Download pdf - Znać i kochać Boga

Transcript

Kurs biblijnyManfred Röseler

Nowe życie z Jezusem

Znać i kochać Boga

W nawiasach podano nazwy ksiąg w Biblii Tysiąclecia, różniące się od nazw użytych w Biblii Warszawskiej.

skróty nazw ksiąg biblijnych zastosowane w kursie

- Księga Abdiasza- Księga Aggeusza- Księga Amosa- Księga Daniela- Dzieje Apostolskie- List do Efezjan- Księga Estery- Księga Ezdrasza- Księga Ezechiela- List do Filemona- List do Filipian- List do Galacjan (List do Galatów)- Księga Habakuka- List do Hebrajczyków- Księga Izajasza- Ewangelia Jana- I List Jana- II List Jana- III List Jana- List Jakuba- Księga Jeremiasza- Księga Joba (Księga Hioba)- Księga Joela- Księga Jonasza- Księga Jozuego- List Judy- Księga Kaznodziei Salomona (Księga Koheleta)

- II List Piotra- Przypowieści Salomona (Księga Przysłów)

- Księga Psalmów- Księga Rut- List do Rzymian- I Księga Samuela- II Księga Samuela- Księga Sędziów- Księga Sofoniasza- I List do Tesaloniczan- II List do Tesaloniczan- Treny (Lamentacje)- I List do Tymoteusza- II List do Tymoteusza- List do Tytusa- Księga Zachariasza

Abd. Agg. Am.

Dan.Dz.Ap.

Efez.Est.Ezd.

Ezech.Filem.

Filip.Gal.

Hab.Hebr.

Iz.Jan

I JanII JanIII Jan

Jak.Jer.JobJoelJon.Joz.Jud.

Kazn.

II Piotr.Przyp.

Ps.Rut

Rzym.I Sam.

II Sam.Sędz.

Sof.I Tes.

II Tes.Tr.

I Tym.II Tym.

Tyt.Zach.

Kol.I Kor.

II Kor.I Kron.

II Kron.I Król.

II Król.Łuk.Mal.Mar.Mat.

Mich.I Mojż.

II Mojż.

III Mojż.

IV Mojż.

V Mojż.

Nah.Neh.Obj.

Oz.Pieśń n.P.

I Piotr

- List do Kolosan- I List do Koryntian- II List do Koryntian- I Księga Kronik- II Księga Kronik- I Księga Królewska- II Księga Królewska- Ewangelia Łukasza- Księga Malachiasza- Ewangelia Marka- Ewangelia Mateusza.- Księga Micheasza- I Księga Mojżeszowa (Księga Rodzaju)

- II Księga Mojżeszowa (Księga Wyjścia)

- III Księga Mojżeszowa (Księga Kapłańska)

- IV Księga Mojżeszowa (Księga Liczb)

- V Księga Mojżeszowa (Księga Powtórzonego Prawa)

- Księga Nahuma- Księga Nehemiasza- Objawienie Jana (Apokalipsa Jana)

- Księga Ozeasza- Pieśń nad Pieśniami- I List Piotra

W odnośnikach do tekstów biblijnych zawsze podawany jest najpierw skrót nazwy księgi, następnie numer roz-działu, po przecinku zaś numer wiersza.

Przykłady:

Obj. 3,20 = Objawienie Jana (Apokalipsa Jana), rozdział 3, wiersz 20Iz. 1,11-16.18-20 = Księga Izajasza, rozdział 1, wiersze 11-16 oraz 18-20

Tekst biblijny, cytowany w kursie, pochodzi z dwóch wydań Pisma Świętego:- Biblia Warszawska, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa 1994,

- Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań - Warszawa 1980.

Cytaty z Biblii Tysiąclecia oraz odnośniki do niej oznaczone zostały symbolem “BT”.

Tytuł oryginału: BIBELGRUNDKURS “NEUES LEBEN MIT JESUS”

Original edition © by Missionswerk DIE BRUDERHAND e.V.

Polish edition © by Fundacja Ewangeliczna

Wydawca: Fundacja Ewangeliczna

W jaki sposób

Bóg się nam objawia?

Bóg jest naszym

OjcemKim jest

Bóg?

Znać i kochać Boga

Trójca

Do najważniejszych w życiu pytań należą te, które do-tyczą Boga: „Kim jest Bóg?”, „W jaki sposób mogę Go poznać?”, „Jak powinien wyglądać mój kontakt z Nim?”.Ten, kto próbuje zbadać Boga w sposób naukowy, po-mylił drogę. Ten natomiast, który rozważa Biblię, pozna Boga takim, jakim On jest w rzeczywistości. Człowiek może poznać Boga tylko wówczas, gdy On zechce mu się objawić - i to właśnie uczynił Bóg!

znać i kochać Boga

• Jakie znaczenie dla naszej wiary ma fakt, że Bóg jest naszym Stwórcą?

II Mojż. 20,11Gdyż w sześciu dniach uczynił Pan niebo i zie-mię, morze i wszystko, co w nich jest [...]. Ps. 102,26Tyś z dawna założył ziemię, a niebiosa są dzie-łem rąk twoich.

Kim jest Bóg?IDo poznania Boga nie doprowadzą nas: medytacja, filozofia, intelekt, uczucia. Jeśli naprawdę chcemy poznać Boga, powinniśmy zwrócić uwagę na to, co On sam objawił w Biblii. Zobaczmy więc co Biblia mówi o Bogu.

A. Bóg jest StwórcąSkoro Bóg jest Stwórcą i Autorem wszystkiego, co istnieje, jest niepowtarzalny.

W Psalmach Bóg często przedstawiany jest jako Stwórca, Władca i Pan godzien czci i chwały. Porównaj: Ps. 8,1-5, Ps. 19,1-7

B. Bóg jest NajwyższyBóg jest ponad wszystkimi bożkami, ponad wszyst-kimi wybitnymi osobistościami, ponad wszystkimi mocami niebieskimi. On króluje jako Najwyższy Władca. Nikt nie jest wyższy od Niego, nikt nie jest nawet do Niego podobny.Porównaj: I Mojż. 14,18-20, Ps. 21,8, Ps. 46,11, Ps. 50,14

Ps. 91,1Kto mieszka pod osłoną Najwyższego, kto przebywa w cieniu Wszechmocnego [...].

• Czy Bóg jest „Najwyższy” w Twoim życiu?

C. Bóg jest „Jahwe”W Biblii znajdujemy kilkaset nazw i określeń do-tyczących Boga, np. „Najwyższy”, „Wszechmocny”. Najważniejszym jednak imieniem Boga jest „Jahwe”. Żydzi, z powodu szacunku do tego Imienia, nie wy-mawiali go i zastępczo posługiwali się określeniem „Adonai”(= „Pan”).Znaczenie Imienia „Jahwe” znajdujemy w:

II Mojż. 3,14[...] Jestem, który jestem [...].

Wypowiedź ta wskazuje na wieczne istnienie Boga. Bóg jest wieczny. Nie ma początku ani końca.Porównaj: Hebr. 13,8

D. Przymioty BogaJeśli chcemy znaleźć odpowiedź na pytanie: “Kim jest Bóg?”, musimy poznać Jego przymioty i działa-nie. Oto niektóre przymioty Boga:

znać i kochać Boga

Ps. 90,2 Zanim góry powstały, zanim stworzyłeś zie-mię i świat, od wieków na wieki Tyś jest, o Boże!

I Tym. 6,16

2. Bóg jest wszystkowiedzący- On widzi wszystko na każdym miejscu. Przyp. 15,3- On zna wszystkie myśli, słowa i czyny. Ps. 139,2-4- On wie wszystko o Sobie samym. I Kor. 2,10-11- On wie wszystko o nas. Mat. 10,29-31

3. Bóg jest wszechobecny

Ps. 139,5-7Ogarniasz mnie z tyłu i z przodu i kładziesz na mnie rękę swoją. Zbyt cudowna jest dla mnie ta wiedza, zbyt wzniosła, bym ją pojął. Dokąd ujdę przed duchem twoim? I dokąd przed obliczem twoim ucieknę?

1. Bóg jest wieczny

Ps. 115,3Bóg nasz jest w niebie, czyni wszystko, co zechce.

Rzym. 4,20-21

Ps. 22,4 A przecież Ty jesteś święty, przebywasz w chwałach Izraela.

Iz. 6,3

6. Bóg jest miłością

I Jan 4,16A myśmy poznali i uwierzyli w miłość, któ-rą Bóg ma do nas. Bóg jest miłością, a kto mieszka w miłości, mieszka w Bogu, a Bóg w nim.

I Jan 4,10-11

• Jakie inne przymioty Boga znamy z Biblii?

5. Bóg jest święty

W jaki sposób Bóg się nam objawia?IINie jest możliwe udowodnienie istnienia lub nieist-nienia Boga w sposób naukowy. Mimo to wszyscy ludzie mają jakąś wiedzę o Bogu, ponieważ On Sam objawił się im. Skąd czerpiemy wiedzę o Nim? W jaki sposób On się objawia?

A. Biblia

Hebr. 1,1-2Wielokrotnie i wieloma sposobami przema-wiał Bóg dawnymi czasy do ojców przez pro-roków; ostatnio, u kresu tych dni, przemówił do nas przez Syna [...].

Dz.Ap. 17,24-27

4. Bóg jest wszechmocny

znać i kochać Boga

• Dlaczego Biblia jest w pełni godna zaufa-nia? II Tym. 3,16

Przez Biblię poznajemy Boga. On sam tak pokiero-wał pisarzami biblijnymi, aby zapisali tylko to, co jest zgodne z Jego wolą. Czytając Biblię, poznajemy Boże dzieła i Boże poselstwo. Poznajemy Boga ta-kim, jakim jest.

B. Stworzenie

Rzym. 1,19-20Ponieważ to, co o Bogu wiedzieć można, jest dla nich jawne, gdyż Bóg im to objawił. Bo niewidzialna jego istota, to jest wiekuista jego moc i bóstwo, mogą być od stworzenia świata oglądane w dziełach i poznane umy-słem, tak iż nic nie mają na swoją obronę.

Dzieła Boże, szczególnie dzieło stworzenia, dają każdemu możliwość poznania tego, że istnieje Wszechmocny Bóg.

• Czy podziwiałeś już piękno przyrody, wiel-biąc Boga za Jego wspaniałe dzieło?

C. Jezus Chrystus

Kol. 2,9Gdyż w nim mieszka cieleśnie cała pełnia bo-skości.

Bóg stał się człowiekiem i przyszedł na tę ziemię w osobie Jezusa Chrystusa. Przez Niego poznajemy żywego i prawdziwego Boga. On powiedział:

Jan 14,9 Kto mnie widział, widział Ojca.

Jezus nie tylko oznajmił nam prawdę, ale On sam jest prawdą.

• Jaki mamy dowód na to, że Jezus rzeczywi-ście jest Synem Bożym?

D. Intuicja

Kazn. 3,11, Rzym.1,19-20

Każdy człowiek posiada pewne wewnętrzne prze-świadczenie o istnieniu Boga.Biblia nie próbuje nigdy dowodzić istnienia Boga. Prawdę tę traktuje ona jako fundament i zapowiada karę dla tych, którzy świadomie lekceważą Boga.

Rzym. 1,21Dlatego że poznawszy Boga, nie uwielbili go jako Boga i nie złożyli mu dziękczynienia, lecz znikczemnili w myślach swoich, a ich niero-zumne serce pogrążyło się w ciemności.

• W jaki sposób wewnętrzne przeświadcze-nie o istnienia Boga może ulec zaciemnie-niu? Rzym. 1,21-23

Jan 1,9 (BT)Była światłość prawdziwa, która oświeca każ-dego człowieka, gdy na świat przychodzi

znać i kochać Boga

E. Historia

Dz.Ap. 17,26Z jednego pnia wywiódł też wszystkie narody ludzkie, aby mieszkały na całym obszarze zie-mi, ustanowiwszy dla nich wyznaczone okre-sy czasu i granice ich zamieszkania.

Postępowanie Boga względem Izraela miało uwi-docznić wszystkim ludziom wielkość Boga. Pragnął On, aby poganie dostrzegli to i uznali, iż jest Panem. Porównaj: II Mojż. 14,4, Ezech. 36,23Bóg przemawiając przez proroków, często przekazy-wał Swe zamiary względem Izraela i innych ludów. Wypełnienie się ich jest znakiem Bożej suwerenno-ści oraz wszechmocy. Historia ukazuje potęgę Boga, który zawsze realizuje Swe zamiary wobec ludów ziemi.

• Czy możesz przytoczyć jakieś wydarzenie z historii Izraela, w którym szczególnie uwi-doczniło się Boże prowadzenie wobec tego ludu?

F. Cuda

I Król. 18,24Potem wzywajcie wy imienia waszego boga, ja zaś będę wzywał imienia Pana. Ten zaś Bóg, który odpowie ogniem, ten zaiste jest Bogiem.

Znaki i cuda zawsze były potężną demonstracją mocy Bożej. Cuda zdarzały się w okresie Starego Testamentu oraz w czasach Jezusa i Apostołów. Zdarzają się także dzisiaj.

• Jaki był cel cudów Jezusa? Jan 20,30-31

G. Osobiste doświadczenieKażdy, kto przyjął Jezusa do swojego życia, osobi-ście doświadczył Jego działania (Jan 1,12). Jest to najważniejsze doświadczenie. Każdego dnia powin-niśmy przeżywać Bożą obecność.

• Podaj przykład osobistego doświadczenia, przez które Boża pomoc, opieka lub miłość stała się dla Ciebie szczególnie wyraźna!

TrójcaIII

Biblia wyraźnie naucza, że istnieje tylko jeden Bóg.

II Mojż. 20,2-3Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowa-dził z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz miał innych bogów obok mnie.

Mimo że istnieje tylko jeden Bóg, to objawił się nam on w trojaki sposób. Absolutnie nie można jednak mówić o trzech bogach.

V Mojż. 6,4Słuchaj, Izraelu! Pan jest naszym Bogiem. Pan jedynie.

znać i kochać Boga

• Czy rozumowe rozstrzyganie wszystkich problemów dotyczących Trójcy jest czymś istotnym dla naszego życia wiary?

B. Ważne fragmenty Biblii dotyczące TrójcyTajemnica Trójcy była stopniowo objawiana w Starym Testamencie.Nowy Testament mówi już wyraźnie o Bogu, jako o Ojcu, Synu i Duchu Świętym. Określa ich jako Osoby. Nie oznacza to naturalnie „osób ludzkich”.Gdzie w Biblii jest mowa o trzech Osobach Boga?

1. Przy chrzcie JezusaMat. 3,13-17 opisuje chrzest Jezusa.- Kto przyszedł do Jana, aby dać się ochrzcić?- Kto zstąpił w postaci gołębicy?- Kto powiedział: „Ten jest Syn mój umiłowany,

którego sobie upodobałem”?

A. ZnaczenieWiara w Trójcę, to wiara w to, że:Bóg objawił się jako:- Bóg, Ojciec,- Bóg, Syn,- Bóg, Duch Święty.Wszyscy - Ojciec, Syn i Duch Święty - są Jednością: Bogiem! Określenie „Trójca” nie występuje w Biblii. Zostało ono wprowadzone na początku III wieku przez Tertuliana (łac.: trinitas). Nauka o Trójcy, w dzisiejszej formie, przedstawiona została już przez znanego ojca Kościoła - Augustyna (354-430 n.e.).

Trójca jest wielką Bożą tajemnicą, której nie jeste-śmy w stanie ani zrozumieć, ani zgłębić. Luter po-wiedział: „Nasze matematyczne, fizyczne i logiczne prawa nie dotyczą Boga”.

2. W nakazie misyjnym

Mat. 28,19Idźcie i czyńcie uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię- Ojca - i Syna- i Ducha Świętego.

3. W błogosławieństwie

II Kor. 13,13Łaska Pana Jezusa Chrystusa i miłość Boga, i społeczność Ducha Świętego niech będzie z wami wszystkimi.

4. W przyjściu Ducha Świętego

Jan 14,16Ja prosić będę Ojca i da wam innego Pocieszyciela, aby był z wami na wieki.

5. W dziele stworzenia

1 Mojż. 1,1Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię.Kol. 1,16Ponieważ w nim (tzn. w Jezusie) zostało stworzone wszystko.Job 33,4Duch Boży stworzył mnie, a tchnienie Wszechmocnego ożywiło mnie.

znać i kochać Boga

6. W zbawieniu człowieka

Jan 3,16 Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny.

Jan 3,5[...] jeśli się kto nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do Królestwa Bożego.Jan 10,17Dlatego Ojciec miłuje mnie, iż Ja kładę życie swoje, aby je znowu wziąć.

7. W uświęceniu chrześcijan

Jan 17,17Poświęć ich w prawdzie twojej; słowo twoje jest prawdą.

8. Inne fragmenty Biblii, w których występuje Bóg w trzech OsobachRzym. 14,17-18; 15,16.30; I Kor. 12,4-6; II Kor. 1,21-22; Efez. 2,19-22; 3, 5-7.14-17;Tyt. 3,4-6; Jud. 20-21.

Należy pamiętać, że Bóg Ojciec, Syn i Duch Święty tworzą absolutną Jedność.

• Co Jezus mówił na temat Swojego związku z Ojcem?

Jan 8,19, Jan 12,44-45, Jan 14,9-11• Co wiemy na temat związku Boga Ojca z

Duchem Świętym? Jan 4,24, II Kor. 3,17

Bóg jest naszym OjcemIVOjciec, w dosłownym znaczeniu, jest tym, który wy-dał na świat potomstwo. Równocześnie jest on wy-chowawcą i opiekunem swych dzieci. W poszerzo-nym znaczeniu, ojciec to ktoś spełniający ojcowskie obowiązki, np. - opiekun ubogich, wdów i sierot (Job 29,16), - przywódca polityczny (I Sam. 24,12), - kapłan (Sędz. 17,10), - prorok (II Król. 13,14).W Nowym Testamencie duchowymi ojcami często nazywani są ci, którzy doprowadzili innych do wiary.Porównaj: I Kor. 4,15; Filip. 2,22 i Filem. 10.

• Między ziemskim, naturalnym ojcem a Bogiem Ojcem istnieje wiele podobieństw. Podaj kilka przykładów.

A. Czyim Ojcem jest Bóg?

1. Bóg jest Ojcem Jezusa ChrystusaSam Jezus mówił często o Bogu jako o Swoim Ojcu.Porównaj: Jan 5,17-23; 6,44-46; 10,25-30; 14,1-31.

I Kor. 6,11A takimi niektórzy z was byli; aleście obmyci, uświęceni, i usprawiedliwieni w imieniu Pana Jezusa Chrystusa i w Duchu Boga naszego.

znać i kochać Boga

Jer. 31,9[...] gdyż jestem ojcem dla Izraela [...].

Mimo że Bóg jest Ojcem dla Izraela, to lud ten czę-sto nie zdawał sobie z tego sprawy i tylko nieliczni określali Go w ten sposób (Izaj. 63,16).

• Jak Izraelici mieli się zwracać do Boga? Jer. 31,9

3. Bóg jest Ojcem wierzącychBóg jest Stwórcą wszystkich ludzi, ale nie wszyscy są Jego dziećmi.

I Jan 3,1 Patrzcie, jaką miłość okazał nam Ojciec, że zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi [...].

Przez upadek człowieka w grzech, zniszczona zosta-ła jego społeczność z Bogiem. Aby stać się Bożym dzieckiem, człowiek potrzebuje nowych, duchowych narodzin (Jan 1,12-13).

• Czy każdy człowiek jest dzieckiem Bożym? Jan 1,12-13

B. Znaczenie ojcostwaBóg jest Ojcem wierzących. Nasz obraz ojca nie za-wsze jest zgodny z tym, co na ten temat mówi Biblia. Jak Biblia opisuje związek Ojca ze Swoimi dziećmi?

Jan 3,16 Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wiecz-ny.

Jan 16,27, I Jan 3,1

• Jakie praktyczne znaczenie ma dla mnie świadomość tego, że Bóg mnie kocha?

2. Ojciec obdarowuje nas i nagradza

Mat. 6,1 Baczcie też, byście pobożności swojej nie wynosili przed ludźmi, aby was widziano; inaczej nie będziecie mieli zapłaty u Ojca wa-szego, który jest w niebie.

Mat. 6,4, Mat. 6,18

1. Ojciec kocha nas

II Mojż. 4,22[...] Tak mówi Pan: Moim synem pierworod-nym jest Izrael.

2. Bóg jest Ojcem Izraela

Efez. 1,3 Błogosławiony niech będzie Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa [...].

Związek między Bogiem Ojcem a Synem nie jest naturalną relacją. Jezus nie stał się Synem Bożym przez narodziny w Betlejem, On jest Synem Bożym od wieczności (Jan 17,5).

znać i kochać Boga

3. Ojciec troszczy się o nas

Mat. 6,8Nie bądźcie do nich podobni, gdyż wie Bóg, Ojciec wasz, czego potrzebujecie, przedtem zanim go poprosicie.

Mat. 6,26, Mat. 10,29, Jan 14,2

4. Ojciec przebacza grzechy

Mat. 6,14

5. Ojciec wysłuchuje modlitw

Mat. 7,11Jeśli tedy wy, będąc złymi, potraficie dawać dobre dary dzieciom swoim, o ileż więcej Ojciec wasz, który jest w niebie, da dobre rze-czy tym, którzy go proszą.

Mat. 18,19

6. Ojciec jest miłosierny Łuk. 6,36

7. Ojciec wychowuje nas Hebr. 12,5-10

C. Nasze relacje z OjcemJak powinny wyglądać relacje dzieci Bożych z ich Niebiańskim Ojcem? Skoro Bóg jest naszym Ojcem i troszczy się o nas, powinniśmy właściwie odpowie-dzieć na Jego miłość.

I Jan 1,3[...] A społeczność nasza jest społecznością z Ojcem i z Synem jego, Jezusem Chrystusem.

Jako dzieci Boga możemy wołać do Niego w modli-twie. Porównaj: Rzym. 8,15; I Piotr 1,17

Gal. 4,6 A ponieważ jesteście synami, przeto Bóg zesłał Ducha Syna swego do serc waszych, wołającego: Abba, Ojcze!

Ojciec pragnie, byśmy ...- czcili Go Jan 4,21-24; Efez. 3,14- oddawali Mu chwałę Filip. 2,11; Filip. 4,20- dziękowali Mu Efez. 5,20; Kol. 1,12; Kol. 3,17

• Jakie prawa i obowiązki związane są z tytułem „dziecko Boże”?

znać i kochać Boga

pods

umow

anie

Bóg jest:

wiecznyPs. 90,2

wszystkowiedzącyPs. 139,2-4wszechobecnyPs. 139,5-7

wszechmocnyPs. 115,3

świętyPs. 22,4

miłościąI Jan 4,10-11

Kim jest Bóg?Bóg jest StwórcąPs. 102,26

Bóg jest NajwyższyPs. 91,1

Bóg jest "Jahwe"II Mojż. 3,14

TrójcaZnaczenie

Fragmenty Biblii

• Bóg objawia się nam jako: - Bóg, Ojciec - Bóg, Syn - Bóg, Duch Święty.

• Wszyscy - Ojciec, Syn i Duch Święty - są Jednością: Bogiem!

• Istnieje tylko jeden Bóg! II Mojż 20,2-3, V Mojż. 6,4

• Nakaz misyjny Mat. 28,19• Błogosławieństwo II Kor. 13,13

• Zbawienie człowieka Jan 3,5.16• Przyjście Ducha Świętego Jan 14,16

Bóg naszym OjcemCzyim Ojcem jest Bóg?Efez. 1,3, Jer. 31,9, I Jan 3,1 Znaczenie ojcostwaJan 16,27, Mat. 6,8, Hebr. 12,5-10

Nasze relacje z OjcemI Jan 1,3, Rzym. 8,15, Efez. 5,20

BibliaII Tym. 3,16

StworzenieRzym. 1,19-20

Jezus ChrystusJan 14,9

IntuicjaRzym. 1,21 OsobistedoświadczenieJan 1,21

CudaJan 20,30-31

HistoriaDz.Ap. 17,26

W jaki sposób Bóg się nam objawia?

znać i kochać Boga


Recommended