ÜNLÜLER DÜZ YUVARLAK

Geniş Dar

Geniş Dar

KALIN A I O U

İNCE E İ Ö Ü

Türkçede ünlü harfler yandakitabloda olduğu gibi

sınıflandırılır.

Buna göre “Hasta “metnininilk cümlesindeki ünlüler

şunlardır:A: düz, geniş, kalınİ: düz, dar, inceE: düz,geniş, inceÖ: yuvarlak, geniş, inceÜ: yuvarlak, dar, ince I:düz, dar, kalınU: yuvarlak, dar, kalınO: yuvarlak, geniş, kalınşeklinde gruplandırılır.

ÜNSÜZLER

Sert Ünsüzler

Yumuşak Ünsüzler

Sürekli Ünsüzler

f – h s – ş

ğ – j - l m – n - r v – y - z

SüreksizÜnsüzler

p – ç t – k

b – c d – g

m: yumuşak - sürekli ünsüz l: yumuşak - sürekli ünsüz y: yumuşak - sürekli ünsüz v: yumuşak - sürekli ünsüz z: yumuşak - sürekli ünsüz n: yumuşak - sürekli ünsüz s: sert – sürekli ünsüz d: yumuşak – süreksiz ünsüz r: yumuşak – sürekli ünsüz k: sert – süreksiz ünsüz b: yumuşak – süreksiz ünsüz ğ: yumuşak - sürekli ünsüz t: sert- süreksiz ünsüz ş: sert – sürekli ünsüz h: sert – sürekli ünsüz

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYMAYAN SÖZCÜKLER: YATIYOR IHLAMUR DİYORLARGELİYORLAR KAYNATILIYORGÖRÜYOR KOYUYORLARTAVUK SARIYORLARPİŞİYOR UĞRUYORLAR

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

aile Türkçe sözcüklerde iki ünlü yanyana bulunmaz.

millet Türkçe sözcüklerin başında “m” sesi bulunmaz. Türkçe sözcüklerde iki ünsüz yanyana bulunmaz.

ad Türkçe bir sözcüktür.

saat Türkçe sözcüklerde iki ünlü yanyana bulunmaz.

tren Türkçe sözcükler iki ünsüz ile başlamaz.

plan Türkçe sözcükler iki ünsüz ile başlamaz.

viraj Türkçede sözcük başında v sesi bulunmaz. Türkçede “j” sesi bulunmaz.

jeton Türkçede “j” sesi bulunmaz. “o” sesi ilk hece dışında bulunmaz.

kâtip Türkçede uzun ünlü yoktur.

kâğıt Türkçede uzun ünlü yoktur.

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

ÜNSÜZ DÜŞMESİYÜKSEL-

(yükse-k-l)

ÜNSÜZ BENZEŞMESİ

SINIFÇA(sınıf-c-a)

ÜNLÜ DÜŞMESİİLERLE-

(iler-i-le-) ÜNLÜ TÜREMESİ

AZICIK(Az-I-cık)

ÜNSÜZ YUMUŞAMASI

KAŞIĞI(kaşı-k-ı)

ÜNLÜ DARALMASI

ANLIYOR(anl-a-yor)

ÜNSÜZ TÜREMESİHAK-K-I

SES OLAYLARI

1. “Çok , hanımeli, Çanakkale, Atatürk” sözcüklerinde ünlü

uyumları niçin aranmaz?

Çok Tek heceli sözcüktür.

Hanımeli Birleşik sözcüktür.

Çanakkale Birleşik sözcüktür.

Atatürk Birleşik sözcüktür.

2. “Elma, anne, çamur, tavuk” sözcükleri Türkçe oldukları halde

ünlü uyumlarına niçin uymazlar?

Bu sözcükler eskiden “alma, ana, çamır, tabık” şeklinde

kullanılmış ve sonradan ses değişikliğine uğramıştır.

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

Ekler Kalınlık-İncelik Uyumu Düzlük- Yuvarlaklık Uyumu

-yor uyuyor geliyor yazıyor

-ken gelirken uyurken

bakarken

-ki seninki akşamki

sabahki onunki

-leyin sencileyin sabahleyin

sabahleyin

-mtırak sarımtırak mavimtırak

sarımtırak morumtırak

-gil yengemgil halamgil

annemgil Burcugil

Bu seslerin bulunduğu sözcükler günlükhayatta kullunıldığı için bu sözcükler Türkçeolarak algılanmaktadır.

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

Bu sözcükler Türkçenin ses yapısına uymadığı için halk dilinde değişikliğe uğramıştır.

www.videodershane.com www.edebiyatogretmeni.net

Sözcükler Ses Olayı Sözcükler Ses Olayı

ağarsın (ak+ar) Ünsüz yumuşaması nasıl (ne+asıl) Ünlü düşmesi

toprağa (toprak+a) Ünsüz yumuşaması yurda (yurt-a) Ünsüz yumuşaması

omzunda (om-u-zu) Ünlü düşmesi Kanadını (kana-t-ı-n-ı) Ünsüz yumuşamasıÜnsüz türemesi

orağın( ora-k-ın) Ünsüz yumuşaması kalbe (kal-p-e) Ünsüz yumuşaması

ucundadır (uç-u-n-da) Ünsüz türemesiÜnsüz yumuşaması

erkeğin (erke-k-in) Ünsüz yumuşaması

durağın (dura-k-ın) Ünsüz yumuşaması güzelliğin (güzelli-k-in) Ünsüz yumuşaması

sarpçadır (sarp-ca) Ünsüz benzeşmesi alnına (al-ı-nı) Ünlü düşmesi

kavruluşun (kav-u-rul) Ünlü düşmesi bulutta (bulut-d-a) Ünsüz benzeşmesi

Sözcükler Ses olayı Sözcükler Ses olayıGiderken (gi-t-erken) Ünsüz yumuşaması tavrı-n-ı Ünsüz türemesi

tavrı (tav-ı-rı) Ünlü düşmesi takma-y-acaktın Ünsüz türemesi

Takmayacaktın (takmayacak-d-ın)

Ünsüz benzeşmesi yolu-n-u Ünsüz türemesi

alnına (al-ı-nına) Ünlü düşmesi yolcu-n-un Ünsüz türemesi

bakmayacaktın (bakmayacak-d-ın)

Ünsüz benzeşmesi alnı-n-a Ünsüz türemesi

kaybeden (kay-ı-p-eden) Ünlü düşmesiÜnsüz yumuşaması

biri-n-i Ünsüz türemesi

yaktığı (yak-tı-k-ı) Ünsüz benzeşmesiÜnsüz yumuşaması

bakma-y-acaktın Ünsüz türemesi

imdada (imda-t-a) Ünsüz yumuşaması yakma-y- acaktın Ünsüz türemesi

yakmayacaktın (yakmayacak-d-ın)

Ünsüz benzeşmesi akma-y- acaktın Ünsüz türemesi

düştün (düş-d-ün)

www.videodershane.com

Ünsüz benzeşmesi akmayacak-t-ın Ünsüz benzeşmesi

www.edebiyatogretmeni.net