Μαρτυρίες 26 πρωτοπόρων Ελλήνων εκπαιδευτικών για την ένταξη του Web 2.0 στην τάξη

Μαρτυρίες πρωτοπόρων Ελλήνων εκπαιδευτικών για την ένταξη του Web 2.0 στην τάξη

[1]

Μαρτυρίες 26 πρωτοπόρων Ελλήνων εκπαιδευτικών για

την ένταξη του Web 2.0 στην τάξη

Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2012

Παλαιγεωργίου Γιώργος, Γραμματικοπούλου Αθηνά, Νίκα Παναγιώτα

Τεχνολογίες Κοινωνικής Δικτύωσης στην Εκπαίδευση – Μ.Π.Σ. - Τμήμα Πληροφορικής – Α.Π.Θ.

http://learn20.wikispaces.com/


[2]

Μαρτυρίες πρωτοπόρων Ελλήνων εκπαιδευτικών για

την ένταξη του Web 2.0 στην τάξη

Παλαιγεωργίου Γιώργος, Γραμματικοπούλου Αθηνά, Νίκα Παναγιώτα1

Τμήμα Πληροφορικής, ΑΠΘ

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή ......................................................................................................................................................................................................... 3

2. Μεθοδολογία .................................................................................................................................................................................................. 3

3. Η επίδραση στους μαθητές ...................................................................................................................................................................... 6

Οι μαθητές στο επίκεντρο της μάθησης ............................................................................................................................................ 6

Οι μαθητές δημιουργούν και εκφράζονται ...................................................................................................................................... 7

Οι μαθητές συνομιλούν με την κοινωνία ........................................................................................................................................... 7

Οι μαθητές μαθαίνουν να συνεργάζονται ......................................................................................................................................... 8

Η μαθητική αλληλεπίδραση ξεπερνά το σχολείο .......................................................................................................................... 9

Οι μαθητές έχουν χρόνο για να εκφραστούν .................................................................................................................................. 9

Οι μαθητές νιώθουν πιο κοντά στους καθηγητές τους ........................................................................................................... 10

4. Όλα τα προηγούμενα υπό προϋποθέσεις: στόχοι-εργαλεία-εργασίες-υποστήριξη ................................................... 11

5. Η ενσωμάτωση δεν πραγματοποιείται χωρίς δυσκολίες… .................................................................................................... 14

Κουλτούρα και στάσεις περιβάλλοντος ......................................................................................................................................... 14

Ασυμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα και το σύστημα αξιολόγησης.................................................................. 16

Η ιδιαίτερη φύση των web 2.0 δραστηριοτήτων ....................................................................................................................... 17

H «ψηφιακή γενιά» δεν είναι τόσο έτοιμη! ................................................................................................................................... 18

Τεχνολογικά προβλήματα ..................................................................................................................................................................... 19

Έλλειψη καθοδήγησης και ευκαιριών κατάρτισης ................................................................................................................... 20

6. Web 2.0 εργαλεία: χρήσιμα και για την επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών ................................................ 20

7. Παροτρύνσεις προς συναδέλφους ..................................................................................................................................................... 22

Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στη τεχνολογία .......................................................................................................... 22

Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στη συμμετοχή και το διαμοιρασμό ................................................................ 22

Αντιμετώπιση του φόβου της έκθεσης προς τους μαθητές .................................................................................................. 23

Προσήλωση στους διδακτικούς στόχους ....................................................................................................................................... 23

8. Συζήτηση ....................................................................................................................................................................................................... 23

Βιβλιογραφία ................................................................................................................................................................................................... 24

1 Η συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος «Τεχνολογίες Κοινωνικής Δικτύωσης στην Εκπαίδευση»

(Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών, Τμήμα Πληροφορικής, ΑΠΘ, εαρινό εξάμηνο 2011) με τη συνδρομή όλων των φοιτητών

του μαθήματος (http://learn20.wikispaces.com). Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε στην ηλεκτρονική

διεύθυνση [email protected]

http://learn20.wikispaces.com/

mailto:[email protected]


[3]

1. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια η διάχυση των Web 2.0 εργαλείων στην εκπαίδευση είναι

γεγονός. Οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν εργαλεία του συμμετοχικού ιστού και

σχεδιάζουν νέου τύπου δραστηριότητες με σκοπό η μάθηση στο σχολικό περιβάλλον

να γίνει πιο ενεργητική και ενδιαφέρουσα (An & Borthwick, 2010). Σ’ αυτό το πλαίσιο,

οι μαθητές δεν θεωρούνται πλέον παθητικοί δέκτες πληροφοριών, αλλά ικανοί και

αυτο-ρυθμιζόμενοι συμμετέχοντες (Borthwick et al., 2008). Η μάθηση

μεταμορφώνεται σε μια δραστηριότητα «δικτύωσης», όπου ο μαθητευόμενος

συνεργάζεται με ομότιμούς του και επαγγελματίες πέρα από τα στενά όρια της τάξης

και του σχολείου του, δημιουργεί και μοιράζεται μαζί τους πληροφορίες, γνώσεις και

προϊόντα, συμμετέχει, συνεργάζεται, αξιοποιεί, αξιολογεί και εκθέτει τη γνώμη του

για τα δημιουργήματα των συμμαθητών του (Jenkins et al., 2006).

Τις περισσότερες φορές, όμως, οι μαθησιακές επιδράσεις του συμμετοχικού ιστού

στις διάφορες ερευνητικές αναφορές περιγράφονται σε ιδανικές συνθήκες, με

συνέπεια να μην λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες των πραγματικών

εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, τους περιορισμούς και τις αδυναμίες τους. Με τον

τρόπο αυτό καταλήγουν να λειτουργούν ως εξιδανικευμένες προσεγγίσεις μάθησης,

που είναι αδύνατο να υιοθετηθούν από την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών.

Βασιζόμενοι σε αυτήν την παρατήρηση, γίνεται αντιληπτό ότι είναι κρίσιμο α) να

ανιχνευτούν τα «πραγματικά» μαθησιακά πλεονεκτήματα των Web 2.0

εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον της επίσημης εκπαίδευσης και β) να

εντοπιστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι καθηγητές και οι δάσκαλοι των

ελληνικών σχολείων κατά την προσπάθειά ενσωμάτωσής τους στην διδασκαλία τους,

ώστε στη συνέχεια να προταθούν κατάλληλες ενέργειες για την αντιμετώπισή τους.

Για αυτό τον λόγο, σκοπό της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας αποτελεί η

συλλογή και ανάλυση μαρτυριών ενεργών εκπαιδευτικών κυρίως από τη

πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι οποίοι ξεχώρισαν μέσα από την

ενασχόλησή τους με τις web 2.0 τεχνολογίες και την δημιουργική χρήση τους στην

εκπαιδευτική πρακτική τους.

2. Μεθοδολογία Για την επίτευξη των στόχων μας, θεωρήσαμε ότι ήταν κρίσιμο το δείγμα μας να

αποτελείται από «πρωτοπόρους» καθηγητές και δασκάλους, που έχουν ενσωματώσει

σε πραγματικές συνθήκες web 2.0 εκπαιδευτικές δραστηριότητες στην τάξη τους.

Κρίθηκε επίσης σημαντικό οι συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί να αξιοποιούν αντίστοιχα

εργαλεία και για την επαγγελματική τους ανάπτυξη ώστε να έχουν ουσιαστική

εξοικείωση μαζί τους. Πρώτο βήμα για την έρευνά μας αποτέλεσε η διαδικτυακή

αναζήτηση με σκοπό την κατάρτιση μια εκτενούς λίστας με 60 καθηγητές κσι

δασκάλους που διέθεταν ιστολόγια, λογαριασμούς σε υπηρεσίες μικρο-ιστολογίων

και γενικότερα παρουσία στα κοινωνικά μέσα. Βάσει του περιεχομένου των


[4]

δημοσιεύσεων και της έκτασης του κοινωνικού δικτύου του καθενός, η λίστα αυτή

ταξινομήθηκε και έπειτα στάλθηκαν προσκλήσεις συμμετοχής σε ατομική συνέντευξη

μέσω τηλεδιάσκεψης σε 35 εκπαιδευτικούς από όλη τη χώρα. 26 εκπαιδευτικοί

συμμετείχαν στην έρευνα, 16 άντρες και 10 γυναίκες. Από το σύνολο των

εκπαιδευτικών 13 ήταν καθηγητές (5 πληροφορικοί, 4 φυσικοί, 2 μαθηματικοί, 1

φιλόλογος, 1 θεολόγος), 11 ήταν δάσκαλοι και 2 εκπαιδευτικοί ξένων γλωσσών σε

ιδιωτικά φροντιστήρια. Το σύνολο των εκπαιδευτικών είχαν πολυετή ενασχόληση με

την τεχνολογία, ενώ 6 είχαν το ρόλο του επιμορφωτή στις τελευταίες επιμορφώσεις

εκπαιδευτικών.

Οι συνεντεύξεις είχαν ημιδομημένο χαρακτήρα, διήρκησαν κατά μέσο όρο περίπου 40

λεπτά και ηχογραφήθηκαν για περαιτέρω ανάλυση. Οι ερωτήσεις που τέθηκαν είχαν

ως στόχο να εκμαιεύσουν τις εμπειρίες, τις στάσεις, τα προβλήματα και τις προτάσεις

των εκπαιδευτικών για την ενσωμάτωση web 2.0 εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων

στην σχολική πραγματικότητα (π.χ. πως έχετε εντάξει τα εργαλεία web 2.0 στην τάξη

σας; μπορείτε να περιγράψετε μια αντίστοιχη εκπαιδευτική δραστηριότητα; ποιες

ήταν οι αντιδράσεις των μαθητών σας; ποια η εκτίμησή σας για τα αποτελέσματα της

δραστηριότητας; συναντήσατε γενικότερα εμπόδια κατά την πραγματοποίηση

αντίστοιχων δραστηριοτήτων; σας προβλημάτισε η αποτελεσματικότητά τους;

υπάρχει η ψηφιακή γενιά μαθητών που προσδοκά τέτοιες δραστηριότητες; ποια

εργαλεία Web 2.0 χρησιμοποιείτε συνήθως και γιατί; τι θα συνιστούσατε στους

συναδέλφους σας; κτλ.). Οι συνεντεύξεις απομαγνητοφωνήθηκαν και στη συνέχεια

πραγματοποιήθηκε θεματική ανάλυση για την εξαγωγή κεντρικών ζητημάτων από

τους τρεις συγγραφείς της αναφοράς.

Οι καθηγητές που αποτελούσαν το δείγμα μας, αποδείχθηκε ότι είχαν χρησιμοποιήσει

μια εντυπωσιακή ποικιλία web 2.0 εργαλείων και αντίστοιχων διδακτικών σεναρίων

στην τάξη τους. Ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν web 2.0 εργαλεία τόσο για τη διδακτική

τους πρακτική όσο και την επαγγελματική τους ανάπτυξη και έδωσαν ως

παραδείγματα εργαλείων

τα ιστολόγια (Βlogger, Wordpress),

τα κοινωνικά δίκτυα (Facebook, Linkedin, Classrom 2.0, Teachers 2.0),

τα μικροιστολόγια (Twitter, Edmodo),

τα διαδικτυακά εργαλεία παρουσιάσεων (Slideshare, Creezy, Stich, Prezi),

τις υπηρεσίες κοινωνικών επισημάνσεων (Diigo, Delicious)

τις υπηρεσίες διαδικτυακών ημερολογίων (Google calendar),

τα εργαλεία ανάγνωσης RSS (Google Reader)

τα εργαλεία δημιουργίας χρονοδιαγραμμάτων (Dipity, Timeline),

τα εργαλεία διαχείρισης και αποθήκευσης προσωπικών και όχι μόνο αρχείων στο

διαδίκτυο (Dropbox),

τα εργαλεία συνεργατικής συγγραφής (Wikis, Google docs),


[5]

τα εργαλεία δημιουργίας ιστότοπων (Wembley, Webnode), τα εργαλεία

δημιουργίας ψηφιακών πολυμεσικών εργασιών (Animoto, Sumopaint, Creezy,

OneTrueMedia), και παρουσιάσεων (Slideshare, Picasa, Flickr, MyPlick),

τα σύννεφα λέξεων (Wordle),

τα εργαλεία δημιουργίας ηλεκτρονικών αλληλεπιδραστικών αφισών (Glogster),

τα εργαλεία podcasting,

τα εργαλεία δημιουργίας κόμικ (Toondoo),

δημιουργίας διαδικτυακών κουίζ (Hot Potatoes, Zoho Challenge, Quizmaker),

τους ηλεκτρονικούς αλληλεπιδραστικούς πίνακες (Wallwisher) κτλ..

Επιπλεόν, αναφέρθηκαν σε καινοτόμα διδακτικά σενάρια που εφάρμοσαν στην

πράξη, όπως

τη δημιουργία μιας διαδικτυακής τηλεόρασης από μια τάξη παιδιών του

δημοτικού που κατοικούν σε μια απομακρυσμένη περιοχή της χώρας,

τη χρήση διαδικτυακών ιστολογίων για εξάσκηση του γραπτού λόγου στην

αγγλική γλώσσα και την κινητροδότηση για επικοινωνία με μαθητές άλλων

χωρών,

τη χρήση ιστολογίων για τη συγγραφή των απόψεων των μαθητών για θέματα της

καθημερινότητας που τους απασχολούν και για τη δημοσίευση των

δραστηριοτήτων και των εργασιών τους,

την αξιοποίηση παιχνιδιών του Facebook για τη βελτίωση του γραπτού και

προφορικού λόγου και των μαθηματικών δεξιοτήτων,

τη δημιουργία podcasts για την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών στην

εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας,

τη χρήση wiki για τη συγγραφή συνεργατικών κειμένων,

τη δημιουργία ιστοσελίδων σε κοινωνικά δίκτυα (facebook) για επικοινωνία-

έκφραση των μαθητών αλλά και για δημοσίευση ανακοινώσεων για την τάξη και

χρήσιμου εκπαιδευτικού υλικού,

τη χρήση συνεργατικών εργαλείων εννοιολογικής χαρτογράφησης για την

έκφραση των ιδεών των μαθητών ή για την αξιολόγηση της απόδοσής τους,

τη χρήση εφαρμογών κοινωνικών επισημάνσεων για αναζήτηση και διαμοίραση

πληροφοριών για το μάθημα,

τη χρήση εργαλείων δημιουργίας συννέφων λέξεων για διδασκαλία γραμματικής

και εύρεση συνωνύμων,

τη χρήση συνεργατικών εργαλείων συγγραφής (google docs, wikis) για την

υποβοήθηση της συνεργασίας ανάμεσα στους μαθητές κατά τη διάρκεια

εργασιών και για δημιουργία ερωτηματολογίων αξιολόγησης του καθηγητή από

τους μαθητές,

τη δημιουργία διαδικτυακών αφισών για ενίσχυση της δημιουργικότητας και της

γραπτής ικανότητας των μαθητών, κτλ.


[6]

Η ιδιαίτερη σχέση και εμπειρία που είχαν οι συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί με web 2.0

εφαρμογές και σχετικές μαθησιακές δραστηριότητες, καθιστά ιδιαίτερα σημαντικές

τις παρατηρήσεις και τις απόψεις τους. Οργανώσαμε τις στάσεις και τις απόψεις τους

σε πέντε ενότητες: α) Επιδράσεις εκπαιδευτικών web 2.0 δραστηριοτήτων στους

μαθητές β) Προϋποθέσεις για θετικά αποτελέσματα γ) Δυσκολίες ενσωμάτωσης

αντίστοιχων δραστηριοτήτων σε πραγματικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα δ) Web 2.0

εργαλεία για την επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών ε) Παροτρύνσεις προς

συναδέλφους.

3. Η επίδραση στους μαθητές Οι εκπαιδευτικοί ήταν ιδιαίτερα θετικοί στην αξιολόγηση της επίδρασης που είχαν οι

web 2.0 εκπαιδευτικές δραστηριότητες στους μαθητές τους.

Οι μαθητές στο επίκεντρο της μάθησης

Σύμφωνα με τους καθηγητές, η χρήση Web 2.0 τεχνολογιών υποστηρίζει τη σχεδίαση

και την οργάνωση μαθητοκεντρικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αποδίδουν στους

μαθητές ενεργό ρόλο και τους καθιστούν υπεύθυνους για την οικοδόμηση της

προσωπικής τους γνώσης. Αρκετοί εκπαιδευτικοί ανέφεραν πως μέσω αυτών των

δραστηριοτήτων, οι μαθητές τους έμαθαν υιοθετώντας το ρόλο του ερευνητή και

ανέπτυξαν την κριτική τους ικανότητα ώστε να μπορούν να επιλέγουν μέσα από την

πληθώρα πληροφοριών και γνώσεων του διαδικτύου. Ακόμη πιο σημαντικό είναι

όμως ότι αυξάνεται ο βαθμός δέσμευσής και εμπλοκής των μαθητών, αφού οι πιο

ενεργές μορφές μάθησης ενισχύουν το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή τους. Αυτό

υποστηρίχθηκε και από το γεγονός ότι πολλοί καθηγητές παρατήρησαν τη

δραστηριοποίηση και συμμετοχή μαθητών, που επιδείκνυαν μια αδιάφορη στάση

στις παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας.

«Οι μαθητές πραγματικά συμμετέχουν ενεργά, το ευχαριστιούνται, το απολαμβάνουν,

είναι κάτι το διαφορετικό, είναι αυτό που ζητάνε οι μαθητές συνήθως. Από το να είναι

παθητικοί δέκτες, ενεργοποιούνται και έχουν κι αυτοί τη χαρά της συμμετοχής, της

επικοινωνίας, κάνουν κάτι διαφορετικό».

«Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν, ένιωθαν ότι είναι ερευνητές, έβρισκαν πληροφορίες».

«..σαφέστατα έχουν βελτιωθεί αρκετά γιατί πραγματικά συντελείται αυτή η λεγόμενη

εμπλεκόμενη μάθηση. Οι μαθητές ενδιαφέρονται, κινητοποιούνται, συμμετέχουν».

«Και τα παιδιά θέλουν να συμμετέχουν, παρακινούνται, το ενδιαφέρον τους δηλαδή

είναι μεγαλύτερο και επίσης βλέπεις και ευχάριστες εκπλήξεις δηλαδή παιδιά που

ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν καθόλου για τη φυσική, που δεν έχει μιλήσει ποτέ, στην

πράξη, στα πρακτικά θέματα, μαθαίνουν με άλλο τρόπο και τα βλέπεις ότι μπαίνουν

μέσα στο παιχνίδι».


[7]

«…υπήρχε και μια κινητοποίηση από τους πολύ αδύναμους μαθητές, από μαθητές

που δεν είχαν όρεξη, για παράδειγμα ένα κοριτσάκι δεν ήθελε καν να έρθει στο

σχολείο…ήταν η πρώτη που ήθελε να συμμετέχει και πραγματικά πήγε πολύ καλά και

πιστεύω ότι κατέκτησε την έννοια των θεμάτων που με τα οποία είχαμε ασχοληθεί».

«Το μάθημα τελείωνε χωρίς να το καταλάβουμε κι ήταν φανερό ότι κανένας δεν

βαριόταν και μάλιστα ήθελαν να διαρκούσε περισσότερο!»

Οι μαθητές δημιουργούν και εκφράζονται

Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, η είσοδος των Web 2.0 τεχνολογιών στην

εκπαιδευτική διαδικασία δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το

δικό τους ψηφιακό περιεχόμενο, να εκφράσουν και να αναπαραστήσουν σκέψεις,

ιδέες και λύσεις με μια πληθώρα εκφραστικών εργαλείων και να αποκτήσουν το ρόλο

του παραγωγού γνώσης. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη νέα γενιά,

αφού δεν πρέπει να περιορίζεται στον ρόλο του καταναλωτή μαθησιακών πόρων

αλλά αντίθετα να δράττει την ευκαιρία να προσφέρει και αυτή με την σειρά της, να

εκφράζεται μέσα από την ανάπτυξη των δικών της έργων και να κατανοήσει την αξία

της συνεισφοράς και της δημιουργίας. Μάλιστα, η συγκεκριμένη δημιουργική

διαδικασία ενισχύει ιδιαίτερα την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των

εκπαιδευομένων, στοιχεία που δεν υποστηρίζονται ιδιαίτερα από τις σημερινές

εκπαιδευτικές πρακτικές.

«Είμαστε σε μια εποχή που πιστεύω ότι αν μπορούμε να βοηθήσουμε το μαθητή σε

κάτι, είναι εκτός από καταναλωτής των μέσων να γίνει δημιουργός και συ-δημιουργός

μαζί με τον εκπαιδευτικό. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Μια εργασία είναι διαφορετικό

να τη δώσει κάποιος απλώς σε σένα και διαφορετικό να τη μοιραστεί με όλους τους

άλλους μαθητές και με πολύ περισσότερους μέσα από ένα ιστολόγιο για

παράδειγμα».

«Η προσπάθεια του ... σίγουρα αποτελεί μια εμπειρία για τους μαθητές και αύξησε

και την αυτοπεποίθηση τους. Επίσης, τα παιδιά μάθαιναν με ευχάριστο τρόπο και η

όλη διαδικασία της μάθησης ήταν πολύ ενδιαφέρουσα για αυτά».

«Όσον αφορά το blog, οι μαθητές δεν δίσταζαν να καταθέτουν και φλέγοντα

ζητήματα. Οι μαθητές είχαν τον χρόνο να καθίσουν να σκεφτούν...»

Οι μαθητές συνομιλούν με την κοινωνία

Πολλοί καθηγητές τόνισαν ότι η «ανοικτότητα» του Web 2.0 αποτελεί ένα από τα

κρισιμότερα χαρακτηριστικά του γιατί βοηθάει να μετασχηματιστεί ο χαρακτήρας της

εκπαίδευσης σε πιο εξωστρεφή και κοινωνικό. Οι μαθητές καλούνται να συνδυάζουν,

να συνθέτουν, να δημιουργούν περιεχόμενο και να το παρουσιάζουν σε ένα

παγκόσμιο κοινό. Ταυτόχρονα, όμως, προσκαλούν το κοινό αυτό να τους δώσει

ανάδραση, να σχολιάσει και να επαναχρησιμοποιήσει το υλικό τους. Τα web 2.0

εργαλεία και οι αντίστοιχες εκπαιδευτικές δραστηριότητες αποτελούν μέσα


[8]

κοινωνικοποίησης και αλληλεπίδρασης με άτομα εκτός του σχολικού περιβάλλοντος.

Τα εξωσχολικά υποκείμενα μπορούν να παρέχουν νέα και διαφορετικά ερεθίσματα

για την προσπάθεια των μαθητευόμενων, γεγονός που ωθεί τους μαθητές να

εμπλακούν περισσότερο και να επιμείνουν ώστε να παράγουν ποιοτικότερο

αποτέλεσμα. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να έρθουν σε επαφή με

άτομα με διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, να καλλιεργήσουν

την ενσυναίσθησή τους και ως αποτέλεσμα να μη νιώθουν απομονωμένοι ή

αποκλεισμένοι στις τοπικές τους κοινωνίες.

«Αυτή η διαδικασία της δημοσίευσης των εργασιών και των δραστηριοτήτων άρεσε

πολύ στα παιδιά και τα ενθουσίασε, γιατί για αυτά αποτελούσε ένα μέσο

κοινωνικοποίησης, αφού είχαν την ευκαιρία να δείξουν μέσω του ιστολογίου τις

εργασίες τους στην οικογένειά τους και τους φίλους τους, να επικοινωνήσουν και να

αλληλεπιδράσουν και με άλλα άτομα μέσα από σχόλια και εντυπώσεις για τις

δραστηριότητές τους».

«...οι εργασίες που έγιναν μέσα στην τάξη ανέβηκαν στο blog. Αυτό αποτέλεσε ένα

κίνητρο για τους μαθητές να δουλεύουν περισσότερο. Ήθελαν να είναι καλές οι

εργασίες τους, να ανέβουν πάνω, ώστε μετά να μπουν οι ίδιοι να τις δουν και να τις

δείξουν στους συγγενείς τους και στους φίλους τους».

«Επίσης, λειτούργησε και ως ένα μέσο κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας με άλλα

σχολεία της Ελλάδας. Αυτή η προσπάθεια έγινε αφορμή διασύνδεσης του σχολείου

μας με άλλα σχολεία … Οι μαθητές των άλλων σχολείων έστειλαν μηνύματα σχετικά

με τι τους άρεσε και με το τι θα ‘θελαν...υπήρξε μια τέτοια αλληλεπίδραση μεταξύ των

σχολείων....[τα παιδιά] να μην αισθάνονται ότι ζουν σε ένα απομακρυσμένο και

αποκομμένο κομμάτι. Με λίγα λόγια έφερε το χωριό πιο κοντά με την πόλη».

Οι μαθητές μαθαίνουν να συνεργάζονται

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των καθηγητών, η οργάνωση web 2.0 δραστηριοτήτων

μπορεί, επίσης, να υποστηρίξει την ανάπτυξη ουσιαστικών δεξιοτήτων συνεργασίας.

Στις Web 2.0 δραστηριότητες, οι μαθητές αναγκάζονται να συντονίζουν τις δράσεις

τους για να πετύχουν τους στόχους τους, χρησιμοποιούν εργαλεία που είναι

κατασκευασμένα για να υποστηρίζουν τη συνεργασία, ενώ σύντομα, αντιλαμβάνονται

ότι η ποιότητα της προσωπικής τους εργασίας και προσπάθειας μπορεί να επηρεάσει

το συνολικό έργο μιας τάξης. Ως αποτέλεσμα, αναπτύσσουν την υπευθυνότητά τους

αλλά και την κατανόησή τους για τη λειτουργία μια κοινότητα πρακτικής.

«Σε μια συμβατική τάξη είναι δύσκολο ο εκπαιδευτικός να μάθει στα παιδιά πώς να

συνεργάζονται, να δρουν ομαδικά και να σκέφτονται κριτικά. Αυτό γίνεται κυρίως

λόγω έλλειψης ελκυστικού περιεχομένου στη διδασκαλία και έτσι υπάρχει δυσκολία

να δημιουργηθούν κίνητρα μάθησης στους μαθητές. Η χρήση των Web 2.0 εργαλείων


[9]

είναι από τη φύση της ευχάριστη και προσφέρει αποτελεσματικές λύσεις που δεν

μπορούν να δώσουν τα συμβατικά μέσα».

« παρατήρησα ότι τα παιδιά αισθάνονταν ότι αποτελούσαν μέρος μια ομαδικής

προσπάθειας...και κατέβαλαν περισσότερη προσπάθεια να κάνουν το δικό τους μέρος

της εργασίας όσο το δυνατόν καλύτερο, ώστε να δεχτούν καλά σχόλια και από τους

υπόλοιπους και να συμβάλλουν θετικά στην ομαδική προσπάθεια».

«Μαθαίνουν πολύ εύκολα, μαθαίνουν να συνεργάζονται και μαθαίνουν ο ένας από

τον άλλο».

«Επίσης παρατήρησα ότι οι μαθητές άρχισαν να συντονίζονται και να συνεργάζονται

σαν ομάδα...αν και οι ομάδες ήταν ετερογενείς-μεικτές, συνεργάστηκαν καλά μεταξύ

τους και δεν υπήρξε κάποιο πρόβλημα».

Η μαθητική αλληλεπίδραση ξεπερνά το σχολείο

Ένα θετικό χαρακτηριστικό των Web 2.0 εργαλείων είναι ότι δημιουργείται ένας νέος

χωροχρόνος, μέσα στα πλαίσια του οποίου παρέχεται η ευκαιρία στα μέλη μιας τάξης

να επικοινωνούν, να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται. Γεννιέται η δυνατότητα

ενός παράλληλου χρόνου και περιεχομένου διδασκαλίας με την ωριαία διδασκαλία,

καθώς η παρουσίαση μαθησιακού υλικού και η επικοινωνία επεκτείνονται και σε

ώρες εκτός του σχολικού μαθήματος. Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν

περισσότερο μαθησιακό υλικό, και κατά συνέπεια ο διάλογος στην σχολική ζωή μιας

τάξης μπορεί να συμπεριλάβει περισσότερα θέματα.

«Μιλώντας πάντα για το επίπεδο των παιδιών του Γυμνασίου, μπορώ να σας πω ότι η

ανταπόκριση που βρήκα, όταν παραμονές εξετάσεων τους ανέβαζα applets

μαθηματικών και βίντεο με λύσεις εξισώσεων ή το τραγούδι της συνάρτησης και

γινόταν μια επικοινωνία μεταξύ εμού και όσων έχουν internet, αυτό βοηθάει... Τους

έβαζα στο blog την ιστορία των μαθηματικών πράγματα που μέσα στην τάξη δεν είχα

χρόνο να τα πω κι όμως τους κινούσαν το ενδιαφέρον και κάναμε συζητήσεις μέσα

στην τάξη».

«Σε οποιοδήποτε μάθημα, ειδικά για κάποιο Πανελλαδικά Εξεταζόμενο, υπάρχει

αντίστοιχος χώρος, όπου εκεί πέρα από τα μαθήματα που γίνονται στην τάξη, υπάρχει

επικοινωνία, συνεργασία των μαθητών και επίλυση αποριών».

Οι μαθητές έχουν χρόνο για να εκφραστούν

Λόγω της επέκτασης της ζωής μιας ωριαίας διδασκαλίας, οι εκπαιδευτικοί

υποστήριξαν ότι οι εκπαιδευτικές web 2.0 δραστηριότητες δίνουν επιπλέον την

ευκαιρία στους μαθητές να επεξεργαστούν περισσότερο τις απόψεις και τις σκέψεις

τους προτού τις εκφράσουν. Όπως ανέφεραν, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό μέσα στην

τάξη. Αρκετοί ισχυρίστηκαν ότι αυτή η μεσική διαμεσολάβηση της επικοινωνίας

απελευθερώνει τη συμμετοχή των πιο συνεσταλμένων μαθητών, οι οποίοι απέχουν


[10]

συστηματικά στα πλαίσια της τάξης και οι οποίοι στο δικό τους χώρο και χρόνο

μπορούν να εκπλήξουν τους πάντες με την αλλαγή της στάσης τους και την προσφορά

τους.

«Οι μαθητές είχαν τον χρόνο να καθίσουν να σκεφτούν και να αναστοχαστούν

προκειμένου να γράψουν ένα κείμενο, πράγμα που έχει προστιθέμενη αξία και είναι

αρκετά καλό να γίνεται. Δεν είναι σίγουρο ότι οι μαθητές την στιγμή της συζήτησης

μέσα στην τάξη είναι σε θέση να απαντήσουν. Πιθανώς και να ντρέπονται μέσα στην

τάξη. Πιστεύω ότι σε αυτά τα περιβάλλοντα οι συνεσταλμένοι μαθητές ανθίζουν όταν

έχουν τον χρόνο να εκφραστούν από το σπίτι τους, κάτι που δεν το βλέπουμε πολλές

φορές μες την τάξη. Δηλαδή οι σιωπηλοί μαθητές μας εκπλήσσουν μέσα από τα

blogs».

«Όλες αυτές οι πρακτικές και τα εργαλεία με βοηθούν τόσο σε θέματα οργάνωσης

όσο και στο να κάνω το μάθημα πιο ελκυστικό για τους μαθητές και να αξιοποιήσω

και τους πιο ήσυχους μαθητές, που αν τους δοθεί η ευκαιρία να εκφραστούν στον

προσωπικό τους χρόνο και χώρο, μπορούν και είναι πολύ πιθανόν να σε εκπλήξουν».

Οι μαθητές νιώθουν πιο κοντά στους καθηγητές τους

Οι καθηγητές διαπίστωσαν ότι με τη χρήση των Web 2.0 εργαλείων στην τάξη,

δημιουργείται ένα σημαντικό σημείο επαφής της καθημερινότητας των μαθητών με

τους ίδιους, αμβλύνεται το ψηφιακό χάσμα ανάμεσά τους, γεγονός από το οποίο

απορρέουν θετικές συνέπειες. Αναπτύσσεται μια σχέση εμπιστοσύνης, αφού ο

καθηγητής δείχνει στους μαθητές του ότι κατανοεί τις επιθυμίες τους για τον τρόπο

πραγματοποίησης του μαθήματος και ότι συμμερίζεται τα τεχνολογικά τους

ενδιαφέροντα. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές νιώθουν ότι έχουν κοινές εμπειρίες

με τους καθηγητές τους στο ηλεκτρονικό πεδίο της ατομικής ή κοινωνικής

συμπεριφοράς και μπορούν να μοιραστούν μαζί τους γεγονότα και προβλήματα.

«Η χρήση όλων αυτών των εργαλείων, που προωθούν την γνώση και την επικοινωνία,

αποτελούν τη γέφυρα στο χάσμα των γενεών που υπάρχει!»

«Μπορώ να πω πως μέσα από τη χρήση αυτών των εργαλείων γίνομαι καλύτερη. Και

οι αντιδράσεις των μαθητών είναι θετικές μιας και καταλαβαίνουν πως είσαι αρκετά

ενημερωμένος και μπορείς να τα καταλάβεις και να συμβαδίζεις».

«Τους αρέσει η ιδέα ότι ο καθηγητής τους χρησιμοποιεί αυτά τα εργαλεία. Βλέπουν

ότι είναι κοντά τους από αυτή τη μεριά. Όταν βλέπουν έναν καθηγητή ο οποίος λέει

«Αυτά τα εργαλεία είναι του διαβόλου», απομακρύνονται ενστικτωδώς από αυτόν,

γιατί ο μαθητής αναρωτιέται «του διαβόλου μηχανήματα είναι αυτά που χρησιμοποιώ

εγώ καθημερινά», «δεν είναι δυνατόν!». Άρα, ενδόμυχα ένας τέτοιος καθηγητής κάνει

τους μαθητές του να απομακρύνονται, μέσα σε εισαγωγικά η λέξη απομακρύνονται.

Ενδόμυχα, δεν βρίσκονται κοντά τους τέτοιοι καθηγητές...»


[11]

4. Όλα τα προηγούμενα υπό προϋποθέσεις: στόχοι-εργαλεία-εργασίες-

υποστήριξη Η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών επισήμανε ότι η χρήση Web 2.0 εργαλείων

δεν είναι επαρκής για την επιτυχία της διδασκαλίας. Όλοι οι εκπαιδευτικοί τόνισαν

επιτακτικά ότι οι εκάστοτε εφαρμογές που επιλέγουν δεν είναι αναντικατάστατες.

Κάθε άλλο, αφού ακολουθούν μια σειρά παλιότερων εργαλείων και προηγούνται της

επόμενης γενιάς εφαρμογών. Κατά την άποψή τους, ο σημαντικότερος παράγοντας

επιτυχίας είναι η οργάνωση της διδασκαλίας με τη χρήση των εργαλείων. Για αυτό τον

λόγο, δεν διακατέχονται από υπερβολές και διατηρούν απέναντί στα εργαλεία μια

σχέση μέσου προς σκοπό, ενώ τονίζουν ότι κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι το πώς

παρακολουθεί κανείς οργανικά την εξέλιξη της τεχνολογίας και πώς αυτή εντάσσεται

στην καθημερινότητα και στη διδασκαλία του.

«τα εργαλεία web 2.0 προσδίδουν στην απεικόνιση ενός σχεδίου μια οικονομία

του χώρου, μια ιδιαίτερη αισθητική, και αποτελούν έναν προκλητικό μέσο που

έχει ο εκπαιδευτικός για πετύχει τους μαθησιακούς στόχους ..»

«Πιστεύω ότι τα web εργαλεία είναι απλά ένα μέσο το οποίο μπορεί να κάνει

ενδιαφέρον το μάθημα. Οι μαθητές μπορούν να εξοικειωθούν εύκολα με αυτά και

μπορούν να συνεργαστούν, και γενικά η χρήση των εργαλείων μπορεί να βελτιώσει

την πρακτική μέσα στην τάξη. Δεν είναι όμως πανάκεια, δηλαδή δεν σημαίνει ότι τα

Web 2.0 εργαλεία λύνουν όλα τα προβλήματα».

Σύμφωνα με τους ίδιους, κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να κατανοήσει αρχικά τις

ανάγκες και τις ικανότητες του μαθητικού δυναμικού του και στην συνέχεια να ορίσει

τους εκπαιδευτικούς στόχους που επιθυμεί να κατακτήσει με την διεξαγωγή της κάθε

δραστηριότητας. Έπειτα, η επιλογή των εκάστοτε εργαλείων θα πρέπει να είναι

κατάλληλη για την εκπλήρωση των συγκεκριμένων σκοπών που ο ίδιος έθεσε.

«η επιλογή και ο σκοπός των εργαλείων που θα χρησιμοποιήσω στην εκπαιδευτική

διαδικασία εξαρτώνται από τους στόχους που θέτω. Για αυτό το λόγο δεν

χρησιμοποιώ Web 2.0 εργαλεία καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος, αλλά μόνο όταν

θεωρώ ότι υπηρετούν τους εκπαιδευτικούς μου στόχους».

«Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν, γιατί τα παιδιά οτιδήποτε νέο γενικά τα ενθουσιάζει,

εφόσον γίνεται με κάποιο σκοπό, γιατί εάν δεν γίνεται με σκοπό μετά από 5 λεπτά το

βαριούνται».

Πολλοί καθηγητές σημείωσαν ότι και στις Web 2.0 εκπαιδευτικές δραστηριότητες

απαιτείται η δημιουργία κατάλληλου υποστηρικτικού υλικού για την ομαλή και

στοχευμένη πραγματοποίηση της δραστηριότητας. Ανέφεραν πως κατά την διάρκεια

των δραστηριοτήτων που οργανώνουν, συνήθως παρέχουν στους μαθητές τους

φύλλα εργασίας που παρουσιάζουν χρήσιμες οδηγίες, δίνουν μια σαφή κατεύθυνση


[12]

για το πώς πρέπει να εργαστούν αλλά και υποστηρίζουν την ίδια τη διεργασία της

μάθησης.

«Είχαν το φύλλο εργασίας που τους ζητούσε να βρουν συγκεκριμένα πράγματα από

τις σελίδες που επισκέπτονταν».

«Το σημαντικό είναι ότι πρέπει οτιδήποτε γίνεται, να είναι καλά οργανωμένο, με τις

επιμέρους δραστηριότητες και φυσικά τα φύλλα εργασίας, τα οποία είναι πολύ

σημαντικά».

«Πρέπει να έχει παραχθεί κατάλληλο σενάριο, πολλές φορές, κάποιο εκπαιδευτικό

υλικό και φύλλα εργασίας.»

Οι εκπαιδευτικοί υποστήριξαν πως, αν και η χρήση των νέων τεχνολογιών προσελκύει

το ενδιαφέρον των μαθητών και τους ωθεί να εμπλακούν σε μεγαλύτερο βαθμό,

αυτός ο ενθουσιασμός πολλές φορές είναι παροδικός. Για να διατηρηθεί το

ενδιαφέρον των μαθητών, είναι πολύ σημαντική η επιλογή κατάλληλων

εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με θεματικά αντικείμενα που σχετίζονται με τα

ενδιαφέροντα των μαθητών και τα οποία τους προσφέρουν τη δυνατότητα έκφρασης

και δημιουργίας. Μάλιστα, ορισμένοι καθηγητές προτείνουν οι δραστηριότητες που

οργανώνουν οι εκπαιδευτικοί να αφορούν εργασίες λιγότερο θεωρητικές και

περισσότερο προβληματοκεντρικές, διότι με αυτόν τον τρόπο προσελκύουν σε

μεγαλύτερο βαθμό τον ενδιαφέρον των μαθητών.

«Συνήθως, τις πρώτες φορές που οι μαθητές χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ στην τάξη,

ενθουσιάζονται. Όταν η χρήση των νέων τεχνολογιών, όμως γίνεται πιο συχνή, αυτός ο

ενθουσιασμός χάνεται. Για αυτό είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι δεν είναι τα

τεχνολογικά εργαλεία που κάνουν ευχάριστο το μάθημα και δημιουργούν κίνητρα για

μάθηση, αλλά περισσότερο είναι η επιλογή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, οι

οποίες θα πρέπει να σχετίζονται με τα ενδιαφέροντα των παιδιών και να τους δίνουν

τη δυνατότητα να εκφράζονται ελεύθερα και να παράγουν κάποιο έργο… Δηλαδή

μεγαλύτερη σημασία έχει ο τρόπος που θα οργανωθεί μια εκπαιδευτική

δραστηριότητα και όχι τα ίδια τα τεχνολογικά εργαλεία».

«Η επιλογή, μέσα στα πλαίσια του εκπαιδευτικού μου τομέα, σε συνδυασμό με την

επικαιρότητα, τη θεματολογία των εξετάσεων και τα δημοφιλή για τους νέους θέματα,

απέφερε καρπούς και για τους δύο, και σε αυτούς και σε μένα!»

«Επίσης, παρατήρησα ότι όταν θα πει κάποιος στα παιδιά, κατά τη διάρκεια του

μαθήματος, ότι πρέπει να κάνουν κάτι, αυτά αρχικά μπορεί να αντιδράσουν. Το θέμα

είναι αυτό που θα τους ζητήσεις να κάνουν να τους κάνει να αισθανθούν ότι είναι

κάτι το οποίο τους είναι οικείο και ακόμα περισσότερο ότι μπορεί να τους προκαλέσει

το ενδιαφέρον».


[13]

Ανέφεραν, μάλιστα, ότι ιδιαίτερα οι νέοι εκπαιδευτικοί, μην έχοντας ακόμα την

κατάλληλη εμπειρία, τείνουν να υπερβάλλουν στη χρήση των νέων τεχνολογιών και

να τους αποδίδουν μια πλασματική υπεραξία. Υποστήριξαν ότι θα πρέπει πάντοτε να

εξετάζουν με κριτική ματιά το πώς και το πότε θα εντάξουν κάθε εργαλείο στην

διδασκαλία τους, γιατί η τεχνολογία μεγεθύνει τα τελικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα,

είτε είναι αρνητικά είτε θετικά.

«Σημαντικότερο ρόλο έχει ο εκπαιδευτικός και πώς αυτός θα οργανώσει τις

δραστηριότητες του μαθήματος, ώστε να έχουν ενδιαφέρον και νόημα για τα παιδιά.

Μάλιστα, πολλοί δάσκαλοι κατά τα πρώτα χρόνια της εκπαιδευτικής τους εμπειρίας,

χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις νέες τεχνολογίες, δίνοντάς τους υπεραξία, λάθος

που έκανα και εγώ, όμως με το πέρασμα των χρόνων αρχίζουν και σκέφτονται πιο

κριτικά και τις χρησιμοποιούν πιο εξισορροπημένα σε περιπτώσεις που μπορούν να

βοηθήσουν τη διδασκαλία».

«Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση των Web 2.0 εργαλείων, με τη μόνη διαφορά ότι η

χρήση της τεχνολογίας μεγιστοποιεί τα τελικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα, είτε είναι

αρνητικά είτε θετικά. Μάλιστα, ο κίνδυνος που εντοπίζω είναι ότι η τεχνολογία

μεγεθύνει τις δράσεις που πραγματοποιείς, καθώς και τα τελικά αποτελέσματα».

Επιπλέον, οι καθηγητές παρατήρησαν ότι, κατά την διάρκεια πραγματοποίησης των

συνεργατικών δραστηριοτήτων της τάξης τους, η ανάληψη ρόλων από τους μαθητές

που ταιριάζουν στα χαρακτηριστικά και το μαθησιακό προφίλ τους, έπαιξε

καθοριστικό ρόλο για την πιο ομαλή διεξαγωγή των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων.

Επισήμαναν ότι οι ρόλοι δεν θα πρέπει να είναι σταθεροί αλλά να αλλάζουν καθώς

μεταβάλλονται οι ικανότητες και οι γνώσεις των εκπαιδευόμενων τους.

«Αυτό που ήταν ενδιαφέρον ήταν το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η ύπαρξη ενός

ηγέτη. Ενώ αρχικά η ομαδική φάρμα δεν τα πήγαινε καλά, μετά τον συντονισμό μιας

κοπέλας άρχισε να τα πηγαίνει καλύτερα».

«Διαμορφώνονται ρόλοι μέσα στην ομάδα. Οι ρόλοι φυσικά αλλάζουν. Μέσα στις

ομάδες που σχηματίστηκαν στις δραστηριότητες υπήρχε ένα καλός μαθητής που έχει

υπολογιστή σπίτι και ξέρει να τον χρησιμοποιεί. Ο μαθητής αυτός είχε το ρόλο του

συντονιστή. Οι όχι και τόσο καλοί μαθητές που δεν διαθέτουν υπολογιστή στο σπίτι,

ήταν βοηθοί στην ομάδα και μάθαιναν από τους άλλους. Αυτή η σύσταση των ομάδων

έδειξε ότι δουλεύει πολύ καλά και δεν υπήρξαν προβλήματα».

Οι καθηγητές, τέλος, αναγνώρισαν ότι θα πρέπει και οι ίδιοι να μετασχηματίσουν την

αντίληψή τους για το ρόλο τους κατά την μαθησιακή διαδικασία. Οι web 2.0

δραστηριότητες ευνοούν την ανατροπή του παραδοσιακού μοντέλου μετάδοσης

γνώσης, καθώς ο καθηγητής θα πρέπει να τοποθετήσει στο επίκεντρο της μαθησιακής

διαδικασίας τον μαθητή και ο ίδιος να υιοθετήσει έναν πλέον επικουρικό ρόλο με

στόχο να διευκολύνει τη μάθηση.


[14]

«Αυτό που θέλω να κάνω είναι να φύγω από την διαδικασία του “Εγώ εκπέμπω γνώση

και οι μαθητές από κάτω με παρακολουθούν”. Έτσι όπως είναι δομημένο το σύστημα,

πιστεύω ότι αυτή η μετάβαση θα γίνει με πάρα πολύ αργό ρυθμό και όχι σε πολύ

μεγάλο βαθμό. Πιθανότατα οι μαθητές που είναι τώρα στο δημοτικό να έχουν

μεγαλύτερη εξοικείωση με αυτόν τον τρόπο διδασκαλίας στο μέλλον και επίσης είναι

πολύ πιθανό όταν φτάσουν στο γυμνάσιο να ξέρουν περισσότερα από πολλούς

δασκάλους τους».

«Τους αρέσει που πίσω από αυτή τη διαδικασία υπάρχει ο καθηγητής τους, αλλά δεν

τους αρέσει να είναι συνεχώς εκεί και να τους λέει ”κάνε εκείνο”, “κάνε το άλλο”,

“κάνε το τρίτο”».

5. Η ενσωμάτωση δεν πραγματοποιείται χωρίς δυσκολίες… Σύμφωνα με την εμπειρία των εκπαιδευτικών, η ενσωμάτωση των web 2.0

εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σε πραγματικά μαθησιακά περιβάλλοντα δεν

πραγματοποιείται χωρίς δυσκολίες. Αντίθετα, υπάρχουν πολλά εμπόδια και

δυσεπίλυτα προβλήματα. Οργανώσαμε τις διαπιστώσεις των εκπαιδευτικών σε έξι

κατηγορίες.

Κουλτούρα και στάσεις περιβάλλοντος

Στάση συναδέλφων

Απρόσμενα, μια από τις δυσκολίες που σημειώθηκε επανειλημμένως, ήταν η στάση

σημαντικού τμήματος των υπολοίπων καθηγητών απέναντι στη χρήση της

τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Διαφάνηκε ότι υπάρχουν καθηγητές που

φοβούνται τις web 2.0 δραστηριότητες επειδή δεν τις γνωρίζουν, που έχουν μια

γενικότερα αρνητική στάση απέναντι στους υπολογιστές στην τάξη και ακόμη

περισσότερο απέναντι στην κοινωνική δικτύωση. Σύμφωνα με τους ερωτώμενους, ο

Έλληνας εκπαιδευτικός προέρχεται από μία μη γόνιμη ενασχόληση με τις νέες

τεχνολογίες, με αποτέλεσμα να μην έχει πειστεί για την αποτελεσματικότητα της

χρήσης της τεχνολογίας στην τάξη. Δεν είναι λίγοι αυτοί που διακατέχονται ακόμη και

από καχυποψία σε σχέση με τις προθέσεις των ατόμων που ασχολούνται με

αντίστοιχα θέματα, ταυτίζοντας τη χρήση της τεχνολογίας με το άσκοπο παιχνίδι και

κάνοντας δηλώσεις του τύπου «πάλι θα παίξετε». Ως αποτέλεσμα των επιφυλάξεων

και της καχυποψίας τους, οι συγκεκριμένοι καθηγητές δεν υποστηρίζουν αντίστοιχες

προσπάθειες ή ακόμη δημιουργούν εμπόδια σε άλλους συναδέλφους τους, που είναι

περισσότερο πρόθυμοι. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι δραστηριότητες του web 2.0

έχουν πολλές φορές χαρακτήρα που ξεπερνά τα όρια του περιεχομένου ενός

μαθήματος ή μιας θεματικής ενότητας.

«Διαπιστώνω καθημερινά ότι το πιο μεγάλο εμπόδιο είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί.

Δεν τους αρέσει καθόλου όταν γίνεται το μάθημα σε μια άλλη τάξη έτσι.»


[15]

«Είναι κάποιοι εκπαιδευτικοί οι οποίοι αντιδρούν αρνητικά, δε θέλουν, δεν

επιθυμούν, δεν εξοικειώνονται, δεν παρακολουθούν τι γίνεται, δεν τους ενδιαφέρει.»

«Ήθελα να κάνω το blog στου σχολείου και συνάντησα πολύ μεγάλες αντιδράσεις απ’

τους συναδέλφους μου. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν τη φιλοσοφία του blog αν και

το εξήγησα με πολύ απλά λόγια και χωρίς να τους κρύψω κάτι. Η όλη αντίδραση

βασίστηκε αποκλειστικά στη διαχείριση του και τον έλεγχο αυτής.»

Επιπλέον, αναφέρθηκε ότι πολλοί εκπαιδευτικοί διακρίνονται από μία νοοτροπία

εσωστρέφειας και απομόνωσης που στέκεται εμπόδιο στην ταχύτητα σύνθεσης και

διάδοσης των επιτυχημένων πρακτικών διδασκαλίας. Οι εκπαιδευτικοί αυτοί δε

χαρακτηρίζονται από την κουλτούρα της συμμετοχής και του διαμοιρασμού, στοιχεία

που αποτελούν προϋποθέσεις για την δημιουργία κοινοτήτων εκπαιδευτικών που

συνεργάζονται, μοιράζονται και προωθούν τις καλές πρακτικές, αντιμετωπίζουν από

κοινού τις δυσκολίες τους ή αναλαμβάνουν δημιουργικές πρωτοβουλίες.

«[ο εκπαιδευτικός] είναι κατά κάποιο τρόπο κλεισμένος στο καβούκι του. ..είναι πάρα

πολύ καλός στη δουλειά του, αλλά τα κρατάει για το εαυτό του. Δεν διαμοιράζεται τις

απόψεις του εύκολα γιατί φοβάται να μην εκτεθεί. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει η

κουλτούρα της συνεργασίας στον Έλληνα εκπαιδευτικό.»

«[ο εκπαιδευτικός] πρέπει να καταλάβει, ότι πρέπει να υπάρξει η κουλτούρα του ότι

είμαστε όλοι μαζί και κινούμαστε προς ένα σκοπό: να βελτιώσουμε την εκπαίδευσή

μας, την εκπαίδευση του μαθητή δηλαδή, την εκπαίδευση ως κοινωνία.»

Σχολική οργάνωση και κουλτούρα

Όσον αφορά το σχολικό περιβάλλον, μέσα από τις μαρτυρίες των εκπαιδευτικών

γίνεται κατανοητό ότι η οργάνωση και οι ιεραρχικές δομές εξουσίας της σχολικής

καθημερινότητας δεν ευνοούν την απαιτούμενη ελευθερία. Αντίθετα χαρακτηρίζονται

από υπερβολικές τάσεις ελέγχου και έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους καθηγητές

(Crook et al., 2008). Πολλοί τόνισαν ότι οι διευθυντές των σχολείων διαδραματίζουν

καταλυτικό ρόλο για κάθε νέα προσπάθεια, ενώ γενικότερα συνήθως είναι

επιφυλακτικοί απέναντι σε δραστηριότητες που αφορούν το συμμετοχικό ιστό.

«Στην αρχή κυρίως αντιμετώπισα προβλήματα από μέρους του διευθυντή που ήθελε

να πάρει άδεια από το παιδαγωγικό ινστιτούτο και που γενικά αντέδρασε.»

«..το αποτέλεσμα ήταν βέβαια να δημιουργούνται συνέχεια προβλήματα και συνέχεια

να καλούμαι από το διευθυντή και να με ρωτάει γιατί έγινε αυτό και πώς έγινε αυτό

και τι συμβαίνει εκεί κ.ο.κ.»

Στάση γονέων

Το νέο βήμα δημόσιας έκφρασης και αλληλεπίδρασης των μαθητών, αποτελεί

ταυτόχρονα πηγή φοβιών για τους γονείς τους, που εκδηλώνουν μια

επιφυλακτικότητα απέναντι σε αντίστοιχες δραστηριότητες λόγω της ενδεχόμενης


[16]

έκθεσης των παιδιών τους στο διαδίκτυο. Οι γονείς προβάλλουν αντιρρήσεις απέναντι

σε τέτοιες πρωτοβουλίες και κρατούν μια σκεπτική στάση απέναντι στην χορήγηση

της άδειάς τους για την συμμετοχή των μαθητών. Αυτό το γεγονός αρκετές φορές

οφείλεται στην ελλειπή ενημέρωση και στην άγνοια των γονέων για το πώς να

καθοδηγήσουν και να ελέγξουν την διαδικτυακή δράση των παιδιών τους (Crook et

al., 2008).

«Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισα είχε να κάνει με την στάση των γονέων,

οι οποίοι ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στην ενδεχόμενη έκθεση των παιδιών τους στο

διαδίκτυο και σε ορισμένους από αυτούς έπρεπε να εξηγήσω την όλη διαδικασία,

γιατί χωρίς την υπεύθυνη δήλωση των γονιών οι μαθητές δεν θα μπορούσαν να

συμμετέχουν …δηλαδή αισθάνθηκαν κάποιο φόβο, αλλά στην συνέχεια βλέποντας τα

αποτελέσματα και το ενθουσιασμό που έδειξαν οι μαθητές, άλλαξαν γνώμη.»

«Πρόβλημα εγώ αντιμετώπισα με αρκετούς γονείς της τάξης, δηλαδή 2-3, οι οποίοι

ήταν αρνητικοί με το διαδίκτυο, ο καθένας για δικούς του λόγους.»

Ασυμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα και το σύστημα αξιολόγησης

Μια ακόμη δυσκολία που εντοπίστηκε είναι η ασυμβατότητα των web 2.0

εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος. Οι

προδιαγραφές και οι στοχεύσεις του αναλυτικού προγράμματος είναι συγκεκριμένες,

οι απαιτήσεις συμμόρφωσης μεγάλες, ο χρόνος περιορισμένος, με αποτέλεσμα να

στενεύουν τα περιθώρια δημιουργικότητας. Στόχος του αναλυτικού προγράμματος

συνήθως είναι η απόκτηση καθορισμένου εύρους αφαιρετικών γνώσεων, που

επικεντρώνονται στο περιεχόμενο του μαθήματος, ενώ από την άλλη πλευρά οι Web

2.0 δραστηριότητες συνήθως αφορούν προβληματικοκεντρικές εργασίες, που έχουν

σαν κύριο στόχο να αναπτύξουν γενικότερες δεξιότητες χρήσιμες για την επίλυση

προβλημάτων (Glud et al., 2010).

«[Το σύστημα της εκπαίδευσης] χαρακτηρίζεται από υψηλή συμβατικότητα κι από

υψηλό αέρα συμμόρφωσης σε κάποιες προδιαγεγραμμένες μεθόδους και

προγράμματα σπουδών χωρίς να υπάρχει ο χώρος για τη δημιουργικότητα και την

απαραίτητη ελευθερία που χρειάζεται για να βγει το ουσιαστικό στην επιφάνεια.»

«Το σύστημα δε θέλει πειραματισμούς και δεν υποστηρίζει τέτοιες προσπάθειες. Δεν

υπάρχει κάποια ελευθερία για το πώς θα οργανώσεις την εκπαιδευτική διαδικασία,

αφού το αναλυτικό πρόγραμμα και οι οδηγίες του σε περιορίζουν.»

Εξαιτίας αυτού, μια ακόμη δυσκολία που δημιουργείται για τους καθηγητές, αφορά

στον τρόπο αξιολόγησης των μαθητευόμενων στις web 2.0 δραστηριότητες (Glud et

al., 2011). Οι στόχοι των web 2.0 δραστηριοτήτων πολλές φορές είναι συλλογικοί, δεν

υπάρχουν συγκεκριμένα και μετρήσιμα γνωστικά αποτελέσματα ενώ διαφέρει και η

προσωπική συνεισφορά κάθε μαθητή ξεχωριστά.


[17]

«Αφού ολοκλήρωσαν τα παιδιά το συζητούσαμε πως θα κάνουμε την αξιολόγηση,

δηλαδή αν τα παιδιά έμαθαν ιστορία. Με τον συμβατικό τρόπο δεν γινόταν.»

Η ιδιαίτερη φύση των web 2.0 δραστηριοτήτων

Ο «χρόνος των δραστηριοτήτων»

Ο συμμετοχικός ιστός ανοίγει μια νέα μάχη με το χρόνο μέσα και έξω από τις

αίθουσες διδασκαλίας, δημιουργεί μια νέα σειρά απαιτήσεων (δημιουργικών τις

περισσότερες φορές) που δεν αντιμετώπισαν στο παρελθόν οι εκπαιδευτικοί. Όπως

αναφέραμε και στις θετικές επιδράσεις για τους μαθητές, οι web 2.0 δραστηριότητες

δεν συμβαδίζουν συνήθως με το παραδοσιακό χαρακτήρα των ωριαίων μαθημάτων,

καθώς σχετίζονται με έργα που ξεπερνούν την ωριαία διδασκαλία, και πολλές φορές

τα πλαίσια της τάξης, του σχολείου, ή ακόμη και της χώρας. Η αλληλεπίδραση με τους

μαθητές επεκτείνεται στη διάρκεια όλης της ημέρας, καθώς τα έργα συνεχίζονται τα

απογεύματα και απορίες, προβλήματα και προτάσεις κατατίθενται με συνεχή ροή

αλλάζοντας το ρόλο και τη χρησιμότητα της ωριαίας διδασκαλίας αλλά και τις

απαιτήσεις από τους εκπαιδευτικούς.

«Αυτό το μοντέλο (του Web 2.0) έχει απαιτήσεις εκτός ωραρίου από τους

εκπαιδευτικούς, και ενέργειες επεκτασιμότητας σε άλλα επίπεδα.»

«Όταν άρχισε όλος αυτός ο κυκεώνας αυτών των τυποποιημένων εξετάσεων

εξαφανίστηκε ο [προσωπικός] χρόνος... Τέθηκε δηλαδή ένα θέμα φοβερής έλλειψης

χρόνου [μέσα και έξω από την τάξη] »

Σημαντικές απαιτήσεις χρόνου για διαρκή ενημέρωση και συμμετοχή

Οι καθηγητές, επίσης, σημείωσαν ότι η ενασχόληση με το Web 2.0 προϋποθέτει

διαρκή εγρήγορση και παρακολούθηση της τεχνολογίας. Τα εργαλεία διαρκώς

αλλάζουν, οι προτάσεις διδασκαλίας πολλαπλασιάζονται, η συμμετοχή των μαθητών

και τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων δημιουργούν συνεχώς διαφορετικές

απαιτήσεις. Όπως αναφέρουν και οι Crook et al (2008), ακόμα και οι καθηγητές που

έχουν τις πλέον άρτιες τεχνολογικές γνώσεις, προβληματίζονται για το χρόνο που

απαιτείται για να σχεδιάσουν τέτοιες δραστηριότητες. Οι καθηγητές έδωσαν

ιδιαίτερη έμφαση στα Προσωπικά Επαγγελματικά Δίκτυα και στην ανάγκη διατήρησής

τους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον όμως πρέπει να βρουν χρόνο και διάθεση για να

προσφέρουν και οι ίδιοι, να μοιράσουν, να συζητήσουν για τις εμπειρίες τους.

«Εμένα μου παίρνει από πέντε μέχρι έξι ώρες το να φτιάξω ένα φύλλο εργασίας στο

ιστολόγιό μου για μία διδακτική ώρα..»

«Σ’ αυτό το θέμα δεν βοηθούν σε μεγάλο βαθμό οι επιμορφώσεις αλλά η στάση του

εκπαιδευτικού που θα πρέπει να βρίσκεται συνεχώς σε εγρήγορση και κινητοποίηση

ώστε να μένει ενημερωμένος.»


[18]

«Ο καθένας μας πλέον δημιουργεί ένα προσωπικό περιβάλλον μάθησης, όπου

μαθαίνει απευθείας από τους πιο άρτια καταρτισμένους στον τομέα του τις

τελευταίες εξελίξεις, αλλά και μπορεί να απευθυνθεί για να ζητήσει βοήθεια ή μια

δεύτερη γνώμη πάνω σε κάποιο θέμα.»

«Απρόβλεπτες» δραστηριότητες

Όπως παρατηρήθηκε, ενώ οι δραστηριότητες του web 2.0 συνδέουν την τάξη με τον

πραγματικό κόσμο και δημιουργούν εξαιρετικές ευκαιρίες, ανοίγουν ταυτόχρονα ένα

παράθυρο εισαγωγής των προβλημάτων του έξω κόσμου στην τάξη. Ακόμα και μετά

από καλή προετοιμασία ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσει

απρόοπτα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Οι καθηγητές θα πρέπει να είναι πάντα

σε ετοιμότητα να ελέγξουν κακές ανατροπές των μαθημάτων τους (Jouneau-Sion &

Sanchez, 2011).

«Είχα κάποιες φοβίες για το γεγονός ότι είσαι online μέσα στην τάξη, έχεις ένα ανοιχτό

παράθυρό σε όλο τον κόσμο και ένα μικρό λάθος μπορεί να φέρει στην τάξη, και μου

έχει συμβεί βέβαια αυτό, εικόνες οι οποίες δεν ήταν αυτές που ήθελα… Σαφέστατα θα

γίνουν και λάθη αλλά σιγά σιγά το οργανώνεις και νομίζω τις παγίδες τις μαθαίνεις

γρήγορα.»

«Υπάρχουν διάφορα εμπόδια, από πολύ μικρά, αλλά που μπορούν να σου

δημιουργήσουν πρόβλημα… εκεί που δεν το περιμένεις οπότε να κρεμαστεί το

μάθημα, μου έχει συμβεί κάποιες φορές.»

Φόβος έκθεσης απέναντι στους μαθητές

Οι εκπαιδευτικοί σημείωσαν ότι αξιοποιώντας τις νέες διαδικτυακές τεχνολογίες,

μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με μια ανατροπή της προσδοκώμενης ισορροπίας: οι

ίδιοι πιθανότατα θα γνωρίζουν λιγότερα από τους μαθητές τους για τη χρήση του

μέσου και συνεπώς θα πρέπει να αποποιηθούν το προσωπείο της αυθεντίας. Ο φόβος

της έκθεσης προς τους μαθητές, μάλιστα, θεωρήθηκε ότι μπορεί να λειτουργήσει ως

ένα βαθμό αποτρεπτικά για την ανάληψη αντίστοιχων δράσεων.

«Ένοιωσα σαν μαθητής που παρακολουθούσε τον μαθητή του,... Για τον μαθητή ήταν

απόλυτα φυσιολογικό αυτό. Είναι τόσο εύκολο να αντιστραφούν οι ρόλοι πλέον.»

«Οι καθηγητές πρέπει να μην φοβούνται ότι οι μαθητές τους μπορεί να ξέρουν

περισσότερα από αυτούς.»

H «ψηφιακή γενιά» δεν είναι τόσο έτοιμη!

Οι εκπαιδευτικοί αναγνώρισαν ότι οι μαθητές ανήκουν σε μια γενιά που έχει

διαφορετική αντίληψη για την έννοια της επικοινωνίας, την απασχολούν ζητήματα

της διαδικτυακής ζωής και της διαδικτυακής ταυτότητας και γνωρίζει περισσότερα

από τους καθηγητές σε σχέση με την τεχνολογία. Όμως, ταυτόχρονα οι περισσότεροι

συμφώνησαν ότι οι δεξιότητες των μαθητών συνήθως περιορίζονται στη χρήση

σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και εργαλείων επικοινωνίας και στη χρήση ψηφιακών


[19]

μέσων (φωτογραφική, κινητό κτλ.). Συνήθως οι δεξιότητές τους δε σχετίζονται με την

ενασχόληση με την τεχνολογία ως μέσο έκφρασης, δημιουργίας και μάθησης. Επίσης,

τόνισαν ότι οι μαθητές δεν έχουν αίσθηση του μέτρου και συναίσθηση των κινδύνων,

ενώ υποφέρουν και από διαδικτυακές «ασθένειες» (π.χ. απόσπαση προσοχής).

«Το ποσοστό των παιδιών που είναι σε ικανοποιητικό βαθμό εξοικειωμένοι είναι

μικρό…θα έλεγα ότι μπορεί να χρησιμοποιούμε τον όρο ψηφιακή γενιά αλλά υπάρχει

ένας ψηφιακός αναλφαβητισμός ή αν θέλεις ετεροχρονισμός.»

«Τα παιδιά ...είναι θύματα πλέον της τεχνολογίας, δεν έχουν την αίσθηση του

μέτρου.»

Σύμφωνα με τους ερωτώμενους, οι μαθητές πολλές φορές αντιδρούν όταν πρέπει να

εξοικειωθούν με διαφορετικά web 2.0 εργαλεία, ενώ δεν έχουν δεξιότητες

σχεδιασμού, συνεργασίας και συντονισμού έργων. Παράλληλα δεν είναι σε θέση να

ελέγξουν τον καταιγισμό ιδεών και πληροφοριών που δέχονται μέσα από την

ενασχόληση τους με τα συγκεκριμένα εργαλεία.

«Λυπεί όμως η ωριμότητα και είναι λογικό γιατί ένα παιδάκι που έχει πρόσβαση στα

πάντα σ’ αυτήν την πληροφορία σε ποιο χρόνο μπορεί να την επεξεργαστεί και να την

αφομοιώσει; Δέχεται καταιγισμό.»

«..το να οργανωθούν και να συνεργαστούν, ενώ φαίνεται εύκολο, είναι πάρα πολύ

δύσκολο.. είχαμε ένα περιστατικό στη συνεργασία μεταξύ μαθητών, οπού

δημιουργήθηκε ένας τσακωμός και προκάλεσε διαμαρτυρίες από τους γονείς..»

Τεχνολογικά προβλήματα

Στα περισσότερα σχολεία υπάρχει ένα μόνο εργαστήριο, το οποίο πρέπει να

μοιράζονται όλες οι τάξεις και όπου παράλληλα πραγματοποιείται το μάθημα της

πληροφορικής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αυτομάτως ένα σύνθετο πρόβλημα

συντονισμού της αξιοποίησης του, αλλά και επίβλεψης-συντήρησης του. Επιπλέον, οι

ηλεκτρονικοί υπολογιστές των σχολείων συχνά δεν είναι αντίστοιχης ποιότητας με

αυτούς που έχουν στο σπίτι τους οι μαθητές, με αποτέλεσμα η εμπειρία τους να είναι

απογοητευτική. Ακόμη, δεν είναι σπάνια προβλήματα συνδεσιμότητας, τα οποία

μπορούν να ανατρέψουν ριζικά και απρόβλεπτα τον διδακτικό σχεδιασμό.

«Δεν μπορείς να μιλάς για Web 2.0 εργαλεία όταν δεν έχεις μια ικανοποιητική

πρόσβαση στο διαδίκτυο ή όταν οι υπολογιστές είναι παρωχημένης τεχνολογίας …Και

οι ίδιοι οι μαθητές όμως είναι απρόθυμοι γιατί θέλουν να κάνουν πράγματα και δεν

μπορούν.»

«Ένα πρόβλημα ήταν η έλλειψη υποδομής. Οι 8 υπολογιστές δεν επαρκούσαν για τους

14 μαθητές μου… αναγκαστικά έπρεπε να δουλέψουν σε ζευγάρια.»


[20]

«Έπειτα υπάρχουν … τεχνικές λεπτομέρειες που αποθαρρύνουν την εισαγωγή νέων

εργαλείων στην τάξη… το εργαστήριο πληροφορικής δεν είναι πάντα διαθέσιμο και

πρέπει να συνεννοηθώ με τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό για να το χρησιμοποιήσω.»

Έλλειψη καθοδήγησης και ευκαιριών κατάρτισης

Πάρα πολλές φορές τονίστηκε η έλλειψη ευκαιριών κατάρτισης και η απουσία

ολοκληρωμένων προτάσεων και κατάλληλου υλικού από το επίσημο εκπαιδευτικό

σύστημα. Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι είναι ιδιαίτερα απαιτητικό να περνούν μόνοι

τους τα στάδια ωρίμανσης της αξιοποίησης της web 2.0 τεχνολογίας χωρίς

υποστήριξη. Χωρίς τις κατάλληλες οδηγίες σχεδίασης δημιουργικών δραστηριοτήτων,

ή κατάλληλα προετοιμασμένες διδακτικές προτάσεις, χάνουν χρόνο, ορισμένες φορές

απογοητεύονται ή εγκαταλείπουν τις προσπάθειές τους.

«Οι καθηγητές δεν έχουν υποστήριξη και δεν γίνονται επαρκείς επιμορφώσεις»

«…υπάρχει μια πληθώρα εργαλείων που εξελίσσονται συνεχώς και οι καθηγητές δεν

γνωρίζουν πως να τα εντάξουν στην εκπαιδευτική διαδικασία.»

«Σε μια ιδανική περίπτωση θα έπρεπε να υπάρχουν κάποιες έτοιμες εφαρμογές,

κάποια έτοιμα καλά παραδείγματα, τα οποία θα έρθουν και θα κουμπώσουν στο

μάθημα του κάθε συναδέλφου, ώστε να μη χρειαστεί ο ίδιος ο συνάδελφος, ο οποίος

δεν ξέρει καν τι είναι τα Web 2.0 εργαλεία, να τα μάθει και να φτιάξει την εφαρμογή.»

6. Web 2.0 εργαλεία: χρήσιμα και για την επαγγελματική εξέλιξη των

εκπαιδευτικών Η εκπαιδευτική χρήση των Web 2.0 τεχνολογιών δεν περιορίζεται μόνο στην βελτίωση

και τον εμπλουτισμό της μαθησιακής εμπειρίας των μαθητών, αλλά επιπλέον βοηθά

σημαντικά και την επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί

χρησιμοποιούν Web 2.0 εργαλεία στον προσωπικό τους χρόνο ως μέσα έρευνας,

δημιουργίας, επικοινωνίας και δικτύωσης, με σκοπό να βελτιώσουν τις διδακτικές

πρακτικές τους και τις τεχνολογικές τους δεξιότητες.

«Η αρχή έγινε με την δημιουργία λογαριασμού mail, και με την ένταξη μου στα social

media( Facebook, Twitter), τα οποία μου άνοιξαν τον δρόμο της επαφής με

συναδέλφους και εκπαιδευτικούς απ' όλο τον κόσμο!»

«Χρησιμοποιώ το Twitter και τα ιστολόγια ως πηγές γνώσης και νέων πληροφοριών.

Τα χρησιμοποιώ για να αλληλεπιδρώ και με άλλους καθηγητές. Συγκεκριμένα είμαι

μέλος του σχολικού δικτύου sch.gr και διατηρώ το δικό μου ιστολόγιο σε αυτό το

δίκτυο, μέσω του οποίου έρχομαι σε επαφή και με άλλους δασκάλους, με τους

οποίους ανταλλάσσουμε εμπειρίες, γνώμες και ιδέες».


[21]

«Μπορείς να έχεις άμεση επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων. Μπορούν άλλοι

εύκολα να σε δούνε, να ανταλλάξεις απόψεις, να πάρεις σχόλια και κριτικές και να

συνεργαστείς. Βασικός λόγος που γίνονται όλα αυτά είναι η συνεργασία και η

δημιουργία δικτύου, είτε προσωπικού είτε επαγγελματικού».

«Καταρχήν έχω κερδίσει το ότι η δικτύωση με άλλους ανθρώπους από την Ελλάδα

αλλά και από όλο τον κόσμο σου δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθείς πρακτικές,

αντιλήψεις, προσεγγίσεις και άλλων ανθρώπων, είτε εδώ είτε και οπουδήποτε αλλού

στον κόσμο και νομίζω ότι αυτό είναι χρήσιμο».

Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν εξαιρετικά σημαντικό ότι μέσω των εργαλείων κοινωνικής

δικτύωσης γίνεται πλέον δυνατή η αλληλεπίδραση με πρωτοπόρους δασκάλους στο

δικό τους γνωστικό αντικείμενο, με άτομα που αποτελούν για αυτούς παραδείγματα

προς μίμηση και πηγές έμπνευσης. Η κοινωνική παρουσία τέτοιων ατόμων αποτελεί

μια ιδιαίτερη πηγή χρήσιμων πληροφοριών, που δε θα μπορούσαν να εντοπίσουν με

μια απλή διαδικτυακή αναζήτηση.

«Το προσωπικό μου δίκτυο μάθησης είναι αρκετά εκτεταμένο και περιλαμβάνει

πολλούς εκπαιδευτικούς και ερευνητές που εκτιμώ ιδιαίτερα, κυρίως από το

εξωτερικό. Θεωρώ, ότι μπορούμε και στην Ελλάδα να αξιοποιήσουμε τις τεχνολογίες

αυτές και να μοιραζόμαστε επιτυχημένες πρακτικές, συμβουλές και να

συνεργαζόμαστε διαρκώς, με σκοπό τη διαρκή αναβάθμιση της εκπαίδευσης που

παρέχουμε στους μαθητές μας».

«Χρησιμοποιώ αρκετά το Twitter, όπου ακολουθώ κάποια άτομα τα οποία θεωρώ

πολύ σημαντικούς στο χώρο μας».

«Ναι , σίγουρα. Για μένα το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι κατεξοχήν αυτού της

αντιγραφής, με την καλή έννοια. Δηλαδή, ένας νέος δάσκαλος για να μάθει θα πρέπει

να έχει πρότυπα που θα τον εμπνέουν και θα του δίνουν ιδέες για το πώς να

οργανώσει το μάθημα, ώστε να γίνει καλύτερος.»

Ένα ακόμα θετικό στοιχείο που τονίζουν οι εκπαιδευτικοί είναι ότι μέσα από τη

δικτύωσή τους με συναδέλφους τους, γεννιέται και ένας διάλογος γύρω από τα

εκπαιδευτικά δρώμενα απέναντι στα οποία καλούνται να διαμορφώσουν στάσεις και

να καταθέσουν προτάσεις.

«Επίσης, έχω αλλάξει και στο πως βλέπω την εκπαίδευση σήμερα. Υπάρχει ανάγκη

κάποια πράγματα να τα βάλουμε μέσα, υπάρχει ανάγκη να εισάγουμε κάποια

πράγματα και να αλλάξουμε την εκπαιδευτική διαδικασία».

«Δηλαδή, εμένα με έχουν βελτιώσει πάρα πολύ και βλέπω πράγματα με μία

διαφορετική προοπτική....Με το Twitter γνωρίζω και βλέπω πράγματα που

εξελίσσονται στις άλλες χώρες και στην Ελλάδα και διαβάζω τα πράγματα τα οποία με

διευκολύνουν, για να αποκτήσω «στάση» σε πράγματα».


[22]

7. Παροτρύνσεις προς συναδέλφους Ποιες είναι οι σημαντικότερες προτροπές των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην

έρευνα προς τους συναδέλφους τους;

Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στη τεχνολογία

Οι συμμετέχοντες στην έρευνά μας τόνισαν ότι χρειάζεται τόλμη στη χρήση των νέων

τεχνολογιών. Υποστήριξαν ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί βρίσκουν πολύ καλή

ιδέα την χρήση τους κατά την διάρκεια του μαθήματος, αλλά λίγοι τολμούν να τις

εντάξουν στις εκπαιδευτικές τους πρακτικές, γιατί φοβούνται την διαδικασία. Για να

σταματήσουν να βλέπουν με καχυποψία τη χρήση της τεχνολογίας μέσα στην τάξη

οφείλουν να γίνουν κυρίαρχοι της ψηφιακής τους ταυτότητας και να αξιοποιήσουν

τον αστείρευτο πλούτο που παρέχει το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα των

εκπαιδευτικών. Η αρνητική στάση, ο φόβος και η καχυποψία χωρίς να υπάρχει γνώση

για το αντικείμενο φέρνει μόνο εμπόδια και παρακωλύει την εξέλιξη στον

εκπαιδευτικό τομέα. Όπως αναφέρουν:

«Να μη φοβούνται την τεχνολογία, να δοκιμάζουν καινούρια πράγματα (οπουδήποτε

κι αν είναι αυτά) για την ανανέωση και των εαυτών τους και των διδακτικών

πρακτικών τους.»

«Αρχικά θα συνιστούσα να αποφασίσουνε να προχωρήσουν στη χρήση της

τεχνολογίας και να την εντάξουνε στη διδακτική τους πρακτική στα όρια, βεβαίως, του

εφικτού και του δυνατού. Δεν θα μπορούσα να πω σε συναδέλφους να προχωρήσουν

στη χρήση πιο σύγχρονων εργαλείων, αλλά τουλάχιστον, σε κάποια βασικά πράγματα

και κάποιες βασικές ευκολίες τις οποίες προσφέρει η τεχνολογία. Θα τους έλεγα να

μην φοβούνται την τεχνολογία και να αποφασίσουν να την αξιοποιήσουν και να τη

χρησιμοποιήσουν.»

Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στη συμμετοχή και το διαμοιρασμό

Ως σημαντικό στοιχείο τονίστηκε η ύπαρξη αλληλοϋποστήριξης ανάμεσα στους

εκπαιδευτικούς. Ο κάθε εκπαιδευτικός πρέπει να νιώθει ότι ανήκει σε μία κοινότητα

που θα τον υποστηρίξει σε οποιαδήποτε δυσκολία. Επιπλέον, είναι σημαντικό

αξιοσημείωτες προσπάθειες ή ακόμη και αρνητικά παραδείγματα, να δημοσιεύονται

ώστε να ενημερώνονται όλοι οι ενδιαφερόμενοι.

«Είναι πολύ πιο ωραίο να μπορούν να ξέρουν τι έκανε ένας καθηγητής έμπειρος, όταν

μπήκε την πρώτη μέρα στην αίθουσα, ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από αυτήν

την εμπειρία.»

«Να χρησιμοποιήσουν εργαλεία Web 2.0, ώστε να μπορούν να μαθαίνουν, αλλά και

ταυτόχρονα να βγάζουν τις απόψεις τους από μέσα από το μυαλό τους προς τα έξω,

για να μπορώ να επωφελούμαι και εγώ, απόψεις και εμπειρίες δηλαδή, με

αποτέλεσμα αυτή η διάχυση της εμπειρίας να μας δώσει καλύτερα αποτελέσματα.»


[23]

Αντιμετώπιση του φόβου της έκθεσης προς τους μαθητές

Η φοβία της έκθεσης προς τους μαθητές μπορεί να ξεπεραστεί αν οι καθηγητές

απαρνηθούν το ρόλο της αυθεντίας στο μάθημα, και αν δώσουν στους μαθητές τη

δυνατότητα να αναλάβουν έναν πιο ενεργό ρόλο κατά τη διδασκαλία. Οι ερωτώμενοι

προέτρεψαν τους συναδέλφους τους όταν διαπιστώνουν ότι ένας μαθητής έχει

αρκετές γνώσεις πάνω σε ένα τεχνολογικό αντικείμενο, να «εκμεταλλεύονται» τις

γνώσεις αυτές για το συνολικό όφελος των μαθητών. Για παράδειγμα, μπορούν να

αναθέτουν ηγετικούς ρόλους ή να χρίζουν βοηθούς τους, τους μαθητές που φαίνεται

να γνωρίζουν κάτι παραπάνω σχετικά με το αντικείμενο που ασχολούνται.

«Έχω πάρει και πολλά απ’ τους μαθητές μου, τους οποίους χρήζω βοηθούς μου ώστε

να μπορέσω να καλύψω την αδυναμία μου πχ όταν φτιάχναμε μια εργασία πριν 3

χρόνια στο σχολείο και μια μαθήτρια που δεν ήταν από τις πολύ καλές, ήξερε τόσο

καλά να χειρίζεται τα media players τα προγράμματα ήχου της επεξεργασίας εικόνων

που πραγματικά ντρεπόμουν, ίσως να έβγαλε και την περισσότερη δουλειά της

εργασίας»

Προσήλωση στους διδακτικούς στόχους

Οι εκπαιδευτικοί σημείωσαν ότι δεν πρέπει οι web 2.0 εκπαιδευτικές δραστηριότητες

να αντιμετωπίζονται ως συμπληρωματικές ή παρεμφερείς εκπαιδευτικές

δραστηριότητες. Πρέπει να εστιάζονται σε συγκεκριμένους διδακτικούς στόχους και

να τους εξυπηρετούν. Με αυτή την προσέγγιση, θα είναι εξίσου χρήσιμες και

σημαντικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τους μαθητές.

«Αυτό που πρέπει να προσέχουν οι καθηγητές, είναι να μην χρησιμοποιήσουν τα Web

2.0 εργαλεία μόνο και μόνο για να πούνε ότι έκαναν κάτι καινούριο, αλλά να

προσπαθούν να πετυχαίνουν και τους διδακτικούς στόχους που θέτουν στο μάθημα.»,

«Στους συναδέλφους μου θα συνιστούσα να θέτουν στόχους και να ψάχνουν να

βρουν τρόπους και εργαλεία που θα βοηθούσαν στην πραγματοποίηση αυτών των

στόχων. Δηλαδή, πιστεύω ότι οι εκπαιδευτικοί δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν

κάποιο εργαλείο και σύμφωνα με αυτό να οργανώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία.

Αντίθετα, θα πρέπει να θέτουν στόχους και να οργανώνουν εκπαιδευτικές

δραστηριότητες και μετά να ψάχνουν με κριτική ματιά και να εντοπίζουν τα

κατάλληλα τεχνολογικά εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να πετύχουν αυτούς τους

στόχους.»

8. Συζήτηση Στο επίκεντρο των Web 2.0 εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων τοποθετείται ο μαθητής,

γεγονός που γεννά την ανάγκη προσαρμογής του ρόλου του εκπαιδευτικού και

αλλαγής των πρακτικών του. Μια διαδικασία που χρειάζεται προσπάθεια, αφού οι

περισσότεροι εκπαιδευτικοί έχουν μάθει να λειτουργούν σύμφωνα με ένα

δασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης, που δεν είναι εύκολο να εγκαταλείψουν. Όπως

χαρακτηριστικά αναφέρουν οι ίδιοι:


[24]

«Είχαμε στο μυαλό μας έναν επιτυχημένο άλλο μοντέλο, το λέγαμε επιτυχημένο, αλλά

επιτυχημένο για εκείνη την εποχή, πριν 30 χρόνια. Αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να

γίνονται μετά από 30 χρόνια. Είναι παράταιρα, είναι τραγικά.»

«Το θέμα είναι ότι εγώ διδάσκω στο Λύκειο, και εκεί η εκπαίδευση έχει ως κύριο

στόχο το πανεπιστήμιο. Οπότε, οι παγιωμένες πρακτικές του παρελθόντος έχουν την

τιμητική τους... Το αποτέλεσμα, βέβαια, ήταν και είναι να διδάσκουμε όπως ακριβώς

μας διδάσκουν και εμάς, οι δικοί μας καθηγητές.»

Οι «πρωτοπόροι» καθηγητές υποστηρίζουν πως αρκετές φορές κατά την διάρκεια της

προσπάθειας ενσωμάτωσης του Web 2.0 στην εκπαιδευτική διαδικασία, αισθάνθηκαν

μόνοι, χωρίς κατάλληλη καθοδήγηση και με κύριο συμπαραστάτη μια περιορισμένη

ομάδα συναδέλφων τους, που μοιράζονται αντίστοιχες εμπειρίες τους μέσα από τα

κοινωνικά μέσα. Όλοι όμως συμφωνούν ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες, μια τέτοια

προσπάθεια είναι απαραίτητη καθώς έχει ουσιαστικά οφέλη για μαθητευόμενους και

διδάσκοντες. Οι web 2.0 εκπαιδευτικές δραστηριότητες φαίνεται να αντιμετωπίζουν

το κίνδυνο ο χαρακτήρας της εκπαίδευσης να καταστεί ιδιαίτερα ασύνδετος με τις

πραγματικές ανάγκες των νέων (Cachia, Ferrari, Ala-Mutka, & Punie, 2010).

Ευχαριστίες Η συγκεκριμένη τεχνική αναφορά δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την ανιδιοτελή και

ιδιαίτερα εποικοδομητική ανταπόκριση των εκπαιδευτικών στην πρόσκλησή μας. Δεν

μας γνώριζαν, δε είχαν λάβει καμία οδηγία από κάποια διεύθυνση και όμως διέθεσαν

πολύ χρόνο και μεράκι για να μας εκφράσουν τις απόψεις τους, να μοιραστούν τις

εμπειρίες τους. Οι φοιτητές του μαθήματος «Τεχνολογίες Κοινωνικής Δικτύωσης στην

Εκπαίδευση» επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από τις συζητήσεις μαζί τους και για αυτό τους

ευχαριστούμε θερμά.

Στην έρευνα, πέρα από τους συγγραφείς συνέβαλαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές:

Αγραφιώτου Κλεονίκη, Δέγγλερη Σοφία, Κυροπούλου Κλεοπάτρα, Μαγκιτούκα

Νορμπέρτα, Μουδατσάκη Ελένη, Παπαβασιλείου Χρήστος, Ραπτοπούλου Χαρίκλεια,

Σταυρίδου Ελένη, Υψηλάντη Κυριακή, Χαλδογερίδης Αγησίλαος.

Βιβλιογραφία An, Y. & Williams, K. (2010). Teaching with web 2.0 technologies: Benefits, barriers and

lessons learned. International Journal of Instructional Technology & Distance Learning,

Volume 7, Number 3.

Borthwick, A., Hansen, R., Gray, L., & Ziemann, I (2008). Exploring essential conditions:

A commentary on Bull et al. (2008). Contemporary Issues in Technology and Teacher

Education, 8(3).

Cachia, R., Ferrari, A., Ala-Mutka, K., & Punie, Y. (2010). Creative Learning & Innovative

Teaching: Final Report on the Study on Creativity and Innovation in Educationin the EU


[25]

Member States. Seville: European Commission - Joint Research Centre -Institute for

Prospective Technological Studies.

Crook, C., Cummings, J., Fisher, T., Graber, R., Harrison, C., Lewin, C., et al. (2008).

BectaReport: Web 2.0 technologies for learning: The current landscape - opportunities,

challenges and tensions. London: BECTA.

Glud, L. N., Buus, L., Ryberg, T., Georgsen, M., & Davidsen, J. (2010). Contributing to a

LearningMethodology for Web 2.0 Learning – Identifying Central Tensions in

Educational Use of web 2.0Technologies. In Networked Learning. Presented at the

Networked Learning Conference 2010, Aalborg.

Jenkins, H., Clinton, K., Purushotma, R., Robison, A. J., & Weigel, M. (2006).

Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education For the21st

Century. Chicago: The MacArthur Foundation.

Jouneau-Sion, C. & Sanchez, E. (2011). Web 2.0 is challenging school. In IIGWE2011-

ICT and Informatics in a Globalized World of Education, IFIP conference, Mombasa.