5924 v-yesil-binalar

1. Bu proje Avrupa Birlii tarafndan finanse edilmektedir. Yeil Binalar Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V

2. Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar REC Trkiye Hakknda REC Trkiye, siyasi grlerden ve kar gruplarndan bamsz, kr amac gtmeyen, uluslararas bir kurulu olan Orta ve Dou Avrupa iin Blgesel evre Merkezinin (REC) Trkiyedeki ofisidir. REC Trkiyenin genel amac, Trkiyenin evre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatrm alanlarna ynelik kapasitesini glendirmek, bylelikle de AB evre mktesebatnn etkili bir ekilde uygulanmas srecini hzlandrmaktr. REC Trkiye, bu hedefe ulaabilmek iin, farkl finansal kaynaklar aracl ile yrtmekte olduu almalar erevesinde, hkmetler, sivil toplum kurulular (STKlar), zel sektr ve dier evresel paydalar arasnda ibirliini, bilgi paylamn ve evresel karar alma srelerine halkn katlmn desteklemektedir. Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar Bu yaynn btn haklar sakldr. Bu yaynn basm yararlancsnn evre ve ehircilik Bakanl ve szleme biriminin Merkezi Finans ve hale Birimi olduuevre Alannda Kapasite Gelitirmeprojesi kapsamnda REC Trkiye tarafndan Avrupa Komisyonunun mali destei ile gerekletirilmitir. Ancak, yaynn ierii hibir ekilde REC Trkiyenin, Avrupa Komisyonunun ya da dier ilgili kurumlarn resmi grlerini yanstyor olarak alglanmamaldr. Bu yaynn btn haklar evre ve ehircilik Bakanlna aittir ve hibir ksm herhangi bir formda, yayn sahibi evre ve ehircilik Bakanl ve yaymc Blgesel evre Merkezinden izin alnmadan satlamaz ya da satlmak iin oaltlamaz. 2011, evre ve ehircilik Bakanl ISBN: 978-975-6180-42-6 Yaymc: Blgesel evre Merkezi- REC Trkiye lkbahar Mahallesi 571. Cadde 617. Sokak No:8 Yldz-Ankara, Trkiye Tel: +90 (312) 491 95 30 Faks :+90 (312) 491 95 40 E-posta: [email protected] Web sitesi: www.rec.org.tr Yayn koordinatr: Yeim alayan Hazrlayanlar: Gksel Demirer (Yaam Dngs Analizi) Nilgn Clz, Baak Daylan, Glden Baydar (Temiz retim) Hdai Kara (Eko-Etiket) Tuna zuhadar (Eko-Tasarm) Duygu Erten (Yeil Binalar) Ferda Uluta (Endstriyel Ekoloji) Yeim alayan, Tue Kayaalp, Duygu Toprak (Srdrlebilirlik iin letiim) Glin zsoy, Duygu Toprak (Dk Karbon Teknolojileri) Editr: Yeim alayan Redaksiyon: Yeim Gzde Ersoy Son okuma: Tue Kayaalp, Duygu Toprak Kapak izimi: zgr Kuvvet Tasarm: Bayt Ltd. ti.

3. Yeil Binalar Hazrlayan Dr. Duygu ERTEN Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V

4. ISBN: 978-975-6180-42-6

5. 3 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar indekiler indekiler zet......................................................................................................................5 Yeil Binalarn Dier Binalardan Fark Nedir?.........................................................7 Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular.................................................8 Yeil Binalarn Uygulanmas ve Standartlar..........................................................17 Yeil Bina Sertifika Sistemleri...............................................................................18 Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar..................26 Sonu..................................................................................................................31 Kaynaklar............................................................................................................32

6. 5 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar zet zet Binalarn yeil olarak tanmlanabilmesi iin, srdrlebilir arazi planlamas, su ve enerji, ekolojik malzeme kullanm, i ortam hava kalitesi, kullanc sal ve konforu, ulam ve atklarn kontrol, akustik ve kirlilik gibi alanlarda belli standartlar karlamas gerekir. Bu konular altnda kaynaklarn verimli kullanlmas, binann tasarm ve inaat srecinde evreye olan negatif etkilerinin azaltlmas amalanr.

7. 7 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn Dier Binalardan Fark Nedir? Yeil Binalarn Dier Binalardan Fark Nedir? Gnmzde yap sektr karbon ayak izi artnda dier sektrlerin nne gemitir. Doal kaynaklarn te birini kullanan bu sektr taze suyun %12sini kullanrken, toplam kat atn %40ndan sorumludur. Yeil binalar, yapl evrenin insan sal ve doal evre zerindeki olumsuz etkilerini en aza indirecek ekilde tasarlanr, iletilir ve sonlandrlr. Bu da, enerjinin, suyun ve dier kaynaklarn etkin kullanm; kullanclarn salnn korunmas ve alanlarn verimliliinin arttrlmas; atk, kirlilik ve evresel bozulmann azaltlmas anlamna gelir (1). Yeil binalar zerinde yaplan aratrmalar, binalarn bu ekilde tasarlanmas ve iletilmesi durumunda, geleneksel yntemlerle tasarlanm ve iletilen ortalama binalara gre enerji kullanmnda %24 ile %50 arasnda, CO2 emisyonlarnda %33 ile %39 arasnda, su tketiminde %30 ile %50 arasnda, kat atk miktarnda %70 orannda, bakm maliyetlerinde ise %13 orannda azaltm salanabileceini gstermektedir. Amerikan Yeil Bina Konseyi (United States Green Building Council, USGBC), bir yeil binann ortalama %32 daha az elektrik kullanarak ylda 350 metrik ton CO2 emisyonunun nne getiini yaynlamtr. Binalarn enerji ve kaynak kullanmnda ve atk ve emisyon retimindeki pay gz nnde bulundurulduunda, bu tasarruflarn ne kadar nemli olduu anlalabilir. stelik yeni bina ihtiyac srekli artmaktadr ve yap sektrnn etkisinin mevcut hale gre daha da artmas beklenmektedir; USGBC nmzdeki 25 yl iinde binalardan kaynaklanan CO2 emisyonlarnn, ylda %1.8lik bir oranla dier sektrlere gre ok daha hzl bir art gstermesini ngrmektedir (2,3,4,5). Binalarn evresel etkilerinin azaltlmas ve yeil binalarn tasarlanmas iin bu tr binalarn detayl tanmlarnn yaplmas gerekir. Ancak bu ekilde ortalama bina ve daha yksek performansl binalardan bahsedilebilir ve binalarn performanslarnn daha da ykseltilebilmesi iin izlenmesi gereken yol haritas oluturulabilir. Binalarn yeil olarak tanmlanabilmesi iin, srdrlebilir arazi planlamas, su ve enerji, ekolojik malzeme kullanm, i ortam hava kalitesi, kullanc sal ve konforu, ulam ve atklarn kontrol, akustik ve kirlilik gibi alanlarda belli standartlar karlamas gerekir. Bu konular altnda kaynaklarn verimli kullanlmas, binann tasarm ve inaat srecinde evreye etkisinin azaltlmas amalanr. Kaliforniyada National Audubon Society Binas-LEED Platin

8. 8 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Yeil Binalarn Incelenmesi Gereken Ana Konular YNETM SALIK VE Y HAL ENERJ ULATIRMA SU MALZEME ARAZ VE EKOLOJ ATIK

9. 9 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Su Dnya zerinde suyun yaklak % 2,5u ime, endstri ve salk alanlarnda kullanlan tatl su- dur. nsanlar, bu tatl su miktarnn sadece te birine, gl, dere ve rmak yoluyla ulaabiliyor ve suyun yarsndan fazlasn kullanyor. Tatl su talebi hzl bir ekilde artyor ve mevcut eilimler devam ederse, uzmanlar talebin nmzdeki 30 yl iinde iki katna kacan belirtiyor. Su dnyann en nemli doal kaynaklarndan biri olduundan, tm bina projeleri su verimliliine odaklanmaldr. Yeil binalar kapsamnda su verimlilii nemli bir paya sahiptir. Konuyu LEED sertifikas kapsamnda incelersek LEED V3de su kapsamnda aadaki kriterleri inceler:nart - Su kullanmn azaltmaKredi 1 - Peyzaj etkin sulamaKredi 2 - Yeniliki Atksu TeknolojileriKredi 3 - Su kullanmn azaltma Su verimlilii teknolojileri ve stratejileri, tasarm srecinin herhangi bir aamasna veya inaat srecine kolayca dahil edilebilir. Su verimlilii kredi iin gereksinimlerin yan sra, bu gereksinimleri ve planlama srecinin baarl bir ekilde gelitirilmesi ve bu stratejilerin dahil edildii tasarm stratejilerinin oluturulmas ve LEED sertifikas almak iin yaplan projelerde su tketiminin optimize edilmesi asndan nemlidir. LEEDde her yeni versiyonda su verimliliine daha ok arlk verilmektedir. Peyzaj etkin sulama: Bu kredinin amac, peyzaj sulamas iin proje sitesinden veya yaknn- dan ime suyu ya da dier yzey veya yeralt su kaynaklarnn kullanm azaltmak veya ortadan kaldrmaktr. Standart bir binann yaz ortalarnda sulama iin kulland su tketim deerinin azaltlmasn hedefler. Etkin maliyetle kaynak tketimini azaltmak iin optimizasyon hiyerarisine gre, talepler azaltlmal, talep etkin bir ekilde karlanmal ve tedarik srdrlebilir olmaldr. Sulama suyu ile ilgili olarak, talebi azaltarak peyzaj tasarmnda su tasarrufu yaplmas hedeflenir. Peyzaj tasarmnda sulama talebini azaltma stratejisi kapsamnda, bitkilerin gruplanarak dikilmesi, im alanlarnn azaltlmas ve iklim koullarna uygun bitki trlerinin seilmesi yer alr. Sadece peyzaj tasarm stratejilerinin uygulanmas hedeflere ulamak iin yeterli olmad zaman, bir sonraki adm sulama sistemlerinin tasarm optimizasyonu salanarak verimin arttrlmasdr. Damla, mikro ve yzeysel sulama sistemleri ile peyzaj iin gerekli su miktarn azaltabilirsiniz. ABD Yeil Bina Konseyinin hazrlad rapora gre damla sulama sistemleri tek bana yzde 30 ila 50 orannda su kullanmn azaltabilir. Yamur suyunun sulama talebinin bir miktarn karlamas amacyla, nem sensrleri ve hava durumuna ayarl evapotranspirasyon kontrolrleri de kullanlabilir. Te- dariin srdrlebilir olmas alternatif su kaynaklar ile salanabilir. LEED sertifikas kapsamnda yamur suyu depolamas ve atksu geri kazanm alternatif kaynaklar olarak deerlendirilir. Yamur suyu depolama sisteminde ise sarnlar, yeralt tanklar veya havuzlarda ya srasnda yamur suyu depolanr. Depolanan su daha sonra kurak dnemlerde sulama amal kullanlabilir.Atksu artma sistemi de site ya da belediye leinde kurulabilir.

10. 10 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Yeniliki Atksu Teknolojileri: Yeniliki Atksu Teknolojileri kredisinin amac atk su oluumunu ve temiz su ihtiyacn azaltmaktr. Kanalizasyona giden temiz su miktarnnn azaltlmas veya atk su miktarnn 3. derecede artmaya (artlm suyun filtreden geirilip yerinde kullanlmas) tabi tutulmasn destekler. Gereklilikleri salamak iin yksek verimli armatrler kullanlarak temiz su tketimini %50 azaltmak mmkndr. Bu amala, rnein susuz pisuarlar kullanlabilir. Ayrca yamur suyu toplama ya da atk su artma stratejilerinin kullanm ile su tketimi azaltlabilir. Bir dier see- nek de site kapsamnda atksuyun en az yzde 50sini ncl derecede artmaktr. Bu sistem daha ok byk projeler iin uygun olup biyolojik artma prensibine dayanr. Su kullanmn azaltma: 2 -4 puan kazanlabilecek bu kredinin amac su ebekesi ve atk su sistemleri zerindeki yk azaltmak iin bina iinde su verimliliini en st dzeye karmak- tr. Su tketiminin %20 orannda azaltlmas bir n koul olup %30 azaltma ile 2 puan, % 40 orannda azaltma ileyse 4 puan kazanlr. Bu kredi kapsamnda tuvalet, pisuvar, lavabo musluk, du, mutfak lavabosu deerlendirilir. Bulak makinesi, amar makinesi gibi dier su tketen ekipmanlar bu kredi de ele alnmamtr. BREEAM sertifikas kapsamndaki u puanlar u ekilde gruplanmtr: SU 1 Su tketimi SU 2 Su sayac SU 3 Ana su kaaklarnn tespiti SU 4 Shhi tesisat suyunun kesilmesi SU 6 Sulama sistemleri SU 7 Ara ykama SU 8 Yerinde su artm Su kredileri incelendiinde, bu kredilerin birbirini tamamlayc olduklar grlebilir. Giderek azalan tatl su kaynaklarnn mrn uzatmak iin su tasarrufu nlemleri kullanlr ve bylece atk su miktar ve iletme maliyetleri byk oranda azalr. Suyun etkin kullanm, yeil binalarla snrl kalmayp btn projeler iin bir hedef olmaldr. Dnyada yaygn olarak oluturulmaya balanan yamur suyu toplama gleti (Singapur)

11. 11 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji Kullanm Kmr gibi fosil yaktlarn enerji kayna olarak kullanlmas yksek oranda karbondioksit sal- mna neden olmaktadr. Karbon salmlar direk olarak iklim deiikliini etkilemekte ve kresel snmay hzlandrmaktadr. Enerji kayna olarak doal gaz kullanm, fosil yaktlara oranla daha verimli ve temiz olmakla birlikte iletimi daha kolaydr. Fakat, doal gaz da evreye belli bir oranda zarar vermektedir. Enerji talebinin hzla artmas ve enerji tketiminin doaya zararl etkileri lkelerin ekonomisini de nemli lde etkilemektedir.Yeil binalarda enerji konusu, enerji tketimini azaltmak ve alternatif enerji kullanmn tevik etmek iin birok yntem sunar. ASHRAE standard erevesinde, enerji tketimine dayal yazlmlar kullanlarak bina enerji performans belirlenir ve performans arttrmak amacyla eitli sistemlerin kurulmas hedeflenir. Yeil bina deerlendirme sistemlerinden biri olan BREEAM sistemi kapsamnda, enerji puanlar alnarak, ENE 1 CO2 salmlarnn drlmesi ele alnr. Bunun iin ulusal enerji metodu kullanlabilir veya ASHRAE 90.1-2007ye gre enerji modellemesi yaplabilir ya da BREEAMde belirtilen kontrol listesi kriterlerinden puan alnabilir. BEP-TR, binalar standart koullarda karlatrarak basit bir yntemle enerji tketimini hesaplar. BREEAM sertifikasyonu iin ise, binann yaam sresi boyunca mmkn olduunca geree yakn enerji tketimi ve sera gaz azaltm oranlarnn gsterilmesi gerektiinden her iki sertifikasyon iin detayl ve dinamik enerji modellemesinin yaplmas doru olacaktr. BEP-TR, sl zonlar asndan karmak olmayan basit konut binalar iin kullanlabilir ama dier binalar iin kullanlmas gerek anlamda yeil bina sertifikasyonu hedefine uygun deildir (Ref 9). Enerji puanlarndan bir dieri olan ENE 5, Dk veya Sfr Karbon (LZC: Low zero carbon) teknolojilerinin kullanlmasyla ilgili puanlardr. lki sadece fizibilite yapmaya verilirken dier ikisi toplam enerjinin %10 veya 15inin yenilenebilir kaynaklardan retilmesine puan vermektedir. Burada Trkiyede ki yenilenebilir teknolojilerin yaygnl ve maliyeti gz nne alnarak, yatrmc tevik edilmelidir. ENE 6 kapsamnda bina kabuu performans incelenir ve hava szdrmazln salamak iin eitli nlemler alnr. Bu konuda belirli bir uygulamann gerekletirilmesi beklenir ve bina tamamlandktan sonra termal kamera ile binann taranmasn gerekir. BREEAM enerji verimlilii ile ilikili puanlar verilirken ayn zamanda inaat sresince mteahhit tarafndan enerji tketiminin takibi gibi bilinli mteahhit uygulamalar da gz nnde bulundurulur. antiye ilevlerinde CO2 azaltmna gidilmesinin planlanmas ve uygulamas Tr- kiyede sektr iin yeni bir yaklamdr. BREEAM ve benzeri sertifikalarn kullanlmasnda en nemli konunun enerji verimlilii olduundan yola karsak, BREEAM puanlar ile enerji verimliliine ilikin puanlar birbiriyle kyaslamal ekilde incelemede fayda olabilir. Bir binada, insanlarn yaam kalitesinden dn vermeden enerji tasarrufu yapmak iin verimli cihazlar ve otomasyon sistemlerinin kullanlmas ve s yaltm yaplmas gerekir. Trkiyede

12. 12 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular yeni binalarn enerji etkin tasarlanmas Binalarda Enerji Performans Ynetmelii (BEP) ile zorunlu hale gelmitir. Ynetmelik uyarnca her binaya verilecek Enerji Kimlik Belgesi, binann enerji tasarrufunu n plana karacaktr. Uygulama ve denetim bilinli yapld takdirde enerji tketimi ve CO2 salmlar nemli lde azalacaktr. 2011 itibariyle yaplacak yeni binalarn proje aamasnda, binann enerji tketimini gsteren kimlik belgeleri dzenlenmeye balanacak- tr. Mevcut binalarn kimlik belgelerinin ise 2017e kadar tamamlanmas gerektiinden bu bel- geyi almak iin enerji verimlilii danmanlk irketine bavurulmas gerekecektir. Danmanlk irketleri binann stma, yaltm, geometrik yaps, aydnlatma sistemi gibi unsurlarn inceledik- ten sonra gerekli grd takdirde eitli tadilatlar talep edebilecektir. Enerji kimlik belgesi hazrlanrken, binada enerji tketen sistemlerle ilgili tm teknik veri, evre ve ehircilik Bakanlnn hazrlad BEP-TR web tabanl programna girilir. Program kapsamnda binann metrekare bana den enerji tketim miktar ve karbondioksit salm hesaplanarak, Adan Gye kadar yaplan snflandrmadan binaya uygun snfa ait kimlik belgesi verilir. A snf enerji verimli binay, G snf ise enerjiyi verimsiz kullanan binay gsterir. Bu sayede A snf binalarda iletme maliyeti ok daha dk olaca iin kullanclar ve bina sahipleri binann enerji tketimini nemli bir lt olarak deerlendirebilecekler ve ev satn alrken veya kiralar- ken A snf binalar tercih edebilecekler. Yeil bina deerlendirme sistemleri kapsamnda da enerji ana konulardan biridir. Binann tasar- m aamasnda, enerji verimliliini arttrmak amacyla enerji modellemeleri yaplr. Modelleme- den elde edilen sonulara gre tasarmda gerekli deiikliklere gidilir. Binann enerji performan- s, enerji modellemesinden kan sonulara gre alnacak puanlarla belirlenir. atda gne paneli uygulamalar

13. 13 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Malzeme ve Kaynaklar retim maliyeti, nakliye maliyeti ve dsal maliyet, malzeme ve kaynaklarn evreyi nasl etkile- diini gsteren farkl kriterdir. 17. yzylda bakir topraklarda yaplama yerel malzeme kullanlarak gerekletirilmitir. Bu dnemde merkezi yer teorisi benimsenmi ve blgede mevcut doal malzemeler kullanlmtr. Sonraki zamanlarda nakliye sistemleri ilerledike, estetik ne- denlerden tr malzeme ithalat artmtr. Yeil bina uygulamalarnda proje maliyetlerini azaltmak ve evreye zarar en aza indirgemek iin mmkn olduunca yerel ve geri dnml malzeme kullanlr.Dier bir yaklam da malzemeler iin yaam dngs analizi gibi malzemenin hammadde retiminden tketim sonrasna kadar olan evrelerini incelemektir. Ayrca, inaat srasnda oluan atklarn ynetimi, yerinde depolama ve geri dnm de deerlendirilen faktrler arasndadr. Yap malzemeleri yapnn srdrlebilirlii asndan dorudan veya dolayl olarak, binann hem yapm esnasnda, hem iletim sresince, hem de sonlandrma aamasnda nemli rol oynar. Gi- ri blmnde de belirtildii gibi yap malzemeleri, dnyadaki malzemelerin %40n oluturur. Ayrca yap malzemelerinin temini, kullanma hazr hale getirilmesi, proje alanna tanmas ve mrnn sonunda yok edilmesi veya geri dntrlmek zere deerlendirilmesi, toplamda bakldnda olduka yksek bir evresel etki ortaya karr. Her yl yaklak 3 milyon ton ta, kum, mineral, ahap, petrol ve dier malzemeler, yap malzemesi olarak kullanlmak iin karlr ve eitli evresel etkiler yaratan bir dizi ilemden geer. Bu etkiler arasnda doal ortama zarar vermek, habitat kaybna sebep olmak, yan rnlerden kaynakl kat atk retimine yol amak ve ilemin btn aamalarnda enerji tketimine sebep olmak saylabilir. Binann yapm esnasnda malzemenin seimi, kaynaklar, retim koullar, antiye alanna tanmas, binann evreyle olan ilk etkileimidir. Binann iletilmesi esnasnda malzemeler, bina kabuunu oluturduklar iin dorudan binann enerji ihtiyacn belirler. Ayrca kullanlan malzemelerin evreye duyarl olduu kadar bina kullanclarna da zararsz olmas beklenir. Binann mr sonland zaman ortaya kan atn ne ekilde deerlendirilecei de yeil binalarda malzeme bal altnda ince- lenmelidir. Malzemenin kaynann tespit edilmesi ve kaynaktan karlmas, evre iin yaratt etkinin ilk aamasdr. Malzeme kaynaklarnn yanl deerlendirilmesi sebebiyle oluabilecek pek ok problem vardr: Kaynaklarn tkenmesi, yanl ilemler yznden erozyon gibi evresel fela- ketlere yol ama, mikroklima ve habitatta deiiklie sebep olma, ayn kayna baka ekillerde kullanan topluluklara dolayl olarak zarar vermek bu sorunlardan bazlardr. Burada malzeme konusunu BREEAMin ele ald ekilde inceleyeceiz. Yeil binalarda yaam dngs analizi (LCA: Life Cycle Analysis) yaplm malzemeler tercih edilir. Malzemenin CO2 retimini, oluum enerjisini ya da karbon ayakizini len aralar kullanlabilir. Kullanlacak olan yaam dngs analiz aracnn ulusal geerlilii olmal ve aadaki zellikleri tamaldr:

14. 14 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular a. klim deiimini ieren en az 3 gstergesi bulunmal; b. Hizmet mr ve elden karma sreleri de dahil olmak zere binann tm yaamn ele almal; c. Aada yer alan uluslaras standartlarda tanml LCA ilkelerini temel almaldr:ISO 14040 2006 Environmental Management -LCA- PrinciplesFramework (TS EN ISO 14040 evre ynetimi Hayat boyu deerlendirme lkeler ve ereve)ISO 14044 2006 Environmental Management - LCA Requirements and guidelines (TS EN ISO 14044 evre ynetimi Hayat boyu deerlendirme Gerekler ve klavuz)ISO 14025: 2006 Environmental labels and declarations Type III environmental declarations Principles and procedures (TS ISO 14025 evre etiketleri ve beyanlar Tip III evre beyanlar Prensipler ve prosedrler)ISO 21930 2006 Building construction - Sustainability in building construction Environmental declaration of building products Bina inaatlar Bina inaatlarnda srdrlebilirlik bina inaat malzemeleri evresel bildirgesi Bir dier konu ise sert peyzaj ve evre duvarn oluturan yap malzemelerinin ve elemanlarnn %80inin (alan olarak) Yeil Malzeme Rehberi (www.thegreenguide.org.uk)ne gre A ya da A+ dereceye sahip olmasdr. Yeil Malzeme Rehberinde yer almayan sert peyzaj ve evre duvar elemanlarnn deerlendirilmesi iin ulusal geerlilii olan ve yukarda belirtilen zelliklere sahip yaam dngs analizi arac kullanlmaldr. Cephenin yeniden kullanm konusunda alnabilecek puanlar kazanmak iin inaat bitmi bina cephesinin en azndan %50sinde (alan), yeniden kullanlm malzeme bulunmaldr. Ayrca, bina cephesinin yeniden kullanlan malzemelerinin en az %80i (ktle) yerinde (in-situ) yeniden kullanlan yap bileenleri ve elemanlarndan olumaldr. Yeil binalarda yaygn olarak aranan bir dier malzeme kriteri de, Trkiyede yeni yeni gelimekte olan, malzemelerin sorumlu temini konusuyla ilgilidir. Yap iskeleti, zemin kat, st katlar, at, d duvarlar, i duvarlar, temel/altyap, merdiven gibi temel yap elemanlarnn oluturulmasn- da kullanlan malzemelerinin %80inin sorumlu edinilmi olmas gerekmektedir. Uygulanabilir malzemeler arasnda tula, reine esasl kompozitler ve malzemeler, beton, cam, plastik ve kau- uk, metaller, kaplama ya da yapsal talar, ahap, ahap kompozitler ve ahap paneller , alpan ve al, at membran ve asfalt gibi bitm esasl malzemeler, dier mineral esasl malzemeler ve geri dntrlm hammaddeye sahip malzemeler yer alr. Yeil bina projesinde kullanlan tm sertifikasz ahaplarn kanuni bir yolla elde edilmi olmas art aranr. Bunun yansra, d duvarlar, zemin kat, at ve bina hizmetlerinde kullanlan s yaltm malzemeleri deerlendirilir. Deerlendirme srasnda, BREEAMin Yeil Malzeme Rehberinden (www. thegreenguide.org.uk) s yaltm malzemelerinin derecesi belirlenir. Ayrca, yukardaki maddede tanmlanan d duvar, zemin kat, at ve bina hizmetlerinde kulla-

15. 15 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular nlan s yaltm malzemelerinin en az %80inin sorumlu temin edilmi olmas gerekir. Her bir malzemenin retim sreci ve tedarik zinciri incelenir. BREEAM MAL 7 puannda bina iinde ve dnda ara, yk arac ve yaya trafiinin olduu alanlar tespit edilir ve bu alanlarda hasar oluumunu nlemek amacyla uygun dayankllk n- lemleri, uygun koruma yntemleri ya da tasarm seenekleri belirlenmi olmas beklenir. Trkiyede retilen yap elemanlarnn, BREEAMin Yeil Rehberinde yer almas ve uzun va- dede Avrupa Birlii eko etiketleme standartlarna uyumunun salanmas amacyla malzeme re- ticilerinin adm atmas kanlmazdr. Yeil Rehberde kaytl olmayan malzemeler iin bir dier yntem ise ulusal geerlilii olan ve ilgili balktaki detaylar ieren yaam dngs analizi yapl- masdr. Yap malzemelerinin yeniden kullanm, geri kazanm ve geri dnm desteklenmeli ve yaygnlatrlmaldr. naat sahasnda ortaya kan yap malzemelerinin, yeni bina inaatnda kullanlma alternatiflerini arttrmak amacyla Ar-Ge almalarna nem verilmelidir. Ayrca temel yap elemanlar olarak kullanlan malzemelerin sorumlu temin edilmi olduunu belirten sertifikasyon sistemleri yaygnlatrlmaldr. rnein, ahap malzemelerin FSC (Forest Certified Council) sertifikasna sahip olmas istenmektedir. Konuyla ilgili olarak her malzeme reticisi/ tedarikisi malzemenin retim srecini ve hammadde edinim srecini kapsayan evre ynetim sistemi oluturmal ve bu sistemin iyiletirilmesi iin gerekli almalar yapmaldr. TBTAK gibi fon veren kurulularn Yaam Dngs Analizine ynelik aratrma konularna ncelik tanmalar konunun ilerleme hzn artracaktr. Hava Kalitesi nsanlar zamanlarnn yzde 90`nndan fazlasn bina-ii ortamlarda geirebilmektedir. Dola- ysyla, bu ortamlardaki kirleticiler ve bunlarn bina-ii hava ve ev tozundaki deriimleri, ortaya kabilecek gerek ksa ve uzun vadeli salk etkileri asndan kritik bir rol oynar. Bu tr salk etkileri, nemli dzeyde i-okul saati kaybna yol aacak hastalklardan, geici olarak ortaya kan ve belirgin olmayan semptomlara kadar deikenlik gsterebilmekte ve dorudan veya dolayl olarak i-okul performans kaybna da sebep olabilmektedir. Bunun yansra, lkemizde imdiye kadar d havaya gsterilenle kyaslandnda, bina-ii evresel kaliteye neredeyse hi ilgi gsterilmemitir. Amerikan evre Ajans (EPA) raporlar, i ortam hava kirletici seviyelerinin d ortama gre 2-5 kat daha fazla olduunu belirtmektedir. Binalarda klima kullanm, i hava kalitesini azaltan en nemli faktrlerden biridir. Klimann kullanld durumlarda, ortamn havas yenilenmek yerine geri dntrlr ve bu nedenle ortamdaki bakteri, virs ve zararl kimyasallar ortamda yaamaya devam eder. Yeil binalarda i ortam kalitesi yakndan takip edilir. rnein, karbon dioksit seviyeleri ykseldii zaman, havalandrmalar otomatik olarak hava deiimi yapmak zere programlanmtr. Gn ndan faydalanma ve alabilir pencerelerin kullanm da, bina kullanclarnn hava kalitesini arttran yntemlerdir. Ayrca, hal veya boya gibi uucu organik bileik (VOC) ieren malzemelerin kullanlmamas da yeil bina kriterlerinden biridir.

16. 16 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular hava kalitesi konusunda yeil binalarda standart bir binaya gre:Salkl i ortam hava kalitesinin salanmas ortam kirletici kaynaklarnn giderilmesi, azaltlmas ve ynetilmesiIsl konfor ve sistem kontrolnn salanmasKullancnn d ortamla balant kurmasnn salanmasDoal aydnlatmadan yararlanlmasGrltnn azaltlmas amalanr. Yeil binalardaki bu tr iyiletirmeler sonucunda;Ofislerde verimliliin artt,Okullarda baar orannn ykseldii,Okul ve iyerlerinde devamszlk orannn azald, hava kalitesi ve aydnlatmas iyiletirilmi hastanelerde taburcu sresinin ksald grlmtr.

17. 17 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarn Uygulanmas ve Standartlar Yeil Binalarn Uygulanmas ve Standartlar Uluslararas dzeyde yeil binalar ile ilgili yrtlen almalar ne aamadadr, bu konuda uluslararas ibirliklerinin (olas) sonular nelerdir? Kabul edilen standartlar ve verimlilik ltleri nelerdir? Dnyada yeil bina kavramn hayata geirip, kendilerine ait yeil standartlar ve bina deerlendirme sertifikas oluturan veya yeil bina sertifikalarndan birini adapte eden birok lke bulunuyor. Amerika, ngiltere, Avustralya ve Almanya bu lkeler arasnda yer almaktadr. Dnyadaki yeil bina sertifika sistemlerinin balcalar, 1990da ngilterede ortaya kan BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method), 1998de Amerika Birleik Devlet- lerinde ortaya kan LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), 1998de gelimi lkelerin biraraya gelmesiyle kurulan IISBE (International Initiative for Sustainable Built Environment), 2003de BREEAMden uyarlanarak Avustralyada oluturulan Greenstar, 2004de Japonyada ortaya kan CASBEE (Comprehensive Assessment for Building Environmental Ef- ficiency) ve 2009da Almanyada ortaya kan DGNB (Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges Bauen)dir. Dnyada Aralk 2010 itibariyle 6 binden fazla bina LEED sertifikas sahibi, 20 binden fazla da sertifika almaya aday bina bulunuyor. Dnyada yeil bina projeleri hzla artar- ken, lkeler kendi artlarna uygun deerlendirme sistemleri oluturarak ve yeil bina ltlerini ynetmeliklere dahil ederek bu kavramn yaygnlamas konusunda almalarn srdryor.

18. 18 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Yeil Bina Sertifika Sistemleri 90l yllardan itibaren pek ok binada mevcut yasal kodlarn halihazrda uyguland ancak bina sahiplerinin evresel konulardaki hassasiyetini gsterebilecek daha ileri seviyede bir standarda ihtiya duyduu grlmtr. Bu ihtiya, gnll bavurulan yeil bina sertifikalama sistemlerinin domasna yol amtr. Yeil bina deerlendirme sistemi veya yeil bina sertifikasyon sistemi olarak adlandrlan bu sistemler, yasal zorunluluu olmad iin ortalamasn ok daha yksek tutabilir ve lider uygulamalarn kendini gsterebilecei bir ortam yaratabilir. Bunlar;Tasarm ekibine, evresel konularla problem zmlerini pratie evirmelerine yar- dmc olacak bilgi ve tecrbeleri derleyen bir rehber sunar.Bina sahiplerinin ve tasarm ekiplerinin evresel tasarm stratejilerini formle edebile- cekleri bir referans salar.Daha yksek evresel standartlara ulamak iin abalayan bina sahiplerine, bu abala- rn gsterebilmeleri iin ortak ve dorulanabilir kriterler ve hedefleri sunar. Deerlendirme sistemleri, mimarlar, inaat mhendisleri, emlak yatrmclar gibi yap sektr ile ilgili olan farkl uzmanlk alanlarndan kiiler tarafndan, yeil bina tanmn, llebilir bir standart ile tanmlayabilmek zere yaratlmtr. Bu deerlendirme sistemleri sayesinde binalar, nc ahs veya kurumlar tarafndan standartlatrlm bir deerlendirmeye tabi tutulur ve deerlendirme sonucunda binann ne kadar srdrlebilir olduu belgelenir. Btn binalar ayn deerlendirmeye, ayn yntemle tabi tutulduu iin sistem kendi iinde tutarldr ve binalar hakknda saysal bilgi sunduu gibi karlatrmal almalar yapma imkan da salar. Deerlendirme sistemleri, bir binann (yeni bina, mevcut bina, tadilat projesi gibi) srdrlebilir saylabilmesi iin yerine getirilmesi ve sahip olunmas gereken kriterler btnnden oluur. Her bir kriterin, binann tipolojisine veya yaam dngsndeki yerine gre deien puanlar vardr. Deerlendirme, binann her bir kritere gre incelenmesi ve bu inceleme sonucunda pu- anlanmas eklinde olur. Deerlendirme sonucu elde edilen toplam puan, binann ne kadar yeil olduunun gstergesidir. zetlemek gerekirse, yeil bina deerlendirme sistemleri aadaki bileenden oluur: 1. Bina: Tm alan kapsayacak evresel performans kriter seti 2. Puanlama: Her kritere karlk, o kriterde belirtilen performansn karlanmas durumunda kazanlacak puanlar 3. Sonu: Binann evresel performansnn toplam puan veya gstergesi Binann bir kritere gre deerlendirmesi sonucunda ne kadar puan alaca objektif yntemlerle belirlenmitir. Kredinin tabiatna gre, binann yerine getirmesi gereken baz kurallar vardr (rnein: arazi sulamak iin iilebilir su kullanlmamaldr veya binada kullanlan soutucularn hibirinde kloroflorokarbon olmamaldr) ve bunlarn yerine getirildii izim, fotoraf gibi bel- gelerle kantlanmaldr. Ayn zamanda binann elde etmesi gereken baz saysal deerler vardr (rnein: binann yllk enerji tketimi, referans deerin %48inin altnda ise bu krediden 19 puan kazanlr) ve bu deerler hesaplanarak hesap yntem ve sonular belgelenir.

19. 19 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ele alnan kriterler, farkl sistemlerde farkl isim ve tabirlerle ifade edilse de genel olarak binann bulunduu arazinin seimi, araziye yerleimi, yapmndan itibaren fiziksel ve sosyal evresiyle olan ilikisi, yaam boyunca sebep olduu CO2 emisyonu, kullancnn sl, grsel, akustik gibi ihtiyalarn salayabilmesi, su harcamas, iletim ve bakm/onarm koullar, binada kullanlan malzemeler, binaya ulam gibi eitli konular kapsar. ncelenen konularn pek ou, zaten standartlar, ynetmelik ve kanunlar gibi farkl yasal dokmanlar erevesinde ele alnmaktadr. Yeil bina deerlendirme sistemleri, bu dokmanlar bir araya getirir ve sistem kriterlerinin deerlendirilmesi bu dokmanlarda belirtilen yntemler kullanlarak yaplr. Bu ekilde yeil bina deerlendirme sistemleri, hem standart ve ynetmelik gibi kabul grm dokmanlara referans vererek kendi gvenilirliini garanti altna alr, hem de srdrlebilir binalar ile ilgili olan da- nk almalar bir araya getirerek bir genel ereve oluturur. Deerlendirme sistemleri, halihazrda yrrlkte olan bu dokmanlar bir araya getirip gerekle- rinin yerine getirilmesini salamakla birlikte, henz uygulama ve kullanmnn bile tam gelime- dii, fakat piyasa bilincini ileri tayacak konulardan da bahseder. Dnyadaki Yeil Bina Deerlendirme Sistemleri Bir binann srdrlebilirlii sadece binann bulunduu yerel evreye gre deerlendirilebilecei iin, her lke kendi yasal dokmanlar, piyasa durumu ve ihtiyalarn referans alarak yerel yeil bina deerlendirme sistemlerini gelitirir. Gnmzde, farkl lkeler tarafndan kullanlmakta olan otuzdan fazla yerel deerlendirme sistemi vardr. Bu deerlendirme sistemleri arasnda en gelimi kabul edilenleri 1990 ylndan itibaren kullanlmakta olan ve u ana dek toplam 110.000 binay deerlendirmek iin kullanlm, kaytl olarak bekleyen yarm milyon binada da kullanlmas planlanan ngiltere kkenli BREEAM (Building Research Establisment Environ- mental Assessment Method) ile 1998 ylnda kullanlmaya balanan, u anda 91 lkeden 35.000 binann sertifika almak iin kaytl olduu ABD kkenli LEED (Leadership in Energy and En- vironmental Design) dir. Bu sistemleri Avustralya Yeil Bina Konseyi tarafndan gelitirilmi olan Green Star, Japon Srdrlebilir Bina Konsorsiyumu tarafndan gelitirilmi olan CASBEE (Comprehensive Assessment System for Built Environment Efficiency) ve uluslararas kar amac gtmeyen bir organizasyon olan iiSBE (International Initiative for Sustainable Built Environment) tarafndan gelitirilmi olan SBTool (Sustainable Building Tool) takip etmektedir. Aadaki tab- loda dnyada yaygn olarak kullanlan sistemlerin karlatrlmas zetlenmitir.

20. 20 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Tablo 1. Yeil Bina Deerlendirme Sistemlerinin Karlatrlmas Ak Ad Bina evresel Etkinlii iin Kapsaml Deerlendirme Sistemi Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency Ksaltma CASBEE Kken Japonya Yeil Bina Konseyi /Japonya Srdrlebilir Bina Konsorsiyumu (Japan Green Building Council/Japan Sustainable Building Consortium) 2001den beri sistem zerinde almaktadr. Bu kurum CASBEE sistemini srekli olarak gelitirip yenilemektedir. 2005te sertifikasyon vermeye balamlardr. ncelikler (1) Enerji etkinlii (2) Kaynak etkinlii (3)Yerel evre (4) mekan Bu drt alan, Japonyada ve lke dnda zaten mevcut olan deerlendirme aralarnn hedef alanlar ile byk lde ayndr, ancak tam olarak ayn kavramlar temsil etmedikleri iin hepsini ayn temelde ele almak zordur. Veri Gereksinimleri Q (Kalite): Bina evresel KalitesiPerformans: kuramsal kapal alan (zel mlk) dahilinde bina kullanclarnn yaam konforundaki iyilemeyi ler. L (Ykler): Bina evresel Ykleri: evresel etkinin, kuramsal kapal alann dna (kamusal alan) taan olumsuz zelliklerini ler. Ak Ad BRE - evresel Deerlendirme Metodu (Environmental Assessment Method ) Ksaltma BREEAM Kken BREEAM, ngilteredeki konut d yeni binalarn srdrlebilirliini len bir ara olarak 1990da oluturuldu [1]. Sistem, devaml olarak ngiliz bina dzenlemeleri ile uyum iinde gncellendi ve 1 Austos 2008 tarihinde nemli bir yenilemeden geerek BREEAM 2008 adn ald [2]. ncelikler Veri Gereksinimleri naat kaytlar Mimari izimler/diyagramlar Mhendis hesaplamalar Enerji modeli raporu/Enerji Performans sertifikas Proje hakknda yazl aklamalar antiye ziyaretleri Doldurulmu BREEAM dokmanlar Ak Ad evre ve Enerji Tasarmnda Liderlik Leadership in Environmental and Energy Design Ksaltma LEED Kken 1994te USGBC ve NRDC tarafndan kuruldu. Mutabakata dayal, geni spektrumlu, gnll bir teebbs. Dzenli olarak yenilenir ve gereksinimler glendirilir. 2012de LEED-International adnda bir klavuz karmay hedeflemektedir. ncelikler Fiziksel evre, Toplum, Ulam, Is adalar, Ik kirlilii, Su kullanm, Kanalizasyon, Enerji etkinlik, GHG (Sera gaz) emisyonlar, letmeye alma (Commissioning), Yeil enerji, Malzemeler, Atk, Hava kalitesi, Taze hava, Nicelik, Kullanc konforu Veri Gereksinimleri naat kaytlar Mhendis hesaplamalar Enerji modeli raporu Proje hakknda proje sahibi veya projeyi gelitiren kii tarafndan yaplan yazl aklamalar Proje izim ve diyagramlar

21. 21 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad Srdrlebilir Bina Arac (Sustainable Building Tool) Ksaltma SBTool Kken SBTool, nceki ismiyle GBTool, binalarn evresel ve srdrlebilirlik performanslarn lmek iin tasarlanmtr. SBTool, bir dzineden fazla takmdan oluan bir grup tarafndan 1996dan beri gelitirilmekte olan Green Building Challenge (GBC) adl deerlendirme metodunun yazlm uygulamasdr. GBC sreci Natural Resources Canada (Kanada Doal Kaynaklar) tarafndan balatlm, ancak 2002 ylnda sorumluluk International Initiative for a Sustainable Built Environmenta (iiSBE) devredilmitir. ncelikler Veri Gereksinimleri izimler/Diyagramlar, artnameler, Enerji modeli raporu, Yazl aklamalar, naat kaytlar, Tketim kaytlar (Su, yakt, vs), Doldurulmu SBTool dokmanlar Ak Ad Green Star Ksaltma Kken Green Star, Avustralyadaki binalar iin gnll bir evresel deerlendirme sistemidir. 2003te Avusturalya Yeil Bina Konseyi tarafndan yrrle koyulmutur. LEED ve BREEAMden esinlenmitir. ncelikler Veri Gereksinimleri izimler, artnameler, Malzeme bilgileri, Proje zaman izelgesi, Tasarm niyeti dokman, Atk ynetim plan, nc parti dokmanlarnn kopyas, Proje kontrat, Proje hakknda yazl aklamalar Ak Ad Bina evresel Etkinlii iin Kapsaml Deerlendirme Sistemi Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency Ksaltma Kken CASBEE aratrma ve gelitirmesi, Japonya Toprak, Altyap ve Ulatrma Bakanlnn destei ile sanayi, devlet ve akademi arasnda bir ibirlii erevesinde yrtlmtr. Yeni kurulmu Japonya Srdrlebilir Bina Konsorsiyumu (Japan Sustainable Building Consortium) ve ona bal alt komiteler CASBEEnin genel ynetiminden sorumlu iken, sekreterlik Bina evresi ve Enerji Korunumu Kurumu (Institute for Building Environment and Energy Conservation) dahilindedir. ncelikler Veri Gereksinimleri CASBEE-NC (New Construction; Yeni Yap) dokmannn yaps Sistemi iletmek iin, deerlendirme uzman (assessor) her tasarm aamasnda iki deerlendirme formu doldurur: Ana Sayfa ve Sonu Sayfas. Her deerlendirme kalemi iin deerlendirme sonular Sonu Sayfasnda Q; Bina evresel KalitesiPerformans ve LR; Bina evresel Yklerinin Azaltlmas deerleri olarak verilir. Burada LR gstergesi, L: Bina evresel Yklerinin kendisini deil, kuramsal snrlarn dna taan bina evresel yklerinin azaltlmas performansn temsil edecek ekilde deerlendirilir. Deerlendirme Sonu Sayfas temel olarak bir binann CASBEE ile yaplan deerlendirmesinin sonucunu gsterir. Arlkl puanlama sistemi kullanlr.

22. 22 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad evresel Deerlendirme Sistemi BRE Environmental Assessment Method dari Altyap BRE Kresel Srdrlebilirlik Kurulu, BREnin ynetmeliklerini, yaynlarn, standartlarn ve yeil binalar, enerji, atk, srdrlebilirlik ve evre alanndaki sertifikasyon planlarn denetler. Mevcut standartlar ve planlar BREEAM, EcoHomes, Environmental Profiles ve ISO 14001i ierir. Kurul bu konular gzden geirmek iin ylda kez toplanr. BREEAM ynetmelii, dokmanlar ve referanslar BREEAM deerlendiricileri (assessor) Deerlendirme uzman, BRE tarafndan ortalama 1,500 sterlinlik bir cret karl eitilir. dari Sre BRE, BREEAM sistemini yneten bir ngiliz organizasyonudur. BREEAM deerlendirmesine bavuran tm binalar, sertifikal bir BRE deerlendirme uzmannn tam hizmetine ihtiya duyar. Deerlendirme uzman binann BREEAM kriterlerine uyduunu gsteren btn proje bilgisini toplar. Uzman, tasarm aamasna ve proje ynetimine de destek verebilir. BRE alanlar deerlendirme uzman tarafndan teslim edilen bilgiler zerinde iki denetim gerekletirir. BRE as-built projenin tasarm kriterlerine uyduundan emin olmak iin Saha Denetimi yapma seeneini kullanabilir. (denetleme uzman sertifikasyonu) Geerlilik Kriterleri Bilgi toplama ve etdn iki aamas vardr: Tasarm ve inaat. BRE projenin derinlemesine denetimini de gerekletirebilir. ngiltere dndaki her trl proje, yerel yasalarn BREEAM kriterlerine denk olduunu gsteren bir n yeterlilik denetlemesinden gemelidir. Puanlama / Arlk Sistemleri LEEDin aksine, arlkl bir puanlama sistemi kullanlmaktadr. Elde edilebilecek muhtemel sonular: Pass (Geer) Good (yi) Very Good (ok iyi) Excellent (Mkemmel) Outstanding (Sekin)

23. 23 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad evre ve Enerji Tasarmnda Liderlik Leadership in Environmental and Energy Design dari Altyap USGBC bir emsiye organizasyondur. LEED Technical Committee (Teknik Komite) ve LEED Steering Committee (cra Komitesi). LEED projesinde sertifikal bir LEED AP (Accredited Professional) bulunursa bu 1 puan alr. Green Building Certification Institute (Yeil Bina Sertifikasyon Kuru- mu), LEED Sertifikasyonunu m2 ye gre cretlendirilir. Her LEED binas tipi, 150$-200$lk ayr bir klavuz gerektirir. Dokmanlarn tamamlanmasnn ardndan, onaylanma sreci 6-12 ay srebilir. dari Sre Tercihan bir LEED AP proje sresince tasarm takmndan gelen kaynaklar dzenler. LEED Referans Klavuzu ve USGBC internet sayfasndan bulunabilen kaynaklar gerekli btn kurallar ierir. lem bittii zaman, btn dokmanlar toplanr ve internet zerinden USGBCye teslim edilir. Gzden geirme srecinde dzeltmeler yaplabilir. Yorumlar detayl ve tekniktir. Geerlilik Krit- erleri Veri toplama ilemi kolayca tasarm ve inaat aamas olarak ayrlabilir. Saha denetlemesi yoktur. Puanlama / Arlk Sistemleri Her kredi bir puan alr. Projenin ald puann dt arala gre sertifika alnr. Farkl bina tipleri iin aralklar ve alnabilecek toplam puanlar farkldr. Alnabilecek sertifikalar unlardr: Platinum Gold Silver Certified Ak Ad Srdrlebilir Bina Arac Sustainable Building Tool dari Altyap iiSBE HQ (International Framework Committee) Yerel iiSBE takmlar Deerlendirme uzmanlar dari Sre iiSBE HQ (Merkez) SBTool dokmanlarn salar. Yerel iiSBE A dosyasndaki ierik, balam, arlklar (weight) ve referans noktalarn (benchmark) belirler. Tasarm ekibi, B dosyasnda projenin temel ve detay zelliklerini tanmlar. Simlasyonlar ve dier d hesaplamalar bu aamada yaplr. Tasarm ekibi performans hedeflerini ve resmi deerlendirme deerlerini C dosyasna girer. Bamsz deerlendiriciler C dosyasndaki deerlendirmeleri gzden geirir. Yerel iiSBE dokmanlar gzden geirir. iiSBE Merkez ofisi kalite kontrol yapar. Sertifika verilir. Geerlilik Krit- erleri Resmi bir sonu elde etmek iin belgelerin yerel iiSBE ve iiSBE Merkez ofisi onayndan gemesi gerekmektedir. Puanlama / Arlk Sistemleri Arlkl bir puanlama sistemi kullanlmaktadr. Alnabilecek sonular: -1 = Yetersiz 0 = Minimum Kabul edilebilir performans +3 = yi kullanm +5 = En iyi kullanm

24. 24 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad Green Star dari Altyap Technical Working Group (TWG; Teknik alma Grubu): TWG, Green Star puanlama sistemini yaratmak iin evresel ve endstriyel uzmanlklarn ortaya koyan Yeil Bina Konseyi yelerinden oluan tamamen gnll bir gruptur. Deerlendirme Jrisi Deerlendirme uzmanlar: u an 3693 sertifikal uzman bulunmaktadr. Deerlendirme uzman Green Star Fakltesi tarafndan 1000$-1350$lk cret karl eitilir. dari Sre Uygunluun onaylanmas Projenin bavurmas Belgelerin teslim edilmesi, 1. Tur Deerlendirme, 1. Tur Deerlendirme sonular, 2. tur Belgelerin teslim edilmesi, 2. Tur Deerlendirme, 1. Tur Sonu Geerlilik Krit- erleri Proje yalnzca Avusturalyada ise deerlendirmeye alnr. Projenin deerlendirilmesi iin karlamas gereken nkoullar u konular altndadr: Mekan kullanm, Mekansal farkllama, Binann durumuyla ilgili gereklilikler, Sertifikann verildii zaman. Eer deerlendirme sonular projenin 45 veya st puan aldn dorularsa, proje GBCA tarafndan Green Star Certified Rating (Green Star Sertifikas) almaya hak kazanr. Puanlama / Arlk Sistemleri Arlkl bir puanlama sistemi kullanlmaktadr. 45 puann altndaki projeler sertifika alamazlar. 4 Star Green Star Sertifikas (45-59) Best Practice olarak da adlandrlr 5 Star Green Star Sertifikas (60-74) Australian Excellence olarak da adlandrlr 6 Star Green Star Sertifikas (75-100) World Leadership olarak da adlandrlr Sertifikalarda Sosyal ve Ekonomik Faktrler Srdrlebilirliin evresel, ekonomik ve sosyal parametrelerinin entegre olmasn neren ve l Hat (Triple Line Approach) ad verilen yaklam yaygndr. LEED ve BREEAM gibi sertifikalar bugne kadar ekonomik ve sosyal faktrleri sistematik bir ekilde entegre etmedikleri iin eletirildiler. Ancak bu sertifika sistemlerinin sadece evresel etkiye odakland unutulma- maldr. Yukarda saydmz dier faktrlerin bu sertifika sistemlerinin kapsamna alnmas, evreye verilen zararn en aza indirilmesini salamaya alan sistemin etki alanlarnn klmesine neden olabilir. Dier taraftan, bina leinin dnda olmalarna ramen nakliye ve ekoloji faktrleri yeil bina sistemine entegre edilebilmitir. Ancak bu faktrler sertifika sistemine dahil edilirken sera gaz azaltm oranlar ykseltilmi ve bylece yeil bina ina edilmesinin asl amac olan sera gaz

25. 25 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Bina Sertifika Sistemleri azaltma hedefleriyle birebir rtmtr. evresel faktrler bilimsel temellere dayalyken sosyal ve ekonomik faktrler yargya dayaldr. Bu nedenle sosyal ve ekonomik faktrlerin sertifika sistemine dahil edilebilmesi iin vekil indikatrlere ihtiya duyulur. Dahil edilmeleri durumunda, ekonomik varsaymlar mutlaka ekonomik deer ve kalknma maliyetini gz nne almaldr. 2009da karlan DGNB sistemi sosyal ve ekonomik faktrleri de kapsad iin bu eletirilerin dnda kalmaktadr ancak LEED ve BREEAMden daha da yksek standartlara ynlendirdii iin uygulamada yaygnlamas olduka zor grnmektedir.

26. 26 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar Uluslararas kabul gren malzemeler iin de bir ok standart ve sertifika bulunmaktadr. Bun- larn en yaygn kullanlanlar unlardr:BES6001:2008, Framework Standard for the Responsible Sourcing of Construction Products BES6001: Yap rnlerinin sorumlu kullanm iin ereve standartlar, 2008CSA (The Canadian Standards Association) Sustainable Forest Management Standard. Kanada Standard Birlii Srdrlebilir Ormanclk daresi StandardEU Label Avrupa Birlii evre EtiketiFSC (Forest Stewardship Council) Orman daresi KonseyiSFI (Sustainable Forestry Initiative), Srdrlebilir Ormanclk GiriimiPEFC (The Programme for the Endorsement of Forest Certification), Orman Sertifikasyonu Destek ProgramTFT (The Forest Trust) Orman Vakf BES6001:2008, Framework Standard for the Responsible Sourcing of Construction Products (BES6001:FSRSCP) BES6001: Yap rnlerinin sorumlu kullanm iin ereve standartlar, 2008 (BES6001:FSRSCP) BRE Global tarafndan, malzeme kaynaklarnn sorumlu iletilmesi konusunun deerlendirilmesi ve sertifikalandrlmas iin yol haritas izmek zere gelitirilmi bir standarttr. Bu standart, bir firmann yap malzemelerini srdrlebilirlik prensiplerine gre temin etmesi iin izlemesi gereken bir dizi kriter nerir. Standardn gereksinimlerini yerine getirmi olmak iin belli sayda zorunlu kriterin karlanm olmas gerekir. Daha ok kriterin karlanmas, daha yksek bir performans anlamna gelir; standardn rne verdii dereceler Geer, yi, ok yi ve Mkem- mel dir. BRE Global, sertifikalanan rnleri Green Book Live internet sitesinde, Onaylanm rn ve Hizmetler balnda listeler.

27. 27 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) CITES: Soyu tkenmekte olan vahi hayvan ve bitkilerin Uluslaras Ticaretine likin Anlama CITES, hkmetler aras yaplm uluslararas bir anlamadr. Amac, vahi hayvan ve bitkilerin uluslararas ticaretinin hayatta kalmalarn etkilemeyecek ekilde yaplmasn salamaktr. CI- TES, yok olma tehlikesi olan trler ve yok olma tehlikesi olmasa da hayatta kalmalarn zorla- trmamak iin ticaretlerinin kontrol edilmesi gereken trler ile en az bir lkede korunma altnda olan ve CITES yelerinden ticaretinin kontrol edilmesi istenen trleri kontrol kapsamna alr. BREs Environmental Profiles Methodology BRE evresel Profil Metodolojisi BREnin hesaplama yntemi ISO 14040 standart serisine uygun olarak gelitirilmitir ve bu standartlarda anlatlan yolu izler. Forest Stewardship Council (FSC) sertifikas Orman daresi Konseyi sertifikas (FSC) FSC, amac dnyadaki ormanlarn sorumlu bir ekilde ynetilmesine destek olmak olan bamsz, kar amac gtmeyen, hkmet d bir kurulutur. FSC 1993te Amerikada kurulmutur ve dnya apnda faaliyet gstermektedir. Gnmzde 50den fazla lkede FSC temsilcilikleri bulunmaktadr. 2010 ylnda, 80 lkede toplam 120 milyon hektarlk orman alan FSC sertifikas ile sertifikalandrlmtr. Bu alan, kabaca dnyadaki retim ormanlarnn %5ine denk gelmek- tedir. FSC sertifikal rn sat deerinin 20 milyar dolardan fazla olduu tahmin edilmektedir. FSC kurallar, ormanlarn imdiki ve gelecek nesillerin sosyal, ekonomik, ekolojik ve kltrel ihtiyalarn karlayabilmesi iin nasl ynetilmesi gerektiini belirler. Gelitirilmi kurallar, 10 temel prensibe dayanmaktadr. FSC, bu prensiplerden bazlarnn ok basit ve temel grnmesi- ne ramen pek ok yerde bunlara bile dikkat edilmediini, zellikle bu gibi durumlarda sertifikalarnn en byk etkiyi yarattn belirtmektedir. 1. Blgede geerli olan btn yasa ve uluslararas anlamalara uygunluk gsterilmeli, 2. Net bir ekilde tanmlanm ve belirlenmi, uzun sreli arazi kullanm hakkna sahip olun- mal, 3. Yerel halklarn haklar tannmal ve bu haklara sayg gsterilmeli, 4. Orman iilerinin ve yerel topluluklarn uzun dnemli sosyal ve ekonomik durumlar iyiletirilmeli veya korunmal ve uluslararas ii kongrelerine uygun olarak ii haklarna sayg gsterilmeli, 5. Ormandan elde edilen gelirin eit kullanm ve paylam salanmal, 6. Aa kesiminden kaynaklanan evresel etkiler azaltlmal ve ormann ekolojik zellikleri ve btnl korunmal,

28. 28 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar 7. Uygun ve srekli gncellenen bir ynetim plan yaplmal, 8. Ormann durumunun, ynetimsel aktivitelerin ve bunlarn sosyal ve evresel etkilerinin deerlendirilmesi iin uygun takip ve deerlendirme yntemleri kullanlmal, 9. Yksek koruma deerli ormanlar korunmal, 10. Bunlara ek olarak, ekimler doal ormanlarn yenilenmesi ve korunmasna destek olmaldr. FSC, 3 farkl seviyede sertifikalandrma yapar: 1. Orman ynetimi sertifikasyonu Bu sertifika, ormanlarnn sosyal, ekonomik ve ekolojik balamlarda uygun ekillerde ynetildi- ini kantlamak isteyen orman yneticileri veya sahipleri iindir. 2. Gzetim zinciri sertifikasyonu Bu sertifika tr, ahap ve ahap olmayan orman rnleri imal eden, ileyen veya satn yapan firmalar iindir. Sertifika, kullanlan rnlerin sorumlu ekillerde retilmi hammaddeler olduunu gsterir. 3. FSC kontroll ahap Bu sertifika, gzetim zinciri sertifikas ile ayn uygulama alanna hitap eder fakat reticilere karma kaynak kullanm olana sunar. irket, FSC sertifikal rnlerinin yannda sertifika almam rnleri de kullanyorsa, bu rnlerin 5 kritik FSC maddesine uygunluk gstermesi kouluyla bu kategoride sertifika alabilir. SFI (Sustainable Forestry Initiative) Srdrlebilir Ormanclk Giriimi (SFI) SFI, 1990larda zellikle gelimekte olan lkelerde ykselen orman ynetimi ve yasad aa kesme ilemleri hakkndaki endielere cevaben balatlm, gnll bir nc parti sertifikas- yondur. SFI, 1994 ylnda Amerikan ormanclk sektrnn katklaryla oluturulmutur ve ilk nc parti etdleri, ulusal standardn gelitirilmesiyle birlikte 1998 ylnda balamtr. SFI 2010- 2014 standard, srdrlebilir ormanclk ynetimini salamak zere oluturulmu prensipler ve nlemler btndr. SFI, bu standarda gre ormanlar, gzetim zincirlerini veya rnleri denetleyerek sertifikalandrr. Standardn temel prensipleri, FSC prensipleriyle benzerlik gsterir:Srdrlebilir ormanclkOrman retkenlii ve salSu kaynaklarnn korunmasBiyolojik eitliliin korunmasEstetik ve rekreasyonzel alanlarn korunmas

29. 29 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar Kuzey Amerikada sorumlu fiber temini uygulamalarYasad fiber kaynaklar gibi tartmal kaynaklarn nne geilmesiYasal uyumlulukAratrmaEitimKamunun dahil edilmesieffaflkDevaml geliim PEFC (The Programme for the Endorsement of Forest Certification) Orman Sertifikasyonu Destek Program (PEFC) PEFC, uluslararas, srdrlebilir orman ynetimini desteklemek amacyla kurulmu, kar amac gtmeyen bir nc parti organizasyonudur. retim srecinin tamamn denetleyerek ahap ve ahap olmayan orman rnlerinin en yksek ekolojik, sosyal ve etik standartlara uygun olarak retilmesini salamaya alr. u anda dnya apnda 220 milyon hektardan fazla ormanlk alan PEFC sertifikalar ile sertifikalanm durumdadr. PEFCin, dier standart gelitirme organizas- yonlarndan fark, uluslararas koullara gre hazrlanm temel bir standard, sertifika sisteminin uygulanaca lkelere gre yerelletirebilmesidir. u an PEFC bnyesinde 34 lkenin yerel sertifikasyon sistemi bulunmaktadr. Trkiyede neler Oluyor? Trkiyede EDBK, Dnya Yeil Binalar Konseyi (WGBC: World Green Building Council) altnda 2007 senesinde kurulmu bir sivil toplum kuruluudur. WGBC ats altnda Trkiyeyi temsil eden tek kurumdur. Konseyler, tam konsey olma srecinde 4 aamal WGBC yeliinden geerler: associated (bal olan), prospective (beklenen, potansiyel), emerging (gelimekte olan) ve established (tam). EDBK, bu aamalarn ncs olan emerging statsne Eyll 2009da kavutu. Birka ay ierisinde almalarn tamamlayarak tam konsey statsn kazanacaktr. 25 kurucu irket ve yeyle yola balayan EDBKin ubat 2011 itibariyle 100 yesi bulunmaktadr. EDBKin misyonu, Trkiyedeki inaat sektrnn srdrlebilir ilkeler nda geliimine nclk etmektir. Bu ynde, hem kamu hem de zel kurumlar ile yakn iliki ierisinde olan EDBK, yeil binalarn Trkiyede yaygnlamas iin eitimler ve konferanslar dzenlemekte ve pilot projeler gelitirmektedir. EDBK in kurulu amac, yeil bina konseptinin mmkn olduunca tabana yaylmas ve entegre tasarm sonucu ina edilmi yeil bina saysnn artma- sdr. Bu tr sertifikalar oluturulduklar lkenin koullarna gre hazrland iin, Trkiyede uygulanmas bir ok zorluu beraberinde getirmektedir. Trkiyede farkl standartlarn uygulanmas, malzeme ve teknoloji seimi, kalifiye eleman bu zorluklardan bazlardr. Bu durum, yeil bina yapmak isteyenleri yurtdna yneltmektedir. Bu zorluklarn stesinden gelmek ve yeil binalarn yaygnlamasn hzlandrmak iin EDBK, BRE-Global ile iyi niyet anlamas imza- layarak BREEAMin Trkiyeye adaptasyonu konusunda almalara balamtr.

30. 30 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar Asgari standartlarn en hzl ekilde iyiletirilmesi ancak ulusal bir yeil bina standardnn hayata gemesiyle mmkn olacaktr. EDBK uluslararas sertifikalarn adaptasyonlar gibi nemli konular gndeme getirdi. LEED, BREEAM ve DGNB sertifikalarndan sorumlu olan uluslararas kurulularla iyi niyet anlamalar imzalad. Sertifika Komitesi ise BREEAMin Trkiyeye adaptasyonu konusunda almalara balad. Srdrlebilir bir evre iin devletin oluturaca politikalar, dzenleyici bir yasa ve sunulacak tevikler bundan sonraki almalar hzlandracak- tr. Her yl Eyll aynn 15-23 haftas Dnya Yeil Binalar Konseyi networknn bulunduu tm llkelerde YEL BNALAR haftas olarak kutlanmaktadr.

31. 31 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Sonu Sonu klim deiiklii, fosil yaktlarn daha temiz yaklmasn salayacak yeni teknolojilerin gelitirilmesi, su kalitesi sorunlar, su ktl, kontrolsz gelimenin ekosistemleri yok edii, zehirli maddelerin ve kimyasallarn art, hava kirlilii, kat ve zehirli atklarn imhas, ozon tabakasnn incelmesi ve ormanlarn yok olmas gibi evre sorunlarna baktnzda yap sektrne ne kadar grev dtn anlamak zor deildir. Yeil bina yapmak kurumsal evre stratejisinin en bana yerlemelidir. Konunun nemini anlayan devletlerin bu konuda vergi indirimleri ve tevikler vermeleride sorunlarn zmne en byk destei vermektedir.

32. 32 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Kaynaklar Kaynaklar 1) Erten D, Eltrop L, Goldemberg J, Paladino T, Blyth G, UNEP-GREEN ECONOMY REPORT- Buildings Section-Pages 330-369-2011 2) USA Environmental Protection Agency (EPA)-ABD evre Koruma Ajans http://www.epa.gov/ greenbuilding/pubs/faqs.htm#1 3) USGBC (2007). Press release: Building Design Leaders Collaborating on Carbon-Neutral Buildings by 2030. 4) Cole, R. J. (2003), Building Environmental Assessment Methods: A Measure of Success, s. 5. ISBN 1-886431-09-4. 5) Erten, D., Henderson, K., Koba, B., 2009: A review of International Green Building Certification Methods: A roadmap for a certification system in Turkey. Fifth International Conference on Construction in the 21st Century (CITC-V) Collaboration and Integration in Engineering, Management and Technology. Mays 20-22, 2009, stanbul, Trkiye. 6) Turner, C., Frankel, M. (2008). Energy performance of LEED for New Construction buildings: Final report, s. 2. 7) Kats, G. (2003). Costs and Financial Benefits of Green Building: A Report to Californias Sustainable Building Task Force 8) GSA Public Buildings Service (2008). Assessing green building performance: A post occupancy evaluation of 12 GSA buildings, s. 28. 7) GSA Public Buildings Service (2008). Assessing green building performance: A post occupancy evaluation of 12 GSA buildings, s. xiii. 9) Erten D., Ylmaz Z. LEED ve BREEAM Sertifikalarnda Enerji Performans Deerlendirmelerinin Karlatrlmas, X. Ulusal Tesisat Mhendislii Kongresi, Nisan 13-16 zmir 10)Erten D., Uluslararas Srdrlebilir Yaplar Sempozyumu (ISBS), LEED ve BREEAM Sertifikalarnn Karlatrlmal ncelenmesi, 26 - 28 Mays 2010, Ankara, Trkiye.

33. Yeil Binalar Bu proje Avrupa Birlii tarafndan finanse edilmektedir.