Willem Verbaan – 15 juni 2012

JONGE GEESTENSCHOONHEID VAN DE BOUW

2

de staat is uit

de stad is inA. Bakas

DE TRIOMF VAN DE STAD

• Edward Glaeser “the city is humanity’s greatest invention and our best hope for the future “

• Metropolitane gebieden NO Amerika: 55 miljoen

• Randstad: 7 miljoen• 2030: 60% wereldbevolking

(> 8,3 miljard) in steden

3

DE TRAGEDIE VAN DE STAD

• Klimaatverandering• 5 miljard mensen in steden te

voeden

• Omgaan met nieuwe bedreigingen

4

Slums in Dhaka

NIEUWE TERMEN IN HET STEDELIJK JARGON• Arrival city• Smart city• Edge city• Sustainable city• City farming• Shared Space

5

ARRIVAL CITY

• Istanbul: van 1 naar 14 miljoen in 40 jaar

• Jaren ’70: veel Bangladeshi naar London: Self build neighbourhoods

• ‘De stad is hip, trek naar de stad gaat historisch hoge vormen aannemen.’Doug Saunders – Arrival city

• Beleid richten op de komst van migranten!

6

BINNENSTEDELIJKE VERDICHTING

• VINEX is UIT!• 40% bouwaanvraag

binnenstedelijk

• Herontwikkeling bestaand vastgoed

• Leegstand; tijdelijke bestemmingen

• Brownfields; vervuilde gebieden in stedelijk gebied

7

DUURZAME STAD

• Gemeenten: cradle 2 cradle beleid

• Stad is een levend systeem• ‘Hannover principals’

• Urgenda• Nationaal Pakket Duurzame

Stedebouw

8

URBAN FARMING

• 30.000 km reist een gemiddeld bord eten.• Gigantische mobiliteits- en infrastructuur-

claim!

• Hedendaags telen zonder natuurlijk licht mogelijk

• Oplossing voor leegstand? Grown Down Town!

• www.degroentenuitamsterdam.nl

9

SHARED SPACE

• Openbare ruimte kern samenleving • gebruikers gelijkwaardig

• Natuurlijke terugkoppeling tussen gebruikers: Respect ipv Regels

• Shared Space = gezag eindgebruikers

• Overheid is ‘facilitator’ en ‘in staat steller’: geen probleemoplosser

• Uitdaging is dit integraal en multifunctioneel te arrangeren

10

LEVENDE STAD

• Elma van Beek: De levende stad, stad om in te leven

11

STEDELIJKE GELAAGDHEID

• Bovenlaag: Kenmerken/branding/typeringen

• Urban Flows: Lars Lerup

• Fysieke onderlaag

12

FYSIEKE LAAG

• Landmarks• Infrastructuur• Knooppunten• Gebouwen• Ondergrondse aspecten• Patronen

• KortomHet stedelijk weefsel

13

PLAATJE RIJKSMUSUEM

14

URBAN FLOWS

• Mensen• Goederen

(bevoorrading winkels)• Water• Data informatie• Afval• Geld

15

ZACHTERE KENMERKEN

• Sociale verbanden• Ecologie• Economie• Het brand van een stad• Vestigingsbeleid• Leiderschap

17

1881 GROOTE CLUB OP DE DAM

18

CONCERTGEBOUW IN DE WEI, 1901

19

OLYMPISCHE SPELEN

• In 2028 naar Nederland?

20

DE STAD IN CRISIS

• Leegstand• Afboeken ( Apeldoorn )• Verdichting wil maar moeilijk

lukken • Bouwproduktie tot stand• Megaprojecten als N/Z lijn

21

Verzakking Vijzelgracht

BUSINESS MODEL STEDELIJKE INRICHTING

• Eindeloze groei• Bedrijven terreinen• Grond• Stakeholders:

grondeigenaren, ontwikkelaars, beleggers, vastgoedfondsen, gemeenten, huiseigenaren.

• Allen profiteerden • VVT

22

OUDE STEDELIJK VERDIENMODEL

• Bouwen in de wei• Bedrijven op zicht lokaties langs de weg• Path- dependenties

23

STEDELIJKE GELD IS OP

• Leegstand 15 mio m2 kantoorruimte• Afboeken. Probleem : Herfinanciering value/loan • Verdichtingsproces steden niet op gang• Grote tekorten grondbedrijven • In de kramp van krimp• Subsidies opgedroogd• Oude geld is dus op

24

LEEGSTAND

25

WAT IS DE BOUW VOOR EEN SECTOR?

• 25% wegtransport• 35% nationale afvalberg• 40% energieconsumptie / CO2 emissies• Faalkosten 15% - of meer?

Elders < 1%• Rendementen 1 – 3%

Elders > 10%

• Wordt het niet tijd voor een fundamentele herijking??

26

EEND OF KONIJN: GESTALT-SWITCH VAN O.A. KUHN• Anders leren kijken

27

BUSINESS DOOR DE EEUWEN HEEN..

• Stoom

• Staal, elektriciteit en zware industrie

• De brandstofeconomie28

SHELL: START-UP IN SCHELPENHANDEL

29

KONDRATIEFF CYCLY….

• De aanstormende golf?

30

CREATING TOMORROW

• Anders leren kijken• Nieuwe zoekrichtingen• Nieuwe oplossingsrichtingen• Nieuwe business modellen

• Het nieuwe geld zit bij…• PPS

• Waardenstromen

• Gebiedsaandelen

• Ketensamenwerking

31

NIEUWE ZOEKRICHTINGEN

• Gebied in plaats van object• Nieuwe ordening / nieuwe

modellering• Nieuwe partnering / co-creatie• Gebiedsexploitatie ivp

grondexploitatie• Duurzaamheid

32

NIEUWE OPLOSSINGSRICHTINGEN

• Anders leren kijken naar:• contractvormen

• OntwerpenBouwenBeheren

• kosten

33

PPS-VELDEN

Infra

Vastgoed ( RGB,zorg…? )

Gebiedsontwikkeling

Overig (water, road pricing)

PPSPPSPPS

34

SIJTWENDE

35

SIJTWENDE, ONDERTUNNELING

36

SIJTWENDE, WONINGBOUW

37

PPS CENTRUMPLAN UTRECHT 2030

38

PPS CENTRUMPLAN UTRECHT 2030

39

PPS CENTRUMPLAN UTRECHT 2030

40

PPS A2 MAASTRICHT, GROENE LOPER

41

PPS A2 MAASTRICHT, ONDERTUNNELING

42

EEN NIEUW STADSDEEL MAASTRICHT

43

CORRIDOR (S.A.A.) SCHIPHOL-AMSTERDAM-ALMERE

44

EEN NIEUW STUKJE AMSTERDAM ZUIDOOST

45

MAP OF POWER

Nieuw speelveld

Financiële partijenFinanciële partijen

BouwpartijenBouwpartijen

Systeem-integratorenSysteem-integratoren

ConsulantsOverigeProcesmanagers

ConsulantsOverigeProcesmanagers

46

S.P.V. ofS.P.C.

FACILICOM BOUWT EEN BELASTINGKANTOOR

47

PPS-STRUCTUUR

S.P.V. ofS.P.C.

S.P.V. ofS.P.C.

SoNSoN

Assetmanagement/maintenanceAssetmanagement/maintenance

Levering

E.P.C.E.P.C.

48

PPS SCHOLENBOUW

• Veel voorbeelden Angelsaksische wereld• Lessons learned : Kritische massa• In Nederland 1 Montaigne School• In Duitsland honderden scholen• In Belgie NV Schoolinvest voor DBFMO• Kritische massa 211 scholen• Fortis 75 %

49

IN NEDERLAND ÉÉN SCHOOL…

50

PPS LEVERT GELD OP IN LCC TERMEN

51

BBouDesign (10%)

Bouw (100%)

NUT

Beheer > 500%)

Duurzaamheid

LEVENSDUURBATEN VS STICHTINGSKOSTEN

52

BEHEERPARADOX

53

SYSTEEMVERANDERINGEN

• Van statisch naar dynamisch• Van gefragmenteerd naar integraal• Van accent op laagste prijs naar waarde gedurende de levensduur• Van bouwen naar beheren

54

shift happensA. Bakas

ANDER BUSINESS MODEL

55

ZORG HEBBEN OM HALTEPLAATSEN

56

CONCESSIES MET WINST VOOR IEDER

57

WAARDESTROMEN OP EEN LUCHTHAVEN

58

CUSTOMER BASE > 40.000 STUDENTEN

59

WAARDESTROMEN? GOUDEN LOCATIE

60

vaValue capturing

va

vkringaKringlopen sluiten

Herordeningbestaande stromen

Informatie / telco

Energie

Afval

Water

l.b.s.

mobiliteit

Euro’s KPN

Euro’s NUON

Euro’s etc.

gebied

Waardestromen

WAARDESTROMEN

61

61

ONDERZOEKSPROGRAMMA ‘DE STAD’DUURZAAM EN VITAAL

62

ONDERZOEKSPROGRAMMA ‘DE STAD’

• Drie lectoren• Programmamanager• Onderzoekers• Kenniskring• Programma• Drie RAAK programma’s • Spatial Decision Room• BIMlab

63

NIEUWE ORDENING IN HET ONDERWIJS?

Voorwaarde/succesfactor HBO: verbinding met de toepassing = bedrijfspraktijk

WO

Inventie?

Kennisontwikkeling

HBO

Innovatie!

Kennistoepassing

‘Universities of Applied Sciences’

64

ARRANGEMENT ‘URBAN MANAGEMENT’

• De kunst van het verbinden

• Samenwerking drie domeinen HvA• Integrale benadering• Focus op groot-stedelijke vraagstukken• Langdurige verbintenissen • Onderzoek in diverse stadsdelen

• ‘Urban lab’• BOOT• Professional master: de urban manager

65

PROJECTEN OM VAN TE LEREN

66

Den Haag Transvaal Vogelwijk Hellevoetsluis

HART VAN ZUID ROTTERDAM

67

FOOD CENTER AMSTERDAM

68

SPAREN VOOR JE EIGEN OMGEVING

• Relatie tussen inkomen, bestedingen, besparingen en beleggingen• Oude koppelingen van vroeger werken niet meer

• Denk aan: macro-geldstromen

69

CROWDFUNDING

• Samenwerken inversteerders en entrepreneurs; als groep alswel geld

• Texel TESO• Culemborg Thermo Bello

zie muziek/film industrie

70

MIJN EIGEN TESO

THERMO BELLO

MAATSCHAPPELIJK VASTGOED

• Veranderende verhouding overheid, maatschappelijke instellingen en burger

• Rol van corporaties veranderd• Gebiedsaandelen;

Development Trusts

Meer verantwoordelijkheid Grotere rol Meer zeggenschap

Belangrijk voor vitale stad!

73

NIEUW BUSINESS MODEL: KETENSAMENWERKING• Reductie faalkosten• Duurzaamheid• Veel sneller!

74

NIEUW BUSINESS MODEL: KETENSAMENWERKING• Ketensamenwerking over gehele

life-cycle• BIG BIM, little bim• BIG BIM is ketensamenwerking,

little BIM is samenwerking intern• BIM is dus veel meer dan alleen

3D software• Aanzienlijke besparing in kosten

en• Complexiteit bouwwerken niet

meer klassiek te managen• International BIM: USA,

Scandinavië, Azië

75

CROWD SOURCING & BIM

76

Museum in Oslo

STAND VAN ZAKEN IN NEDERLAND

• Middenmoot• Eerste volledige BIM projecten

(Meander ziekenhuis, Amersfoort) (N61)

• Sommige bouwbedrijven komen dankzij BIM goed de crisis door

• En toen werd het 29 juni 2011…

• November 2011: RGD BIM-norm

77

RAAK PROGRAMMA EN ‘BIM LAB’

78

• Onderzoeksprogramma de Stad draait in het Raak programma• Hogeschool van Amsterdam beschikt hierbij over het eerste BIMlab

van Nederland

NIEUW KRACHTENVELD NIEUWE PARADIGMA’S

Paperback24x17 cm, 160 pagina’s, full colourISBN 978-90-75271-56-0NUR 648Prijs € 17,90(Te koop bij meerdere online boekwinkels)