Sözcük Anlamı Konu Anlatımı 6. Sınıflar için Sözcük Anlamı Konu

Anlatımı

Bu dersimizde, 6.sınıflar için sözcük anlamı konu

anlatımını gerçekleştireceğiz.

www.turkceci.com

6. SINIF SÖZCÜK ANLAMI KONU ANLATIMI

GENEL BİLGİLER

Sözcük, çoğu zaman, dilin kendi başına anlamı olan en

küçük parçası, diye tanımlanır.Ağaç, hayal, dost gibi

sözcükler buna örnektir. Bazı sözcükler ise tek başına

anlam taşımayıp diğer sözcüklerle bir araya geldiğinde belli

bir anlam ifade eder: için, gibi, göre vs.

ÖSS’de sözcük anlamına dayalı sorular değişik soru

biçimleriyle karşımıza çıkar. Kimileri “Aşağıdakilerden

hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamıyla

kullanılmıştır?” gibi bilgiye dayalı olduğu halde, kimileri

“Aşağıdakilerden hangisinde “gün” sözü ötekilerden farklı

anlamda kullanılmıştır?” gibi sözcüğün cümle içindeki

yorumuyla ilgilidir. Hatta yoruma dayalı sorular sözcük

anlamıyla ilgili soruların çoğunu oluşturur.

GERÇEK, MECAZ VE YAN (YAKIŞTIRMA) ANLAM

Gerçek anlam, bir sözcüğün temel anlamıdır; buna

sözcüğün ilk akla gelen anlamı ya da sözlükteki ilk anlamı

da denir. Bir sözcüğün diğer anlamları gerçek anlamından

yola çıkılarak oluşturulmuştur. Örneğin “Burun” dendiğinde

aklımıza ilk gelen, insanın bir organıdır. Öyleyse;

“Burnundaki benler onu öyle tatlı gösteriyordu ki…”

cümlesindeki “burun” sözü insanın bir organı anlamında

olduğundan gerçek anlamında kullanılmıştır. Ancak aynı

söz; “Bugünlerde burnu büyüdü kimseleri gözü görmüyor.”

cümlesinde insanın bir organı anlamını vermekten çok

uzaktır. Temelde bu, gerçek anlamdan doğmuş ancak

tamamen farklı bir özellik kazanmıştır.

İşte sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak

kazandığı bu anlama mecaz anlam diyoruz.

Bir de sözün, çoğu kaynağın mecaz anlama dahil ettiği

ancak mecaz anlamdan biraz farklı olması yönüyle yan

anlam ya da yakıştırma diye de anılan bir anlamı vardır.

Yukarıda verdiğimiz “burun” sözünü “Ayakkabımı biraz

küçük almışım; burnu ayağımı sıkıyor.” cümlesinde ele

alalım. Buradaki “burun” sözü gerçek anlamda değildir;

çünkü “insanın bir organı” ifadesini taşımıyor. Tam olarak

mecaz anlama da girmez; çünkü temelde gerçek anlamla

yakın bir ilgisi vardır. Ayakkabının o kısmına burun

denmesinin nedeni insanın burnuna konum itibariyle

benzemesindendir. İşte sözcüğün, gerçek anlamında

karşıladığı varlığa şekil benzerliğinden dolayı başka bir

varlığa verilmesine yan anlam ya da yakıştırma denir.

SOMUT VE SOYUT ANLAM

Sözcükler varlıkları ve kavramları karşılar. Varlık, madde

olarak bulunan yani duyu organlarıyla algılanabilen bir

nitelik taşır. Örneğin; ağaç, yeşil, kalem gözle; soğuk, ıslak

dokunmayla; ses, gürültü işitmeyle; koku koklamayla; acı,

ekşi tatmayla algılanabilir. İşte duyu organlarımız

yardımıyla algılayabildiğimiz bu sözcüklere somut

anlamlı sözcükler denir.

Oysa üzüntü, sevgi, özlem, hasret, rüya gibi sözcükleri

herhangi bir duyumuzla algılayamayız; bunların sadece

kavram olarak var olduğunu kabul ederiz. İşte bu tür

sözcüklere de soyut anlamlı sözcükler denir.

Bir sözcük her zaman somut olamayacağı gibi her zaman

soyut da değildir. Bir cümlede somut olan sözcük başka bir

cümlede soyut anlam taşıyabilir. Örneğin; “Bu iki çizgi

arasındaki açı kırk beş derece vardır.” cümlesindeki “açı”

sözcüğü ölçülebilen bir değer taşıdığından somut

anlamlıdır. Aynı sözcük “ Sen bu sorunu hangi açıdan ele

aldın?” cümlesinde, ölçülebilen bir değer olmaktan çıkmış,

mecaz anlam kazanarak soyut bir kavramı karşılar duruma

gelmiştir.

TERİM ANLAM

Herhangi bir bilim, sanat ya da meslekle ilgili özel bir

kavramı karşılayan sözcüklere terim denir. Yeni bulunan bir

kavram, yeni bir terimle karşılanabileceği gibi, günlük

hayatta kullanılan bir sözcüğe özel bir anlam verilerek de

karşılanabilir. Örneğin “ağız” sözü “Adamın ağzında diş

kalmamış, hala genç gibi davranıyor.” cümlesinde gerçek

anlamında ve günlük kullanımıyladır. Aynı söz “İstanbul’da

büyümüş; ama Karadeniz ağzıyla konuşuyor.” cümlesinde

dilbilgisinde bir tanım olan “yöresel konuşmalara dilde

verilen karşılık” anlamına gelerek bir terim oluşturmuş. Ya

da “Irmağın ağzı toprakla dolmuştu.” cümlesinde olduğu

gibi “ırmağın denize karıştığı yer” anlamında kullanılarak

coğrafi bir terim olmuştur.

EŞ ANLAM

Aynı kavramı karşılayan farklı sözcükler eş

anlamlıdır. Örneğin “ayakkabı” sözü ile “kundura” sözü

www.turkceci.com

aynı nesneyi karşıladıkları için eş anlamlı sayılır. Ancak bir

sözcük daima başka bir sözcükle eş anlamlı olmaz. Bazen

aynı sözcük farklı cümlelerde eş ya da farklı anlamlar da

taşıyabilir. Cümlenin gelişine göre eş anlamlılık durumu

değişir. Örneğin; “Çocuğun kara gözleri, büyüleyiciydi.”

cümlesindeki “kara” yerine “siyah” diyebiliriz. Ancak “Ah

alnımın kara yazısı!” sözündeki “kara” yerine “siyah”

getirilemez. Çünkü “kara” sözü cümlelerin ikisinde de farklı

anlamlar veriyor. Dolayısıyla ikinci cümlede mecaz anlama

geldiği için yerine “siyah” sözcüğünü getiremiyoruz.

KARŞIT (ZIT) ANLAM

Birbirine karşıt kavramları karşılayan sözcüklerdir. Karşıt

anlamlı sözcükler iki zıt noktayı belirtirler. Örneğin; “güzel”

sözcüğünün karşıtı “itici” olamaz çünkü iticilikte sevimsizlik

anlamı da vardır. Oysa “güzel” sözü sevgiyi beraberinde

ifade etmez. Bunun karşıtı ancak “çirkin”dir. Aynı durum

eylemlerde de görülür. Örneğin; “sevmek” eyleminin karşıtı

“sevmemek” değildir. Çünkü “sevmek” iyi bir duygunun

varlığını bildirir. Sevmemekte ise bu duygunun

bulunmadığı anlamı vardır. Oysa karşıtlıkta, olan duygunun

tam karşıtı olmalıdır; bu da “nefret etmek”tir. Bu nedenle

karşıtlıkla olumsuzluğun farkını görmek önemlidir.

DEYİM

En az iki sözcükten meydana gelen, sözcüklerden en az

birisi mecaz anlamıyla kullanılan, cümlede eylem bildiren

söz öbekleridir. Deyimi oluşturan sözcükler çoğu zaman

kendi anlamlarından uzaklaşmış görülürler. Örneğin;

“Haberi duyunca etekleri zil çaldı.” cümlesinde “etekleri zil

çalmak” çok sevinmek anlamına gelen bir deyimdir. Ancak

burada etek, zil, çalmak sözlerinin sevinmekle bir ilgisinin

olmadığı açık.

Bazı deyimlerde ise sözcükler gerçek anlamlarını tamamen

yitirmemiş olabilir. Örneğin; “Yükte hafif pahada ağır ne

varsa getirin.” cümlesindeki altı çizili deyimde “yük” ve

“paha” sözcüklerinin gerçek anlamlı olduğu açıktır.

Deyimler genellikle bir eylem bildirir. Bu nedenle bir eylem

gibi çekimlenebilir. Bu yönüyle atasözlerinden farklılık

gösterir. Atasözleri daima cümle halinde bulunup yargı

bildirirlerken, deyimler mastar olarak da kullanılabilir.

Örneğin “küplere binmek” deyimdir ve “sinirlenmek”

anlamındadır. Mastar halinde de anlamlıdır. Ancak bu

açıklamaya uymayan deyimler de vardır. Örneğin, “Dün az

kalsın kaza yapıyordum.” cümlesinde altı çizili söz deyim

olarak verilmiş. Biz bu deyimi “az kalmak” şeklinde mastar

olarak kullanamayız. Aslında bir eylem de bildirmeyen bu

tür sözler, deyimlerin genel niteliklerine pek uymaz.

ATASÖZÜ

Yıllar önce söylenmiş, dilden dile aktarılarak günümüze

kadar gelmiş, öğüt bildiren, genel kural niteliği taşıyan söz

öbekleridir. Genellikle kesin bir yargı bildiren cümleler

biçiminde görülür.

Atasözlerinin söyleyeni belli değildir. Sadece mecaz anlam

veren atasözü olabileceği gibi, sadece gerçek ya da hem

gerçek hem mecaz anlam taşıyanlar da vardır. Örneğin;

“Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.” atasözü sadece mecaz;

“Dost ile ye iç, alışveriş etme.” sadece gerçek”; “Taşıma su

ile değirmen dönmez.” hem gerçek hem mecaz anlam

verir.

SESTEŞ (EŞSESLİ) SÖZCÜKLER

Yazılışları aynı, anlamları arasında hiçbir ilgi bulunmayan

sözcüklerdir. Örneğin;

Bir gül de içimiz aydınlansın.

Bu gül bahçesini çok severim.

cümlelerinde altı çizili sözlerin yazılışları aynıdır. Ancak

birincisi eylem, diğeri çiçek ismi olan bu sözler arasında

hiçbir anlam ilgisi yoktur. Öyleyse bunlar sesteş

sözcüklerdir.

ÖZDEYİŞ (VECİZE)

Kim tarafından söylendiği bilinen özlü sözlerdir. Genellikle

evrensel nitelikler gösterir.

Düşünüyorum, öyleyse varım.

Descartes

YANSIMA SÖZCÜKLER

Doğada duyulan seslerin taklit edilmesiyle oluşan

sözcüklerdir. Bu sözcüklerde ses-anlam ilişkisi güçlüdür. Bu

www.turkceci.com

tür sözcükler sese dayalı olduğundan çoğu dilde benzerlik

gösterir.

Çalılıktan çıtır çıtır sesler geliyordu.

Köpek acı acı havlıyordu.

Su şırıl şırıl akıyordu.

cümlelerinde altı çizili sözler yansımadır.

Yansıma sözcüklere benzeyen ancak ses ilgisi

bulunmadığından yansıma denmeyen sözcükler de vardır.

Güneş pırıl pırıl parlıyordu.

Işıl ışıl bir güne merhaba dedik.

cümlelerinde altı çizili sözler sese dayalı olmadığından

yansıma değildir.

İKİLEME

Sözün anlamını pekiştirmek, onu zenginleştirmek ya da

değişik anlam ilgileri oluşturmak için iki sözün bir araya

getirilmesiyle oluşan söz öbeğidir. İkilemeler yapıca ve

anlamca farklılıklar gösterir.

a. Aynı sözcüğün tekrarıyla yapılabilir.

Usul usul sınıfı terk etti.

Koşa koşa geldi.

b. Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.

Yalan yanlış sözlerle ortalığı karıştırdı.

Artık kimsede ar namus kalmadı.

c. Karşıt anlamlı sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.

Aşağı yukarı iki aydır kimse uğramadı buraya.

İşin aslını er geç öğreneceğim.

d. Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle yapılabilir.

Eğri büğrü yollardan denize ulaştık.

İçeriye ufak tefek bir adam girdi.

e. Her ikisi de anlamsız sözcüklerle yapılabilir.

Ivır zıvır eşyaları tavan arasına kaldırdık.

Böyle eften püften sebeplerle oyalama beni.

f. Sözcüklerden biri ya da her ikisine ekler getirilerek

yapılabilir.

Beni baştan aşağı şöyle bir süzdü.

Onunla başa baş mücadele etti.

Her ikileme cümleye değişik bir anlam katar.

Yüzüme acı acı gülümsedi. (kuvvetlendirme)

Gideli aşağı yukarı iki gün oldu. (ihtimal)

Ivır zıvır eşyaları atın. (değersiz)

Caddede sıra sıra ağaçlar vardı. (çokluk)

AD AKTARMASI

Benzetme ilgisi kurmadan bir sözün başka bir söz üzerine

kullanılmasıdır. Bunda, parça söylenip bütün, genel

söylenip özel çağrıştırılabilir.

“Biz hilale şan arayan gemicileriz.”

dizelerinde “hilal” sözü bayrak yerine kullanılmıştır.

“Bu derste Fikret’i okuyacağız.”

sözünde “Fikret” sözü Fikret’in şiirleri anlamında

kullanılmıştır.

www.turkceci.com

TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIMI

Ücretsiz Türkçe Dersleri Eğer sınav hazırlık

dönemlerinizde kendiniz Türkçe dersi alanında

eksik kalmış hissediyorsanız bunun için özel ders

vb. uygulamalara başvurmanıza gerek yoktur.

Türkçeci sayfası olarak sizlere tüm süreç boyunca

çok etkin ve verimli içerikler sunuyor ve Türkçe

alanında başarılı bir öğrenci olmanız için

çalışıyoruz. Ve tüm bu hizmetleri ücretsiz olarak

yapıyoruz. turkceci.com adresi üzerinden web

sayfamıza giril yapabilirsiniz.

Dilerseniz uygulamamızı cep telefonu ve

tabletlerinize indirebilir ve bizi bu şekilde takip

edebilirsiniz. Türkçe dersi alanında sizlere her sınav

için, bu alana en uyumlu konu ve sorulardan

oluşan bir çalışma süreci sunuyoruz. Müfredat

doğrultusunda ve geçmiş sınav sorularına en yakın

olan çalışmalarla sizleri sürece sıkı bir şekilde

hazırlıyoruz. Eğer Türkçe dersi alanında kendinizi

eksik hissettiğiniz konular varsa,

Türkçe konu anlatımı alanında yer alana

içeriklerimizi takip ederek konuyu birde bizden

dinleyebilirsiniz. En sadece ve en anlaşılır şekli ile

tüm konular sizler için özenle hazırlanıyor.

Hedefimiz bizi takip eden ve yoluna bizimle

devam eden her öğrenciyi, Türkçe alanında çok

başarılı birer birey haline getirmektir.

Türkçe Testleri Orta ve lise döneminde sizi

bekleyen en önemli sınavlarda Türkçe dersi büyük

bir etkinliğe sahiptir. Sınav içeriği ne olursa olsun,

Türkçe alanında başarılı sonuçlar elde etmelisiniz.

Bunun için sıklıkla Türkçe testleri çözmeli ve sınava

bu şekilde hazırlanmalısınız. Test kitapları ve

matbu testlerden sıkıldıysanız birde sayfamızda yer

alan ve yüzlerce sayfadan oluşan Türkçe testleri

deneyebilirsiniz.

TÜRKÇECİ MOBİL TEST ÇÖZME

UYGULAMASI

Yaklaşık 10 yıldan beri sizlere tüm Türkçe konuları

için testler sunmaktayız. Bu kapsamda sizlere çok

özel ve güzel bir haberimiz var. Türkçeci android

test çözme ve konu anlatım uygulaması hazırladık.

Birbirinden özel hazırlanmış uygulamamızı sizlere

tanıtmaktan mutluluk duymaktayız.

Türkçeci Android Uygulaması ne yapar ?

Türkçeci Android Uygulaması; binlerce sorudan

sizlerin seviyenize uygun onlarca testi bünyesinde

barındırır. Ders çalışmanız için gerekli bir çok içerik

websitemizden sonra uygulamamızda da yer alır.

Hazır testler ile yazılı sınavlarınıza çalışmanıza

olanak tanır. Oyunsallaştırma metodları ile

öğrenme tecrübenizi arttırır.

Arkadaşlarınızı davet ederek, puanlarınızı

yarıştırabilirsiniz. Kendinize uygun bir karakter

seçerek liderlik tablosunda bu karakter ile yer

alabilirsiniz. Okulunuzda, ilçenizde, şehrinizde

sıralamanızı kontrol edebilirsiniz.

Çözdüğünüz testlerdeki doğru yanlış sıralamanızı

kontrol ederek, öğrenimde gelişiminizi takip

edebilirsiniz. Eş Anlamlı, Zıt Anlamlı, Eşsesli

Kelimeler için çalışma kartlarını kullanarak

kendinizi geliştirebilirsiniz.

İçeriğinde yer alan sözlük uygulaması ile dilediğiniz

kadar deyimi arayıp anlamlarını öğrenebilirsiniz.

Türkçeci mobil uygulaması ilkokuldan üniversiteye

kadar tüm Türkçe derslerine uygun bir şekilde

kullanımınıza sunulmuştur.

Özetle Türkçeci mobil uygulaması Türkçe derslerini

çalışmada sizin en büyük yardımcınızdır.

Android uygulamamızı kullanmak için buraya

tıklayınız.

www.turkceci.com

TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM LİSTESİ

1. Türkçe Anlam Bilgisi Konu Anlatımı Sözcükte Anlam Konu Anlatımı için Konu

Başlıkları

Sözcükte Anlam Özellikleri (Gerçek, Yan, Mecaz, Terim Anlam)

Sözcükler Arası Anlam İlişkileri (Eş Anlam, Zıt Anlam, Eş Sesli, Somut-Soyut)

Söz Öbekleri (Deyimler, Atasözleri, Özdeyişler, Yansımalar, İkilemeler) Cümlede Anlam Konu Anlatımı için Konu

Başlıkları

Cümlede Anlam İlişkileri Anlatımına Göre Cümleler Cümle Yorumlama Anlamlarına Göre Cümleler

Paragrafta Anlam Konu Anlatımı için Konu

Başlıkları

Paragrafın Anlam Yönü Paragrafın Yapı Yönü Paragrafın Anlatım Yönü

2. Türkçe Dil Bilgisi Konu Anlatımı

Sözcük Türleri İsim Konu Anlatımı Fiil Konu Anlatımı Fiilimsi (Eylemsi) Konu Anlatımı Sıfat (Ön Ad) Konu Anlatımı Zarf (Belirteç) Konu Anlatımı Zamir (Adıl) Konu Anlatımı Edat Konu Anlatımı Bağlaç Konu Anlatımı Ünlem Konu Anlatımı Tamlamalar Konu Anlatımı

Yapı / Şekil Bilgisi Fiillerde Çatı Konu Anlatımı Sözcükte Yapı Konu Anlatımı

Kök Ek Gövde Yapı Bakımından Sözcükler

Cümle Bilgisi Cümle Çeşitleri Konu Anlatımı Cümlenin Ögeleri Konu Anlatımı

Cümle Vurgusu Konu Anlatımı 3. Türkçe Yazım Bilgisi Konu Anlatımı

Yazım (İmla) Kuralları Konu Anlatımı Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı Ses Bilgisi Konu Anlatımı

4. Edebi Türler ve Söz Sanatları Dersi Konu Anlatımı

Söz Sanatları Konu Anlatımı Abartma (Mübalağa) Benzetme (Teşbih) Kişileştirme (Teşhis) Konuşturma (İntak) Karşıtlık (Tezat) İstiare (Eğretileme) Mecaz – ı Mürsel Kinaye Cinas Tenasüb Tekrir (Yineleme) Telmih (Hatırlatma) Tevriye Tecaül – i Arif (Bilmezden Gelmek) Hüsnü Talil (Güzel Sebep) Alli Terasyon Seci (İç Uyak) Tariz (İğneleme) Terdit

Edebi Türler (Düz Yazı – Şiir Türleri) Konu Anlatımı Düz Yazı Türleri

Olay Yazıları Düşünce Yazıları Bildirme Yazıları

Şiir Türleri Lirik Şiir Epik Şiir Didaktik Şiir Pastoral Şiir Satirik Şiir

Şiir Bilgisi Konu Anlatımı Ölçü Kafiye (Uyak) Redif

Kafiye Türleri