Zaharah mokti tugasan fonetik & fonologi eff 312

TUGASAN : FONETIK DAN FONOLOGI (EFF 312)

ISI KANDUNGAN

Perkara Muka Surat

PENDAHULUAN 2

0

TUGASANJANUARI 2014 SEMESTER

KOD KURSUS EFF 312

NAMA KURSUS FONETIK DAN FONOLOGI

PROGRAM SARJANA MUDA PENDIDIKAN

NAMA PELAJAR

NO. MATRIK

NAMA FASILITATOR

AKADEMIK

PUSAT PEMBELAJARAN AEU KUDAT


1. Transkripsi Fonetik bagi 3

1.1 Lirik Lagu “Bunyi gitar” oleh P. Ramlee 4

1.2 Lirik Lagu “Getaran jiwa” oleh P. Ramlee 7

2. Esei bertajuk “Penggunaan Bahasa Baku Kurang 9 - 14

Diberi perhatian Di Sekolah Rendah”

3. Ringkasan artikel bertajuk “Inventori Vokal Dialek 15 - 22

Melayu Kelantan : Satu Penilaian Semula”,

oleh Adi Yusran Abdul Aziz (2010)

PENUTUP 23

BIBILIOGRAFI 24

PENDAHULUAN

Segala puji bagi Allah S.W.T Tuhan sekalian alam, selawat dan salam ke atas

junjungan besar Nabi Muhammad s.a.w, keluarga dan para sahabat baginda. Saya ingin

memanjatkan rasa syukur kepada Allah S.W.T di atas hidayah dan pertolongan-Nya, tugasan

bagi kursus Fonetik Dan Fonologi (EFF 312) ini dapat disiapkan sepenuhnya.

1


Objektif tugasan ini adalah untuk mengaplikasikan pengetahuan fonetik dan ejaan

dalam sistem sebutan dan intonasi; menulis semula sistem bunyi bahasa Melayu berdasarkan

rumus fonologi generatif; menunjukkan rasa prihatin terhadap kepentingan sistem bahasa

baku; membuat justifikasi sumbangan fonetik dan fonologi terhadap perkembangan bahasa

Melayu; seterusnya mengenal pasti permasalahan dan perbezaan yang wujud dalam

pendekatan fonetik dan fonologi bahasa Melayu.

Tugasan ini mengkehendaki pelajar menyelesaikan tiga kehendak soalan tugasan yang

bermula dengan lirik lagu Bunyi gitar dan Getaran jiwa (oleh P. Ramlee) dalam bentuk

Transkripsi Fonetik; diikuti dengan penulisan esei bertajuk “Penggunaan Bahasa Baku

Kurang Diberi perhatian Di Sekolah Rendah”; seterusnya diikuti dengan ringkasan

artikel bertajuk “Inventori Vokal Dialek Melayu Kelantan : Satu Penilaian Semula”

oleh Adi Yusran Abdul Aziz.

Saya juga ingin mengambil kesempatan untuk merakamkan ucapan ribuan terima

kasih kepada semua pihak yang terlibat sepanjang menjayakan tugasan ini terutamanya

kepada pihak pensyarah dan penyelia tugasan di atas tunjuk ajar kalian. Ucapan ribuan

terima kasih juga kepada rakan-rakan seperjuangan yang telah meluangkan masa untuk

menjalankan sesi kolaborasi bersama. Kerjasama dan keperihatinan semua pihak amat saya

hargai.

Sesungguhnya, tugasan ini memberi banyak pendedahan kepada diri saya tentang

lambang-lambang fonetik dan fonologi sejagat dengan penekanan khusus terhadap bunyi-

bunyi bahasa Melayu dan juga kaitan fonetik dan fonologi bahasa Melayu dengan sebutan

baku serta sistem ejaan bahasa Melayu. Semoga Allah S.W.T. memberkati usaha murni ini

dalam meneroka dunia ilmu yang perlu dimanfaatkan sebaiknya.

Disediakan oleh :

SIJARA@ZAHARAH BT MOKTI 26 Mac 2014M

690506125566

AEU Kudat

1. Lirik Lagu Bunyi Gitar Dan Getaran Jiwa Oleh P. Ramlee Dalam Bentuk

Transkripsi Fonetik.

Lirik Lagu “Bunyi Gitar” (Oleh P.Ramlee)

Oh bunyi gitar

2


Irama twist

Tidak sabar

Si gadis manis

Dengar lagu rancak gembira

Hatinya rindu tergoda

Ingin dapat teman

Menari suka ria

Sungguh merdu

Lagu ini

Siapa mahu

Boleh menari

Pilih satu teman sendiri

Ataukah si hitam manis

Kalau sudi mari, kita menari twist

Oh gitar berbunyi

Menawan hati sedang berahi

Oh rancaknya irama

Dapat mikat sukma

Gadis dan teruna

Mari cari teman gembira

Gitar solo, Dan melodi

Ikut tempo

Kalau menari

Sila adik,

sila cik abang

Marilah kita berdendang

Irama gembira

Hati jadi riang

1.1 Transkripsi Fonetik bagi lirik lagu “Bunyi Gitar” (Oleh P.Ramlee)

Oh bunyi gitar : [#ˀoh buɲi gitar#]

Oh : [#oˀh] bunyi : [#buɲĩ#] gitar : [#gitar#]

3


Irama twist : [#ˀiramaE twis#]

Irama : [#ˀirama<#] twist : [#twis#]

Tidak sabar : [#tidaʔ sabar#]

Tidak : [#tidaʔ#] sabar : [#sabar#]

Si gadis manis : [#si gadis maEnĩs#]

Si : [#si#] gadis : [#gadis#] manis : [#ma<nĩs#]

Dengar lagu rancak gembira : [#dəŋaEr laᵂgu rančaʔ gəmbira#]

Dengar : [#deŋa<r#] lagu : [#laᵂgu#] rancak : [#rančaʔ#] gembira :

[#gəmbira#]

Hatinya rindu tergoda : [#hatiɲa rinᵂdu tərgoda#]

Hatinya : [#hatiɲa#] rindu: [#rinᵂdu #] tergoda : [#tərgoda#]

Ingin dapat teman : [#ˀiŋĩn dapat təmaEn#]

Ingin : [#ˀiŋĩn#] dapat : [#dapat#] teman : [#təma<n#]

Menari suka ria : [#mənaEri ᵂsuka riʲa #]

Menari : [#məna<ri#] suka : [#ᵂsuka#] ria : [#riʲa#]

Sungguh merdu : [#ᵂsuŋᵂguh mәrᵂdu#]

Sungguh : [#ᵂsuŋᵂguh#] merdu : [#mәrᵂdu#]

Lagu ini : [#laᵂgu ˀinĩ#]

Lagu: [#laᵂgu#] ini : [#ˀinĩ#]

Siapa mahu : [#siʲapa maEᵂhu#]

Siapa : [#siʲapa#] mahu : [#ma<W hu#]

Boleh menari : [#ᵂboleh mənaEri#]

Boleh : [#ᵂboleh#] menari : [#məna<ri]

4


Pilih satu teman sendiri : [#pilih saᵂtu təmaEn səndiri#]

Pilih : [#pilih#] satu : [#saᵂtu#] teman : [#təma<n#] sendiri : [səndiri]

Ataukah si hitam manis : [#ˀataukah si hitam maEnĩs#]

Ataukah : [#ˀataukah #] si : [#si#] hitam : [#hitam#] manis : [#ma<nĩs#]

Kalau sudi, : [#kalau ᵂsudi#]

Kalau : [#kalau#] sudi : [#ᵂsudi#]

Mari kita menari twist : [#maEri kita mənaEri twis#]

Mari : [#ma<ri#] kita : [#kita#] menari : [#məna<ri#] twist : [#twis#]

Oh gitar berbunyi : [#ˀoh gitar bərᵂbuɲi#]

Oh : [#ˀoh#] gitar : [#gitar#] berbunyi : [#bərᵂbuɲi#]

Menawan hati sedang berahi : [#mənaEwan hati sədaŋ bərahi#]

Menawan : [#məna<wan#] hati : [#hati#] sedang : [#sədaŋ#] berahi : [#bərahi#]

Oh rancaknya irama : [#ˀoh rančaʔɲa ˀiramaE#]

Oh : [#ˀoh#] rancaknya : [#rančaʔɲa#] irama : [#ˀirama<#]

Dapat mikat sukma : [#dapat mĩkat ᵂsuʔmaE#]

Dapat : [#dapat#] mikat : [#mikat#] sukma : [ᵂsuʔma<#]

Gadis dan teruna : [#gadis dan təᵂrunaE#]

Gadis : [#gadis#] dan : [#dan#] teruna : [təᵂruna<#]

Mari cari teman gembira : [#maEri čari təmaEn gəmbira#]

Mari : [#ma<ri#] cari : [#čari#] teman : [#təma<n#] gembira : [#gəmbira#]

Gitar solo : [#gitar ᵂsoᵂlo#]

Gitar : [#gitar#] solo: [#ᵂsoᵂlo#]

5


Dan melodi : [#dan meᵂlodi#]

Dan : [#dan#] melodi : [#meᵂlodi#]

Ikut tempo : [#ˀiᵂkut temᵂpo#]

Ikut : [#ˀiᵂkut#] tempo : [#temᵂpo#]

Kalau menari : [#kalau mənaEri#]

Kalau : [#kalau#] menari : [#məna<ri#]

Sila adik, : [#sila ˀadiʔ#]

Sila : [#sila#] adik, : [#ˀadiʔ#]

sila cik abang : [#sila čiʔ ˀabaŋ#]

sila : [#sila#] cik : [#čiʔ#] abang :[#ˀabaŋ#]

Marilah kita berdendang : [#maErilah kita bərdendaŋ#]

Marilah : [#ma<rilah#] kita : [#kita#] berdendang : [#bərdendaŋ#]

Irama gembira : [#ˀiramaE gəmbira#]

Irama : [#ˀirama] gembira : [#gəmbira#]

Hati jadi riang : [#hati jadi riʲaŋ#]

Hati : [#hati] jadi : [#jadi#] riang : [#riʲaŋ#]

Lirik Lagu “Getaran Jiwa” (Oleh P.Ramlee)

Getaran jiwa

Menlanda hatiku

Tersusun nada

6


Irama dan lagu

Walau hanya sederhana

Tetapi tak mengapa

Moga dapat membangkitkan

Sedarlah kamu wahai insan

Tak mungkin hilang

Irama dan lagu

Bagaikan kembang

Sentiasa bermadu

Andai dipisah

Lagu dan irama

Lemah tiada berjiwa Hampa

1.2 Transkripsi Fonetik bagi lirik lagu “Getaran Jiwa” (Oleh P.Ramlee)

Getaran jiwa : [#gətaran jiwa#]

Getaran : [#gətaran#] jiwa : [#jiwa#]

Menlanda hatiku : [#məlanda hatiᵂku#]

Menlanda : [#məlanda#] hatiku : [#hatiᵂku#]

Tersusun nada : [#tərᵂsuᵂsun naEda#]

Tersusun : [#tərᵂsuᵂsun#] nada : [#na<da#]

Irama dan lagu : [#ˀiramaE dan laᵂgu#]

Irama : [#ˀirama<#] dan : [#dan#] lagu : [#laᵂgu#]

Walau hanya sederhana : [#walau haɲa sədərhanaE#]

Walau : [#walau#] hanya : [#haɲa#] sederhana :[#sədərhana<#]

Tetapi tak mengapa : [#tətapi taʔ məŋapa#]

Tetapi : [#tətapi#] tak : [#taʔ#] mengapa : [#məŋapa#]

7


Moga dapat membangkitkan : [#ᵂmoga dapat məmbaŋkitkan#]

Moga : [#ᵂmoga #] dapat : [#dapat#] membangkitkan : [#məmbaŋkitkan#]

Sedarlah kamu wahai insan : [#sədarlah kaᵂmu wahai ˀinsan#]

Sedarlah : [#sədarlah#] kamu : [#kaᵂmu#] wahai : [#wahai#] insan : [#ˀinsan#]

Tak mungkin hilang : [#taʔ ᵂmuŋkin hilaŋ#]

Tak : [#taʔ#] mungkin : [#ᵂmuŋkin#] hilang : [#hilaŋ#]



Bagaikan kembang : [#bagaikan kəmbaŋ#]

Bagaikan : [#bagaikan#] kembang : [#kəmbaŋ#]

Sentiasa bermadu : [#səntiʲasa bərmaᵂdu#]

Sentiasa : [#səntiʲasa#] bermadu : [bermadu]

Andai dipisah : [#ˀandai dipisah#]

Andai : [#ˀandai#] dipisah : [#dipisah#]



Lemah tiada berjiwa hampa : [#ləmaEh tiʲada bərjiwa hampa#]

Lemah : [#ləma<h#] tiada : [#tiʲada#] berjiwa : [#bərjiwa#] Hampa : [#hampa#]

2. Esei bertajuk :

“Penggunaan Bahasa Baku Kurang Diberi perhatian Di Sekolah Rendah”

8


Bahasa melambangkan identiti bangsa dan sesebuah negara itu. Bahasa jua menjadi

wahana atau medium yang sangat penting untuk melahirkan masyarakat yang bersatu padu.

Boleh dikatakan bahawa bahasa itu tonggak tamadun bangsa dan melambangkan jati diri

bangsa. Bagi negara kita tercinta, bahasa rasmi atau bahasa kebangsaan adalah bahasa

Melayu. Bahasa Melayu memainkan peranan penting dalam menyatupadukan masyarakat

majmuk yang berbilang kaum. Sebagai rakyat Malaysia, kita perlu mengekalkan penggunaan

bahasa Melayu sekaligus memupuk rasa cinta dan sayangkan bahasa Melayu dalam

kehidupan masa kini mahupun masa hadapan. Dalam memperkasakan bahasa Melayu, kita

perlu menyedari bahawa bahasa Melayu itu perlu digunakan dalam bentuk bahasa Melayu

baku. Secara sedar atau tidak, pembakuan bahasa Melayu ini pada hakikatnya telah

menyumbang ke arah perpaduan rakyat di negara kita. Apakah yang dimaksudkan dengan

pembakuan bahasa? Pasti ramai individu yang kurang arif tentang definisi pembakuan

bahasa. Jika kita lihat definisi yang ditegaskan oleh Awang Sariyan (1966 : 3), pembakuan

bahasa ialah usaha, tindakan atau proses mengetengahkan bentuk bahasa yang benar dan

yang dapat menjadi dasar ukuran”. Namun, usaha memperkasakan bahasa Melayu baku ini

memerlukan gandingan kerjasama kuat oleh semua pihak supaya tidak dihalangi oleh

masalah kerancuan bahasa mahu pun pencemaran bahasa. Saya mengatakan hal yang

demikian kerana usaha mempertingkatkan penggunaan bahasa Melayu baku menghadapi

cabaran hebat dalam banyak situasi dan peringkat lapisan masyarakat. Isu ini termasuklah

penggunaan bahasa Melayu baku kurang diberi perhatian di sekolah rendah.

Kerancuan bahasa dan pencemaran bahasa sering menghalangi proses pembakuan

bahasa Melayu. Berdasarkan Kamus Dewan Edisi Ketiga mentakrifkan perkataan kerancuan

sebagai keadaan rancu (tidak teratur dsb); kekacauan. Kerancuan bahasa pula bermaksud

kekacauan bahasa akibat kekeliruan oleh pengguna bahasa serta kesan buruk terhadap usaha

dalam menstandardkan bahasa Melayu . Manakala Dr. Nik Safiah Karim (1986) telah

mendefinisikan pencemaran bahasa sebagai penggunaan bahasa yang melanggar peraturan-

peraturan bahasa yang telah dipersetujui sama ada pada peringkat sebutan, pilihan kata atau

susunan frasa dan ayat.

Saya amat bersetuju dengan pernyataan bahawa penggunaan bahasa baku

kurang diberi perhatian di sekolah rendah. Ini kerana fenomena tersebut turut berlaku di

sekolah tempat saya bertugas. Melalui pengalaman dan pemerhatian saya ke atas penggunaan

bahasa baku di sekolah, saya dapati penggunaannya amat terhad oleh kalangan sebahagian

pelajar sehingga menunjukkan wujudnya kesukaran untuk menguasai bahasa Melayu baku.

Penggunaan bahasa baku hanya dititikberatkan semasa proses pengajaran dan pembelajaran

9


dan ketika program-program bahasa Melayu dijalankan seperti Minggu Bahasa Melayu.

Hanya pelajar-pelajar aras satu dalam mata pelajaran bahasa Melayu sahaja yang mampu

menggunakan bahasa baku dengan betul. Saya juga dapati masalah yang dihadapi oleh

sebahagian pelajar ini dalam menggunaan bahasa baku adalah masalah kerancuan bahasa

dalam bentuk bahasa pasar atau bahasa basahan. Bahasa pasar ialah bahasa yang

digunakan dalam percakapan seharian. Para pelajar di situ menjadi kelaziman mereka

bertutur dalam bahasa pasar atau juga dikenali sebagai bahasa pidgin (rojak) sehinggakan

menggunakannya semasa menjalani proses pembelajaran. Sebagai contoh, ayat-ayat bahasa

Melayu yang dibina oleh beberapa orang pelajar :

i. Farhan ndak (tidak) mau (mahu) melanggar perintah ibu lagi.

ii. Lelaki itu balik-balik (sering kali) mencuri wang orang lain.

iii. Kelihatan dari jauh kilat (halilintar) sambung-menyambung (sabung-

menyabung).

iv. Bisuk mulai sudah sekolah (Besok sekolah akan bermula.).

v. Jangan kasi besar suara kamu (Jangan besarkan suara kamu).

Tindakan ini menyebabkan terbantutnya penguasaan ke atas bahasa Melayu baku yang betul

di kalangan pelajar tersebut. Punca utama berlakunya kerancuan bahasa di sekolah tempat

saya bertugas adalah gangguan daripada bahasa pasar yang dituturkan dalam kehidupan

seharian.

Di samping itu, saya turut mendapatkan pandangan dan maklumat tentang pernyataan

“Penggunaan bahasa Melayu baku kurang diberi perhatian di sekolah rendah” melalui temu

bual bersama dua orang guru bahasa Melayu di salah sebuah sekolah rendah. Kedua guru

tersebut hanya ingin dikenali dengan guru A dan guru B. Mereka telah memberi kerjasama

yang baik sepanjang temubual tersebut. Maklumat pertama saya perolehi daripada guru A

dan B adalah mereka bersependapat bahawa penggunaan bahasa Melayu Baku di

sekolah mereka kurang diberi perhatian sewajarnya sama ada kalangan guru-guru

mahu pun para pelajar. Melalui pemerhatian Guru A dan B, mereka dapati semasa guru-

guru menyampaikan pengumuman atau peringatan di tapak perhimpunan, bahasa yang

mereka gunakan adalah bahasa Melayu baku yang bercampur aduk dengan bahasa pasar.

Mereka tidak menggunakan bahasa baku sepenuhnya, sebaliknya diselit dengan kata-kata

dari bahasa pasar. Sebagai contoh :

i. “Baiklah murid-murid, tolong berentiˊ (berhenti) bercakap ketika guru

menyampaikan maklumat penting”.

10


ii. “Saya taulah (maklum/tahu) kamu mo (murid-murid ingin) cepat siap

(perhimpunan segera selesai), tapi kalau ya pun (meskipun begitu, saya

berharap) bagi dulu (supaya kamu boleh berikan) perhatian untuk beberapa

minit lagi”;

iii. “Apabila waktu rehat tiba, murid-murid diingatkan supaya tidak bertolak-

tolak waktu turun tangga (berebut-rebut sewaktu melalui tangga)”.

iv. “Siapa balik-balik (Sesiapa yang kerap) buang (membuang) sampah dalam

bilik darjah, nanti cikgu repot sama bapa mama dia (cikgu akan

melaporkannya kepada ibu bapa kamu)”.

v. “Sanang-sanang jaˈ(Dengan sewenang-wenangnya ada murid telah) kamu

kasi kotor (mengotorkan) kawasan kantin sekolah”.

Maklumat kedua, Guru A menyatakan bahawa para pelajar di situ hanya

menggunakan bahasa Melayu baku apabila di minta untuk membuat karangan bahasa,

sewaktu aktiviti menyampaikan pelbagai bentuk teks dijalankan,. Namun, Guru A

sempat menjelaskan bahawa karangan yang dibina oleh sebahagian pelajar masih

menggunakan bahasa pasar dalam membina ayat demi ayat. Selain aktiviti tersebut, majoriti

pelajar lazimnya menggunakan bahasa pasar dalam pertuturan seharian. Pelajar-pelajar

yang sering menggunakan bahasa pasar ini kebanyakannya terdiri daripada pelajar-

pelajar yang mempunyai masalah kerancuan dalam tatabahasa seperti kurang kosa kata

baku yang betul, tidak menguasai penggunaan kata dalam ayat dengan baik, tidak menguasai

penggunaan kata sendi dan juga tidak menguasai penggunaan ‘adalah’ atau ‘ialah’.

Walaubagaimanapun pelajar-pelajar yang dapat menguasai tatabahasa Melayu sentiasa

menggunakan bahasa Melayu baku dengan betul. Berikut adalah contoh-contoh kesalahan

tatabahasa dan kesalahan bahasa Melayu baku yang sering dilakukan oleh pelajar-pelajar

tersebut :

● Kesilapan penggunaan kata dalam ayat bersama penggunaan bahasa pasar :-

i. Punya berbagai barang di kedai itu. (Ada pelbagai barang di kedai itu.)

ii. Saya dibagi sebuah buku. (Sebuah buku diberikan kepada saya)

iii. Saya membagi Ibu sehelai tudung. (Saya memberikan sehelai tudung kepada ibu.)

● Kesilapan penggunaan kata sendi bersama penggunaan bahasa pasar :-

i. dimana-mana sajaˈ (di mana-mana sahaja.)

ii. dijaman ini (pada zaman ini.)

iii. Beg di gendong oleh abang. (Beg digalas oleh abang.)

11


● Kesilapan penggunaan ‘adalah’ atau ‘ialah’ bersama penggunaan bahasa pasar :-

i. Utan adalah ciptaan Allah. (Hutan ialah ciptaan Allah).

ii. Suar itu ialah bersih. (Seluar itu adalah bersih.)

iii. Usaha yang dibuat adalah membanyakkan risalah. (Usaha yang dijalankan ialah

memperbanyakkan risalah.

iv. Adalah dibagitahu bahawa …. (Dengan ini dimaklumkan bahawa….)

v. Para ustad dan ustajah adalah dipelawa… (Para ustaz dan ustazah dipelawa….)

Seterusnya maklumat ketiga pula ditambah lagi oleh Guru B. Beliau menjelaskan

tentang faktor-faktor penyebab kerancuan bahasa mahupun kerancuan tatabahasa yang

berlaku di sekolah tempat beliau bertugas. Faktor pertama adalah gangguan daripada bahasa

bahasa pasar. Ia amat mempengaruhi penggunaan kosa kata dalam kehidupan seharian.

Bahasa pasar mampu menukarkan perkataan-perkataan baku kepada perkataan-perkataan

yang berbeza dari sudut sebutan dan ejaannya. Majoriti pelajar pula sejak kecil mereka

bertutur menggunakan bahasa pasar yang dituturkan oleh ibu bapa mereka dan juga

masyarakat sekeliling mereka. Sudah tentu penggunaan bahasa pasar amat memberi kesan ke

atas penggunaan bahasa Melayu baku sehingga menganggap bahasa pasar itu sememangnya

betul dan tergolong dalam bahasa Melayu baku. Faktor yang kedua pula, para pelajar

kurang pendedahan kepada kosa kata Melayu baku. Ini termasuklah kurangnya kesedaran

bahawa amalan membaca itu penting untuk mendedahkan diri kepada pelbagai kosa kata

Melayu baku yang betul. Para pelajar masih tidak mengenali bahasa Melayu sepenuhnya

sama ada dari sudut sejarahnya, kelebihannya, kepentingannya, keunikannya dan yang paling

utama tanggungjawab sebagai rakyat Malaysia untuk memelihara bahasa Melayu sejak

dahulu, sekarang dan masa akan datang. Faktor yang ketiga, pelajar membaca bahan bacaan

yang banyak kesalahan bahasa di dalamnya. Sebagai contoh mereka ada yang membaca

buku-buku komik. Buku komik biasanya menggunakan bahasa-bahasa pasar kerana ia lebih

ringkas untuk para pembacanya. Ini juga berpotensi mencemarkan bahasa Melayu baku

sehingga penggunannya kurang diberi perhatian dalam kalangan sebahagian pelajar. Selain

itu bahan bacaan untuk para pelajar selalunya terdiri daripada buku-buku rujukan bahasa

Melayu sebagai contoh buku teks bahasa Melayu, buku rujukan karangan bahasa Melayu,

buku rujukan tatabahasa Melayu. Ini menunjukkan kepada kita bahawa penggunaan bahan

bacaan yang pelbagai boleh membuatkan para pelajar keliru dengan huraian yang berbeza-

beza. Bagi pelajar yang tidak bermasalah dalam pembelajaran bahasa Melayu, mereka

mempunyai peluang cerah untuk memahami sesuatu topik. Sebaliknya, bagi pelajar yang

12


mempunyai masalah pembelajaran bahasa Melayu, mereka cenderung kepada kekeliruan dan

sukar memahami sesuatu topik. Seterusnya faktor yang keempat, para pelajar tidak

mengetahui sistem bahasa dari sudut ejaan dan juga bunyi. Apabila tidak mengetahui ejaan

dan bunyi sesuatu perkataan yang betul, sudah tentu pelajar mengambil tindakan untuk

memilih ejaan yang biasa digunakan dalam bahasa pasar dan mula menganggapnya itu ejaan

dan bunyi yang betul. Sebagai contoh : sarikat (syarikat), membukak pintu (membuka

pintu), ndak mau (tidak mahu).

Demikianlah pendapat serta huraian yang sangat jelas oleh kedua orang Guru A dan

B. Mereka telah berkongsi tentang sejauh mana penggunaan bahasa Melayu baku digunakan

di sekolah rendah tempat mereka bertugas dengan huraian tentang masalah-masalah yang

melanda bahasa Melayu baku, faktor-faktor yang menjadi penyebab kepada penggunaan

bahasa baku kurang diberi perhatian di sekolah rendah seterusnya menyediakan contoh bagi

setiap masalah kerancuan bahasa dan juga kerancuan tatabahasa.

Awang Sariyan (1994) berkata : “Salah satu punca utama terjadinya kerancuan

bahasa kita ialah wujudnya manusia yang bukan ahli tempat yang menentukan nasib bahasa

Melayu itu sendiri.Wajarkah kita menyalahkan para pelajar yang lemah dalam penguasaan

bahasa jika bahasa yang diajarkan memang bahasa yang kacau dan dijalankan pula oleh

manusia yang belum benar-benar mahir dalam selok-belok bahasa?”. Kata-kata Awang

Sariyan menyedarkan kita bahawa kerancuan bahasa telah berlaku sejak dahulu lagi

sehinggalah sekarang dan berpotensi untuk berlaku pada masa hadapan. Namun, usaha

pembakuan bahasa Melayu perlu diteruskan supaya mutu bahasa Melayu sama ada lisan

atau tulisan sentiasa terpelihara, kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dan bahasa

kebangsaan tidak tergugat, bahasa Melayu yang indah tidak dipinggirkan oleh generasi

Melayu; masyarakat Melayu akan lebih mengagungkan bahasa Melayu daripada bahasa

asing dan tidak berasa malu untuk bertutur dalam bahasa Melayu.

Terdapat beberapa cadangan untuk memaksimakan penggunaan bahasa Melayu

baku di sekolah rendah antaranya guru-guru perlu menunjukkan contoh kepada pelajar

dengan kerap menggunakan bahasa baku sama ada dalam bilik darjah mahupun di luar bilik

darjah. Guru-guru seharusnya elak daripada menggunakan bahasa pasar bimbang nanti

pelajar pun akan ikut jejak guru. Guru perlu cetus perubahan daripada celik bahasa pasar

kepada persekitaran celik bahasa Melayu baku. Usaha untuk menjernihkan kekeliruan dan

kekabutan perlu segera dilakukan bukan sahaja oleh guru-guru bahasa Melayu, malah semua

guru dan juga pihak ibu bapa pelajar perlu menggalakkan anak-anak mereka supaya rajin

membaca pelbagai bahan bacaan bermanfaat dalam bahasa Melayu untuk meluaskan lagi

13


kosa kata bahasa Melayu baku. Pihak sekolah pula sebaiknya merancang aktiviti-aktiviti

bahasa seperti bulan bahasa Melayu, pertandingan menulis esei, pertandingan bercerita,

pertandingan deklamasi sajak, pertandingan syarahan, kuiz bahasa Melayu, pertandingan

menghasilkan folio kosa kata bahasa Melayu dan banyak lagi aktiviti bertujuan memupuk

rasa cinta dan tanggungjawab memelihara bahasa Melayu. Selain itu, penguatkuasaan dan

pengawasan secara bersepadu oleh semua pihak berwajib adalah perlu untuk memastikan

supaya bahasa Melayu baku sebagai bahasa kebangsaan dihormati penggunannya. Ini

termasuklah penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa penghantar nombor satu di sekolah-

sekolah rendah, sekolah-sekolah menengah, institusi-institusi pengajian tinggi seterusnya di

jabatan-jabatan kerajaan mahupun swasta. Sebagai contoh, bahasa Melayu digunakan dalam

surat rasmi, mesyuarat, ucapan, taklimat, serta digunakan pada papan iklan, papan

perniagaan, nama tempat, jalan bangunan dan sebagainya. Selain itu, pihak media cetak dan

elektronik perlu menyekat penggunaan bahasa yang tidak mengikut sebutan baku bagi

mengelakkan kekeliruan dalam kalangan pendengar, penutur dan pengguna bahasa Melayu.

Pihak media sangat dituntut untuk memberi kerjasama ke arah memartabatkan bahasa

Melayu yang bersih daripada kerancuan bahasa atau sebarang pencemaran bahasa.

Daripada perbincangan di atas, dapatlah dirumuskan bahawa penguasaan bahasa

oleh generasi muda kita bermula dengan pelajar-pelajar sekolah rendah sehingga semua

lapisan masyarakat perlulah dipertingkatkan dari masa ke semasa supaya tidak berlaku lagi

isu penggunaan bahasa baku kurang diberi perhatian di sekolah rendah. Sesungguhnya,

pembakuan bahasa di sekolah rendah sering dilanda masalah kerancuan bahasa dan juga

kerancuan tatabahasa. Barisan guru dan ibu bapa pelajar perlu memberi galakan kepada para

pelajar supaya mengamalkan budaya membaca bahan-bahan bacaan ilmiah dalam bahasa

Melayu bsgi memperbanyakkan kosa kata bahasa Melayu baku.Guru-guru dan ibu bapa juga

perlu memupuk rasa cintakan bahasa Melayu dalam diri pelajar atau anak-anak sekalian.

Sesungguhnya bahasa Mealayu itu melambangkan maruah negara bangsa serta

menyatupadukan masyarakat berbilang kaum di negara kita.

3. Ringkasan Artikel

Tajuk Artikel : Inventori Vokal Dialek Melayu Kelantan : Satu Penilaian Semula

Penulis Artikel : Adi Yusran Abdul Aziz (2010)

14


Sumber : Universiti Putra Malaysia, Jurnal Persatuan Linguistik, 11. Pp. 1-19. IS

1823-9242

Tujuan Kajian dan Kaedah Pengumpulan Data

Kajian ini bertujuan menilai semula dan memberikan penjelasan terhadap

inventori vokal dalam dialek Kelantan yang menimbulkan banyak persilisihan

pendapat dalam kalangan pengkaji. Aspek yang dikaji ialah aspek segmen vokal dialek

Kelantan yang terdiri daripada fonem dan bukan fonem, vokal oral sengau, serta penggunaan

simbol vokal International Phonetic Alphabet (IPA).

Manakala kaedah pengumpulan data yang digunakan oleh penyelidik ialah

menggunakan data berbentuk dokumen. Dokumen ialah segala bahan tertulis mahupun

filem yang sudah tersedia pada tempat tertentu (Noeng, 2000). Penyelidik menggunakan

analisis dokumen bagi mendapatkan data secara objektif melalui dokumen. Dalam kajian ini,

aspek segmen vokal dialek Kelantan yang terdiri daripada fonem dan bukan fonem, vokal

oral sengau, serta penggunaan simbol vokal International Phonetic Alphabet (IPA) dianalisis

dengan menggunakan pendekatan fonologi generatif. Data kajian terdiri daripada sumber

sekunder yang diperoleh daripada kajian kepustakaan.

Dapatan Kajian

Dapatan kajian yang terkandung dalam artikel ini atau yang diperolehi oleh

penyelidik antaranya adalah :

15

http://journalarticle.ukm.my/view/divisions/J=5FMALIM.html


i. Inventori Vokal Dialek Kelantan

Berdasarkan ciri fonologi generatif, inventori vokal lazimnya disusun berdasarkan

posisi lidah di dalam rongga oral, iaitu tinggi, tengah (di antara tinggi dan rendah), dan

rendah yang disusun secara menegak, manakala depan, tengah (di antara depan dan

belakang), dan belakang, disusun melintang seperti yang ditunjukkan di bawah Inventori

vokal Dialek Kelantan :

Rajah 1 : Inventori vokal Dialek Kelantan

Rajah 1 menunjukkan ada enam fonem vokal dalam Dialek Kelantan. Teoh (1994)juga

bersetuju dengan enam fonem vocal tetap tidak sama dengan susunan inventori vokal yang

berdasarkan ciri fonetik sebagaimana yang terkandung dalam The International Phonetic

Alphabet (IPA). Susunan melintang mengikut IPA adalah berdasarkan ruang antara

artikulator lidah dengan titik artikulasi, iaitu sempit, separuh sempit, separuh luas, dan luas

yang tidak digunakan sebagai fitur distingtif dalam analisis fonologi. Kebanyakan analisis

fonologi terkini, kedudukan tinggi, tengah, rendah, depan, dan belakang tidak lagi dinyatakan

secara bertulis kerana ia boleh difahami dengan melihat susunan fonem tersebut. Fitur tinggi,

rendah, belakang yang dianggap sebagai fitur asas dalam teori fonologi generatif oleh

Chomsky dan Halle (1968) boleh dilihat secara jelas dalam carta di atas, tetapi terdapat dua

lagi fitur yang turut memainkan peranan penting dalam analisis fonologi yang tidak

ditunjukkan dalam carta tersebut, iaitu fitur bundar dan advanced tongue root [ATR] atau

pangkal lidah ke depan.

ii. Fitur Distingtif Bagi Fonem Vokal

Dalam analisis fonologi generatif model linear, keseluruhan fitur-fitur vokal yang

dinyatakan di atas direpresentasikan dalam jadual matriks fitur seperti berikut :

16


Jadual 1 : Matriks Fitur Dialek kelantan

Jadual di atas menunjukkan fitur-fitur asas vokal, iaitu tinggi, rendah, dan belakang

adalah seperti yang ditunjukkan dalam inventori vokal Dialek Kelantan.. Fitur bundar pula

dinilai berdasarkan kedudukan dua bibir. Jika dua bibir dibundarkan maka fiturnya

[+bundar], jika dua bibir dihamparkan maka fiturnya ialah [-bundar]. Manakala bagi fitur

[ATR] pula, apabila pangkal lidah dikedepankan maka fiturnya adalah [+ATR], jika pangkal

lidah dikebelakangkan maka fiturnya adalah [-ATR]. Fitur [ ATR] ini penting bagi

membezakan vokal tengah-tinggi /e/ dan /o/ yang mempunyai fitur [+ATR] dengan vokal

tengah-rendah dan yang mempunyai fitur [-ATR] (Roca & Johnson 1999). Fonem vokal

tengah /ə/ dan /a/ secara fonologinya boleh menjadi [+ATR] atau [-ATR] bergantung kepada

perilaku fonologi dalam bahasa tersebut (Spencer 1996; Howe 2003). Berdasarkan perilaku

fonologi dalam Dialek Kelantan, /ə/ berfitur [+ATR] manakala /a/ berfitur [-ATR]. Pendapat

ini selaras dengan pendapat dan data yang dikemukakan oleh Teoh (1994) dan juga selaras

dengan kebanyakan bahasa lain di dunia. Perilaku fonologi Dialek Kelantan bagi fitur [

ATR] boleh dilihat dalam fenomena harmoni vokal. Ciri kendur atau lax dan tegang atau

tense juga dimasukkan dalam jadual di atas kerana ia diperlukan dalam kajian ini. Ia

ditandakan ( ) bagi menunjukkan bahawa ia adalah fitur distingtif unari. Bagaimanapun

dalam matriks fitur tidak terdapat fitur tengah dan depan kerana ia tidak diperlukan dalam

analisis fonologi. Ia boleh digambarkan dengan cara memberikan nilai positif [+] dan negatif

[-] pada fitur-fitur asas yang disebutkan tadi.

iii. Vokal terbitan dalam Dialek Kelantan,

17


Vokal terbitan dalam Dialek Kelantan, iaitu vokal . Segmen vokal

[Ɛ] dan [ↄ] kedua-duanya mempunyai banyak persamaan dari segi fitur, iaitu [-tinggi], [-

rendah], [-ATR], dan [kendur], manakala segmen vokal [ɑ] pula berfitur [+rendah],

[+belakang], dan [tegang]. Kedua-dua vokal [ɐ, ↄ] adalah vokal terbitan dan bukan berstatus

fonem dalam Dialek Kelantan. Pendapat ini adalah berdasarkan beberapa generalisasi

fonologi. Pertama, fonem vokal dialek-dialek Melayu biasanya sama dengan fonem vokal

bahasa induknya, iaitu bahasa Melayu (BM) kerana wujudnya saling memahami antara

penutur dialek-dialek tersebut dan bentuk fonetik yang dihasilkan itu adalah direalisasikan

daripada bentuk fonemik yang sama. Setakat ini, ahli bahasa Melayu sepakat mengatakan

bahawa fonem BM hanya ada enam sahaja, iaitu /i, e, ǝ, a, o, u/. Kedua, kehadiran segmen

vokal [ɐ, ↄ] dalam kata adalah mudah diramal. Mengikut data yang terdapat dalam Dialek

Kelantan tiga kemungkinan kehadiran [ɐ] dan [ↄ], iaitu [ɐ] yang direalisasikan daripada /e/

(misalnya : /gelek/ ] [ge.leʔ]), /ai/ dan /ia/ di tengah kata (misalnya : /haiyan/ ]

/biasa / ] [ ]. Manakala segmen vokal [ↄ] pula direalisasikan daripada /o/ (misalnya :

/botol/ ] [bↄ.tↄ:]) atau /au/ dan /ua/ di tengah kata (misalnya : /taubat/ ] [tↄ.baʔ], /buaia/ ]

[bↄ.jɑ). Bagaimanapun Teoh (1994) mengemukakan pandangan yang berbeza daripada

pengkaji-pengkaji sebelumnya dengan mengatakan bahawa vokal /i, u/ pada suku kata akhir

tertutup direalisasikan sebagai vokal kendur (laxing vowel) [I, U] bukannya vokal tegang [e,

o]. Beliau beranggapan bahawa perealisasian /i, u/ kepada [e, o] pada suku kata akhir

tertutup, jarang berlaku dan boleh dianggap sebagai kekecualian. Contoh yang diberikan oleh

beliau adalah seperti di bawah :

Rajah 2 : Perealisasian segmen vokal [I, U] oleh Teoh (1994)

Penyelidik berpendapat bahawa transkripsi fonetik yang betul bagi data di atas

ialah [bi.siʔ], [lu.kih], [hi.doʔ], dan [tu.toʔ]. Hanya Teoh (1994) pengkaji yang

menggunakan kedua-dua segmen vokal ini dalam data mereka. Namun bagi penyelidi kajian

ini, kedua-dua bunyi vokal ini tidak dituturkan oleh penutur asli Dialek Kelantan. Data yang

18


digunakan oleh Teoh (1994) di atas agak meragukan dan mungkin bersifat ideolek. Teoh juga

menamakan bahasa Okpe, salah satu bahasa Benue-Congo yang dituturkan di Nigeria,

contohnya berlaku pengenduran vokal seperti ini. Hoffman 1973 (dlm. Casali 1996)

beranggapan bahawa dalam bahasa Okpe, segmen vokal [I, U] hanya wujud dari segi

fonologinya, tetapi masih [e, o] dari segi fonetiknya. Ini disebabkan kehadiran vokal tersebut

ditentukan oleh harmoni vokal. Harmoni vokal ialah satu perlakuan fonologi yang

menunjukkan vokal-vokal berdekatan dalam satu medan (biasanya perkataan) berkongsi satu

nilai yang sama bagi fitur atau fitur-fitur distingtif tertentu (Bakovic, 2003). Setelah Setelah

dianalisis kesemua data Dialek Kelantan, didapati fitur yang boleh dikongsi bersama seperti

dalam definisi harmoni vokal di atas ialah [±ATR]. Oleh itu, bolehlah dikatakan bahawa

harmoni vokal Dialek Kelantan merupakan satu perlakuan fonologi yang menunjukkan

segmen-segmen vokal berdekatan dalam satu perkataan berkongsi satu nilai yang sama bagi

fitur [±ATR]. Bagaimanapun Teoh (1994) mendakwa bahawa terdapat rumus fonologi dalam

Dialek Kelantan yang menyatakan bahawa vokal akan menjadi [-ATR] dalam suku kata akhir

tertutup kata dasar. Berdasarkan data DK yang diberikan Teoh, vokal suku kata akhir tertutup

Dialek Kelantan boleh terdiri daripada [I, U, Ɛ , ↄ, a, ɐ] yang bersamaan dengan semua vokal

terbitan kecuali [a]. Ini bermakna beliau melihat fenomena yang berlaku dalam skop yang

lebih sempit daripada harmoni vokal yang melampaui batas suku kata. Ini bermakna

penjelasan berdasarkan harmoni vokal adalah lebih berpada.

Berdasarkan prinsip harmoni vokal ini, data yang diberikan oleh Teoh di atas

menunjukkan bahawa segmen vokal dalam kedua-dua suku kata adalah tidak harmoni. Dalam

suku kata pertama [i, u] adalah berfitur [+ATR], sedangkan vokal dalam suku kata kedua [I, U]

berfitur [-ATR]. Kaedah analisis berdasarkan harmoni vokal telah terbukti berkesan. Bagi

tujuan tersebut, kaedah ini juga digunakan ke atas Dialek Kelantan, terutamanya bagi

menentukan fitur dalaman bagi vokal /i, e, o, u/ yang berfitur [+ATR] pada suku kata akhir

tertutup. Sebagai contoh :

19


Rajah 3 : Data harmoni vocal [+ATR] bagi /i/ dan /e/ dalam suku kata akhir tertutup Dialek Kelantan

Maklumat b terdiri daripada /e/ dalam suku kata akhir tertutup itu adalah dianggap

fonemik, iaitu mengapa /bilek/ tidak direalisasikan sebagai [bi.lƐʔ], sebagaimana /golek/

direalisasikan sebagai [gↄ.lƐʔ]. Dalam hal ini, harmoni vokal sekali lagi memainkan peranan

penting kerana pasangan vokal [i+Ɛ] adalah tidak harmoni, iaitu tidak berasimilasi pada fitur

[ATR]. Segmen vokal [i] berfitur [+ATR] sedangkan [Ɛ] berfitur [-ATR]. Fenomena ini tidak

akan berlaku dalam Dialek Kelantan. Bagi mematuhi syarat harmoni vokal ini, pilihan terbaik

ialah mengekalkan bentuk harmoni yang ada dalam input, iaitu /i, e/ yang berasimilasi pada

fitur [+ATR]. Berdasarkan kaedah harmoni vokal di atas, satu tanggapan boleh dibuat

untuk membezakan segmen vokal [i] dan [e] dalam suku kata akhir tertutup Dialek

Kelantan, iaitu kedua-duanya masing-masing direalisasikan daripada vokal /i/ dan /e/ di

peringkat dalaman. Hal yang sama juga berlaku pada segmen vokal [u] dan [o] dalam suku

kata akhir tertutup Dialek Kelantan yang juga direalisasikan daripada dua vokal yang berbeza

/u/ dan /o/. Pasangan harmoni vokal Dialek Kelantan bagi /u/ dalam suku kata akhir tertutup

ialah /i+u/, /u+u/, /ə+u/, dan /a+u/ seperti berikut :

/tikus/ [ti.kuh]

/lutut/ [lu.tuʔ]

/letup/ [le.tuʔ]

/patuk/ [pa.tuʔ]

20


Manakala kombinasi harmoni vokal bagi /o/ pada posisi yang sama, iaitu /i+o/, /u+o/, /ǝ+o/,

dan /a+o/ yang dikekalkan dalam outputnya, sebagai contoh :

/sibok/ [si.boʔ]/kutok/ [ku.toʔ]/pǝlok/ [pǝ.loʔ]

Kesemua harmoni vokal tersebut berkongsi fitur [-ATR]. Dengan itu penulis artikel ini

mencadangkan bahawa bentuk dalaman dalam harmoni vokal [+ATR] bagi /e/ dalam suku kata

akhir tertutup Dialek Kelantan dalam harmoni vokal [+ATR] bagi /o/ dalam suku kata akhir

tertutup dianggap sebagai bentuk dalaman bahasa Melayu, sebagaimana Zaharani (1999, 2005)

dan sistem ejaan Za’ba (1965).

iv. Vokal terbitan [ɑ]

Teoh (1994) menggunakan simbol [ɐ] bagi merujuk kepada segmen vokal [ɑ]. Istilah

IPA bagi simbol [ɐ] ialah vokal tengah hampir luas (near-open central vowel). Dalam kajian

fonologi ia masih boleh dianggap sebagai vokal rendah dan mempunyai fitur [+belakang].

Secara fonetik pula, ia masih dianggap sebagai vokal tengah. Oleh itu, penggunaan simbol ini

masih mengundang kekeliruan terutama dari segi fonetiknya. Contoh bunyi [ɐ] yang ditemui

dalam laman web Wikipedia dan Summer Institute of Linguistics (SIL) International didapati

agak berbeza dengan bunyi /a/ di akhir kata dialek Kelantan berbanding dengan bunyi [ɑ]

dalam laman web yang sama. Perbandingan bunyi [ɑ] juga dibuat dengan beberapa perkataan

bahasa Inggeris Amerika yang terdapat dalam Compass CD-ROM Oxford Advanced

Learners Dictionary (Edisi Ketujuh), iaitu pod [pɑ:d], pot [pɑ :t], dan rock [rɑ:k] yang

didapati hampir sama dengan bunyi [ɑ] dalam perkataan kata [ka.tɑ], kapak [ka.pɑʔ] dan

marah [ma.yɑh] dalam dialek Kelantan.

Trigo (1991, dlm. Howe, 2003) pula menggunakan simbol [ɒ] bagi melambangkan

segmen [ɑ] dalam Dialek Kelantan. Trigo beranggapan bahawa segmen tersebut mempunyai

fitur [+bundar]. Demikian juga pendapat kebanyakan ahli tatabahasa struktural Dialek

Kelantan yang beranggapan segmen tersebut adalah [ↄ] yang juga mempunyai fitur

[+bundar]. Generalisasi fonologi menjelaskan bahawa kehadiran fitur [+bundar] ini boleh

diuji dengan menambahkan imbuhan akhiran /-an/. Sekiranya fitur tersebut bundar,

contohnya : nya /u/, maka ia akan menyisipkan segmen [w] pada posisi onset imbuhan

akhiran /-an/, contohnya : /adu+an/ ] [a.du.wƐ:]. Apabila perkara yang sama dilakukan ke atas

[ɑ] dan [ↄ] pada posisi akhir kata, sama ada dalam Dialek Kelantan mahupun BM, penyisipan

21


segmen [w] tidak berlaku, contohnyanya : /duga+an/ ] [du.gɑ.ʔƐ:], bukannya *[du.gɒ.wƐ:] atau

*[du.gↄ.wƐ:]. Kehadiran fitur [+bundar] daripada fonem vokal /a/ yang mempunyai fitur [-

bundar] sukar dijelaskan secara fonologi terutamanya persoalan dari mana datangnya fitur

tersebut. jika kedua-dua /a/ dan /o/ boleh direalisasikan sebagai [ↄ], contohnya : /tolak/ dan

/tolok/ direalisasikan sebagai [tↄ.lↄʔ] dalam Dialek Kelantan, ia akan menyebabkan kehadiran

[ↄ] dalam kata sukar diramal dan menjadikannya berstatus fonemik. Fenomena ini

bertentangan dengan perilaku fonologi Dialek Kelantan dan Bahasa Melayu yang

menunjukkan segmen vokal [ↄ] tidak fonemik.

Kesimpulan Kajian

Secara keseluruhannya dapatlah dirumuskan bahawa Dialek Kelantan mengandungi

sembilan segmen vokal iaitu enam fonem dan tiga vocal terbitan. Fonem tersebut ialah /i, e,

Ə, a, o u/ dan vocal terbitan ialah [Ɛ,ↄ,ɑ]. Artikel Ini juga menjawab persoalan yang timbul

daripada hasil kajian lepas yang banyak menggunakan kesilapan transkripsi fonetik. Ia juga

penting kepada pengkaji Dialek Kelantan yang akan datang. Ini bermakna fonem dialek

Kelantan adalah sama dengan fonem bahasa Melayu dan sudah pasti bahawa dialek-dialek

lain pun mempunyai inventori fonem yang sama. Kajian ini juga telah mengenal pasti bahawa

simbol sebenar bagi fonem vokal rendah /a/ di akhir kata seperti dalam perkataan /duga/ ialah

[ɑ] bukannya [ↄ], [ ]. atau [ɒ] seperti yang dianggap oleh pengkaji sebelum ini. Artikel ini

juga menunjukkan bahawa inventori fonem sesuatu bahasa atau dialek hendaklah dinilai

dengan menggunakan pendekatan fonologi dan juga pendekatan fonetik bagi menghasilkan

inventori segmen bunyi yang lebih berpada.

22


PENUTUP

Setelah menyiapkan tugasan Fonetik Dan Fonologi (EFF 312) ini, dapat lah

dirumuskan beberapa perkara pertama, Fonetik merupakan ilmu bahasa yang berkaitan

penyebutan dan lambing yang menunjukkan sebutannya. Kedua, transkripsi fonetik

membantu pelajar membebaskan diri daripada ikatan ejaan dan dapat menumpukan perhatian

pada keaslian bunyi fonetik. Ketiga, transkripsi fonetik membantu membentuk atau mencipta

harmoni yang setepat mungkin antara teks dengan bunyi. Keempat penguasaan bahasa oleh

generasi muda kita bermula dengan pelajar-pelajar sekolah rendah sehingga semua lapisan

masyarakat perlulah dipertingkatkan dari masa ke semasa supaya tidak berlaku lagi isu

penggunaan bahasa baku kurang diberi perhatian di sekolah rendah. Sesungguhnya,

pembakuan bahasa di sekolah rendah sering dilanda masalah kerancuan bahasa dan juga

kerancuan tatabahasa. Kelima, Dialek Kelantan mengandungi sembilan segmen vokal iaitu

enam fonem dan tiga vocal terbitan. Fonem tersebut ialah /i, e, Ə, a, o u/ dan vocal terbitan

ialah [Ɛ,ↄ,ɑ]. Artikel Ini juga menjawab persoalan yang timbul daripada hasil kajian lepas

yang banyak menggunakan kesilapan transkripsi fonetik.

23


RUJUKAN

Abdul Hamid Mahmood (1998). Menguasai Ejaan Baharu Bahasa Melayu, Kuala Lumpur :

Syarikat Percetakan Bintang Baru.

Abdul Hamid Mahmood & Nurfarah Lo Abdullah (2007). Linguistik : Fonetik & Fonologi

Bahasa Melayu, Kuala Lumpur : Aslita Sdn. Bhd.

Dewan Bahasa Dan Pustaka (1998). Pedoman Umum Sebutan Baku Bahasa Melayu, Kuala

Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar (2006). Fonetik Dan Fonologi, Kuala Lumpur : PTS

Profesional 2002.

Nik Safiah Karim (1989). Bahasa Melayu Baku Ke Arah Pembinaan Bahasa Kebangsaan

yang sempurna. Dalam Asraf (Editor), Bahasa Melayu Baku : Asas Pembinaan

Tamadun, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Nor Hashimah Jalaludin. Asas Fonetik, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Bahasa Melayu 1, Selangor : Oxford Fajar Sdn. Bhd.

Zaharani Ahmad (1993). Fonologi Generatif : Teori dan Penerapan, Kuala Lumpur : Dewan

Bahasa Dan Pustaka.

24

Education

Zaharah mokti tugasan fonetik & fonologi eff 312