FINLANDIA

REPUBLIKA FINLANDII

SUOMI

Hymn: Maamme (Nasz Kraju)Sowa: Johan Runeberg (1846)Muzyka: Fredrik Pacius (1848)

Widok z satelity

Podzia administracyjny (19 regionw, 320 gmin)

ZNAKI ROZPOZNAWCZE FINLANDII:

Nokiasaunaskoki narciarskieopiekuczy system socjalnywymienita edukacjaspoeczna rwnozaawansowanie technologiczne

GEOGRAFIA Powierzchnia: 338 tys. km2w tym 33,6 tys km2 wody rdldoweDugo granic: z Rosj 1313 km, z Norwegi 729 km, ze Szwecj 586 kmDugo wybrzea 1250 km (bez wysp)Najwyszy punkt: Haltiatunturi 1328 m n.p.m.Liczba jezior: 187 tys., z tego 55 tys. ma powyej 200 m szerokociNajwiksze jezioro: Saimaa 1377 km2

6

GEOGRAFIACzas w Finlandii jest pniejszy o 1 godzin Powierzchnia lasw: 70%Bagna i torfowiska: 20%W Laponii wystpuje zjawisko nocy polarnej, ktra na kracach pnocnych trwa 51 dni

7

KLIMATCz poudniowa jest w strefie klimatu umiarkowanego chodnego przejciowego, Laponia to klimat okoobiegunowy polarnyrednia temperatura lipca na poudniu wynosi ok. 17 oC, Maksymalna temperatura zanotowana w Finlandii to 37,2 oC (Liperi k. Joensuu w 1914r)Na poudniu jest rednio 20-25 dni w roku z temperatur powyej 25 oCRoczna suma opadw jest podobna do polskiej, maksimum opadw przypada na sierpie

8

PRZYRODANajwikszy skarb i gwna atrakcja Finlandii. Tysice jezior, lasy, a na pnocy tundra i to wszystko jeszcze naprawd dzikie, mao tknite rk czowieka.Na poudniu wikszo lasw jest wasnoci prywatn, i kultywowana jest gwnie na potrzeby przemysu drzewnego.Przyroda jest dobrem wsplnym, co znaczy e kady ma wstp wszdzie, bez wzgldu na to, do kogo naley dany teren. Wszdzie mona tez zbiera owoce lene, jagody, borwki, maliny czy grzyby.

Wycieczki pieszeBardzo dobrze oznakowane i przygotowane trasy piesze (nawet w deszczowe lato niekoniecznie bdziemy brodzi po kostki w bocie).Drewniane chaty, gdzie mona za darmo przenocowa. (z drewnem na opa do ogrzania domku czy te rozpalenia ogniska na zewntrz).

LUDNOLiczba ludnoci: 5 400 tys.Gsto zaludnienia: 16 os./km2rednia dugo ycia: K 82 lata, M 75 latWspczynnik feminizacji wynosi 105Zatrudnienie: 71% usugi, 26% przemys

15

Religie:

Ok. 80% Finw naley do jakiego Kocioa, najwicej zwolennikw ma luteranizm 76%, prawie 2% osb to zielonowitkowcy, a 1% wyznaje prawosawie,tylko 2% luteran chodzi do kocioa co tydzie, 10% raz na miesic, reszta od wita20% osb nie deklaruje adnego wyznania

Religia jest tu spraw prywatn, o ktrej si raczej nie rozmawia i jej nie eksponuje.

18

NAJWIKSZE MIASTAHelsinki - 580 tys.Espoo 242 tys.Tampere 210 tys.Vantaa 196 tys.Turku 175 tys.

Joensuu 73 tys. (+ ok. 12 tys. studentw)

JoensuuWsprzdne: 62 36N 29 46EStolica regionu Pnocna KareliaLudno: 73 tys.Pooone na rzek Pielisjoki oraz nad jeziorem Pyhaselka (pow. 361 km2)Zaoone w 1848 r przez cara Mikoaja I RomanowaPodstaw rozwoju by handel i przemys drzewnyMiasto zostao nazwane Len Stolic Europy

JZYKIfiski (93% mieszkacw) szwedzki (5%)laposkirosyjskiestoski90% Finw posuguje si j. angielskim

JZYKIJzyk fiski naley do podgrupy jzykw uralskich razem z estoskim i wgierskim, ktre jako nieliczne nie s jzykami indoeuropejskimi na naszym kontynencie. Jest to jzyk aglutynacyjny, polegajcy na stosowaniu ronego rodzaju afiksw okrelajcych funkcj skadniow wyrazu w zdaniu. Np.:sana (sowo)sanassa (w sowie)sanassani (w moim sowie)sanassanikin (te w moim sowie)

PODSTAWOWE ZWROTY JZYKA FISKIEGO

Dzie dobry (rano / w cigu dnia / wieczorem) - Hyv huomenta / Hyv piv / Hyv ytDo widzenia - NkemiinProsz - PyydnDzikuj - KiitosPrzepraszam - AnteeksiGdzie jest...? - Miss on...?Tak - KyllNie - EiNie rozumiem - En ymmrr

WADZEW Finlandii obowizuje system parlamentarno-gabinetowy (od 2000r)

Prezydent: Sauli Niinisto (od marca 2012) wczeniej przewodniczcy parlamentu, minister i wicepremier, prezes Fiskiego Zwizku Piki Nonej, z wyksztacenia prawnik

WADZEPremier: Alexander Stubb (od czerwca 2014) wczeniej minister finansw, eurodeputowany, doradca przewodniczcego KE, studiowa nauki polityczne w USA, kultur i j. francuski na Sorbonie, a nastpnie uzyska tytu doktora ekonomii

Parlament (Eduskunta) wybierany co 4 lata w wyborach powszechnych, liczy 200 osb

Znani Finowie:Janne Ahonen skoczek narciarskiMatti Hautamki skoczek narciarskiMatti Nyknen skoczek narciarskiMika Hkkinen kierowca Formuy 1Kimi Rikknen -kierowca Formuy 1Linus Torvalds twrca systemu operacyjnego LinuxJean Sibelius kompozytorCarl Gustaf Emil Mannerheim dowdca wojskowy w czasie I i II wojny wiatowej, prezydent(1944-1946)ZESPOY MUZYCZNE:The Rasmus, Apocalyptica, Nightwish

WARTO ZOBACZYPark Narodowy Linnansaari na wodach Haukivesi, czci jeziora Saimaa. Obejmuje on wody jeziora wraz z archipelagiem wielu wysp i wysepek rozrzuconych nieregularnie na wodzie.

Zamek w Savonlinnie - Olavinlinna jeden z najlepiej zachowanych zamkw redniowiecznych w Europie Pnocnej

W Krainie Wielkich Jezior i w okolicy Savonlinny nie wolno pomin Kerimki, - najwikszy na wiecie, barwnie malowany drewniany koci luteraski.

HistoriaW IX w. plemiona Suomi, Hame i Karelw tworz zwizki przedpastwowe1249 r. po wyprawie krzyowej szwedzkiego hrabiego Birgera Finlandia traci niepodlego1323 r. podzia Finlandii midzy Szwecj i Nowogrd1617 r. Szwecja zaja cay teren Finlandii oraz Kareli1809 r. Szwecja przegraa z carem wojn o Finlandi, ktra na 110 lat trafia pod rosyjskie panowanie1812 r. now stolic zostaj Helsinki,Podczas okupacji rosyjskiej: po raz pierwszy opublikowano Kaleval, wykonano publiczne hymn narodowy Maamme, wprowadzono zamiast rubli fiskie marki, powstao wiele fabryk papierniczych i meblarskich, car Aleksander II zrwna jzyk fiski ze szwedzkim.

Historia1917 r. Finlandia ogasza niepodlego1944 r. wojska sowieckie wkroczyy do Finlandii ale dziki zrcznej dyplomacji podpisano zawieszenie broni. Finowie utracili jednak Kareli i Petsamo, musieli rwnie paci odszkodowania wojenne.1952 r. Igrzyska Olimpijskie w Helsinkach1991 93 gboki kryzys gospodarczy po upadku ZSRR1995 r. przystpienie Finlandii do Unii Europejskiej2002 r. przyjcie waluty euro

Finlandia nie jest czonkiem NATO

FINOWIE I ICH OBYCZAJERWNO PCIFinlandia bya pierwszym krajem, ktry zagwarantowa kobietom prawo do gosowania (1906). Rok pniej 9% skadu parlamentu stanowiy kobiety. Obecnie jest ich okoo jednej trzeciej.Protekcjonalne traktowanie kobiet jest bardzo le widziane. Zwyczajowe powitanie skada si z ucisku doni i bezporedniego spojrzenia w oczy, bardzo rzadko z caowania i przytulania.

Etykieta i zwyczajeGeneralnie, Finowie s maomwni, co znaczy, ze odzywaj si dopiero gdy naprawd maja co do powiedzenia.Nie zdziwcie si tez, jeli wchodzca do pokoju osoba nie wypowie adnego sowa powitania.Odwiedzajc kogo w domu, pamitajcie aby zdj buty. Odnonie odwiedzin w domu, spontaniczne wizyty s tu raczej rzadko praktykowane, przewanie najpierw naley zadzwoni i umwi si.Jeli kto jest przyzwyczajony do polskiego zwyczaju pozdrawiania si na szlakach turystycznych to tu moe mu go brakowa ludzie mijaj sie bez sowa.

Etykieta i zwyczajeDla Finw bardzo wane s mocne, oparte na zaufaniu i uczciwoci, stosunki midzyludzkie.Wikszo Finw zawsze szczerze mwi to co myli, co obcokrajowcom moe wyda si czasem nieuprzejme.Finowie znani s te ze swego zdroworozsdkowego sposobu mylenia, a ich zdolno do chodnego spojrzenia na sprawy sprawia, e znani s jako doskonali negocjatorzy. Dowodem moe by laureat pokojowej nagrody Nobla - Martti Ahtisaari.Finlandia to jeden z najuczciwszych i najmniej skorumpowanych krajw na wiecie. Prawo jest tu wite, cho zdarzaj si oczywicie wyjtki, jak wszdzie.

Etykieta i zwyczajeNa poudniu i zachodzie kraju mieszka mniejszo szwedzka, ktra oprcz odmiennoci jzykowej, zachowuje te odrbno kulturow. Generalnie uwaa si, e szwedzcy Finowie s bogatsi i lepiej sytuowani ni fiscy Finowie.Finowie okrelaj siebie za pomoc trzech s i wymieniaj jednym tchem: sauna, Sibellius i sisu. To sisu to cecha narodowa, ktra pozwolia im przetrwa pokolenia w trudnych warunkach przyrodniczych i politycznych. Na sisu skada si: determinacja, wytrwao, upr, ogromna sia woli. Taki ukad cech wywouje pewien dystans i sprzyja niezalenoci.

FINOWIE I ICH OBYCZAJEALKOHOLStereotyp o agodnym, dbajcym o zdrowie, zapewniajcym bezpieczestwo obywateluFinlandii nie zawsze si sprawdza. W rzeczywistoci Finowie sporo pij, a jak wypij, to si awanturuj. Alkohol w kraju reniferw jest drogi, std co weekend odbywaj si masowe wycieczki po zaopatrzenie do Tallina. Naley pamita, e w zwykych sklepach kupimy alkohol tylko do 4,5% i to tylko do godziny 21. Po wysoko procentowe trunki naley uda si do sklepu monopolowego kontrolowanego przez pastwo(Alko)(otwarte w tygodniu do 20.00, w sobot do 18.00, a w niedziel zamknite).

FINOWIE I ICH OBYCZAJEOPIEKA SPOECZNA System opieki spoecznej naley do najbardziej rozwinitych na wiecie. Bezdomni, bezrobotni, mieszkajcy z dala od miasta oraz matki samotnie wychowujce dzieci yj jak pczek w male. Niestety skutkuje to najwikszym w Europie odsetkiem rozwodw - tak koczy si a 50 procent maestw.

FINOWIE I ICH OBYCZAJEFORMALNE SPOTKANIA

Dla Finw istotne s naukowe i zawodowe tytuy, ktrych naley uywa w formalnych okolicznociach.Wane jest rwnie zwracanie si wwczas do rozmwcw w drugiej osobie liczby mnogiej.Mwienie sobie po imieniu jest postrzegane za przejaw duej bliskoci.

KULTURA

SAUNAKto chce zasmakowa prawdziwej Finlandii powinien cho raz troch si spoci. Najlepiej w takiej prawdziwej saunie, z piecem, w ktrym pali si drewnem, z brzozowymi gazkami do okadania ciaa, a jezioro, w ktrym mona si ochodzi jest tu pod drzwiami. Prawie kady Fin ma tak saun, tu obok tradycyjnego maego domku w lesie (mkki). Sauna to nie tylko fizyczne, ale take duchowe oczyszczenie, dlatego jest to tez obowizkowy rytua wigilijny.

LITERATURAPrzez wieki bya pod wpywem kulturowym Szwecji (po Szwedzku napisano nawet hymn)Do XVII w. caa literatura bya cile religijnaMoment zwrotny to Kalevala uznawana za epos narodowy, opublikowana w 1835r. Jest to zbir starych pieni (tzw. run) i legend opracowanych przez Eliasa Lonnrota. Poemat obejmuje okres od stworzenia wiata do redniowiecza i skada si z rnych wtkw, dziejcych si w wiecie baniowym i realnym. Opisuje on ycie i czyny ludowego bohatera Vinminena oraz walk dwch wrogich plemion o Sampo mityczny mynek szczcia. (28 lutego Dzie Kalevali wito fiskiej kultury)Tove Jansson stworzya wiat Muminkw

MUZYKATANGO. W Seinjoki, odbywa si co roku Festiwal Tanga, na ktrym midzy innymi wybierany jest krl i krlowa tanga. Tango tak mocno zakorzenio si w fiskiej kulturze, e mona mwi o specyficznym gatunku tanga fiskim tangu. Szczeglnie dla starszej czci Finw jest to ulubiona muzyka i forma rozrywki.Finlandia znana te jest z upodobania do cikiej muzyki, rocka i metalu. W lecie odbywa si w caym kraju mnstwo festiwali tych gatunkw muzycznych.W lipcu na cay miesic oywa Savonlinna dziki fanom muzyki operowej, ktrzy cigaj tu na Savonlinna Opera Festival.

WITAOprcz Boego Narodzenia, ktre jest tu witem bardzo rodzinnym (gwnym daniem wigilijnym jest ogromna pieczona szynka), oraz Wielkanocy, typowo fiskie wita to z pewnoci:Juhannus (wolny dzie od pracy), czyli Noc witojaska najduszy dzie w roku. Obchodzi si ten dzie bardzo hucznie. Tradycj jest palenie duych ognisk i obowizkowa sauna.wito Niepodlegoci, obchodzone 6 grudnia. W zamku prezydenckim odbywa si wtedy wielki bal. ledzenie go na ywo w telewizji jest gwn rozrywk zwykych (tzn. nie zaproszonych na prezydencki bal) ludzi w tym dniu.

WITAObchodzi si te Vappu, czyli nasze wito pracy 1 maja. Wikszo wit wicych si z dniami wolnymi od pracy, rwna si ze spoywaniem ogromnych iloci alkoholu.

KUCHNIAJedzenie fiskie odzwierciedla fisk mentalno proste i skromne, wykorzystujce dary natury.Je si tu sporo chleba do wszystkiego nawet do drugiego dania.Zupy takie jakie znamy w Polsce, jako pierwsze danie raczej nie istniej. Jeli zupa to gsta i stanowica danie samo w sobie.Finowie jedz sporo ziemniakw, misa i ryb, i pija niezliczone litry mleka.

KUCHNIAKady Fin uwielbia pieczone kiebaski, ktre z kiebaskami jakie znamy w Polsce maja mao wsplnego przypominaj raczej grube parwki. Taka kiebaska (makkara) to obowizkowa przekska po saunie czy na pikniku.

Z jedzenia typowo fiskiego koniecznie trzeba sprbowa misa renifera, osia i ryb ososia i maych rybek zwanych tu muikku. Godny polecenia jest te ser oraz chleb po fisku nazywa si to juustoleip czyli chleb serowy.

KUCHNIA

Karjalanpiirakat - Pierogi karelskie- potrawa mczna, rodzaj paskiego pieroga otwartego, skadajcego si z dwch warstw: spodniej, z ciasta z maki pszenno-ytniej, oraz wierzchniej, wykonanej z pure ziemniaczanego lub gotowanego ryu. Podaje si na gorco, czsto z voimuna paisti - smarowida wykonanego z jajek i masa

PODSUMOWANIENarodowy charakter Finw czsto opisuje si jako poczenie germaskiej pracowitoci ze sowiask melancholi. Finowie znani s ze swej bezporednioci i upartoci.We wspczesnej Finlandii panuje poszanowanie dla rwnoci, liberalizmu oraz oddanie idei pastwa opiekuczego. Wany jest rwnie protestancki etos pracy i wiara w znaczc rol powszechnej edukacji.

Do zobaczenia w Finlandii !