15
UBUTUBUZI BW’IMBUTO NZIZA Y’IBIRAYI (Seed Potato Systems in Rwanda) Ndacyayisenga Theophile Rwanda Agriculture Board (RAB) Kadahenda 29/04/2016

Seed Potato Systems in Rwanda

Embed Size (px)

Citation preview

UBUTUBUZI BW’IMBUTO NZIZA Y’IBIRAYI (Seed Potato Systems in Rwanda)

Ndacyayisenga Theophile Rwanda Agriculture Board (RAB) Kadahenda 29/04/2016

Imbuto nziza y’ibirayi ikenewe mu Rwanda (Seed needs)

Igihingwa

Ubuso(ha/Umwak

a)

Imbutoikenewe(T/Umwa

ka)

Imbutonyakuriikenewe

(%)

Imbutoyatuburw

a(T/Umwa

ka)

Potato 120,000 240,000 25 60,000

Icyitonderwa: Imbuto nyakuri ikenewe ni 25%: Kubera

ko umuhinzi ashobora gukoresha imbuto yaguze

byibuze inshuro enye mbere yo kwongera kugura indi

ku mutubuzi.

IMBUTO NZIZA Y’IBIRAYI IRANGWA N’IKI?

Umwimerere

• Imbuto nziza igomba kuba igizwe n’ubwoko

bw’ibirayi buberanye n’aho igiye guterwa,

• Kuba ubwo bwoko bw’ibirayi butanga umusaruro

mwinshi ushoboka aho bugiye guhingwa,

• Kuba ubwo bwoko bwihanganira indwara

Imiterere y’umwimerere w’inyuma

• Imbuto nziza igomba kuba igizwe n’ubwoko bumwe (itavangavanze n’andi moko y’ibirayi),

• Imbuto nziza igomba kuba itarimo ibyakomeretse, ibyonomwe n’ibyonnyi, ibyaboze kandi idafite n’izindi nenge.

• Imbuto nziza y’ibirayi igomba kuba yararangije umusinziro imeze neza

Imiterere y’umwimerere w’imbere

• Imbuto nziza y’ibirayi

igomba kuba ifite imimero

ifite ingufu, n’ukuvuga ko:

� Igomba kuba yarasaruwe

yeze neza

� Igomba kuba idashaje

� Igomba kuba ifite imimero

itangiritse

Ibyiciro by’imbuto nziza

• Ingemwe zo muri laboratoire(G0)

Igizwe n’ingeri z’uturayi twahinzwe ku buryo

bwihariye bwa laboratwari.

• Imbuto remezo (G1)

Iyi mbuto igizwe n’uturayi duto dusaruwe mu

nyubako yabugenewe(screen house) bahereye

ku mbuto remezo zitarangwamo indwara na

busa

Ibyiciro by’imbuto nziza (seed generations)

• Ingemwe zo muri laboratoire(G0): n’ingeri z’uturayi

zahinzwe muri

laboratwari.

• Imbuto remezo (G1)

n’uturayi duto

dusaruwe mu

nyubako

yabugenewe(Green/s

creen house)

bahereye ku ngemwe

zo muri laboratwari

G1

G0

Abikorera bafite amazu ahingwamo ingemwez’ibirayi (Minituber production by farmers)

Aho aherereye Umubare w’amazu

ahingwamo

Umurumbuko

( minitubercule)

Gicumbi 5 Conventional 250,000

Musanze 4 Conventional 200,000

Musanze 1 Aeroponic 60,000

Burera 3 Conventional 150,000

Nyabihu 4 Conventional 200,000

Rubavu 5 Conventional 250,000

Nyamagabe 1 Conventional 50,000

Nyaruguru 1 Conventional 50,000

Igiteranyo 26 1,710,000

Ibyiciro by’imbuto nziza

• Imbuto fatizo (G2)

Iyo bateye uturayi

duto (minitubercule)

mu murima

basaruramo imbuto

fatizo.

Imbuto fatizo igomba

kuba zubahirije

ibipimo by’ubwiza

bisabwa n’ubugenzuzi

bw’imbuto. G2

G1

Ibyiciro by’imbuto nziza

• Imbuto shingiro (G3)

Iyo bateye imbuto

fatizo basaruramo

imbuto shingiro.

Imbuto shingiro

zishobora gutanga

izindi mbuto shingiro

mu gihe zubahirije

ingero z’ubwiza

B1,iz’icya kabiri ari zo

B2 gutyo gutyo.

G2

G3

Ibyiciro by’imbuto nziza

• Imbuto icuruzwa (semence commerciale G4) :

Ni imbuto ituruka ku

ituburwa ry’imbuto

shingiro, hagamijwe

kubona umusaruro

utubutse. Ni niyo

mbuto igurishwa

abahinzi bahinga

ibirayi byo kugemura

kw’isoko ry’ibiribwa.

G3

G4

Ibyiciro by’imbuto nziza

• Imbuto icuruzwa (semence commerciale) :

Ni imbuto ituruka ku ituburwa ry’imbuto shingiro,

hagamijwe kubona umusaruro utubutse. Iyo mbuto

igizwe n’ibyiciro 2

A) Imbuto icuruzwa ifite icyemezo cy’ubwiza (semence certifiée) : ni imbuto icuruzwa ifite ubwiza

bwemewe bwakorewe igenzurwa n’abakozi ba RAB.

b)Imbuto icuruzwa ifite ubwiza bwemewe(semence de qualité déclarée) : ni imbuto ikorerwa

icyemezo n’uwayitubuye ko yubahirije ingingo zose

za ngombwa zisabwa igihe cyo kuyitubura,

yagaragarijwe ubwiza na nyirayo.

Acknowledgements

We would like to acknowledge Humidtropics and the CGIAR Fund Donors

for their provision of core and project-specific funding without which this

research could not deliver results that eventually positively impact the lives

of millions of smallholder farmers in tropical Americas, Asia and Africa.

This presentation was made at a training workshop on Integrated Potato Crop

Management organized by International Potato Center (CIP) for Innovation

Platform (IP) members of Kadahenda, Rwanda.

Murakoze!

Thank you!

Fore more information/Ibindi bisobanuro:

Email: [email protected]

Mob Tel: +250788613113 or +250728613113