HAYVAN GÖZLERİ

-1-

Kuşlar

Çeşitli omurgalı gruplarında göz yapısı bakımından az çok farklılık bulunmakla beraber esas yapı hepsinde aynıdır.

• Tüm omurgalılar içinde görme yeteneği en iyi gelişmiş ve vücuduna göre gözü en büyük olan hayvan grubu kuşlardır. Kuşlar çevre konusunda edindikleri bilgilerin yarıdan fazlasını görme organlarıyla elde ederler.

Ayrıca çok iyi görüntü ve mükemmel çözünürlüğün yanı sıra büyük bir görüntü meydana getiren uygun gözlere sahiptirler. Gözleri genel yapı bakımından insanlarınkine benzemesine rağmen, birçok kuşta göz ağırlığının baş ve vücut ağırlıklarına oranları da yine insanlara göre oldukça yüksektir. Bazen kuşlarda gözlerin ağırlığı beyinden bile fazla olabilir.

İnsanda göz, tüm kafatası ağırlığını %1 kadardır.

Baykuşta ise tüm kafatasının ağırlığının 1/3’ü gözlerdir.

Sığırcık kuşlarında oran %15’idir.

Devekuşu herhangi bir hayvandan daha büyük gözlere sahiptir. 5.5 mm çapında gözleri vardır.

Şahin, kartal ve baykuşların gözleri boyut olarak insan gözlerinden daha büyüktür.

Kuşlarda gözlerin tamamını kafatası ve göz kapakları nedeniyle görememekteyiz.

Burada insan ve kartal gözlerinin kafalarına oranı daha rahat seçiliyor.

• Kartal ve insan gözlerinin çapları karşılaştırıldığında insanlarda ortalama 25 mm çıkan bu değer, kartal için 33 mm bulunmuştur.

Kartalların gözünün arka kısmı insanların gözünden daha büyük ve yassı bir yapıdadır. Bu nedenle nesneleri bizim gördüğümüzden daha büyük gördükleri bildirilmiştir. Anatomik farklılıklar retina ve optik sistemin yapısından kaynaklanmaktadır. Gözün büyüklüğü ve yapısının farklı olması toplanan ışık miktarını etkilemektedir.

Gelişmiş savaş uçaklarının binlerce metreden hedeflerini tespit etmesi gibi, kartallar da yeryüzündeki en küçük bir hareketi, en küçük bir renk farkını algılayarak avlarını tespit ederler.

Sol üstteki resim bir kartalın görüşünü temsil ederken alttaki resim insanın görüşünü temsil etmektedir. Fark belirgindir.

Kartal gözü aynı anda hem 300 derecelik geniş bir açıya sahiptir, hem de istediği görüntüyü 6-8 misli büyütebilir. 4500 m yüksekte uçarken otuz bin hektarlık bir alanı gözleriyle tarayabilir. 1.500 metreden tarladaki otlar arasında kamufle olmuş bir tavşanı çok rahat ayırt edebilir.

Sağdaki resimlerden üstteki bir kartalın görüşünü alttaki de bir insanın görüşünü temsil ediyor. Kartalın hem geniş bir alan gördüğü hem de odaklandığı noktayı 6-8 kat büyüttüğü görülüyor.

İlaveten bazı kuşlarda Crampton kasları denilen kaslar sayesinde kornea şekli değiştirilebilir. Dolayısıyla memelilerin çoğundan daha fazla bir akomodasyona sahip olurlar. Bu akomodasyon suya dalan kuşlarda daha hızlıdır.

Kuşların %54’ünde (Atmaca, baykuş, kartal, papağanlar, sinek kuşları, kırlangıç ve güvercin gibi hız ve mesafeye hakimiyet kurmak isteyen kuşlarda) yan görüntüleme amaçlı olan 2. bir fovea mevcuttur.

İlaveten birkaç kuş türünde (kırlangıçlar ve balıkçıllar) bu iki foveaya ilaveten uçan ve hareketli böcekleri takip etmede kullanılan 3. bir fovea daha vardır.

Buralardaki, 2. ve 3. fovea yapıları bizde kuşlara göre bir zaaf olan odaklandığımızda periferi daha az farketme olayını ekarte eder ve odaklanıldığında da kuşların çevrede ne olup bittiğini net bir şekilde görmelerini sağlar.

Baykuş gibi gece kuşlarında ise az gelişmiş bir fovea bulunur.

İnsanlarda mm2 başına 200.000 fotoreseptör mevcutken, serçe 400.000, kartal ve şahin ise mm2 ye 1.000.000 fotoreseptöre sahiptir.

Bunun dışında fotoreseptör başına ganglion hücresi oranı da kuşlarda yüksektir. Mesela beyaz kuyruksallayan kuşunda bu 120 bin fotoreseptöre karşılık 100 bin ganglion hücresi mevcuttur. Bu oran insanda yaklaşık 1/60 dır.

Bazı kuşlarda tüm fotoreseptörlerin %80 i koni olabilir. (Dağ kırlangıcında bu oran %90’ı bulabilir.) Bununla beraber gece baykuşlarında tüm fotoreseptörler rod olabilir.

Yine kuşlarda insanlarda olduğu gibi bir kör nokta mevcuttur.

Çoğu kuş gözü renk pigmenti olarak, kırmızı, yeşil ve mavi gibi renkleri algılar ve tetrakromatiktir. Güvercinler istisna olarak bir renk pigmenti daha içerir ve pentakromatik gözlere sahiptir.

Ayrıca okyanusun tuzlu suyuna karşı gözleri korumak için çoğu deniz kuşunda gözyaşı aşırı yağlı bir yapıdadır. Kartallarda da böyle olsa da kartal bir deniz kuşu değildir.

Kartal irisleri solgun sarıdır.

Bazı kuşlarda insanların göremeyeceği renkler görülebilir. Bu renkleri görmenin manyetik alanların tespiti ve kuşların göçlerinde etkili olduğu savunulmuştur.

İlaveten sinek kuşları ultraviyole spektrumu görebilir.

Başka hayvanlarla devam edeceğiz…

ophso.net