong sa Hiligaynon nga Pulong

1. NOUN (PANGALAN)

A. To make a noun SINGULAR or PLURAL , a grammatical particle is added before the common noun:

When “ang” is added before a noun, it means SINGULAR.

When “ang mga” is added before a noun, it means PLURAL.

B. Other grammatical particles that can be used in making a proper/

common noun singular or plural:

C. In some common nouns referring to relationship, it can be grouped into:

Singular (Isahon) Plural (Kadamuon)

ang manunudlo ang mga manunudlo

ang libro ang mga libro

ang ido ang mga ido

ang eskwelahan ang mga eskwelahan

Singular (Isahon) Plural (Kadamuon)

Si Si Lita ang nagkurit sang linya.

Sanday Sanday Lita, Nene kag Mando ang nagkurit sang linya.

Ni Ginsulat ni Nene ang iya ngalan sa papel.

Nanday Ginsulat nanday Nene, Nonoy kag Toto ang ila ngalan sa pa-pel.

Kay Ginhatag ni Roy ang mga lapis kay Rita.

Kanday Ginhatag ni Roy ang mga lapis kanday Roy, Rene kag Rema.

Isahon Duhaon Kadamuon

utod (brother or sister)

mag-utod (both brothers/sisters)

mag-ululutod (group of brothers/sisters)

pakaisa (first cousin) magpakaisa (both cousins)

magpalakaisa (group of cousins)

abyan (friend) mag-abyan (both friends)

mag-alabyan (group of friends)

14


D. Gender (Sari)

2. PRONOUN (TAL-US NGA PANGALAN)

Personal Pronoun (Tal-us nga Pangalan sa Tawo)

Panglalaki Pangbabaye Indi Pat-od Wala sari

tatay nanay ginikanan bola

lolo lola apoy alat

manong manang bata/puya bulak

tiyo tiya paryente libro

maestro maestra manunudlo lamesa

pari madre katekista talahal

Toto Inday hinablos/gumangkon

lapis

Singular (Isahon)

Plural (Kadamuon)

First Person ako, ko, nakon, akon

kita, kami , naton, ta, namon, aton, amon

Second Person

ikaw, ka, nimo, mo, imo

kamo, ninyo, inyo

Third Person siya niya iya

sila nila ila

15


Demonstrative Pronoun (Tal-us nga Pangalan sa Pagtudlo)

3. VERB (PANGLIHOK/LIKGA)

Tenses (Panahunan):

A. Present Tense (Panahunan Subong)

Present Tense is formed by adding prefix “naga” to a verb.

Examples (Mga halimbawa):

nagasulat (is writing)

nagatindog (is standing)

nagapungko (is sitting)

B. Past Tense (Panahunan Nagligad)

Past Tense is formed by adding prefix “nag” to a verb.


nagsulat (wrote)

nagtindog (stood)

nagpungko (sat)

C. Future Tense (Panahunan Palaabuton)

Future Tense is formed by adding prefix “ma” or “maga” to a verb.


masulat o magasulat (will write)

matindog o magatindog (will stand)

mapungko o magapungko (will sit)

The speaker holds the ob-ject being re-ferred to

ini (this) Nearest to the speaker

diri (here)

The speaker points to the object that is near to the addressee

ina (that) Near to the addressee

dira (there)

The object is away from speaker and the addressee

ato (yon) Remote didto (yonder)

16


4. ADJECTIVE (PANGSARI)

Degrees of Comparison

5. PHRASES AND SENTENCES (MGA TINAGPONG KAG MGA DINALAN O

HAMBALANON)

Mga Tinagpong

Pangalan nga tinagpong:

gamay nga bata

pula nga saya

Pag-isip nga tinagpong:

lima ka lapis

duha ka tuig

Panglihok nga tinagpong:

madasig nga paglakat

maluya nga paghulag

Mga Dinalan o Hambalanon ( Sentences)

Declarative (Nagasaysay):


Nagluto sang tinola si Nanay.

Nagluto si Nanay sang tinola.

Positive Comparative Intense Degree

Super-lative

Equality between

two

Non-equality of

the two objects

compared

daku/madaku magkadaku mas daku kadaku pinaka-daku

laba/malaba magkalaba malaba kaysa

kalaba pinaka-laba

taas/mataas magkataas mataas sa kay

kataas pinaka-taas

17


Interrogative (Pagpamangkot):


Sin-o ang nagluto sang tinola?

Ano ang ginluto ni Nanay?

Ngaa nagluto si Nanay sang tinola?

Paano lutuon ang tinola?

Command (Pagsugo): Examples (Mga halimbawa): Luto ka na. Ibutang sa yahong ang tinola. Request (Paglihog): Examples (Mga halimbawa): Pakiluto sang tinola. Pakibutang sang tinola sa yahong. Exclamatory (Pagpanuaw): Examples (Mga halimbawa): Ay! Naula ang sabaw sang tinola. Baw! Kanamit sang sabaw. Aguy! Natapakan mo ang tiil ko.

Rules of Spelling (Mga Pagsulundan sa Pagpanigbato sang Hiligaynon)

Rule 1. Spelling should be in accordance with the phonetic sound of the word. (Ang pagpanigbato dapat nga magsunod sa tunog sang tinaga.)

Examples (Mga halimbawa): ngaa sia - means boy /girl siya- means chair tyan- means stomach( not tiyan) buas- means tomorrow

gua- issue of newspaper gwa- outside

18


Rule 2: Use GI instead of GWI or GUE except in proper nouns. (Gamita nga GI sa baylo sang GWI or GUE luas sa kinaugalingon nga pangalan.) Examples (Mga halimbawa): sugilanon kaanggid gid - (not guid) Rule 3. Use of O and U ( Paggamit sang O kag U) a. If the first syllable of the word has O or U sound, U is usually used. (Kon ang nahauna nga kunla sang tinaga may tunog nga O ukon U, kinaandan U ang ginagamit.) Examples (Mga halimbawa): duna suman guba sulay hulat suga b. If the last syllable of the word has O or U sound, O is usually used except when it precedes M and when the word has a grave or circumflex accent. (Kon ang katapusan nga kunla sang tinaga may tunog nga O ukon U, kinaandan O ang ginagamit luas lang kon ini ginasundan sang M kag kon ang tinaga may sunok ukon tungli nga dagmit.)

Example s (Mga halimbawa): tapos matahum bayu kamot idalum daku c. If a word has two O or U sound, usually the first is U and the next is O. (Kon ang tinaga may duha ka O ukon U nga tunog, kinaandan ang nauna U kag ang masunod O.)

Example s (Mga halimbawa): pulo kuno butkon ulo Exception (Pagkatuhay): solo otot d. If a word has three O or U sound, the first and the second shall be U and the

last shall be O. (Kon ang tinaga may tatlo ka O ukon U nga tunog, ang nahauna kag ikaduha

dapat U kag ang ikatatlo dapat O.) Example s (Mga halimbawa): lutuon manunudlo tagipusuon buluhaton Exception (Pagkatuhay): buluthuan

19


e. If the word has four O or U sound, the first three shall be U and the fourth shall be O.

(Kon ang tinaga may apat ka O ukon U nga tunog, ang nahauna tubtob ikatatlo dapat U kag ang ikaapat O.)

Examples (Mga halimbawa): bumulutho pumuluyo f. The terminal letter O is changed to U when a suffix is added to the word. ( Ang katapusan nga tigbato nga O ginaislan sang U kon idugang ang ulipik sa tinaga.) Examples (Mga halimbawa): luto - lutu-a; lutuon bato - batuha; batuhon Rule 4. When a root word is repeated, the spelling is not changed. (Kon ang tinagang gamut ginasulit, ang iya pagpanigbato wala ginaislan.) Examples (Mga halimbawa):

huyahuya tungatunga

Rule 5: Use or non-use of hyphen (-) (Paggamit ukon indi paggamit sang gitling)

a. There should be a hyphen between a consonant and a vowel , only

if it is to avoid confusion. (Dapat may gitling sa igutlan sang katingog kag patingog kon kina-

hanglan lang sa paglikaw sa pagsalangisag.) Examples (Mga halimbawa): matam-is luy-a sin-o b. A hyphen is necessary between a prefix ending in a consonant and a

verb beginning with a vowel. (Ang gitling kinahanglanon sa igutlan sang unapik nga nagatapos sa

katingog kag ang likga nga nagasunod sa patingog.) Examples (Mga halimbawa):

gin-updan nag-untat nag-uswag

20


c. A hyphen is necessary between two repeated words if they tell either similarity or likeness, or repeated action. (Ang gitling kinahanglanon sa igutlan sang duha ka ginasulitsulit nga mga tinaga kon nagasugid sang pagkadi-utay, pagkapareho ukon pagkaanggid, ukon pasulitsulit nga lihok.) Examples (Mga halimbawa): gamay-gamay ulo-ulo tawo-tawo d. A hyphen is necessary between the prefix TAGA, MAPA, or MAKI and proper noun. ( Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang unapik nga TAGA, MAPA, ukon MAKI kag sa kinaugalingon nga pangalan.) Examples (Mga halimbawa): taga-Capiz

mapa-Iloilo maki-Dios

e. A hyphen is used as a replacement for a vowel that is deleted. (Ang gitling ginagamit bilang salili sa isa ka patingog nga ginkuha.)

Examples (Mga halimbawa): kaon - kan-a tuon - tun-an

f. A hyphen is not used between the prefixes TAGA or MAKI and a common noun. (Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang unapik nga TAGA ukon MAKI kag sa kinaandan nga pangalan.)

Examples (Mga halimbawa): tagadahu makipilak tagabanwa

g. A hyphen is used between a root word and a one-vowel suffix. (Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang tinagang gamut kag sang ulipik nga may isa ka patingog.) Examples (Mga halimbawa):

himu-a lutu-a

Glosaryo sang mga

Kinaandan nga Tinaga

kag Hambalanon

22


HILIGAYNON NGA BOKABULARYO

MGA KINAANDAN NGA PAGTAMYAW KAG HALAMBALANON

Hiligaynon Filipino English

Kamusta? Kamusta ka? How are you?

Maayong adlaw. Magandang araw. Good day.

Maayong aga. Magandang

umaga.

Good morn-

ing.

Maayong gab-i. Magandang gabi. Good eve-

ning.

Maayong hapon. Magandang

hapon.

Good after-

noon.

Maayong udto. Magandang tang-

hali.

Good noon.

Adios/ Babay/

Malakat na ako.

Paalam. Goodbye.

Bisa ko. Mano po.

Kaluoyan ka sang

Dios.

Kaawaan ka ng

Dios.

God bless

you.

Maagi anay/ Tabi-

tabi

Makikiraan po May I pass.

Palihog…/Pwede Paki… Please …

Pakidahu/Palihog

dahu.

Pakiabot Please pass.

Pasensya gid, indi

ko hungod.

Ipagpaumanhin,

hindi ko po

sinasadya.

I’m sorry, I

don’t mean it.

Pasensyaha ako. Ipagpaumanhin

mo.

I’m sorry.

Salamat. Salamat. Thank you.

23


MGA BAHIN SANG LAWAS

Hiligaynon Paglubad sa

Filipino English

abaga balikat shoulder

apdo apdo bile

baba bunganga mouth

baga baga lung

bag-ang bagang molar tooth

balikawang balakang hip

batiis binti leg

bato bato kidney

bibig labi lip

buhok buhok hair

buli puwit buttocks

bungot gumi beard

buol/tikod bukung-bukongan ankle

butkon bisig/braso arm

dahi / agtang noo forehead

dapadapa tapakan sole

dughan dibdib chest

dulunggan/ da-

lunggan tainga ear

gusok tadyang rib

hawak baywang waist

ilok kilikili armpit

ilong ilong nose

kamalingking kalingkingan little finger

24



Filipino English

kamot kamay hand

kilay kilay eyebrow

kuko kuko fingernail/

toenail

lasi gilagid gums

likod likod back

liog leeg neck

milok pilikmata eyelashes

nawong, gawi

guya, hitsura

mukha face

ngipon, unto ngipin tooth/teeth

paa hita thigh

palad palad palm

panit balat skin

pusod pusod navel

sag-ang baba chin

siko siko elbow

tagipusuon, kasing-

kasing , korason

puso heart

talapakan talampakan sole

tangkugo batok nape

tinai, kasudlan bituka intestine

titi, suso dibdib breast

tyan, busong tiyan abdomen/

stomach

tudlo sang kamot daliri ng kamay finger

tudlo sang tiil daliri ng paa toe

tuhod tuhod knee

25


Hiligaynon Filipino English

ugat ugat blood vessels

ulo ulo head

utok utak brain

MGA KATAPO SANG PAMILYA


Thesaurus Filipino English

agot bunso youngest hinipo

apo apo grandchild

asawa asawa wife

bana asawa husband

bayaw bayaw sister/brother –in-law

bilas bilas brother/sister by

affinity

hinablos pamangkin niece/nephew gumangkon

ihada inaanak na

babae

goddaughter

ihado inaanak na lalaki godson

ugangan biyenan father/mother-in-

law

lola lola grandmother

lolo lolo grandfather

manak manak stepdaughter/son

manding madrasta stepmother

manding madrasto stepfather

maninay ninang godmother

maninoy ninong godfather

nanay/iloy nanay mother

pakaisa pinsan first cousin

sinagod ampon adopted son/

daughter

subang panganay eldest

tatay/amay tatay father

tiya tiya/tita aunt tiyay/ anti

26




tiyo tiyo/tito uncle tiyoy

umagad manugang daughter/son-in-law

utod nga ba-

baye

kapatid na ba-

bae

sister

utod nga lalaki kapatid na lalaki brother

MGA MAMUMUGON SA KOMUNIDAD



abogado abogado/

manananggol

lawyer mananabang

bangkero bangkero banker

bantay gwardiya; ban-

tay

guard

bumbero bumbero fireman/fire

fighter

pugonero

dentista dentist dentist

doktor doktor doctor manog-

bulong/

mediko

dyanitor dyanitor janitor manugpaninlo

elektrisista elektrisyan electrician

inhinyero inhinyero engineer

kargador kargador porter

mangangani taga-ani harvester

mangangaway soldado soldier

mangingisda mangingisda fisherman mananagat/

mamumunit

mangunguma magsasaka farmer manananum

manugbaligya tindera vendor

manugdumala tagapamahala manager

manughampang manlalaro player

27




manuglukit manlililok sculptor eskultor

manugluto tagaluto cook

manugsulda welder

manunudlo guro teacher maestra

marinero mandaragat sailor marino,

mandaragat

mekaniko mekaniko machinist

nars nars nurse

paltera hilot/kumadrona midwife manughilot/

kumadrona

panadero panadero baker manughur-

no

panday karpintero carpenter

pari pari priest

piloto piloto/abyador pilot abyador

manugkarga kargador porter

pulitiko pulitiko politician

pulis pulis police

sapatero sapatero/

magsasapatos

shoemaker

sastre mananahi sewer/

dress-

maker/

manugtahi

tailor

taga-

maneho/

tsuper

tagamaneho/

tsuper/drayber

driver drayber

tubero tubero plumber

28


MGA KINAANDAN NGA BUTANG, SAPAT KAG TANUM



ahos bawang garlic

alibangbang paruparo butterfly

alimatok linta leech

amu matsing monkey

anay anay termite

antipara salamin eyeglasses antyuhos

apan baling locust

aritos hikaw earring

babana guyabano guyabano

baboy baboy pig

bagsat surot bed bug

baka baka cow

balagon baging vine

balde balde pail

balinghoy kamoteng kahoy cassava balingka

bandehado bandehado platter

bandi basket basket alat

bagangan bagungan beetle

bangko upuan/salumpuwit chair siya

bao pagong turtle

baroto bangka boat

baso baso glass

bayu damit dress biste,bistida

botilya bote bottle

dalawasi kawa kawa

29




dapay agila eagle

dulot handog gift regalo

espada espada sword

espongha espongha sponge

gansa gansa goose

garangan balimbing star fruit

garapon garapon jar

habol kumot blanket

habon sabon soap

haligi haligi post

halo bayawak crocodile

lizard

ibid

himbis kaliskis scale

humay palay rice plant

husay suklay comb

huyahuya makahiya sensitive plant

iba kamias camias

ido aso dog ayam

igi suso edible snail

ilaga daga rat

iras higad caterpillar

isda isda fish

iwiiwi alakdan scorpion

kabo tabo dipper

kabugaw pomelo pomelo

kahita pitaka wallet

kalaha kawali frying pan karwagan

kaldero kaldero casserole kaserola

kamonsil kamatsile

kanding kambing goat

karabaw kalabaw carabao

katre higaan/kama bed Higdaan

30




kulintas kuwintas necklace

koneho kuneho rabbit

kuring pusa cat

kurtina kurtina curtain

kutsara kutsara spoon

kutsarita kutsarita teaspoon

labador palanggana basin palang-

gana

lago bulate earthworm

lamesa mesa table

lamok lamok mosquito

langgaw langgaw housefly

lapis lapis pencil

libro aklat book

lumboy duhat blue berry

manok manok chicken

manwit palaka toad

bayabas bayabas guava

medyas medyas sock

munga inahin hen

niyog niyog coconut lubi

paha sinturon belt

paka palaka frog

pamanas pambura eraser

panduag krayola crayon krayola

panyo panyo handkerchief

papel papel paper

pato/bibi pato/bibe duck

payong payong umbrella

pinggan pinggan plate plato

pisu inakay/sisiw chicks

pispis ibon bird

31




pitsel pitsel pitcher

platito platito saucer

pulseras pulseras bracelet

punda punda pillow case

relo relos wristwatch

rosas rosas rose

saging saging banana

pating kalapati dove salampati

sambag sampalok tamarind tamarindo/

samalagi

sandiya pakwan watermelon

sapatos sapatos shoes

saya saya gown

silhig nga bukog walis tingting broom from co-

conut midribs

silhig nga paypay walis tambo soft broom

singsing singsing ring

subay langgam ant

sulog tandang rooster

puyo bayong/supot bag

tagataga mandadangkal praying mantis

takuri takuri kettle

inugtahal pantasa sharpener

tanga ipis cockroach

tapulanga gumamela gumamela

tasa tasa cup

tibakla tipaklong grasshopper apan

tiki butiki lizard

tinidor tinidor fork

tsinelas tsinelas slippers

tuko tuko gecko

tumbaktumbak tutubi dragonfly

tualya tuwalya towel

32




uling uling charcoal

ulod uod worm

ulunan unan pillow unlan

utang utang debt

yahong mangkok bowl malukong

MGA KINAANDAN NGA LUGAR SA BALAY, EKSWELAHAN KAG KOMUNIDAD


Thesaurus

Filipino English

balkon terasa/

balkonahe/

beranda

terrace asotea

bangko bangko bank

banwa bayan town

bintana bintana window

bubon balon well

bukid bundok mountain

bulangan sabungan cockpit

dingding dingding wall

dululugan sang

salakyan

paradahan parking area

dungkaan daungan port pantalan

entablado entablado/

tanghalan

stage

ermita ermita chapel

eskwelahan paaralan school buluthuan

ganhaan tarangkahan gate gawang, sulud-

lan, pwerta

garahe garahe garage

halampangan palaruan playground

33




hardin hardin/ hala-

manan

garden kabulakan

higad sang bay-

bay

dalampasigan seashore baybayon

hulot-balasahan silid-aklatan library

hulugpaan sang

eroplano

paliparan airport

hulot-klasehan silid-aralan classroom

hulot-tulugan silid-tulugan bedroom

humayan palayan ricefield

kagulangan kagubatan forest

kalan-an silid-kainan dining room komedor

kantina kantina canteen

karinderya karinderya restaurant kalan-an,

palamaha-

wan

kasilyas palikuran toilet

kisami kisame ceiling

klinika klinika clinic

kudal bakod fence

kusina kusina kitchen

munisipyo munisipyo municipal hall

opisina opisina office

ospital ospital hospital

palabuaran narseri nursery

plasa parke park

probinsya probinsiya province

pwertahan pinto door

34




salas sala living room

sapa sapa brook

simbahan simbahan church

suba ilog river

syudad lungsod city dak-

banwa

talamnan palayan ricefield uyapad,

humayan

talamnan sang

tubo

pataniman ng

tubo

sugar cane

plantation

kampo

taytay tulay bridge

tiangge tindahan store

tindahan palengke/ pa- market merkado

uma bukid/bukirin/

sakahan

farm

MGA DUAG


Filipino English

asul asul blue

berde berde green

dalag dilaw yellow

kahel dalandan orange

ube ube violet

itum itim black

kaki kaki brown

pula pula red

puti puti white

rosas rosas pink

35


MGA KURTE

PANIMAHU, PANABOR KAG IBAN PA NGA MAY KAANGTANAN NGA TINAGA


Filipino English

bilog/timbulog bilog circle

kwadrado kuwadrado square

oblong biluhaba oblong

obalo habilog oval

bituon bituin/ tala star

dyamante diamante diamond

porma tagipusuon hugis puso heart-shaped

rektanggulo/apat ka

pamusod

parihaba rectangle

trianggulo/tatlong pa-

musod

tatsulok triangle


Filipino English

amyon bango fragrance; aroma

anta angi odor of burnt rice

baho amoy odor

lang-og bantot fetor; fetidness

langsa lansa odor or taste of fish or

blood

maalat maalat salty

maaplod mapakla tart

maaslum maasim sour

mabaho mabaho foul odor

mahamot mabango fragrant

makahang maanghang spicy

malas-ay mapakla bland

manamit masarap delicious

mapait mapait bitter

mapangsot mapanghi urine smell

masum-od nakakaumay

matam-is matamis sweet

36


MGA TI-ON



Abril Abril April

adlaw araw morning

adlawon oras pagkaraan

ng bukang li-

wayway hag-

gang tanghali

Late morning

Agosto Agosto August

binulan buwanan monthly

Biyernes Biyernes Friday

buas bukas tomorrow

bulan buwan month

Disyembre Disyembre December

Domingo Domingo Sunday

Enero Enero January

gab-i gabi night

hanagub late evening

hapon hapon afternoon

Hulyo Hulyo July

Hunyo Hunyo June

Huwebes Huwebes Thursday

kaagahon madaling araw dawn

kon kaisa kung minsan sometimes

sirum/silum takip-silim/

agaw-dilim

dusk

Lunes Lunes Monday

Marso Marso March

Martes Martes Tuesday

Mayo Mayo May

Miyerkules Miyerkules Wenesday

subong ngayon now nian

Nobyembre Nobyembre November

Oktobre Oktubre October

37




pamanagbanag bukang liway- break of dawn

Pebrero Pebrero February

Sabado Sabado Saturday

sa iban nga ad-

law

sa darating na

panahon

someday

semana isang lingo week

Setyembre Setyembre September

sinemana lingguhan weekly

tuig taon year

tuigan taunan yearly

tungang gab-i hating-gabi midnight

udto tanghali noon

udtong adlaw tanghaling tapat noontime

MGA KAHIMTANGAN SANG PANAHON



bugnaw lamig cold

gal-um dagim rain clouds

kagin-ot banas sultriness and

humidity of

weather

magal-um maulap cloudy

mahangin mahangin windy

mainit mainit sunny

mapaang maalinsangan warm magin-ot

matun-og mahamog foggy

maulan maulan rainy

38


MGA BALATYAGON



akig galit angry

balatyagon damdamin feeling

gaisahanon nag-iisa alone

gangutngot makirot aching

gugma mahal/sinta love

hirihiri hagikhik giggle

kagha pagdurusa suffering

kahadlok takot fear

kalisud kalungkutan sorrow

kaluoy habag compassion

kaluoy awa pity

kamingaw galimgim loneliness

kapoy pagod fatigue; tired-

ness

kasubo dalamhati extreme

sorrow

kibot gulantang;

gulat

state of being

startled

kulba kaba afraid

lalaw pagluluksa mourning

mahapdi mahapdi aching

maluluy-on maawain tender-

hearted

nabusog busog full

nagutom nagugutom hungry

nahidlaw nangungulila lonely namingaw

39




nakapoy napapagod tired

nakibot nagulat surprise

nasadyahan nasisiyahan glad; happy nalipay

nasubuan nalulungkot lonesome

natuyo naaantok sleepy

pangaluyag panliligaw courting

panghakroy panaghoy lamentation

paslaw bigo frustrated

pin-ot mahirap na

paghinga

hard breathing

pisngo hikbi sob

pugait sumigaw nang

malakas

to shout in a

shrill tone

singki mainitin ang ulo easily gets an-

gry

tangis iyak cry

tingala mangha surprise

MGA NUMERO HALIN SA 0 TUBTOB 100



siro siro zero siro/wala

isa isa one uno

duha dalawa two dos

tatlo tatlo three tres

apat apat four kwatro

lima lima five singko

anum anim six sais

pito pito seven siete

walo walo eight otso

siam siyam nine nuebe

napulo sampu ten diyes

40




napulo kag isa labing isa eleven onse

napulo kag duha labing dalawa twelve dose

napulo kag tatlo labintatlo thirteen trese

napulo kag apat labin-apat fourteen katorse

napulo kag lima labinlima fifteen kinse

napulo kag anum labinanim sixteen disisais

napulo kag pito labimpito seventeen disisiete

napulo kag walo labinwalo eighteen disiotso

napulo kag siam labinsiyam nineteen disinuebe

duha ka napulo dalawampu twenty beinte

duha ka napulo kag

isa

dalawampu’t

isa

twenty-one beinte uno

duha ka napulo kag

duha

dalawampu’t

dalawa

twenty-two beinte dos

duha ka napulo kag

tatlo

dalawampu’t

tatlo

twenty- three beinte tres

duha ka napulo kag

apat

dalawampu’t

apat

twenty-four beinte

kwatro

duha ka napulo kag

lima

dalawampu’t

lima

twenty-five beinte singko

duha ka napulo kag

anum

dalawampu’t

anim

twenty-six beinte sais

duha ka napulo kag

pito

dalawampu’t

pito

twenty-seven beinte siete

duha ka napulo kag

walo

dalawampu’t

walo

twenty-eight beinte otso

duha ka napulo kag

siam

dalawampu’t

siyam

twenty-nine beinte

nuebe

tatlo ka napulo tatlumpu thirty trenta

tatlo ka napulo kag

isa

tatlumpu’t isa thirty-one trenta y uno

tatlo ka napulo kag

duha

tatlumpu’t

dalawa

thirty-two trenta y dos

41




tatlo ka napulo

kag tatlo

Tatlumpu’t

tatlo

thirty-three trenta y tres

tatlo ka napulo

kag apat

tatlumpu’t

apat

thirty-four trenta y

kwatro

tatlo ka napulo

kag lima

tatlumpu’t

lima

thirty-five trenta y

singko

tatlo ka napulo

kag anum

tatlumpu’t

anim

thirty-six trenta y sais

tatlo ka napulo

kag pito

tatlumpu’t pito thirty-seven trenta y siete

tatlo ka napulo

kag walo

tatlumpu’t

walo

thirty-eight trenta y otso

tatlo ka napulo

kag siam

tatlumpu’t si-

yam

thirty-nine trenta y

nuebe

apat ka napulo apatnapu forty kwarenta

apat ka napulo

kag isa

apatnapu’t isa forty-one kwarenta y

uno

apat ka napulo

kag duha

apatnapu’t

dalawa

forty-two kwarenta y

dos

apat ka napulo

kag tatlo

apatnapu’t

tatlo

forty-three kwarenta y

tres

apat ka napulo

kag apat

apatnapu’t

apat

forty-four kwarenta y

kwatro

apat ka napulo

kag lima

apatnapu’t

lima

forty-five kwarenta y

singko

apat ka napulo

kag anum

apatnapu’t

anim

forty-six kwarenta y

sais

apat ka napulo

kag pito

apatnapu’t

pito

forty-seven kwarenta y

siete

apat ka napulo

kag walo

apatnapu’t

walo

forty-eight kwarenta y

otso

apat ka napulo

kag siam

apatnapu’t

siyam

forty-nine kwarenta y

nuebe

lima ka napulo limampu fifty singkwenta/

42



Thesaurus Filipino English lima ka napulo kag isa

limampu’t isa fifty-one singkwenta y uno

lima ka napulo kag duha

limampu’t dalawa

fifty-two singkwenta y dos

lima ka napulo kag tatlo

limampu’t tatlo fifty-three singkwenta y tres

lima ka napulo kag apat

limampu’t apat fifty-four singkwenta y kwatro

lima ka napulo kag lima

limampu’t lima fifty-five singkwenta y singko

lima ka napulo kag anum

limampu’t anim fifty-six singkwenta y sais

lima ka napulo kag pito

limampu’t pito fifty- seven singkwenta y siete

lima ka napulo kag walo

limampu’t walo fifty-eight singkwenta y otso

lima ka napulo kag siam

limampu’t siyam fifty- nine singkwenta y nuebe

anum ka napulo animnapu sixty sesenta

anum ka napulo kag isa

animnapu’t isa sixty- one sesenta y uno

anum ka napulo kag duha

animnapu’t dalawa

sixty-two sesenta y dos

anum ka napulo kag tatlo

animnapu’t tatlo sixty-three sesenta y tres

anum ka napulo kag apat

animnapu’t apat sixty-four sesenta y kwatro

anum ka napulo kag lima

animnapu’t lima sixty-five sesenta y singko

anum ka napulo kag anum

animnapu’t anim

sixty-six sesenta y sais

anum ka napulo kag pito

animnapu’t pito sixty-seven sesenta y siete

anum ka napulo kag walo

animnapu’t walo

sixty-eight sesenta y otso

43




anum ka

napulo kag

siam

animnapu’t

siyam

sixty-nine sesenta y

nuebe

pito ka napulo pitumpu seventy setenta

pito ka napulo

kag isa

pitumpu’t isa seventy-

one

setenta y

uno

pito ka napulo

kag duha

pitumpu’t

dalawa

seventy-

two

setenta y dos

pito ka napulo

kag tatlo

pitumpu’t tatlo seventy-

three

setenta y tres

pito ka napulo

kag apat

pitumpu’t apat seventy-

four

setenta y

kwatro

pito ka napulo

kag lima

pitumpu’t lima seventy-

five

setenta y

singko

pito ka napulo

kag anum

pitumpu’t anim seventy-

six

setenta y sais

pito ka napulo

kag pito

pitumpu’t pito seventy-

seven

setenta y

siete

pito ka napulo

kag walo

pitumpu’t walo seventy-

eight

setenta y

otso

pito ka napulo

kag siam

pitumpu’t si-

yam

seventy-

nine

setenta y

nuebe

walo ka napulo walumpu eighty otsenta

walo ka napulo

kag isa

walumpu’t isa eighty-

one

otsenta y

uno

walo ka napulo

kag duha

walumpu’ t

dalawa

eighty-

two

otsenta y

dos

walo ka napulo

kag tatlo

walumpu’t

tatlo

eighty-

three

otsenta y

tres

walo ka napulo

kag apat

walumpu’t

apat

eighty-

four

otsenta y

kwatro

walo ka napulo

kag lima

walumpu’t

lima

eighty-

five

otsenta y

singko

walo ka napulo

kag anum

walumpu’t

anim

eighty- six otsenta y

sais

walo ka napulo

kag pito

walumpu’t pito eighty-

seven

otsenta y

siete

44


Hiligaynon PAGLUBAD SA

Thesaurus FILIPINO ENGLISH

walo ka napulo kag walo

walumpu’t walo eighty- eight

otsenta y otso

walo ka napulo kag siam

walumpu’t siyam eighty- nine otsenta y nuebe

siam ka napulo siyamnapu ninety nobenta

siam ka napulo kag isa

siyamnapu’t isa ninety- one nobenta y uno

siam ka napulo kag duha

siyamnapu’t dalawa

ninety-two nobenta y dos

siam ka napulo kag tatlo

siyamnapu’t tatlo ninety-three

nobenta y tres

siam ka napulo kag apat

siyamnapu’t apat ninety-four nobenta y kwatro

siam ka napulo kag lima

siyamnapu’t lima ninety-five nobenta y singko

siam ka napulo kag anum

siyamnapu’t anim ninety-six nobenta y sais

siam ka napulo kag pito

siyamnapu’t pito ninety-seven

nobenta y siete

siam ka napulo kag walo

siyamnapu’t walo ninety-eight nobenta y osto

siam ka napulo kag siam

siyamnapu’t si-yam

ninety-nine nobenta y nuebe

isa ka gatos isang daan one hun-dred

syen

lima ka gatos limang daan five hun-dred

kinyentos

45


MGA TINAGA KAG HALAMBALANON SA PAGTAKUS Hiligaynon Paglubad sa


bug-at bigat weight

bugkos bigkis bundle

damo marami many

dangaw dangkal hand span

diutay konti few

duha ka pilo doble double

dupa dipa arm’s length

gatos isang daan hundred

guray hiwa slice

kilometro kilometro kilometer

laba haba length kalawigon

madamol makapal thick

malaba mahaba long

makitid makitid narrow

malapad malapad wide

malip-ot maiksi short

manipis manipis thin

mataas mataas tall/high

metro metro meter

pareho nga ka-damuon

magkasingdami as many as

pulgada pulgada inch

sampihak kalahati one- half katunga

tangkas tangkas pile

tapak talampakan foot

tungatunga nangangalahati midway

tupong pantay same level

ISBN: 978-971-9990-01-7