IKATLONG BAHAGI NG ARALIN 5:

ANG PAMAHALAANG KOLONYAL NG ESPANYA

Ang Pamahaalang Kolonyal ng Espanya

May sariling pamahalaan na ang mga katutubong Pilipino bago dumating ang mga Espanyol ngunit nabago ito.

May mga pamahalaang barangay at sultanato sila. Ang mga ito ay inalis ng mga Espanyol at pinalitan ng pamahalaang kolonyal nang masakop nila ang ating mga lupain.

Ang dating pamahalaang barangay ng ating mga ninuno ay napalitan ng pamahalaang sentralisado.

Napailalim sa kapangyarihan ng mga espanyol ang ating mga ninuno. Ang hari ng Espanya ang humirang ng mga gobernador-heneral at iba pang mga opisyal ng pamahalaan ng pilipinas

Ang pamahalaang sentral na itinatag ng Espanya sa Pilipinas ay pinamumunuan ng gobernador-heneral. Tumatayo siya bilang kinatawan ng hari ng Espanya sa ating bansa. Siya ay ang pinakamataas na opisyal at nagpapatupad ng mga batas na galing sa Espanya. Siya ang tagapangasiwa ng pamahalaang sentral at lokal sa Pilipinas. May kapangyarihan siyang humirang at magtanggal ng opisyal ng pamahalaan at mga pari ng mangangasiwa sa mga parokya, maliban sa mga hinirang ng hari.

Ang kanyang mga kilos ay sinusubaybayan ng Residencia at Visitador.

Dalawa ang sangay ng pamahalaang itinatag ng mga Espanyol sa Pilipinas: ang tagapagpaganap o ehekutibo at ang panghukuman o hudikatura.

Ang lehislatibo o tagapagbatas noon ay nasa Espanya. Nanggagaling pa sa hari ng Espanya ang mga batas mga kautusang ipinatutupad ng gobernador-heneral sa Pilipinas.

ANG ROYAL AUDIENCIA

Ang Royal Audiencia o Kataas-taasang Hukuman ay itinatag upang ang mga Katiwalian, pang-aabuso, at pang-aapi ng nanunungkulan sa pamahalaan ay maihabla rito. Ang Gobernador-heneral ay ang pinuno ng Royal Audiencia.

ANG PAMAHALAANG PANLALAWIGAN

Naipasailalim sa kapangyarihan ng mga Espanyol

ang malaking bahagi ng Pilipinas. Ito ay kanilang

pinaghati-hati sa mga lalawigan at purok.

Dalawang uri ng lalawigan ang itinatag ng mga

espanyol: encomienda at corregimento.

ANG PAMAHALAANG PAMBAYANAng mga lalawigan ay nahati sa Pueblo o Bayan. Pinamumunuan ng Gobernadorcillo ang bayan. Katulong niya sa pamamahala ng kanyang nasasakupan ang mga mababang kawani at mga teniente tulad ng: teniente de justicia na mamamahala sa mga kaso; teniente de policia na namamahala sa mga pananim at hayop.

Ang gobernadorcillo ay inihalal ng mga mamamayang may-asawa. Nang lumaon, inihalal siya ng labindalawang cabeza de barangay at ng gobernadorcillo na kanyang papalitan. Ang pagka-gobernadorcillo ang pinakamataas na posisyon na maaaring makamtan ng isang Pilipino ngunit kadalasang nasa kamay ng mga Espanyol.

ANG ENCOMIENDA

Ang paglilipat ng karapatan ng hari sa sinumang Espanyol o institusyon na mag-aari ng lupain ay itinatawag na encomienda. Encomiendero ang tawag sa binibigyan ng karapatan na humawak sa encomienda. Tungkulin niyang pangalagaan ang kapakanan ng mga mamamayang nasasakupan niya laban sa mga kaaway, panatilihin ang kapayapaan at kaayusan, at tulungan ang mga misyonero na mapalaganap ang Relihiyong Katoliko.

ANG PAMAHALAANG PANLUNGSOD

Noong ika-17 daantaon, naitatag na ang mga pamahalaang panlungsod sa iba’t ibang lugar sa Pilipinas. Ang mga lungsod ang sentro ng kabihasnan at kalakalan. Ang pamahalaan ng isang lungsod ay tinawag na AYUNTAMIENTO at pinamamahalaan ng dalwang alkalde ordinaryo, anim hanggang labindalawang konsehal o REGIDORES, isang ALGUACIL MAYOR o hepe ng pulisya, isang kalihim, at iba pang kawani ng pamahalaan.

ANG PAGMAMAY-ARI NG LUPA

Nang masakop na ng mga Espanyol ang ating bansa, idineklara nilang pagmamay-ari ng hari ang lahat na lupa. Ang bawat naging Kristyanong katutubong pamilya ay inatasang sakahin ang apat hanggang limang ektarya ng lupa. Sila ay hindi nagmamay-ari ng lupa o land-owner kundi tagahawak lamang ng lupa na hindi nabigyan ng lupa o landholder. Ayon sa batas ng mga kolonyalistang Espanyol, hindi maaaring magmamay-ari o magbebenta ng lupa dahil ang mga lupa ay pag-aari ng Espanya.