Barayti ng Wika

DAYALEK Ito ang barayti ng wikang ginagamit ng partikular na pangkat ng mga tao mula sa isang partikular na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon, o bayan.

Gumagamit ang mga tao ng isang wikang katulad ng sa iba pang lugar subalit naiiba ang punto o tono, may magkaibang katawagan para sa iisang kahulugan, iba ang gamit na salita para sa isang bagay, o magkakaiba ang pagbuo ng pangungusap na siyang nagpapaiba sa dayalek ng lugar.

Kahit na iisa ang wika ay may natatanging paraan ng pagsasalita ang bawat isa.

Lumulutang ang mga katangian at kakanyahang natatangi ng taong nagsasalita.

IDYOLEK

Walang dalawang taong

nagsasalita ng isang wika ang bumibigkas nito nang

magkaparehong-magkapareho

SOSYOLEK Nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o dimensyong sosyal ng mga taong gumagamit ng wika.

Kapansin-pansin kung paano makikitang nagkakapangkat-pangkat ang mga tao batay sa ilang katangian.

Ayon kay Rubrico (2009) ang sosyolek ang pinakamahusay na palatandaan ng istratipikasyon ng isang lipunan, na siyang nagsasaad sa pagkakaiba ng paggamit ng wika ng mga tao na nakapaloob dito batay sa kanilang katayuan sa lipunan at sa mga grupo na kanilang kinabibilangan. Para matanggap ang isang tao sa isang grupong sosyal, kailangan niyang matutunan ang sosyolek na ito.

ETNOLEK Barayti ng wika mula sa mga etnolongguwistikong grupo.

Ang salitang etnolek ay nagmula sa salitang etniko at dialek.

Taglay nito ang mga salitang nagiging bahagi na ng pagkakakilanlan ng isang pangkat-etniko

Halimbawa:Vakuul = tumutukoy sa gamit ng mga Ivatan na pantakip sa ulo sa init man o sa ulanBulanon= full moonAng paggamit ng mga Ibaloy ng SH sa simula, gitna at dulo ng salita tulad ng shuwa(dalawa) sadshak (kaligayahan), pershen (hawak)

REGISTER Naiaangkop ng

nagsasalita ang uri ng wikang ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap.

PIDGIN Ang pidgin ay umusbong na bagong wika o tinatawag sa Ingles na ‘nobody’s native language’ o katutubong wikang di pag-aari ninuman.

Nangyayari ito kapag may dalawang taong nagtatangkang mag-usap subalit pareho silang may magkaibang unang wika kaya’t di magkaintindihan dahil hindi nila alam ang wika ng isa’t isa.

CREOLEAng wikang nagmula sa pidgin ay nagiging likas na wika o unang wika na ng batang isinilang sa komunidad ng pidgin. Nagamit na ito ng mahabang panahon, kaya’t nabuo ito hangggang sa magkaroon ng pattern o mga tuntuning sinusunod na nag karamihan. Ito ngayon ang creole, ang wikang nagmula sa isang pidgin at naging unang wika sa isang lugar.

HETEROGENOUS AT HOMOGENOUS NA

WIKAWalang buhay na wika ang maituturing na homogenous dahil ang bawat isa ay binubuo ng mahigit isang barayti.

Masasabing homogenous ang wika kung ang lahat ng gumagamit nito ay pare-parehong magsalita.

Subalit hindi ganito ang wika dahil nagkakaroon ito ng pagkakaiba-iba kaya’t ipinakikita nito ang pagiging heterogenous at ang barayti ng wika ang patunay nito.