مهرداد حدیدی، دانشجوی کارشناسی ارشد: تهیه کنندهمطالعات انتقادی در ارتباطات جمعی

زندگی نامه

Noamچامسکینوآمآورام Chomskyدراپنسیلوانیفیالدلفیا،در۱۹۲۸دسامبر۷درنظریه پردازوآنارشیستفیلسوفزبان شناس،چامسکی.آمددنیابهتبارروسویهودیخانواده

توردسویمعروفنظریه.می شودیادمدرنزبان شناسیپدرعنوانبهاواز.استآمریکاییالتمقا.کردایجادمعاصرزبان شناسیدرانقالبیمیالدی۶۰دههدرکهاستگشتاری-زایشی

.دگردیزبانروانشناسیعرصهدرنوینیپژوهش هایآغازگرچامسکینوامکتاب هایو.داردآمریکامتحدهایاالتدولتخارجیسیاست هاینقددرمتعددیمقاالتویهمچنین

.استآمریکاستماساچوتکنولوژیموسسهزبان شناسیوفلسفهدپارتمانبازنشستهاستادوی

مدل پروپاگانداودالیلویسبهجامعهیکعقایددادنقرارتاثیرتحتهدفشکهاستارتباطازشکلیپروپاگاندا

.باشدمفیدگروهییاشخصبرایکهاستجوانبیدر-ستاشدهتوطئهتئوریبهمتهممخالفینطرفازکهوجودیبا–مفهومیمدلیپروپگاندامدل

ونهچگمی دهدنشانواستشدهارائهچامسکینواموهرمانادواردتوسطکهاستسیاسیاقتصادکهاستایندنبالبهمدلاین.می کندعملعمومیرسانه هایدرمند،نظامسوگیریشاملپروپاگاندا،

وجتماعیااقتصادی،سیاست هایبرایرضایتچگونهومی شوندپروپاگاندایزمردمچگونهدهدنشان.می شود"ساخته"پروپاگانداایناساسبرمردمذهندرسیاسی

ازاستفادهباهچگونسیاستمدارانومی کننددستکاریرامردمذهنچگونهرسانه هاکهاستامراینتوضیحدنبالبهمدلاینبرنظریه،ایندر.«می سازند»مردمعمومذهندررااجتماعیواقتصادیسیاسی،رضایت هایدستاینازسیاسی ایتبلیغاتترلکنوتعیینراخبریرسانه هایدراخبارارائهنوعکهدارندوجود«فیلتر»دسته5می شوداستداللشد،گفتهآنچهاساس

:ازعبارتندفیلترپنجاین.می کنند

رسانهمالکیت1.

رسانهدرآمدمنابع2.

جمعیارتبطوسایلخبریمنابع3.

مواخذه4.

کمونیستیضدایدئولوژی5.

۱۱ازبعدهککتابشانازنسخه ایدرهرمنوچامسکی.هستندبقیهازمهمترشده،اشارهآنهابهاینجادرکهاولیفیلترسهایدئولوژیردندکخاطرنشانآنهاچندهردادند؛تغییر«تروریسم وتروربامبارزه»بهراعاملپنجمینکردند،منتشرسپتامبر

.می کنندعملیکسانینحوبهدوهرتروریسمبامبارزهوکمونیسم ستیزیهمدیگریکشورهررسانه هایبرایعامل5اینگفته انداماکرده اند،ذکرآمریکارسانه هایبرایبیشتررافیلترهااینآنها

.می کندصدق

غامادشرکتهایوبزرگهایشرکتازبخشیاصلیهایرسانهکهآنجاازاندمدعیچامسکیوهرمنباسدرمیعمومبهمجاریاینازکهاطالعاتیهستند؛(الکتریکجنرالوهاوسوستینگمانندشدهمیالیتفعهارسانهسنتیهایمرزازترفراشدتبههاشرکتاین.داردسوگیریهاآنعالیقبهتوجهبهمردممعموبهخاصاطالعاتیدرزبااستممکنکهدارندزیادیبسیارمالیعالیقبنابراینوکنندهمهازبیشندزمیآسیبرسانهصاحبهایشرکتمالیعالیقبهکهاخباریتفاسیراینبا.بیفتدخطر.گیردمیقرارسانسوروسوگیریمورد

بایستیمهارسانهبیشتر.استتجاریهایآگهیطریقازآمدهدستبهدرآمدپروپاگاندامدلفیلتردومینهاروزنامهمنبعاینبدوندهند؛پوششراخودتولیدهایهزینهبتوانندتاکنندجذبتبلیغاتزیادیمقدار

زنامهرودارد؛جریانهادهندهآگهیجذببرایهارسانهمیانسختیرقابت.هستندقیمتافزایشبهمجبورنبود.داردقرارخودرقیبازتریضعیفشدتبهموقعیتدرکرده،جذبخودرقیبازکمتریتبلیغاتکهای

.ودبهاروزنامهایننابودیعواملدیگرازبیستونوزدهقرنمردمیهایرونامهبرایراهاینازدرآمدمنابعتحصیلقشرعنوانبهالبتهکه–کنندمیخریداریراروزنامهکهشدهتشکیلثروتمندیخوانندگانازمحصول

خدمتآنانهبروزنامهکهاصلیکارگزارانکهحالیدر-شوندمیگرفتهنظردرمردمیگیرندهتصمیموکردهچیزیخوداخبارتر،فیلایناساسبر.کنندمیتبلیغمحصوالتشانآگهیبرایکههستندهاییشرکتکندمیواستصلیامتنآگهی.نیستهاآگهیدیدنبرایگیرتصمیمومرفهخوانندگانجذببرایکهفیلتریجزتضاددرخریدهوایوحالباکهاخباری.کندجلبخودبهراخوانندگانتاگیردمیخودبهشکلیگونههر

کلهبیاوشودمیراندهحاشیهبهدهد،مینشانرازوالبهروکهجهانیازتصویریکهاطالعاتییااستوالتیمحصخودکنندمیخریداریراروزنامهکهمردمیکهداردمیبیانتئوریاین.شودمیگذاشتهکنار

.دارندایحاشیهماهیتیاخبارخودوشوندمیفروختهدهندگانآگهیبهکههستند

یستیهمزدرجمعیهایرسانه".دارداشارهجمعیهایرسانهخبریمنابعبهفیلترسومینهایرکتشحتی".دارندقراردوجانبهمنافعواقتصادیالزاماتبااطالعاتقدرتمندمنابعبا

خودمنابعبراینبنا.بفرستندخبرنگارجاهمهبهنمی توانندسیبیبیمانندبزرگایرسانه:ندکنمیمتمرکزداردوجودمهماخبارشدنحادثبرایبیشتریاحتمالکهجاهاییبررا

یدگاهدازاطالعبرایمثالبرای.اخباردیگرمرکزیهایترمینالوپنتاگونسفید،کاخنیازیوسخنگوییاوزیرنخستشخصسخنانبهخبرنگارانبریتانیا،دردولترسمی.وندشمیشناختهاهمیتپراخبارمعتمدمنابععنوانبهنیزتجاریهایشرکت.دارند

ازتاسممکندهندمیقرارانتقادموردرارسمیمنابعاینکهخبرنگارانیوسردبیرانمقالهدرجازهرسانبنابراین.شوندداشتهبازرسانه شانبرایحیاتیمنابعاینبهدسترسی

.کندمیامتناعکند،مینقدرااست،متکیآنهابهکهخبری،منابعاینکههایی

یاناتببهمنفیبازخوردعنوانبهراآنچامسکیوهرمانکهاستمواخذهفیلترچهارمینبهونگوناگهایشکلتواندمیمواخذه.دانندمیتلویزیونورادیویهابرنامهیارسانهپیشنهادیحلوایحتیوسخنرانیقضایی،هایپروندهتومارتلفن،تلگراف،نامه،:بگیردخود

همگردباًمرتتجاریهایسازمان.تنبیهیفعلوتهدیدشکایت،اشکالدیگرومجلس،بهوهرمانطرفازمنظوربدینمواخذهیواژه.دهندسامانرامواخذههایماشینتاآیندمی

هایمخالفتکردنارزشبیبرایهدفمندتالشکهگرفتهقراراستفادهموردچامسکییقهعالموردکههاییفرضیهدهد؛نشانراموجودهایفرضیهعلیهسازمانییاشخصی

آزادزاربامکانیزمتحلیلازکه–اولفیلترسههایمکانیزمخالفبر.استحاکمقدرتاطالعاتمدیریتبرایعمدیوهماهنگهایتالشتوسطمواخذه،-شده اندمنبعث

.شودمیشناختهعمومی

است"سمضدکمونی"کنندمیشناساییچامسکیوهرمانکهفیلتریآخرینوپنجمین."ترس"عنوانبهرامدلاینچامسکی.شدنوشتهسردجنگزماندررضایتساختنکتاب

ذافی،قسرهنگشامل،"شیطانیدیکتاتور"یا"دشمن"نامبهمعموالًاست،کردهروزبهگروهیبهتنسبراعمومینفرتوترسضدایدئولوژی،.میلوسویچاسلوبودانوحسینصدام

یاوشدهیبزرگنمایباشد،واقعیخواهانگیزد،میبرراروندمیشماربهبالقوهتهدیدیکهنظرباسمسوسیالیوکمونیسم.بوداولتهدیدزمانیتئوریاینطبقکمونیسم.توهمی

موردیاتنشروبیانآزادیافکندنخطربههایویژگیباوشدندمیتصویرمخالفانشانایبرمعموالًهاسازیتصویرایندارندعقیدهچامسکیوهرمان.گرفتندمیقرارحمله

.بودندحاکمعالیقمنتقدکهبودصداهاییداشتننگاهساکت

دوینا.کنندمیشناساییراپروپاگاندامدلبهانتقادیموجدومولنوکالهنآنچهازکمترتوجهی،۱۹۸۸سالدرمدلاینانتشارازپسکهکنندمیاشاره

.شدایرسانهمطالعاتدرمدلاینبهکردندمیبینیپیشچامسکیوهرمانهارسانهطرفازمدلایننیز،پروپاگاندامدلوچامسکیوهرمانانتظارطبقتاانداپروپگمدلبهدهد،میگزارشمدیالنزچنانچهگرفت،قرارتوجهیبیمورد.شدهاشارهگاردینینشریهدرباریکتنها۲۰۰۴سال

عمدهطوربهمحققین،ومتخصصینازبسیاریپروپاگاندا،مدلبهانتقاداتاولموجزماندردلمکهکنندمیاشارهمنتقدیندورهایندرشدهمطرحهایبحثدر.کردندردرامدلاین

وچککرامردمیهایمخالفتاثروکندمیبزرگنماییراپروپاگاندانظامقدرتپروپاگانداهاهرسانمورددرتوطئهتئوریدیدگاهکندمیمحدودنخبگانعالیقبهودهدمیجلوهسادهوکارکردگراجبری،است،زدهسیاست،استتحلیلبرایسختیجسم،دهدمیارائه

تمامیدرممهینکتهنمی گیردنظردرراژورنالیستیگریایحرفهتاثیرو،استانگارانهنشدهجهمواخودشاصطالحاتباپروپاگاندامدلبامنتقدیناینکهاستاینانتقاداتایناندردهنکمطرحایشانکهدهندمینسبتچامسکیوهرمانبهراادعاییاینانمقابلدراند،

میازسرباستشدهمشاهدهچامسکیوهرمانتوسطکههارسانهرفتاردالیلبهپاسخازو.زنند

یش گرفته مباحث اساسی بیشتری پو مدل پروپاگاندا ، با طی دومین موج انتقادات.رابطه با نتایج و روش شناسی مباحث بسیاری نیز شکل گرفتدر . شد

شکل۲۰۰۳و۲۰۰۲سالهایدرارتباطاتاروپایییمجلهدرکالهنجفریوکرنرجانبینمدلیدربارهنظرتبادلاولینمدلباشابهتکارکردگرایی،وجبرگراییبودن،وارتوطئه–مدلبرشدهواردانتقاداتازبسیاریردباکالهنجفری.گرفتطبقه یالیقعکهفرضپیشاینورسانهتاثیراتپردازینظریهدرشکستژورنالیستی،گراییحرفهردخبر،بانیدروازه.نمایدمیتمرکزآنشناسیروشراهبردوفیلترپنجبروکندمیمطرحرامدلایندوباره–استواحدحاکم

کشورهایردبتواندشدهطراحیمتحدهایاالتدرهارسانهعملکردتوصیفبرایکهاستتردیدموردمدلاین،کرنرپاسخدربینشچهاگانداپروپمدلپرسدمیکرنر،دوم.باشدتعمیمقابلمتفاوت،بسیارسیاسیساختاروایرسانههاینظامبادیگر

هیچبدونترفیلپنجاستشدهفرضکهکندمیشکایتکرنرسوم،.کندمیاروپاییایرسانهمطالعاتواردجدیدینظری.هارسانهکردعملازنهاییوگراکلدیدگاهیبهاستشدهمنجراینوکندمیعملبیشتریهایکیفیتومختصاتگونه

یااستموجودایانهرسهایپیامیکنندهتولیدخودشدنفیلترفرایندکهپرسدمیوکندمینقدرافیلترمقهومکرنرچهارم،مطالعاتکهکندمیمتهمراپروپاگاندامدلطرفدارانکرنر،پنجم.داشتهوجودپیشترکهاستچیزیآناصالحخدمتدرتنها

.داردبازار-ولتد-رسانهروابطومارکسیستیانتقادیتحلیلدرریشهکهگیرندمینادیدهرااروپاییایرسانهیسابقهباپروپاگانداظامندرکهرسانهکارکنانآیانماید؛میحمایتآنازیاکندمیردرالیبرالاصولمدلآیاکهپرسدمیکرنر،ششم

کنترل"و"دیآزاتحتمغزیشستشوی"چونمفاهیمیکارگرفتنبهباهمچنینوخیر؛یاآگاهندتاثیراتشوعملازدخیلند.هاآنرفتاریااسترسانهتاثیراتنگرانمدل"افکار

هایبینیپیشآزمونسهولتجهتازمخصوصااجتماعی،علومدیدگاهازپروپاگاندامدلجذابیتبرکالهندیگر،پاسخیدریلترفپنجعملکهکندمیبحثکالهنداند،میبسته"رامدلاینکهکرنرخالفبروی،.کندمیدوبارهتاکیدیآن

.است"باز"ومنعطفرابطههمیندرمدلبنابرایناست؛متغیرومشروط

یازآمیمجادلهحدازبیشچامسکی،"عنوانباایمقالهدررابینسونوهرینگمیعنوانیچامسکشدنگرفتهنادیدهبرایسازمانیتوضیحی"انتقادیحدازبیشرانخبه-ضداهدیدگوتحلیلکهکنند،میمواخذهفیلترعملکرددلیلبهراآنوکنند

شرکتی-دولتیساختارازبخشیهادانشگاهکهکنندمیاشارهوکند،میسرکوب.هستند

نمی دهدننشامدلکهکندمیاشارهوکندمیشکایتمدلشناسیروشازبارت-بویدمیهاشاروینیز.استمیزانچهبهمختلفهایزمینهدرهافیلترازکدامهروزنکه

خواستارارمدلاینبازبینیواستپرداختهساختاریهایویژگیبهتنهامدلکهکندهروزنام"سهمخرید"راآنکهدهدمیارائهششمیفیلترعالوه،بهوی.استشده

.نامدمیجاسوسیهایسازمانتوسطآنهاهایرسانهونگاران

سالدریسیاسارتباطاتیمجلهدرچامسکیوهرمانولنگگالدیسوکرتمیانپروپاگاندامدلیبارهدرنظرتبادلدومینوداشته اندمدلاینیارائهازسیاسینیتیچامسکیوهرمانکهکنندمیانتقادلنگگالدیسولنگکرت.گرفتشکل۲۰۰۴.زده اندزباسرخودگیرینمونهیارائهازآنهاکهکنندمیاشارهوبرندمیسوالزیرراآنانتجربیهایآزمونوگیرینمونه

نیز.ندکشمیچالشبهراچامسکیوهرمانکتابدررفتهکاربه"کشینسل"یواژهلنگگالدیسولنگکرتهمچنینکهکنندمیهممتراآنهاواندنداشتهاطالعیشده اندخبربهتبدیلوقایعچگونهکهاینازهرمانوچامسکیکهکنندمیشکایت

روزنامهرهایهنجابههمچنینآنها.استشدهخارجهارسانهتولیدنظامازولیبودهدستدراطالعاتاینکهداشته اندفرضیپیش.کرده اندبینیپیشهرمانوچامسکیکهاستچیزیآنیبازدارندهکهکنندمیاشارهگریایحرفهونگاریواتموضوعاهمیتحسببرکهکنندمیاشارهوکنندمیدفاعخودگیرینمونهیشیوهازخودپاسخدرچامسکیوهرمان

ولنگرتکوکنندمیتعریفراخودنظرموردکشینسلیواژهطرفیاز.شده اندبرگزیدهداده اندهاآنبههارسانهکهپوششیو"ارزشمند"اخبارانتخابیشیوهبهایشاننیز.کنندمیسیاسیسوگیریبهمتهمواژهاینبردنسوالزیربرایرالنگگالدیس

کهکنندمیارهاشآنهاحالاینباکند،میتعیینراارزشاینکهاستچیزیچهاینکهپرسندمیوکنندمیاشاره"غیرازشمند"وداردجودوهارسانهیدربارهقاطعیحقایقکهآنجاستدرکهچرادانند،میمطالعاتشانتجربینتایجبرهمچنانراخودتاکید. دهندنمیارائههارسانهدرهاسوگیریاینبرایجایگزینیتوضیحهیجلنگگالدیسولنگکرتکهکنندمیاشاره

بهرا(عمنبفیلترذیل)نخبگانمخالفتورضایتیبارهدرچامسکیوهرمانادعای،اسپارکسمیقراروالسموردراگرفته اندفرضآنهاکهتاکتیکی-استراتژیکیدوگانگیوکشد،میچالش

میقسمتخودخاصعالیقدالیلبهغالباًداریسرمایهطبقهتنهانهکهکندمیاشارهودهد.داردتحدهمایاالتآنبازیادیتفاوتدیگرکشورهایسیاسیواقتصادیهاینظامبلکهشوند،

جمعییهارسانهونخبههایرسانهنقشوعملکردمیانبایدمیکهکندمیتاکیداسپارکس–نمی کندتضمینارژورنالیستیمقبولیتمنبعبهوابستگیکهکندمیبحثویشد؛قایلتفاوتجایگزین،منابعبرایراجارواینازوباشندشدهتقسیموجدااستممکننخبهمنابعکهآنچنان

اجتماعیموقعیتلدلیبهنگاران،روزنامهکهکندمیتصریحنیزوکنند؛بازغیردولتیوغیرشرکتی.میزنندبازسرصاحبانومدیراندولتیان،دستوراتازگاهیشان،