View
136
Download
25
Category
Preview:
Citation preview
WW
W>
pf
?r
ib
GU
pi
Ua
(j
r
1 L
,*
Ui
131)
* W
IN
IU
i Z
UU
/ 3
,SU
Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η
ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ - ΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥΣΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1912-13)Η ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ
ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ
ΤΕΥΧΟΣ 130 · ΙΟΥΝΙΟΣ 2007
ΜΟ φαραώ Ραμσής Β ' στο π ολεμ ικό το υ άρμα λίγο πριν από τη μάχη του Κ α ν τές (1300 π.Χ.),Η ισ το ρ ική α υ τή μ ιν ιατούρα π ρ ο έρ χετα ι από τη σειρά μ ετα λλ ικώ ν φ ιγουρώ ν τη ς A ndrea M iniatures σ το 90 mm (κωδ. S8-S02) (φ ω τογραφ ική σ ύνθεσ η εξω φ ύ λλο υ : Χρήστος Γ ιαννόπουλος για τ ις εκ δ ό σ εις Π Ε Ρ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ ).
Ε Ι Ο Φ Υ Λ Α
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ· Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάβε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΒΟΗΘΟΙ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν0ΜΑΚ0Σ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΛΟΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιω τικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ Υποστράτηγος ε.α./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΆΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ / ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΙΛΙΑΝ ΧΑΛΜΠΙΝΓΚΕΡ / ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ / ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΟΥΡΧΟΥΛΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΦΟΓΙΩΡΓΟΣ / ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · DTP-KAAAITEXNIKO: ΓΕΩΡΓΙΑ KAFWIATH - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ • ΥΠΕΥΘΥΝΗ MARKETING ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ: ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΝΕΛΗ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: Γ ΣΕΦΕΡΗ 8, 17234. ΔΑΦΝΗ, ΑΘΗΝΑ · ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 210.92.73.620 · e-mail: info®periscopio.gr · WEB SITE: www.periscopio.gi · FAX: 210.92.73.622 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 42,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙΚΛΠ. 75,00 ευρώ Φ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 78,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 86,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥθΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Γ Σεφέρη 8, Δάφνη, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: I. ΞΥΝΟΣ - I. ΕΥΣΤΙίΑΤΟΙΛΟΥ O.E. · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ · ISSN: 1109-0510 · ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196
ff OB ΣΙΝΟ-ΙΑΠΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΣΥΓΚΡΟΥΣΗ "ΓΙΓΑΝΤΑΝ" ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ (1937-1945)
22 ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΤΟ ΒΙΕΤΝΑΜ (1955-1965)Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣ
32 Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΒΕΡΣΑΠΩΣ ΑΝΑΚΟΠΗΚΕ Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟ 1944
46 Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΗ ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ
58 ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥΣ
4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ79 ΒΙΒΛΙΑ80 ΤΑΙΝΙΟΚΡΙΤΙΚΗ 82 QUIZ ΓΝίΙΣΕΠΝ
68 ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΑΜΣΗ Β'Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗΣ
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΤΗΣ ΕΣΣΑ
Ενα από τα μεγάλα μυστήρια του Β' ΠΠ αφορούσε την τύχη των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών που ζούσαν στο έδαφος τη ς Σοβιετικής Ενωσης. Η αποκάλυψη αρχείων της NKVD της σοβιετικής περιόδου, έρ ιξε φως σε ένα δράμα εκατοντάδω ν χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι εκτοπίστηκαν ανατολικά λόγω τη ς γερμανικής εισβολής. Α ρκετές δεκά δες χιλιάδες αθώοι πέθαναν σε αυτό το μαρτυρικό και απάνθρωπο ταξίδι. Στην πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες και παιδιά. Το 1999 οι περισσότεροι από τους 30.000 περίπου Ρωσογερμανούς οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή του Τατζικιστάν και είχαν καταγραφεί το 1989, επέστρεψαν στη Γερμανία. Η σχετική απογραφή απεκάλυψε την ύπαρξη δύο περίπου εκατομμυρίων ρωσόφωνων κατοίκων γερμανικής καταγωγής στη Ρωσία. Μέχρι το 1999 περίπου 1,7 εκατομμύρια είχαν επιστρέφει στη Γερμανία, ενώ 6.000 εγκαταστάθηκαν στη ρωσική περιοχή του Καλίνινγκραντ, στην παλαιά Ανατολική Πρωσία. Το 2002 οι ρωσικές υπηρεσίες γνωστοποίησαν ότι 597.212 Ρώσοι πολίτες γερμανικής καταγωγής ζούσαν σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της σοβιετικής περιόδου έριξαν φως σε μια όχι και τόσο γνωστή ιστορία, η οποία αφορά τη ν ύπαρξη και την τύχη των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών της Ρωσίας. Τον 17ο και τον 18ο αιώνα σημειώθηκε μεγάλος γερμανικός αποικισμός στη Ρωσία, στο πλαίσιο της πολιτικής του Μεγάλου Πέτρου και των διαδόχων του με στόχο την εκδυτικοποίηση της χώρας και την εισαγωγή ειδ ικευμένω ν τεχνιτώ ν και εργατών. Οι γερμανικοί πληθυσμοί έγιναν γνωστοί, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή όπου ζούσαν, ως οι
Γερμανοί του Βόλγα, της Μαύρης θάλασσας, της Κριμαίας, του Καυκάσου και τη ς Βολυνίας στην Ουκρανία. Μ ετά τη ν άνοδο των Σοβιέτ δημιουργήθηκε, το 1924, η αυτόνομη Σοσιαλιστική Δημοκρατία των Γερμανών του Βόλγα. Επειτα από τη γερμανική εισβολή το 1941, οι πληθυσμοί αυτοί εκτοπίσθηκαν και διασκορπίστηκαν στην κεντρική Ασία. Το 1942 οι ικανοί προς εργασία υποχρεώθηκαν να μεταβούν ως εργάτες-δούλοι στα σοβιετικά εργοστάσια. Το 1948, με διαταγή του Στάλιν, απαγορεύθηκε στους Γερμανούς να εγκαταλείψ ουν την ασιατική Ρωσία και να επιστρέφουν στην ευρωπαϊκή. Το διάταγμα ανακλήθηκε το 1953 και μόνον τό τε ορισμένοι έφυγαν προς τα δυτικά.
Κατά την εποχή της κολεκτιβοποίησης εστάλησαν στο Τατζικιστάν 2.022 Γερμανοί. Μ ικρότερος αριθμός εστάλη στην Αρμενία (433). Στο Ουζμπεκιστάν επίσης είχε καταγραφεί (1939) η παρουσία 10.049 Σοβιετικών γερμανικής καταγωγής. Τα έγγραφα της NKVD αποκαλύπτουν ότι από τις 25 Δεκεμβρίου 1941 ξεκίνησε μαζικός εκτοπισμός των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών, κατά τον οποίο μεταφ έρθηκαν σιδηροδρομικώς προς τα Ουράλια και τη Σιβηρία 799.459 άτομα. Από αυτά 56.709 άτομα πέθαναν, κατά τη διάρκεια τη ς μεταφοράς, από αρρώστιες λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης. Εκτός των παραπάνω η NKVD
ανέφ ερε ότι 385.785 άτομα είχαν φθάσει στο Καζακστάν τη ν 1η Ιανουαρίου 1942. Από τις 25 Νοεμβρίου 1941 οι σοβιετικές αρχές στο Αλτάι Κράι, στο Κράσνογιαρσκ Κράι, στο Νοδοσιμπίρσκ Ομπλαστ και στο Ομσκ Ομπλαστ είχαν καταγράψει την άφιξη άλλων 396.093 Γερμανών εκτοπισθέντων. Η ταχεία προέλαση των Γερμανών στο Ανατολικό Μέτωπο διέσωσε περί τους 350.000 ομοεθνείς τους. Μ ετά την ή ττα της Γερμανίας, οι σοβιετικές αρχές δ ιέταξαν τη σύλληψη όσων είχαν αποφύγει την εκτόπιση και την αποστολή τους σε ειδικά τάγματα εργασίας στη Σιβηρία, στο Τατζικιστάν και στη σοβιετική Απω Ανατολή. Συνολικά 203.796 άτομα εστάλησαν στην ΕΣΣΔ. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν και όσα παραδόθηκαν στους Σοβιετικούς από τα συμμαχικά στρατεύματα, όπως προέβλεπε ειδ ικός όρος στη συμφωνία της Γιάλτας. Απέφυγαν τη σύλληψη περί το υς 100.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά που διασώθηκαν και έμειναν στη Γερμανία. Στο Τατζικιστάν οι Γερμανοί έφθασαν μετά το τέλο ς του Β1 ΠΠ (1945-46) και επελέγησαν για τη δημιουργία κολχόζ κάτω από άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Ο μογενείς μας Πόντιοι οι οποίοι είχαν εκτοπιστεί μεταγενέστερα, απεκάλυψαν ότι οι ιθαγενείς τουρκικής καταγωγής πληθυσμοί συμπεριφέρονταν στους Γερμανούς απάνθρωπα, με καθημερινούς βιασμούς, ξυλοδαρμούς και άσκηση
Εγγραφα της NKVD αποκαλύπτουν ότι οι Σοβιετικο ί εκτόπισαν εκατοντάδες χιλ ιάδες ανθρώπους γερμανικής καταγω γής στη Σιβηρία και στην κεντρική Ασία, όπου υπέστησαν τα πάνδεινα.
πάσης φύσεως βίας σε βάρος τους. Το 1979 ο αριθμός των γερμανικής καταγωγής Σοβιετικών στο Τατζικιστάν ανερχόταν σε 38.853.
Η αποκάλυψη των φρικτών συνθηκών διαβίωσης και της απάνθρωπης συμπεριφοράς του σοβιετικού καθεστώτος προς τους γερμανικής καταγωγής πληθυσμούς απ οτελεί μια ακόμη μαύρη σελίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας, επιβεβαιώνοντας ότι ο στυγνός ολοκληρωτισμός δεν γνωρίζει σύνορα.
ΕΠΡΕΠΕ Η ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΣΕΙ ΣΤΗ Μ. ΑΣΙΑ;
Ο Μάιος είναι μήνας επετείω ν οι οποίες αφορούν σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Στις 15 Μαϊου 1919 ελληνικά σ τρατεύματα αποβιβάσθηκαν στη Σμύρνη, στο πλαίσιο εκτέλεσ ης σημαντικής εντολής. Επρόκειτο για την αρχή της Μικρασιατικής εκστρατείας, η οποία θα τερματιζόταν με την καταστροφή του 1922. Με αφορμή το συγκεκριμένο γεγονός, το οποίο πρόσφατα συνδέθηκε με την απαράδεκτη φράση περί «συνωστισμού» των προσφύγων στην παραλία της Σμύρνης στο διαβόητο πλέον βιβλίο Ιστορίας τη ς Στ' Δημοτικού, έχει ξεκινήσει ένας διάλογος για το αν ήταν αναγκαία η αποστολή στρατού στη Σμύρνη. Οι απόψεις διίστανται. Επιχειρήματα διατυπώνονται και από τις δύο πλευρές, ανάλογα με την ιδεολογικοπολιτική τους τοποθέτηση. Η πλευρά η οποία θεω ρεί ότι ήταν λάθος η αποστολή στρατευμάτων στη Σμύρνη και κατ' επέκταση στη
6ΛΛΑ1n P O S P I t WΝΛ2ΗίΗι
oAZHtHi
ΧΑΡΤΗ* rh i m erAAHi εΛΛΑΔΟ ίe K T A m Π Λ Η Θ Υ Σ Μ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Ρ Α Κ Λ ΙΜ Α ΐ
1 3 1 1 ' ΐ Η ι . ί 1 / */ ..» / » (> * . « 3 2 . 0 0 0 ------- f t * » * » « * / . I ; S , r . « u . o « o
l§lj:iHU5S » » 5 ,0 50 ,0 0 0 ...................... im . .l9tO HJlW .. .. 7 .156 .000 .......i H w y .-u .« "
Το ερώτημα περί της ορ&ότητας ή μη της απόφασης για στρατιω τική εμπλοκή της Ελλάδας στη Μ. Ασία απασχολεί μέχρι σήμερα τους ιστορικούς.
Μ. Ασία, στηρίζεται στο οδυνηρό πέρας της εκστρατείας, στην καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού. Πρόκειται για μια θέση η οποία Βασίζεται στο αποτέλεσμα και απορρίπτει ως λάθος στρατηγική επιλογή την εμπλοκή τη ς Ελλάδας στη Μ. Ασία. Ο αντίλογος στηρίζεται στη γεωπολιτική του χώρου (Ελλάδα-Αιγαίο-Μ. Ασία) και διαφωνεί με οποιαδήποτε προσπάθεια απόδειξης της στρατηγικής του Ελευθερίου Βενιζέλου, να αποκτήσει η Ελλάδα εδάφη στην Ανατολία, ως λάθους. Το 1919 η Ελλάδα αποτελούσε μια ανερχόμενη ναυτική δύναμη, τα συμφέροντα τη ς οποίας συνέπλεαν με αυτά της Βρετανίας και της Γαλλίας. Η Ιταλία ήταν η μόνη χώρα - εκτό ς τη ς η ττημένη ς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - της οποίας τα συμφέροντα ήταν αντίθετα προς εκείνα των υπολοίπων. Η Ρώμη επιζητούσε να καταλάβει και να
προσαρτήσει οθωμανικά εδάφη (θυμίζουμε τη ν περίπτωση της Ρόδου και γεν ικότερα των Δωδεκανήσων). Στρατός και στόλος της κινήθηκαν για να ελέγξου ν τη ν περιοχή νοτίως του ποταμού Μαιάνδρου. Οι Ιταλοί είχαν ως στόχο το λιμάνι τη ς Σμύρνης, το οποίο επεδίωκαν να εντά ξου ν στη σφαίρα επιρροής τους. Συνεπώς, η απόφαση για κατάληψη οθωμανικών εδαφών ήταν δεδομένη από μια χώρα (Ιταλία) και η Αθήνα έπρεπε να συνηγορήσει ή να αντιδράσει στην ιταλική στρατηγική. Επιπλέον η Ελλάδα είχε υποχρέωση να προστατεύσει τις ζωές των Ελλήνων χριστιανών τη ς Μ. Ασίας, οι οποίες κινδύνευαν από την αστάθεια και την ανασφάλεια μετά την κατάρρευση της οθωμανικής διοίκησης.
Αν η Ελλάδα είχε αποφασίσει να απόσχει από τη Μ. Ασία, οι Ιταλοί θα κατελάμβαναν τη Σμύρνη και την ενδοχώρα της. Στη συνέχεια θα εκδηλωνόταν
η αντίσταση του Κεμάλ με σκοπό την εκδίωξη των Ιταλών από τη Μ. Ασία. Οι τελευτα ίο ι θα στρέφονταν για βοήθεια προς τους χριστιανούς κατοίκους (Ελληνες και Αρμένιους), οι οποίοι σε κάθε περίπτωση θα ήταν στο
στόχαστρο των Τούρκων. Η κατάσταση θα οδηγείτο πάλι στη σφαγή των Ελλήνων, οι οποίοι δ εν θα είχαν συμπαραστάτες τους ο μοεθνείς τους αλλά τους Ιταλούς. ΟΙ Ιταλοί θα αποχωρούσαν μπροστά στην
ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ"
Το ιστορικό σωματείο "Οι Φίλοι του Σουλίου" ιδρύθηκε το 1971 από τους αείμνηστους, στρατηγό Δημήτριο Τ. Μπότσαρη και ιστορικό και λογοτέχνη Βασίλειο Κραψίτη. Είναι βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών και τη Βουλή των Ελλήνων για το έργο του "Μνήμη Σουλίου". Μεγάλη ήταν η συμβολή του στην καθιέρωση των εορταστικών εκδηλώσεων στον ιστορικό χώρο του Σουλίου, την τελευτα ία Κυριακή του Μαϊου κάθε έτους. Η έδρα του βρίσκεται στην Αθήνα, επί τη ς οδού Π ολυτεχνείου 8 (τηλέφωνα επικοινωνίας: 2105228437 και 6945491891). Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου που προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Φεβρουάριου 2007 είναι η εξής: πρόεδρος: Αθανάσιος Μπάλλας, Α1 αντιπρόεδρος: Κίτσος- Χρήστος Μπότσαρης, Β' αντιπρόεδρος και ταμίας: Ιωάννης Μπανίκας, γενική γραμματέας: Γεωργία Ρουσάκη, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων: Λάμπρος Τζαβέλλας.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
πίεση του Κεμάλ και ο Ελληνικός Στρατός δεν θα μπορούσε να επέμβει παρά καθυστερημένα. Αλλωστε η Βρετανία και η Γαλλία θα άλλαζαν την πολιτική τους, προκειμένου να μην υπάρξει ιταλικός έλεγχος τη ς δυτικής Μικράς Ασίας. Η Ελλάδα, ακόμη και αν είχε ανταμειφθεί με την Ανατολική Θράκη, θα εμπλεκόταν στρατιωτικά στη Μ. Ασία προκειμένου να προφυλάξει τους σφαγιαζόμενους Ελληνες και θα είχαμε επανάληψη της εκστρατείας στη Μ. Ασία υπό δυσμενέστερες συνθήκες. Η κυβέρνηση θα υποχρεωνόταν να προχωρήσει σε νέα επιστράτευση, με αντίκτυπο στο ηθικό των πολιτών (μετά από επταετή σχεδόν θητεία αρκετοί θα αναγκάζονταν να πάρουν πάλι τα όπλα, έπειτα από ανάπαυλα δύο περίπου ετών, όσο περίπου υπολογίζεται ό τι θα κρατούσε η ιταλική αντίσταση στην περιοχή). Η εμπλοκή του Ελληνικού Στρατού στη Μ. Ασία θα πραγματοποιείτο υπό συνθήκες χαμηλού ηθικού και χαλάρωσης, με δεδομένη την τό τε άποψη στην κοινή γνώμη.
Η απόφαση αποστολής στρατευμάτων στη Μ. Ασία υπήρξε ορθή και το άδοξο αποτέλεσμα τη ς εκστρατείας θα πρέπει να αναζητηθεί αποκλειστικά στην εξέλ ιξη των επιχειρήσεων και κυρίως στην ανικανότητα της στρατιωτικής ηγεσίας η οποία προέκυψε μετά την επάνοδο του Κωνσταντίνου Α' και την ανάληψη τη ς εκστρατείας του 1921 προς το ν Σαγγάριο και την Αγκυρα. Η Ελλάδα για γεωστρατηγικούς και γεωπολιτικούς λόγους έπρεπε να “ενοποιήσει“ τις δύο ακτές του Αιγαίου, παράλληλα με την προσάρτηση της ανατολικής Θράκης. Ο πολιτικός και στρατιωτικός έλεγχος των Δαρδανελίων από μια φιλική προς τη Βρετανία ναυτική δύναμη, η οποία θα αποτελούσε αξιόπιστο σύμμαχο του Λονδίνου, ήταν απόλυτα επ ιθυμητός και εφ ικτός το 1919. Μόνο μετά το 1920 και την «απόδειξη» της ελληνικής αναξιοπιστίας τα δεδομένα ανατράπηκαν. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να παραδώσει την ανατολική
Θράκη στους Τούρκους κατόπιν πιέσεων των Βρετανών και των Γάλλων, μέσω των οποίων το νέο τουρκικό καθεστώς άρχισε να απολαμβάνει την «εμπιστοσύνη» των μεγάλων δυνάμεων...
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΤΟΥ 1453 - ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ
Στις 29 Μαϊουσυμπληρώθηκαν 554 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της άλωσης τηςΚωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Ανάμεσα στα διάφορα αφιερώματα τα οποία παρουσιάσθηκαν, ιδιαίτερο ενδ ιαφέρον είχε ένα το οποίο φ ιλοξενήθηκε στις σ τήλες της εφημερίδας "Καθημερινή της Κυριακής". Το άρθρο το οποίο έφ ερ ε τη ν υπογραφή του δ ιευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Δ. Αποστολόπουλου, ασχολείτο με ένα παράξενο γεγονός, το οποίο αποδεικνύει το υς έξυπνους πολιτικούς χειρισμούς του πατριάρχη Ιερεμία Α ’ το 1537 έναντι των οθωμανικών αρχών.
Με βάση ένα χρονικό του 1584, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας Α' βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα σουλτανικό φιρμάνι που επέβαλλε όλες οι χριστιανικές εκκλησίες να μετατραπούν σε τζαμιά, με την αιτιολογία ότι η πόλη δεν παραδόθηκε στον Μωάμεθ Β1 αλλά αλώθηκε (σύμφωνα με τη ν ισλαμική παράδοση, μια πόλη που καταλαμβάνεται δεν δικαιούται προνόμια). Τι είχε συμβεί; Μ ετά το ν θάνατο του Πορθητή, ο οποίος διατηρούσε τα δικά του σχέδια για την αυτοκρατορία, οι διάδοχοί του δεν δ ιέθεταν τη ν οξύνοιά του και θέλησαν να επανέλθουν στα συντηρητικά - παραδοσιακά μουσουλμανικά πρότυπα και αξίες. Κατά το ισλαμικό δίκαιο, καθεστώς προνομίων (προστασίας) παρεχωρείτο σε πόλεις οι οποίες είχαν παραδοθεί και σε ομάδες οι
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης «ανατράπηκε» από τον πατριάρχη Ιερ εμ ία Α ' προκειμένου αυτός να διασώσει τις εκκλησίες της πόλης από τη μετατροπ ή τους σε τζαμιά.
οποίες είχαν συνεργασθεί με τους μουσουλμάνους. Ο κίνδυνος για το Πατριαρχείο ήταν μεγάλος. Ο Ιερεμίας έπρεπε να προσπαθήσει να ανατρέψ ει μια απόφαση η οποία έμοιαζε τελεσίδικη. Χάρη στην ευστροφία του, συνέλαβε τη ν ιδέα να προσπαθήσει να αποδείξει ότι η Κωνσταντινούπολη δεν αλώθηκε αλλά παραδόθηκε! Για τον σκοπό αυτό απέστειλε ανθρώπους να «βρουν» επιζώντες στρατιώτες οι οποίοι με τη μαρτυρία τους θα απεδείκνυαν ότι η Πόλη παραδόθηκε. Το εγχείρημα ήταν δύσκολο. Η λύση βρέθηκε στην Αδριανούπολη, όπου άνθρωποι του πατριάρχη «ανεκάλυψαν» Τούρκους στρατιώτες άνω των 100 ετών (!) οι οποίοι κατέθεσαν ότι είχαν λάβει μέρος στην πολιορκία και πιστοποίησαν ότι η Βασιλεύουσα παραδόθηκε.
Το χρονικό του 1584 όμως φέρνει στο φως και άλλα ενδ ιαφέροντα στοιχεία. Σύμφωνα με αυτά, ο Ιερεμίας βρισκόταν σε επικοινωνία με τον μεγάλο βεζύρη, ο οποίος τον συμβούλευσε πώς να δράσει με τελ ικό σκοπό την ακύρωση τη ς σουλτανικής απόφασης. Μ εταξύ των άλλων αναφέρονται και γεγονότα τα οποία σχετίζονται με την Ιστορία του Πατριαρχείου και τις σχέσεις που είχε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία
κατά την περίοδο 1454-1578. Ο Μαρτίνος Κρούσιος δημοσίευσε στα λατινικά το χρονικό, περιλαμβάνοντάς το στο έργο του "Turcograecia" το οποίο εκδόθηκε στη Βασιλεία το 1584. Την ίδια περίοδο με τα παραπάνω συνέβη ένα παρόμοιο γεγονός στο οποίο πρωταγωνίστησαν οι Εβραίοι τη ς Κωνσταντινούπολης. Οι τελευ τα ίο ι ζητούσαν να έχουν τις συναγωγές τους και το δικαίωμα συντήρησής τους.Για να μπορέσουν να υλοποιήσουν το αίτημά τους, έπρεπε να αποδείξουν ότι κατά την άλωση οι πρόγονοί τους είχαν έλθ ε ι σε μυστική συνεννόηση με τον Μωάμεθ Β' προκειμένου να τον βοηθήσουν να καταλάβει την Πόλη. Για να υποστηρίξουν τις θ έσ εις τους παρουσίασαν δύο υπέργηρους μάρτυρες οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στην άλωση (ηλικίας 115 και 117 ετών!).
Το εν λόγω χρονικό μας πληροφορεί για τις πρακτικές τη ς εποχής και το υς έξυπνους πολιτικούς χειρισμούς του πατριάρχη Ιερεμία, καθώς και για τη ν αποφασιστικότητα των θρησκευτικών κοινοτήτων της Κωνσταντινούπολης, οι οποίες, προκειμένου να διατηρήσουν ή να αποκτήσουν προνόμια, κατέφυγαν σε πρωτότυπες λύσεις- τεχνάσματα.
6
ΙΕΝΟΦΰΝ ΧΑΑΑΤΣΗΣ
Ο Β ' Σινσ-ιαπωνικός noDsuoc αποιέΠεσε ίο αποκορύφωμα inc
ιαπωνικής επεκιαιικόιηταα που ε ίχε ξεκινήσει από ία τέλη ίου 19ου
αιώνα οε βάρος me Κίνας. Ταυιόχρονα υπήρξε προοίμιο me
ιαπωνικής εξάπλωσης οιον Ειρηνικό και οιη νοτιοανατολική Αοία κατά ιον Β ΠΠ. Η αύγκρουοη ανάμεοα o t o u c
δύο ασιατικούς γίγαντες, τον πληθυομιακό και τον βιομηχανικό,
υπήρξε σκληρή και πολυαίμακτη, σημαδεύτηκε δε και από τις
Ο Β' ΣΙΝΟ-ΙΑΠΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΣύγκρουση "V IVQ VK dV" οτην Αοία
1937-1945θηριω δίες που διέπραξαν οι
επιτιθέμενοι σε βάρος του κινεζικού άμαχου πληθυσμού, με
αποκορύφωμα τη μεγάλη σφαγή η οποία έμεινε γνωοτή ω ς «Ο βιαομός
της Νανκίννκ».
Κινεζικά σ τρ α τεύ μ α τα κ ινούντα ι για να α ντιμετω π ίσ ουν το ν Α υ το κ ρ α το ρ ικ ό Ιαπωνικό Σ τρ α τό σ τις α ρχές το υ Σινο-ιαπωνικού πολέμου. Οι σ τρ α τιώ τες ανήκουν σε μ ια από τις επ ίλ εκ τες κ ινεζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες , που είχαν εκ π α ιδ ευ τε ί από Γερμανούς σ υμβούλους. Φ ορούν γερμανικά κράνη Μ 35 και είνα ι οπλισμένοι μ ε την κ ινεζική έκδοση το υ γερμανικού τυ φ εκ ίο υ Mauser.
Ο ζτρ α τη γ ό ς Τσιάνγκ Κάι Ζ ί * η γ έτη ς του Κ ινεζικού £.-· ' σ τικού Κ όμματο ς Λ οβο μιντά νγκ , κατά την ~ζοκ>δο το υ πολέμου.
Α ίχνμα τικό ς και -τ α ξιω ματικός της ε τ ιλ ε κ τη ς 88ης * νεζ ικ ή ς Μ ερα ρ χία ς -ο χ ο ν τα ι σ τη Σ ανγκάη. Ο π ρώ τος, σ το βάθος, ε ν α ι οπ λισμένος μ ε ένα η μ ι-α υτόμ α το π ιστόλι ’•'auser C96 γερμανικής κ ατα σ κευής και ο δ εύ τερ ο ς χ ε ιρ ίζ ε τα ι ένα ελαφ ρ ύ πολυβόλο ΖΒ 26 τσεχοσλοβακικής κατα σ κευής.
ιαπωνική ε π ε κ τα τ ικ ό τη τα ενα ν τ ίο ν τη ς Κίνας ξεκ ίν η σ ε από τα τέ λ η το υ 19ου αιώνα, μ ε το ν ν ικ η φ όρο για τη ν Ιαπωνία π ό λεμ ο του 1894-95. Η Κ ινεζική Α υ το κρ α το ρ ία
τω ν Μ αντσ ού , ύ σ τερα από τη ν ή ττα τη ς , α να γκά σ τηκε να παραχω ρήσει στη χώρα το υ «Α να τέλλο ντος Ηλιου» τη Φ ορμόζα (σ ημερ ινή Ταϊβάν), ενώ έχασ ε και τη ν Κορέα, που α π οτελού σ ε π ρ ο τεκ το ρ ά το τη ς . Η Ιαπωνία α ύ ξη σ ε τα εδ α φ ικά τη ς κέρδ η με το ν Ρωσο-ιαπωνικό π όλεμ ο (1904-5), ό τα ν κα τέλ α β ε τη χερσ όνησ ο Λ ιά ο το ύ νγκ και το σ ιδη ρο δρομ ικό δ ίκ τυ ο τη ς νότια ς Μ α ντζουρ ία ς . Μ ετά το ν Α' ΠΠ έλ α β ε ως αν τα μ ο ιβή και τ ις γ ερ μ α ν ικ ές κ τή σ ε ις ο ι ο π οίες υπήρχαν σε κ ινεζ ικό έδ α φ ος . Το 1931 έγ ιν ε ένα ακόμα βήμα γ ια τη ν κατά- κτησ η τη ς Κίνας. Οι Ιάπω νες εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η σ το β ο ρ ε ιο α να το λ ικ ό τμ ή μ α τη ς χώρας, που ο δ ήγη σ ε σ την κα τά ληψ η ο λό κλη ρη ς τη ς Μ α ντζο υρ ία ς και στη δ η μ ιουργία ιαπωνικού π ρ ο τεκ το ρ ά το υ , το υ Μ αντσ ουκουό .
Η ιαπωνική εξάπλωση ε ίχ ε δ ιευ κ ο λ υ ν θ ε ί αρχικά από τη ν παρακμή τη ς Κ ινεζικής Α υ το κρ α το ρ ία ς και στη σ υνέχεια από τη ν κατάσταση η οποία επ ικράτησ ε στο εσωτε ρ ικ ό τη ς Κίνας, ύσ τερα από τη ν πτώση τη ς μοναρχίας το 1911. Η Κίνα επί α ρ κετά χρόνια β υ θ ίσ τη κε στο χάος τω ν εμφ υλίω ν π ολέμω ν ανάμεσα στις δ ιά φ ορ ες φ α τρ ίες πολεμάρχω ν, που α ντιμά χο ντα ν για το ν έ λεγχο τη ς εξουσ ία ς. Σ τα μέσα τη ς δ εκ α ε τ ία ς το υ 1920 π ρ ο έβ α λε ισχυρό, μέσα από τη δ ίνη τω ν εμφ ύλ ιω ν συγκρούσεω ν, το
Ιάπω νες ε π ιτ ίθ ε ν τα ι εναντίον κ ινεζικώ ν θ έσ εω ν στη Σανγκάη , το 1937. Η μάχη της Σ α νγκά η ς υπ ήρξε ιδ ια ίτερ α α ιμ α τη ρ ή κα ι για τ ις δύο π λευ ρ ές . Σ ε α υ τή ν έλα β α ν μ έρ ο ς οι
κ α λ ύ τερ ες μ ερ α ρ χ ίες το υ Κ ουομ ιντάνγκ και υπ έστησαν μ ε γ ά λ ες α π ώ λειες.
Εθνικ ισ τικό Κόμμα, Κ ου ο μ ιν τά νγκ , που ε ίχ ε ιδρύσ ει στη νότια Κίνα ένα ς γ ια τρός , ο Σούν Γιάτ Σεν. Η συμμαχία το υ τε λ ε υ τα ίο υ μ ε τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση ε ίχε οδη γή σ ει και στη συνεργασία μ ε το ν εο σ ύ σ τα το Κ ινεζικό Κ ομ μουνισ τικό Κόμμα. Υστερα όμω ς από το ν θ ά να το το υ Σούν Γιάτ Σεν, το 1925, και τη ν ανάληψ η τη ς ηγεσ ίας του Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ από το ν σ τρα τηγό Τσιάνγκ Κάι Σ εκ, άρχισαν δ ιώ ξε ις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνιστώ ν. Ο Τσιάνγκ, αφ ού εγ κ α τέ - σ τησε τη ν έα π ρω τεύουσ α τη ς χώρας στη Ν α νκ ίνγκ (ή Νανκίν) και σ ταθεροπ οίησ ε τη ν κυριαρχία το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ νότια το υ π οταμού Γιανγκτσ έ, ξεκ ίν η σ ε ε π ιθ ε τ ικ ές επ ιχειρήσ εις ενα ν τίο ν τω ν π ολεμ ά ρ χων το υ βορρά αλλά και τω ν κο μ μ ο υν ιστών, το υ ς οποίους κα θο δη γο ύσ ε ένα ς αγρ ό τη ς από τη ν επαρχία Χουνάν, ο Μ άο Τσε Τούνγκ. Ο Τσιάνγκ άρχισε τ ις επ ιθ έ σεις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν το 1927 και το 1934 το υ ς ανάγκασ ε να φ ύ γο υ ν από τ ις ν ό τ ιε ς επ αρ χίες τη ς χώρας. Υστερα από μια π ερ ιπ ετειώ δη κίνηση που έγ ιν ε γνω στή ως η «Μ εγάλη Π ορεία», 20.000 π ερίπου κο μ μ ο υν ισ τές από ένα αρχικό σύνολο 100.000 κατόρθω σ αν να φ θάσ ουν σ τις β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ές επ αρχίες τη ς Κίνας. Ε κεί κα τά τα χρό ν ια που θα ακο λου θούσ α ν θα π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ν για τη ν εξαπ όλυση αν τα ρ το π ο λέμ ο υ ενα ν τίο ν το υ Κουομι- ν τά ν γκ και τω ν Ιαπώνων εισβολέων.
Η δημ ιο υρ γ ία μιας ισχυρής Κίνας ή τα ν κά τι που οι Ιάπωνες δ εν επ ιθυμούσαν. Ετσι, ε κ μ ε τα λ λ ε υ ό μ ε ν ο ι τη ν προσήλωση το υ Τσιάνγκ σ τον π όλεμ ο ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν, συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς στη β ο ρ ε ιοα να το λ ική Κίνα κα τα λα μ βά νο ντα ς το 1933 τη ν επαρχία Τζεχόλ. Αν και ο ι εδ α φ ικ ές α π ώ λειες ή τα ν σ η μ α ντικές , το Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ δ εν ε ίχ ε κλονισ τεί. Επιπλέον, σε μια π ροσπ άθεια να επ ιτύ χε ι τη ν ε ν ό τη τα στη χώρα, ο Τσιάνγκ προχώρησε σ τις α ρχές το υ 1937, έστω και απρόθυμ α , σε ανακω χή με το υ ς κο μ μ ο υν ισ τές . Θ ο ρ υ β η μ ένο από α υ τή τη ν ε ξ έ λ ιξ η το σ τρα τιω τικό κα τεσ τη μ ένο τη ς Ιαπωνίας κ α τ έ λ η ξ ε στο ό τι μ όνον η ο λο κληρ ω τική ε ισ βολή σ την Κίνα και η ανατροπ ή το υ Τσιάνγκ θ α δ ιασ φ άλιζε τα σ υ μ φ έρ ο ν τά τη ς σ την π ερ ιοχή.
Η ΠΡ0ΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1937-41)
Η σ ύγκρουση ανάμεσα σ τις δ ύο χώρ ες άρχισε σ τις 7 Ιουλίου 1937, μ ε α φ ο ρ μή ένα επ εισ όδιο κο ν τά σ την παλαιά μαρμάρινη γ έφ υ ρ α το υ Λ ου γκο υτσ ιά ο (κοντά σ το Π εκίνο), γνω σ τή και ως γ έφ υ ρ α το υ «Μ άρκο Πόλο». Σύμφ ω να μ ε το υ ς ιαπωνικο ύ ς ισχυρισμούς, ένα ς σ τρα τιώ τη ς το υ ς ε ίχ ε ε ξα φ α ν ισ τε ί κα τά τη δ ιά ρ κεια σ τρα τιω τικώ ν ασκήσεω ν στη Μ αντζουρ ία . Θ ε-
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
13
0Σχ
εδία
ση
χάρι
η: Γ
εωργ
ία
Λουκ
ά/Εκ
δόσε
ις
ΠΕΡ
ΙΣΚ
ΟΠ
ΙΟ
ω ρώ ντας υ π εύθ υνο υ ς το υ ς Κ ινέζους, το υ ς ζή τησ αν να παραδώ σουν το ν σ τρα τιώ τη ή να επ ιτρ έψ ο υ ν σ του ς ίδ ιους να π ραγματοπ οιήσ ουν έρ ευ ν α μέσα στο κινεζ ικό έδα φ ο ς . Οι Κ ινέζο ι α ρ νή θη κα ν , με α π οτέλεσ μα να εκδ η λ ω θ ο ύ ν οι π ρώ τες αψ ιμαχίες, που θ α οδηγούσ αν σ την ένα ρ ξη
τη ς ε ισ βολής.Ο Ιαπωνικός Σ τρ α τό ς ε ισ βολής α ρ ιθ
μούσε π ερίπου 300.000 ά νδ ρ ες , ενώ υπό τη δ ιοίκηση Ιαπώνων αξιω ματικώ ν βρ ίσκον τα ν επ ιπ λέον 150.000 σ τρ α τιώ τες από τη Μ α ντζουρ ία και τη Μ ογγολία . Α λλα2.000.000 εκπ α ιδ ευ μ ένω ν εφ έδ ρ ω ν βρ ί
Χ ά ρ τη ς των ανατολικώ ν και των κεντρικώ ν επαρχιώ ν της Κίνας, οπου δ ιεξή χ θ η σ α ν οι πιο σ κληρ ές α να μετρ ή σ εις του Σινο-ιαπωνικού Π ολέμ ου:
σ κο ντα ν σ την Ιαπωνία. Αν και η Ιαπωνία δ ιέ θ ε τ ε μ ικρά α π οθ έμ α τα από π ρώ τες ύλ ες , η εκβ ιομηχά νισ ή τη ς και η μ ετα φ ορ ά πρώ τω ν υλών από το ε ξω τερ ικ ό ε ίχαν επ ιτρ έ ψ ε ι τη ν κα τα σ κευ ή μεγάλου αρ ιθμού σύγχρονω ν όπλων. Ετσι ο ι χερ σ α ίες δυνά μ εις είχαν τη ν υπ οστήρ ιξη ενό ς ισχυρού Ν αυτικού , το υ τρ ίτο υ μ εγα λύ τερ ο υ σ τον κόσμο, και μ ιας α π ο τελ εσ μ α τικ ή ς α ερ ο π ορ ικής δύνα μη ς που α ρ ιθ μο ύσ ε περίπου2.000 αεροσ κάφ η . Οι Ιάπωνες δ ιέ θ ε τα ν ε πίσης π ερ ισ σ ότερ α από 1.000 άρματα , ε λα φ ρά και μέσα, και μ εγάλο α ρ ιθ μό π υροβόλων.
Ο Σ τρ α τό ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ , ο Ε θν ικός Επ αναστατικός Σ τρ α τό ς , όπως ή τα ν γνω σ τός, ε ίχ ε σ υ γ κ ρ ο τη θ ε ί το 1925 και το 1937 α ρ ιθ μ ο ύ σ ε π ερίπου 2.000.000 άνδ ρ ες. Οι π ερ ισ σ ότερ ο ι από α υ το ύ ς είχαν ανεπ αρκή εκπα ίδευσ η και εξοπ λισ μό. Οι κ α λ ύ τερ ες κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες είχαν ε κ π α ιδ ευ τε ί από Γερμανούς σ τρα τιω τικούς σ υμβούλους. Ο Τσιάνγκ ε ίχ ε κα λέσ ει στη χώρα το υ τη γ ερ μ α ν ική σ τρα τιω τική αποσ τολή από το 1927. Η συνεργασία μ ε τη Γερμανία σ υνεχ ίσ τη κε και μ ε τά τη ν άνοδο το υ Χ ίτλ ερ σ την εξουσ ία . Αν και ο ι Γερμανοί ε ίχαν υ π οσ χεθεί τη ν εκπ α ίδευσ η 60 μεραρχιώ ν, τ ις π αραμονές το υ π ολέμου με τη ν Ιαπωνία μόνον ο κτώ ή τα ν πλήρως εκπ α ιδ ευ μ έν ες : η 3η, η βη, η 9η, η 14η, η 36η, η 87η, η 88η και η Μ εραρχία Εκπαίδ ευσ ης. Ο σ τρ α τό ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ δ ιέ θ ε τ ε μ ικρό α ρ ιθμό π υροβόλω ν, αρμάτω ν και τεθ ω ρ α κ ισ μ ένω ν οχημάτων. Η δ ύ ναμη το υ Ν αυτικού ή τα ν πολύ π ερ ιορ ισ μένη . Εξακόσ ια π ερίπου αεροσ κάφ η , τα π ερ ισ σ ότερα απαρχαιωμένα, σ υ γκρ ο το ύ σαν τη ν αεροπ ορική δύναμη τη ς χώρας. Η Κίνα δ ιέ θ ε τ ε π ρώ τες ύ λες , ωστόσο δ εν ε ίχ ε τη β ιομηχανική υποδομή που θ α τη ς ε π έτρ επ ε να τ ις μ ε τα τρ έψ ε ι σε σύγχρονο οπλισμό. Π αράλληλα υπήρχε ο σ τρα τός τω ν Κ ινέζω ν κομμουνισ τώ ν, που α ρ ιθ μ ο ύ σε π ερίπου 150.000 ά νδ ρ ες . Α υ το ί ή τα ν καλά εκπ α ιδ ευ μένο ι σ τον α ν τα ρ το π ό λε μο, αλλά δ εν δ ιέ θ ε τα ν σύγχρονο ε ξο π λ ισμό. Τα μόνα μεγάλα π λ εο ν εκ τή μ α τα τη ς χώ ρας ή τα ν η τερ ά σ τια έκτα σ η και ο πληθ υ σ μ ό ς τη ς , που α ρ ιθ μο ύσ ε περίπου500.000.000 κα το ίκο υς .
Οι Ιάπωνες, βασ ιζόμενο ι σ την κα λ ύ τε ρη εκπ α ίδευσ η τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ ς και σ την α ν ω τερ ό τη τα το υ εξοπ λισ μού το υ ς , π ίσ τευα ν ό τ ι θ α μπορούσαν να κατα κ τή σ ο υ ν τη ν Κίνα μέσα σε σ ύντομο χρο ν ικό δ ιάστημα. Σ το ν βορρά σ τις 30 Ιουλίου κ α τελ ή φ θ η το Τιενσίν και σ τις 31 το Πεκίνο . Σ τις 3 Σ επ τεμβ ρ ίο υ έπ εσ ε το Καλγκάν τη ς εσ ω τερ ική ς Μ ογγολίας. Μ έχρ ι τ ις α ρχές Ν οεμβ ρ ίου 1937, παρά τη
10
Κ ΙΝ Ε ΖΟ Σ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ το υ Ε θνικού Σ τρ α το ύ το 1942, κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ Σ ινο - Ιαπωνικού Π ολέμου . Φ οράει χ ε ιμ ερ ιν ή σ τολή χρ ώ μα τος μπλε, κ ατα σ κευασ μ ένη από εν ισχυμένο ύφασμα για το κρύο, και χαμηλά παπούτσια σ τερ εω μ ένα μ ε ιμ ά ντες ή λω ρίδες. Οι ιμ ά ν τες τη ς εξά ρ τυ σ η ς και τα σακκίδ ια είνα ι κατα σ κευασ μ ένα από καραβόπανο. Δ ια κ ρ ίνο ντα ι οι φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ ες , που είνα ι π ερα σ μένες από τον α ρ ισ τερ ό ώμο και σ τερ εω μ έν ες στη ζώνη, καθώ ς και οι χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες γερμανικής κα τα σ κ ευ ή ς σ τις ε ιδ ικ ές θ ή κ ε ς . Το τυ φ έκ ιο είναι Type 88 Hanyang (αντίγραφ ο του γερμανικού G ew ehr 88) μ ε ξιφ ολό γχη , το οποίο ή τα ν δημ ο φ ιλές στις χώ ρες τη ς α να τολικής Ασίας. Σ το α ρ ισ τερ ό του χ έρ ι κρα δα ίνει την κοπίδα ντο -τζο (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Χρήστος Γιαννόπ ουλος/ενδυματολογική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
13
0
σ θενα ρή αντίσ ταση που π ρο έβα λα ν τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ Τσιάνγκ και η 8η Σ τρ α τ ιά τω ν κομμουνισ τώ ν, ολόκληρη η β ό ρ εια Κίνα π ερ ιή λ θ ε ουσ ιαστικά σε ιαπωνικό έλεγχο . Ε ξα κολούθησ α ν, ωστόσο, να υπάρχουν κ ινεζ ικο ί α ν τα ρ τικο ί π υρ ήνες που συνέχισαν να εξα π ο λύ ο υ ν επ ιθ έσ εις στα ιαπωνικά μετόπ ισ θεν. Ν ο τιό τερ α , η πρώτη μ εγάλη α να μέτρ ησ η ανάμεσα σ τον Α υ το κ ρ α το ρ ικ ό Ιαπωνικό Σ τρ α τό και σ τον Σ τρ α τό το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ξεκ ίν η σ ε το ν Α ύγουσ το, στη Σανγκάη .
Η Σανγκάη , π αράκτια πόλη τη ς α να το λ ικ ή ς Κίνας σ την επαρχία Τζιανγκσ ού, ή τα ν η μ εγα λύ τερ η τη ς χώρας, μ ε 3.000.000 κα το ίκο υ ς , από το υ ς οπ οίους περίπου35.000 ή τα ν π ο λ ίτες άλλω ν χωρών. Α π οτε- λούσ ε το μ εγ α λ ύ τερ ο κοσ μοπ ολίτικο και ο ικονομ ικό κ έ ν τρ ο τη ς χώ ρας αλλά και το εμπ ορ ικό κ έ ν τρ ο ο λό κλη ρ η ς τη ς α να το λ ικής Ασίας. Ε κεί είχαν σ υ γ κ εν τρ ω θ εί επ εν δύσ εις από τ ις π ερ ισ σ ότερ ες μ εγ ά λ ες δ υ νά μεις , μ ε τα ξύ άλλω ν από τ ις ΗΠΑ, τη Β ρ ετα ν ία και τη Γαλλία. Η πόλη ή τα ν επ ίσης κ έν τρ ο τη ς π ο λ ιτική ς δ ιο ίκησ ης το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ . Είχε υπ οστεί και το 1932 ε π ίθεση από το υ ς Ιάπωνες. Σ το «Πρώτο Επεισόδιο τη ς Σ α νγκάης» , όπως έγ ιν ε γνω στό, οι Κ ινέζο ι ε ίχαν π ρο βά λει ισχυρή αντίσταση. Υστερα όμω ς από τη ν κα τά παυση το υ π υρός οι Ιάπωνες π έτυ χα ν να α π α γο ρ ευ τε ί σ του ς Κ ινέζους να δ ια τη ρού ν σ τρ α τεύ μ α τα ε ν τό ς τη ς π όλης, μ ε ε ξα ίρ εσ η μια μ ικρή ασ τυνομ ική φ ρουρά . Οι ίδιοι, α ν τ ίθ ε τα , ο ι οποίοι δ ιέ θ ε τα ν ε κ ε ί β ιο μη χα ν ικές εγκα τα σ τά σ εις και α π οθήκες , είχαν το π ο θ ε τή σ ε ι και σ τρ α τιω τικ ές φ ρ ο υ ρ ές . Επιπλέον γύρω από τη Σανγκάη δ ια τηρούσ α ν μια ισχυρή να υτική δύναμη που μπορούσ ε άμεσα να τη ν π λήξει. Οι Ιάπω νες δ εν ε ίχαν επ ιτε θ ε ί σ την πόλη από τη ν αρχή τω ν εχθροπ ρα ξιώ ν, γ ια να αποφ ύ γο υ ν ε ν δ εχ ό μ ε ν η αντιπ αράθεσ η με ά λ λ ες μ εγ ά λ ες δυνά μεις . Υστερα όμω ς από ένα π ερ ισ τα τικό σ τις 9 Α υγούσ του, που ε ίχ ε ως α π οτέλεσ μ α το ν θ ά να το ενό ς Ιάπωνα α ξιω μα τικού , άρχισαν να σ τέλνουν επ ιπ λέον σ τρ α τεύ μ α τα εκ ε ί. Ο Τσιάνγκ απ άντησ ε με αποστολή κινεζικώ ν σ τρ α τευ μάτω ν ε ν τό ς τη ς π όλης, γ εγο νό ς που ο δήγησ ε σ την ένα ρ ξη τη ς μάχης σ τις 13 Α υγούσ του. Ο η γ έ τη ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ ε ίχ ε αποφασίσει να υπερασπίσει το δ ιε θ ν έ ς α υ τό κ έν τρ ο , π ροσ δοκώ ντα ς να πάρ ει με το μ έρ ο ς τη ς Κίνας τ ις κ υ β ε ρ ν ή σεις τω ν δ υτικώ ν χωρών. Μ ερ ικ ές η μ έ ρ ε ς α ρ γό τερα , σ τις 21 Α υγούσ του, υπεγράφη σ ύμφω νο μη επ ίθεσ ης και αμοιβα ίας β ο ή θ ε ια ς ανάμεσα σ την Ε θνικισ τική Κίνα και στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση, παρά τ ις ιδ εο λο γ ικ ές δ ια φ ο ρ ές που υπήρχαν ανάμεσα στις δύο χώ ρες.
Τα κ ινεζ ικά σ τρ α τεύ μ α τα τα οποία σ τά λθη κα ν να υπερασπίσουν τη Σανγκάη α νέρ χοντα ν σε 600.000 περίπου ά νδ ρ ες . "Αιχμή το υ δ ό ρ α το ς " τη ς κ ιν εζ ικής δ ύνα μης που α νέλα β ε τη ν επ ίθεσ η ή τα ν η επ ί
λ ε κ τη 87η και η 88η Μ εραρχία . Οι Κ ινέζο ι δ ιέθ εσ α ν επ ίσης δ ύο επ ιλα ρχ ίες αρμάτω ν εξο π λ ισ μ έν ες με β ρ ετα ν ικ ή ς κα τα σ κευ ή ς αμφ ίβια Vickers Carden Loyd και Vickers τω ν 6 1. Το κ ινεζ ικό π εζικό δ εν ε ίχ ε εκπ α ιδ ε υ τ ε ί επαρκώ ς για σ υνδ υα σ μένες ε π ιθ έ σεις μ ε τα άρματα . Ο ταν λοιπ όν οι Κ ινέζο ι ε ισ ήλθ α ν στο κ έν τρ ο τη ς π όλης, όπου τα ά ρμα τα δ εν μπορούσαν να ελ ιχ θ ο ύ ν , υπ έστησαν μ εγ ά λ ες α π ώ λειες από τη δράση τω ν ιαπωνικών α ντια ρμ α τικώ ν π υροβόλων και πολυβόλων. Π αρόλα αυ τά οι ιαπ ω νικές επ ιθ έσ εις που α κολούθησ α ν σ την πόλη και στα περίχω ρά τη ς , συνάντησ α ν απ ρόσμενα ισχυρή κ ινεζ ική α ν τίσταση. Επί α ρ κ ε τέ ς εβ δ ο μ ά δ ες τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα κα θ η λώ θ ηκα ν παρά τη ν ισχυρή υπ οστήρ ιξη που είχαν από το Ναυτικό , τη ν Α εροπ ορία και τα τεθ ω ρ α κ ισ μ έ να το υ ς . Σ τα τ έ λ η Ο κτω βρ ίου οι εν ισ χύ σεις που έλα β α ν οι Ιάπωνες, το υ ς ε π έ τρ ε ψαν να π ραγματοπ οιήσ ουν απ οβάσεις και σ τις δύο π λευ ρ ές τη ς π όλης. Τα σ τρ α τεύ ματα υπό τη διο ίκηση τω ν σ τρα τηγώ ν Χεϊ- σ ούκε Γ ιαναγκάβα και Ιβάνε Μ ατσ ούϊ αν έρ χον τα ν σε 300.000 ά ν δ ρ ες και είχαν κα τορ θώ σ ει να α π οκτήσ ουν τη ν υπ εροχή σ το π εδ ίο τη ς μάχης. Τα κινεζικά σ τρ α τεύ ματα, ε ξα ν τλ η μ έν α και α ν τιμ ετω π ίζο ντα ς σ οβ α ρές ε λ λ ε ίψ ε ις σε π υρομαχικά και ε φόδια, έλα β α ν δ ια τα γή να αποχω ρήσουν από τ ις θ έσ ε ις το υ ς στις 8 Ν οεμβ ρ ίου . Η Σανγκάη έπ εσ ε σ τις 12 Ν οεμβ ρ ίου . Οι κιν εζ ικ ές α π ώ λειες υπολογίσ τηκαν σε300.000 περίπου ά ν δ ρ ες και χά θη κα ν π ερ ισ σ ότερα από τα μισά κ ινεζικά άρματα . Οι Ιάπωνες έχασαν 70.000 περίπου ά νδρες.
Οι Ιάπωνες συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς β ο ρ ε ιό τερ α , ενα ν τίο ν τη ς Ν ανκίνγκ, η οποία επ ίσης βρ ισ κότα ν σ την επαρχία
Τζιανγκσ ού. Η κατάληψ η τη ς αρχαίας π ρω τεύουσ ας τη ς κ ιν εζ ικής δ υνα σ τεία ς τω ν Μ ινγκ και σ ύγχρο νης π ρω τεύουσ ας το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ε ίχ ε μ εγάλη συμβολική σημασία. Σ τη ν πόλη και στα περίχω ρά τη ς , που υπεράσπιζαν τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ σ τρα τηγο ύ Τάνγκ Σ ε ν γ κ Τσι, π ισ τεύ ε τα ι ό τι κα το ικούσ α ν π ερίπου 600.000 άνθρωποι, ανάμεσ ά το υ ς και π ο λ ίτες δ υ τ ικών χωρών. Η κινεζική ηγεσία, όμω ς, ε ίχε απ οσύρει τα κα λύ τερ α σ τρ α τεύ μ α τα τα ο ποία υπήρχαν μέσα σ την πόλη, για να α- π ο φ ύ γει τη ν άσκοπη θυσ ία το υ ς . Ετσι ο Τανγκ ε ίχ ε στη δ ιάθεσ ή το υ περίπου100.000 ά νδ ρ ες . Οι π ερ ισ σ ότερ ο ι ή τα ν α- ν εκ π α ίδ ευ το ι και ανάμεσά το υ ς υπήρχε και ένα ς α ρ ιθ μ ό ς σ τρα τιω τώ ν που είχαν δ ια φ ύ γε ι από τη Σανγκάη . Για τη ν άμυνα τη ς π όλης ε ίχ ε δ ια τ ε θ ε ί και η 3η Κ ινεζική Επιλαρχία Αρμάτω ν, εξο π λ ισ μ ένη μ ε 10 ε λα φ ρά άρ μα τα Pz I, μ ερ ικά τεθ ω ρ α κ ισ μ έ να οχή μ α τα SdKfz 221 και 222 (όλα γ ερ μ α ν ικ ή ς κα τα σ κευ ή ς) και 20 ελα φ ρ ά τ ε θ ω ρακισμένα ερπ υσ τρ ιο φ όρα CV-35 ιτα λ ικής κα τα σ κευής.
Σ τις 9 Δ ε κ εμ β ρ ίο υ οι Ιάπωνες έ σ τε ιλα ν τελεσ ίγρ α φ ο απ α ιτώ ντας τη ν παράδοση τη ς π όλης, δ ια φ ο ρ ετ ικ ά οι σ υνέπ ειε ς θ α ή τα ν τρ ο μ α κ τ ικ ές γ ια το υ ς σ τρατ ιώ τες και για το ν άμαχο π ληθυσ μό. Ο ταν τη ν επ ό μ ενη η μ έρ α δ εν υπ ήρξε κινεζική απάντηση, τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα , υπό τη δ ιο ίκηση το υ σ τρα τηγού Ασάκα Για- σουχίκο, εξα π έλυσ α ν τη ν επ ίθεσ ή το υ ς . Σ τις 12 Δ εκ εμ β ρ ίο υ και ενώ η πόλη ε ίχ ε υπ ο β λη θ ε ί σε σ φ οδρ ού ς βομβ α ρδ ισ μούς από τη ν ιαπωνική αεροπ ορία και το π υροβολικό , ο σ τρα τηγό ς Τανγκ δ ιέ τα ξε τη ν υποχώρηση τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ . Α κο λούθησ α ν σ κη νές αλλοφ ροσ ύνης. Σε μ ε ρ ικ ές π ερ ιπ τώ σ εις Κ ινέζο ι σ τρ α τιώ τες έ
12
Κινεζικό α ντια ρ μ α τικό πυροβόλο PaK 36 των 3 7 mm, γερμανικής κ α τα σ κ ευ ή ς. Οι
Κ ινέζοι γενικά α ντιμετώ π ιζα ν ελ λ ε ίψ ε ις σε πυροβόλα. Μ ε τα πιο σύγχρονα που δ ιέθ ε τα ν ,
είχαν εξο π λ ίσ ει τις επ ίλ εκ τες μ ερ α ρ χ ίες το υ ς . Τα PaK 36 είχα ν σ ημαντική συμβολή
στην κ α τα σ τρ ο φ ή τη ς ιαπωνικής τεθω ρ α κ ισ μ ένη ς δύναμης κ α τά τη μάχη της
Τα ϊερτσουάνγκ, τον Απρίλιο το υ 1938.
Οι Ιάπω νες κ α τά τη δ ιά ρ κεια του π ολέμου κ α τέ φ ευ γ α ν σε οπ οιοδήπ οτε μέσο π ροκειμένου να εξα σ φ α λίσ ουν τη μ ετα φ ο ρ ά των εφ οδίω ν το υ ς .
γδυσ αν το υ ς π ο λ ίτες για να δ ια φ ύγο υν με τα ρούχα το υ ς . Την ίδια η μ έρ α ιαπωνικά αεροσ κάφ η εξα π έλυσ α ν α ιφ νιδ ιασ τική και απ ρόκλητη επ ίθεσ η ενα ν τίο ν α μ ερ ικ α ν ικών και β ρ ετα ν ικ ώ ν κανονιοφ όρω ν που ή τα ν α γ κ υ ρ ο β ο λη μ έν ες σ τον π οτα μ ό Γιαν- γ κ τσ έ (οι ΗΠΑ και η Β ρετα ν ία δ ια τη ρ ο ύ σαν μ ικρά π ολεμ ικά πλοία σ την Κίνα από τη ν π ερ ίο δο τη ς ε ξέγ ε ρ σ η ς τω ν Μ π όξερ). Από το υ ς α ερ ο π ο ρ ικο ύς βομβ α ρδ ισ μούς επ λήγη και β υ θ ίσ τη κε η α μ ερ ικα ν ική κανον ιο φ ό ρ ος USS «Panay». Η έντα σ η ανάμεσα στις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία, ε ξα ιτ ία ς α υ το ύ το υ π ερ ισ τα τικού , ε κ το ν ώ θ η κ ε ύσ τερ α από τη ν απάντηση τη ς ιαπωνικής κυ β έρ νη σ η ς ό τ ι επ ρ ό κ ε ιτο π ερ ί λά θ ο υ ς και τη ν εκδήλω σ η τη ς π ρό θεσ ή ς τη ς να π ληρώ σει αποζημίωση.
Τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα ε ισ ήλθ α ν σ την Ν α νκ ίνγκ σ τις 13 Δ εκ εμ β ρ ίο υ . Π ροφανώ ς έχο ν τα ς κ α τα λ η φ θ ε ί από ε κ δ ικ η τ ική μανία, λόγω τη ς α ντίσ τα σ ης και τω ν απωλειώ ν που είχαν στη Σανγκάη , προχώρησαν σε ένα α π ίσ τευ το ό ργ ιο σφαγών, λεηλασιώ ν, κα τα σ τροφ ώ ν και βιασμών που δ ιή ρ κ εσ ε έ ξ ι π ερίπου εβ δ ο μ ά δ ες . Σ ε
α υ τό το δ ιάστημα , σύμφω να μ ε τ ις μ α ρ τυ ρ ίες Δ υτικώ ν π ολιτώ ν και Κ ινέζω ν αμάχων, μ εγά λο τμ ή μ α τη ς π όλης π α ρα δόθηκε σ τις φ λό γες , ενώ 20-80.000 γυ να ίκες κ ά θ ε η λ ικ ία ς βιάσθηκαν. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν θ υ μ ά τω ν από τ ις σ φ α γές εκ τ ιμ ά τα ι ό τι α- ν ή λ θ ε σ τις 300.000 (οι Ιάπωνες π αραδέχον τα ι το ν θ ά να το μόνο 42.000 Κινέζων). Πολλά από τα θ ύ μ α τα απ οκεφ αλίσ τηκαν, π υρπ ολήθηκα ν ή θ ά φ τη κ α ν ζω ντανά μ έ σα σε μ α ζικούς τά φ ο υ ς . Υπήρξαν π ερ ιπ τώ σεις κατά τ ις ο π ο ίες Ιάπωνες σ τρα τιώ τ ε ς έκα να ν διαγω νισμό σ τον οποίο κ έρ δ ιζε όποιος σ κότω νε π ερ ισ σ ότερ ου ς Κ ινέζους. Υ π ολογίζετα ι ό τ ι σε μια μ εγάλη τά φ ρο μέσα σ την πόλη ε κ τελ έσ θ η κ α ν μαζικά π ερίπου 12.000 Κ ινέζοι. Αλλο ι σ τά θ ηκα ν πιο τυ χ ερ ο ί και δ ιασ ώ θηκαν χάρη σ τις π ροσ π ά θειες ενό ς Γερμανού, το υ Τζων Ράμπε. Ο Ράμπε, δ ιε υ θ υ ν τή ς τη ς γ ερ μ α ν ική ς ε τα ιρ ία ς Siemens σ την Κίνα, δ εν ε γ κ α τέλ ε ιψ ε τη ν πόλη και μαζί με το υ ς λ ίγο υς Δ υ τικο ύ ς που είχαν π αραμεί- ν ε ι δ η μ ιο ύρ γη σ ε τη « δ ιεθ νή ζώνη ασφα- λ εία ς» τη ς Ν ανκίνγκ, όπως έγ ιν ε γνω στή, δ ίδ ο ν τα ς τη δ υ ν α τό τη τα σε 250.000 π ερ ί
που Κ ινέζους να κα τα φ ύ γου ν σε α υ τή και να σωθούν. Σ το η μ ερ ο λό γ ιό το υ κα τέγρ α ψ ε μ ε λ ε π το μ έ ρ ε ιε ς α υ τή τη θηρ ιω δ ία που έ μ ε ιν ε γνω σ τή ως «Ο βιασμός τη ς Ν ανκίνγκ».
Σ τις α ρχές το υ 1938 οι Ιάπωνες π ροχώ ρησαν σε ν έα μ εγάλη επ ιθ ετ ικ ή επ ιχείρηση, μ ε σ τόχο να ενώ σ ουν τ ις δ υ νά μ ε ις που είχαν στη Σανγκάη και στη Ν α νκ ίνγκ με ε κ ε ίν ε ς οι οπ ο ίες δρούσ αν στη β ο ρ ε ιο α να το λική Κίνα. Μια μ εγάλη δύναμη κινή- θ η κ ε π ρος το ν βορρά από τη Ν α νκ ίνγκ και μια άλλη π ρ ο ω θ ή θ η κ ε νότια π ρος τη Σ ουτσ όου , η οποία α π οτελού σ ε σ ημ α ντικό σ ιδη ρο δρομ ικό κ έν τρ ο . Η ιαπωνική ε π ίθεση ξε κ ίν η σ ε σ τις 26 Ιανουαρίου και ε π ιβ ρ α δ ύνθ η κε από το ν α ν τα ρ το π όλεμο που εξα π έλυσ α ν οι Κ ινέζο ι στα μ ετό π ισ θ εν και σ τις γ ρ α μ μ ές επ ικοινω νιώ ν τω ν Ιαπώνων. Τον Μ άρτιο οι ιαπω νικές δ υνά μ εις από το ν βορρά πλησίασαν προς τη Σ ουτσ όου μ ε αιχμή τη ν 5η Μ εραρχία υπό το ν σ τρ α τηγό Ιτα γκά κ ι Σεϊσ ίρο και τη 10η Μ εραρχία υπό το ν σ τρα τηγό Ισογκάϊ Ρε- σ ούνκε. Ε π ρόκειτο γ ια δύο από τ ις καλύτ ε ρ ε ς και πιο ε υ κ ίν η τ ε ς ιαπω νικές μ ερ α ρ χ ίες , σ υνολικής δ ύνα μη ς 60.000 ανδρώ ν, η κα θ εμ ία από τ ις ο π ο ίες δ ιέ θ ε τ ε 100 άρμα τα και τεθ ω ρ α κ ισ μ ένα οχήματα . Οι Ιάπω νες υ π ερ εκτίμ ησ α ν τ ις δ υ ν α τό τη τ έ ς το υ ς και κ ινή θ η κ α ν χω ρίς τ ις απ αραίτη τ ε ς δ υ νά με ις γ ια τη ν προστασία τω ν γραμμώ ν επ ικοινω νιώ ν και το υ α νεφ ο δ ια σμού το υ ς . Το κύριο σώμα τη ς ιαπωνικής δ ύ να μη ς δ εν μπ όρεσε να α κο λο υ θ ή σ ει τ ις δ ύο τα χ ύ τερ ες μ ερ α ρχ ίες , μ ε σ υνέπ εια σ τις 6 Απριλίου α υ τές να π ερ ικυκλω - θ ο ύ ν από τ ις δ υ νά μ ε ις το υ σ τρ α τηγο ύ Λι Τσούνγκ Γ ιέν κο ν τά σ την πόλη Ταϊερτσου- ά νγκ (ή Τα ϊερζουάνγκ), σ την επαρχία Σα- ν το ύ ν γκ . Οι Κ ινέζο ι ε ίχαν π ρ ο ετο ιμ ά σ ει π ρο σ εκτικά τη ν άμυνά το υ ς έχο ν τα ς σκάψ ει σ ειρ ές χαρακω μάτω ν μέσα στα οποία ε ίχαν εγκ α τα σ τή σ ε π ολυβόλα για να επ ιβ ρ α δύνουν τη ν π ροέλαση το υ ιαπωνικού π εζικού. Τα ιαπωνικά τεθ ω ρ α κ ισ μ ένα κι- ν ή θ η κ α ν χωρίς τη ν υπ οσ τήρ ιξη το υ π εζικού γ ια να κα τα σ τρέψ ο υ ν τα πολυβόλα. Τότε δ έχ θ η κ α ν επ ίθεσ η από Κ ινέζους σ τρ α τιώ τες , οι οποίοι π ετώ ντα ς χειρ ο -
13
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
13
0
ΣΤΡΑ
ΤΙΩ
ΤΙΚΗ
ΙΣ
ΤΟΡΙ
Α ·
No
130
To N akajim a Ki-43/l μ ε το οποίο πε τού σε ο υπολοχα γός Σαμπ ούρο Ν ακαμούρα, επ ικεφ α λή ς τη ς 3ης Μ ο ίρ ας τη ς 64ης Σμη να ρχίας , στη Β ιρμανία τον Φ εβρουάριο του 1942. Οι άνω επ ιφ ά νειες είνα ι β α μ μ ένες μ ε dark green και οι κάτω μ ε g rey green. Μ ε dark green είνα ι βαμμένος και ο κώνος τη ς έλ ικα ς . Είναι εμφ α νής η μαύρ η α ντιθ α μ β ω τική επ ιφ άνεια μπροστά από το κόκπ ιτ. Α π ουσ ιάζει η κ ίτρ ινη τα ινία στα χε ίλ η π ροσβολής των πτερύγω ν. Τα εθνό σ η μ α σ τις άνω επ ιφ ά νειες των π τερύγω ν φ έρ ο υ ν λευκό π ερίγραμμα. Το Κί-43 υπ ήρξε το π ο λυπ ληθέσ τερ ο μαχητικό τη ς Ιαπωνικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ κα ι το μοναδικό που χρ η σ ιμ ο π ο ιή θη κ ε από την αρχή ως το τέλ ο ς του Β 'Π Π . Η τα ν πολύ ε υ έλ ικ το αλλά υ σ τερ ο ύ σ ε σε ισχύ π υρός, επ ιδόσ εις και θω ράκιση σε σχέση μ ε τα μ αχ ητικά των Συμμάχων. Κ ατασ κευάσ τηκα ν περίπου 6.000 μο νά δ ες όλων των εκδόσεω ν. Η 64η Σμηναρχία τη ς Ιαπω νικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ σ υ σ τά θ η κ ε την 1η Α υγούσ του 1938 στη Μ α ντζουρ ία . Ε λαβε μ έρ ο ς σε επ ιχειρ ήσ εις εναντίον τη ς Κ ινεζικής Α εροπ ορίας και ενεπλάκη σε σ φ οδ ρές α ερ ο μ α χ ίες μ ε το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς χ ε ιρ ισ τές κατά τη δ ιά ρ κεια το υ α κή ρ υ κτο υ π ολέμου στο Χαλχίν Γκολ τη ς Μ α ντζο υ ρ ία ς . Ο λοχαγός Κ άτο σ τις 25 Μ α ρ τίο υ , π ετώ ντας μ ε ένα Κί-43, επ ιτέθ η κ ε σε τέσ σ ερ α κ ινεζικά Polikarpov 1-15 που εκ τελο ύ σ α ν π εριπολία και τα κ α τέρ ρ ιψ ε.
© R IC H A R D J. C A R U A N A
Polikarpov 1-16 Type 10 σ ο β ιετικ ή ς κ α τα σ κ ευ ή ς, της Κ ινεζικής Α εροπ ορίας, μ ε κωδικό No 69, όπως επ ιχειρ ούσ ε στην περιοχή τη ς Χάνκοου την άνοιξη του 1939. Οι άνω επ ιφ ά νειες είναι β α μ μ ένες μ ε o live green και οι κάτω μ ε light blue. Φ έρ ει τα εθνό σ η μ α του Κ ουομ ιντάγκ. Ο κώνος τη ς έλ ικα ς είνα ι κ ίτρ ινο ς. Η μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα του 1-16 Type 10 έ φ θ α ν ε τα 448 km /h σ τα 3.000 m. Το αεροπλάνο α υ τό ήταν εφ ο δ ιασ μένο μ ε τέσ σ ερ α πολυβόλα Shkas των 7,62 mm, δύο σ τις π τέρ υ γ ες και δύο στο ρ ύ γχο ς , και α ρ κ ετά ευ έλ ικ το . Μ π ορούσε να α ν τιμ ετετω π ίσ ε ι μ ε ίσους όρους τα ιαπωνικά Α 5Μ (Type 96) και N akajim a K i-27 (Type 97). Η τα ν το σ η μ α ντικ ό τερ ο κατα δ ιω κτικό τη ς Κ ινεζικής Α εροπ ορίας κ α τά την περίοδο 1938-1941. Η εμφ άνιση του ιαπωνικού Zero πολύ σ ύντομα το κ α τέσ τη σ ε απαρχαιω μένο.
6 ο μ 6 ίδ ες και δ υνα μ ίτη τα ε ξο υ δ ε τέ ρ ω σαν. Σ τη ν κα τα σ τροφ ή τω ν ιαπωνικών τ ε θ ω ρακισ μένω ν σ υνέβαλαν και τα ολιγά ρ ιθμα α ντια ρμ α τικά π υροβόλα PaK 36 τω ν 37 mm, τα οποία οι Γερμανοί ε ίχαν παρα- δώσει σ τον Κ ινεζικό Σ τρ α τό . Υστερα από σ κληρ ές μά χες οι Ιάπωνες κατόρθω σ αν να διασπάσουν το ν κλοιό, με απ ώ λειες που υπολογίσ τηκαν από 16.000 ως 20.000 άνδρ ες . Απώλεσαν επίσης το ν μ εγ α λ ύ τε ρο α ρ ιθμό τω ν τεθω ρ α κ ισ μ ένω ν το υ ς . Η μάχη τη ς Τα ϊερτσ ουάνγκ, αν και δ εν απο- τ έ λ ε σ ε μια σ υντρ ιπ τική ή ττα γ ια το υ ς Ιάπ ωνες, υπ ήρξε μια σ ημαντική κ ινεζ ική ν ίκη, που σ υνέβ α λε σ την τόνω ση το υ η θ ικού τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ Τσιάνγκ. Σ ύ ντομα , όμως, ο ι Ιάπωνες αναδ ιοργανώ θη
καν και μ ε τη χρησ ιμοποίηση α κόμα και χημ ικώ ν όπλων π έτυχα ν στα τ έ λ η Μαϊου να κα τα λά βου ν τη Σουτσ όου .
Την ίδια π ερ ίοδο η βό ρεια ομάδα το υ Ιαπωνικού Σ τρ α το ύ ε π ιτέ θ η κ ε ενα ν τίο ν τη ς Βουχάν, σ την επαρχία Χουμπέι. Η Βουχάν ή τα ν η δ εύ τερ η μ εγ α λ ύ τερ η πόλη τη ς Κίνας, με π ληθυσ μό 2.000.000 κα το ίκων. Οι π οτα μο ί Γ ια νγκτσ έ και Χανσουί τη χώριζαν σε τρ ε ις π ερ ιο χές , τη Βουτσ άν- γκ, τη Χ α νκόου και τη Χ ανγ ιά νγκ. Μ ετά τη ν πτώση τη ς Ν α νκ ίνγκ ε ίχ ε γ ίν ε ι π ολ ιτικό, σ τρα τιω τικό και ο ικονομ ικό κ έν τρ ο , αλλά και π ρω τεύουσ α τη ς χώρας. Για τη ν υπεράσπισή τη ς ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ ε ίχε δ ια θ έσ ε ι π ερίπου 1.000.000 ά νδ ρ ες και σ χεδόν ολό κληρη τη ν αεροπ ορία το υ . Οι
Ιάπωνες ήδη από το ν Φ εβρουάρ ιο είχαν π ροχω ρήσει σε σ φ ο δρ ές α ερο π ο ρ ικές ε π ιδ ρο μές ενα ν τίο ν τη ς π όλης, ο ι οπ ο ίες επ α να λήφ θη κα ν στα τ έ λ η Μ αρτίου . Και σ τις δ ύο περ ιπ τώ σεις τα ιαπωνικά α ερ ο σκάφη απ οκρούσ τηκαν μ ε σ η μ α ν τικ ές απ ώ λειες από τη ν Κ ινεζική Αεροπ ορία , στο π λευρ ό τη ς οποίας δρούσ αν και Σ ο β ιε τ ικο ί ε θ ε λ ο ν τ έ ς (η γ ερ μα ν ική αποστολή ε ίχε αποχωρήσει από τη ν Κίνα σ τις αρχές το υ 1938, ε ξα ιτ ία ς ιαπωνικών π ιέσεω ν, και οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί προχώρησαν σ την αποστολή σ υμβούλω ν και εθ ελ ο ν τώ ν και στη χορήγηση σ τρ α τιω τικής β ο ήθ εια ς ). Σ ε μια προσπάθεια να κερδ ίσ ου ν π ερ ισ σ ότερο χ ρ ό νο για τη ν άμυνα τη ς Βουχάν, ο ι Κ ινέζο ι άνο ιξα ν τα φ ρ ά γμα τα το υ Κ ίτρ ινου ποτα-
14
ΙΑ Π Ω Ν Α Σ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ κατά τη διά ρ κεια το υ Σινο-Ιαπω νικού π ολέμου, το 1942. Φ οράει βα μβα κερ ή σ τολή εκ σ τρ α τε ία ς M o d e l 98, χρ ώ μ α τος khaki- green. Το μ ε τα λ λ ικ ό κράνος είναι M o d e l 92, χρώ μα τος khaki-brow n. Το τυ φ έκ ιο A risaka Type 38 των 6,5 mm μ ε ξ ιφ ολό γχη εχρ ησ ιμοπ ο ιείτο στον Ιαπωνικό Σ τρ α τό από το 1906 έω ς το 1945 (εικονογράφ ηση για τ ις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ : Χ ρ ήσ τος Γ ια ννό π ουλος/ εν δ υ μ α το λ ο γική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Το πλήρωμα ενός ιαπωνικού πυροβόλου των 75 mm βάλλει εναντίον των κινεζικών θέσεων κατά τη διάρκεια του Σινο-ιαπωνικού πολέμου.
_o l Από τη ν π λημμύρα που π ροκλήθη - *£ κα θ υ σ τέρ η σ ε η ιαπωνική χερσαία ε- ~ θ ε σ η . Π αράλληλα όμω ς βρ ήκα ν το ν Ξ -ι.α το 500.000 - 900.000 Κ ινέζοι.
Η ιαπωνική επ ίθεσ η ε να ν τίο ν τη ς 5 : jx 0 v ξε κ ίν η σ ε σ τις 13 Ιουνίου 1938, μ ε δύναμη 350.000 ανδρών. Οι μάχες γύ- : _ από τη ν πόλη ή τα ν ιδ ια ίτερα σ κληρ ές ca i δ ιήρκεσ α ν μ έχρ ι τα τέ λ η Ο κτω βρίου . C . Ιάπωνες σ τις 26 το υ μήνα κα τέλα β α ν τη Β ου τσ ά νγκ και τη Χ ανκόου και σ τις 27 τη Χ ανγιάνγκ, ο λο κληρ ώ νο ντα ς τη ν κατά ληψ η τη ς Βουχάν. Οι α π ώ λειές το υ ς α- νή λ θ α ν σε 140.000 π ερίπου ά νδ ρ ες , ενώ Ol κ ιν εζ ικ ές σε 400.000 και 100 Σ ο β ιε τ ικο ύ ς ε θ ε λ ο ν τέ ς . Οι Ιάπωνες απ έτυχαν .α εξο ν τώ σ ο υ ν , όπως ήλπιζαν, τη ν κύρια δύναμη το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ , καθώ ς οι Κ ινέζο ι ε ίχαν κα τορ θώ σ ει έγκα ιρ α να απ οσ ύρουν από τη Βουχάν το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ ς .
Ο Τσιάνγκ ύ σ τερ α από τη ν πτώση τη ς Βουχάν μ ε τ έ φ ε ρ ε τη ν π ρω τεύουσ α τη ς χώρας δ υ τικ ό τερ α , σ την Τσονγκίνγκ. Εδωσε επίσης εν το λ ή στα σ τρ α τεύ μ α τά το υ και σ τον λαό να α κο λου θή σ ου ν τη ν τα κ τικ ή τη ς « κα μ ένη ς γης» , ώ στε να σ τε ρήσ ουν από το υ ς Ιάπω νες το ν εφ οδ ια σ μό από τ ις π ερ ιο χές όπου προέλαυναν. Παρόλο που οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι έλ εγχ α ν το υ ς κύ ρ ιους δ ρ ό μ ο υ ς και το σ ιδ ηροδρομ ικό δίκ τυ ο τη ς α να το λ ικ ής Κίνας, π ολλές π ερ ιο χ ές δ εν είχαν ακόμα κ α τα λ η φ θ ε ί και ε κ ε ί δ ιε ξα γ ό τα ν α ν τα ρ το π ό λεμ ο ς .
Οι Ιάπωνες ε ξα κο λο υ θ ο ύ σ α ν πάντω ς να επ ιτ ίθ ε ν τα ι και το ν Ο κτώ βριο , ύσ τερα από μια α ιφ νιδ ιασ τική απόβαση σ τις ακ τ έ ς τη ς νό τια ς Κίνας, κα τέλα β α ν τη ν Κα- ντώ να. Η κα τά ληψ η α υ τή ς τη ς π όλης υπ ή ρ ξε σ ημ α ντικό π λήγμα για το υ ς Κ ινέζους, επ ειδ ή μ ε τά τη ν πτώση τη ς Σαν- γ κά η ς α π οτελού σ ε το κύριο κ ινεζ ικό λ ιμ ά νι μέσω το υ οποίου γ ινό τα ν ο α νεφ ο δ ια σμός από το ε ξω τερ ικ ό .
Οι Ιάπωνες ε ίχαν μ εν κα τα λά β ει σημαν τ ικ ό τμ ή μ α τη ς α να το λ ική ς και τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Κίνας, όμω ς είχαν πληρώ σει μ ε γάλο τίμ η μ α γ ια τη δ ιεξα γω γή εν ό ς π ο λέμου μ εγά λη ς κλίμα κας. Επιπλέον η δ ια τή ρηση το υ ελέγχο υ σε ένα ν π ληθυσ μό ε χ θ ρ ικά δ ια κ είμ ενο π ρος α υ τού ς , α π α ιτούσε τη δέσ μευσ η σ ημαντικώ ν δυνάμεων. Ετσι από το 1939 αποφάσισαν να σ ταματή σ ο υ ν τ ις ε π ιθ ε τ ικ έ ς επ ιχειρήσ εις μ εγά λης κλ ίμα κας και να υ ιο θ ετή σ ο υ ν άλλη σ τρα τηγ ική , μ ε σ τόχο να απ οκόψ ουν ό λου ς το υ ς δ ια δ ρό μ ο υ ς από το υ ς οποίους εφ ο δ ια ζό τα ν η Κίνα από το ε ξω τερ ικ ό , ώσ τε να αναγκάσ ουν τα σ τρ α τεύ μ α τα του Τσιάνγκ να παραδοθούν.
Σ τις 10 Φ εβ ρουά ρ ιου οι Ιάπωνες αποβίβασαν 20.000 ά νδ ρ ες στο νησ ί Χαϊνάν, στη νότια Κίνα, και το κατέλαβαν. Σ τις 17 Μ αρτίου εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς Ν αντσάνγκ. Η πόλη α υ τή ή τα ν σ ιδηρο δ ρο μ ικό κ έν τρ ο , ενώ η α εροπ ορική τη ς
βάση α π οτελού σ ε απειλή γ ια τα ιαπωνικά πλοία που έπ λ εεα ν σ τον π οτα μό Γιαν- γκτσ έ . Η ιαπωνική δύναμη, υπό τη δ ιο ίκη ση το υ σ τρα τηγού Γιασούτζι Ο καμούρα, α νερ χό τα ν σε 120.000 ά νδ ρ ες και ε ίχ ε τη ν υπ οστήρ ιξη 130 αρμάτων. Υπήρχε επίσης ισχυρή υπ οστήρ ιξη από το π υρ οβο λ ικό και από α ερ ο π ο ρ ικές και ν α υ τ ικ ές δυνά μεις . Τη Ν α ντσ ά νγκ υπεράσπιζαν 50.000 περίπου Κ ινέζο ι υπό τη διο ίκηση το υ σ τρα τηγού Ξ ουέ Γιουέ. Μ έχρ ι τ ις 26 Μ αρτίου τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα έφ θ α σ α ν στη δ υ τική πύλη τη ς Ν α ντσ ά νγκ και τη ν ε π όμενη η μέρα , ύ σ τερα από σ ύντο μη πολ ιορκία , τη ν κατέλαβαν. Μ ια κ ινεζ ική π ροσπάθεια για τη ν α νακατάληψ ή τη ς στα τ έ λη Απριλίου, αν και π έτυ χ ε προσωρινά να διασπάσει τ ις ιαπω νικές γρα μ μ ές , απο- κρ ού σ τη κε τε λ ικ ά από τη δράση τη ς Ιαπωνικής Α εροπ ορίας, σ τις 9 Μάίου. Οι κιν εζ ικ ές α π ώ λειες από τ ις μά χες στη Να- ν τσ ά νγκ υ π ερέβησ α ν το υ ς 50.000 ά νδ ρες , ενώ οι ιαπω νικές α νή λθ α ν στις24.000. Σ τις 22 Ιουνίου κα τελ ή φ θ η το λ ιμάνι Σ α τό ου στη νό τια Κίνα και ο ιαπωνικός κλο ιό ς γύρω από τη χώρα έσ φ ιξε α κό μα π ερ ισ σ ότερο.
Το φθ ινόπ ω ρο το υ 1939 σ τόχος τω ν Ιαπώνων έγ ιν ε η πόλη Τσανγκσά σ την κ ε ν τρ ική Κίνα, γ εν έ τ ε ιρ α το υ Μ άο Τσε Τούν- γκ. Η επ ίθεσ η ξεκ ίν η σ ε σ τις 14 Σ επ τεμ βρίου μ ε δύναμη 100.000 ανδρώ ν, που σύν το μ α α π έκλεισ ε τη ν Τσανγκσά από τρ ε ις π λευ ρ ές . Ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ, για να απο- φ ύ γει ένα ν έο π λήγμα στα σ τρ α τεύ μ α τά το υ ύ σ τερα από τη ν πτώση τη ς Βουχάν, έ δωσε τη δ υ ν α τό τη τα ο το ν το π ικό δ ιο ικη τή , που υπεράσπιζε τη ν πόλη, να υποχωρήσει. Ε κείνο ς α ρ νή θ η κ ε και η σ υνέχεια το ν δικαίωσε. Η π εισ ματική άμυνα τω ν τα κτικώ ν κ ινεζ ικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν και ο απ ο τελ εσ μ α τικ ό ς α ν τα ρ το π ό λ εμ ο ς που
δ ιεξή γα γα ν οι α ν τά ρ τες το υ Μ άο στα μ ε τό π ισ θ εν και σ τις γρ α μ μ ές α νεφ οδ ιασ μού τω ν Ιαπώνων, είχαν ως α π ο τέλεσ μ α τη ν αναχαίτιση τω ν ιαπωνικών σ τρα τευμάτω ν. Σ τις α ρ χές Ο κτω βρίου οι Ιάπωνες αναγκάσ τηκα ν να υποχωρήσουν, αφ ού υπ έσ τη σαν α π ώ λειες ο ι οπ ο ίες υπ ερέβησ α ν το υ ς40.000 ά νδ ρ ες . Α υτή ή τα ν η πρώ τη μάχη τη ς Τσανγκσά, μ ε τη ν οποία τερ μ α τ ίσ τη κ ε η ιαπωνική προέλαση σ την κ εν τρ ικ ή Κίνα.
Το καλοκα ίρ ι το υ 1940 και ενώ οι π ολεμ ικ ές επ ιχειρήσ εις στο εσ ω τερ ικό τη ς Κίνας ε ίχαν τε λ μ α τω θ ε ί, ο ι Ιάπωνες έλα β α ν νέα μ έτρ α για να απ οκλείσ ουν τη ν Κίνα από τη ν ε ξω τερ ικ ή βο ήθ εια . Τα γ εγο νό τα σ την Ευρώπη δ ιευ κ ό λυ να ν τ ις επ ιδ ιώ ξε ις το υ ς . Η γαλλική Ινδοκίνα , ύ σ τερα από τη γ ερ μα ν ική νίκη ενα ν τίο ν τη ς Γαλλίας, βρ ισ κότα ν σε δυσ χερή θέσ η . Η νέα γαλλική κυ β έρνη σ η το υ Βισύ α να γκά σ τη κε να δ ε χ θ ε ί τη ν το π ο θ έτη σ η ιαπωνικών φ ρ ο υ ρών στη β ό ρ ε ια γα λλική Ινδοκίνα . Οι Ιάπωνες αμέσω ς απ έκοψ αν τη σ ιδηροδρομ ική σ ύνδεση τη ς Χ α ϊφ ό νγκ (β όρ ειο Β ιετνά μ ) με τη ν Κ ου νμ ίνγκ (νότια Κίνα) και κ α τέλ α βαν α ρ κ ε τά α εροδρόμ ια , από τα οποία μπορούσαν να εξα π ολύο υν α ερο π ο ρ ικές επ ιθ έσ εις στη νό τια Κίνα. Την ίδια π ερ ίο δο, ε κ μ ε τα λ λ ε υ ό μ εν ο ι τη δύσ κολη θέσ η σ την οποία ε ίχ ε π ερ ιέ λ θ ε ι η Β ρ ετα ν ία ε- ξα ιτ ία ς τη ς γ ερ μ α ν ική ς απ ειλής, τη ν π ίεσαν να κλε ίσ ε ι τη ν "Ο δό τη ς Β ιρμανίας". Η β ρ ετα ν ικ ή αποικία ή τα ν ο μόνη σ ημα ντική δ ίο δ ο ς από τη ν οποία μπορούσαν να α- ν εφ ο δ ιά ζο ν τα ι τα κ ινεζ ικά σ τρα τεύ μ α τα . Σ τις 18 Ιουλίου οι Β ρ ετα νο ί δ έχ θ η κ α ν απ ρόθυ μα να κλε ίσ ο υν τη ν «Οδό τη ς Β ιρμανίας».
Η κυβ έρνη σ η τω ν ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια να σ τη ρ ίξε ι το ν Τσιάνγκ, ανακο ίνωσε μείωση στο π οσοστό τω ν π ροϊόντω ν που π ρ ο μ η θ ευ ό τα ν η Ιαπωνία από τη ν
16
_ V ·*; /I.
Δύο Κ ινέζο ι φ ρ ουρ ο ί σ το Σ ινικό Τείχος σ τις αρχές του Σινο-ιαπωνικού πολέμου. Φ ορούν α μερικα νικά κράνη Μ 1 91 7Α 1 και είνα ι οπ λισμένοι μ ε τυ φ έκ ια Mauser. Σ τη ν πλάτη το υ ς μ ετα φ έρ ο υ ν το παραδοσιακό κινεζικό ξίφ ο ς ντα -ντάο , που χρ ησ ιμ ο π ο ιή θη κε ευ ρ ύ τα τα τα πρώ τα χρόνια το υ πολέμου.
Α μερ ική . Επιπλέον το ν Ο κτώ βρ ιο το υ 1940 η Β ρετα ν ία , έχο ν τα ς α ντιμετω π ίσ ει α π ο τελεσ μα τικά τη γ ερ μα ν ική απειλή και έπ ε ιτα από π αρότρυνση τω ν ΗΠΑ, ά νο ιξε πάλι τη ν «Οδό τη ς Β ιρμανίας».
Σ το μέτω π ο το υ π ολέμ ου α π ο τε λ ε σ μ α τικ ές υπ ήρξαν οι ε π ιθ ε τ ικ έ ς επ ιχειρ ή σεις τη ς 8ης Σ τρ α τιά ς τω ν κομμουνισ τώ ν, δύνα μη ς 400.000 ανδρώ ν, που εξα π ολύ θ η κα ν από τ ις 20 Α υγούσ του ως τ ις 10 Σ ε π τεμ β ρ ίο υ 1940 ενα ν τίο ν θ έσ εω ν το υ Ιαπωνικού Σ τρ α το ύ στη βό ρ εια Κίνα. Τα τα κτ ικά σ τρ α τεύ μ α τα τω ν κο μμ ο υν ισ τώ ν ε π ιτέθ η κα ν σε ιαπω νικές φ ρ ο υ ρ ές , κ α τ έ σ τρεψ α ν σ ιδ η ρ ο δ ρ ομ ικ ές γρ α μ μ ές και ανα τίνα ξα ν γ έ φ υ ρ ε ς και σ ήρα γγες,
π ροκαλώ ντα ς σ ημαντικά π ροβλήματα σ την επ ικοινω νία και σ τον ανεφ οδ ιασ μό τω ν ιαπωνικών σ τρα τευμά τω ν. Ομως από το ν Ο κτώ βρ ιο ως το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1940 οι ιαπω νικές δ υ νά μ ε ις π ραγματοπ οίησαν ισχυρή α ντεπ ίθ εσ η και εφ α ρ μ ό ζο ν τα ς το δ όγμα «Σκότω σε, κάψ ε και κ α τέσ τρ εψ ε τα πάντα» επ έφ ερ α ν πολύ βαρύ π λήγμα σ τον α γρ οτικό π ληθυσ μό που σ τήρ ιζε το υ ς κο μ μ ο υν ισ τές . Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν εκκα θ α ρ ισ τικώ ν επ ιχειρήσ εω ν τα σ τρατε ύ μ α τα το υ Μ άο υπέστησαν απ ώ λειες100.000 ανδρώ ν και έχασαν το ν έλ εγχ ο σε π ολλές π ερ ιο χές τη ς β ό ρε ια ς Κίνας. Οι κο μ μ ο υ ν ισ τές μ έχρ ι το τ έ λ ο ς το υ π ολέμου, ε κ τό ς από τη δ ιεξα γω γή α ν τα ρ το π ο
Σύμφ ω να μ ε το δ όγμα το υ σ τρ α τιω τικο ύ ιαπωνικού κ α τεσ τη μ έν ο υ , οι Κ ινέζοι ήτα ν «κ α τώ τερ ο ς» λα ό ς . Ε τσ ι η μ ετα χ ε ίρ ισ η των αιχμαλώ τω ν, στρ α τιω τώ ν και πολιτών, ήταν ανάλογη. Εδώ δ ια κρίνοντα ι Ιάπωνες σ τρ α τιώ τες που εκ π α ιδ εύ ο ν τα ι στη χρήση τη ς ξιφ ολό γχης πάνω σε Κ ινέζους.
λέμ ο υ , δ εν θα εξα π έλυ α ν επ ιθ έσ εις μ εγά λ η ς κλ ίμα κας ε να ν τίο ν τω ν Ιαπώνων στη βό ρ ε ια Κίνα.
Το 1941 θ α α π οδ εικνυ ό τα ν κα θ ορ ισ τικό έ το ς γ ια τη ν ε ξ έ λ ιξη τω ν π ολεμ ικώ ν ε π ιχειρήσ εω ν σ την Κίνα. Αρχισε, όμω ς, με το ορ ισ τικό ρήγμα σ το ενια ίο μέτω π ο το υ Τσιάνγκ και το υ Μάο, ό τα ν το ν Ιανουάριο σ τρ α τεύ μ α τα το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ε π ιτέ θ η καν σ την 4η Σ τρ α τιά τω ν κομμουνισ τώ ν και τη ς π ροκάλεσ αν σ η μ α ν τικ ές απώ λειες . Οπως υπ οσ τήρ ιξαν οι κο μ μ ο υ ν ισ τές , α υ τό ή τα ν ένα πισώπλατο κτύπ ημα που δ ό θ η κ ε ενώ σ υνεχ ιζό τα ν ο κρ ίσ ιμος αγώνας ενα ν τίο ν τω ν εισβολέω ν. Σύμφ ω να με τη ν άλλη π λευρά, η επ ίθεσ η ε ξα π ο λύ θ η κε ε ξα ιτ ία ς τη ς απ ροθυμ ίας τω ν κο μ μ ο υ νισ τώ ν να εμ π λα κού ν σε μάχες μ ε το υ ς Ιάπωνες. Από ε κ ε ίν η τη ν π ερ ίο δο τόσ ο ο Τσιάνγκ όσο και ο ι Κ ινέζο ι κο μ μ ο υ ν ισ τές θ α π ραγματοπ οιούσ αν σ υντήρησ η δυνά μεω ν και θ α π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ν για μια νέα, τ ε λ ικ ή α να μέτρ ησ η μ ε τά το τ έ λ ο ς το υ πολ έμ ο υ με το υ ς Ιάπωνες.
Η πιο σ ημαντική επ ιθ ε τ ικ ή επ ιχείρηση τω ν Ιαπώνων σ την Κίνα το 1941, ή τα ν η δ εύ τερ η π ροσπ άθειά το υ ς να καταλά βο υν τη ν πόλη Τσανγκσά. Η εν έρ γ ε ιά το υ ς ξεκ ίν η σ ε μ ε 120.000 ά ν δ ρ ες σ τις 6 Σ επ τεμ β ρ ίου και α π οκρο ύσ τη κε σ τις 30 το υ μήνα λόγω τη ς α π ο τελ εσ μ α τικ ή ς άμυνας τω ν Κ ινέζω ν που υπεράσπιζαν τη ν πόλη. Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν μαχών οι Ιάπων ες είχαν 10.000 ν εκρ ο ύ ς .
Σ το μ ε τα ξύ οι π ρο σ τρ ιβές ανάμεσα σ τις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία γ ίνο ντα ν όλο και πιο έ ν το ν ες . Οι Α μ ερ ικα νο ί π ίεζαν τη ν Ιαπωνία να σ τα μα τήσ ει τη ν εξάπλω σή τη ς σ την Ασία και να π ροχω ρήσει σε ε ιρ ή νη μ ε τη ν Κίνα. Οι Ιάπωνες από τη ν π λευρά το υ ς δ ια μ α ρ τύ ρ ο ν τα ν γ ια τ ις ο ικ ο νο μ ικές κυρώ σ εις τω ν ΗΠΑ και επ έμ ενα ν ό τι έπ ρ ε πε να αναγνω ρισ τούν ως η γ ε τ ικ ή δύναμη σ την α να τολική Ασία. Η έντα σ η κλιμακώ θ η κ ε το ν Ιούλ ιο το υ 1941, ό τα ν το εμπ άρ γ κ ο που επ έβ α λα ν οι ΗΠΑ και α κο λού θω ς η Β ρ ετα ν ία και ο ι Ο λλα νδ ικές Ινδ ίες σ την Ιαπωνία ε ίχ ε ως α π ο τέλεσ μ α να κοπεί το 90% τω ν ιαπωνικών εισαγωγών π ετρ ελ α ίου.
Τον Ο κτώ βρ ιο οι δ ια π ρ α γμ α τεύσ εις ανάμεσα σ τις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία έφ θ α - σαν σε α δ ιέξο δ ο . Η νέα ιαπωνική κ υ β έρ νηση υπό το ν σ τρα τηγό Χ ιν τέκ ι Τόγιο (αν τ ικ α τέσ τη σ ε τη ν κυβ έρνη σ η το υ π ρίγκη- πα Κ ονόγιε, που ή τα ν α ν τ ίθ ε το ς π ρος τη ν ε ίσ οδο τη ς Ιαπωνίας σ τον Β1 ΠΠ), άρχισε να κα τα σ τρώ νει σχέδια γ ια π ό λεμ ο ενα
17
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Κινεζικό ελαφ ρ ύ άρμα μ άχης β ρ ετα ν ική ς κ α τα σ κ ευ ή ς Vickers "Ε" Μ k B (με μονό π ύργο) στη Σανγκάη το 1937. Φ έρ ει δίχρω μη π αραλλαγή μ ε βασικό το kh ak i και λω ρ ίδες ακανόνιστου σχήμ α τος από dark green. Η σχετική π αρ α γγελ ία α φ ορ ούσ ε 20 ά ρ μ α τα τέ το ιο υ τύπ ου αλλά τελ ικά η Κίνα α π έκ τη σ ε μόνο 16. Α υ τά εντάχ& ηκαν στην 1η και σ τη 2η Επιλαρχία και έλαβα ν μ έρ ο ς σ τις μ ά χ ες εναντίον των Ιαπώνων στη Σ ανγκάη , το 1937, όπου και κ α τα σ τρ ά φ η κ α ν τα μ ισά. Το σ υ γκ εκ ρ ιμένο άρμα 7t έ φ ε ρ ε ένα πυροβόλο Vickers-Arm strong μ ε αναχορηγία 50 βλημάτω ν και ένα πολυβόλο Brow ning 7,92 mm μ ε αναχορηγία 4.000 φυσ ιγγίω ν (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δ εια τη ς Μ ί^ ε /Κ α λ φ ά κ η ς -ο ο Ιο Γ im age is co urtesy o f Mirage).
ν τ ίο ν τω ν ΗΠΑ αλλά και για τη ν ιαπωνική εξάπλω ση στη νοτιο -α να το λ ική Ασία.
Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΠΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΣΤΟΝ Β ΠΠ 01 ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΒΙΡΜΑΝΙΑ(1941-45)
Η α ιφ νιδ ιασ τική επ ίθεσ η στο Π ερλ Χάρμπορ, σ τις 7 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1941, σήμα- ν ε τη ν ε ίσ οδο τη ς Ιαπωνίας και τω ν ΗΠΑ σ τον Β1 ΠΠ. Α υτό το γ εγο νό ς έδω σ ε μια ν έα διάσταση και σ τον Σινο-ιαπω νικό πόλ εμ ο , ο οποίος από μια τοπ ική σύγκρουση έγ ιν ε μ έρ ος τη ς π αγκόσμιας σ ύρραξης. Η Κίνα άρχισε επ ίσημα να λα μβ ά νει α μ ερ ικανική β ο ή θ ε ια με βάση το ν νόμο τω ν ΗΠΑ «Περί δανεισ μού και εκμισθώ σεω ς». Οι τ ε λ ε υ τ α ίε ς ήδη από τα μέσα το υ 1941 είχαν επ ιτρ έψ ει σ τον Α μερ ικα νό σ ύμβο υ λο το υ Τσιάνγκ Κάι Σεκ, απ όσ τρατο συν τα γμα τά ρ χη Κλαίρ Σενώ , να σ υ γκρ ο τή σει μια αεροπ ορική δύναμη Α μερ ικανώ ν εθ ελ ο ν τώ ν που επ ιχειρούσ ε με 100 α μ ερ ικα νικής κα τα σ κευ ή ς α εροσ κά φ η Ρ-40. Α υτή η αεροπ ορική δύναμη έγ ιν ε ε υ ρ ύ τερ α γνω σ τή ως « Ιπ τάμενοι Τ ίγρεις» (Flying Tigers) και έδρ α σ ε σ την Κίνα και σε άλλα μέτω π α στη ν ο τιο α να το λ ική Ασία από το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1941 ως τα μέσα το υ 1942. Η υπ οστήρ ιξη από τ ις ΗΠΑ ή τα ν σ ημ α ντική, δ εδ ο μ έν ο υ ό τ ι οι Σ ο β ιετ ικ ο ί ε ίχαν α
π οσ ύρει το υ ς σ υμ βούλου ς το υ ς από το 1940 και σ ταμάτησ αν τη ν αποστολή σ τρα τ ιω τική ς β ο ή θ ε ια ς στα μέσα το υ 1941.
Μ ερ ικ ές η μ έ ρ ε ς μ ετά τη ν επ ίθεσ η στο Π ερ λ Χάρμπορ οι Ιάπωνες ε ξα π έλ υ σαν τη ν τρ ίτη το υ ς επ ίθεσ η ε να ν τίο ν τη ς Τσανγκσά. Η επ ιχείρηση ξεκ ίν η σ ε σ τις 24 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1941 με τέσ σ ερ ις μ ερ α ρ χ ίες συνολικής δύνα μη ς 120.000 ανδρών. Παρά τ ις επ ίμ ο νες π ροσ π ά θειες τω ν Ιαπώνων, η κινεζική αντίσ τασ η ή τα ν α κόμα μια φορά ισχυρή. Σ το τ έ λ ο ς τ ρ ε ις από τ ις ιαπω νικές μ ερ α ρ χ ίες π ερ ικυκλώ θ ηκα ν, σ τις α ρχές Ιανουαρίου 1942, και κατά τη ν προσπά- θ ε ιά το υ ς να δ ια φ ύγο υν υπέστησαν μ εγά λ ε ς απ ώ λειες. Η κινεζική ν ίκη σ την Τσανγκσά θ εω ρ ή θ η κ ε σ ημαντική επ ιτυχ ία τω ν Συμμάχω ν, σε μια π ερ ίοδο που σε άλλα μέτω π α η ιαπωνική π ροέλαση ή τα ν σαρω- τική . Από το ν Ιανουάριο μ έχρ ι και το ν Μάιο το υ 1942 π ερ ιή λθ α ν σε ιαπωνική κατο χ ή οι Φ ιλιππίνες, η Β όρνεο , η Μαλαισία, η Σ ιγκαπ ούρη, ο ι Ο λλα νδ ικές Α να το λικές Ινδ ίες , η Β ιρμανία και ά λ λ ες π ερ ιοχές.
Ο ταν σ τις 15 Ιανουαρίου 1942 οι Ιάπων ες εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς Β ιρμανίας, ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ (από τ ις αρχ ές το υ χρόνου ε ίχ ε ο ρ ισ τεί α νώ τα το ς διο ικ η τή ς τω ν Συμμάχω ν σ την Κίνα) έ σ τε ιλ ε τη ν 5η και τη ν 6η Κ ινεζική Σ τρα τιά , συνολ ικής δ ύνα μη ς 30.000 ανδρώ ν, γ ια να βο η θ ή σ ο υ ν σ την υπεράσπιση τη ς "Ο δού τη ς Β ιρμανίας", από τη ν οποία η Κίνα εξα ρ τά - το άμεσα για το ν εφ οδ ια σ μό τη ς . Σ τα κι
ν εζικά τμ ή μ α τα π ερ ιλα μβα νότα ν και η 200 Μ η χα νοκίνη τη Μ εραρχία . Α υτή ε ίχ ε συγ κ ρ ο τη θ ε ί από το 1938 με τη β ο ή θ εια τω ν Σ ο β ιετικώ ν και αρχικά δ ιέ θ ε τ ε ένα σύντα γμ α αρμάτω ν και ένα μηχα νοκ ίνη το σ ύντα γμ α π εζικού. Η ταν ε ξο π λ ισ μ ένη με 88 ελα φ ρά άρμα τα Τ-26 και μ ερ ικά τ ε θ ω ρακισμένα ο χή μα τα ΒΑ-6 που είχαν π ρομ η θ εύ σ ε ι ο ι Σ ο β ιετικο ί. Δ ιέ θ ε τ ε επίσης όσα άρμα τα είχαν δ ιασ ω θεί από τ ις μάχες στη Σανγκάη και στη Ν ανκίνγκ. Σ ε μάχες, όμω ς, που δ ιεξή χ θ η σ α ν σ την Κίνα το 1939 ε ίχ ε απωλέσει τα π ερ ισ σ ότερα τεθ ω ρ α κ ισ μένα τη ς . Ετσι στη Β ιρμανία έδρ α σ ε ως δ ύναμη π εζικού, μ ε τρ ία σ υ ντά γμ α τα στη σ ύνθεσ ή τη ς .
Η κ ινεζ ική δύναμη στη Β ιρμανία τ έ θ η κε υπό τη δ ιο ίκηση το υ Α μερ ικα νού σ τρατη γο ύ Τ ζό ζεφ Σ τίλγο υ ελ το ν Μ άρτιο το υ 1942. Σ τις 19 Μ αρτίου και ενώ οι Β ρετα νο ί υποχωρούσαν από τη β ιρμανική π ρω τεύ ουσα, Ρανγκούν, η 5η Σ τρ α τιά , α π οτελού - μ ενη από τρ ε ις από τ ις κ α λ ύ τερ ες μ ε ρ α ρχ ίες το υ Τσιάνγκ, έφ θ α σ ε σ ιδηροδρο- μικώς από το Λάσιο σ την Τοουγκού (νότια Β ιρμανία). Οι κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες κ α τέλ α βαν θ έσ ε ις γ ια να εμπ οδ ίσ ουν τη ν π ρο έλαση τω ν Ιαπώνων β ο ρ ε ιο δ υ τικά , π ρος τη β ιρμανική πόλη, Μ ανταλα ίη. Η 6η Κ ινεζική Σ τρα τιά , μ ικ ρ ό τερ η και ανεπ αρκώ ς εκπ α ιδ ευ μ έν η , α νέλα β ε να π ρο σ τα τεύ σ ει το ν ο τ ιό τερ ο άκρο τη ς “Ο δού τη ς Β ιρμανίας" από π ιθανή α ιφ νιδ ιασ τική επ ίθεσ η τω ν Ιαπώνων από τη β ο ρ ε ιο δ υ τικ ή Ταϊλάνδη, τη ν
18
οποία οι τ ε λ ε υ τα ίο ι είχαν θ έσ ε ι υπό το ν έ λ εγχό το υ ς .
Τον Μ άρτιο το υ 1942, κα τά τη δ ιάρκεια μαχών σ την κοιλάδα Χ ου κγουά νγκ, δ ια κ ρ ίθ η κ ε η 200 Μ ηχα νοκίνητη Μ ερα ρ χία. Σ ε μ ερ ικ ές π ερ ιπ τώ σ εις χρησ ιμοπ οιή- θ η κ ε ως οπ ισ θοφ υλακή και υπέστη μ εγά λ ε ς απ ώ λειες. Σ τις 10 Απριλίου οι Ιάπωνες , που είχαν λά β ε ι ενισ χύσ εις , ε π ιτέ θ η καν ενα ν τίο ν τω ν Β ρετα νώ ν κο ν τά στις π ετρ ελα ιο π η γές το υ Γ ιενα γκ ια ούνγκ, σ την κ εν τρ ικ ή Β ιρμανία. Ε κεί η 33η Ιαπωνική Μ εραρχία π ερ ικύκλω σ ε μια β ρ ετα ν ική δύναμη 7.000 ανδρών. Η κατάσταση τω ν συμμαχικώ ν δυνά μεω ν έγ ιν ε κρίσιμη και φ α ινό τα ν ό τ ι ολόκληρη η δ ε ξ ιά π λευ ρά το υ ς θ α κ α τέρ ρ εε . Τότε ο Σ τίλγο υελ έ σ τε ιλ ε τη ν 38η Κ ινεζική Μ εραρχία υπό τη δ ιο ίκηση το υ σ τρα τηγού Σούν Λι Γ ιέν για να επ ιτε θ ε ί ενα ν τίο ν τω ν Ιαπώνων από τα ανατολικά . Μ ε τη β ο ή θ ε ιά τη ς οι Β ρ ε τα νοί κα τόρ θω σ αν να διασπάσουν το ν κλοιό σ τις 19 Απριλίου, έχο ν τα ς υπ οστεί σημαν τ ικ έ ς απ ώ λειες.
Οι Ιάπωνες συνέχισαν τη ν πίεσή το υ ς στο δ ε ξ ιό π λευρ ό τω ν Β ρετα νώ ν και κτύ - πησαν β ο ρ ε ιο δ υ τικ ά ε να ν τίο ν τη ς 6ης Κιν εζ ικ ή ς Σ τρ α τιά ς . Μία από τ ις μ ερ α ρχ ίες α υ τή ς κ α τέρ ρ ευ σ ε αμέσω ς και ο ι Ιάπωνες, που είχαν τη ν υπ οστήρ ιξη αρμάτω ν, συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς . Σ τις 29 Απριλίου κα τέλα β α ν το Λάσιο, αποκόπτο- ν τα ς τη ν "Ο δό τη ς Β ιρμανίας". Η ιαπωνική διάσπαση ε ίχ ε ως α π ο τέλεσ μ α να χωρισ τούν οι δ ύο κ ιν εζ ικ ές σ τρ α τιές σε α ρ κ ε τά τμ ή μ α τα . Οι π ερ ισ σ ό τερ ες κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν π ρος τα ανατο λ ικ ά και πέρασαν σ την επαρχία Γιου- νάν, τη ς νο τιο -α να το λ ικ ή ς Κίνας. Α λλες δύο κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρχ ίες , η 38η και η 22η κατόρθω σ αν το ν Μάϊο και το ν Ιούλιο α ν τί
στοιχα να π εράσ ουν τα ινδο -β ιρμανικά σύνορα.
Η πτώση τη ς Β ιρμανίας, σε σ υνδυασμό μ ε το γ εγο νό ς ό τι οι Ιάπωνες είχαν ήδη κα τα λά β ει το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τη ς β ο ρ ε ιο α να το λ ικ ή ς Κίνας και τα κύρια κινεζικά λ ιμάνια , ο δή γη σ ε σ τον πλήρη αποκλεισ μό τη ς χώρας από το ν υπόλοιπο κό σμο. Οι ΗΠΑ και η Β ρ ετα ν ία άρχισαν να ανησ υχούν ό τ ι ε ν δ εχ ό μ εν η σ υνθ η κο λό γη ση τη ς Κίνας θ α α π οδ έσ μ ευε μ εγά λο αρ ιθμό ιαπωνικών σ τρ α τευ μ ά τω ν για άλλα μέτω πα. Τότε απ οφ ασίστηκε η δημ ιο υργ ία μιας α ερ ο γέφ υ ρ α ς ανάμεσα σ την Κίνα και σ του ς συμμάχους τη ς . Τα α μ ερ ικα ν ικά μ ε τα γω γικά έπ ρ επ ε να π ετά ξο υ ν πάνω από τα Ιμαλάϊα σ το νο τιο -α να το λ ικό Θ ιβ έ τ και πάνω από τα όρη τη ς β ό ρε ια ς Β ιρμανίας και το υ δ υ τικο ύ Γουνάν. Η αεροπ ορική αποστολή τω ν εφ οδ ίω ν π ρος τη ν Κίνα θα δ ια ρκούσ ε από το 1942 ως το ν Α ύγουσ το το υ 1945.
Π αράλληλα με τη μ ετα φ ο ρ ά εφ οδ ίω ν από το ν αέρα , άρχισαν π ροσ π ά θειες για τη δ ημ ιο υρ γ ία ενό ς δ ια δ ρόμου που θ α ε π έτρ επ ε τη ν οδική μ ετα φ ο ρ ά τω ν ε φ ο δίων από τη ν Ινδία στη Β ιρμανία και κ α τό πιν σ την Κίνα. Ο Σ τίλγο υελ ύ σ τερα από αμ ερ ικα ν ική εν το λ ή α νέλα β ε τη δ ιοίκηση το υ θ εά τρ ο υ επ ιχειρήσ εω ν Ινδ ίας-Β ιρμα- νίας-Κ ίνας. Η 22η και η 38η Κ ινεζική Μ ε ραρχία έγ ινα ν ο π υρήνας γ ια τη σ υγκρ ό τηση ενό ς νέο υ κ ινεζ ικού σ τρα τού που θα έ δ ρ ευ ε σ την Ινδία. Ο Σ τίλγο υ ελ έλα β ε ε ν ισ χύσεις από τη ν Κίνα, που μ ε τα φ έ ρ θ η καν αεροπ ορικώ ς και το υ επ έτρ εψ α ν να σ υ γκρ ο τή σ ει άλλη μια μεραρχία , τη ν 30-- ή, και τμ ή μ α τα π υρ οβολικού , τεθ ω ρ α κ ισμένων, μηχανικού και εφ οδ ια σ μού. Ο κιν εζ ικ ό ς σ τρ α τό ς σ την Ινδία, γνω σ τός και ως δύναμη «X», ε ξο π λ ίσ τη κε από το υ ς
Α μ ερ ικα νού ς και το υ ς Β ρ ετα νο ύ ς και ε κ π α ιδ εύ τη κε στη χρήση τω ν όπλων και το υ λοιπού εξοπ λισ μού από έμ π ειρ ο υ ς Α μ ερ ικανούς σ τρ α τιώ τες το υ ς οποίους ε ίχ ε κα- λ έσ ει ο Σ τίλγουελ . Η π ροετο ιμα σ ία το υ κιν εζ ικού σ τρα τού σ την Ινδία δ ιή ρκεσ ε ολό κληρο το 1943.
Σ το μέτω π ο τη ς Κίνας, έγ ιν ε μια σημαν τική μάχη στα τ έ λ η το υ 1943 σ την πόλη Τσ ανγκντέ, σ την επαρχία Χουνάν. Οι Ιάπων ες κα τέλα β α ν τη ν ανυπεράσπιστη πόλη σ τις 2 Ν οεμβρίου , αλλά σ τις 18 το υ μήνα9.000 ά νδ ρ ες τη ς 57ης Κ ινεζικής Μ ερα ρ χίας τη ν ανακατέλαβαν. Α κο λού θησ α ν σ κληρ ές μά χες και η Τ σ ανγκντέ α να κα τε- λήφ θη από το υ ς Ιάπωνες. Ε κείνο ι όμω ς ύσ τερ α από τη ν ά φ ιξη κινεζικώ ν ενισ χύσ εων τη ν εγ κ α τέλ ε ιψ α ν , σ τις 20 Δ ε κ εμ β ρ ίου. Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν μαχών οι Ιάπων ες π ραγματοπ οίησαν ε κ τ ε τα μ έ ν η χρήση το ξικ ώ ν αερίω ν, που π ροκάλεσ αν σημαν τ ικ έ ς α π ώ λειες σ τον άμαχο πληθυσμό. Π ισ τεύ ετα ι επ ίσης ό τ ι π ροκάλεσ αν επ ιδη μία βουβ ω νικής πανώ λης σε ακτίνα 36 χ ιλ ιο μ έτρ ω ν γύρω από τη ν πόλη. Εδώ π ρ έπ ει να σ η μ ειω θε ί ό τ ι κα τά τη δ ιά ρκεια το υ π ολέμου σ την Κίνα έδρασ αν ε ιδ ικ ές ιαπων ικ ές μ ονά δες β ιο λο γ ικού π ολέμου , πιο γνω στή από τ ις οπ ο ίες ή τα ν η Μ ονάδα 731. Α υ τές οι μ ο νά δες δ εν π ερ ιορ ίσ τηκα ν σε π ειρά μα τα σε α ιχμαλώ τους, που α φ ορούσαν μ ο λυσ μ α τικές α σ θ έν ε ιες όπως η πανώλη, η χολέρα , ο τύ φ ο ς και η ευλογιά . Δ η μ ιούργησ α ν και ε ιδ ικ ές β ό μ β ες , ο ι ο π ο ίες επ έτρ επ α ν σ τον Ιαπωνικό Σ τρ α τό να ε ξα π ο λύ ε ι β ιο λο γ ικ ές επ ιθ έσ εις που μόλυναν το υ ς αγρούς, το ν ερ ό και ά λλες π ερ ιο χές , με α π ο τέλεσ μα το ν θ ά να το χιλιάδω ν Κινέζων.
Σ το μ ετα ξύ στο Β ιρμανικό Μ έτω πο, σ τις α ρ χές το υ 1944 και ύσ τερα από το α ί
Ιαπωνικό μέσ ο άρμα μάχης Type 89 τελ ευ τα ίο υ τύπου, όπως επ ιχειρ ούσ ε στην πόλη τη ς Σ ανγκάης το 1937. Φ έρει τρ ίχρω μη π αραλλαγή μ ε βασικό το sand και λω ρίδες
ακανόνιστου σχήμα τος από d a rk g reen και dark brown. Ο οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτα ι από ένα πυροβόλο των 57 mm και δύο πολυβόλα των 6,5 mm. Είχε πλήρωμα τεσσάρω ν ανδρών, ελαφ ρ ά 9ω ράκιση (1 1 -1 7 m m ) και μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 2 7 km /h
(εικονογράφ ηση για τ ις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς Χ αδούλα ς/ισ τορ ική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).
19
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
13
0
τη μ α το υ Τσιάνγκ να α ν ο ίξε ι η ο δό ς α νεφ οδιασ μού, η κ ινεζ ική δύναμη το υ Στίλ- γ ο υ ελ και μια α μ ερ ικα ν ική μονάδα ε το ιμ ά σ τηκα ν να επ ιτε θ ο ύ ν στη βό ρεια Β ιρμα νία, ενα ν τίο ν τη ς 18ης Ιαπωνικής Μ ερ α ρ χίας. Η Δύναμη "X" ε ίχ ε στη δ ιά θεσ ή τη ς και τη ν κινεζική Προσω ρινή Ο μάδα Α ρμά τω ν, ε ξο π λ ισ μ ένη με α μερ ικα ν ικά ελ α φρά άρματα Μ3Α3 Stuart και μέσα ά ρμα τα Μ4Α4 Sherman. Π αράλληλα, άλλα κ ινεζικά σ τρ α τεύ μα τα , γνω σ τά ως Δύναμη «Υ», θ α επ ιτ ίθ ε ν το από τη ν επαρχία Γιουνάν ενα ν τ ίο ν τη ς 56ης Ιαπω νικής Μ εραρχίας, στο μέτω π ο το υ π οτα μού Σαλουήν, γ ια να αν ο ίξο υ ν τη ν Ό δ ό τη ς Β ιρμανίας" ανάμεσα στο Λάσιο και σ την Κ ουνμ ίνγκ. Η δύναμη το υ Σ τίλγο υ ελ ξε κ ίν η σ ε τη ν επ ίθεσ ή τη ς στις α ρχές Μ αρτίου 1944 και σ τις α ρχές Αυγούσ του, ύ σ τερα από επ ίπ ονες μάχες, κα τόρθω σ ε να κα τα λά β ει τη ν πόλη Μ υιτ- κίινα στη β ό ρ ε ια Β ιρμανία. Η Δ ύναμη "Υ" ξε κ ίν η σ ε τη ν επ ίθεσ ή τη ς σ τις α ρχές Μαϊ- ου αλλά α π έτυ χε να α ν ο ίξε ι τη ν Ό δ ό τη ς Β ιρμανίας".
Σ τη ν Κίνα το ν Απρίλιο το υ 1944 οι Ιάπωνες προχώρησαν σ την πιο ισχυρή επ ίθ εσ ή το υ ς από τη ν ένα ρ ξη το υ π ολέμου , ενα ν τίο ν τω ν επαρχιώ ν Χενάν, Χ ουνάν και Κουανγκσ ί, σ την α να τολική Κίνα. Σ ε αυτή σ υ μ μ ετε ίχ α ν 17 μ ερ α ρ χ ίες μ ε 400.000 άν- δρες,12.000 ο χή μ α τα και 70.000 άλογα. Σημα ντική ή τα ν η τεθ ω ρ α κ ισ μ ένη ιαπωνική δύναμη, μ ε τη ν 3η Μ εραρχία Τεθω ρακισμένων, που δ ιέ θ ε τ ε 255 άρμα τα μάχης (ανάμεσα σε α υ τά και τη β ελ τ ιω μ έν η έ κ δοση το υ ά ρ μ α το ς Type 97, το Shinhoto Chi-ha). Η επ ίθεσ η ε ίχ ε τη ν ονομασία «Ιτσι-Γκο» (μπ ορεί να α π ο δ ο θ εί ως "Επιχείρηση για τη διάσπαση σ την ενδοχώ ρα") και ως σ τόχο τη ν εξασ φ άλιση μιας σ ιδηρ ο δ ρ ο μ ική ς γρα μ μ ή ς που θ α ένω νε τη ν κα τεχ ό μ ενη Μ α ντζουρ ία μ ε τη νοτιο -ανα- το λ ικ ή Ασία. Π ερ ιελά μ β α νε δ ύο μ έρ η , το πρώ το από τα οποία α φ ορ ούσ ε τη δ ιασφάλιση τη ς σ ιδη ρο δρ ομ ικής γρα μμής Π εκ ίνου - Βουχάν. Την ιαπωνική επ ίθεσ η
Ο Α μερικανός σ τρ α τη γό ς Τζόζεψ Σ τίλγ ο υ ελ επ ιθ εω ρ ε ί μ α ζ ί μ ε Κ ινέζους αξιω μ α τικο ύ ς , σ τα τέλ η του 1943, τμ ήμα τη ς κ ινεζικής δύναμης που έδ ρ ευ ε σ την Ινδία και χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή 9η κε κα τά τ ις μ ά χ ες στη Βιρμανία το 1944-45.
α ντιμετώ π ισ ε μια κ ινεζ ική δύναμη 390.000 π ερίπου ανδρώ ν υπό το ν σ τρ α τηγό Τανγκ Εμπο. Οι Ιάπωνες, α ξιοπ ο ιώ ντα ς και τη ν υπ εροχή που είχαν σε τεθω ρ α κισ μ ένα , κατόρθω σ α ν στα τέ λ η Μ αϊου να κα ταλά βο υν μ εγάλο τμ ή μ α τη ς επαρχίας Χενάν.
Τον Ιούν ιο ξε κ ίν η σ ε το δ ε ύ τε ρ ο μ έ ρος τη ς επ ιχείρησ ης «Ιτσι-Γκο», μ ε στόχο τη ν ε ξο υ δ ε τέρ ω σ η τω ν αεροπ ορικώ ν βάσεω ν που είχαν εγκ α τα σ τή σ ει ο ι Α μ ερ ικ α νοί σ την επαρχία Χουνάν. Από ε κ ε ί τα Β-29 τη ς USAAF μπορούσαν να εξα π ο λύ ο υ ν κα τα σ τρ ο φ ικές επ ιδ ρ ο μ ές σ την Ιαπωνία. Οι Ιάπωνες έσ τρ εψ α ν το ν μ εγ α λ ύ τερ ο ό γ κο τη ς α ρ χικής το υ ς δύνα μη ς (περίπου360.000 ά νδ ρ ες ) ν ο τ ιό τερ α και ε π ιτέ θ η καν ενα ν τίο ν τη ς Χ ουνάν και τη ς Κ ουανγκσί. Σ τις 18 Ιουνίου, ύ σ τερα από τη ν τ έ τα ρ τη επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς , κ α τελ ή φ θ η σ χετικά γρήγορα η πόλη Τσανγκσά. Σ τις 8
Α υγούσ του π ερ ιή λ θ ε σ το υ ς Ιάπωνες ύσ τερ α από σ κλη ρ ές μά χες η πόλη Χεν- γ κγ ιά νγκ . Οι τ ε λ ε υ τα ίο ι τερ μ ά τισ α ν τη ν ε π ιχείρηση το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1944, ό τα ν οι δ υ νά μ ε ις το υ ς έφ θ α σ α ν στη γαλλική Ινδοκίνα . Αν και η ιαπωνική επ ίθεσ η ή τα ν επ ιτυ χη μ έν η , τα π ρακτικά τη ς κέρ δ η ή τα ν μικρά, καθώ ς οι α μ ερ ικ α ν ικ ές α εροπ ορικ ές δ υ νά μ ε ις μ ε τα φ έρ θ η κ α ν σ την ε ν δ ο χώρα. Η δυσ αρέσ κεια το υ Τσιάνγκ όμως, ε ξα ιτ ία ς τη ς ιαπωνικής επ ίθεσ ης, ε ίχ ε ο δ ηγήσ ει ήδη από το ν Ο κτώ βρ ιο σ την ανάκληση το υ Σ τίλγο υελ σ τις ΗΠΑ.
Η ανάκληση το υ Σ τίλγο υελ ε ίχ ε ως απ ο τέλ εσ μ α τη ν αναδιοργάνω ση τη ς συμμαχικής δ ιο ίκησ ης στη Β ιρμανία. Τα κα θ ή κο ντα το υ σ υνδέσ μου με το ν Τσιάνγκ αν α τέθ η κ α ν σ τον Α μερ ικα νό σ τρα τηγό Α λμπ ερ τ Β εν τε μ έ γ ιε ρ , ενώ ο σ τρα τηγός Ν τά ν ιελ Σ ά λτα ν α νέλα β ε τη «Διοίκηση Μ άχης Β όρ εια ς Π ερ ιοχής» (Northern Combat Area Command-NCAC). Σ υ γκρ ο τή - θ η κ α ν επίσης η 1η Κ ινεζική Σ τρα τιά , που π ερ ιελά μβ α νε τη ν 30ή και τη ν 38η Μ ερα ρ χία, υπό το ν Σ ο ύν Λι Γ ιέν και η 6η Κ ινεζική Σ τρ α τιά (14η, 22η και 50ή Μ εραρχία ) υπό το ν σ τρα τηγό Λιάο Γιάο Χσ ιάνγκ. Από τα τέ λ η Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1944 ως το ν Μ άρτιο το υ 1945 οι δύο κ ιν εζ ικ ές σ τρ α τιές , μαζί με τη ν κ ινεζ ική Δύναμη "Υ" και σ υμμα χ ικές δ υνά μεις , σ υ μ μ ετε ίχα ν σ την α να κα τά λη ψη τη ς Β ιρμανίας.
Σ τη ν Κίνα τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ Τσιάν- γ κ άρχισαν τη ν α ντεπ ίθεσ ή το υ ς σ τις αρχ ές το υ 1945, έχο ν τα ς τη ν υποστήρ ιξη τη ς Κ ινεζικής Α ερ οπ ορία ς και τμ η μ ά τω ν τη ς USAAF. Από τα τέ λ η Μ α ρτίου ως τις α ρχές Μ αϊου δ ιε ξή χ θ η σ α ν μά χες στη δ υ τ ική Χ ενά ν και στη βό ρεια Χουμπέι. Οι Ιάπω νες υποχώρησαν με α π ώ λειες 15.000 ανδρών. Τον Ιούνιο οι Κ ινέζο ι α να κα τέλα - βαν τη δ υ τική Χ ουνάν π ροκαλώ ντα ς σ του ς Ιάπωνες απ ώ λειες 20.000 ανδρών. Τον Ιούλιο, σε μια από τ ις τ ε λ ε υ τ α ίε ς επιθ έσ ε ις το υ Σινο-ιαπω νικού Π ολέμ ου , τα κ ινεζικά σ τρ α τεύ μ α τα α π ελευθέρω σ α ν τη ν επαρχία Κουανγκσ ί. Τον Α ύγουσ το η ρίψη τω ν α μερ ικα ν ικώ ν α τομ ικώ ν βομβώ ν στη Χ ιροσ ίμα και στο Ν αγκασάκι και η σοβ ιε τ ική επ ίθεσ η στη Μ αντζουρ ία , υπήρξα ν γ εγ ο ν ό τα κα θο ρ ισ τικά γ ια τη ν ή ττα τη ς Ιαπωνίας. Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Χ ιροχ ίτο ανακοίνω σε τη ν παράδοση τη ς χώ ρας το υ στις 15 Α υγούσ του 1945 και ο ι Ιάπωνες υπ έγραψ αν τη σ υνθηκολόγησ η στις 2 Σ ε π τεμ β ρ ίο υ . Τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα σ την Κίνα υπέγραψαν τη ν τυπ ική το υ ς παράδοση στις 9 Σ επ τεμ β ρ ίου 1945.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το τ έ λ ο ς το υ π ολέμ ου β ρ ή κ ε τη ν Κίνα σ το σ τρ α τό π εδ ο τω ν ν ικη τώ ν αλλά μ ε ένα ιδ ια ίτερα βαρύ τίμημα . Υ π ολογίζετα ι ό τι π ερίπου 3.000.000 Κ ινέζο ι σ τρ α τιώ τες σ κο τώ θη κα ν ή τρ α υμ α τίσ τηκα ν , ενώ ο α
Ιάπωνας α ιχμάλω τος επ ιτη ρ ε ίτα ι από τους Κ ινέζους φ ρουρ ούς το υ το 1945. Κ ατά τη διά ρ κεια το υ π ολέμου και οι δύο π λευρ ές δ εν συνή θιζαν να συλλαμβάνουν αιχμαλώ τους.
20
Οι θ η ρ ιω δ ίες που δ ιαπ ράχθηκαν σ την κ ινεζική πόλη Ν ανκίνγκ ύ σ τερ α από την πτώση της στα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα , θ εω ρ ο ύ ν τα ι από τις μ εγ α λ ύ τερ ε ς σ την Ισ το ρ ία των πολέμων. Εδώ Ιάπω νες ε το ιμ ά ζο ν τα ι να θ άψ ουν ζω ντανούς Κ ινέζους α ιχμαλώ τους που συνελήψ ϋησαν ύσ τερ α από την πτώση τη ς Ν ανκίνγκ.
Από το 1941, οπ ό τε οι ΗΠΑ α νέλαβαν τον εξοπ λισμό το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ , π ρομήθευσ α ν μικρό α ρ ιθμ ό αρμάτω ν και τεθω ρα κισ μ ένω ν οχημάτων. Εδώ δ ια κ ρ ίνετα ι ένα κ ινεζικό Μ4Α4 Sherm an κ α τά τη δ ιά ρ κεια των μαχώ ν για τη ν ανα κα τά ληψ η τη ς Β ιρμανίας το 1944-45.
ρ ιθ μό ς τω ν θ υ μ ά τω ν ανάμεσα σ τους αμάχους ή τα ν κατά πολύ μ εγα λύ τερ ο ς . Μ ερ ικ ές εκ τ ιμ ή σ ε ις από
Κ ινέζους ισ τορ ικούς εκτινά σ σ ουν το ν σ υνολικό α ρ ιθμό τω ν νεκρώ ν στα35.000.000. Οι κ α τα σ τρ ο φ ές που π ροκλή- θ η κα ν σ τις π όλεις όπου δ ιεξή χ θ η σ α ν οι π ο λ εμ ικ ές επ ιχειρήσ εις ή τα ν πολύ μ εγά
λ ες , ενώ μεγά λος ή τα ν και ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν προσφύγων, ο οποίος α ν ή λ θ ε στα95.000.000.
Οι ιαπω νικές α π ώ λειες τη ν π ερ ίοδο το υ Σινο-ιαπω νικού π ολέμ ου σε ν εκρ ο ύς , α γνο ο ύ μ εν ο υ ς και τρ α υ μ α τίες υπολογίσ τηκα ν σε 1.000.000 περίπου. Παρά το γ ε γονό ς ό τ ι ο ι Ιάπωνες είχαν σ τρέψ ει, από
το 1941 και μ ετά , τη ν προσοχή το υ ς σε άλλα μέτωπα, σ την Κίνα κατά τη δ ιά ρκεια το υ π ολέμ ου δ ια τήρησ α ν το ν μ εγα λύ τερ ο α ρ ιθμό τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υς .
Οι πιο σ κληρ ές μά χες το υ π ολέμου δ ιε ξή χ θ η σ α ν από το 1937 ως το ν Ο κτώ βρ ιο το υ 1938. Ε κείνη τη ν π ερ ίοδο η κ ιν ε ζική τα κ τικ ή αποσκοπούσε σ την όσο το δ υ να τό μ εγα λύ τερ η κα θυ σ τέρησ η τω ν ιαπωνικών σ τρα τευ μ ά τω ν , η οποία θ α επ έ τρ επ ε τη ν αναδιοργάνω ση το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ . Από το 1939 ως τα μέσα του 1944, ο π ό τε ξε κ ίν η σ ε και η τ ε λ ε υ τα ία μ ε γάλη ιαπωνική επ ίθεσ η σ την Κίνα, το μ έ τωπο ε ίχ ε σ τα θ ερ ο π ο ιη θ ε ί και σ τόχος τω ν Κ ινέζω ν ή τα ν να π αρασύρουν τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα σε επ ιθ έσ εις ενα ν τ ίο ν επ ιλ εγμ ένω ν σημείω ν, στα οποία μπορούσαν να δημ ιο υρ γήσ ου ν ε ν έδ ρ ες , να π λευροκοπ ήσ ο υν και να π ερ ικυκλώ - σουν το υ ς α ντιπ ά λους το υ ς . Χ α ρ α κτη ρ ισ τικό ε ίνα ι το π α ρά δειγμα τη ς π όλης Τσανγκσά, τη ν οποία οι Ιάπωνες προσπάθησ αν τρ ε ις φ ο ρ ές να κα τα λά βουν αλλά υπέστησαν σ η μ α ντικ ές απ ώ λειες. Η τ ε λ ευ τα ία π ερ ίο δο ς το υ π ολέμου χα ρ α κτη ρ ίζετα ι από τη ν ένα ρ ξη τω ν μεγά λω ν κ ιν ε ζικών αντεπ ιθέσ εω ν.
Η Κίνα ε ξ ή λ θ ε από το ν π ό λεμ ο ως α- ν ερ χ ό μ εν η μ εγά λη δύναμη . Πολύ σ ύ ν το μα όμω ς θ α ά νο ιγε ακόμα ένα α ιμα τηρό κεφ ά λα ιο σ την ιστορία τη ς : η τ ε λ ικ ή σύγκρουσ η το υ Τσιάνγκ Κάι Σ εκ με το ν Μάο Τσε Τούνγκ. Ε23
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Philip Warner: JAPANESE AR M YO F WORLD WAR II, Osprey, M en a t Arm s Series, London, 1973.(2) Philip Jow ett: THE JAPANESE A R M Y 1931-45 (1), Osprey, M en a t Arm s Series, No 362, London, 2002.(3) Philip Jow ett: THE CHINESE AR M Y 1937-49, WORLD WAR II AND CIVIL WAR, Osprey, M en a t A rm s Series, No 424, London, 2005.(4) Trevor N e v itt Dupuy: ASIATIC LAND BATTLES: EXPANSION O F JAPAN IN ASIA, Franklin Watts, London, 1965.(5) S teven J. Za loga: A R M O U R O F THE PACIFIC WAR, Osprey, Vanguard, N o 35, London, 1983.(6) M a rk Leigh: A HELL O F A BEATING- THE LONG RETREAT FR O M BURMA, "M ilitary Illustrated", Num ber 177.(7) Victor M . Parachin: N A ZI HERO O F NANKING, "World War II", January 2001.(8) w w w .en.w ikipedia.org(9) w w w .hrono.ru /sobyt(10) w w w .feidgrau.com /china
21
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΟΤΗΣ
Ο μάδα πολιτοφυλάκω ν CIDG π ρα γμα τοπ ο ιε ί βολή μ ε ε κ το ξ ε υ τέ ς βομβίδω ν Μ -79, υπό την καθοδήγησ η Α μερικανού εκ π α ιδ ευ τή .
01 ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ
π . ΒΙΕΤΝΑΜ1955-1965
Η αρχή me usvaflne ηεριπέιειαο
Α μερ ικα νός σ τρ α τιω τικ ό ς σύμβουλος των Ειδικών Δ υνάμεω ν εκ π α ιδ εύ ε ι Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο υ ς ε 9 ε λ ο ν τέ ς στη χρησιμοπ οίηση χειροβομβίδω ν. Ο λοι το υ ς φ έρ ο υ ν α ρ α β ίδ ες Μ Ι των
Κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ οι Αμερικανικέ!: Ενοπλες Δυνάμεις παρείχαν στρατιωτικό υλικό και εκπαίδευοη στη Βρετανία, στη ΓαΠΠία, στο Ιράν, οτην Κίνα, στη Σοβιετική Ενωση και σε χώ ρες της Λατινικής Αμερικής. Μετά τον πόλεμο οι Ομάδες Στρατιωτικής Βοήθειας των ΗΠΑ (US Military Assistance Groups - MAG) ή Ομάδες Βοήθειας Στρατιωτικών Συμβούλων (Military Advisory Assistance Groups - MAAG), συνέχισαν να παρέχουν ετρόδια, εκπαίδευοη και λοιπή στρατιωτική βοήθεια στην Ελλάδα, στις Φ ιλιππίνες, στην Ταϊβάν, στο Ιράν, οτην Ιαπωνία και στην Κορέα.Οταν οι γαλλικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από την Ινδοκίνα, οι ΗΠΑ δημιούργησαν την Ομάδα Βοήθειας Στρατιωτικών Συμβούλων - Βιετνάμ (MAAG - V). Η δράση των ανδρών της MAAG - V επηρέασε καταλυτικά την εξέλ ιξη των πολεμικών επ ιχειρήσεω ν στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας. Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι παρέμειναν ενεργοί εκε ί μέχρι την απόσυρση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από το Νότιο Βιετνάμ, το 1973.
Το πρώτο κλιμάκιο τη ς MAAG ■ V ε γκα τα σ τά θ η κε στη Σαϊγκόν το ν Σ ε π τέμβρ ιο το υ 1950. Αποστολή του ή τα ν η επ ίβλεψ η τη ς χορήγησης και η υποστήριξη τη ς χρησιμοποίησης τη ς . ύψους 10 εκα το μμ υρ ίω ν δολαρίων,
σ τρα τιω τικής β ο ή θ εια ς η οποία δ ό θ η κ ε σ τους Γάλλους που πολεμούσ αν τ ις κομ- αουνισ τικές δ υνά μεις τω ν Β ιετμ ίνχ . Μ έχρ ι το 1953 το ποσό τη ς αμερ ικα ν ικής στρατιω τική ς β ο ήθ εια ς ε κ το ξε ύ θ η κ ε στα 350 ε κα τομμύρια δολάρια και αυτή αφ ορούσε τη ν αντικατάσταση τω ν παλαιών και φ θ α ρ μένω ν εφ οδίω ν και μέσων που χρησιμοπ οιούσαν στις επ ιχειρήσ εις ο Γαλλικός Σ τρ α τό ς και η Γαλλική Αεροπορία.
Τον Σ επ τέμβ ρ ιο το υ 1954, μ ετά τη ν υπογραφή τη ς Σ υ νθ ή κη ς τη ς Γενεύης, βά- σει τη ς οποίας το Β ιετνά μ χω ρίστηκε σε Βόρειο και Ν ότιο με σύνορα το ν 17ο Παράλληλο, ο π ρό εδ ρο ς τω ν ΗΠΑ, Α ϊζενχάου- ερ, υπ οσχέθηκε σ τον π ρόεδρο το υ Ν οτίου Β ιετνάμ , Νγκο Ν τινχ Ν τιέμ , υποστήριξη για τη ν αναχαίτιση του κομμουνισ τικού κινδύ νου που απειλούσε τη χώρα του. Σ ε υλοποίηση τη ς υπόσχεσης άρχισε η χορήγηση αμερ ικα ν ικής σ τρα τιω τικής β ο ήθ εια ς από το ν Ιανουάριο το υ 1955. Τον φ εβρουά ρ ιο έφ θασαν στη Σαϊγκόν οι πρώτοι Α μερ ικα νοί σ τρα τιω τικο ί σύμβουλοι, με αποστολή τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση το υ Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετνάμ.
Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΠΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΙΝΔΟΚΙΝΑ
Σ τις αρχές το υ 1955 το καθεστώ ς το υ Ν τιέμ ε ίχε κα τα σ τε ίλ ε ι με τη βία τ ις ε κ δ η λώσεις δ ιαμαρτυρ ίας τω ν α ντιφ ρονούντω ν στη Σαϊγκόν. Αρχισε επίσης μία εκσ τρα τεία κατά τω ν κομμουνισ τώ ν στο Ν ότιο Β ιε τ νάμ, με α π οτέλεσ μα τη σύλληψη 25.000 συ- μπ αθούντω ν και το ν θ ά να το 1.000 ακόμα ατόμων. Τον Αύγουστο το υ ίδιου έ το υ ς ο Ν τιέμ α ρ νή θ η κε τη δ ιενέρ γε ια εκλογώ ν στη χώρα, όπως π ροβλεπ ότα ν από τη Συν
θ ήκη τη ς Γενεύης. Α ντιδρώ ντας σ την πολιτική αυτή , οι Β ιετνα μ έζο ι κο μμο υν ισ τές άρχισαν τρ ο μ ο κ ρ α τ ικ ές εν έ ρ γ ε ιε ς σ τον νότο μ ε επ ιθέσ εις σε κυ β ερ νη τικά φ υλά κια και δ ολοφ ον ίες εκα το ντά δ ω ν σ τελ ε χών το υ κα θεσ τώ τος του Ν τιέμ . Η απ άντηση τη ς Σα ϊγκόν ή τα ν σκληρή, με τη φυλάκιση 65.000 σ υμπαθούντω ν κομμουνιστώ ν και τη ν εξόντω σ η 2.000 περίπου.
Το 1955-1956 η ηγεσία το υ Β ορείου Β ιετνάμ προσπαθούσε να αναδιοργανώ σει τ ις δυνά μεις τη ς χώρας, μ ετά τη ν α ιμα τη ρή αναμέτρησ η με το υ ς Γάλλους. Καθώς σ υνεχιζόταν η α ντικο μμου ν ισ τική εκσ τρ α τε ία τη ς κυβέρνη σ η ς του Ν τιέμ , ελή φ θ η η απόφαση για μία δυναμική ένοπλη α να μέτρηση σ τον νότο . Μ έχρ ι τα τέ λ η το υ 1954 και μ ετά τη Σ υνθήκη τη ς Γενεύης, 90.000 ά νδρ ες τω ν σ τρα τευμά τω ν τω ν κομμ ουν ιστών α νταρτώ ν είχαν επ ισ τρέψ ει στο Β όρειο Β ιετνάμ . Από τ ις αρχές το υ 1959 η π λειοψ ηφ ία τω ν δυνάμεω ν αυτώ ν ε ίχε αρχίσει να δ ιε ισ δύει και πάλι στο νότιο τμ ήμ α τη ς χώρας. Αρχικά οι κο μμο υν ισ τές διορ- γάνωσαν μαζικές δ ια μα ρ τυρ ίες ενα ντίο ν το υ κα θεσ τώ τος στις μ εγά λες π όλεις, ενώ συγχρόνως π ραγματοπ οιήθηκαν και μ ερ ικές ένο π λες επ ιδρ ομ ές ενα ντίο ν φ υλα κίων το υ κυ β ερ νη τικο ύ Σ τρ α τού . Σ ύντομα ακολούθησ ε η, υπ οκινούμενη από το υ ς αρ ισ τερούς, ε ξέγ ερ σ η στο δ έλ τα το υ π οταμού Μ εκό νγκ και σε π ερ ιοχές τη ς επαρχίας το υ Κ ουάνγκ Νγκάι, ο ι οπ ο ίες ονομάστηκαν « Α π ελευθ ερ ω μ ένες Ζώνες». Μ ε τη ν καθοδήγησ η το υ Β ορείου Β ιετνά μ ε
γ κα τα σ τά θη κε ε κ ε ί μία «Σκιώδης Κ υβέρ νηση» με τη ν ονομασία Ε θνικό Α π ελ ευ θ ε ρω τικό Μέτωπο. Τα μέλη το υ Μ ετώ που ή τα ν ε ιδ ικά επ ιλεγμένα σ τελέχη τω ν α ντα ρ τώ ν που ονομάσ τηκαν Β ιετκ ό ν γ κ και είχαν ως αποστολή τη ν εκδ ίω ξη τη ς κυβέρνησ ης το υ Ν οτίου Β ιετνάμ.
Κατά τη ν ίδια χρονική π ερ ίοδο (1955- 1960) οι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σύμβουλοι στο Β ιετνά μ έφ θα να ν το υ ς 750-1.500. Μ έχρ ι το 1960 λε ιτο ύ ρ γη σ ε στη Σα ϊγκόν η αμερ ικανική Διοίκηση Σ τρ α τιω τικής Β οήθ ε ια ς στο Β ιετνά μ (M ilitary Assistance Command Vietnam - MACV), υπό το ν υποσ τράτηγο Σ ά μ ιο υελ Ο υϊλιαμς. Τα σ τελέχη τη ς ασ χολούντο κυρίως με τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση επ τά μεραρχιώ ν πεζικού, μίας μονάδας καταδρομέω ν, μίας αε- ρ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρχίας και τεσσά-
Α νδρες της USAF α νεφ ο δ ιάζουν το υ ς φ ο ρ είς ρ ο υ κετώ ν αεροσκαφώ ν Τ -2 8 σ την Α εροπορική Βάση το υ Μ π ιέν Χόα, κατάτην π ροετο ιμα σ ία μ ίας απ οστολής βομβαρδισμού του "Μ ονοπατιού Χο ΤσιΜ ινχ" στο Λάος.
Ο Α μ ερ ικα νός υπουργός Αμυνας, Ρόμπ ερτ Μ α κΝ α μάρ α (δεξιά ), και ο σ τρ α τη γό ς Λ έμ ν ιτζερ επ ισ κέπ το ντα ι ένα σ τρ α τόπ εδο του Ν ο τιο β ιετν α μ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ το 1962.
Δ ύο μ έλ η των Ειδικών Δ υνάμεω ν ελ έγχο υ ν τη ν α μυ ντικ ή π ερ ίμετρ ο
ενός χω ριού σ το Ν ό τιο Β ιετν ά μ το 1964.
ί ill 1 ι
Α μερικανός εκ π α ιδ ευ τή ς σε περιπολικό σκάφ ος το υ Ν α υ τικο ύ του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ .
Εξοπλισμένοι από τους Α μερικανούς ιθ α γ εν ε ίς Μ οντανιάρ .
ρων τεθω ρακισ μένω ν επιλαρχιών τω ν Ενόπλων Δ υνάμεω ν τη ς Δ ημοκρ α τία ς του Β ιετνά μ (Republic of Vietnam Armed Forces - RVNAF). Μ ε μέρ ιμνα τω ν Α μερ ικανώ ν συμβούλω ν σ υγκρ οτήθηκα ν ακόμα η Α εροπ ορική Δύναμη το υ Ν οτίου Β ιετνά μ (μία μοίρα μαχητικώ ν βομβαρδιστικώ ν, δύο μοίρες μεταγω γικώ ν και δύο μ ο ίρες αεροσκαφώ ν αναγνώρισης), ένα τά γμα π εζοναυτώ ν και μία π αράκτια δύναμη από 10 μικρά περιπολικά και 18 οκάφη αμφιβίων επιχειρήσεων.
Η π λειοψ ηφ ία τω ν Α μερ ικανώ ν στρατιω τικώ ν συμβούλω ν στο Β ιετνά μ εκε ίνη τη ν περίοδο α νήκε στις Ε ιδικές Δ υνάμεις το υ Α μερ ικα νικού Σ τρ α τού . Οι ρ ίζες των δυνάμεω ν αυτώ ν βρ ίσκονταν στα χρόνια το υ Β' ΠΠ, οπ ότε οι ανά γκες για α νορ θόδ ο ξε ς επ ιχειρήσ εις στα διάφορα μέτω πα ε π έβαλαν τη συγκρότηση, στις τά ξε ις του Σ τρα το ύ τω ν ΗΠΑ, μονάδω ν όπως οι Rangers, η 1η Δύναμη Ειδικών Υπηρεσιών (1st Special Service Forces) και τα αποσπά- σματα OSS (OSS Detachment). Οι δύο τ ε λ ευ τα ίες μ ονά δες δ ιαλύθηκαν μ ετά το τ έ λος το υ Β' ΠΠ, ενώ οι Rangers χρησιμοποι- ή θη κα ν κατά το ν π όλεμο τη ς Κ ορέας ως σ υμ βα τικές δυνάμεις και είχαν μειω μένες επ ιδόσεις. Σ τις 20 Ιουνίου 1952, στο πλαίσιο τη ς υλοποίησης ενό ς π ρογράμματος εκπ α ίδευσ ης επ ίλεκτω ν μονάδω ν του Α μ ε ρικανικού Σ τρ α τού σε α ν τι-α ν τα ρ τικές επι
0 π ρόεδρος το υ Ν ο τίο υ Β ιε τν ά μ Ν τιέμ το 1962, μ α ζ ί μ ε το ν Α μερικανό π ρεσ β ευτή στη Σα ϊγκό ν και έναν πλω τάρχη του US Navy.
χειρήσ εις , σ χηματίσ τηκε στο Κ έντρο Εκπαίδευσης Α νορθόδοξου Π ολέμου του Fort Bragg η 10η Ομάδα Ειδικών Δυνάμεων. Η επ ό μενη ανάλογη μονάδα (η 77th Special Forces Group) σ υ γκρ οτή θ η κε και πάλι στο Fort Bragg στις 25 Σ επ τεμβ ρ ίου 1953.
Μ ετά τη ν απόφαση για τη ν εμπ λοκή τω ν ΗΠΑ στο Β ιετνάμ, στις 24 Ιουνίου 1957 οργανώ θηκαν από ά νδρ ες τω ν παραπάνω μονάδω ν σ την Ο κινάουα δύο αποσπάσμα- τα Ειδικών Δυνάμεω ν, τα σ τελέχη τω ν ο ποίων π ροορ ίζονταν για απ οσ τολές στρατιω τικώ ν συμβούλω ν σ την Ταϊβάν, στην Τα- ϋλάνδη και στο Β ιετνάμ. Λίγο αργότερα , από τη ν πρώτη αποστολή στη νο τιο α να το λική Ασία εκπ α ιδ εύ τηκα ν οι πρώτοι 58 κα-
25
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Το αντίπαλο δέος των Αμερικανώ ν στη νο τιοα να τολ ική Ασία. Α ρ ισ τερ ά ένας α ντά ρ τη ς Β ιετκ ό νγ κ εξο π λισ μ ένος με κινεζικής κα τα σ κ ευ ή ς τυ φ έκ ιο εφ ό δ ο υ ΑΚ ■ 47 και δεξ ιά ένας άνδρας του Σ τρ α το ύ του Β ορ είου Β ιετν ά μ με
'~ Μ Κ > τυ φ έκ ιο σ ο β ιετικ ή ς κα τα σ κ ευ ή ς τύπου SKS.
...ν * " ί ·
Ε λεγχος των πυρομαχικώ ν υποπολυβόλου Thom pson Μ1 των 0,45 in από Α μερικανό εκ π α ιδ ευ τή , πριν από τη βολή ανδρών το υ Σ τρ α το ύ το υ Ν ο τίο υ Β ιετνά μ .
τα δ ρ ο μ ε ίς το υ Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετ- .άμ. στο Κ έν τρ ο Εκπαίδευσης Commando το υ Να Τρανγκ. Οι ά νδρ ες α υ το ί έγιναν κατόπιν εκπ α ιδ ευ τές τω ν πρώτων μονάδων ειδικώ ν δυνάμεω ν το υ Β ιετνά μ (Lac Luong Dac Biet - LLDB). Την ίδια χρονική π ερίοδο ο ι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι δρούσαν στην π εριοχή εκπ α ιδ εύ οντα ς τα σ τελέχη τη ς επ ίλ εκ τη ς α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ ε- ν η ς τα ξια ρχ ίας του Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετνά μ (ARVN), με τη δ ιαταγή να α π οφ εύ γουν τη ν άμεση εμπ λοκή το υ ς στις επ ιχειρήσεις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν α ντα ρ τών. Τον Μάιο το υ 1960, καθώ ς η δρασ τη ρ ιό τη τα τω ν Β ιετκ ό ν γ κ αυξανόταν, έφ θα- σαν και ά λλες ενισχύσεις τω ν α μερ ικα ν ικών Ειδικών Δ υνάμεω ν από το Fort Bragg, για να επ ιτα χυνθ εί το πρόγραμμα οργάνωσης του Ν οτιο β ιετνα μ ικού Σ τρατού.
Ανάλογη αποστολή ανέλα βε μία άλλη ομάδα Αμερ ικανώ ν στρατιω τικώ ν σ υμβούλων στο Λάος, στο πλαίσιο του προγράμμα τος «White Star». Βασική επιχειρησιακή υπομονάδα στρατιω τικώ ν συμβούλω ν τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν απ οτελούσ ε το 12μ ελές A-Team, μία αυτοδύναμη διμοιρία, εκπαιδ ευ μ ένη να επ ιχειρεί και να επιβιώνει με ε λάχιστη ε ξω τερ ική β ο ήθ εια σε π ερ ιβάλλο ν τα από το ν Α ρ κτικό κύκλο μ έχρ ι τη ν έρ η μο και τη ζούγκλα . Κ άθε A-Team ε ίχε επ ικε φαλής έναν αξιω ματικό με βαθμό λοχαγού και π ερ ιελάμβανε έναν α ξιω ματικό επ ιχειρήσεω ν (συνήθω ς υπολοχαγό) μ ε βοηθό το υ έναν υπαξιω ματικό, έναν λοχία υπεύθ υνο για τη συλλογή πληροφοριώ ν, έναν υπαξιω ματικό ε ιδ ικ ευ μ ένο στα βαρέα ό πλα και έναν ακόμα για τα ελαφ ρά όπλα, έ ναν ειδ ικό υγειονομ ικού με έναν βοηθό, έ ναν χειρ ισ τή ασυρμάτων, έναν λοχία μηχανικού με ένα ν β οηθό και έναν υπαξιωματι- κό αναγνώρισης. Η εκπαίδευση τω ν ανδρών π ερ ιελάμβανε επίσης τη ν εκμάθηση ξένω ν γλωσσών (ανάλογα με τη χώρα τη ς αποστολής τους), και τη ν εξο ικείω ση με μία τουλά χ ισ τον ακόμα ε ιδ ικό τη τα , ώστε να υπάρχει δ υ να τό τη τα αναπλήρωσης μ έ λους τη ς δ ιμοιρ ίας σε περίπτωση απώλειας.
ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣΣτα τέλ η Ιανουαρίου το υ 1961 ο τα-
ξίαρχος τη ς Α μερ ικα ν ικής Αεροπορίας Ε ντου α ρντ Α άνσ ντεηλ, σ την π ραγματικό τη τα α ξιω ματικός πληροφοριώ ν τη ς CIA με πλούσια δράση στη νοτιοα να τολική Ασία, έπ ειτα από μία αποστολή αναγνώρισης τη ς κατάστασης στο Β ιετνά μ α ν έφ ερ ε προς τη ν κυβέρνηση τω ν ΗΠΑ: «...Κατά τη διάρκεια το υ 1960 α υ ξή θ η κ ε δραματικά η διείσ δυση χιλιάδων α νταρτώ ν Β ιετκ ό ν γ κ στο νότιο τμ ήμ α τη ς χώρας. Η ένοπλη δράση τω ν κομμουνιστώ ν κλ ιμα κώ θηκε, όπως και οι δ ο λοφ ον ίες φ ιλοκυβ ερ νητικώ ν παραγόντω ν, αλλά και οι τρ ο μ ο κ ρ α τικ ές επ ιθ έ σεις... Ο π ρόεδρος Ν τιέμ , ο οποίος μόλις α π έφ υγε το ν θ ά να το μ ετά το πραξικόπημα
τω ν αξιω ματικώ ν τη ς επ ίλ εκ τη ς α ερ ο μετα - φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρχ ίας του ARVN (τον Νοέμβρ ιο το υ 1960), εμ φ α ν ίζετα ι ανήμπορος να ε λ έ γ ξ ε ι τη ν κατάσταση...». Στη σ υνέχεια ο Αάνσ ντεηλ, π ιστός στη θεω ρία ό τι έ- πρεπε να σ ταματήσ ει το «ντόμ ινο τη ς άλωσης τω ν α ντικομμουνισ τικώ ν καθεστώ τω ν σ την Ασία», συνέστησε τη ν αύξηση τη ς αμ ερ ικα νικής β ο ήθ εια ς προς το Ν ότιο Β ιε τ νάμ και τη χρησιμοποίηση α ρ κετά περισσότερω ν στρατιω τικώ ν συμβούλω ν για τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση τω ν Ενόπλων Δ υνάμεω ν τη ς χώρας αυτής.
Ο ν εο εκ λ ε γ ε ίς Α μερ ικα νός π ρόεδρος, Τζων Φ. Κ ένεντυ , εντυπ ω σιάστηκε από τη ν αναφορά αυτή. Μία από τις π ρώ τες αποφάσεις το υ σχετικά, ή τα ν να δώσει εν το λή σ τον υπουργό Αμυνας, Ρόμπερτ ΜακΝαμά- ρα, για τη βελτίω ση τη ς ικα νό τητα ς τω ν αμερ ικανικώ ν δυνάμεω ν στη δ ιεξαγω γή πα- ραστρατιω τικώ ν επ ιχειρήσεω ν και ανορθο- δόξου π ολέμου . Σ ε μία επ ιστολή το υ προς το Κ ογκρέσο ο Κ έν εντυ τό ν ιζε : «Χρειαζό
μαστε μ εγα λύ τερη α π οτελεσ μ α τικό τη τα σ την αντιμετώ πιση ανταρτικώ ν δυνάμεω ν και σ την καταστολή ανταρσιών και στάσεων. Για το ν σκοπό αυτό πρέπει να εκπαιδ ευ το ύ ν οι τοπ ικές σ τρα τιω τικές δυνάμεις , οι οπο ίες θ α δράσουν ανάλογα...». Τον Μ άρτιο του 1961 ο Α μερ ικα νός π ρόεδρος ζή τησ ε από το Κ ογκρέσο να εγκρ ίνει τα μέσα κατασ τολής και ε ξο υ δ ετέρ ω σ η ς «των ανταρτικώ ν ομάδων που υποστηρίζον τα ι από το εξω τερ ικό » . Σχεδόν αμέσως ακολούθησ ε ο δ ιορισμός το υ ταξιάρχου Ο υίλιαμ Ρόουσον (ενός έμπ ειρου σ υνεργάτη το υ Λάνσ τεηλ) ως ε ιδ ικού συμβούλου το υ αρχηγού το υ Επ ιτελείου το υ Σ τρατού και το υ α ντισ τρα τήγου τω ν Π εζοναυτώ ν Β ίκτορ Κρύλακ ως συμβούλου στη δ ιε ξα γωγή ειδ ικώ ν επιχειρήσεω ν αντι-δ ιείσδυ- σης π αραστρατιωτικώ ν δυνάμεων.
Η έμφαση που έδω σε ο π ρόεδρος Κ έν εν τυ σ την ανάγκη αντιμετώ π ισ ης τη ς κομμουν ισ τικής απειλής, η οποία κλιμακώθ η κ ε το 1960 στο Ν ότιο Β ιετνάμ , ή τα ν με-
26
γάλη. Σε μία ομιλία του, α π ευθυνόμενος προς τη ν τά ξη τω ν απ οφοίτω ν τη ς Σ τρα τιω τική ς Α καδημίας του Γουέστ Π όιντ το 1962, τό ν ισ ε ό τι οι σ υνθ ήκες δ ιεξαγω γής τω ν π ολεμικώ ν συγκρούσεω ν νέο υ ε ίδ ου ς απαιτούσαν τη ν οργάνωση ειδ ικώ ν σ τρατιω τικώ ν δυνάμεω ν με ικα νό τητα δράσης όπου ο σ υμβατικός σ τρα τός θ α α δυνα τού σε να επ ιχειρήσει. Και συμπλήρωσε: «Πρόκειτα ι για ένα άλλο ε ίδος π ολέμου , μ ε νέο τρόπ ο δ ιεξαγω γής, αλλά με ρ ίζες στην αρχα ιότη τα : Ο α ντα ρ τοπ όλεμο ς, κατά το ν ο ποίο ο εχθ ρ ό ς εφ α ρ μ ό ζει μ εθ ό δ ο υ ς ανατροπ ής τω ν καθεστώ τω ν, ανταρσία και τρ ομοκρα τία , με χρησιμοποίηση ενεδρώ ν αντί για κ α τευ θ ε ία ν μάχη, με τα κ τ ικ έ ς διείσδυσης αντί επ ίθεσ ης και προσπάθεια ν ίκης μ ετά από φ θορά και αποδυνάμωση το υ αντιπάλου το υ ς και όχι με κα τευ θ ε ία ν αναμέτρησ η μαζί το υ ...» .
Ευθυγραμμισμένη μ ε τα παραπάνω, το ν Απρίλιο το υ 1962 η αμερ ικανική κυ β έρ νηση ενέκρ ιν ε ένα πρόγραμμα σ τρα τιω τικής βο ήθ εια ς προς το Ν ότιο Β ιετνάμ, σύμφωνα με το οποίο π ροβλεπ ότα ν η αύξηση τω ν σ τρα τευ μά τω ν του ARVN κατά 20.000 ά νδρ ες και η ενίσχυση τη ς Ε θνοφ υλα κής και τω ν δυνάμεω ν Α υτοάμυνας τη ς χώρας στο επ ίπεδο τω ν 68.000 και τω ν 40.000 ενό πλων αντίστοιχα. Σχεδ ιαζόταν ακόμα η βελτίω ση και η ενίσχυση τω ν ειδ ικώ ν δυνάμεων, με τη δημ ιουργία λόχων Ν οτιοβ ιετ- ναμέζω ν Ranger, εν τα γμ ένω ν σε κά θε τά γ μα πεζικού το υ ARVN, μ ετά από εντα τική εκπαίδευσή το υ ς στο σ τρα τόπ εδο τω ν Ειδικών Δυνάμεω ν το υ Α μερ ικα νικού Σ τρ α το ύ στο Ν τούκ Μάι. Σ το γ ε ιτο ν ικ ό Λάος οι σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι τη ς MAAG διατά- χθ η κα ν να σ υ μ μετέχο υν σ τις α ντι-α ντα ρ τι- κ ές επ ιχειρήσ εις φ έρ ο ν τα ς τ ις σ τολές το υ ς (κάτι που α π έφ ευγαν μέχρ ι τό τε ).
Ο όρος «επ ιχειρήσεις αντι-δ ιείσδυ- σης» α κουγότα ν όλο και σ υχνότερα από το υ ς α ξιω ματούχους το υ σ τρατιω τικού ε π ιτελείο υ σ την Ο υάσ ινγκτον, οι οποίοι άρχισαν να μ ελ ετο ύ ν βιβλία κλπ. σ χετικά με το ν Μάο Τσε Τούνγκ, το ν Τσε Γκεβάρα και το ν Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο σ τρα τηγό Γκιάπ! Τον Μάιο το υ 1961 ο Κ ένεντυ δ ιέ τα ξε το ν δ ιευ θ υ ν τή τη ς CIA, Α λεν Ν τάλες, να μερι- μνήσει για τη μυστική οργάνωση μίας ε ιδ ικής νο τιο β ιετνα μ ική ς μονάδας για τη δ ιε ξαγωγή α νορθο δό ξο υ π ολέμου στο βόρειο τμ ήμα τη ς χώρας. Επίσης εν έκ ρ ιν ε τη ν αποστολή 400 ανδρώ ν τω ν Ειδικών Δ υνά μ εων το υ Σ τρα το ύ και 100 ακόμα σ τρα τιω τικών συμβούλω ν στο Ν ότιο Β ιετνά μ για τη ν εντα τικοπ οίησ η τη ς εκπ α ίδευσ ης τω ν δ υ νάμεω ν τη ς χώρας σε επ ιχειρήσ εις αντι-δι- είσδυσης. Π αράλληλα π ροβλεπ όταν και η συνεργασία μ ε σ τελέχη τη ς CIA σ την περιοχή, για τη ν υλοποίηση δύο νέω ν προγραμμάτω ν π ολιτικής άμυνας: το υ Προγρά μμα τος Αμυνας Οικισμών (Village Defense Program - VDP) και τω ν Ομάδων Αμυνας Α τάκτω ν Π ολιτώ ν (Civilian Irregular Defense Groups - CIDG).
Π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο των Ειδικών Δ υνάμεω ν στην ευ ρ ύ τερ η π εριοχή το υ Ν α ϊ Μ πα Ντεν.
Ανάκριση χω ρικού από
ένανα νθυπ ολοχαγό και έναν λοχία
των Ειδικών Δυνάμεω ν, μ ε
τη β ο ή θε ια δ ιερ μηνέα .
Ιθ α γ εν ε ίς π ο λιτο φ ύ λα κ ες
εξο π λ ισ μένο ι μ ε τυ φ έκ ια Μ 1 των
0,30 in, κ ινούντα ι κατά
μήκος του α μυντικού
π εριβόλου ενός καταυλισ μού.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Η συγκρότηση τω ν CIDG ή τα ν ένα πρό- • οαμμα χ ρ η μ α το δ ο το ύ μ ενο από τη CIA, το : τ ο ίο αποσκοπούσε σ την κινητοπ οίηση εγχώ ριου ανθρώπινου δυναμικού στο Ξ ιετνά μ για τη ν αναχαίτιση τη ς διείσδυσης tjjv Β ιε τκ ό νγκ σ την ύπαιθρο. Ε π ρόκειτο σ την ουσία για μ έθ ο δ ο παρόμοια μ ε ε κ ε ίνη που είχαν χρησ ιμοπ οιήσει ο ι Γάλλοι για να αντιμετω π ίσ ουν το υ ς Β ιετμ ίνχ , σ τρα το λογώ ντας και εξοπ λ ίζοντα ς το υ ς ιθα γενε ίς Μ οντανιάρ. Το πρόγραμμα CIDG π ροέβλε- πε τη σταδιακή κινητοπ οίηση εκ α το ν τά δων χιλιάδων Μ οντανιάρ, οι οποίοι κα το ικούσαν σε χωριά σε ολόκληρη τη χώρα. Για τη στρατολόγησή το υ ς χρησ ιμοπ οιήθηκαν Β ιετνα μ έζο ι κυ β ερ νη τικο ί π αράγοντες, οι οποίοι με τη β ο ή θ εια Α μερικανώ ν στρατιω τικώ ν συμβούλω ν έθεσ α ν σε εφ α ρ μογή το VDP. Σύμφωνα με αυτό , αρχικά προβλεπό- τα ν η χορήγηση εφοδίω ν, τροφ ίμω ν, υγε ιο νομικού υλικού και εξοπ λισ μού με τη χρ η σιμοποίηση αμερ ικανικώ ν μέσων και ανδρών τω ν Ειδικών Δυνάμεων. Οι Α μερ ικα νοί μερ ιμνούσαν για τη ν εκπαίδευση τω ν ιθα γενώ ν σ τον οπλισμό που δ ια τέθ η κ ε (κυ ρίως τυ φ έκ ια και υποπολυβόλα τη ς εποχής το υ Β' ΠΠ) και για τη ν εγκα τά σ τα ση σ ταθμώ ν ασυρμάτου στα χωριά, από όπου θ α ειδ οπ οιούντο οι κ υ β ερ ν η τ ικ ές δυ νάμεις για π ιθανές κινήσ εις κομμουνιστώ ν ανταρτών. Οι ά νδρ ες τω ν Ειδικών Δ υνάμε
ων φ ρόντισ αν επίσης για τη ν οργάνωση τη ς άμυνας τη ς π ερ ιμ έτρο υ τω ν χωριών, μ ετα τρ έπ ο ντα ς κα θένα από αυτά σε οχυρό, μ ε τη ν εγκατάσ τασ η π αρατηρητηρίω ν, σ υρματοπ λεγμάτω ν, ναρκοπεδίω ν και πολυβολείω ν, τα οποία θ α απ έκρουαν τις ε χ θ ρ ικ ές επ ιθέσ εις σε περίπτωση ανάγκης.
Η εφ α ρ μογή το υ VDP άρχισε από το χωριό Μ πουόν Ενάο τη ς επαρχίας Νταρ- λάκ το ν Ο κτώ βριο το υ 1961 και σ ύντομα ακολούθησαν ε κ α το ν τά δ ες ακόμα χωριά. Εκεί εγκα τα σ τά θ ηκα ν 1.800 ά νδρ ες τω ν αμερ ικανικώ ν Ειδικών Δ υνάμεω ν και 280 άνδ ρ ες το υ Υ γειονομικού, ενώ για τη ν άμυνά το υ ς χρησ ιμοπ οιήθηκαν χ ιλ ιά δες ε ξοπ λ ισμένοι ιθα γενε ίς. Μ έχρ ι τα τ έ λ η το υ 1963 οι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι ε ίχαν εκπ α ιδεύσ ει 65.000 ιθα γενε ίς ε θ ν ο φ ύ λα κες. Εναν χρόνο α ρ γό τερα η 5η Ομάδα Ειδικών Δ υνάμεω ν (5th Special Forces Group) ε ίχε εγκα τα σ τήσ ει στο Β ιετνά μ 45 δ ιμ ο ιρ ίες A-Team, η δράση τω ν οποίων ε λεγχό τα ν από π έν τε B-Team και δύο C- Team αντίστοιχα. Ο π ρόεδρος Κ ένεντυ , ως π ρο ϊσ τάμενος τω ν Α μερ ικανικώ ν Ενόπλων Δυνάμεω ν, θ έλ ο ν τα ς να το ν ίσ ει τη σημασία τη ς σ υ μ μ ετο χή ς τω ν Ειδικών Δ υ νά μ εων σ την προσπάθεια αυτή , επ έτρ εψ ε σ τους ά νδρ ες το υ ς να φ έρ ου ν το ιδ ια ίτερο δ ιακρ ιτικό τω ν μονάδων το υ ς , το πράσινο μπερέ!
Ε κτός από το υ ς Α μερ ικα νούς «πρασι- νοσ κούφ ηδες» σε κα θ ή κοντα σ τρα τιω τικού συμβούλου και τη ν εμπ λοκή το υ ς σε α νο ρ θ ό δ ο ξες επ ιχειρήσ εις στο Β ιετνάμ , αξιοσημείω τη ή τα ν και η σταδιακή εμπλοκή και άλλων ειδ ικώ ν δυνάμεω ν στην π ερ ιο χή, από το Α μερ ικα νικό Ν αυτικό (US Navy) και τη ν Α μερ ικανική Αεροπορία (USAF). Το Ν αυτικό χρησιμοποίησε αποσπάσματα SEAL, ανδρώ ν εκπ α ιδευμένω ν να π έφ το υ ν με α λεξίπ τω τα και εφ όδ ια στη θάλασσα και
Ρίψη π ροπαγανδιστικώ ν φυλλαδίω ν από ά νδρ ες τη ς M AAG - V, μ ε α ερο σ κά φ ος C - 47, σε αποστολή πάνω από το Β όρειο Β ιετνά μ .
να ε ξέρ χ ο ν τα ι στις α κ τές έ το ιμ ο ι για μάχη. Μ άλιστα τροποποίησε μερ ικά υποβρύχια για τη μ ετα φ ορ ά και τη ν εξαπόλυση των SEAL σε κατάδυση, κο ντά στις εχ θ ρ ικ ές ακ τές . Η USAF δημ ιούργησ ε τις μονάδες Κ αταδρομέω ν Α εροπ ορίας (Air Force Air Commandos), ο ι ά νδρες τω ν οποίων έ φ ε ραν χαρακτηρισ τικά , αυστραλιανού τύπου, π λατύγυρα καπέλα. Οι π ερ ισ σ ότεροι ή ταν εξοπ λισ μένο ι με α υ τόμ α τα τυ φ έκ ια Armalite. Ανάμεσά το υ ς υπηρέτησαν α ρ κετο ί χειρ ισ τές τη ς USAF, οι οποίοι πετούσαν σε π α ρά τολμες απ οστολές στο Β ιετνά μ με τροπ οπ οιημένα αεροσκάφη Τ-6, Τ-28, C-47, Α-26 και C-123. Π αράλληλα μ ε τα κα θ ή κο ντα αυτά οι Α μερ ικανοί αεροπ όροι μερι- μνούσαν για τη ν εκπαίδευση τω ν Νοτιο- β ιετνα μέζω ν χειρ ιστώ ν στα αεροσκάφη που το υ ς είχαν χορηγηθεί. Α ξιοσ η μείω τες ή τα ν και οι υπ ηρεσ ίες τω ν Air Force Commandos σε κα θ ή κο ντα Π ροκεχω ρημέ- νων Ε λεγκτώ ν Α έρος (Forward Air Controllers - FAC) και ενα έρ ια ς αναγνώρισης, σε σ τενή συνεργασία με το υ ς ά νδρ ες τω ν Ειδικών Δυνάμεω ν το υ Σ τρατού.
Τον Απρίλιο το υ 1961,350 κα τα δρ ομ είς τη ς USAF εν τά χθ η κ α ν στην 4400 Μοίρα
Π ο λ ιτο φ ύ λ α κ ες CIDG μπ ροστά στην α μυντική π ερ ίμετρ ο τοπ ο θεσ ία ς στο Ν το ύ κ Κο.
Α νδρες τη ς α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρ χ ία ς του A RVN σε αμερικανικό ελ ικόπ τερ ο .
Εκπαίδευσης Προσωπικού μ ε το προσωνύ- μιο «Jungle Jim», που α φ ιερ ώ θηκε απ οκλειστικά σ την εκπαίδευση τω ν Ν οτιοβ ιετνα - μέζω ν αεροπόρω ν σε απ οσ τολές κα τασ το λής εχθ ρ ικ ή ς δ ιείσδυσης, αναγνώρισης και υπ οστήρ ιξης χερσαίων δυνάμεων. Η ίδια μονάδα εξο υ σ ιο δ ο τή θ η κε για τη ν πραγματοποίηση, από τ ις αρχές τη ς δ εκα ετία ς το υ 1960, αποστολών μάχης με τη ν κωδική ονομασία «Farmgate», οι οπ ο ίες τις π ερ ισ σ ότερ ες φ ο ρ ές π ροορ ίζονταν για τη ν υποστήριξη τω ν επ ιχειρήσεω ν τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν και τω ν CIDG. Τον Ιούνιο το υ 1963 η 4400 Μοίρα μ ετο νο μ ά σ τη κε σε 1η Μ οίρα Air Commando. Τον Ο κτώ βριο του 1964 α κολούθησ ε ο σχηματισμός μίας ανάλογης μονάδας η οποία εφ ο δ ιά σ τη κε με βομβαρδιστικά Α-1Ε.
Μ ε τη ν έγκριση του Υπουργείου Α μυνας τω ν ΗΠΑ, από τις αρχές τη ς δ εκα ετία ς το υ 1960 το Combat Development Test Center μ ελ ετο ύ σ ε στο Β ιετνά μ τη ν εφ α ρ μο γή «ειδικών μεθόδω ν» για το ν π εριορισμό τη ς διείσδυσης τω ν Β ιετκό νγκ , κα τασ τρέφ ο- ν τα ς τ ις το π ικές παραγωγές (κυρίως καλλ ιέρ γ ε ιες ταπιόκα) με ρίψη βομβώ ν να- πάλμ και χημικών. Ενα παρόμοιο πρόγραμμα μ εγα λύ τερ η ς κλίμακας αποσκοπούσε στην προσβολή τη ς χλω ρίδας (κα τασ τρο φή τω ν δασών), τη ν κάλυψη τη ς οποίας α- ξιοποιούσαν οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι για να π ροω θούν ά νδρες , εφ ό δ ια και οπλισμό στον νότο . Για το ν σκοπό αυτό το ν <Ρε- βρουάριο του 1962 σ χηματίσ τηκε από τη ν USAF το Σμήνος Ειδικού Ψ εκασμού (Special Spray Flight). Εκεί υπ ηρετούσ αν 69 άνδρες. Τα αεροσκάφη άρχισαν α ερο ψ εκα σμούς (επιχείρηση «Ranch Hand») με εκα το μμύρ ια λ ίτρω ν χημικώ ν ουσιών για τη ν αποψίλωση τεράσ τιω ν εκτάσ εω ν δασών και ζούγκλας, κυρίως κατά μήκος τω ν δ υ τικών συνόρων τη ς χώρας. Τότε η USAF υπέ- στη τη ν πρώτη απώλεια α εροσ κά φ ους τη ς στο Β ιετνάμ, ό τα ν ένα μεταγω γικό C-123 με δ ε ξα μ εν ές αεροψ εκασ μού σ υνετρ ίβη στη ζούγκλα.
Σ το Ν ότιο Β ιετνά μ έδρασε και μία λιγό- τ ερ ο γνω στή ομάδα στρατιω τικώ ν συμβούλων τη ς Αυστραλιανής Ε ιδικής Α εροπ ορικής Υπηρεσίας (Australian Special Air Service - ASAS). Τα πρώτα κλιμάκιά τη ς άρχισαν από το 1962 τη ν εκπαίδευση τω ν κυβερνη τικώ ν δυνάμεω ν στη δ ιεξαγω γή επιχειρήσεω ν στη ζούγκλα και σ υμμετε ίχα ν Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο ι σε μάχες στο π λευρό τω ν Α μερ ικανικώ ν Ει- κ α τα δ ρ ο μ είς σε δικών Δυνάμεω ν, τω ν Ranger το υ ARVN και παρέλαση στητω ν π ολιτοφ υλάκω ν τω ν ομάδων GIDG. Σ α ϊγ κό ν την 1η
Ν οεμ β ρ ίο υ 1964.
Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΛΑΟΣ
Καθώς α υ ξα νότα ν ο α ρ ιθ μό ς τω ν Α μ ε ρικανών σ τρατιω τικώ ν συμβούλω ν στο Β ιετνάμ , λόγω τη ς κλιμάκωσης τη ς κρίσης σ την π εριοχή ο π ρόεδρος Κ έν εντυ ζήτησ ε από τη CIA να αρχίσει ένα πρόγραμμα ε κ παίδευσης μιας νέα ς Ο μάδας Παρατήρη-
Αμερικανός υπαξιωματικός επιδεικνύει μία από τις παγίδες κατά προσωπικού τις οποίεςχρησιμοποιούσαν οι κομμουνιστές αντάρτες στη ζούγκλα του Βιετνάμ. Πρόκειται για μια ράβδο βάρους 80 περίπου κιλών με καρφιά, που κρεμόταν από ένα κλαδί δένδρου καιαπελευθερωνόταν εναντίον όποιου περνούσε από κάτω.
Αμερικανός "πρασινοσκούφης" κατά τη διάρκεια περιπολίας
στη ζούγκλα.
σης (Observation Group) το υ ARVN. Αποστολή τη ς μονάδας α υτής, που εκπ α ιδ ευ ότα ν από τ ις α μ ερ ικα ν ικ ές Ε ιδ ικές Δ υνάμεις, ή τα ν η δράση στο εσ ω τερ ικό το υ Βορείου Β ιετνά μ (δημ ιουργία δ ικ τύο υ π ληροφ οριών και πραγματοποίηση δολιοφ θορώ ν). Για τ ις μ ετα φ ο ρ ές και τη ρίψη με α λ εξ ίπ τω τα ή τα ν υπ εύθυνη η Ειδική Μοίρα Μ εταφ ορώ ν (Special Transport Squadron) τη ς Α εροπορίας το υ Ν οτίου Β ιετνάμ , υπό το ν σμήναρχο Ν γκου γ ιέν Κάο Κυ, με αεροσκάφη C-47. Μία ανάλογη ομάδα 450 Ranger το υ ARVN οργανώ θηκε για τη ν π ραγματοποίηση καταδρομώ ν στο Β όρειο Β ιετνάμ και στο Λάος, όπως και επ ιχειρήσ εις συλλογή ς π ληροφοριώ ν στο Ν ότιο Β ιετνάμ. Ε κπ α ιδευτές αυτώ ν τω ν Ranger ή τα ν σ τε λέχη τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν και SEAL το υ Α μερ ικα νικού Ν αυτικού.
Από τ ις αρχές τη ς δ εκ α ετία ς το υ 1960 η δ ρα σ τη ρ ιό τη τα τω ν δυνάμεω ν το υ Βορείου Β ιετνά μ στο Λάος α υ ξα νότα ν κατά πολύ. Υπ οστηριζόμενα μ ε ρ ίψ εις στρατιω-
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
τ ικο ύ υλικού από σ οβ ιετικά αεροσκάφη, τα σ τρ α τεύ μα τα το υ Ανόϊ συνεργάστηκαν με το υ ς κο μμο υν ισ τές α ν τά ρ τες το υ Π ά θετ Λάο και απώθησαν τ ις κ υ β ερ ν η τ ικ ές δυνά μ εις σε απόσταση στο εσ ω τερ ικό τη ς χώρας (προς τα δυτικά ), κατά μήκος τω ν συνόρων με το Β όρειο και το Ν ότιο Β ιετνάμ. Α πώ τερος στόχος το υ Β ορείου Β ιετνάμ δ εν ή τα ν η κατοχή το υ Λάος, αλλά η δημ ιουργία μίας ελ εγ χ ό μ εν η ς ζώ νης στην π εριοχή αυτή και η χρησιμοποίησή τη ς ως ζω τικής οδού μ ετα φ ο ρ ά ς ανδρών, οπλισμού και εφοδίω ν προς το Ν ότιο Β ιετνάμ. Η οδός π ερ ιελά μβ α νε ένα σ ύμπλεγμα παραλλαγμένω ν δρόμων, στοών και πολυάριθμω ν υπόγειων και υπέργειω ν αποθηκών υλικού.
Οι Α μερ ικανοί τη ν ονόμασαν «Μονοπάτ ι το υ Χο Τσι Μινχ» και η χρήση τη ς άρχισε σ ταδιακά από το 1961. Η δρα σ τηρ ιότητά τη ς α να φ έρθ ηκε σ ύντομα σ τους Α μερ ικα νούς, από υ π οσ τηρ ιζόμενες από τη CIA ο
μ ά δες α νταρτώ ν Μ έο μέσα στο Λάος. Επειδή η κυβέρνησ η Κ ένεντυ δ εν επ ιθυ μούσε για τη ν ώρα άμεση σ τρατιω τική ε πέμβαση στη χώρα αυτή , μία ανάλογη επιχείρηση α ν α τέθ η κ ε και πάλι στις Ε ιδικές Δυνάμεις το υ Σ τρατού.
Μ ερ ικο ύς μ ήνες α ρ γό τερ α 107 Α μερ ικανοί «πρασινοσκούφηδες» με επ ικεφ α λής το ν α ντισ υντα γμα τά ρχη Α ρθουρ «Μπουλ» Σ ίμονς ε ισ ήλθαν στο Λάος και άρχισαν τη σ τρατολόγησ η εκα το ντά δ ω ν ιθ αγενώ ν Μ έο, που αντιδρούσ αν σ την κατο χή τη ς χώρας το υ ς από τ ις δυνά μεις το υ Β ορείου Β ιετνάμ . Σ ε σ ύντομο χρονικό διάσ τημα ο Σ ίμονς και οι ά νδ ρ ες το υ συγκρότησαν και εξόπλισαν δώ δεκα τά γμ α τα αντα ρ τώ ν Μ έο, μ ε σκοπό αυτά να χρησ ιμοποιηθούν, υπό τη ν καθοδήγηση τω ν Α μ ε ρικανών σ τρατιω τικώ ν συμβούλω ν, σε επιχειρήσ εις φ θ ο ρά ς τω ν φαλάγγω ν και τω ν εφοδιοπομπώ ν κατά μήκος το υ «Μ ονοπατιού Χο Τσι Μινχ». Ενα από τα τά γμ α τα τω ν
Α μερ ικα νο ί σ τρ α τιω τικ ο ί σύμβουλοι μ ε Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο κ α θο λικό ιερ έα σε π ερ ιοδεία σε σ τρ α τό π εδ ο προσφύγων.
ιθαγενώ ν αυτώ ν αποσκίρτησε με σκοπό να σ υνενω θεί με το υ ς κο μμ ο υ ν ισ τές α ντά ρ τ ε ς το υ Π ά θετ Λάο, π αίρνοντας μαζί ως α ιχμαλώ τους μ ερ ικού ς Α μερ ικα νούς ε κ π α ιδ ευ τές . Ο Σ ίμονς έφ θ α σ ε με ελ ικό π τε ρο κο ντά στις θ έσ εις το υ και απείλησε το υ ς ιθ α γενε ίς ό τι θα βομβ α ρδ ίζοντα ν άμεσα από τη ν Α μερ ικανική Α εροπορία αν δ εν παρέδιδαν το υ ς ά νδρ ες του . Η απειλή έ φ ε ρ ε απ οτέλεσ μα. Ο ταν όμως α π ελ ευ θ ε ρώ θηκαν οι α ιχμάλω τοι, ο Σ ίμονς κάλεσε τη ν Α εροπορία να εκμ η δ εν ίσ ε ι το τάγμα...
Από τα μέσα του 1961 οι Α μερ ικανοί συνέχισαν τη στρατολόγηση Λαοτινώ ν ιθαγενώ ν, για να δράσουν ενα ντίο ν τω ν δυνάμεω ν το υ Β ορείου Β ιετνάμ. Α υτή τη φορά η προσπάθεια το υ α ντισ υνταγματάρχη Σίμονς και τω ν ανδρών το υ σ τρά φ ηκε προς τη φυλή τω ν Κα. Οι ιθα γενε ίς αυτοί, αν και δ εν είχαν το μαχητικό σ θένος τω ν Μ έο, απ οδ είχθη κα ν υπάκουοι και π ειθαρχημένο ι, καθώ ς οι αρχηγοί το υ ς έβλεπ αν α ρ νητικά τη ν εισβολή τω ν σ τρα τευ μά τω ν το υ Β ορείου Β ιετνά μ στη χώρα τους.
Τον Ιούλιο το υ 1962 οι ΗΠΑ και ο ι αντι- μ α χόμενες δυνά μεις το υ Β ιετνά μ συνυπέγραψαν στη Γενεύη μία συμφωνία βάσει
Α εροσ κάφ ος Α -26 τη ς Α εροπ ορίας του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ εξο π λισ μένο μ ε βόμ β ες ναπάλμ, ρ ο υ κ έ τε ς και οκτώ πολυβόλα των 0,50 in σ το ρ ύγχος του .
30
Τυπικός εξο π λισ μ ός α μυντικής π ερ ιμ έτρ ο υ , μ ε σ ε ιρ ές σ υ ρ ματο π λεγμ ά τω ν , αναχώ ματα και π ολυβολεία . Τέτο ιες εγ κ α τα σ τά σ ε ις π ρο σ τά τευ α ν ο ικ ισμούς και σ τρ α τό π εδ α του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ έν α ν τι επ ιθ έσ εω ν των κομμουνιστώ ν ανταρτών.
τη ς οποίας το Λάος έπρεπ ε να "ο υ δ ετερ ο - ποιηθεί" και να απ οσυρθούν οι σ τρα τιω τικοί σ ύμβουλοι που δρούσαν εκεί. Οι παρατη ρ η τέ ς το υ ΟΗΕ υπολόγισαν στη συνέχεια ότι, παρά τη συμφωνία, στο Λάος παρέμ ενα ν 10.000 ά νδρ ες το υ Β ορείου Β ιε τ νάμ και σ ύντομα το «Μονοπάτι» άρχισε και πάλι να λε ιτο υ ρ γεί! Ο Κ ένεντυ , ε ξο ρ γ ισ μ έ νος από τη ν ασυνέπεια το υ Β ορείου Β ιε τ νάμ, δ ιέ τα ξε τ ις Ε ιδ ικές Δ υνάμεις το υ Α μ ερικανικού Σ τρα το ύ και τη CIA να οργανώσουν άμεσα επ ιθέσ εις ενα ν τίο ν τω ν ε φ ο διοπομπών, χρησ ιμοποιώ ντας τ ις δ υνά μεις τω ν σ τρα τολογημένω ν ιθαγενώ ν Μ έο και Κα. Σ τη ν προσπάθεια αναστολής τη ς δρασ τηρ ιό τη τα ς κατά μήκος το υ "Μ ονοπατιού Χο Τσι Μινχ" σ υμμετε ίχα ν και μ ισ θοφ όροι πιλότοι, οι οποίοι έπ λη ττα ν τα κ τικά τ ις ε φοδιοπομπ ές τω ν κομμουνιστώ ν με βόμ βες ναπάλμ και ρ ο υ κ έτες π ετώ ντα ς με Τ- 28. Οι σ υ γκεκρ ιμ ένες α εροπ ορ ικές επ ιδρομ ές κρ α τή θ η κα ν επί χρόνια μυσ τικές και η Α μερ ικανική Α εροπορία δ εν π α ρα δ έχθηκε π οτέ ό τι ε ίχε οποιαδήποτε σ υμμετο χή σε α υ τές .
Τελικά η κλιμάκωση τω ν επ ιχειρήσεω ν στο Λάος και στο Β ιετνάμ, αλλά και οι πληρ οφ ορ ίες ό τι οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι ενι- σχύονταν με σ τρα τιω τικό υλικό και π ολεμοφ όδια από τη Σ ο β ιετική Ενωση, ανάγκασαν τη ν αμερ ικανική κυβέρνηση να εγκ ρ ίνει τη ν αποστολή π ερισσότερω ν συμβούλων σ την περιοχή. Το 1962 στο Β ιετνά μ και στο Λάος δρούσαν 11.000 Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σύμβουλοι. Εναν χρόνο αργότερα , ό τα ν δ ο λο φ ο νή θ η κε ο Κ έν εν τυ (τον Ν οέμβριο του 1963), ο αρ ιθμός το υ ς ε ίχε ε- κ τ ο ξ ε υ θ ε ί στις 16.000 περίπου.
Οι ά νδ ρ ες τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν το υ α ντισ υνταγματάρχη Σ ίμονς συνέχισαν τα επ όμενα χρόνια να επ ιχειρούν σ το Λάος, σ υντο νίζο ντα ς τ ις επ ιθέσ εις κατά μήκος το υ "Μ ονοπατιού Χο Τσι Μινχ". Σ τις αρχές το υ 1965, σε μία περιπολία Αμερικανώ ν “πρασινοσκούφηδων" σε π εριοχή κοντά στα σύνορα με το Β ιετνάμ , ο αρχιλοχίας Ρί- τσ α ρ ντ Μ ή ντο ο υ ς και οι ά νδρ ες του ανακάλυψαν έκπ λη κτο ι μία ολόκληρη π υροβο
λαρχία σ οβ ιετικώ ν οβιδοβόλω ν, παραλλα γμένη δίπλα σε έναν δρόμο μέσα στη ζούγκλα . Ο Μ ή ντοο υς αφ αίρεσ ε το ν πυροδο τικό μηχανισμό από ένα όπλο (τα ο β ιδο βόλα ή τα ν ακόμα όπως είχαν αποσταλεί από τη Σ ο β ιετική Ενωση). Α κολούθω ς το ν παρέδω σε ιδιοχείρω ς σ τον εκστασιασμένο αντισ τρά τηγο Ο υϊλιαμ Ο υέσ τμ ορλα ντ, νέο επ ικεφ α λή ς τη ς Α μερ ικα ν ικής Δ ιοίκησης Σ τρ α τιω τικής Β οή θ εια ς στο Β ιετνάμ. Οι Α μερ ικανοί κα τείχαν π λέον α π οδ είξε ις ό τι σ οβ ιετικό π ολεμ ικό υλικό μ ετα φ ερ ό τα ν προς νότο , με σκοπό τη ν κλιμάκωση τω ν πολεμ ικώ ν συγκρούσεων. Ο Μ ή ντοο υς έ λα βε από το ν Ο υ έσ τμ ο ρ λα ντ τ ιμ η τικά το ν βαθμό το υ ανθυπολοχαγού “επί το υ π εδίου τη ς μάχης". Μ ερ ικο ύς μ ήνες α ργότερα η “αμερικανοποίηση" το υ π ολέμου στο Β ιετνά μ ε ίχε τ ε θ ε ί σε εφ α ρ μο γή και δ εκά δ ες χ ιλ ιά δ ες ά νδ ρ ες από τις ΗΠΑ έφ θα να ν σ ταδιακά στη νο τιοα να τολική Ασία. Η μ ε γάλη π ερ ιπ έτεια άρχιζε... ΞΙ
Α μερ ικα νο ί σ τρ α τιω τικ ο ί σύμβουλοι υπό το βλέμμα
Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο υ σ τρ α τιώ τη χρησιμοπ οιούν έναν α ντια ρ μ α τικό
ε κ το ξ ε υ τή των 3 ,5 in.
Ί Μ Μ ί ι Ι ΐ J . l J r .(1) Η. Sum m ers: HISTORICAL ATLASO F THE VIETNAM WAR, Houghton M ifflin , USA, 1995.(2) N A M : Η Ε Μ Π ΕΙΡ ΙΑ TOY Β ΙΕΤΝΑ Μ , Ε κδόσεις Αλκυών, Α θήνα , 1998.(3) P. Davidson: VIETNAM AT WAR,O xfo rd U niversity Press. 1991.(4) A rcher C ham lers: GREEN BERETS IN THE VANGUARD: INSIDE SPECIAL FORCES 1 9 5 3 - 1963, N aval Ins titu te Press.USA, 2002.(5) L arry Addington: AMERICA ’S WAR IN VIETNAM : A SHO RT NARRATIVE HISTORY, Indiana U niversity Press, 1995.(6 )Δ ιά φ ο ρ ε ς δ ιευ θ ύ ν σ εις σ το Δ ια δ ίκτυ ο .(7) Φ ω τογραφικό Α ρχείο US D efence D epartm ent.
31
Σ υ ζή τη σ η ανδρών των Ειδικών Δυνάμεω ν του Α μερικα νικού και του Ν ο τιο β ιετν α μ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ μ ε κ α το ίκο υ ς ενός χω ριού , κ α τά τη δ ιά ρ κεια μ ία ς απ οστολής αναγνώ ρισης.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑςτην ΑΜΒΕΡΣΑ
Γερμανοί σ τρ α τιώ τες π εριμένουν την επ ίθ εσ η των Καναδών ΑΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΑΟΣ στον θ ύ λα κ α το υ Μ π ρ έσ κενς . Η ε ξα ιρ ε τ ικ ή άμυνα που
π ροέβαλε η 64η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , κ α θ υ σ τέρ η σ ε την εκ κα θ ά ρ ισ η των προσβάσεω ν του Σκά λδη .
Τα ύ δ α τα το υ Α τλα ντικο ύ π λημμυρίζουν τη νήσο Β α λχέρ εν σ τις 4 Ο κτω βρίου 1944, έπ ε ιτα από την προσβολή το υ φ ρ ά γμ α το ς Β εσ τκ α π έλε από τη RAF. Π αρά τ ις α ν τ ίξο ες σ υνθήκες η γερμανική φρουρά τη ς νήσου ά ν τε ξ ε για έναν α κόμη μήνα !
Επειια από ιη θριαμβευτική νίκη io u c οιη Νορμανδία, οι Σύμμαχοι
προέΠαοαν npoc ία σύνορα me Γερμανίας και οι βρετανικές δυνάμεις
απελευθέρωσαν ιην Αμβέρσα, ίο μεγαλύτερο λιμάνι ιης Ευρώπης εκείνη
ιην εποχή. Εχασαν όμω ς ιην ευκαιρία να καθαρίσουν τις προσβάσεις του
και να εκμηδενίσουν μια ολόκληρη γερμανική ατρατιά που βρισκόταν στο
έλεός τους. Η αποτυχία αυτή έμ ελλε να έχε ι σοβαρές συνέπειες κατά
τους επόμενους μήνες.
Στα τ έ λ η Α υ γο ύσ το υ 1944 ο ι Δ υ τ ικ ο ί Σ ύ μ μ α χο ι ε ίχα ν φ έ ρ ε ι σε αίσιο π έρ α ς τ η ν ε κ σ τρ α τε ία τη ς Ν ο ρ μ α νδ ία ς κα ι απωθ ο ύ σ α ν σαν μια ο ρ μ η τ ικ ή π λη μ μ υ ρ ίδ α τα γ ερ μ α ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα (ή ό ,τ ι ε ίχ ε α π ο μ ε ίν ε ι από α υ τά ) π ρος τ ις Κάτω Χ ώ ρ ες κα ι τ η ν π αλα ιό μ εθ ό ρ ιο το υ Ράιχ. Ω σ τόσ ο η μ εγά λη ν ίκη που φ α ιν ό τα ν να γ ν έ φ ε ι από μ α κρ ιά χα μ ο γ ελ ώ
ν τα ς π ρος τ ις σ υ μ μ α χ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις , α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ ε γ ια αρ κ ε το ύ ς μ ή ν ες ε ξα ιτ ία ς τρ ιώ ν μ εγά λω ν α τυ χ ιώ ν : τ η ς ο δ υ ν η ρ ή ς ή τ τα ς σ το Α ρ νεμ , τη ς α π ο τυ χ ία ς π λή ρ ο υς ε ξα σ φ ά λ ισ η ς κα ι αξ ιο π ο ίησ η ς τη ς Α μ β έρ σ α ς και τη ς α ν τε π ίθ εσ η ς το υ Χ ίτλ ερ σ τις Α ρ δ έ ν ν ε ς . Ισως η πιο μ ο ιρα ία από α υ τέ ς να ή τα ν η δ ε ύ τ ε ρη, κυ ρ ίω ς επ ε ιδ ή θ α μ π ορ ούσ ε υπό ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ρ ο ϋ π ο θ έσ ε ις να έ χ ε ι α π ο φ ε υ χ θ ε ί και να γ λ ιτώ σ ε ι το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς από μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λε ιες σε χ ρ ό νο και α νθ ρ ώ π ινες ζω ές . Η ε υ θ ύ ν η για τη ν α β λεψ ία κα ι τ η ν α μ έλ ε ια που ε π ιδ ε ίχ θ η κ ε σ χετικά μ ε τ η ν έγκ α ιρ η κα τά λη ψ η τω ν π ρο σβάσ εω ν σε α υ τό το ψ , ___οποίο ή τα ν ε κ ε ίν η τη ν επ ο χή το μ εγ α λ ύ τε ρ ο λ ιμ ά ν ι τη ς Ευρώ πης, β α ρ ύ ν ε ι ε ξ ίσ ο υ τ η ν πολ ιτ ικ ή κα ι τη σ τρ α τιω τική η γεσ ία τω ν Σ υ μ μ ά χων.
Ε κ τό ς από τη ν ε ξ α σφάλιση ε ν ό ς π ρ ο γ εφ υ ρ ώ μ α το ς σ τη ν α π ένα ν τι ό χ θ η το υ Ρήνου, που θ α έ δ ιν ε π ιθα νώ ς σ τα σ υμμαχικά σ τρ α τεύ μ α τα τη δ υ ν α τό τη τα να σ υνεχ ί- σ ουν α π ρόσ κοπ τα τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις το υ ς σε ευ ν ο ϊκ ό έδ α φ ο ς , η κα τά ληψ η τη ς Α μ β έρ σ α ς α π ο τελ ο ύ σ ε ου-
Μ
I ν
σ ια στικά τη μ εγ α λ ύ τε ρ η π ρ ο τε ρ α ιό τη τα τ η ν οπ οία θ α έπ ρ επ ε να έχ ο υ ν ο ι Σ ύ μμ α χο ι τ ο ν Σ ε π τέμ β ρ ιο το υ 1944. Η π όλη α υ τή υ π ή ρ ξε το ε π ίκ ε ν τρ ο δ ύ ο μ εγά λω ν π ολ ιο ρ κ ιώ ν κα τά τη μακρά ισ τορ ία τη ς . Κ ατά τ ο ν 16ο α ιώ να α π ο τελ ο ύ σ ε έ ν α ν ε υ η μ ε ρ ο ύ - ν τα α σ τικό , ν α υ τ ιλ ια κ ό κα ι τρ α π εζ ικ ό κ ό μ β ο κα ι έ τσ ι ή τα ν φ υ σ ικό να κ α τα σ τε ί α ρ γ ό τερ α το κ έ ν τρ ο το υ π ρ ο τεσ τα ν τισ μ ο ύ τ η ς δ υ τ ικ ή ς Ευρώ πης, π ρ ο σ ε λ κ ύ ο ν τα ς το μ έν ο ς το υ υ π ερσ υ ν τη ρ η τ ικ ο ύ Ισπανού κ α θ ο λ ικ ο ύ η γ ε μ ό ν α Φιλίππου Β'. σ τη ν ε π ικ ρ ά τε ια το υ οπ ο ίου βρ ισκόταν. Ε χο ν τα ς λ ε η λ α τ η θ ε ί γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά από τ ις σ τρ α τ ιέ ς το υ Φ ιλίππου το 1576, η Α μ β έ ρ σα υπ έσ τη στη σ υ νέχ ε ια μια δ ε ύ τ ε ρ η σ κληρ ή δ οκ ιμα σ ία μ ε τ η ν 14μηνη π ολ ιο ρ κ ία τ η ς από το ν δ ο ύ κ α τ η ς Π άρμα τ ο 1584- 85.
Ο Ν απ ολέω ν Β ο να π ά ρ τη ς ε ίχ ε σ υ ν ε ιδ η το π ο ιή σ ει από π ολύ νω ρ ίς τη μ εγά λη σ τρ α τη γ ικ ή σ ημ α σία α υ το ύ το υ λ ιμ α ν ιο ύ . Το τε ρ ά σ τ ιο λ ιμ ά ν ι μ ε τα β α θ ιά ύ δ α τα β ρ ίσ κ ετα ι ουσ ια σ τικά σ το β ά θ ο ς τω ν εκ β ο λ ώ ν το υ π ο τα μ ο ύ Σ κά λδ η , ο ο π ο ίο ς ε κ τ ε ίν ε τα ι σ ε π ερ ιο χή μ ε μ ή κ ο ς 96 χ λμ . από τ ις α κ τ έ ς τ η ς Β ό ρ ε ια ς θ ά λα σ σ α ς κα ι επ ί 55 χλμ . ρ έ ε ι ε ν τ ό ς ο λλ α ν δ ικ ο ύ εδ ά φ ο υ ς . Ο Σ κ ά λ δ η ς δ έ χ ε τα ι τα ν ερ ά δ ιά φ ο ρ ω ν π α ρα π οτά μω ν κα ι ε ξα ιτ ία ς τη ς κ α ν ο ν ικ ό τη τά ς το υ κα ι τ η ς σ τα θ ε ρ ό τη τα ς τη ς π α ρ ο χή ς το υ , ε ίνα ι π λω τό ς κ α τά μ εγά λο μ έρ ο ς το υ (π ερίπου 200 χλμ . σ το β ελγ ικό έ δ α φ ο ς κα ι 65 χ λμ . σ το γ α λλ ικό ). Τα γ εγ ο ν ό ς α υ τό ε υ ν ό η σ ε τη λ ιμ ε ν ικ ή κα ι εμ π ο ρ ικ ή α νά π τυ ξη τω ν π ερ ιοχώ ν από όπου π ερ νά και κυ ρ ίω ς τη ς Α μ β έρ σ α ς , η οποία β ρ ίσ κ ετα ι επ ί το υ π ο τα μ ό κο λπ ου το υ Σ κά λδ η , ο ο π ο ίο ς ε ίνα ι επ ίσ ης π λω τό ς γ ια μ εγ ά λ α π ο ν το π ό ρ α πλοία.
Το σ τό μ ιο τω ν δ υ τ ικ ώ ν εκ β ο λ ώ ν το υ ποτα μ ο ύ , α π ο κ α λο ύ μ ενο κα ι Δ υ τ ικ ό ς Σ κά λδ η ς , ε λ έ γ χ ε τ α ι α π όλυτα σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τη τα από τα ο λλ α ν δ ικ ά λ ιμ ά ν ια Φ λο ύσ ινγκ σ το ν
Ο Κ αναδός π ρω θυπουργός Μ α κ ένζ ι Κ ινγκ χ α ιρ ε τά το ν α ντισ τρ ά τη γ ο Χένρυ Κρήραρ σ το Λονδίνο τον Μ ά ιο το υ 1944. Η 1η Κ αναδική Σ τρ α τ ιά , τη ν οποία 9 α δ ιο ικούσ ε ο Κ ρήραρ στη β ο ρ ειο δ υ τικ ή Ευρώπη, π αραπ ονείτο μονίμω ς για έλ λειψ η προσωπικού, επ ειδή ο Κ ινγκ επ ιθ υ μ ο ύ σ ε να επ ισ τρ α τεύ σ ει μόνο ε θ ε λ ο ν τέ ς μ α χ η τές .
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Η ο ρ μητική προέλαση της βρ ετα νο -κα να δικής 21ης Ο μάδας Σ τρ α τιώ ν στις Κάτω Χώρες τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1944, α π έφ ερ ε τη ν α π ελευ θέρ ω σ η του μ εγ α λ ύ τερ ο υ τμ ή μ α το ς του Β ελγ ίο υ . Ομως η 11η TO M σ τα μ ά τη σ ε στην Α μ βέρσα. Α υτό επ έτρ εψ ε στη γερμανική 15η Σ τρ α τ ιά να αποσύρει α ρ κ ε τέ ς μ ερ α ρ χ ίες τη ς από τον θ ύ λα κ α του Μ π ρέσκενς προς τον ισ θμό του Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ (κόκκινα βέλη ), και να α π οκατασ τήσ ει το μέτω π ο που μέχρ ι τό τ ε έδ ε ιχ ν ε να κ α τα ρ ρ έε ι.
βο ρ ρ ά και Μ π ρ έσ κ εν ς σ τον νό το , τα ο ποία β ρ ίσ κ ο ν τα ι το ένα α π ένα ν τι σ το ά λ λο - τα χω ρ ίζε ι μια υ δ ά τιν η απόσταση μ ό λ ις π έ ν τε χ ιλ ιο μ έτρ ω ν . Β ό ρ ε ια το υ σ το μ ίο υ β ρ ίσ κ ετα ι ένα σ ύμ π λεγμ α ν η σιών, τα οπ οία π ρ ο σ τα τεύ ο ν τα ι από κα νά λ ια και ο ι Ο λλα νδ ο ί κα τό ρ θω σ α ν κυ ρ ιο λ εκ τ ικ ά να αποσπάσουν από τη θ ά λασσα χάρη σ τη μ εθ ο δ ικ ή εργα σ ία αιώνων. Το κ υ ρ ιό τε ρ ο από α υ τά ε ίνα ι η ν ή σος Β α λ χ έρ εν , πάνω σ τη ν οποία β ρ ίσ κ ε τα ι κα ι το Φ λούσ ινγκ . Μ έχρ ι τα μέσ α το υ 20ού α ιώ να ε ίχ ε α π ο κ τή σ ε ι σ ύνδ εσ η μ ε τ η ν Α μ β έρ σ α και τ η ν υπόλοιπη Ο λλα ν δία μέσω το υ σ τεν ο ύ ισ θμ ού το υ Ν ότιο υ Μ π έβ ελ α ν τ, το ν οπ οίο δ ιέ τ ρ ε χ ε έν α ς και μ όνο α υ το κ ιν η τό δ ρ ο μ ο ς . Ο ισ θ μ ό ς α υ τό ς χώ ριζε σ τα δ ύ ο τ ις ε κ β ο λ έ ς το υ Σκά λδ η . Οπως θ α α νεκ ά λ υ π τα ν σ ύ ν το μ α οι Σύμμαχο ι, χω ρίς τ ο ν έ λ εγ χ ο το υ π ο τα μού η α ξιο π ο ίησ η το υ λ ιμ α ν ιο ύ τη ς Α μ β έρ σ α ς ή τα ν α δ ύνα τη .
Ο τα ν ο Ν απ ολέω ν κ α τέσ τρ ω ν ε τα φ ιλ ό δ ο ξα σ χέδ ιά το υ γ ια μια απόβαση σ τη ν Α γγλία το 1803-5, δ ιεπ ίσ τω σ ε πως η Α μ β έρ σ α θ α μπ ορούσ ε να γ ίν ε ι ένα λ ιμ ά
νι ισάξιο το υ Π ό ρ τσ μ ο υ θ . Δ α π ά νη σ ε τ ε ράστια ποσά π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να δ ιευ ρ υ ν - θ ο ύ ν ο ι λ ιμ ε ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις τη ς κα ι να ε ίνα ι σε θ έσ η να φ ιλ ο ξ ε ν ή σ ο υ ν 25 μ εγά λα π ο λ εμ ικ ά πλοία. Η ε κ τ ίμ η σ η το υ ιδ ιο φ υ ο ύ ς Γάλλου σ τρ α τη γ ο ύ ή τα ν σωστή, δ ιό τ ι μ ε τα ξ ύ τη ς Α μ β έρ σ α ς και τη ς Β ρ έσ τη ς , στη χ ερ σ ό νη σ ο τη ς Β ρ ε τά ν η ς , δ εν υ π ήρχε κα νένα ά λλο λ ιμ ά ν ι που θ α μπ ο ρο ύσ ε να σ υ γ κ ρ ιθ ε ί μαζί τ ο υ ς σε μ έ γ ε θ ο ς κα ι β ά θ ο ς νερώ ν. Τόσο η Βουλώ - νη , όπου ε ίχ ε σ υ γ κ ε ν τρ ω θ ε ί ο κύ ρ ιο ς ό γ κ ο ς τω ν σ καφ ώ ν μ ικρο ύ β υ θ ίσ μ α το ς τη ς Μ εγ ά λ η ς Σ τρ α τιά ς , όσο και τ ο Κα- λαί, η Δ ο υ ν κ έ ρ κ η και η Ο σ τά νδη , ή τα ν σε θ έσ η να π ρ ο σ φ έρ ο υ ν μ ικρή ε ξυ π η ρ έ τη σ η και το ίδ ιο α κρ ιβώ ς ίσχυε το 1944. Το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο κα ι η Χ ά βρη σ το μ ε τα ξύ ε ίχα ν α ν α π τυ χ θ ε ί α ρ κ ε τά , α λλά ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να μη μ π ο ρο ύν να σ υναγω νισ το ύ ν τη ν Α μβ έρ σ α . Κ α τά τα τ ε λ ε υ τ α ία π ρ ο π ο λεμ ικ ά χ ρ ό ν ια σ τη ν τ ε λ ε υ τ α ία ε λ λ ιμ ε ν ίζ ο ν τα ν 11.000 π ο ν το π ό ρ α π λοία ε- τησ ίω ς, σ υ νο λ ικο ύ φ ο ρ τ ίο υ 24 .00 0 .0 001. Επ ιπ λέον έφ θ α ν α ν ε κ ε ί 44.000 μ ικ ρ ό τ ε ρα σ κάφ η, που π ρ ο σ έ θ ε τα ν ά λλα
12.000.0001 φ ο ρ τίο υ .Το 1914, τα γ ερ μ α ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα
που ε ισ έβ α λ α ν σ το Β έλγ ιο επ εδ ίω ξα ν τ η ν τα χ ε ία κα τά ληψ η α υ το ύ το υ λ ιμ α ν ιού, α λλά ο Β ελγ ικό ς Σ τρ α τό ς κα ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί σ ύμμα χο ί το υ σ υ μ π τύ χ θ η κ α ν γ ύ ρω από τ η ν π όλη, α π οφ α σ ισ μένο ι να τη ν κρ α τή σ ο υ ν μ ε κ ά θ ε θυσ ία . Ο Ο υ ίνσ τον Τσώρτσιλ, τ ό τ ε π ρώ το ς λ ό ρ δ ο ς το υ Ν αυα ρ χε ίο υ , α π έκ τη σ ε τ έ τ ο ια ε μ μ ο ν ή μ ε τ η ν Α μβ έρ σ α , ώ σ τε ε γ κ α τέ σ τη σ ε ε κ ε ί τ ο α ρ χη γ ε ίο το υ κα ι α ν α γ κ ά σ τη κ ε μ ε μ εγ ά λη λύπη να αναχω ρήσ ει π ριν η π όλη π έσ ει σ τα χ έρ ια το υ ε χ θ ρ ο ύ σ τις 10 Ο κτω βρ ίου . Από το ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1939 ο Τσώρτσιλ εφ ισ το ύ σ ε τη ν προσοχή σ την κ υ β έρ ν η σ η Τ σ ά μπ ερλεν γ ια τη σημασία τη ς Α μ β έρ σ α ς , επ ισ ημ α ίνο ντα ς : «Αν η W ehrmacht τ η ν κα τα λά β ει, α υ τό θ α συνι- σ τά θ α νά σ ιμο κ ίνδ υ νο γ ια τη χώ ρα μας». Οι φ ό β ο ι το υ επ ιβ εβ α ιώ θ η κ α ν τ η ν ά νο ιξη το υ 1940, ό τα ν η κ ερ α υ ν ο β ό λ α ε π ίθ ε ση τω ν Γερμανώ ν π ρ ο κά λεσ ε τη ν κα τά ρ ρ ευ σ η τω ν σ υμμα χικώ ν σ τρ α τιώ ν στη Γαλλία κα ι σ τις Κάτω Χ ώ ρ ες κα ι η Α μ β έρ σα ή τα ν κα ι π άλι «ένα π ισ τό λι σ τρ α μ μ έ νο σ τη ν κα ρδ ιά τη ς Α γγλ ία ς» , όπως ε ίχ ε π ει π α λα ιό τερ α ο Γάλλος μ η χα ν ικ ό ς Λα- ζάρ Καρνό.
Γρήγορα όμω ς η π ροσ οχή το υ Χ ίτλ ερ σ τρ ά φ η κ ε π ρος τη ν α να το λή , π ρος τ ις α χ α ν ε ίς π εδ ιά δ ες κα ι τ ο υ ς π λουτοπ α ρα -
34
Σχεδ
ίαση
χά
ρτη:
Αγγ
ελικ
ή Λα
μπρο
πούλ
ου/Ε
κδόσ
εις
ΠΕΡΙ
ΣΚΟΠ
ΙΟ
2007
γ ω γ ικ ο ύ ς π ό ρ ο υ ς τη ς Ρωσίας, κα ι ο ι Δ υ τ ικ ο ί Σ ύ μ μ α χο ι ε ίχα ν τη δ υ ν α τό τη τ α να οργα νώ σ ο υν μ εθ ο δ ικ ά τη ν επ ά νοδ ό το υ ς σ την η π ε ιρ ω τική Ευρώπη μ ε ένα α- π ο β α τικ ό ε γ χ ε ίρ η μ α ά ν ευ π ρ ο η γ ο υ μ έ νου. Κ α τά τη φάση σ χεδ ία σ η ς τη ς επ ιχ ε ίρησ ης «Overlord» δ ό θ η κ ε ελά χ ισ τη π ρο σοχή σ τη ν Α μβ έρ σ α , κα θ ώ ς η κύρ ια έ ν νοια α φ ο ρ ο ύ σ ε τ η ν εξα σ φ ά λ ισ η το υ π ρ ο γεφ υ ρ ώ μ α το ς κα ι τη δ ιε ίσ δυσ η στο εσ ω τερ ικ ό τ η ς Γαλλίας. Ο τα ν τ ο ν Απρί- λ ιο -Μ ά ιο το υ 1944 ο ε π ικ εφ α λ ή ς τω ν Σ υ μ μ α χικώ ν Χ ερσ α ίω ν Δ υ νά μ εω ν , σ τρ α τη γ ό ς Μ π έρ να ρ ν τ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , παρου σ ία ζε τα σ χέδ ιά το υ μ ε τ ις π ερ ίφ η μ ες « γρ α μ μ ές φ ά σεω ν», δ ια κήρ υσ σ ε ό τ ι ή λπ ιζε να β ρ ίσ κ ετα ι σ το ν Σ η κο υ ά να 90 η μ έ ρ ε ς μ ε τά τ η ν απόβαση. Για το τ ι θ α σ υ νέβ α ινε μ ε τά δ ε ν ε ίχ ε υ π ά ρ ξε ι καμία ιδ ια ίτερ η π ρόνο ια και, όπω ς α π έδ ε ιξα ν α ρ γ ό τερ α τα γ εγ ο ν ό τα , δ ε ν ε ίχ ε γ ίν ε ι κα μία σ οβ α ρή εκ τ ίμ η σ η γ ια τ η ν α νά γκη ε ξα σ φ ά λισ ης ε ν ό ς μ εγά λο υ λ ιμ α ν ιο ύ στη β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή Ευρώπη. Ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ απλώς π α ρ έβ λ εψ ε το ζ ή τη μ α και το ίδιο φ α ίν ε τα ι πως έπ ρ α ξε κα ι ο α ρ χη γό ς το υ Α υ το κ ρ α το ρ ικ ο ύ Γεν ικού Ε π ιτελ ε ίο υ , σ τρ α τά ρ χ η ς σ ερ Α λα ν Μ π ρούκ, ο ο π ο ίο ς υ π ο τ ίθ ε τα ι ό τ ι θ α έπ ρ επ ε να έ χ ε ι π ρ ο ε ιδ οπ ο ιήσ ει τη β ρ ε τα ν ικ ή κ υ β έρ ν η σ η γ ια ένα τό σ ο κρ ίσ ιμο σ ημ είο .
Ε ίναι β έβ α ιο πως οι σ χ εδ ια σ τές τω ν Σ υμμ ά χω ν δ εν ε ίχα ν ε κ τ ιμ ή σ ε ι ο ρ θ ά τ ις τ ε ρ ά σ τ ιε ς α ν ά γ κ ες δ ιο ικ η τ ικ ή ς μ έ ρ ιμνας που θ α ε ίχα ν οι π ο λ υ ά ρ ιθ μ ες μηχα ν ο κ ίν η τ ε ς δ υ ν ά μ ε ις ο ι ο π ο ίες ε π ρ ό κ ε ιτο να α π ο β ιβ α σ το ύ ν στη Γαλλία. Γνώ ριζαν ό μω ς ό τ ι τ ο γ α λ λ ικ ό ο δ ικό κα ι σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ό δ ίκ τυ ο ε ίχ ε υ π ο σ τεί τ ε ρ ά σ τ ιε ς ζ η μ ιέ ς ε ξα ιτ ία ς τω ν π ρο π α ρ α σ κευ α σ τι
κώ ν α ερ ο π ο ρ ικώ ν β ο μ β α ρδ ισ μ ώ ν και ό τ ι α κό μ η κι αν κ α τα λ α μ β ά ν ο ν τα ν ά θ ικ τα τα λ ιμ ά ν ια το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ και τη ς Β ρέ- σ τη ς (π ρά γμα α ρ κ ε τά απ ίθανο), η π ροώ θ ησ η εφ ο δ ίω ν μ έχ ρ ι τ ις μ ο ν ά δ ες τη ς π ρώ τη ς γ ρ α μ μ ή ς θ α ή τα ν ε ξα ιρ ε τ ικ ά δ ύ σ κολη όσο α υ τ έ ς θ α α π ο μ α κρ ύ νο ν τα ν π ρος τη ν ενδοχώ ρα . Υ π ήρχε η υ π ερα ισ ιό δ ο ξη εκ τ ίμ η σ η ό τ ι ο ι Σ ύ μ μ α χο ι θ α ε ί χαν τ η ν π ο λ υ τέλ ε ια να π ρ ο β ο ύ ν σε μια επ ιχειρ η σ ια κή παύση ε ν ό ς ή δ ύ ο μηνώ ν, χ ρ ό νο α ρ κ ε τό γ ια να ο ρ γ α ν ω θ εί ε κ ν έο υ ο α ν εφ ο δ ια σ μ ό ς τη ς β ρ ε τα ν ικ ή ς 21ης Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν από τα γ α λ λ ικ ά λ ιμ ά ν ια τη ς Μ ά γχη ς κα ι τ η ς α μ ερ ικ α ν ικ ή ς 12ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν από το Χ ερ β ο ύ ρ - γο , τη Β ρ έσ τη κα ι π ιθανώ ς τη Μ ασσαλία. Ο Χ ίτλ ερ όμω ς, αν κα ι ε ρ α σ ιτέχ ν η ς σ τρ α τη γ ό ς , ε ίχ ε δ ια κ ρ ίν ε ι τ η ν τερ ά σ τια σημασ ία τω ν λ ιμ α ν ιώ ν και ε ίχ ε δ ια τά ξε ι α ρ χικά τ η ν οχύρω σ ή τ ο υ ς κα ι κα τόπ ιν τ η ν υπεράσπισή τ ο υ ς μ έχ ρ ις εσχάτων.
Α κό μ η κι ό τα ν το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο έπ εσ ε στα χ έρ ια τω ν Α μ ερ ικ α νώ ν σ τα τ έ λ η Ιο υ ν ίο υ 1944, ο ι ε γ κ α τα σ τά σ ε ις το υ ε ίχα ν υπ ο σ τε ί τ έ τ ο ια ς κλ ίμ α κα ς κ α τα σ τρ ο φ έ ς ώ σ τε η επ α ν α λ ε ιτο υ ρ γ ία τ ο υ ς α π α ιτού σε πολύ χ ρ ό ν ο και υ ψ ηλό κό σ το ς . Μ ια μ ερ ικ ή α π οκα τά σ τα σ η ε ίχ ε ε π ιτ ε υ χ θ ε ί τ ο ν Σ επ τέμ β ρ ιο , α λλά μ έχ ρ ι τ ό τ ε η γρα μ μ ή το υ μ ετώ π ου ε ίχ ε μ ε τα κ ιν η θ ε ί π ολύ μ α κ ρ ύ τερ α κα ι η π ρ α κ τική χρ η σ ι
μ ό τη τα το υ λ ιμ α ν ιο ύ α υ το ύ ε ίχ ε μ ε ιω θ ε ί α ισ θ η τά . Π αρά τα π ρ ο β λ ή μ α τα α ν εφ ο δ ιασ μού , ο ι Σ ύ μ μ α χο ι π έτυ χ α ν μία μ εγ ά λη ν ίκη στη Ν ο ρ μ α νδ ία τ ο ν Α ύ γο υσ το το υ 1944. Α φ ού ξ ε χ ύ θ η κ α ν από το ρ ή γ μα που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε κ ο ν τά σ το Σα ίν Λ ο από τη ν επ ιχείρη σ η «Cobra», κύ κλω σαν σ τη σ υ νέχ ε ια τη γ ερ μ α ν ικ ή 7η Σ τρ α τ ιά κα ι τ η ν 5η Σ τρ α τ ιά Π ά ντσ ερ σ το ν θ ύ λα κα τ η ς Φαλαίζ, όπου σ κότω σ αν 10.000 Γερ μ α νο ύ ς κα ι α ιχμα λώ τισ α ν π ερ ίπ ου50.000. Σ τ ις 20 Α υγο ύ σ το υ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ μπ ορούσ ε να κ α υ χ η θ ε ί ό τ ι «η Μ άχη τ η ς Ν ορ μα νδ ία ς» ε ίχ ε κ ε ρ δ η θ ε ί κα ι ό τ ι ο ε χ θ ρ ό ς ε ίχ ε χά σ ει ως τ ό τ ε 450.000 ά ν δ ρ ες . Η κ α τα σ τρ ο φ ή α υ τή μπ ορούσ ε να σ υ γ κ ρ ιθ ε ί μ ε ε κ ε ίν η το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ . Ω σ τόσ ο μία ά λλη γ ερ μ α ν ικ ή σ τρα τιά , η 15η το υ σ τρ α τη γο ύ Χ α νς φ ο ν Ζ ά λμ ο υ τ, π α ρ έ μ ε ν ε σ χ ετικά α νέπ α φ η σ τη ν π ερ ιο χή το υ Πα ν τ ε Καλαί, α ν κα ι ε ίχ ε σ τε ρ η θ ε ί α ρ κ ε τ έ ς α ξ ιό μ α χ ε ς μ ερ α ρ χ ίες τη ς κα τά τ ο υ ς π ρ ο η γ ο ύ μ εν ο υ ς μ ή ν ες γ ια να εν ισ χ ύ σ ει το μ έτω π ο τ η ς Ν ορ μα νδ ία ς .
Εν μ έ ρ ε ι λόγω τ η ς επ ιτυ χ ο ύ ς επ ιχ ε ίρ ησ ης π α ραπ λάνησ ης «Fortitude» και εν μ έ ρ ε ι λόγω τη ς φ ύ σ η ς τω ν σ χημ α τισ μώ ν που δ ιέ θ ε τ ε (σ τα τικο ί, χω ρίς επ ά ρ κε ια ο χη μ ά τω ν), ο φ ο ν Ζ ά λ μ ο υ τ ε ίχ ε παρα- μ ε ίν ε ι μ α κρ ιά από τη μάχη μαζί μ ε έ ξ ι μ ε ρ α ρ χ ίες . Σ τ ις 25 Α υ γο ύ σ το υ α ν τ ικ α τα - σ τά θ η κ ε (π ιθανώ ς λόγω τω ν α ντινα ζισ τι-
Η l l n ΤΘΜ, του υποστρατήγου «Πιπ» Ρόρπερτς, κατόρθωσε ρε ένα εξαιρετικό
στρατήγηρα να φθάσει ρέχρι την Αρβέρσα.
Β ρ ετα ν ικ ό άρμα C rom w ell τη ς 11ης Τεθω ρακισμένης Μ ερ α ρ χ ία ς στην Α μβέρσα το 1944. Φ έρ ει πυροβόλο Q F M k ν των 75 mm, ένα σ υ ζυ γ ές πολυβόλο BESA των 7,92 mm και ένα
ακόμα ίδιο πολυβόλο α ρ ισ τερ ά του εμ π ρόσ θ ιου τμ ή μ α το ς του σκάφ ους. Η
π αραλλαγή είναι bronze green (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς
Χ α δ ο ίιλα ς /ισ το ρ ική έρ ευ ν α : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).
35
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
«ών το υ α ισ θ η μά τω ν) από ένα ν φ α ν α τ ικό Ναζί, το ν α ν τ ισ τρ ά τη γ ο Γκού σ τα β - Α ντολφ φ ο ν Τσάνγκεν. Η κατά σ τα σ η τη ς 15ης Σ τρ α τιά ς ή τα ν ιδ ια ίτερ α κρ ίσ ιμη ό τα ν ο ν έο ς δ ιο ικ η τή ς τη ς α ν έλ α β ε τα κα- θ ή κ ο ν τά το υ . Οι μ ερ α ρ χ ίες τη ς κ ιν δ ύ ν ευ α ν να π α γ ιδ ευ το ύ ν , μ ε τα νώ τα το υ ς σ τη θάλασσα, από τη ν ο ρ μ η τ ικ ή π ρ ο έ λαση τω ν Κ αναδώ ν κα τά μ ή κ ο ς τ η ς ακ τή ς . Υ π α κο ύ ο ντα ς σ τις σ χ ε τ ικ έ ς ε ν τ ο λ έ ς το υ Χ ίτλ ερ , ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ ε τ έ τρ ε ψ ε τα λ ιμ ά ν ια τ η ς Β ο υ λώ νη ς , τη ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς κα ι το υ Κ αλα ί σε μ ικρά α υ τό ν ο μ α φ ρ ο ύ ρ ια , ικανά να α ν τ ισ τα θ ο ύ ν επ ί α ρ κ ε τ έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς . Επ ιπ λέον, παρά τ ις σ υ ν τρ ιπ τ ικ ές α π ώ λε ιες που υ π έσ τη σαν, ο ι γ ερ μ α ν ικ ο ί σ χη μ α τισ μ ο ί τη ς 7ης Σ τρ α τ ιά ς κα ι τη ς 5ης Σ τρ α τ ιά ς Π ά ντσ ερ ε ίχα ν κ α το ρ θ ώ σ ει να διασ ώ σ ουν το υ λ ά χ ισ το ν το υ ς π υ ρ ή ν ες τω ν α ξιω μ α τικώ ν τ ο υ ς (κα ι ο ι 12 μ έρ α ρ χ ο ι ε ίχα ν δ ια φ ύ γ ε ι από το ν κλο ιό τ η ς Φαλαίζ), γύ ρ ω από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς άρχισ αν να α να σ υ γκρ ο τ ο ύ ν τα ι μ ε τα χ ύ ρ υ θ μ ό ε κ ε ίν ο το φ θ ιν ό πωρο. Α φ ού επ ά νδρ ω σ ε τα τρ ία λ ιμ ά ν ια τ η ς Μ ά γχης , η 15η Σ τρ α τ ιά κα τό ρ θ ω σ ε να α π οσ ύρει π ρος τα β ό ρ ε ια τ ο υ ς υπόλο ιπ ου ς 80.000 ά ν δ ρ ες τη ς , κα θ ώ ς και 616 π υ ρ ο β ό λα και 6.200 ο χή μ α τα .
Ενώ οι Α μ ερ ικ α ν ο ί α σ χ ο λο ύ ν το μ ε τη ν κα τά λη ψ η το υ Π αρισ ιού κα ι τη δ ιά βαση το υ Σ η κου ά να , η β ρ ετα νο -κ α ν α δ ι- κή 21η Ο μά δα Σ τρ α τιώ ν κ ιν ή θ η κ ε ο ρ μ η τ ικ ά π ρος Β ορρά . Ο α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς Μ π ράιαν Χ ό ρ ο κς , δ ιο ικ η τή ς το υ XXX Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ (ΣΣ) α ν έ θ ε σ ε πολύ φ ιλ ό δ ο ξο υ ς σ τό χ ο υ ς σ τις τρ ε ις ε ξ α ιρ ε τ ικ έ ς τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ε ρ α ρ χ ίες το υ : η Τ εθω ρ α κ ισ μ ένη Μ ερ α ρ χ ία (Τ 0 Μ ) Φ ρουρώ ν θ α α π ελ ευ θ έρ ω ν ε τ ις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς σ τις 3 Σ επ τεμ β ρ ίο υ , η 7η ΤΘ Μ τη Γάνδη και τ η ν επ ο μ έν η η 11η ΤΘ Μ , το υ υ π ο σ τρ α τή γο υ «Πιπ» Ρόμπ ερ- τς , κ α τό ρ θ ω σ ε μ ε ένα ε ξα ιρ ε τ ικ ό σ τρ α τή γ η μ α να φ θ ά σ ει μ έχ ρ ι τ η ν Α μβ έρ σ α . Α κό μ η και ο ε π ιφ υ λ α κ τ ικ ό ς σ τρ α τά ρ χ η ς Μ π ρούκ έγ ρ α φ ε σ το η μ ε ρ ο λ ό γ ιό το υ : «Απ όψε τα σ τρ α τεύ μ α τά μας α ν έφ ερ α ν ό τ ι β ρ ίσ κ ο ν τα ι σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς κα ι π ρ ο ε λ α ύ ν ο υ ν π ρος τ η ν Α μβ έρ σ α . Μ ο ιά ζε ι α π ίσ τευ το !» . Ξ α φ ν ικά το λ ιμ ά ν ι α υ τό , που επ ί α ιώ νες α π ειλο ύ σ ε τη Β ρ ε τα ν ία ε υ ρ ισ κό μ ενο σ τη ν κα το χ ή ξέ ν ω ν κ α τα κ τη - τώ ν, θ α μπ ο ρο ύσ ε να μ ε τα τρ α π ε ί σε “πισ τό λ ι σ τρ α μ μ έν ο σ τη ν κα ρδ ιά τ η ς Γερ μανίας", α ρ κ ε ί ο ι Σ ύ μ μ α χο ι να ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ ο ν τα ν τη ν ευκα ιρ ία .
Τα ά ρ μ α τα μ ά χη ς το υ υ π ο σ τρ α τή γου Ρ ό μ π ερ τς κ ιν ή θ η κ α ν ν υ χ θ η μ ερ ό ν σε μία από τ ις τα χ ύ τ ε ρ ε ς κ ο ύ ρ σ ες τη ς σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς ισ τορ ία ς κα ι κα τόρ θ ω σ α ν να κα τα λ ά β ο υ ν ά θ ικ τη τό σ ο τη ν π όλη τω ν 2.500.000 κα το ίκω ν , όσο και τ ις λ ιμ ε ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις τη ς μ ε τ ις απ οβάθ ρ ε ς , που έ φ θ α ν α ν σε μ ή κ ο ς τα 48 χλμ ., τ ο υ ς 632 γ ερ α ν ο ύ ς , τ ις α π ο θ ή κ ες σ υνο λ ικ ο ύ εμ β α δ ο ύ 753 σ τρ εμ μ ά τω ν , τ ις δ ε
ξα μ ε ν έ ς α ρ γο ύ π ε τρ ελ α ίο υ χ ω ρ η τ ικ ό τη τα ς 378.000.000 λ ίτρ ω ν κα ι τ ο υ ς κρ ίσ ιμ ο υ ς υ δ α το φ ρ ά κ τ ε ς . Μ έσ α σε λ ίγ ε ς ώρ ε ς οι α μ υ ν ό μ εν ο ι ε ίχα ν κ ερ α υ ν ο β ο λ η - θ ε ί από α υ τή τη ν α ιφ ν ιδ ια σ τική κίνησ η και 6.000 Γερμα νο ί α ιχ μ ά λω το ι κ λ ε ίσ τη κα ν προσω ρινά σ το ν Ζ ω ο λο γ ικό Κήπο τ η ς π όλης! Σ χ εδ ό ν α μέσ ω ς έφ θ α σ ε σ την π όλη η 1572 Ο μάδα Ε κκα θ ά ρ ισ η ς Λ ιμ έ νων το υ Β α σ ιλικού Ν α υ τικού .
Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν ο μ ο λό γ η σ ε α ρ γ ό τ ε ρα: «Δ εν φ ο β ό μ ο υ ν ό τ ι η Α μ β έρ σ α μπ ορ ού σ ε να κ α τα λ η φ θ ε ί, δ ιό τ ι α π είχε τό σ ο πολύ από τη γρ α μ μ ή το υ μ ετώ π ο υ ... Ο λ ό γο ς τη ς π τώ σης τη ς ή τα ν η α δυνα μ ία τ η ς α ν ώ τα τη ς δ ιο ίκη σ ή ς μας να α ν τιλ η - φ θ ε ί σε πόσο ά σ χημη κα τά σ τα σ η ε ίχ ε π ε ρ ιέ λ θ ε ι η 5η Σ τρ α τ ιά Π ά ντσ ερ . Α ντί γ ια μία σ τρα τιά , σ το α ρ ισ τερ ό μου π λ ευ ρό υ π ήρχε ένα χάσμα. Οι δ ικ έ ς μου δ υ ν ά μ ε ις δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά ισ χυ ρές , ο ύ τ ε α ρ κ ε τά ε υ κ ίν η τ ε ς γ ια να μ π ο ρ έσ ο υ μ ε να ε π έ μ β ο υ μ ε εγκ α ίρ ω ς σ τη ν Α μ β έρ σ α και να τη ν κρ α τή σ ο υ μ ε . Δ εχό μ α σ τα ν σ υ νέ χ εια επ ιθ έσ ε ις από φ ά λ α γ γ ες τ ε θ ω ρ α κ ισ μένω ν». Τόσο το π ροσω πικό όσο και τα ο χ ή μ α τα τη ς 11ης Τ 0 Μ ή τα ν κ α τα π ο ν η μένα , α λλά όχι ε ξα ν τλ η μ έν α . Ο Ρ όμπ ερ τς , που δ εν ε ίχ ε σ υμπ ληρώ σ ει τα 40 το υ χρ όν ια , ε π έ μ ε ν ε πως έπ ρ επ ε να το υ δ ο θ ε ί η ά δ ε ια να δ ια β ε ί α μέσ ω ς τη δ ιώ ρ υ γα το υ Α λ β έ ρ το υ η οποία ε κ τ ε ίν ε τ α ι από το ν Σ κά λδ η , π ερ νά β ό ρ ε ια τ η ς Α μ β έρ σας και κ α τα λ ή γ ε ι σ το ν π ο τα μ ό Μ εύσ η.
Ο μω ς ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ το υ έ σ τε ιλ ε α υ σ τη ρ ή δ ια τα γή να δ ια κ ό ψ ει τ η ν π ρ ο έλ α σή το υ . Ο Ρ ό μ π ερ τς έγρ α ψ ε α ρ γό τερ α : «Η α π οτυ χ ία το υ Μ ό ντυ σ τη ν Α μβ έρσ α , α π ο τε λ ε ί άλλη μια α π ό δ ε ιξη το υ πόσο δ ια τα κ τ ικ ό ς ή τα ν σ το να α ρ π ά ξει τ ις ε υ κα ιρ ίες . Οι σ κ έψ ε ις το υ Χ ό ρ ο κ ς κα ι το υ Μ ό ντυ σ τις 4 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ή τα ν εσ τ ια σ μ έν ες α ν α το λ ικ ά , π ρος τ ο ν Ρήνο, ενώ έπ ρ επ ε να κ ο ιτά ξο υ ν π ρώ τα δ υ τικά , στη νήσ ο Β α λ χ έρ εν ... Δ υσ τυχώ ς δ ε ν ε κ τ ίμ η σα σωστά τη σημασία τω ν μαχώ ν στη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ κα ι δ ε ν γνώ ρ ιζα πως ο ι Γερμ α νο ί κ α θ υ σ τέρ η σ α ν 12 ο λό κ λ η ρ ε ς ώ ρ ες να α ν α τ ιν ά ξο υ ν μία ζω τική γ έφ υ ρ α σ το Μ έρ κ σ εμ . Αν ε ίχα ε ν η μ ε ρ ω θ ε ί εγκ α ίρ ω ς , θ α είχα δ ια β ε ί τη δ ιώ ρυγα α ν α το λ ικ ά τη ς Α μ β έρ σ α ς μ ε ά ρ μ α τα και θ α ε ίχα α π ο κ ό ψ ει τ ο ν δ ρ ό μ ο τω ν Γερμ α νώ ν π ρος το Μ π έβ ελ α ν τ κα ι το Β α λχ έ ρεν. Σ ε ε κ ε ίν η τη φάση τα καύσ ιμα έ φ θ α ν α ν κα νο ν ικά ως ε μ ά ς μ ε φ ο ρ τη γ ά και ε ξο ικ ο ν ο μ ο ύ σ α μ ε χώ ρο σ τα ο χή μ α τα λόγω τ η ς μ ε ιω μ έ ν η ς κα τα νά λω σ ης πυ- ρομαχικώ ν. Είχα α ρ κ ε τά καύσ ιμα γ ια να σ υνεχ ίσ ω τη ν π ροέλα σ ή μου».
Τα σ υμμα χ ικά α ν α κ ο ιν ω θ έν τα τη ς π ερ ιό δ ο υ έδ ιν α ν τη ν ψ ευ δ ή εντύπ ω σ η ό τ ι ο λό κ λ η ρ ο το λ ιμ ά ν ι τη ς Α μ β έρ σ α ς , τ ο μ εγ α λ ύ τε ρ ο ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χή σε τ ό σο μ ικρή απ όσταση από τη Γερμανία , β ρ ισ κ ό τα ν σ τα θ ερ ά υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν κα ι κα να δ ικώ ν σ τρ α τε υ μ ά των. Σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τη τα ό μ ω ς σι π ε
Ενας Γερμανός σ τρ α τιώ τη ς ε ισ έρ χ ετα ι σε κλουβ ί το υ Ζω ολογικού Κήπου τη ς Α μβέρσας όπου κ ρ α το ύ ν τα ι και άλλο ι σ υνά δελφ ο ί του , μ ε τα ξύ αυτώ ν και ένας άνδρας του Ν αυτικο ύ (με τη σκούρα σ τολή). Μ ε α υ τό ν τον ιδ ιόμ ορφ ο τρόπο μ ετα χ ε ιρ ίσ τη κ α ν οι Σύμμα χο ι τους αιχμαλώ τους το υ ς κατά τ ις π ρώ τες η μ έρ ες μ ε τά την α π ελευ θέρ ω σ η της πόλης, τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1944.
36
Οι σοβαρές δια φ ο ρ ές σ τις σ τρ α τη γ ικ ές α ντιλή ψ εις μ ε τα ξύ του Μ ο ντγ κ ό μ ερ υ (α ρ ισ τερ ά ) και του Α ϊζενχά ουερ , ε ίχαν ένα μ ερ ίδ ιο σ τη συμμαχική κρίση αδρά νειας που σ ημειώ θηκε
σ τις α ρχές Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1944. Ο ταν επ ιτεύ χ θ η κ ε τελ ικ ά κάποιος συμβιβασμός, ή τα ν προς λ ά θ ο ς κ α τεύ θυ ν σ η και α ν τ ί για το άνο ιγμα τη ς Α μβέρσας έδω σε π ρ ο τερ α ιό τη τα στην
κατάληψ η των γεφυρώ ν επ ί το υ Ρήνου (επ ιχείρηση « M arket Garden»).
ρ ισ σ ό τερ ες λ ιμ ε ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις β ρ ίσ κ ο ν τα ν β ό ρ ε ια τη ς δ ιώ ρ υγα ς το υ Α λ β έρ το υ , σ υνεπ ώ ς π α ρ έμ ενα ν σε γ ε ρ μα νικά χ έρ ια . Ε π ιπ λέον όσο ο ε χ θ ρ ό ς δ ια τη ρ ο ύ σ ε τ ο ν έ λ ε γ χ ο το υ Β α λ χ έρ εν και το υ Μ π έβ ελ α ν τ , κ ά θ ε π ροσ έγγισ η σ το λ ιμ ά ν ι κ α θ ίσ τα το α π α γο ρ ευ τικ ή κα ι η κα το χ ή το υ από το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς δ εν ε ίχ ε κα νένα α ντίκρ ισ μ α . Ο α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς Μ π ράιαν Χ ό ρ ο κς , που δ ιο ικο ύ σ ε τ ό τ ε το XXX Σώ μα Σ τρ α το ύ (σ το οπ οίο αν ή κ ε κα ι η 11η ΤΘ Μ ), π α ρ α δ έχ θ η κ ε α ρ γ ό τ ε ρ α πως ο Ρ όμ π ερ τς δ ιέ θ ε τ ε α κό μ η καύσ ιμα α ρ κ ε τά να κ ινή σ ο υ ν το σ ύνολο τη ς μ ερ α ρ χ ία ς το υ γ ια ά λλα 160 χλμ . α λ λά η δ ιακοπ ή τη ς π ρ ο έλα σ ή ς το υ ο φ ε ι- λ ό τα ν σε σ χ ε τ ικ έ ς δ ια τα γ έ ς που έλ α β ε . Αντί να α π ο κό ψ ει ά μεσ α τ ο ν ισθμό το υ Μ π έβ ελ α ν τ μ ε μια κ ά θ ε τη κίνησ η στη βάση το υ , ο Ρ ό μ π ερ τς π α ρ έμ ε ιν ε α δ ρ α ν ή ς νο τίω ς τ η ς δ ιώ ρυγα ς το υ Α λ β έ ρ το υ , χ ά ν ο ν τα ς π ο λ ύ τ ιμ ο χρόνο .
Ε κε ίνη τη σ τιγμ ή οι Β ρ ε τα ν ο ί δ ιέ - π ρα ξα ν ένα από τα πιο σ οβαρά και ε γ κ λ η μ α τ ικ ά σ φ ά λμ α τα που έγ ιν α ν κα τά τη δ ιά ρ κε ια τη ς ε κ σ τρ α τε ία ς . Δ ε ν μπόρ εσ α ν να α ν τ ιλ η φ θ ο ύ ν ε κ ε ίν ο που γνώ ριζαν καλά σι Γερμανοί, ό τ ι η Α μ β έρ σ α δ εν χ ρ η σ ίμ ευ σ ε σε τ ίπ ο τα όσο ο ι Σ ύ μ μ α χοι δ ε ν ή λ ε γ χ α ν τ ις π ροσ β ά σ εις π ρος α υ τή . Ο ντω ς, κα νένα π λοίο δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σε να δ ια νύ σ ει 64 χλμ . π λ έ ο ν τα ς π α ρά λλ η λα σε μία α κ τή ο χυ ρ ω μ έν η μ ε π υρ ο βόλα και να ρ κοπ έδ ια . Η RAF ε ίχ ε π ρ ο ε ιδ οπ ο ιήσ ει ε π α ν ε ιλ η μ μ έν α το SHAEF και τη ν 21η Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν ό τ ι γ ια να μπορ έσ ει να λ ε ιτο υ ρ γ ή σ ε ι το λ ιμά ν ι, έπ ρ επ ε να ε ξα σ φ α λ ισ το ύ ν π ρώ τα ο ι ό χ θ ε ς το υ π ο τα μ ό κ ο λπ ο υ σ το ν Σ κά λδ η . Μ ία η μ έρ α πριν από τ η ν ά φ ιξη τη ς 11ης ΤΘ Μ σ την Α μβ έρσ α , ο να ύα ρ χος σ ερ Μ π έρ τρ α μ Ράμσεϊ ε ίχ ε σ τε ίλ ε ι σ το SHAEF ένα έ γ γρα φ ο που έ λ ε γ ε : «Τόσο η Α μβ έρ σ α , όσο και το Ρ ό τερ ν τα μ μ π ορ ούν ε ύ κ ο λ α να ν α ρ κ ο θ ε τ η θ ο ύ ν κα ι να α π οκλεισ τού ν. Αν ο ε χ θ ρ ό ς επ ιτύ χ ε ι κά τι τ έ το ιο , ε ίνα ι άγνω σ το π όσ ος χ ρ ό ν ο ς θ α χ ρ ε ια σ τε ί γ ια να α ν ο ίξο υ ν α υ τά τα λ ιμά νια . Ε π ομένω ς γ ια να λ ε ιτο υ ρ γ ή σ ε ι ο π ο τά μ ιο ς δ ία υ λος , είνα ι α νά γκη να ε ξο υ δ ε τ ε ρ ω θ ο ύ ν π ρώ τα οι π α ρ ό χ θ ιες π υρ ο β ο λα ρ χ ίες» .
ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΗΗ εμ φ ά ν ισ η τη ς 11ης ΤΘ Μ σ την
Α μ β έρ σ α ε ίχ ε α ιφ ν ιδ ιά σ ει α π ό λυ τα τη γ ερ μ α ν ικ ή α νώ τα τη δ ιο ίκη σ η . Ο φ ρ ο ύ ρα ρχος τη ς π όλης, υ π ο σ τρ ά τη γο ς κό μ ης Σ τό λ μ π ερ γ κ -τσ ο υ -Σ τό λ μ π ε ρ γ κ , ο μ ο λό γη σ ε σ το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς που τ ο ν συ- ν έλ α β α ν ό τ ι δ ε ν π ερ ίμ εν ε τη ν ά φ ιξή το υ ς ε κ ε ί παρά α ρ κ ε τ έ ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ρα. Αν κα ι δ ιέ θ ε τ ε τ η ν 136 Μ ερ α ρ χ ία Π ε ζ ικο ύ κα ι ένα ν ικανό α ρ ιθ μ ό α ν τ ια ερ ο π ορ ικώ ν π υ ρ οβ ό λω ν τω ν 88 mm, δ εν μπ ό ρ εσ ε να π ρ ο β ά λε ι ο υσ ια σ τική α ν τ ίσταση. Από το μα κρ ινό σ τρ α τη γ ε ίο το υ
σ το Ρ ά σ τενμ π ο υ ρ γκ τη ς α ν α το λ ικ ή ς Πρωσίας, ο Χ ίτλ ερ μ π ορ ούσ ε να α ν τιλ η - φ θ ε ί μ ε μια απλή μ α τιά σ τον χ ά ρ τη πως ε ίχ ε α ν ο ίξε ι ένα τε ρ ά σ τ ιο ρ ήγμ α στο γ ερ μ α ν ικ ό μ έτω π ο σ τις Κάτω Χ ώ ρες, το οπ οίο ε κ τ ε ιν ό τα ν σε μ ή κ ο ς 110 χλμ . από τ η ν Α μ β έρ σ α μ έχ ρ ι το Μ ά α σ τρ ιχτ . Η π ό ρ τα ε ισ ό δ ο υ στη δ υ τ ικ ή Γερμανία ή τα ν ο ρ θ ά ν ο ιχ τη κα ι ο φ ύ ρ ερ δ ιέ τ α ξ ε α μέσ ω ς ένα ν από τ ο υ ς κ α λ ύ τερ ο υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ , τ ο ν φ η μ ισ μ έν ο δ ιο ικ η τή τω ν α λεξ ιπ τω τισ τώ ν , α ν τιπ τέρ α ρ χ ο Κ ο ύ ρ τ Σ τ ο ύ ν τ ε ν τ , να κ λ ε ίσ ε ι ά μεσ α α υ τό το ρήγμα .
Ο Γερ μ α ν ικό ς Σ τρ α τό ς ά ρχισ ε να συν έ ρ χ ε τα ι από το σ οκ το υ α ιφ ν ιδ ια σ μο ύ και σε σ υνδ υα σ μό μ ε τα α υ σ τη ρ ά μ έ τρ α που έ λ α β ε ο Χ ίτλ ερ (δ ια τά ζο ν τα ς το ν επ ί τό π ο υ τυ φ ε κ ισ μ ό κ ά θ ε λ ιπ ο τά κτη ),
ά ρχισ ε να ο χ υ ρ ώ ν ετα ι κα τά μ ή κ ο ς τη ς β ό ρ ε ια ς ό χ θ η ς τ η ς δ ιώ ρ υγα ς το υ Α λ β έ ρ το υ , αν κα ι η π λε ιο ψ η φ ία τω ν α νδρώ ν το υ σε α υ τό ν το ν τ ο μ έ α ή τα ν πρώη ν τρ α υ μ α τ ίε ς κα ι α ν α ρ ρ ω ν ύ ο ν τες α σ θ ε ν ε ίς το υ Α να το λ ικο ύ Μ ετώ π ο υ . Τη δ ε ύ τ ε ρ η εβ δ ο μ ά δ α το υ Σ ε π τε μ β ρ ίο υ η κρίση ε ίχ ε π λέο ν π α ρ έ λ θ ε ι γ ια τ ο υ ς Γερ μ α νο ύς. Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ ε τ έ φ ε ρ ε από τη β ό ρ ε ια Ο λλα νδ ία τη ν 719 Μ ερα ρ χ ία Π εζ ικο ύ κα ι τ η ς α ν έ θ εσ ε να κα λύ ψ ει τη ν π ερ ιο χή μ ε τα ξ ύ Μ π ρυζ κα ι Γάνδης κα ι τη β ό ρ ε ια π λευ ρ ά τ η ς Α μβ έρ σ α ς .
Σ τις π ρ ο φ υ λ α κ ές τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν , σ τις ο π ο ίες α ν ή κ ε και η ΤΘ Μ Φ ρουρώ ν, υπ ήρχε «μια απαίσια υποψία ό τ ι το π ά ρτυ ε ίχ ε τελ ε ιώ σ ε ι» , όπω ς έ γ ρ α φ ε έν α ς α ξ ιω μ α τικ ό ς τη ς . Οι α π ώ λειε ς άρχισ αν ξα φ ν ικ ά να α υ ξά ν ο ν τα ι κα ι ο
37
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Ε π ιχειρήσεις για την α π ελ ευ θέρ ω σ η τη ς Α μβέρσας και τη ς ν ο τιο δ υ τική ς Ο λλανδίας.
Ο ταν οι Σύμμ α χο ι α ντελ ή φ θ η σ α ν , έσ τω και αργά , τη σημασία το υ Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ και της νήσου Β α λ χέρ εν για τον έλ εγ χ ο το υ Σκά λδ η και των προσβάσεω ν στην Α μβέρσα, ενήργησαν μ ε α ρ κ ε τέ ς μ ερ α ρ χ ίες (κυρίω ς κα να δ ικές ) π ροκειμένου να ολοκληρώ σουν την κα τα σ τρ ο φ ή των γερμανικώ ν δυνάμεω ν σ την ευ α ίσ θ η τη α υ τή π εριοχή. Ομως οι α π ώ λειες σε χρόνο κα ι σε ανθρώ π ινες ζωές υπ ήρξαν μ εγ ά λ ες .
Ρ ό μ π ερ τς έ λ α β ε δ ια τα γή να σ τρ α φ ε ί όχι π ρος τη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ α λλά ανα το λ ικά , π ρος τη ν Ο λλα νδ ία . Α υ τό σή- μ α ινε πως δ εν υ π ήρχε πια καμ ία σ κέψ η γ ια επ α νά ληψ η τη ς π ρ ο έλα σ η ς π ρος βορρά . Ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια επ ιχειρη σ ια κό σ φ ά λμα εξίσ ο υ σ η μ α ν τικ ό μ ε τη μη ο λ ο κλήρω ση τ η ς κα τά λ η ψ η ς τη ς Α μ β έρ σ α ς , α φ ού ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ φ ο ν Τ σ ά νγκεν α φ ή ν ο ν τα ν να δ ια φ ύ γ ο υ ν α ν ε ν ό χ λ η τε ς β ό ρ ε ια τω ν εκ β ο λ ώ ν το υ Σ κά λδ η , κά τι που έ μ ε λ λ ε να έ χ ε ι α ρ γ ό τε ρ α ο λ έ θ ρ ιε ς σ υ ν έπ ε ιε ς γ ια τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς κα τά τη μάχη το υ Α ρ νεμ . Η απ ώ λεια τη ς Α μ β έ ρ σας, από όπου θ α μ π ο ρο ύσ ε να π ρ ο β λ η θ ε ί ε ξα ιρ ε τ ικ ά ισχυρή άμυνα , ε ίχ ε κ λ ο ν ίσ ει α ρχικά το ν φ ο ν Τ σ ά νγκεν , ο ο π ο ίο ς κ α τα δ ιω κ ό τα ν από τ η ν 1η Κ αναδική Σ τρ α τ ιά το υ α ν τ ισ τρ α τή γ ο υ Χ ένρ υ Κ ρή- ραρ. Ο Χ ίτλ ερ ζ η το ύ σ ε π λέο ν από α υ τό ν να κρ α τή σ ε ι τ ις θ έ σ ε ις το υ μ ε κ ά θ ε θ υ σία, α φ ού η μ ο να δ ικ ή ο δ ό ς α ν εφ ο δ ια σμού τω ν δ υ νά μ εω ν που ή λ ε γ χ α ν τ ο ν Δ υ τ ικ ό Σ κά λδ η π ερ νο ύ σ ε από τ ο Βαίν- σ ν τρ εχ τ .
Ο ,τι α κ ο λ ο ύ θ η σ ε , α π ο τέ λ εσ ε μ ία α
κό μ η α π ό δ ε ιξη τ η ς ικ α ν ό τη τα ς το υ Γερ μ α ν ικού Σ τρ α το ύ να α υ το σ χ εδ ιά ζε ι υπό σ υ ν θ ή κ ε ς μ εγ ά λ η ς π ίεσ ης. Ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ η ς 15ης Σ τρ α τ ιά ς που ε ίχα ν υπ οχω ρήσ ει σ τις α ρ χές Σ ε π τε μ β ρ ίο υ , ή τα ν π ιε σ μ έ ν ε ς σ το ν θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ εν ς και μ ό νη ο δ ό ς δ ια φ υ γ ή ς τ ο υ ς ή τα ν η δ ιά β α ση το υ Σ κά λδ η , η απ οβίβαση σ τη νήσ ο Β α λ χ έρ εν κα ι μ ε τά η π ορ εία α να το λ ικ ά μέσω το υ ισ θ μού το υ Μ π έβ ελ α ν τ . Υ π εύ θ υ ν ο ς γι' α υ τή τη ν πολύ επ ικ ίν δ υ νη επ ιχείρ ησ η ή τα ν ο υ π ο σ τρ ά τη γο ς Ο ϊγκεν - Φ έλ ιξ Σ βά λμ π ε, που ε ίχ ε σ τη δ ιά θ εσ ή το υ δ ύο μ εγ ά λ α ο λλ α ν δ ικ ά πλοία, τ ρ ε ις μ εγ ά λ ες φ ο ρ τη γ ίδ ε ς (κ α θ εμ ία από τ ις ο π ο ίες χω ρ ο ύσ ε 18 ο χή μ α τα ) κα ι 16 μ ικ ρ ό τερ α π λο ιάρια χ ω ρ η τ ικ ό τη τα ς 250 α νδρ ώ ν τ ο κα θ ένα . Μ ε α υ τά τα π ερ ιο ρ ισ μένα π λω τά μέσ α κα ι κ ιν ο ύ μ ε ν ο ς κα τά τη ν ύ κ τα γ ια να α π ο φ ύ γ ε ι τα π υρά τη ς σ υ μ μ α χ ική ς α ερ ο π ο ρ ία ς , ο Σ β ά λμ π ε ά ρ χ ισ ε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι τα σ τρ α τεύ μ α τα που ε ίχα ν π α γ ιδ ε υ τε ί σ τον θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ εν ς (α να το λ ικά το υ Ζ εεμ π ρ ο ύ - γ κ ε ) σ τη ν α π έν α ν τι ό χ θ η το υ Φ λούσ ινγκ .
Ε π ρ ό κειτο γ ια μια μ ικ ρ ο γρ α φ ία τη ς
εκ κ έν ω σ η ς τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς , η οποία δ ιε ξή χ θ η μ ά λισ τα κά τω από τη ν α π όλυ τη α ερ ο π ο ρ ική κα ι ν α υ τ ικ ή κυ ρ ια ρχ ία τω ν Συμμάχω ν. Ο λ ες ο ι κ ιν ή σ ε ις τω ν Γερμανώ ν ε ίχα ν γ νω σ το π ο ιη θ ε ί στο SHAEF και σ τη ν 21η Ο μά δα Σ τρ α τιώ ν , κ α ν ένα ς ό μω ς δ ε ν έπ ρ α ξε τ ίπ ο τα γ ια να α π ο κ λ ε ισ τε ί ο Σ κά λ δ η ς . Η π ερ ιο χή ή τα ν π υκνά ν α ρ κ ο θ ε τ η μ έ ν η από χ ρ ό ν ια κι έ τσ ι το σ υμ μ α χ ικό ν α υ τ ικ ό δ ε ν μπ ο ρο ύσ ε να ε π έ μ β ε ι από τη Β ό ρ ε ια θάλασ σ α. Η 84η Α ερ ο π ο ρ ική Ο μά δα τ η ς RAF π ρο σ έβ α λ ε επ α ν ε ιλ η μ μ έν α τα σ κάφ η μ ε τα ο ποία π ερ νο ύ σ ε ο ε χ θ ρ ό ς το π ο τά μ ι και β ύ θ ισ ε μ ά λισ τα μ ερ ικ ά από α υ τά , ω σ τό σο ο ι Γερ μα νο ί ή τα ν π ρ α κ τικά α ν εν ό χ λ η το ι κα τά τ ις ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ώ ρ ες , τ ις ο π ο ίες κα ι α ξιο π ο ίη σ α ν άρισ τα. Τελικά ο Σ β ά λ μπ ε κ α τό ρ θ ω σ ε μέσ α σε 16 η μ έ ρ ε ς να απ εγκλω β ίσ ε ι τα υ π ο λε ίμ μ α τα ε ν ν έ α μ ε ραρχιώ ν (τη 17η Μ ερ α ρ χ ία τ η ς Luftwaffe κα ι τ ις 59η, 70ή, 245, 331, 344, 346, 711 κα ι 712 Μ ε ρ α ρ χ ίε ς Π εζικο ύ ), σ υνολικά65.000 ά ν δ ρ ες , 225 π υ ρ ο β ό λα , 750 φ ο ρ τη γ ά κα ι 1.000 άλογα , δ υ ν ά μ ε ις που ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ π ο ρο ύσ ε π λέο ν να χ ρ η σ ιμο π ο ιή σ ει γ ια να α π ο κ α τα σ τή σ ε ι τη σ υνοχή το υ γ ερ μ α ν ικ ο ύ μ ετώ π ου στη Δύση. «Ετσ ι ο ι Γερμανοί, χρη σ ιμ οπ ο ιώ ν τα ς α κ ά το υ ς κα ι π ο ρ θ μ εία , ο λο κλή ρ ω σαν μια επ ιχείρη σ η τό σ ο σ η μ α ν τική όσο και η αποχώ ρησή τ ο υ ς π ριν από ένα ν
38
Σχεδ
ίαση
χά
ρτη:
Αγγ
ελικ
ή Λα
μπρο
πούλ
ου/Ε
κδόσ
εις
ΠΕΡΙ
ΣΚΟΠ
ΙΟ
2007
χ ρ ό νο από τη Σ ικ ελ ία μέσ ω τω ν σ τενώ ν τη ς Μ εσ σ ή νη ς κα ι μά λισ τα μ ε τ ο ν ίδ ιο α ρ ισ το τεχ ν ικ ό τρ ό π ο που ε ίχα ν ο λ ο κ λ η ρώ σει κι ε κ ε ίν η » , α ν α φ έ ρ ε ι ο ισ το ρ ικό ς Μ α ξ Χ έ ισ τ ιν γ κ ς . Πίσω το υ , σ το ν θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ ενς , ο Σ β ά λμ π ε ά φ η σ ε μία μόνο μερ α ρχ ία , μ ε σκοπό να κ α θ υ σ τε ρ ή σει τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς όσο το δ υ ν α τό ν π ε ρ ισ σ ότερ ο .
Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΡΓΕΙ ΝΑ ΑΦΥΠΝΙΣΤΕΙ
Ο Χ ό ρ ο κ ς π α ρ α δ έχ θ η κ ε α ρ γό τερ α : "Αν ε ίχα δ ια τ ά ξε ι τ ο ν Ρ ό μ π ερ τς να δ ια β ε ί τη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ και να π ροχω ρ ήσ ει μ όνο κα τά 24 χλμ . μ έχ ρ ι το Βαίν- σ ν τρ εχ τ , θ α ε ίχ α μ ε α π οκ όψ ει τ ο ν ισθμό το υ Μ π έβ ελ α ν τ» . Ενας α ξ ιω μ α τικ ό ς τη ς ΤΘ Μ Φ ρουρώ ν π α ρ α τή ρ η σ ε μ ε π ικρία πως ο Π ά ττο ν θ α τ ο ε ίχ ε π ρ ά ξε ι σ ίγουρα. Η ε υ θ ύ ν η β α ρ ύ ν ε ι βασ ικά τ ο ν Α ϊζενχά - ο υ ερ , τ ο ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ και π ιθανώ ς τ ο ν Ν τέμ π σ εϋ . Σ ε ε κ ε ίν ο το σ η μ ε ίο το υ π ο λ έμ ο υ ο ι π ά ν τες μ π ορούσ α ν να α να γνω ρ ίσ ο υν πόση σημασία ε ίχ ε η τ α χ ύ τη τα γ ια τη ν α π οφ ασ ισ τική κάμψ η τω ν Γερ μανών. Ω σ τόσ ο κα νένα ς τ ο υ ς δ ε ν έπ ρα- ξ ε το π α ρα μ ικρό γ ια να α φ υπ νίσ ει το υ ς κ α τα π ο ν η μ έν ο υ ς σ τρ α τ ιώ τε ς το υ Ρόμ π ερ τς .
Την π ερ ίο δ ο που χ α ν ό τα ν η σπάνια ευ κα ιρ ία σ τη ν Α μβ έρ σ α , το σ τρ α τη γ ε ίο τ η ς Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Ε κ σ τρ α τε υ τ ικ ή ς Δύνα-
Β ρ ετα ν ο ί κομάντος σε απ οβατική ά κα το αναχω ρούν από το Μ π ρ έσ κενς για το
Φλούσινγκ.
μ η ς (SHAEF) ε γ κ α θ ίσ τα το μ ε τυ μ π α ν ο κ ρ ο υ σ ίες σ το Παρίσι κα ι α π ολά μ βα νε το μ εγ α λ ε ιώ δ ε ς π ερ ιβ ά λ λο ν τω ν Β ερ σ α λ λιών. Τ ην 1η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1944 ο σ τρ α τη γ ό ς Ν το υ ά ιτ Α ϊζεν χ ά ο υ ερ α ν έλ α β ε επ ιπ λέον , ε κ τ ό ς τω ν κ α θ η κ ό ν τω ν το υ Ανώτα το υ Δ ιο ικ η τή τω ν Σ υ μμ α χ ικώ ν Δ υνά μεω ν, κα ι ε κ ε ίν α το υ επ ικ εφ α λ ή ς τω ν Χ ερσ α ίω ν Δ υ νά μ εω ν , ενώ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ, που έχα σ ε α υ τό το αξίω μα, απ οζη μ ιώ θ η κ ε από το ν Τσώ ρτσιλ μ ε τη ν π ροα
γω γή το υ σ το ν β α θ μ ό το υ σ τρ α τά ρ χη . Από τη σ τιγμ ή ε κ ε ίν η ά ρ χ ιζε η πιο π αράξ ε ν η κα ι δ ύ σ κο λη π ερ ίο δ ο ς τη ς σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς το υ Α ϊζεν χ ά ο υ ερ , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε υπό τ ις δ ια τα γ έ ς το υ δ ύ ο από το υ ς πιο ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο υ ς κα ι α π α ιτη τ ικ ο ύ ς σ τρ α τη γο ύ ς : τ ο ν Π ά ττο ν κα ι τ ο ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ . Α μ φ ό τε ρ ο ι χ α ρ α κ τη ρ ίζο ν τα ν από υπ έρ μ ε τρ η φ ιλ ο δ ο ξ ία κα ι υ π ερ εκ τίμ η σ η τω ν δ υ ν α το τή τω ν τ ο υ ς κα ι ή τα ν απ οφ ασισ μ ένο ι να κ ερ δ ίσ ο υ ν τ ο ν π ό λ εμ ο ο κα θ έ ν α ς μ ε το ν δ ικ ό το υ τρ ό π ο , α κό μ η κι αν α υ τό σ ήμ α ινε τ η ν π λήρη σ τέρ η σ η ε φ ο δ ίω ν από τ ο ν άλλον.
Η σ υμμα χ ική δ ιο ίκη σ η κ υ ρ ια ρ χ ε ίτο σ τις α ρ χές Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1944 από μια α δ ικ α ιο λ ό γ η τη ε υ φ ο ρ ία κα ι τ η ν π επ ο ίθ η ση πως το τ έ λ ο ς το υ π ο λ έμ ο υ ή τα ν ζή τη μ α λ ίγω ν εβδομά δω ν. Α μέσ ω ς μ ε τά τ η ν α π ελ ευ θ έρ ω σ η το υ Π αρισ ιού ο δ ιε υ θ υ ν τ ή ς ε π ιμ ε λ η τε ία ς το υ SHAEF, α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς Λη, ε ίχ ε μ ε τ α φ έ ρ ε ι σ τη γ α λ λ ικ ή π ρ ω τεύ ο υ σ α 8.000 α ξ ιω μ α τικ ο ύ ς κα ι 21.000 σ τρ α τ ιώ τες , ο ι οπ ο ίο ι υ π η ρ ετο ύ σ α ν σ το ν τερ ά σ τ ιο κα ι δα ιδα λώ δ η δ ιο ικ η τ ικ ό μηχανισ μό. Ε π ιπ λέον ο Λη ρ ύ θ μισ ε να μ ε τα φ ε ρ θ ο ύ ν ε κ ε ί μ εγ ά λ ο ι α ρ ιθ μο ί π ρ ο κα τα σ κευ α σ μ ένω ν κ α τα λ υ μ ά τω ν , γ ια να δ ια μ ε ίν ο υ ν μ ε σ χ ετική άνεση ο ι α ξ ιω μ α τικ ο ί κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ ε- π ερ χό μ εν ο υ χειμώ να . Ο λ ό γ ο ς γ ια τ ο ν ο π οίο ο Α ϊζ εν χ ά ο υ ερ α ν έ χ θ η κ ε τ έ το ιο υ ε ίδ ο υ ς ε π ιδ ε ικ τ ικ έ ς σ π α τά λες π α ρ α μ έ ν ε ι ά γνω σ τος. Γ εγονός ε ίν α ι ό τ ι δ εν απο- μ ά κ ρ υ ν ε τ ο ν Λ η από τη θ έσ η το υ κα ι ίσως δ ε ν α ν τε λ ή φ θ η εγκ α ίρ ω ς πόσο ζω-
·■ , ' ν - < ·
Ενας π ύραυλος ν 2 π ρ ο κ α λ ε ί νέα Θ ύματα κα ι ζη μ ιές στην Α μβέρσα 2 7 Ν οεμ β ρ ίο υ 1944. ί
Η ΑΜΒΕΡΣΑ ΣΦΥΡ0Κ0ΠΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ «ΟΠΛΑ ΕΚΔΙΚΗΣΗΣ»Από τη στιγμή που έπεσε στα χέρια των Συμμάχων, η Αμβέρσα αποτελούσε ένα μόνιμο “αγκάθι" στα πλευρά τη ς Γερμανίας. Αδυνατώ ντας να επανακτήσει τη ν πόλη, ο Χ ίτλερ επεδίω ξε να παρεμποδίσει σοβαρά ή να σταματήσει τη ροή εφοδίων μέσω του λιμανιού της. Το μόνο μέσο που είχε για να εφαρμόσει μια τέτο ια στρατηγική ήταν τα λεγάμενα «όπλα εκδίκησης»: οι ιπτάμενες βόμβες V1 και οι πύραυλοι V2. Η πρώτη προσβολή της Αμβέρσας με αυτά σημειώ θηκε στις 19 Οκτωβρίου 1944, όταν έπεσε ο πρώτος V2. Στις 23 του μήνα ακολούθησε η πρώτη V1. Από εκείνη τη στιγμή μέχρι τον Μάρτιο του 1945, οπότε σταμάτησαν οι πυραυλικές προσβολές, έ πεσαν στην πόλη και στο λιμάνι 1.214 πύραυλοι και ιπτάμενες βόμβες, που προκάλεσαν το ν θάνατο 3.000 ανθρώπων και το ν τραυματισμό τουλάχιστον 27.000 (οι περισσότεροι ανήκαν στον άμαχο πληθυσμό). Οι απώλειες στο στρατιωτικό προσωπικό των Συμμάχων ανήλθαν σε 703 αξιωματικούς και 12.170 στρατιώτες, οι μισοί από τους οποίους ήταν Καναδοί.Τον χειμώνα του 1944-45 η Αμβέρσα δέχθηκε περισσότερους πυραύλους V2 απ’ ότι το Λονδίνο. Δεχόταν κατά μέσο όρο τρ εις V2 τη ν ημέρα επί μήνες. Ο αριθμός των ιπτάμενων βομβών V1 κυμάνθ ηκε από τέσσερις ημερησίως τον Δ εκέμβριο και τον Ιανουάριο, ως 12 ημερησίως τον Φεβρουάριο. Από το σύνολο των πυραύλων 302 έπεσαν στο λιμάνι, βυθίζοντας δύο μεγάλα πλοία και 58 μικρότερα. Το χειρότερο πλήγμα σημειώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1944, όταν ένας πύραυλος κτύπησε έναν κινηματογράφο και σκότωσε 296 αδειούχους στρατιώτες και 271 πολίτες. Την εποχή εκείνη το αμερικανικό περιοδικό «Time» χαρακτήριζε την Αμβέρσα ως «Πόλη του Ξαφνικού Θανάτου».
Παρά το ν ζήλο που έδειχνε ο Χ ίτλερ για τη ν εξουδετέρω ση του λιμανιού τη ς Αμβέρσας, η Luftwaffe δεν μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Εκτός από το πλήθος των συμμαχικών καταδιωκτικών που επιχειρούσαν στο Βέλγιο, η Αμβέρσα προστατευόταν και από 22.000 Αμερικανούς στρατιώτες, που επάνδρωναν 336 βαρέα και 188 ελαφρά αντιαεροπορικά πυροβόλα, με τα οποία κατόρθωσαν να καταρρίψουν 2.394 πυραύλους V1 κατά τους π έντε μήνες των βομβαρδισμών.
39
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
Ο α ντισ τρ ά τη γ ο ς Ν τά ζερ π α ρ α δ ίδ ετα ι σ το Μ ίντελ μ π ο υ ρ γ κ στον τα γμ α τά ρ χη Τζόνστον του 2 /7 Τάγματος Π εζικο ύ , σ τις 6 Ν οεμ β ρ ίο υ 1944. Ο Ν τά ζερ ε ίχ ε τη συνολική ευ θ ύ νη της άμυνας του Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ.
τ ικ ή ς σ ημασ ίας θ έ μ α ή τα ν ο α ν εφ ο δ ια σ μό ς τω ν μάχιμω ν μονάδων.
Ε ξα ιτ ία ς τη ς α δ υ να μ ία ς π λή ρ ο υ ς ε κ μ ε τά λ λ ε υ σ η ς το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ κα ι τω ν υπόλοιπω ν λ ιμ ένω ν τη ς Μ ά γχης , ό λα τα ε φ ό δ ια που χ ρ ε ιά ζ ο ν τα ν οι σ υ μ μ α χ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις , ο ι ο π ο ίες ε κ ε ίν η τ η ν π ερ ίο δ ο α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από2.000.000 ά ν δ ρ ες κα ι 460.000 ο χή μ α τα κ ά θ ε τύ π ο υ , έπ ρ επ ε να φ θ ά ν ο υ ν από τ ις α κ τ έ ς απ όβασ ης στη Ν ορμα νδ ία . Για να α ν εφ ο δ ια σ το ύ ν οι α μ ερ ικ α ν ικ ο ί σ χημα τισ μ ο ί που ε ίχα ν π ροχω ρ ήσ ει σε α π όσ τα ση ε κ α το ν τά δ ω ν χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν από τ ις ακ τ έ ς , τ έ θ η κ ε σ τις 26 Α υγο ύ σ το υ σε λ ε ι το υ ρ γ ία μία αλυσ ίδα μ ετα φ ο ρ ώ ν η οποία α π ο τε λ ε ίτο από 6.000 φ ο ρ τη γ ά α υ το κ ίν η τα κα ι σ τελ εχ ω ν ό τα ν κα τά 75% από έγχ ρ ω μ ο υ ς σ τρ α τ ιώ τες , το π ερ ίφ η μ ο “ Red Ball Express». Μ ία π α ρό μο ια π ρο σ π άθεια («Red Lion Express») α ν ελ ή φ θ η γ ια το ν α νεφ ο δ ια σ μ ό τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , μ ε τα φ έρ ο - ν τα ς 500 t η μ ερ η σ ίω ς από τη Ν ορ μα νδ ία σ τις Κάτω Χ ώ ρες . Οπως ή τα ν α ν α π ό φ ευ κτο , τα ίδια τα φ ο ρ τη γ ά κα τα νά λω να ν ένα υπ ολογίσ ιμο μ έρ ο ς τω ν καυσ ίμω ν και τω ν α ν τα λ λ α κ τ ικ ώ ν που μ ε τέ φ ε ρ α ν , ενώ η ιδ ιό τυπ η μα ύρ η α γορ ά η οποία αν α π τύ χ θ η κ ε σ το υ ς κό λπ ο υ ς τω ν υ π η ρ ε σιών δ ιο ικ η τ ικ ή ς μ έρ ιμ ν α ς , σ υ νέβ α λε σ τη ν α π ώ λεια επ ιπ λέο ν π ο σ ο τή τω ν κα υ σίμων. Σ ύ μφ ω να μ ε υ π ο λο γ ισ μ ού ς το υ SHAEF, μία τυ π ική α μ ερ ικ α ν ικ ή μ ερ α ρ χία χ ρ ε ια ζό τα ν κα τά μέσ ο ό ρο 7 0 0 1 ε φ ο δίω ν τ η ν η μ έρ α ό τα ν π ο λ εμ ο ύ σ ε, ενώ η α ν τίσ το ιχ η γ ερ μ α ν ικ ή , που β α σ ιζό τα ν σε μ εγά λο α ρ ιθ μ ό αλόγω ν και δ ιέ θ ε τ ε πολύ λ ιγ ό τερ α μ η χ α ν ο κ ίν η τα μέσα, μ π ορούσ ε να επ ιβ ιώ σ ει μ ε 200 t η μερ η σ ίω ς .
Κ αθώ ς το μ έτω π ο α π ο μ α κρ υ νό τα ν π ρος τα α ν α το λ ικ ά κα ι τα β ό ρε ια , ο ι π ρο μ ή θ ε ιε ς τω ν Β ρ ετα ν ώ ν σ υνέχ ισ α ν να φ θ ά ν ο υ ν από τη ν Μ π αγιέ, σε απόσταση 640 χλμ ., ενώ ε κ ε ίν ε ς τω ν Γερμανώ ν δ εν ε ίχα ν να δ ια νύ σ ο υ ν π ερ ισ σ ό τερ α από 100 χλμ . ξ ε κ ιν ώ ν τα ς από τ η ν π ερ ιο χή το υ Ρούρ. Ο τε ρ ά σ τ ιο ς δ ιο ικ η τ ικ ό ς κ ό μ β ο ς το υ Π αρισ ιού κα τα νά λω νε το υ λ ά χ ισ το ν 2.400 t εφ ο δ ίω ν τ η ν η μ έρ α , χάρη σ τα μ έ τρ α το υ α ν τ ισ τρ ά τη γ ο υ Λη αλλά και ε ξα ιτ ία ς τω ν ανα γκώ ν σ υ ν τή ρ η σ η ς το υ άμαχου π λη θ υ σ μ ο ύ . Α κό μη και ό τα ν τ ο Χ ερ β ο ύ ρ γ ο ά ρχισ ε να α π ο δ ίδ ε ι σ τα τ έ λ η Σ επ τεμ β ρ ίο υ , η απόσταση που έ π ρεπ ε να κα λύ ψ ο υ ν τα φ ο ρ τη γ ά γ ια να φ θ ά σ ο υ ν μ έχ ρ ι τ ις α μ ερ ικ α ν ικ ές μ ερ α ρ χ ίε ς υ π ερ έβ α ιν ε τα 1.100 χλμ., κά τι που σ ήμ α ινε τα ξ ίδ ι 71 ω ρώ ν μόνο γ ια τη μ ε τάβασ η .
Ηδη από τα τ έ λ η Α υ γο ύσ το υ ο α σ κη τ ικ ό ς κα ι ισ χυρογνώ μω ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ β ρ ισ κ ό τα ν σ το π ρ ο ω θ η μ έν ο σ τρ α τη γ ε ίο το υ επ ί β ελγ ικο ύ εδ ά φ ο υ ς . Την η μ έ ρ α που α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ α ν οι Β ρ υ ξέ λ λ ε ς , έ σ τε ιλ ε σ τις μ ο ν ά δ ες τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν τ η ν ά κρ ω ς α π ό ρ ρ η τη Ο δη γία
Μ523, σ τη ν οποία δ ια τύ π ω νε τ η ν π ρ ό θ ε σή το υ να κ υ ρ ιε ύ σ ε ι το Ρούρ. Η π ρ ο έλ α ση α υ τή π ρος τ η ν α να το λή θ α ά ρ χ ιζε σ τις 6 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ . Η Ο δ η γία π ρ ο έβ λ ε - π ε μ ε α ρ κ ε τή δόση α ισ ιο δ ο ξία ς : «Οι σ υ μ μ α χ ικές σ τρ α τ ιέ ς θ α ε ισ έ λ θ ο υ ν σύν το μ α στη Γερμανία». Από α υ τό σ υ νά γετα ι ό τ ι ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε μ ε θ ύ σ ε ι από τη ν ελπ ίδ α τη ς γ ρ ή γ ο ρ η ς ν ίκ η ς κα ι δ εν α ν έμ εν ε να σ υ να ν τή σ ε ι σ οβα ρή α ν τ ίσ τα ση ε κ μ έρ ο υ ς το υ εχ θ ρ ο ύ . Την ίδια μ έρ α ο α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς σ ερ Μ ά ιλς Ν τέμ π σ εϋ , δ ιο ικ η τή ς τ η ς 2ης Β ρ ε τα ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς , σ υ ν α ν τή θ η κ ε μ ε τ ο ν υ π ο σ τρ ά τη γο Μ άξ- γ ο υ ελ Τ έηλορ , δ ιο ικ η τή τη ς α μ ερ ικ α ν ική ς 101 Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η ς Μ ερ α ρ χ ίας, μ ε α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ η ν κα τά λη ψ η μιας γ έφ υ ρ α ς πάνω σ το ν Ρήνο σ τη ν π ερ ιο χή το υ Α ρ νεμ , θ έ τ ο ν τ α ς μ ά λισ τα ως η μ ε ρ ο μηνία εκ δ ή λ ω σ η ς τη ς ε ν έ ρ γ ε ια ς τη ν 8η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ - ένα ν τ ε λ ε ίω ς μη ρ εα λ ισ τ ικό σ τόχο.
Σ τ ις 4 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ έ σ τε ιλ ε σ το ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ μία σ η μ α ν τική σ τρ α τη γ ικ ή σύνοψ η τ η ς κα τά σ τα σ ης, π ρ ο τε ίν ο ν τα ς μία π ρ α γμ α τικ ά ισχυρή ώθ ησ η π ρος το Β ερ ο λ ίν ο μ ε ό λ ε ς το υ ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις κα ι υ π ο σ τη ρ ίζο ν τα ς α υ τή τη ν άποψη μ ε το επ ιχ ε ίρ η μ α πως δ ε ν δ ιέ θ ε τα ν α ρ κ ε τά εφ ό δ ια γ ια δ ύ ο π α ρ ά λ λ η λ ες ισ χυ ρ ές ω θή σ εις . Η ώ θησ η που π ρ ό τε ι- ν ε ο "Μ ό ν τυ " θ α γ ιν ό τα ν β έβ α ια σ το ν δ ικό το υ το μ έ α , σ το ν β ο ρρ ά και από τα σ τρ α τεύ μ α τα τη ς 21ης Ο μά δ α ς Σ τρ α τιών. Α κό μ η και αν κάπ ο ιος π α ρ έβ λ επ ε τη ν υ π ερ φ ία λη στάση το υ Β ρ ε τα ν ο ύ σ τρ α τά ρ χη , που ζη το ύ σ ε έ ν α ν π ρ ο εξά ρ - χ ο ν τα ρόλο τη σ τιγμ ή που ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ δ ε ν α π ο τελο ύ σ α ν ο ύ τ ε το ένα τρ ίτ ο
το υ σ υνό λου τω ν σ υμμαχικώ ν, η κ α τά σταση τω ν α π ο θ εμ ά τω ν εφ ο δ ίω ν , μ ε τη ν Α μ β έρ σ α α κό μ η κλ ε ισ τή , ή τα ν απ αγορ ευ τ ικ ή γ ια τη ν α νάληψ η επ ιθ ε τ ικ ή ς π ρο ώ θ ησ ης α κό μ α και σε ένα ν μό νο ά ξο να . Ο ίδ ιο ς ά λλω σ τε επ ισ ήμ α νε σε μια επ ισ τολή το υ π ρος το ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ σ τις 7 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ : «Ο α ν εφ ο δ ια σ μ ό ς μου β ρ ίσ κ ετα ι σ τα όρια. Χ ρ ε ιά ζο μ α ι τη ν α ε ροπ ορ ική μ ε τα φ ο ρ ά 1.000 t ημ ερη σ ίω ς σ το Ν το υ α ί ή σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς και κα τά τ ις δ ύο τ ε λ ε υ τ α ίε ς η μ έ ρ ε ς έλα β α μόνο 750 t σ υνολικά . Οι μ ε τα φ ο ρ έ ς μου π ρ έ π ει να επ ιχ ε ιρ ο ύ ν σε απόσταση 240 χλμ. από τα ε γ γ ύ τ ε ρ α λ ιμ ά ν ια κα ι τώ ρ α α π έχω πάνω από 500 χλμ . από τ η ν Μ παγιέ. Για να ε ξο ικ ο ν ο μ ή σ ω μ ε τα φ ο ρ ικ ά μέσα, έχω π ερ ικ ό ψ ε ι το σ ύνολο τω ν εφ ο δ ίω ν μου σε 6.000 t τ η ν η μ έρ α , π ο σ ό τη τα η ο ποία ε ίνα ι η μισή από α υ τή που κα τα να λώνω και δ ε ν μπορώ να συνεχίσω γ ια πολύ κ α τ ’ α υ τό ν το ν τρ όπ ο . Ε ίναι λο ιπ όν σ α φ ές πως έχ ο ν τα ς ως βάση τη ν Μπα- γ ιέ , δ ε ν μπορώ να κα τα λά βω το Ρούρ». Ο Π ά ττο ν έπ ρ α ξε ό ,τ ι μπ ορούσ ε γ ια να χει- ρ ο τε ρ ε ύ σ ε ι τη ν κα τά σ τα σ η, ε μ π λ έκ ο ν τα ς τη ν 3η Σ τρ α τ ιά το υ σε μια δ α π α νη ρή μάχη γ ια το Μ ε τς , ώ σ τε να υ π οχρ εώ σ ει τ ο ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ να το υ δ ια θ έσ ε ι π ερ ισ σ ό τερ α εφ ό δ ια .
Η τα ν π ρ ο φ α ν ές πως μόνο η επ αναλ ε ιτο υ ρ γ ία τη ς Α μ β έρ σ α ς θ α μ π ορούσ ε να σώσει τη ν κα τά σ τα σ η από π λευ ρ ά ς αν εφ ο δ ια σ μ ο ύ . Π ερ ιέρ γω ς όμω ς, α υ τό δ εν ή τα ν μ ε τα ξ ύ τω ν π ρ ο τερ α ιο τή τω ν τη ς σ υμ μ α χ ική ς σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς ηγεσ ία ς . Το γ εγ ο ν ό ς φ α ίν ε τα ι α κό μ η πιο δ υσ νό η το αν λ η φ θ ε ί υπόψη ό τ ι σ τις 17 Α υ γο ύ σ του , ενώ μ α ινό τα ν α κό μ η η μάχη σ τον
40
Σ κω τσ έζο ι σ τρ α τιώ τες τη ς 52m ; Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικού (Λ όουλαντ) μάχοντα ι σ τους δρ όμους του Φ λούσινγκ, ανα ζητώ ντας κάλυψη από τα γερμανικά πυρά πίσω από έναν
γ ιγα ντια ίο γερανό.
Ο Γ ΐρ μ α ν ό ς σ υ ντα γ μ α τά ρ χη ς Γκούσταβ Ρά ινχαρτ (α ρισ τερ ά), δ ιο ικη τή ς του 1019 Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικο ύ τη ς 70ής Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζ ικο ύ που σ υνελήψ βη στο Φλούσινγκ.
θ ύ λ α κ α τη ς Φαλαίζ, ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε μ ιλή σ ει σ το ν δ ιο ικ η τή τη ς α μ ερ ικ α ν ικ ή ς 12ης Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν , α ν τ ισ τρ ά τη γ ο Ο μάρ Μ π ρ ά ντλ εϋ , γ ια τη ν α νά γκη να ε ξα σ φ α λ ισ τε ί η Α μ β έρ σ α από τα β ρ ετα ν ο - κα να δ ικά σ τρ α τεύ μ α τα . Σ τ ις 28 Α υ γο ύ σ του α ν έ φ ε ρ ε σε ένα υ π ό μ νη μ ά το υ πως σ χεδ ία ζε μία επ ιχείρη σ η α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό - μ ενω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν σ τη ν Τ ουρ να ί μ ε α π ώ τερ ο σ τόχο τ η ν κα τά λη ψ η τ η ς γ ρ α μ μ ή ς το υ Σ κά λδ η . Η τα χ ύ τη τ α τ η ς σ υμ μα χ ικ ή ς π ρ ο έλα σ ης , όμω ς, φ α ίν ε τα ι πως α- π ο ρ ρ ύ θ μ ισ ε α υ τά τα σ χέδ ια κα ι ώ θησ ε το ν Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ να μ ετα το π ίσ ε ι το β λ έ μ μ α το υ πολύ μ α κ ρ ύ τερ α , π ρος τ ο ε σ ω τερ ικ ό τ η ς Γερμα ν ία ς , α ν τ ί να επ ιμ ε ί- ν ε ι σ τη ν εξα σ φ ά λ ισ η τη ς Α μ β έρ σ α ς .
ΣΠΑΤΑΛΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΠΝ ΣΤΟ ΑΡΝΕΜ
Τα σ φ ά λμ α τα σ χ ετικά μ ε τ ο ξ ε κ α θ ά - ρ ισμα τ η ς κα τά σ τα σ ης σ το μ εγά λο β ε λ γ ικ ό λ ιμ ά ν ι σ υνέχ ισ αν να δ ια π ρ ά ττο ν τα ι. Σ τ ις 21 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ο Α μ ερ ικ α ν ό ς α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς Λ ιο ύ ις Μ π ρ έρ ε το ν , δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 1ης Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό - μ ε ν η ς Σ τρ α τ ιά ς , π ρ ο έβ α λ ε σ θ ενα ρ ή αν τίσ τα σ η σ τη ν π ρότασ η το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ να ρ ιφ θ ο ύ ν δ υ ν ά μ ε ις α λ ε ξ ιπ τω τ ιστώ ν στη νήσ ο Β α λχέρ εν . Ο Μ π ρ ά ντλ εϋ π ερ ιέγ ρ α φ ε το ν Μ π ρ έρ ε το ν ως ά νθ ρ ω πο μ ετρ ίω ν ικα νο τή τω ν , που α ρ εσ κ ό τα ν να ζ ε ι σ τη μ εγ α λ ύ τερ η έπ α υ λη τ η ς Γαλλ ία ς. Σ τ ις α ρ χές Σ επ τεμ β ρ ίο υ ο Α μ ε ρ ικα νό ς α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς γνώ ρ ιζε ό τ ι θ α μ π ορ ούσ ε να έ χ ε ι σ τη δ ιά θ εσ ή το υ , μ έ σα σε δ ιά σ τη μ α επ τά η μ ερ ώ ν το πολύ, ο λ ό κ λη ρ η τη β ρ ε τα ν ικ ή 1η Α ε ρ ο μ ε τα φ ε - ρ ό μ εν η Μ ερ α ρ χ ία κα ι τ η ν Π ολω νική Ταξια ρ χ ία Α λεξιπ τω τισ τώ ν . Σ το μ ε τα ξ ύ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ δ ή λω νε ό τ ι δ εν ε ίχ ε λά β ε ι καμία σαφή ο δη γία , ε ί τ ε από το ν Α ϊζεν - χ ά ο υ ερ ε ί τ ε από το ν Μ π ρούκ, η οπ οία να κ α τα τά σ σ ει τ η ν Α μβ έρ σ α α νά μεσ α σ το υ ς π ρ ω τα ρ χ ικ ο ύ ς σ τόχο υς . Ο «Αικ», θ έ λ ο ν τα ς να α π ο φ ύ γε ι το δ ια β ρ ω τικό π ερ ιβ ά λ λο ν το υ Π αρισ ιού που το υ φ α ιν ό τα ν υ π ερ β ο λ ικ ά κο σ μικό , μ ε τ έ φ ε ρ ε τ ο σ τρ α τη γ ε ίο το υ πίσω σ τη ν κω μόπ ολη Γκρα νβ ίλ , σ τη δ υ τ ικ ή π λευ ρ ά τ η ς χ ερ σ ο νήσ ο υ Κ ο τα ν τέν . Αν κα ι τα κ ίν η τρ ά το υ ε ίνα ι κ α τα νο η τά , η κίνησ η α υ τή δ ε ν π αύε ι να α π ο τε λ ε ί μία επ ιπ ο λα ιό τη τα , ιδ ια ίτ ε ρ α επ ε ιδ ή έ γ ιν ε σε ένα τό σ ο κρ ίσ ιμο σ η μ είο τη ς ε κ σ τρ α τε ία ς . Κ α τά τ ις πρώτ ε ς τ ρ ε ις ε β δ ο μ ά δ ε ς το υ Σ επ τεμ β ρ ίο υ οι επ ικο ινω ν ίες μ ε το SHAEF σ την Γ κρα νβ ίλ ή τα ν επ ικ ίνδ υ να α ν α π ο τε λ ε σ μ α τ ικ ές κα ι συχνά δ ια κ ό π το ν τα ν τ ε λ ε ί ως. Ε π ιπ λέον ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ ε ίχ ε τρ α υ μ α τ ισ τε ί σ το π όδ ι σε ένα από τα π ολλά α ερ ο π ο ρ ικά το υ τα ξ ίδ ια κα ι α υ τό ε π η ρ έ α ζε τη δ ιά θ εσ ή το υ , αν όχι κα ι τ η ν κρίση το υ .
Α ν τα π ο κρ ινό μ εν ο ς σ το α ίτη μ α το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , ο "Αικ" π έ τα ξ ε σ τις 10 Σ ε
π τεμ β ρ ίο υ σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς γ ια να το ν σ υνα ντή σ ε ι, α λλά λόγω το υ τρ α υ μ α τ ισ μ ένο υ το υ π οδ ιού η σ ύσ κεψ η έ γ ιν ε μ έ σα σ το μ ετα γ ω γ ικ ό α ερ ο σ κ ά φ ο ς ! Η συζή τη σ η δ ιε ξή χ θ η σε υ ψ η λο ύ ς τό ν ο υ ς . Τ ελικά ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ ε ν έ κ ρ ιν ε τ η ν παρ ά το λ μ η ιδ έα το υ Β ρ ε τα ν ο ύ σ τρ α τά ρ χ η γ ια τη ν κα τά λη ψ η τω ν γ εφ υ ρ ώ ν επ ί τω ν π οτα μ ώ ν Β ά α λ και Ρήνου μ ε ένα ν σ υνδ υα σ μό α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό μ ε ν ω ν κα ι χ ε ρ σαίων σ τρ α τευ μ ά τω ν - τ η ν π ερ ίφ η μ η ε
π ιχείρησ η «M arket Garden». Ω ς η μ ε ρ ο μ ην ία εκδ ή λ ω σ η ς τη ς επ ιχ ε ίρ η σ η ς ο ρ ίσ τη κ ε η 17η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ . Ο Μ ο ν τγ κ ό - μ ερ υ σ υμ φ ώ νησ ε μ ε τ ο ν Μ π ρ έ ρ ε το ν ό τ ι θ α έπ ρ επ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σε α υ τή ν ο λ ό κ λ η ρ ο ς σ χεδ ό ν ο ό γ κ ο ς τη ς 1ης Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η ς Σ τρ α τιά ς , επ ε ιδ ή η αντίσ τα σ η το υ ε χ θ ρ ο ύ ε κ ε ί ισ χυ ρ ο π ο ιε ίτο . Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν ε ίχ ε κα το ρ θ ώ σ ε ι σ το μ ε τα ξ ύ να μ ε τ α φ έ ρ ε ι μ έ σω το υ Σ κά λδ η ένα μ εγά λο μ έρ ο ς τη ς
41
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
130
> ΓΡ
ΛΤΙΩ
ΤΙΚΗ
ΙΣ
ΤΟΡΙ
Α ·
No
130
ΦΥΛΛΑ ΔΡΥΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟ ΦΟΝ ΤΣΑΝΓΚΕΝΟ άνθρωπος που πιθανώς επιβράδυνε πιο αποτελεσματικά τη συμμαχική προέλαση το φθινόπωρο του 1944, ήταν αναμφίβολα ο Γερμανός αντιστράτηγος Γκούσταβ-Αντολφ φον Τσάνγκεν. Ο αξιωματικός αυτός, ο οποίος μέχρι τότε ήταν μάλλον άγνωστος στην κοινή γνώμη της Δύσης, γεννήθηκε στο Ντάρμσταντ στις 7 Νοεμβρίου 1892, στους κόλπους αριστοκρατικής οικογένειας σουηδικής καταγωγής. Εντάχθηκε στον Αυτοκρατορικό Γερμανικό Στρατό το 1910 ως δόκιμος αξιωματικός, για να τοποθετηθεί αργότερα στο Οπλο του Πεζικού. Ο Α1 Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ένα σκληρότατο σχολείο για ολόκληρη γενιά νέων αξιωματικών. Ο φον Τσάνγκεν, αφού κατόρθωσε να επιβιώσει κερδίζοντας μάλιστα τον Σιδηρού Σταυρό Α1 Τάξης, απολύθηκε τυπικά από το στράτευμα μετά το τέλος της σύρραξης και ακολούθησε νέα σταδιοδρομία στην αστυνομία.Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η εκφρασμένη σε όλους τους τόνους φιλοδοξία του περί αναγέννησης των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων, άνοιξαν νέες προοπτικές για τους βετεράνους αξιωματικούς, οι οποίοι χρειάζονταν άμεσα για το πρόγραμμα αύξησης της δύναμης του Στρατού. Ο φον Τσάνγκεν φόρεσε και πάλι τη στρατιωτική του στολή το 1935, ως αντισυνταγματάρχης. Στη συνέ
χεια διετέλεσε διοικητής του 88ου Συντάγματος Πεζικού (1938-41), της 17ης Μεραρχίας Πεζικού (1941-43), του LXXXIV Σώματος Στρατού (1943), του LXXXVII Σώματος Στρατού (1943), του Αποσπάσματος Στρατιάς φον Τσάνγκεν στη βόρεια Ιταλία (1943-44) και της 15ης Στρατιάς. Με ταχύ ρυθμό ανέβηκε και την ιεραρχική κλίμακα, προαγόμε-
νος σε συνταγματάρχη το 1938, σε υποστράτηγο το 1942 και σε αντιστράτηγο το 1943.Ο Χίτλερ τον τίμησε με τον Σταυρό των Ιπποτών τον Ιανουάριο του 1942, για την απόδοσή του κατά τις μάχες του Ανατολικού Μετώπου. Η δεξιοτεχνική απαγκίστρωση της 15ης Στρατιάς από τον θύλακα του Μπρέσκενς
και η σκληρή αντίσταση που προέβαλε στις προσβάσεις του Σκάλδη, ήταν ένα κατόρθωμα για το οποίο ο φον Τσάνγκεν έλαβε επάξια τα Φύλλα Δρυός στον Σταυρό των Ιπποτών στις 5 Νοεμβρίου 1944. Παρά τις εξαιρετικές του ικανότητες, ο φον Τσάν- γκεν δεν μπορούσε να πράξει τίποτα περισσότερο όταν οι συμμαχικές δυνάμεις διέβησαν τον Ρήνο. Ετσι παρέδωσε την 15η Στρατιά (που είχε παγιδευτεί στον θύλακα του Ρούρ) στους Αμερικανούς τον Απρίλιο του 1945. Επειτα από μια σύντομη περίοδο αιχμαλωσίας, αφέθηκε ελεύθερος. Επέστρεψε στην πατρίδα του και άρχισε μία νέα σταδιοδρομία. Απεβίωσε την Πρωτομαγιά του 1964.
15ης Στρατιάς, αλλά οι Βρετανοί έτρ εφαν ακόμη πολλές ελπίδες για το εγχείρημα. Σύμφωνα με τον επικεφαλής αξιωματικό πληροφοριών του Μοντγκόμερυ, ταξίαρχο Μπιλ Ουίλιαμς, αν η επιχείρηση «Market Garden» πετύχαινε να εγκα- ταστήσει ένα προγεφύρωμα στον Ρήνο, ο Αϊζενχάουερ θα ήταν υποχρεωμένος να τους ενισχύσει για να εκμεταλλευ- θούν την επιτυχία. Ο Μπράντλεϋ ήταν έ νας από εκείνους που παρότρυναν τον Αϊζενχάουερ να ξεχάσει το Αρνεμ και να αναθέσει στον Μοντγκόμερυ την εκκαθάριση των προσβάσεων στην Αμβέρσα. Ομως η έγκριση του SHAEF για την επιχείρηση των αερομεταφερόμενων στρατευμάτων είχε ήδη δοθεί και δεν ανα- κλήθηκε.
Οι λόγοι που οδήγησαν την επιχείρηση «Market Garden» στην παταγώδη αποτυχία της ήταν πολλοί: η αποφασιστικότητα των αερομεταφερόμενων δυνάμεων να εμπλακούν στη μάχη έπειτα από 17 ενδιάμεσες ακυρωμένες επιχειρήσεις, ο ελλιπής σχεδιασμός, η απόρριψη των προειδοποιήσεων από τις υπηρεσίες πληροφοριών, ο μοναδικός μακρύς και εξα ιρετικά τρωτός δρόμος κατά μήκος του οποίου έπρεπε να κινηθούν τα τεθωρακισμένα του Χόροκς, οι κακές ασύρματες επικοινωνίες, η έλλειψη επαρκούς αεροπορικής υποστήριξης, η εξα ιρετική μαχητική απόδοση των αμυνόμενων Γερμανών, η προσγείωση των Βρετανών αλεξιπτωτιστών πολύ μακριά από τη γέφυρα του Αρνεμ και αρκετοί άλλοι. Εξίσου σημαντικός ήταν ο ρόλος που διεδραμάτισαν στην απόκρουση των Συμμάχων τα στρατεύματα τα οποία με
τόσο κόπο και τόλμη είχε κατορθώσει να διασώσει ο φον Τσάνγκεν. Αραγε οι Γερμανοί θα είχαν συντρίψει τη βρετανική 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία στο Αρνεμ αν οι μεραρχίες της 15ης Στρατιάς είχαν παραμείνει παγιδευμέ- νες στον θύλακα του Μπρέσκενς από μια ταχεία άφιξη της 11ης ΤΘΜ του Ρόμπερτς στον ισθμό του Νότιου Μπέβελαντ στις 4 Σεπτεμβρίου;
ΤΟ ΧΛΙΑΡΟ ΙΕΚ ΙΝ Η Μ Α ΤΗΣ ΕΚ Κ Α Θ ΑΡ ΙΣΗ Σ ΤΟΥ ΣΚΑΛΔΗ
Στις 13 Σεπτεμβρίου, έπειτα από εννέα ημέρες απραξίας, είχε αρχίσει καθυστερημένα μια επιχείρηση για την εξασφάλιση των προσβάσεων του Σκάλδη. Η αποστολή αυτή ανατέθηκε κατ’ αρχάς στους Καναδούς, το πεζικό των οποίων όμως ήταν ακόμη απασχολημένο με την κατάληψη των γαλλικών λιμανιών στη Μάγχη. Μόνες διαθέσιμες δυνάμεις ήταν η 4η Καναδική Τεθωρακισμένη Μεραρχία και η 1η Πολωνική ΤΘΜ. Ωστόσο η περιοχή της διώρυγας ήταν τελείω ς ακατάλληλη για δράση αρμάτων μάχης και η υποστήριξη από το καναδικό πεζικό ήταν ανεπαρκής. Οταν το Σύνταγμα Αλγκονκέν επιβιβάστηκε στις λέμβους εφόδου για να διασχίσει τη διώρυγα του Λεοπόλδου και να εκκαθαρίσει τη βόρεια όχθη, υπέστη πανωλεθρία. Οι γερμανικές αντεπ ιθέσεις ανέτρεψαν το ασθενές προγεφύρωμα και ανάγκασαν αυτό το σύνταγμα να υποχωρήσει με 29 νεκρούς, 58 τραυματίες και 66 αιχμαλώ
τους. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την αιματηρή αποτυχία έφερε αναμφίβολα και ο δ ιο ικητής της 1ης Καναδικής Στρατιάς, αντιστράτηγος Χένρυ Κρήραρ, τον οποίο ο Μοντγκόμερυ είχε χαρακτηρίσει ως εντελώς ακατάλληλο για τη δ ιο ίκηση στρατιάς.
Ηταν φανερό ότι για να ολοκληρώσουν οι Καναδοί την αποστολή τους, χρειάζονταν ισχυρότερες δυνάμεις. Ετσι η επόμενη επίθεση αναβλήθηκε μέχρι να καταστεί δυνατό να διατεθούν περισσότεροι άνδρες. Το εκπληκτικό ε ίναι ότι επί τρεις ολόκληρες εβδομάδες οι Γερμανοί αφέθηκαν να ενισχύουν ανενόχλητοι τις οχυρώσεις τους. «Οποιες κι αν ήταν οι ανάγκες τους για ανεφοδιασμό και ξεκούραση, οι Σύμμαχοι πλήρωσαν επανειλημμένα με ανθρώπινες ζωές την αμεριμνησία με την οποία αντιμετώπισαν τον παράγοντα χρόνο», αναφέρει ο Χέιστινγκς. «Κάθε ημέρα δικής τους καθυστέρησης, οι Γερμανοί την εκ- μεταλλεύθηκαν για να ενισχύσουν τις θέσεις τους και να αυξήσουν την αμυντική τους ικανότητα ώστε να αποκρούουν τις επ ιθέσεις που εξαπέλυαν καθυστερημένα οι Σύμμαχοι».
Ο Μοντγκόμερυ, που ποτέ δεν είχε τη διάθεση να αναγνωρίσει τα σφάλματά του, αναγκάστηκε να παραδεχθεί αργότερα ότι η στρατηγική καταστροφή στην περιοχή Αμβέρσας-Σκάλδη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σφάλματα που διαπράχθηκαν σε εκείνη την εκστρατεία: «Ενα μεγάλο σφάλμα - υποτίμησα τις δυσκολίες που παρουσίαζε η πρόσβαση στην Αμβέρσα... Θεώρησα ότι ήταν κάτι που θα μπορούσαν να επιτύ
42
χουν οι Καναδοί, ενώ εγώ κατευθυνό- μουν προς το Ρούρ. Είχα άδικο». Οι αδέξιες ενέργειες του Μοντγκόμερυ στην Αμβέρσα ήταν μια από τις κυριότερες α ιτίες που οι Σύμμαχοι δεν μπόρεσαν να εισβάλουν στη Γερμανία το 1944. Εκτός από το ότι το λιμάνι δεν κατέστη δυνατό να χρησιμοποιηθεί επί δύο ολόκληρους μήνες για την εκφόρτωση εφοδίων, χρειάστηκε επίσης να δ ια τεθεί ένα μεγάλο μέρος των δυνάμεων του Μο- ντγκόμερυ για κάτι που θα μπορούσε να είχε επ ιτευχθεί μέσα σε λίγες ημέρες, αν στις αρχές Σεπτεμβρίου οι Σύμμαχοι είχαν κ ινηθεί πιο δραστήρια, ενόσω ο εχθρός δεν ήταν σε θέση να προβάλει σοβαρή αντίσταση.
Χωρίς την Αμβέρσα η κατάσταση του ανεφοδιασμού χειροτέρευε μέρα με την ημέρα. Ενώ οι Αμερικανοί είχαν τυποποιήσει σε μεγάλο βαθμό τον στόλο των φορτηγών αυτοκινήτων τους, ο Βρετανικός Στρατός εξαρτάτο από συμβόλαια που είχε συνάψει με πολλές ιδιωτικές ε τα ιρ ίες κατασκευής οχημάτων. Ετσι αναγκαζόταν να συντηρεί και να επισκευάζει 600 περίπου διαφορετικούς τύπους οχημάτων, πράγμα που δημιουργούσε τεράστια και δυσεπίλυτα προβλήματα. Κάποια στιγμή μάλιστα τα στρατεύματα της 21ης Ομάδας Στρατιών που επιχειρούσαν στην Αμβέρσα, χρειάστηκε να επιτάξουν ζωήλατα κάρα τα οποία είχε ε- γκαταλείψει ο Γερμανικός Στρατός. Επιπλέον η μεγάλη σπατάλη που γινόταν, επιδείνωνε τα προβλήματα ανεφοδιασμού των Συμμάχων. Από όπου περνούσαν οι συμμαχικές στρατιές, άφηναν πίσω τους σωρούς από κατεστραμμένα υλικά και εφόδια. Οι υπηρεσίες επιμελητε ίας ανέφεραν ότι κάθε ημέρα ο Αμερι
κανικός Στρατός έχανε 1.200 ελαφρά όπλα και 5.000 ελαστικά αυτοκινήτων, ενώ οι δρόμοι και τα χωράφια της δυτικής Ευρώπης ήταν σπαρμένα με μερίδες τροφής που είχαν πετάξει οι Αμερικανοί στρατιώτες.
Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΝΕΤΑΙ ΜΕ ΣΚΛΗΡΟ ΑΓΟΝΑ
Επειτα από την αποτυχία της επιχείρησης «Market Garden», η οποία δεν απέδωσε στον Μοντγκόμερυ παρά μια μακρόστενη εξέχουσα στο Ναϊμέχεν, ο Βρετανός στρατάρχης αντελήφθη (επιτέλους) ότι έπρεπε να στραφεί δυτικά και να ασχοληθεί με το πρόβλημα της Αμβέρσας. Η διόλου θεαματική αλλά ζωτικής σημασίας αποστολή της εκκαθάρισης του Σκάλδη είχε ανατεθεί στην 1η Καναδική Στρατιά, η διοίκηση της οποί- ας είχε περάσει προσωρινά από τις 26 Σεπτεμβρίου στα χέρια του αντιστρατή- γου Γκάι Σάιμοντς, επειδή ο Κρήραρ υπέφερε από δυσεντερία. Οι επιχειρήσεις άρχισαν με σφοδρότητα στις 3 Οκτωβρίου 1944, αφού προηγήθηκε μια αεροπορική επιδρομή κατά του φράγματος Βεστκαπέλε από 247 Lancaster της Διοίκησης Βομβαρδιστικών της RAF. Με το πέρας αυτής της επιδρομής, κατά
την οποία χρησιμοποιήθηκαν (μεταξύ άλλων) και ορισμένες βόμβες των 2.000 kg, το μεγάλο χωμάτινο τείχος που επί 400 ολόκληρα χρόνια συγκροτούσε τη θάλασσα γύρω από το Βαλχέρεν είχε διαρραγεί. Κατά τις επόμενες ημέρες μεγάλα τμήματα του νησιού (όπως και αρκετές γερμανικές θέσεις) καλύφθηκαν από νερά, οδηγώντας στον θάνατο και 123 Ολλανδούς αμάχους. Ωστόσο η πρόοδος που σημείωσαν τα συμμαχικά στρατεύματα κατά το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου ήταν ελάχιστη.
Η 1η Καναδική Στρατιά υπέφερε από έλλειψη στρατιωτών, ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι Βρετανοί. Για να μετριάσει την αντίδραση στη χώρα του σχετικά με τη συμμετοχή της σε αυτόν τον υπερπόντιο πόλεμο, ο Καναδός πρωθυπουργός Μακένζι Κινγκ είχε εκ- δώσει το 1941 ένα διάταγμα με το οποίο ζητούσε μόνο εθελοντές γ ια στράτευση, οι οποίοι θα προορίζονταν αποκλειστικά για το ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων. Αυτό είχε ως συνέπεια να μην υπάρχουν ποτέ αρκετοί άνδρες για τις καναδικές μονάδες. Το φθινόπωρο του 1944 η συνολική εφεδρεία που διατηρούσε ο Καναδικός Στρατός στα μητρο- πολιτικά εδάφη, δεν υπερέβαινε τις70.000 άνδρες. Τον Οκτώβριο τα τάγματα πεζικού της 1ης Καναδικής Στρατιάς αριθμούσαν μόνο 379 άνδρες κατά μέσο
Η ln Καναδική Στρατιά υπέφερε από
έλλειψη στρατιωτών, ίσως σε μεγαλύτερο
βαθμό από ότι οι Βρετανοί.
Βρετανικό άρμα μάχης Sherman Firefly Vc της 11ης Τεθωρακισμένης Μ εραρχίας στην Αμβέρσα το 1944. Ο τύπος έφ ερ ε το μακρύτερο βρετανικό πυροβόλο των 17 pdr (76,2 mm) και είχε καλύτερη τύχη απέναντι στα βαρέα άρματα του αντιπάλου. Η παραλλαγή είναι bronze green (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δ ημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα: Σ τέλ ιο ς Δεμηράς).
43
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
I
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟ
ΡΙΑ
· No
13
0
Γερμανικό άρμα μάχης Panther κατεστραμμένο σε πεδιάδα της Ολλανδίας το φθινόπωρο του 1944. Κατά τις μάχες εκείνες οι Γερμανοί κατόρθωσαν να συγκροτήσουν τους Συμμάχους με σχετικά μ ικρές απώλειες.
όρο. οι 100 από τους οποίους ήταν νεο- εερμένο ι και είχαν λάβει μικρή εκπαίδευση.
Στις 31 Οκτωβρίου 1944 ο Καναδός αντισυνταγματάρχης Μπρούς Ρίτσι έ γραψε στο ημερολόγιο εκστρατείας του τάγματός του: «Το μαχητικό φρόνημα δεν είναι καθόλου καλό κι αυτό οφείλε- τα ι στο ότι οι άνδρες, επειδή είναι ανε- παρκώς εκπαιδευμένοι, δεν έχουν συναίσθηση της δύναμής τους και με τα πρώτα πυρά όλμων υπερεκτιμούν τη δύναμη του εχθρού». Υπήρχαν βέβαια και εξαιρέσεις σε έναν κατά τα άλλα μέτριο Καναδικό Στρατό. Μία από αυτές ήταν ο αντιστράτηγος Σάιμοντς, ο πρώην διο ικητής του II Σώματος Στρατού και ένας από τους ικανότερους δ ιο ικητές των Συμμάχων κατά την εκστρατεία στη βορειοδυτική Ευρώπη. Συνολικά πάντως ο Καναδικός Στρατός υπήρξε ένας από τους αδύναμους κρίκους της συμμαχικής αλυσίδας, επειδή έπασχε μονίμως από έλλειψη προσωπικού και ικανών ηγετών. «Τον χειμώνα του 1944 οι στρατιώτες του Καναδά πλήρωσαν με τη ζωή τους στα πλημμυρισμένα εδάφη της Ολλανδίας την έλλειψη θάρρους του πρωθυπουργού τους», αναφέρει ένας Βρετανός ιστορικός.
Οι ατυχίες των συμμαχικών στρατευμάτων κατά την επιχείρηση διάνοιξης του Σκάλδη, ώθησαν τον Αϊζενχάουερ να χάσει την εμπιστοσύνη του στη διαχείριση της μάχης από πλευράς 21ης Ομάδας Στρατιών. Είπε στον Μοντγκό- μερυ πως δεν είχε πεισθεί ότι η 21η Ομάδα Στρατιών είχε πραγματικά ως προτεραιότητα την επίλυση του θέματος της Αμβέρσας: «Πιστεύω ότι πρέπει να επ ιληφθείτε προσωπικά των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στον καθαρισμό της εισόδου του λιμανιού της Αμβέρσας». Επειτα από μια τέτο ια έμμεση επίπληξη που έπληττε το γόητρό του, ο Βρετανός στρατάρχης ενίσχυσε τους Καναδούς με βρετανικές δυνάμεις οι οποίες προωθήθηκαν στον ποταμό Βάαλ, για να ακολουθήσει μια περίοδος άγριων μαχών.
Η 1η Καναδική Στρατιά δέχθηκε την ενίσχυση της βρετανικής 52ης Μεραρχίας Πεζικού (Λόουλαντ) του υποστρατήγου Χέικγουιλ-Σμιθ. Οι Σκωτσέζοι αυτο ί είχαν εκπαιδευτεί ειδ ικά για ορεινό αγώνα, κάτι που δεν θα τους ήταν ιδιαί
τερα χρήσιμο στην Ολλανδία, αλλά δ ιέ θεταν πέντε ισχυρά συντάγματα πυροβολικού. Η πρώτη ταξιαρχία τους έφθα-
σε από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Οστάνδη στις 13 Οκτωβρίου κι έτσ ι ο Σάιμοντς θα δ ιέθ ετε πλέον τέσσερις μεραρχίες για να ανοίξει τελικά τις προσβάσεις της Αμβέρσας. Από τα δυτικά προς τα ανατολικά, η 3η Καναδική Μεραρχία θα εκκαθάριζε τον θύλακα του Μπρέσκενς (επιχείρηση «Switchback»), η 52η Λόουλαντ θα διέσχιζε τον πλάτους οκτώ χιλιομέτρων ποταμό από το Τερ- νόιτσεν προς το Νότιο Μπέβελαντ επι- βαίνοντας σε αμφίβια τεθωρακισμένα οχήματα που θα της δ ιέθ ετε η βρετανική 79η ΤΘΜ, η 2η Καναδική Μεραρχία θα ε λισσόταν βόρεια της Αμβέρσας και θα προήλαυνε μέσω του ισθμού του Μπέβελαντ και η 4η Καναδική ΤΘΜ θα κάλυπτε το δεξιό πλευρό της όλης επιχείρησης με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Μπέργκεν-οπ-Τσούμ. Η επιχείρηση κατάληψης του Νότιου Μπέβελαντ είχε την κωδική ονομασία «Angus».
Οι 14.000 Γερμανοί στρατιώτες που είχαν παραμείνει στον θύλακα του Μπρέσκενς, υποχρέωσαν την 3η Καναδική Μεραρχία να πολεμήσει σκληρά
υπό τις καταρρακτώδεις βροχές του Οκτωβρίου και μέσα στα πλημμυρισμένα εδάφη. Η γερμανική 64η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Κνούτ Εμπερντινγκ, η οποία αποτελούσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο είχε οργανωθεί η άμυνα εκεί, αποδείχθηκε μία από τις καλύτερες μεραρχίες του φον Τσάνγκεν, παρόλο που είχε το προσωνύ- μιο «Μεραρχία Αδειούχων», επειδή είχε συγκροτηθεί βιαστικά στη Γερμανία του τελευτα ίους μήνες. Δ ιέθετε τουλάχιστον 500 πολυβόλα και όλμους, 200 αντιαρματικά και αντιαεροπορικά πυροβόλα και 76 πυροβόλα μεγαλύτερου διαμετρήματος. Για να διαβούν τη διώρυγα του Λεοπόλδου οι Σύμμαχοι χρειάστηκε να πολεμήσουν επί τρε ις εβδομάδες και να οργανώσουν μία μεγάλου μεγέθους επ ιθετική επιχείρηση. Ενας Καναδός στρατιώτης έγραψε στις 9 Οκτωβρίου στο ημερολόγιό του: «Οι συνθήκες στο μέτωπο είναι δύσκολες. Το νερό και το χώμα έχουν μετατραπεί σε λάσπη που κολλά πάνω σε κάθε τι. Τα όπλα μας λε ιτουργούν με μεγάλη δυσκολία, τα πυρο- μαχικά είναι βρεγμένα και τα χαρακώματα... έχουν στο βάθος τους αρκετά εκατοστά πηχτό νερό». Η κατανάλωση πυ- ρομαχικών ήταν τρομακτική. Κάθε Καναδός χρησιμοποιούσε περί τις 25 χειροβομβίδες την ημέρα, το πυροβολικό έρ ιξε 2.000 οβίδες μέσα σε 90 λεπτά στις 10 Οκτωβρίου και την ίδια μέρα μία δ ιμοιρία όλμων εξαπέλυσε 1.084 εκρηκτικά βλήματα σε τρεις ώρες.
Η επιχείρηση «Angus» εξελίχθηκε πολύ καλά και στα ανατολικά. Η 2η Καναδική Μεραρχία έφθασε μέσω Μέρξεμ και Εέκερεν στη βάση του ισθμού Μπέ-
«Οι συνθήκες στο μέτωπο είναι δύσκολες.Το νερό και το χώρα έχουν ρετατραπεί σελάσπη που κολλά πάνω σε κάθε τι. Τα όπλαρας λειτουργούν ρε ρεγάλη δυσκολία».
βελαντ. Αφού απέκρουσε τις λυσσώδεις αντεπιθέσεις των Γερμανών και ιδίως του 6ου Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών, κατόρθωσε στις 24 Οκτωβρίου να αποκόψει οριστικά τον ισθμό, σφραγίζοντας την τύχη των εχθρικών τμημάτων που παρέμεναν στο Μπέβελαντ και στο Βαλχέρεν. Την ίδια μέρα άρχισε η επιχείρηση «Vitality I», η οποία προέβλεπε τη σα- ρωτική προώθηση της 2ης Καναδικής Μεραρχίας δυτικά, κατά μήκος του ισθμού μέχρι το Μπέβελαντ, του οποίου την άμυνα διηύθυνε επιδέξια ο αντιστράτηγος Βίλχελμ Ντάζερ. Οι Γερμανοί είχαν ναρκοθετήσει τη στενή αυτή δίοδο εκατέρωθεν του μοναδικού δρόμου και είχαν το πρόσθετο πλεονέκτημα της διώρυγας Μπέβελαντ, στο δυτικό άκρο του ισθμού, η οποία χρησίμευε ως ένα θαυμάσιο φυσικό κώλυμα, έχοντας πλάτος από 63 ως 93 μέτρα. Υφιστάμενοι αρκετές απώλειες, οι Καναδοί κατόρθωσαν να απωθήσουν σταθερά τη γερμανική 245 Μεραρχία Πεζικού από όλες τις θέσεις της. Σε αυτό συνέβαλε και η αμφίβια ενέργεια (επιχείρηση «Vitality II») της 52ης Μεραρχίας Λόουλαντ στις 25 Οκτωβρίου, η οποία προσέβαλε τις δυνάμεις του Ντάζερ από τα νώτα. Στις 4 Νοεμβρίου η 3η Καναδική Μεραρχία κατόρθωσε τελικά να καταλάβει τον θύλακα του Μπρέσκενς, καταβάλλοντας γ ι’ αυτό το επίτευγμα ένα αντίτιμο 314 νεκρών, 231 αγνοουμένων και 2.077 τραυματιών.
Σύμφωνα με τη γνώμη μερικών ιστορικών, η νήσος Βαλχέρεν ήταν το ισχυρότερο από τα φρούρια του Χίτλερ στις ακτές του Ατλαντικού. Εκεί υπήρχαν 30 ισχυρές επάκτιες πυροβολαρχίες μεγάλου διαμετρήματος προστατευμένες σε τσ ιμεντένια οχυρά, με τα όπλα τους στραμμένα προς τη θάλασσα, ενώ στη νότια πλευρά υπήρχαν άλλες 35 που ατένιζαν το Μπρέσκενς. Επειτα από την καταστροφή του φράγματος, το 80% του νησιού βρισκόταν πλέον κάτω από την επιφάνεια του νερού και έμοιαζε «σαν ένα τεράστιο πιάτο σούπας που ε πέπλεε στο νερό», όπως έλεγαν οι Καναδοί στρατιώτες. Από τις 3 μέχρι τις 30 Οκτωβρίου σε 2.200 εξόδους αεροσκαφών είχαν ρ ιφθεί 10.2191 βομβών. Τελικά την 1η Νοεμβρίου 1944 βρετανικά και καναδικά στρατεύματα πραγματοποίησαν μία αμφίβια ενέργεια στη νήσο Βαλχέρεν. Στις 3 Νοεμβρίου η βρετανική 52η Μεραρχία Πεζικού εισήλθε στο Φλού- σινγκ, έχοντας υποστήριξη από 284 πυροβόλα που έβαλλαν από τη νότια όχθη του Σκάλδη και αφού πρώτα οι Καναδοί είχαν δει τρε ις εφόδους τους εκε ί να αποτυγχάνουν.
Στο νησί αμυνόταν η 70ή Μεραρχία Πεζικού, που είχε το προσωνύμιο «Λευκό Ψωμί» (η πλειοψηφία των ανδρών της έπασχε από διάφορες στομαχικές παθή
σεις, πράγμα πολύ κοινό στους κόλπους της Wehrmacht λόγω των σκληρών συνθηκών διαβίωσης, και είχε μετατεθεί στην Ολλανδία όπου υπήρχαν τρόφιμα καλύτερης ποιότητας, μεταξύ αυτών και το περίφημο λευκό ψωμί της περιοχής). Στις 5 Νοεμβρίου ήλθε η σειρά της απελευθέρωσης του Μίντελμπουργκ, αλλά η εξασφάλιση ολόκληρης της νήσου απαίτησε σκληρές μάχες επί οκτώ ημέρες και στοίχισε στους Συμμάχους 7.700 απώλειες. Βρετανοί και Καναδοί στρατιώτες ήταν εξοργισμένοι με τον τρόπο που η διοίκησή τους διηύθυνε τη μάχη, αφού τους είχε ωθήσει να επ ιτεθούν κατά μήκος του δρόμου στο Βαλχέρεν ακόμη κι όταν είχε δ ιενεργηθεί απόβαση στην άλλη πλευρά του νησιού.
Η πτώση του Βαλχέρεν ολοκληρώθηκε τυπικά στις 8 Νοεμβρίου και σήμα- νε το πολυπόθητο άνοιγμα του ποταμού Σκάλδη στα συμμαχικά πλοία. Η 21η Ομάδα Στρατιών είχε θυσιάσει 18.000 άνδρες γ ι’ αυτό τον σκοπό. Το Βασιλικό Ναυτικό συνέδραμε δ ιαθέτοντας 150 ναρκαλιευτικά και περισυλλέγοντας 267 θαλάσσιες νάρκες από τον δίαυλο. Το πρώτο συμμαχικό πλοίο εκφορτώθηκε στην Αμβέρσα στις 28 Νοεμβρίου, 85 ολόκληρες μέρες μετά την κατάληψη του λιμανιού από τη βρετανική 11η ΤΘΜ. Οι Γερμανοί είχαν πολεμήσει σκληρά και ε ίχαν χάσει τουλάχιστον 41.000 άνδρες κατά την προσπάθειά τους να κρατήσουν την Αμβέρσα αποκλεισμένη.
Η έναρξη της λειτουργίας του λιμανιού της Αμβέρσας, δεν σήμαινε ότι ε ίχαν λυθεί και όλα τα προβλήματα ανεφοδιασμού των Συμμάχων. Στην πραγματικότητα έπρεπε να ξεπεραστούν αρκετές ακόμη δυσκολίες ως τα τέλη Ιανουα- ρίου 1945. Αν και στην Αμβέρσα εκφορτώνονταν καθημερινά 25.000 t εφοδίων για τους Αμερικανούς και 10.000 t εφοδίων για τους Βρετανο-καναδούς (τα λ ιμάνια της Μασσαλίας και της Τουλόν απέδιδαν μόνο 13.000 t την ημέρα μαζί!), οι ποσότητες αυτές μεταφέρονταν επί
μήνες από τις αποβάθρες προς τις μάχιμες μονάδες με πολύ βραδύ ρυθμό. Ακόμα και στις αρχές Ιανουαρίου 1945 από τις αποβάθρες της Αμβέρσας έφ ευγαν μόνο 10.500 t ημερησίως. Επιπλέον τον Ιανουάριο του 1945 οι Βέλγοι λ ιμενεργάτες κήρυξαν απεργία, ζητώντας καλύτερες μερίδες φαγητού και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Παρά τα προβλήματα πάντως, η Αμβέρσα επρόκειτο να είναι στο εξής ο ζωτικός "πνεύμονας" των συμμαχικών δυνάμεων κατά την προέλασή τους για τη νίκη επί του Γ' Ράιχ, κάτι το οποίο αναγνώρισε έμπρακτα και ο ίδιος ο Χίτλερ. όταν έθεσε αυτή την πόλη ως απώτερο αντικειμενικό σκοπό των στρατιών του κατά την απελπισμένη αντεπίθεση που εξαπέλυσε τον Δεκέμβριο του 1944 στις Αρδέννες. S3
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1 )Ρ . Delaforce: SMASHING THE ATLANTIC WALL, Cassell. 2001.(2) DESCENT INTO NIGHTMARE. Time-Life Books, 1992.(3) T. Dungan: V-2, Westholme. 2005.(4) S. Hart: MONTGOMERY AND THE·'COLOSSAL CRACKS". Praeger. 2000.(5) M. Hastings: ΑΡΜΑΓΕΔΔΩΝ, Ψυχογιός, 2006.(6) A. Horne: ANTWERP, "Military History Quarterly", Summer 2004.(7) D. Irving: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ TON ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ. Ιωλκός, 2005.(8) S. Mitcham: RETREAT TO THE REICH, Praeger, 2000.(9) B. Montgomery: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ. Ατλας, 1960.(10) THE BATTLE OF THE BULGE, Time-Life Books, 1979.
Διπλή φάλαγγα συμμαχικών οχημάτων στον μοναδικό δρόμο που διατρέχει τον ισθμό του Μπέβελαντ.
45
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Για πολλούς ιστορικούς ίο θέαιρο
επιχειρήσεων me ανατολικής Θράκης
θεω ρείται ω ς ίο κύριο πεδίο
συγκρούσεων καιά ιον Ä' Βαλκανικό
Πόλεμο. Η διαμόρφωση ίου
3 εδάιρους επέτρειμε ιη σύγκρουση
δύο ισχυρών σιραιών me εποχής, me
Βουλναρίας και me Τουρκίας. Επιπλέον εκ ε ί βρισκόταν η πρωιεύουσα me
Οθωμανικής Αυιοκραιορίας, η Κωνοιανιινούπολη. Το στοιχείο αυτόΤουρκικό επιστολικό
δελτάριο που τυπώ&ηκε με _ _Την έναρξη των Βαλκανίων Οθωμανικής AuioKpσιοριας, η Κωνσταντινούπολη. Το οΠολέμων. Σ ε πρώτο επίπεδο
ανσδεικνύει τη σπουδαιότητά της για τις επ ιχειρήσεις.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΑΟΣ
Ο νικητήριος χορός των βασιλέων της Ελλάδας, του Μαυροβούνιού, της Σερβίας και της Βουλγαρίας (από αριστερά προς τα δεξιά).
Για τους Βουλγάρους στις αρχές του 20ού αιώνα η κατάκτηση της Μακεδονίας και η έξοδος στο Αιγαίο προϋπέθετε τον πλήρη έλεγχο της Θράκης, γ ι1 αυτό ο όγκος του Βουλγαρικού Στρατού ήταν προσανατολισμένος σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή. Σύμφωνα με τα σχέδια πολέμου που είχαν κα- -α ρ τ .σ τε ί κατά τα έτη 1903,1904 και 1908, προβλεπόταν η τήρηση
.ιντικής στάσης προκειμένου να αναχαιτίσουν πιθανή τουρκική Ξ_ .θεσ η από τα εδάφη της Μακεδονίας και η υιοθέτηση επιθετικού πνεύματος στα ανατολικά, στην καρδιά της Θράκης. Ο ορει- . ός όγκος της Ροδόπης, σύμφωνα με τους Βουλγάρους επιτελείς, αποτελούσε μεγάλο φυσικό εμπόδιο λόγω του δύσβατου εδά- οους και της έλλειψης οδών. Τα σχέδια άλλαξαν κατά το διάστημα 1910-11 από τον στρατηγό Ιβάν Φίτσεφ, αρχηγό του Επιτελείου του Στρατού, ο οποίος υποστήριζε ότι μια μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση με μια πληθυσμιακά τεράστια δύναμη, όπως ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα απέβαινε σε βάρος της Βουλγαρίας. Ετσι το νέο σχέδιο βασίστηκε στην άριστη πολεμική προπα- ρασκευή και στην ταχεία επιστράτευση, στοιχεία που θα έδιναν στον Στρατό τη δυνατότητα να εξαπολύσει ένα ακαριαίο κτύπημα στη Μακεδονία και στην ανατολική Θράκη, για την επίτευξη ενός αποφασιστικού αποτελέσματος.
Την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων ο Βουλγαρικός Στρατός, σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, ήταν άριστα εκπαιδευμένος και εξοπλισμένος με σύγχρονο πολεμικό υλικό.Οι αξιωματικοί του ήταν εκπαιδευμένοι σε σχολές πολέμου της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Ρωσίας, έχοντας εντρυφήσει στις σύγχρονες τακτικές και θεωρίες. Με την κήρυξη του Α1 Βαλκανικού Πολέμου οι Βούλγαροι παρέταξαν 11 μεραρχίες συνολικής δύναμης 300.000 ανδρών περίπου και 720 πυροβόλα.Επίσης διέθεταν περί τα 23 αεροπλάνα διαφόρων τύπων, τα οποία είχαν προμηθευτεί από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία.
Σύμφωνα με το σχέδιο του Φίτσεφ, έπρεπε να εκδηλωθεί ταχεία επίθεση κατά των τουρκικών δυνάμεων της ανατολικής Θράκης με σκοπό τη συντριβή τους πριν καταφθάσουν ενισχύσεις από τις ασιατικές περιοχές. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού στην άνω κοιλάδα του ποταμού Τούντζα, στα σύνορα με την ανατολική Θράκη, αναπτύχθηκαν τρεις στρατιές: η 1η υπό τον στρατηγό Βασίλ Κουτίντσεφ, η 2η υπό τον στρατηγό Νίκολα Ιβανώφ και η 3η υπό τον στρατηγό Ράντκο Ντιμιτρίεφ. Πιο συγκεκριμένα, η 1η Στρατιά (I, III, X Μεραρχίες) είχε ταχθεί στην περιοχή Νέα Ζαγορά - Υάμπολη, η 2η (VIII, IX Μεραρχίες) στην περιοχή Χάσκοβο - Χαρμανλή και η 3η (IV, V, VI Μεραρχίες) μαζί με τη Μεραρχία Ιππικού μεταξύ Υάμπολης και Πύργου.
Στη Ροδόπη βρισκόταν η II Μεραρχία Πεζικού του στρατηγού Στίλιαν Κοβάτσεφ και στην ανατολική Μακεδονία η VII Μεραρχία Πεζικού (τέσσερις Ταξιαρχίες και ένα σύνταγμα Ιππικού) του στρατηγού Γκεόργκι Τοντόροφ.
Μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων, ο Τουρκικός Στρατός εισήλθε σε μία φάση αναδιοργάνωσης. Αυτή έμεινε ημιτελής λόγω της ταχείας και απροσδόκητης, για τους Τούρκους, εξέλιξης των γεγονότων που τους έφεραν αντιμέτωπους ταυτόχρονα αε τέσσερα βαλκανικά κράτη. Επίσης ένα μεγάλο μέρος του Τουρκικού Στρατού στάθμευε διασκορπισμένο στα ασιατικά εδά
φη, ενώ ο υπόλοιπος στην Ευρώπη. Η μεταφορά μεγάλων μονάδων από την Ασία προϋπέθετε την απόλυτη κυριαρχία στο Αιγαίο, γεγονός που δεν συνέβη λόγω της επικράτησης του ελληνικού στόλου. Ο Τουρκικός Στρατός βασιζόταν στις ενεργές μονάδες (nizam), οι οποίες ήταν εκπαιδευμένες και πολύ καλά εξοπλισμένες, σε αντίθεση με τις μονάδες των εφέδρων (redif), οι οποίες χαρακτηρίζονταν από χαμηλό ηθικό και χωρίς διάθεση να πολεμήσουν. Η κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο ανάγκασε τους Τούρκους να ενσωματώσουν τους εφέδρους που προορίζονταν να συγκροτήσουν ξεχωριστές μονάδες στον τακτικό στρατό, με συνέπεια να μειωθούν κατά πολύ η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των μονάδων.
Οσον αφορά τα σχέδια επιχειρήσεων έναντι των Βουλγάρων, ο Αμπντουλάχ πασάς, διοικητής της Στρατιάς Ανατολής, υιοθέτησε το σχέδιο του 1911, που προέβλεπε συγκέντρωση των μονάδων οι οποίες στάθμευαν στην ανατολική Θράκη πίσω από τον ποτ. Εργίνη και ενεργητική άμυνα με ταυτόχρονο επιβραδυντικό αγώνα των προφυλακών μάχης έως ότου ολοκληρωθεί η επιστράτευση. Στη συνέχεια θα σημειωνόταν ανάληψη επιθετικής πρωτο
βουλίας προς συντριβή του εισχωρήσαντος εχθρού και αποκατάσταση του απολεσθέντος εδάφους. Ωστόσο ο αρχιστράτηγος των δυνάμεων στη Θράκη και στη Μακεδονία, Ναζήμ πασάς, υπουργός των Στρατιωτικών, υπό την επιρροή του Γερμανού στρατηγού Κόλμαρ φον ντερ Γκόλτς αποφάσισε να αμυνθεί στη γραμμή Αδριανούπολη - Σαράντα εκκλησίες μέχρι να ολοκληρωθεί η συγκέντρωση των δυνάμεων. Πολλοί από τους αξιωματικούς του επιτελείου θεωρούσαν, εσφαλμένα όπως αποδείχθηκε, ότι η οροσειρά της Στράντζας αποτελούσε σχεδόν απροσπέλαστο εμπόδιο, κατά συ
νέπεια δεν ανέμεναν ενέργεια του Βουλγαρικού Στρατού από αυτή την κατεύθυνση.
Ετσι την 6η Οκτωβρίου 1912 η 1η Στρατιά Θράκης (ή Στρατιά Ανατολής) είχε την ακόλουθη διάταξη (από τα αριστερά προς τα δεξιά):• Το 4ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Αχμέτ Αμπούκ πασά, στη θέση Χάφσα, επί της οδού Αδριανούπολης - Μπαμπά Εσκή.• Το 1ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Ομέρ Ιαβέρ πασά, στη θέση Καραλή, ΝΔ των Σαράντα Εκκλησιών.• Το 2ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Σεφκέτ Τουργκούτ πασά, στη θέση Καβακλή-Γενιτζέ.• Το 3ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Μαχμούτ Μουχτάρ πασά, στις Σαράντα Εκκλησίες.• Η Μεραρχία Ιππικού, υπό τον Σαλίχ πασά, στη θέση Βαϊσάλ.
Η διάταξη της Στρατιάς είχε μέτωπο προς τα βορειοδυτικά, ώστε να πλήξει το αριστερό πλευρό των Βουλγάρων, όταν αυτοί θα είχαν προελάσει αρκετά προς νότο.
Στην κοιλάδα του ποταμού Αρδα, ΝΔ της Αδριανούπολης, αναπτύχθηκε η Μεραρχία Δυτικής Θράκης υπό τον Ιαβέρ πασά, ως σύνδεσμος της Στρατιάς Ανατολής με τις δυνάμεις της Μακεδονίας. Το ισχυρό οχυρό της Αδριανούπολης υπεράσπιζαν πέντε μεραρχίες (10η, 11η και τρεις μεραρχίες redif: Αδριανούπολης, Μπαμπά Εσκή και Γκιουμουλτζίνας) υπό τον Φερίκ Μεχμέτ Σουκρή πασά. Στη Μακεδονία και στη Θράκη η Τουρκία παρέταξε επτά σώ
ματα στρατού, δύο μεραρχίες ιππικού και 26 μεραρχίες redif, συνολικής δύναμης περίπου 340.000 πεζών, 6.000 ιππέων και 850 πυροβόλων. Επίσης δ ιέθετε πέντε αεροπλάνα, που δεν βρίσκονταν σε πολεμική ετοιμότητα.
Η ΠΡΟ ΕΛΑΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΠΤΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
Η γραμμή άμυνας Αδριανούπολη - Σαράντα Εκκλησίες στήριζε τα άκρα της στα δύο ομώνυμα φρούρια, από τα οποία μόνο εκείνο της Αδριανούπολης, στα δυτικά, ήταν σε θέση να προβάλλει ισχυρή αντίσταση. Ωστόσο σύμφωνα με τον φον ντερ Γκόλτς, σύμβουλο του Τουρκικού Στρατού, το φρούριο των Σαράντα Εκκλησιών μπορούσε να αποκρούσει τις επιθέσεις του Πρωσικού Στρατού για διάστημα τριών μηνών.
Σύμφωνα με το βουλγαρικό σχέδιο επίθεσης, κατά την πρώτη φάση των επιχειρήσεων η 1η Στρατιά θα ενεργούσε ανατολικά του π. Τούντζα, με κατεύθυνση προς νότο με σκοπό να επιτεθεί μετωπικά κατά της τοποθεσίας Αδριανούπολης - Σαράντα Εκκλησιών. Η 3η Στρατιά θα προέλαυνε μέσω της οροσειράς της Στρά- ντζας, ώστε να υπερκεράσει από τα αριστερά την τοποθεσία, να καταλάβει τις Σαράντα Εκκλησίες και να αποκόψει τις οδούς διαφυγής του Τουρκικού Στρατού. Παράλληλα η 2η Στρατιά θα απομόνωνε το φρούριο της Αδριανούπολης, κινούμενη δυτικά του π. Τούντζα, και θα κάλυπτε το δεξιό πλευρό της 1ης. Η Μεραρχία Ιππικού θα ενεργούσε ανάμεσα στην 1η και στην 3η Στρατιά.
Στις 5 Οκτωβρίου η 1η Στρατιά διέβη τα σύνορα με την III Μεραρχία προς την κατεύθυνση Κιζίλ Αγάτς - Χατζί Γενιτζέ, την I προς την κατεύθυνση Βαϊσάλ-Τασλί Μουσελίμ και την X Μεραρχία ως εφεδρεία πίσω από την III. Η 2η Στρατιά κατευθύνθηκε προς την Αδριανούπολη κινούμενη σε φάλαγγες. Η 3η Στρατιά καθυστέρησε να διαβεί τα σύνορα, αφενός επειδή το ορεινό έδαφος αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο για την προέλαση των τμημάτων και αφετέρου διότι οι Βούλγαροι επεδίωκαν να αποκρύψουν την
κίνηση της στρατιάς προκειμένου να επιτύχουν τον απόλυτο αιφνιδιασμό των Τούρκων. Ετσι στις 6 Οκτωβρίου η IV Μεραρχία, που αποτελούσε το δεξιό της Στρατιάς, κινήθηκε χωρισμένη σε δύο φάλαγγες προς τις κατευθύνσεις Γιαΐλατζίκ - Κερεμετλίγια και Εσκή Πόλος. Ακολούθησε, την επομένη, η V Μεραρχία, η οποία κινήθηκε αριστερά της IV προς τις κατευθύνσεις Δεβλετί Αγάτς - Ερικλέρ και Αλματζίκ, ενώ ένα απόσπασμα αποτελούμενο από οκτώ τάγματα, μια ίλη και τρεις πυροβολαρχίες, η πλαγιοφυλακή της V Μεραρχίας, πέρασε τα σύνορα στις 8 Οκτωβρίου προς την κατεύθυνση Μικρό Τύρνοβο - Ντερέκιοϊ προς Σαράντα Εκκλησίες. Η VI Μεραρχία αποτελούσε την εφεδρεία της Στρατιάς.
Στις 6 Οκτωβρίου η Μεραρχία Ιππικού του Σαλίχ πασά, που βρισκόταν στην περιοχή του Βαϊσάλ με την αποστολή να επιβραδύνει τη βουλγαρική προέλαση, επεσήμανε ισχυρές βουλγαρικές δυνάμεις να προελαύνουν προς Βαϊσάλ, Ομέρ Αμπάς και Δεβλετί Αγάτς. Οι αναγνωρίσεις αυτού του σχηματισμού ενίσχυσαν την αντίληψη των Τούρκων επιτελών περί μη προέλασης των Βουλγάρων μέσω της Στράντζας. Ωστόσο το τουρκικό ιππικό θεώρησε ότι η φάλαγγα που εκινείτο από Δεβλετί Αγάτς προς Ερικλέρ αποτελούσε το αριστερό άκρο των Βουλγάρων, χωρίς να έχει εντοπίσει τις άλλες δύο φάλαγγες της V Μεραρχίας. Ο επιβραδυντικός αγώνας της Μεραρχίας Ιππικού δεν ανέκοψε την προέλαση των Βουλγάρων, οι οποίοι το απόγευμα της 8ης Οκτωβρίου κατείχαν ισχυρώς τη γραμμή Πραβαντίγια - Τασλί Μουσελίμ - Τσεσμέ- κιοϊ - Ερικλέρ - Αλματζίκ.
Στηριζόμενος στις πληροφορίες που συνέλεξε το ιππικό, ο Ναζήμ πασάς αποφάσισε να εγκαταλείψει την αμυντική στάση και να επιτεθεί, προκαλώντας την αντίδραση του Αμπντουλάχ πασά και άλλων Τούρκων επιτελών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι οι μονάδες δεν ήταν έτοιμες να αναλάβουν επιθετική πρωτοβουλία. Παρά το αρνητικό κλίμα στους κόλπους του στρατηγείου, η επίθεση αποφασίστηκε για την 9η Οκτωβρίου. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν η προσβολή του αριστερού πλευρού των Βουλγάρων, ώστε να αναγκαστούν να ανακόψουν την προέλασή τους. και στη συνέ
Βουλγαρική στρατιωτική μονάδα σε παράταξη για επιθεώρηση.
49
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
15ΙΟ
ΡΙΛ
· No
13
0
χεια να τους απωθήσουν προς τον π. Τούντζα. Το σχέδιο ενεργεί- ας ήταν τακτικά ορθό, αλλά η σύλληψή του λανθασμένη, ως απόρροια ελλιπούς πληροφόρησης για τη θέση του εχθρού. Η κατεύθυνση της τουρκικής επίθεσης ήταν από ΝΑ προς ΒΔ, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτει το δεξί πλευρό της στα βουλγαρικά τμήματα που εντοπίστηκαν στο Ερικλέρ και σε εκείνα τα οποία δεν είχαν εντοπιστεί βορειοανατολικά των Σαράντα Εκκλησιών.
Στις 9 Οκτωβρίου το 3ο Σώμα Στρατού επιτέθηκε με την 9η Μεραρχία και τη Μεραρχία Αφιόν Καραχισάρ προς Τσεσμέκιοϊ, την 7η προς Ερικλέρ και την 8η ως εφεδρεία, πίσω από την 9η. Η Μεραρχία Αφιόν Καραχισάρ κινήθηκε χωρίς το πυροβολικό της και δέχθηκε επίθεση κατά μέτωπο και κατά του αριστερού πλευρού της από την IV Βουλγαρική Μεραρχία, νότια της Καραχάμ- τζας, λόγω της καθυστέρησης της 9ης Μεραρχίας να καλύψει το πλευρό της. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η άτακτη υποχώρηση της Αφιόν Καραχισάρ προς το Εσκή Πόλος, όπου συγκρατήθηκε από τον ίδιο τον Μουχτάρ πασά. Παράλληλα η 7η Μεραρχία αναγκάστηκε να σταματήσει προ του Ερικλέρ, έχοντας συναντήσει σθεναρή αντίσταση από τμήματα της IV Βουλγαρικής Μεραρχίας, και λίγο αργότερα υποχώρησε στις αρχικές θέσεις της μπροστά στον κίνδυνο να κυκλωθεί από τμήματα της V Μεραρχίας που εθεάθη- σαν στο Αλματζίκ. Μέχρι το απόγευμα η επίθεση του 3ου Σώματος είχε εκφυλιστεί.
Αριστερά η 2η Μεραρχία του 1ου Σώματος ενεπλάκη στο Σου- λού Ογλού σε σκληρό αγώνα με την I Βουλγαρική Μεραρχία, η οποία ενισχύθηκε με μία ταξιαρχία της IV και μαζί κατόρθωσαν να κυκλώσουν τα τουρκικά τμήματα. Την κατάσταση θα μπορούσε να σώσει το 2ο Σώμα, ωστόσο παρέμεινε θεατής της μάχης με τη δικαιολογία ότι δεν γνώριζε την εξέλιξη του αγώνα στο Εσκή Πόλος. Αριστερά της 2ης επιτέθηκαν η 3η Μεραρχία και η Μεραρχία Νικομήδειας, στο μέτωπο Γκεσμενλί - Ντεμεραντλίγια, έναντι δύο βουλγαρικών μεραρχιών. Στον τομέα αυτό ο αγώνας ήταν ισορροπημένος, χωρίς κάποιος από τους αντιπάλους να κερδίζει το τακτικό πλεονέκτημα. Ενδεχόμενη εμπλοκή της 12ης Μεραρχίας του 4ου Σώματος, που βρισκόταν στο Γκεμπελέρ, θα μπορούσε να γείρει την πλάστιγγα υπέρ των Τούρκων, αλλά ο διοικητής της θεώρησε ότι οι άνδρες του ήταν εξουθενωμένοι. Αντίθε
ο » συμμαχικές βαλκανικές χώ ρες «λογχίζουν» την Οθωμανική Α υτοκρατορία. Η λ ιθογραφία αυτή κυκλοφόρησε με την έκρηξη του A ' Βαλκανικού Πολέμου.
τα η Μεραρχία Ιππικού, που ενεργούσε στο αριστερό του 4ου Σώματος, κινήθηκε για να ενισχύσει τη Μεραρχία Νικομήδειας. Το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου βρήκε τους Τούρκους να κατέχουν τη γραμμή νότια Αλματζίκ - Ερικλέρ - Εσκή Πόλος - Γκερεντλί - ΒΔ Κουκιλάρ - Ντεμεραντλίγια, με τους Βουλγάρους να βρίσκονται σε πολλά σημεία σε απόσταση αναπνοής. Οι τελευταίοι, εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι και τη συνεχή βροχή, διενεργούσαν νυκτερινές επιθέσεις. Προκαλούσαν σύγχυση και αποδιοργάνωση στα τουρκικά τμήματα, το ηθικό των οποίων ήταν χαμηλό, ιδιαίτερα στις μονάδες των εφέδρων. Αυτή την κατάσταση εκμεταλλεύτηκε η IV Μεραρχία, η οποία, διαπιστώνοντας το κενό στο Σουλού Ογλού ανάμεσα στα 1ο και 3ο Σώματα (το 2ο Σώμα παρέμενε αδρανές), κτύπησε το δεξί πλευρό της 2ης Τουρκικής Μεραρχίας, προκαλώντας τον πανικό και τελικά την άτακτη υποχώρησή της. Ο πανικός εξαπλώθηκε σαν πανούκλα στην 3η Μεραρχία και στη Μεραρχία Νικομήδειας, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει ο αριστερός τομέας της τουρκικής διάταξης. Το στρατηγείο αγνοούσε παντελώς την κατάσταση των μονάδων, με αποτέλεσμα να έχει λανθασμένη εικόνα. Απόρροια αυτού ήταν το γεγονός ότι το στρατηγείο ετοιμαζόταν να επιτεθεί την επομένη με το 3ο Σώμα. Ωστόσο, όταν ενημερώθηκε για την κατάρρευση της αμυντικής γραμμής, διέταξε υποχώρηση, η οποία μάλλον έλαβε τη μορφή άτα-
50
ΒΟΥΛΓΑΡΟΣ ΔΕΚΑΝΕΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ 1913 Ο υπαξιωματικός της εικόνας φέρει στολή εκστρατείας Μ 1908με όρθιο
ερυθρό περιλαίμιο και ερυθρά παραρράμματα στις ακροχειρίδες,
αυστριακές φ υσ ιγγιοθήκες από μαύρο δέρμα, τυφέκιο πεζικού
Mannlicher Μ 1888 των 8mm. τσαρούχια οπάνκα από δέρμα χοίρου (για πορεία σε
βροχερό καιρό οι πεζοί έφεραν δερμάτινες μπότες), σακίδιο, γυλιό,
υδροδοχείο και πασσάλους για αντίσκηνο (Ενδυματολογική έρευνα ■
εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ).
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
* No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Τα σερβο-βουλγαρικά πυροβόλα ισοπέδωσαν την Αδριανούπολη, προκαλώντας μ εγά λες απώλειες τόσο στα τουρκικό στρατιωτικά τμήματα όσο και στον άμαχο πληθυσμό.
κτης φυγής. Πάντως το 3ο Σώμα αποφάσισε να επιτεθεί με την 7η Μεραρχία προς Ερικλέρ και Αλματζίκ, ενώ με την 9η και την Αφιόν Καραχισάρ αμύνθηκε στη γραμμή Πέτρα - Κερεμετλίγια. Για μία ακόμη φορά η έλλειψη στιβαρής διοίκησης και η μειωμένη μαχητικότητα του Τουρκικού Στρατού καθόρισαν το αποτέλεσμα. Οταν η 7η Μεραρχία συναντούσε τα έναντι αυτής βουλγαρικά τμήματα, οι άλλες δύο μεραρχίες εγκατέλειπαν τις θέσεις τους, παρά την προσωπική και άμεση επέμβαση του Μουχτάρ πασά. Η διάλυση του 3ου Σώματος ήταν γεγονός, αφού δεν υπήρχαν ούτε πυροβολικό, ούτε πυρομαχικά, ούτε διάθεση για αντίσταση.
Στον τομέα της 2ης Στρατιάς, για την άμυνα της Αδριανούπο- λης οι Τούρκοι είχαν διαθέσει συνολική δύναμη 52.000 περίπου ανδρών και 340 πυροβόλα διαφόρων τύπων, τα περισσότερα τοποθετημένα σε μόνιμες θέσεις. Η περιμετρική άμυνα του φρουρίου αποτελείτο από τάφρους βάθους 4 μέτρων και πλάτους 4-5 μέτρων, συνεχόμενες σειρές συρματοπλεγμάτων και αυτόνομα οχυρά. Ο διοικητής του, Φερίκ Μεχμέτ Σουκρή πασάς, είχε διατα- χθεί να αγκιστρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες εχθρικές δυνάμεις. Η μεγάλη ηλικία του δεν του επέτρεψε να αντιληφθεί και να φέρει σε πέρας με επιτυχία την αποστολή του.
Οι Βούλγαροι, παρόλο που από το 1909 είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες για την αμυντική οργάνωση του φρουρίου, δεν γνώριζαν το μέγεθος των δυνάμεων οι οποίες το υπεράσπιζαν, με αποτέλεσμα να διαμορφώσουν μια υπερβολική εικόνα γι' αυτές. Η Αδριανούπολη αποτελούσε δευτερεύοντα στόχο, επειδή μια μακροχρόνια πολιορκία της θα εμπόδιζε την εφαρμογή της νέας στρατηγικής του βουλγαρικού επιτελείου. Στις 5 Οκτωβρίου η 2η Στρατιά πέρασε τα σύνορα, με την VIII Μεραρχία να κινείται εκατέρωθεν του ποτ. Εβρου και την IX Μεραρχία δυτικά του ποτ. Τούντζα, προκειμένου να προσεγγίσουν την πόλη από τα δυτικά και τα βορειοδυτικά και να καταλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία κοντά της. Τα στοιχεία ασφαλείας που είχε εκπέμψει η Φρουρά της Αδριανούπολης, προσπάθησαν να ανατινάξουν τη μεγάλη λίθινη γέφυρα επί του Εβρου στο Μουσταφά Πασά ώστε να καθυστερήσουν την προέλαση της VIII Μεραρχίας, αλλά τους πρόλαβε ένα σύνταγμα ιππικού. Στις 9 Οκτωβρίου οι Τούρκοι επι
χείρησαν να επιτεθούν με τη δύναμη μιας μεραρχίας. Στη γραμμή των υψωμάτων Κουγιουνλί-Καντίκιοϊ αναχαιτίστηκαν από την εμπροσθοφυλακή της VIII Μεραρχίας, δύναμης συντάγματος, που στο μεταξύ είχε προλάβει να οργανωθεί αμυντικά. Προσπάθησαν να υπερκεράσουν το αριστερό πλευρό του βουλγαρικού συντάγματος, αλλά η άμεση επέμβαση του πυροβολικού της IX Μεραρχίας, που είχε φθάσει στο ύψος της VIII, τους ανάγκασε να αποσυρθούν στο φρούριο, εγκαταλείποντας αιχμαλώτους και άφθονο πολεμικό υλικό.
Παράλληλα η προέλαση της 1ης Στρατιάς συνεχίστηκε. Το απόγευμα της 10ης Οκτωβρίου το κέντρο και το αριστερό αυτής έφθασαν στο ύψος της Αδριανούπολης και μαζί με τη 2η Στρατιά πραγματοποίησαν κύκλωση του φρουρίου, ενώ η III Μεραρχία α- πέκρουσε αιφνιδιαστική επίθεση δύο μεραρχιών στο ύψος της Κάϊπα και του Χαντζίκιοϊ. Αν οι Τούρκοι επιτίθεντο με περισσότερες δυνάμεις και είχαν πιο στιβαρή διοίκηση, θα μπορούσαν να «σπάσουν» το δεξιό πλευρό της 1ης Στρατιάς και να φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση τους Βουλγάρους.
Την επομένη οι Βούλγαροι εισήλθαν στις Σαράντα Εκκλησίες και μαζί με την πόλη περιήλθαν στην κατοχή τους άφθονο πολεμικό υλικό και δύο καινούργια αεροπλάνα. Επειτα η III Μεραρχία ακολούθησε την υπόλοιπη στρατιά, μαζί με την IX, η οποία αντι- καταστάθηκε στην πολιορκία από τη νεοαφιχθείσα XI, αφήνοντας όμως την εφεδρική της ταξιαρχία.
Η άτακτη υποχώρηση της τουρκικής στρατιάς συνοδευόταν από καταρρακτώδη βροχή, που μετέτρεπε τους λιγοστούς δρόμους σε βάλτους, αναγκάζοντας τους εξουθενωμένους Τούρκους στρατιώτες να εγκαταλείπουν τον οπλισμό και τα προσωπικά τους είδη. Ο Μουχτάρ πασάς επεσήμανε την έλλειψη πειθαρχίας και την κακή οργάνωση ως κύριες αιτίες της ήττας, ενώ ο Σε- ρίφ πασάς τόνισε τη σημασία των Σαράντα Εκκλησιών, υποστηρίζοντας ότι το "κλειδί" της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παραδόθηκε στους Βουλγάρους.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ Α 0 Υ Α Ε Μ Π0ΥΡΓΚΑΣΟι Βούλγαροι, παρά την εντυπωσιακή νίκη τους, δεν κατεδίω-
ξαν τη διαλυμένη τουρκική στρατιά (όπως όφειλαν) προκειμένου να δώσουν το τελειωτικό κτύπημα που θα άνοιγε τον δρόμο για την Κωνσταντινούπολη. Η αδράνειά τους έδωσε τον απαραίτητο χρόνο στους Τούρκους να ανασυνταχθούν και να αναδιοργανωθούν στην επόμενη γραμμή άμυνας, Λουλέ Μπουργκάς (Αρκαδι- ούπολη) - Μπουνάρ Χισάρ. Μάλιστα η τουρκική Μεραρχία Ιππικού περισυνέλεξε ανενόχλητη από το πεδίο της μάχης πολύτιμο πολεμικό υλικό και τραυματίες.
Η επιλογή της παραπάνω τοποθεσίας άμυνας αποτέλεσε σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ Ναζήμ πασά και Αμπντουλάχ πασά. Ο διοικητής της Στρατιάς και ο Μαχμούτ Μουχτάρ πασάς (3ο ΣΣ) υποστήριζαν ότι η Στρατιά έπρεπε να αμυνθεί πίσω από τον ποτ. Ανω Εργίνη και όχι στη γραμμή Καραγάτς Ντερεζί, η οποία μπορούσε να υπερκεραστεί από την κατεύθυνση Μπουνάρ Χισάρ - Βιζύη. Τελικά επικράτησε η γνώμη του Ναζήμ πασά και η τουρκική Στρατιά αμύνθηκε στη γραμμή Λουλέ Μπουργκάς - Μπουνάρ Χισάρ.
Οι Τούρκοι, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια των Βουλγάρων, συγκρότησαν δύο ομάδες: τη δεξιά, αποτελούμενη από τα 3ο, 17ο και 18ο Σώματα Στρατού υπό τον στρατηγό Φερίτ Χαμντί πασά, και την αριστερή, αποτελούμενη από τα 1 ο, 2ο και 4ο Σώματα Στρατού υπό τον Αμπντουλάχ πασά. Αντικειμενικός σκοπός του Τουρκικού Στρατού ήταν να απορροφήσει την ορμή της βουλγαρικής επίθεσης στη γραμμή Λουλέ Μπουργκάς - Μπουνάρ Χισάρ με τη στρατιά του Αμπντουλάχ πασά και να προσβάλει με τη δεξιά ομάδα το αριστερό πλευρό των Βουλγάρων. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η δεξιά ομάδα δεν είχε ολοκληρώσει τη συγκρότησή της και μόνο το αποδιοργανωμένο 3ο Σώμα βρισκόταν στη Βιζύη, αντιμετώπιζε δε σοβαρό πρόβλημα στην αναχορηγία πυρο- μαχικών.
52
Βουλγαρικά τμήματα αναμένουν σε θέσ εις μάχης τη διαταγή επ ίθεσης κατά της Αδριανούπολης.
Στις 15 Οκτωβρίου στη γραμμή άμυνας βρίσκονταν (από τα αριστερά προς τα δεξιά) η Μεραρχία Ιππικού επί της οδού Λουλέ Μπουργκάς - Μπαμπά Εσκή, το 4ο Σώμα στο Λουλέ Μπουργκάς, το 1 ο Σώμα στο Τούρκμπεη και το 2ο Σώμα στο Καραγάτς. Οσον αφορά τη δεξιά ομάδα, εκτός του 3ου Σώματος, το 17ο Σώμα βρισκόταν νοτιοανατολικά της Βιζύης και το 18ο στο Σαράϊ. Η Ταξιαρχία Ιππικού ενεργούσε στο δεξιό πλευρό ως πλαγιοφυλακή της στρατιάς του Φερίτ Χαμντί πασά.
Μετά την ολοκλήρωση του ανεφοδιασμού, ο οποίος αποδείχθηκε χρονοβόρος λόγω της κακοκαιρίας και της κακής κατάστασης των οδών, και την ανάπαυση των τμημάτων, ο Βουλγαρικός Στρατός κινήθηκε νοτιοανατολικά, με την 3η Στρατιά προς Μπου- νάρ Χισάρ και την 1η προς Μπαμπά Εσκή. Η γενική ιδέα ενεργεί- ας προέβλεπε μετωπική επίθεση της 3ης Στρατιάς με ταυτόχρονη υπερκέραση του αριστερού της τουρκικής διάταξης από την 1η Στρατιά και τη Μεραρχία Ιππικού. Η ενέργεια της 3ης Στρατιάς θα ήταν τέτοια ώστε να προετοιμάσει την είσοδο της 1ης στον αγώνα. Η καθυστέρηση της 1ης Στρατιάς οφειλόταν στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και κυρίως στην έλλειψη επαρκών οδών.
Στις 15 Οκτωβρίου η 3η Στρατιά επιτέθηκε με την V Μεραρχία προς το Μπουνάρ Χισάρ και το δάσος του Σουντζάκ, την IV κατά του Καραγάτς και την VI κατά του Τούρκμπεη. Την προηγουμένη η Μεραρχία Ιππικού είχε διαβεί τον ποτ. Εργίνη και είχε καταστρέψει τη σιδηροδρομική γραμμή στο Μπαμπά Εσκή. Η IV Μεραρχία επιτέθηκε χωρίς πυροβολικό, λόγω του λασπώδους εδάφους που ακινητοποίησε τις πυροβολαρχίες, αλλά κατόρθωσε το απόγευμα της ίδιας ημέρας να καταλάβει τη δυτική όχθη του ποτ. Καραγάτς, παρά τις αντεπιθέσεις του 2ου Σώματος. Κατά του 1ου Σώματος επιτέθηκε η VI Μεραρχία, η οποία απείλησε το αριστερό πλευρό του τουρκικού σώματος όταν η Μεραρχία Ουσάκτου 1ου Σώματος και αριστερά της η Μεραρχία Νικομήδειας του 4ου Σώματος πιέσθηκαν, με αποτέλεσμα να απειληθεί η διάσπαση της γραμμής άμυνας σε αυτόν τον τομέα. Τελικά οι τουρκικές μεραρχίες συγκρατήθηκαν και ανέκτησαν τις θέσεις τους. Στο μεταξύ η V Μεραρχία του Χριστώφ κινήθηκε προς τη Γέννα και αφού απώθησε την τουρκική Ταξιαρχία Ιππικού από το Μπουνάρ Χισάρ, διέσχισε τον ποτ. Καραγάτς και έλαβε επαφή με τις τουρκικές δυνάμεις.
Η δεξιά ομάδα δεν είχε ολοκληρώσει τη συγκέντρωσή της, ωστόσο ο Ναζήμ πασάς αποφάσισε να επιτεθεί την 16η Οκτωβρίου με το 3ο Σώμα κατά του αριστερού της 3ης Στρατιάς. Ο Μαχμούτ Μουχτάρ πασάς συγκρότησε τρία αποσπάσματα επιπέδου μεραρχίας. Το απόσπασμα υπό τον Τζεμάλ μπέη κινήθηκε προς το Μπουνάρ Χισάρ, ακολουθούμενο από το απόσπασμα του Φουάτ
Ζιά μπέη, ενώ το απόσπασμα του Χασάν Ιτζέτ πασά κινήθηκε προς Τσόνγκαρα. Παρά τα κρούσματα απειθαρχίας λόγω του χαμηλού ηθικού των εφέδρων, οι Τούρκοι επιτέθηκαν λυσσαλέα, έχοντας εμπλέξει 17 τάγματα πεζικού και 9 πυροβολαρχίες. Τα εύστοχα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού προκάλεσαν αταξία στις τουρκικές δυνάμεις και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι Τούρκοι διοικητές απείλησαν με το πιστόλι όσους τρέπονταν σε φυγή. Τελικά η V Βουλγαρική Μεραρχία δεν άντεξε και αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η μανία των Τούρκων ήταν τέτοια ώστε κατακρεούργησαν τους τραυματίες που εγκατέλειψαν οι Βούλγαροι και έκαψαν τα χειρουργεία εκστρατείας. Η επιτυχία της τουρκικής επίθεσης έδωσε τη δυνατότητα στη δεξιά στρατιά να προωθηθεί και έτσι τμήματα του 18ου Σώματος έφθασαν στο Τσαρίμπασικιοϊ και του 17ου στην περιοχή Τσόνγκαρα.
Στον τομέα του 4ου Σώματος επιτέθηκε η I Βουλγαρική Μεραρχία, η οποία, παρά την καθυστερημένη είσοδό της στον αγώνα λόγω της συνεχούς βροχής, κατέλαβε το Λουλέ Μπουργκάς. Η άμεση αντεπίθεση της 12ης Μεραρχίας, το απόγευμα της 16ης Οκτωβρίου, επέφερε την ανακατάληψη της πόλης, η οποία εγκα- ταλείφθηκε τελικά το βράδυ και έτσι δεν την κατείχε κανένας από τους αντιπάλους. Την ώρα που η I Βουλγαρική Μεραρχία κα- τελάμβανε το Λουλέ Μπουργκάς, η τουρκική Μεραρχία Ιππικού συγκρουόταν με την εμπροσθοφυλακή της X Μεραρχίας της 1ης Στρατιάς, που ετοιμαζόταν να πλευροκοπήσει το 4ο Σώμα. Ο Σα- λίχ πασάς επιτέθηκε με τα 1 ο και 3ο Συντάγματα σε πρώτο κλιμάκιο και το 4ο σε εφεδρεία. Τα δραστικά πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού ανάγκασαν το τουρκικό ιππικό, 500 μέτρα από τις βουλγαρικές θέσεις, να υποχωρήσει έχοντας υποστεί σοβαρότατες απώλειες και ουσιαστικά διαλυθεί. Τα υπολείμματα του τουρκικού ιππικού συμπαρέσυραν κατά την άτακτη φυγή τους προς τα ανατολικά οτιδήποτε συναντούσαν. Η αντεπίθεση της 12ης Μεραρχίας έσωσε, προς το παρόν, την κατάσταση για τους Τούρκους.
Οι Τούρκοι είχαν εμπλέξει μέχρι το τέλος της ημέρας το σύνολο των δυνάμεών τους. Ηδη είχαν αρχίσει να εμφανίζονται να πρώτα προβλήματα στην αναχορηγία πυρομαχικών και στον ανεφοδιασμό των μονάδων α' κλιμακίου. Οι Βούλγαροι, αντίθετα, είχαν εμπλέξει μόνο την 3η Στρατιά, σε αναμονή της 1ης, η οποία εισήλθε στον αγώνα την επομένη. Η χρησιμοποίηση της 1ης Στρατιάς τους έδωσε τη δυνατότητα να επαναλάβουν τις επιθέσεις τους σε όλο το μέτωπο και παράλληλα να επιχειρήσουν την υπερκέραση του αριστερού της τουρκικής γραμμής άμυνας.
Στις 17 Οκτωβρίου η 1η Στρατιά αναπτύχθηκε εκατέρωθεν του ποτ. Εργίνη με στόχο να πλήξει το αριστερό και τα νώτα του
53
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
4ου Σώματος. Ο Αχμέτ Αμπούκ πασάς, εκτιμώντας την τακτική κατάσταση και την πρόθεση της βουλγαρικής Στρατιάς, αναδιέταξε τις μονάδες του ώστε να έχουν μέτωπο προς τα δυτικά και τα νοτιοδυτικά. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας η δεξιά ομάδα ανάγκασε την V Μεραρχία, η οποία στο μεταξύ είχε ενισχυθεί με μία ταξιαρχία, να αποσυρθεί δυτικά του ποτ. Καραγάτς, προετοιμάζοντας το έδαφος για την επίθεση της επομένης. Ωστόσο ο Μαχ- μούτ Μουχτάρ πασάς αγνοούσε την εξέλιξη των επιχειρήσεων στο κέντρο και στο αριστερό της τουρκικής διάταξης. Η δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει το 4ο Σώμα, έπειτα και από τη διάλυση της Μεραρχίας Ιππικού, ανάγκασε τον Αμπντουλάχ πασά να αποφασίσει τη σύμπτυξη προς τα ανατολικά, στη γραμμή Το- πτζήκιοϊ- Ταταρλή - Πασάκιοϊ. Παρά τη διαταγή σύμπτυξης της αριστερής ομάδας, πολλά τμήματα είχαν αγκιστρωθεί και εμπλακεί σε σκληρό αγώνα με τους Βουλγάρους. Το 2ο Σώμα προσπάθησε να αντεπιτεθεί προς το Καραγάτς, αλλά το τουρκικό πυροβολικό δεν υποστήριξε όσο έπρεπε τις επιθέσεις του πεζικού, με αποτέλεσμα να υποχωρήσει ατάκτως. Ομοίως έπραξε και το 1ο ΣΣ προς το Τούρκμπεη, χωρίς αποτέλεσμα. Η πλήρης έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κλιμακίων διοίκησης ήταν παραπάνω από εμφανής και τελικά καταδικαστική. Στις 21.00 μια ταξιαρχία της VI Μεραρχίας κατόρθωσε, χωρίς πυροβολισμό (!), να καταλάβει το Τούρκμπεη και να εγκατασταθεί ανατολικά του ποτ. Καραγάτς. Το επιθυμητό ρήγμα στο κέντρο της τουρκικής στρατιάς είχε επιτευχθεί και η κατάρρευση της γραμμής άμυνας ήταν πλέον θέμα ωρών. Κατά τη διάρκεια της νύκτας πεζικό και πυροβολικό διαπεραιώθηκαν στην ανατολική όχθη, διευρύνοντας το ρήγμα και ισχυροποιώντας το προγεφύρωμα.
Οι Τούρκοι, θεωρώντας ότι η V Μεραρχία υποχωρούσε προς τις Σαράντα Εκκλησίες, αποφάσισαν να επιτεθούν την 18η Οκτωβρίου με τη δεξιά ομάδα. Ετσι το 3ο Σώμα επιτέθηκε προς την κατεύθυνση Βιζύη - Μπουνάρ Χισάρ και το 17ο Σώμα προς την κατεύθυνση Τσόνγκαρα - Ιντζεκλέρ με προϊδεασμό για καταδίωξη των Βουλγάρων προς Σαράντα Εκκλησίες. Το 18ο Σώμα διατηρήθηκε ως εφεδρεία.Ομως οι πληροφορίες για τις προθέσεις των Βουλγάρων ήταν τελείως λανθασμένες. Οι Βούλγαροι όχι μόνον υποχωρούσαν, αλλά οργανώθηκαν αμυντικά δυτικά του ποτ. Κα- ραγάτς. Οι Τούρκοι αρχικά αιφνιδιά- στηκαν και η επιθετική προσπάθεια του 3ου Σώματος ανακόπηκε. Το 17ο ΣΣ αντίθετα, κατόρθωσε, παρά τα δραστικά και εύστοχα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού, να καταλάβει τη δυτική όχθη. Ομως εκείνη την ώρα, το 2ο Σώμα είχε αρχίσει να συμπτύσσεται, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το αριστερό πλευρό του 17ου ΣΣ. Η σύμπτυξη του 17ου Σώματος ήταν αναπόφευκτη, ως συνέπεια της παντελούς έλλειψης συντονισμού μεταξύ των δύο ομάδων. Οι Βούλγαροι εκμεταλλεύθηκαν την κατάσταση και αντεπιτέθηκαν με σφοδρότητα. Η έγκαιρη επέμβαση δέκα πυροβολαρχιών ανέκοψε την ορμητικότητά τους και έτσι δόθηκε χρόνος στο 17ο ΣΣ να επανακάμψει. Ταυτόχρονα το κενό μεταξύ των δύο σωμάτων καλύφθηκε από την 3η Μεραρχία, ενώ η 5η ΜΠ αναπτύχθηκε δυτικά του Τοπτζήκιοϊ, αποκαθιστώντας τη διάταξη.
Το Λουλέ Μπουργκάς είχε περιέλθει οριστικά στην κατοχή των Βουλγάρων, οι οποίοι διέβησαν τον ποτ. Εργίνη και κατεδίω-
0 βασιλιάς Φερδινάνδος της Βουλγαρίας «ξεψ υσά» βόμβες
πάνω στα τουρκικά στρατεύματα (βουλγαρική προπαγανδιστική
αφίσα).
ξαν τα υπολείμματα του 4ου Σώματος που υποχωρούσαν ατάκτως προς Τυρολόη. Ο Να- ζήμ πασάς απέστειλε την Ταξιαρχία Ιππικού ως ενίσχυση
της Μεραρχίας Ιππικού, η οποία αγωνιζόταν να ανακόψει την
προέλαση της 1ης Στρατιάς. Η διαταγή σύμπτυξης του Αμπντου
λάχ πασά οδήγησε την αριστερή ομάδα στη γραμμή Τοπτζήκιοϊ - Ταταρλή
- Σινανλή - Ακτσέκιοϊ, ενώ τα υπολείμματα της Μεραρχίας Ιππικού, χωρίς τη συνδρο
μή της Ταξιαρχίας Ιππικού, η οποία τελικά στάθ- μευσε στην Τσόνγκαρα, κάλυπταν την αποχώρηση
των εφοδιοπομπών.Η δεξιά ομάδα με νέο διοικητή τον Μαχμούτ Μουχτάρ πασά
διατηρούσε τις θέσεις της και μαχόταν εξαιρετικά, ωστόσο το απόγευμα της 19ης Οκτωβρίου μία ταξιαρχία της V Βουλγαρικής Μεραρχίας κατόρθωσε να υπερκεράσει το δεξιό πλευρό της και να προκαλέσει, για μία ακόμη φορά, σύγχυση και πανικό. Παρά τις προσπάθειες των Τούρκων διοικητών να αποτρέψουν την άτακτη φυγή, αυτό δεν κατέστη εφικτό, με αποτέλεσμα την υποχώρησή της. Η κρισιμότητα της κατάστασης επέβαλλε τη σύμπτυξή της ανατολικά του ποτ. Σουντζάκ. Η πίεση που ασκούσαν οι Βούλγαροι στα συμπτυσσόμενα τμήματα ήταν ασφυκτική. Δείγμα της διάλυσης ήταν το γεγονός ότι ορισμένες τουρκικές πυροβολαρχίες έπληξαν τμήματά τους τα οποία υποχωρούσαν, θεωρώντας
ότι επρόκειτο για επιτιθέμενους Βουλγάρους. Οι δρόμοι διαφυγής είχαν γεμίσει λάσπη, εγκαταλειμμένα υλικά, τραυματίες και εξαντλημένους από την κόπωση και την ασιτία στρατιώτες που δεν είχαν τη δύναμη να περπατήσουν. Το δραματικό σκηνικό συμπλήρωναν η χολέρα και η δυσεντερία που θέριζαν τους αντιπάλους, προκαλώντας απώλειες οι οποίες είναι αδύνατο να υπολογιστούν. Παρόμοια εικόνα παρουσίαζε και η αριστερή ομάδα που υποχωρούσε προς Τυρολόη.
Πάλι οι Βούλγαροι δεν εκμεταλλεύθηκαν την άτακτη υποχώρηση των Τούρκων, χάνοντας μία ακόμη ευκαιρία για τη συντριβή του εχθρού. Η λανθασμένη επιλογή της τοποθεσίας άμυνας, η μη ολοκλήρωση της αποκατάστασης και της ανασυγκρότησης της τουρκικής στρατιάς μετά τη μάχη των Σαράντα Εκκλησιών και η κακή εκτίμηση για την κατάσταση του Βουλγαρικού Στρατού, προκάλεσαν τη νέα ήττα των Τούρκων, μεγαλύτερη από εκείνη στις Σαράντα Εκκλησίες. Η αναποφασιστικότητα και η ατολμία των Βουλγάρων σε συνδυασμό με τις μεγάλες απώλειές τους, έδωσαν τον απαιτούμενο χρόνο στους Τούρκους να ανασυνταχθούν στην τελευταία γραμμή άμυνας πριν από την Κωνσταντινούπολη, τη γραμμή Τσατάλτζας.
ΓΡΑΜΜΗ ΤΣΑΤΑΛΤΖΑΣ: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΩΝ
Η τοποθεσία άμυνας της Τσατάλτζας στηρίζεται στη λίμνη Δέρκων στον Εύξεινο πόντο και στη λίμνη Μεγ. Τσεκμετζέ στον νότο. Εχει μήκος 30 χλμ., βάθος 5 χλμ. και φράσσει την κατεύθυνση προς την Κωνσταντινούπολη. Υποστηρίζεται από πυρά πολεμικών πλοίων του Ευξείνου πόντου και της Προποντίδας. Διαθέτει άριστα πεδία βολής, συνεχόμενα οχυρωματικά έργα και εξυπηρετείται από πυκνό οδικό δίκτυο και σιδηροδρομική γραμμή.
Μέχρι την 29η Οκτωβρίου τα υπολείμματα του όγκου της Στρατιάς Ανατολής είχαν αποσυρθεί πίσω από τη γραμμή της Τσατάλτζας, ενώ η Μεραρχία Ιππικού, που είχε αναλάβει τον ρόλο της οπισθοφυλακής στην υποτιθέμενη σύμπτυξη, πέρασε τη γραμμή την 31η Οκτωβρίου. Η 1η Στρατιά Θράκης βρισκόταν σε άθλια κατάσταση, η γραμμή ανεφοδιασμού είχε καταρρεύσει, πολλές μονάδες είχαν διαλυθεί και άλλες δεν διέθεταν ούτε το μισό της δύναμής τους. Ετσι το τουρκικό γενικό επιτελείο επιδόθηκε, για μία ακόμη φορά, σε έναν αγώνα αναδιοργάνωσης του στρατού, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό τριών σωμάτων στρατού (1ο, 2ο και 3ο) και δύο εφεδρικών (4ο και 5ο). Τη διοίκηση της Στρατιάς και τη διεύθυνση του αγώνα ανέλαβε ο Ναζήμ πασάς, μετά την παραίτηση του Αμπντουλάχ πασά. Το 3ο Σώμα αναπτύχθηκε από τον Εύ- ξεινο πόντο μέχρι το Ουρζουνλί, διαθέτοντας ένα ισχυρό από- σπασμα για την κάλυψη του διαδρόμου μεταξύ της λίμνης Δέρκων και του Ευξείνου πόντου, το 2ο Σώμα από το Ουρζουνλί μέχρι το Μουχά Μπασαγίς και αριστερά το 1ο Σώμα μέχρι την Προποντίδα. Επίσης συγκροτήθηκε ένα ισχυρό απόσπασμα από τις Μεραρχίες Δαρδανελίων και Αδραμυτίου για την κάλυψη των στενών του Μπουλαϊρ, προς απαγόρευση της καθόδου των Βουλγάρων στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Οι Τούρκοι παρέταξαν 135.000 άνδρες και 235 πυροβόλα για να υπερασπίσουν την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Στην άλλη πλευρά, το μέγεθος των απωλειών του Βουλγαρικού Στρατού ήταν τέτοιο ώστε ανάγκασε τους Βουλγάρους να ανακαλέσουν την VII Μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη (μεταφέρθηκε με ελληνικά πλοία στην Αλεξανδρούπολη) και να καλέσουν τις κλάσεις του 1912 και του 1913. Στις τάξεις του Επιτελείου επικρατούσε σκεπτικισμός για το αν θα έπρεπε να επιτεθούν πριν καταληφθεί η Αδριανούπολη. Η προέλαση του Βουλγαρικού Στρατού και η άτακτη υποχώρηση των Τούρκων «άνοιξε την όρεξη» του Φερδινάνδου και των στρατηγών για την άμεση κατάληψη της
55
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Αδριανούπολης. Για τον λόγο αυτόν απευθύνθηκαν στους Σέρβους και ζήτησαν ενισχύσεις. Από την πλευρά τους οι Σέρβοι ανταποκρίθηκαν στο αίτημα και στα τέλη Οκτωβρίου απέστειλαν τη II Στρατιά (Μεραρχίες Τιμόκ και Δούναβη) υπό τον στρατηγό Στέπα Στεπάνοβιτς, μαζί με 72 βαρέα πυροβόλα, ιδανικά για την πολιορκία. Μεταξύ του Εβρου και του Τούντζα αναπτύχθηκε η Μεραρχία Τιμόκ και μεταξύ του Αρδα και του Εβρου η Μεραρχία Δούναβη, απέναντι από το οχυρό Παπάς Τεπέ.Απέναντι από το οχυρό Καρτάλ Τεπέ βρισκόταν η VIII Βουλγαρική Μεραρχία, ανατολικά της Αδριανούπολης η XI Βουλγαρική Μεραρχία υπό τον στρατηγό Βέλτσεφ και νοτιοανατολικά η Ταξιαρχία Ιππικού του συνταγματάρχη Τάνεφ. Πριν από την άφιξη των σερβικών δυνάμεων οι Βούλγαροι κατόρθωσαν να καταλάβουν το Καρτάλ Τεπέ, μια δεσπόζουσα θέση νότια της Αδριανούπολης, που τους έδινε τη δυνατότητα να έχουν καλύτερη παρατήρηση.
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας πραγματοποιήθηκε μια από τις πρώτες αεροπορικές επιδρομές στην Ιστορία. Στις 16 Οκτωβρίου δύο Βούλγαροι πιλότοι, ο Ραντούλ Μίλκοφ και ο Πρόνταν Ταρακτσίεφ, πετώντας με ένα Albatros F-2 στο πλαίσιο αναγνωριστικής αποστολής έπληξαν με αυτοσχέδιες βόμβες (που είχαν προσαρμοστεί στο αεροπλάνο) τουρκικές θέσεις. Παράλληλα χρησιμοποιή- θηκαν αερόστατα για την καθοδήγηση των πυρών του πυροβολικού, πολλά από τα οποία καταστράφηκαν από την «αντιαεροπορική» άμυνα της Αδριανούπολης.
Παράλληλα στο μέτωπο της Τσατάλτζας, κατόπιν εκτίμησης της κατάστασης, αποφασίστηκε από τον αρχιστράτηγο Σαβώφ, που είχε τη διαβεβαίωση του Ντιμιτρίεφ για την τελική επιτυχία, οι Βούλγαροι να επιτεθούν στις 4 Νοεμβρίου. Τη διάσπαση της γραμμής ανέλαβαν η 1η και η 3η Στρατιά με γενικό διοικητή τον στρατηγό Ράντκο Ντιμιτρίεφ. Το σχέδιο ενεργείας ήταν απλό και προέβλεπε μετωπική επίθεση σε όλη τη γραμμή, με την 3η Στρατιά να ενεργεί μεταξύ Καλφάκιοϊ και Ευξείνου πόντου και την 1η στα νότια. Τις τρεις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου οι Βούλγαροι ανέτρεψαν τις τουρκικές προφυλακές και αναπτύχθηκαν στους χώρους εξόρμησης, με την 3η Στρατιά να έχει σε πρώτο κλιμάκιο την III Μεραρχία στα υψώματα του Καλφάκιοϊ και την IX Μεραρχία στην περιοχή Ακαλάν - Σουμπασή και σε δεύτερο κλιμάκιο την IV και την V Μεραρχία. Η 1η Στρατιά είχε σε πρώτο κλιμάκιο την I Μεραρχία στην Τσατάλτζα και το μισό της VI στο Γκοκαλί, ενώ σε εφεδρεία την X και το υπόλοιπο της VI. Η Μεραρχία Ιππικού αναπτύχθηκε στο δεξιό άκρο, απέναντι από τον όρμο του Μεγάλου Τσεκμετζέ.
Το ομιχλώδες πρωινό της 4ης Νοεμβρίου το βουλγαρικό πυροβολικό εξαπέλυσε μια κόλαση πυρός πάνω στη γραμμή της Τσατάλτζας, για να ακολουθήσουν επανειλημμένες επιθέσεις του πεζικού σε όλο το μήκος του μετώπου. Οι Τούρκοι αντέταξαν σθεναρή άμυνα και παρέμειναν στο σύνολό τους ακλόνητοι. Ανάλογης μορφής επιθέσεις με παρόμοια κατάληξη θα διεξάγονταν κατά τον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον τομέα της 1 ης Στρατιάς οι επιθέσεις της VI και της I Μεραρχίας, παρά την αρχική τους επιτυχία, εκφυλίστηκαν εξαιτίας της ευστοχίας του τουρκικού πυροβολικού και των πυρών των πολεμικών πλοίων που βρίσκονταν στον κόλπο του Τσεκμετζέ.
Στον βόρειο τομέα η III Μεραρχία κατέλαβε το Λαζάρκιοϊ, ωστόσο δεν προχώρησε περισσότερο λόγω της νυκτερινής αντεπίθεσης των Τούρκων. Τα ξημερώματα, τμήματα του 29ου Συντάγματος κατόρθωσαν να αιφνιδιάσουν το τουρκικό τάγμα του οχυρού Ιλερί, που δεν περίμενε εκ νέου επίθεση των Βουλγάρων. Ο
αρχικός πανικός στα τουρκικά τμήματα, δεν έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις χάρη στην άμεση επέμβαση του Μουχτάρ πασά, ο οποίος ηγήθηκε της αντεπίθεσης του 87ου Συντάγματος και ενός τάγματος του 86ου Συντάγματος. Γύρω από το οχυρό εξελίχθηκαν σκληρές μάχες σώμα με σώμα, κατά τις οποίες τραυματίσθηκε και ο Μουχτάρ. Οι απώλειες των δύο πλευρών ήταν τέτοιες ώστε το οχυρό έλαβε τον χαρακτηρισμό «αιματοβαμμένο». Η έγκαιρη αντίδραση του 3ου Σώματος απέτρεψε τη δημιουργία ρήγματος σε αυτόν τον τομέα. Στον τομέα της 1ης Στρατιάς, η προσπάθεια μιας ταξιαρχίας της I Μεραρχίας να πλευροκοπήσει το 1ο Σώμα απέτυχε. Σύντομα οι Βούλγαροι επιτελείς διεπίστωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να διασπάσουν την καλά οργανωμένη άμυνα των Τούρκων όπως τις δύο προηγούμενες φορές. Ετσι από τις 6 Νοεμβρίου, με την κάλυψη επιθέσεων τοπικού χαρακτήρα και πυρών πυροβολικού, οι βουλγαρικές δυνάμεις άρχισαν να συμπτύσσονται και να εγκαθίστανται αμυ
ντικά περί το Αναστασιανό τείχος, υπό τη διακριτική παρακολούθηση του τουρκικού ιππικού.
Στη γραμμή της Τσατάλτζας οι Βούλγαροι υπέστησαν την πρώτη τους ήττα. Η εξάντληση από τις συνεχείς μάχες και πορείες, η χολέρα και η αναποτελεσματικότητα του πυροβολικού απο- τέλεσαν ορισμένες από τις αιτίες. Οι τελευταίες έδωσαν και το έ- ναυσμα για την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη προσωρινής ανακωχής. Στις 15 Νοεμβρίου Τούρκοι, Ελληνες και Βούλγαροι (οι οποίοι αντιπροσώπευαν και τη Σερβία και το Μαυροβούνιο) συναντήθηκαν στην Τσατάλτζα. Η Ελλάδα απέρριψε τις προτάσεις της Τουρκίας, η Βουλγαρία όμως αναγκάστηκε να τις δεχθεί λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε. Στις 20 Νοεμβρίου υπογράφηκε 15νθήμερη ανακωχή (χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας). Στη συνέχεια οι αντιπροσωπείες ανεχώρησαν για το Λονδίνο, προκειμένου να συζητηθούν οι όροι της οριστικής ειρήνης. Η τουρκική αδιαλλαξία οδήγησε τις διαπραγματεύσεις σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα να διακοπούν στις 24 Δεκεμβρίου χωρίς να έχει επιτευχθεί καμία συμφωνία. Στις 10 Ιανουαρίου 1913 νέα εξέγερση των Νεοτούρκων οδήγησε στην επανέναρξη των επιχειρήσεων.
01 ΤΕΛ ΕΥ ΤΑ ΙΕΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡ Η ΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΛΗΨ Η ΤΗΣ ΑΔΡΙΑΝ Ο ΥΠ Ο Λ Η Σ
Κατά τη διάρκεια της ανακωχής και των διαπραγματεύσεων στο Λονδίνο ο Τουρκικός Στρατός ανασυγκροτήθηκε. Διοικητής της στρατιάς ανέλαβε ο Αχμέτ Αμπούκ πασάς. Εκτός από τις δυνάμεις που βρίσκονταν στη γραμμή της Τσατάλτζας, συγκροτήθη- καν η Στρατιά Καλλίπολης υπό τον Φακρή πασά, δύναμης 40.000 ανδρών, στη θέση Μπουλαϊρ, και το 10ο Σώμα Στρατού (30ή και 31η Μεραρχίες και δύο μεραρχίες εφέδρων) στην ασιατική ακτή της Προποντίδας. Οι Τούρκοι σχέδιαζαν να επιτεθούν με τον κύριο όγκο των δυνάμεων της Τσατάλτζας, σε συνδυασμό με μια δευτερεύουσα προσπάθεια από την Καλλίπολη και αποβατικές ενέργειες για αντιπερισπασμό. Οι Βούλγαροι, έχοντας συμπτυχθεί εκεί όπου βρισκόταν άλλοτε το Αναστασιανό τείχος, τηρούσαν επαφή με ισχυρές προφυλακές μάχης, χωρίς να εκδηλώνουν επιθετικές τάσεις. Παράλληλα συγκρότησαν την 4η Στρατιά (II και VII Μεραρχίες) υπό τον Κοβάτσεφ, βόρεια του Μπουλαϊρ, με την αποστολή να εποπτεύει τη χερσόνησο της Καλλίπολης.
Στις 22 Ιανουαρίου 1913 η στρατιά του Φακρή πασά διενήργη-
0 βομβαρδισμός της Αδριανούπολης από τον αέρα.
56
σε επιθετική αναγνώριση, κατά τη διάρκεια της οποίας ενεπλάκη- σαν οι προφυλακές μάχης της 4ης Στρατιάς. Τέσσερις μέρες αργότερα εκδηλώθηκε επίθεση μικρής κλίμακας, σκοπός της οποίας ήταν να αναγκάσει τους Βουλγάρους, που είχαν οργανωθεί στον ποτ. Καβάκ, να καταδιώξουν τη στρατιά ώστε το 10ο Σώμα, που θα αποβιβαζόταν στο Σάρκιοϊ (Περιστέρι), να την προσβάλει από τα νώτα. Το σχέδιο απαιτούσε απόλυτο συγχρονισμό και άρι- στη επικοινωνία μεταξύ των δύο. Η επίθεση της Στρατιάς Καλλί- πολης συνάντησε μεγάλες δυσκολίες λόγω των υπέρτερων βουλγαρικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να εκφυλιστεί. Την ίδια ώρα40 μεταγωγικά πλοία με την υποστήριξη πολεμικών αποβίβαζαν τμήματα του 10ου Σώματος στο Σάρκιοϊ. Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να αποβιβάσουν μόνον οκτώ τάγματα. Περίπου 15.000 άνδρες πα- ρέμειναν στα πλοία. Τα αποβιβαζόμενα τμήματα σφυροκοπήθη- καν άγρια και έγιναν βορά για το βουλγαρικό πυροβολικό. Η απο- βατική δύναμη κατόρθωσε πάντως να προωθηθεί ως απόσταση 3 χλμ. από το Σάρκιοϊ. Το απόγευμα της 27ης Ιανουαρίου ισχυρό α- πόσπασμα της VII Μεραρχίας απώθησε τους Τούρκους προς τη θάλασσα. Την ίδια κατάληξη είχε και η δεύτερη αποβατική ενέργεια των Τούρκων στο Πόδημα, ΝΑ της Μήδειας, στις ακτές του Ευξείνου πόντου.
Ταυτόχρονα οι Τούρκοι επιτέθηκαν από τη γραμμή της Τσα- τάλτζας, όπου εξελισσόταν και η κύρια προσπάθεια, και κατόρθωσαν να καταλάβουν στις 26 Ιανουαρίου την Τσατάλτζα και να προωθηθούν δυτικά του ποτ. Καταρτζή, χωρίς να είναι ιδιαίτερα ορμητικοί. Μέχρι στις 30 Ιανουαρίου, οπότε ο χειμώνας, οι συνεχείς βροχές (που είχαν μετατρέψει την κοιλάδα του ποτ. Καταρτζή σε βάλτο) και οι ασθένειες (οι οποίες αποδεκάτιζαν και τις δύο πλευρές) ανέστειλαν κάθε δραστηριότητα, οι Τούρκοι είχαν εγκαταστήσει προφυλακές στη γραμμή Ορμανλί - Καλφάκιοϊ - Τσατάλτζα - Επιβάτες. Στο μέτωπο της Αδριανούπολης προσπάθησαν να βελτιώσουν την άμυνα της πόλης και να αποκαταστήσουν την επικοινωνία με την Κωνσταντινούπολη. Ο βαρύς χειμώνας και η έλλειψη τροφίμων, που σύντομα θα αντιμετώπιζαν οι πολιορκούμενοι, συνιστούσαν σοβαρές αιτίες για την εθελοντική παράδοσή τους. Αυτό το γνώριζε ο Σαβώφ, ο οποίος δεν επιθυμούσε να αναλάβει την ευθύνη των απωλειών από ενδεχόμενη ολομέτωπη επίθεση. Ο ίδιος ήλπιζε ότι ο σφοδρός βομβαρδισμός θα του εξασφάλιζε τη νίκη, χωρίς να αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει το πεζικό. Η άφιξη, στις αρχές Φεβρουάριου, 17 σερβικών πυροβολαρχιών, ορισμένες από τις οποίες διέθεταν πυροβόλα 120 και 150 mm, ενίσχυε τη θέση του. Πράγματι, τα σέρβικά πυροβόλα ισοπέδωσαν την πόλη, προκαλώντας τον κλονισμό του ηθικού των στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού. Ωστόσο το δριμύ ψύχος, οι ασθένειες και η αδράνεια των βουλγαρο-σερβικών δυνάμεων ελέω πυροβολικού άρχισαν να επιδρούν αρνητικά στο ηθικό τους. Η παρατεινόμενη πολιορκία και η αξιοθαύμαστη αντοχή των πολιορκουμένων εξάντλησαν την υπομονή του βουλγαρικού επιτελείου και του Τσάρου, όχι όμως και του Σαβώφ. Οι συνεχείς πιέσεις ανάγκασαν τον τελευταίο να αποφασίσει γενική επίθεση προκειμένου να παρουσιάσει επιτυχία ανάλογη με εκείνη του Ελληνικού Στρατού στα Ιωάννινα και να τονώσει το γόητρο του Βουλγαρικού Στρατού, που είχε πληγεί μετά την ήττα στην Τσατάλτζα.
Η κύρια επίθεση θα εκδηλωνόταν κατά του ανατολικού τομέα, με παράλληλες δευτερεύουσες επιθέσεις από τα νότια, τα δυτικά και τα βορειοδυτικά. Σκοπός του Σαβώφ ήταν η κατάληψη δύο σημαντικών προωθημένων οχυρών στον βορειοανατολικό τομέα, του Αϊγιολού και του Αϊβάς Μπαμπά.
Από την άλλη πλευρά, ο Σουκρή πασάς είχε πολλούς λόγους να πιστεύει ότι η κύρια προσπάθεια θα γινόταν από τα νότια. Το στρατηγείο του Ιβανώφ και η 1η και η 3η Ταξιαρχία της VIII Μεραρχίας βρίσκονταν απέναντι από τον νότιο τομέα, αλλά ο Τούρκος διοικητής δεν γνώριζε ότι τέσσερις ταξιαρχίες με 52 τάγματα, 180 πυροβόλα και επτά επιλαρχίες περίμεναν να κτυπήσουν από τα ανατολικά.
Η προπαρασκευή πυροβολικού άρχισε στη 01.00 της 12ης
Μαρτίου, για να ακολουθήσει η γενική επίθεση δύο ώρες αργότερα. Το βουλγαρικό πεζικό, παρά τις μεγάλες απώλειες λόγω της απερίσκεπτης τακτικής του, κατόρθωσε να ανατρέψει την πρώτη γραμμή άμυνας των Τούρκων. Οπως έγραψε αργότερα ένας Αυστριακός πολεμικός ανταποκριτής, ολόκληρες μονάδες εφορ- μούσαν χωρίς να υπολογίζουν τα πυκνά και εύστοχα πυρά των α- μυνομένων, επιδιώκοντας να πολεμήσουν σώμα με σώμα. Καθ'ό- λη τη διάρκεια της ημέρας το πυροβολικό σφυροκοπούσε και το πεζικό επιτίθετο. Το βράδυ της 12/13 του μήνα το 10ο Σύνταγμα της VIII Μεραρχίας κατόρθωσε να καταλάβει το Αιγιολού. Μερικές ώρες αργότερα ο διοικητής του Αϊβάς Μπαμπά, αφού ενημέρωσε τον τομεάρχη του ότι δεν υπήρχαν πλέον στρατιώτες για να πολεμήσουν, κατέστρεψε τον τηλέγραφο και αυτοκτόνησε. Σε πολλές περιπτώσεις οι εξουθενωμένοι Τούρκοι στρατιώτες πολέμησαν μέχρις εσχάτων, ενώ σε άλλες απλώς καλωσόρισαν τους Βουλγάρους! Οι Σέρβοι υπέστησαν σημαντικές απώλειες κατά την προσπάθειά τους να καταλάβουν το Παπάς Τεπέ. Κάθε μορφή αντίστασης των Τούρκων ήταν πλέον μάταιη. Ο Σουκρή πασάς παραδόθηκε το μεσημέρι της 13ης Μαρτίου στις βουλγαρο-σερβι- κές δυνάμεις.
Η τελική επίθεση κατά της Αδριανούπολης στοίχισε στους Βουλγάρους, σύμφωνα με τον Ιβανώφ, 6.000-7.000 νεκρούς και τραυματίες. Κατά την πολιορκία οι Τούρκοι είχαν απώλειες 15.000 ανδρών και 60.000 αιχμαλώτους.
Αραγε ήταν αναγκαία η κατάληψη της Αδριανούπολης, ιδιαίτερα με τον τρόπο που επιτεύχθηκε; Ο Φίτσεφ είπε: «Αν περιμέναμε μερικές ημέρες ακόμα, η φρουρά θα παραδιδόταν ή οι Τούρκοι θα ζητούσαν ειρήνη». Στις οχυρώσεις της Αδριανούπο- λης θυσιάστηκαν ανώφελα χιλιάδες Βούλγαροι στρατιώτες.
Η επανάληψη των εχθροπραξιών στην Τσατάλτζα στις αρχές Μαρτίου και μέχρι τη γενική επίθεση κατά της Αδριανούπολης, δεν προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στις θέσεις των εμπολέμων. Οι Βούλγαροι δεν προχώρησαν, ούτε οι Τούρκοι τους απώθησαν. Θα ανέμενε κάποιος ότι μετά την κατάληψη της Αδριανούπολης οι Βούλγαροι θα προσπαθούσαν με όλες τις δυνάμεις τους να διασπάσουν τη γραμμή άμυνας και να προχωρήσουν προς την Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, εκτός από μερικές επιτυχίες τοπικής σημασίας, εκείνοι συνειδητοποίησαν ότι ήταν αδύνατη η προώθησή τους και από τις 17 Μαρτίου 1913 οι επιθέσεις ανεστάλη- σαν. Οι δύο πλευρές επιζητούσαν τη λήξη του πολέμου. Ετσι σημειώθηκε ανακωχή, η οποία παρατάθηκε μέχρι τη 17η Μαϊου, οπότε υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης στο Λονδίνο μεταξύ των συμμάχων και της Τουρκίας. Θ
ΣΗΜ ΕΙΩΣΗΟι ημερομηνίες αναγράφονται σύμφωνα με το Ιουλιανό (Παλαιό) Ημερολόγιο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) Βελλιανίτης Θεόδωρος, Κλαδάς Νικόλαος, Κυριακόπουλος Ηλίας, Μοσχόπουλος Νικηφόρος: ΒΑΛΚΑΝΙΑ-ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ, Εκδοτική Μ έδουσα/Σέλας, Αθήνα, 1999.(2) Γεραμάνης Αθαν., Αντγος ε.α .: ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜ ΟΙ 1912-1913, Αθήνα, 1980.(3) ΕΠΙΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 1912-1913, ΔΙΣΖΓΕΣ, Αθήνα, 1987.(4) ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, Αθήνα.(5 )Σούλη Δ .: Ο Ι ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜ ΟΙ 1912-1913,Αθήναι, 1936,(6) Hall C. Richard: THE BALKAN WARS 1912-1913, PRELUDE TO THE FIRST WORLD WAR, Routledge, London, 2000.(7) Δ ιά φ ο ρ ες ιστοσελίδες στο Δ ιαδίκτυο.
57
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Κείμενο-φωιονραφίει:: ΟΡΘΟΑΟϊΟΣ ΖΟΤΙΑΑΗΣY n o o ip a in v o c ε .α .
0 Πολεμικός Iiaupoc καθιερώ θηκε ίο 1916 ως ένα καθαρά
πολεμικό παράσημο via ιους ϋ ιοκρ ιθέν ιες σιο πεδίο me μάχης.
Οι μ ειαγενέα ιερ ες μοριρές ίου παραμένουν ακόμα σε ισχύ, με
t ic ίδ ιες προϋποθέσεις για ιην απονομή ιους.
ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣΜια ηθική αμοιβή via roue νενναίουο
Ο ταν αναφερόμαστε στις πολεμικές ηθικές αμοιβές, έρχεται πάντοτε στον νου μας η έννοια του ηρωισμού στο πεδίο της μάχης. Η Ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ηγετών και απλών μαχητών, που με την ξεχωριστή δράση τους κατά τη διάρκεια μιας
πολεμικής επιχείρησης επηρέασαν την εξέλιξή της ή μετέτρεψαν μια πιθανή ήττα σε νίκη, θυσιάζοντας πολλές φορές και την ίδια τους τη ζωή. Οι αρχαίοι Ελληνες αποθέωναν τους ήρωες πολεμιστές και ιδιαίτερα εκείνους που έπεφταν στο πεδίο της μάχης. Το πνεύμα αυτό το συναντούμε σε όλα τα ιστορικά τους συγγράμματα, από την Ιλιάδα του Ομήρου και τις Ιστορίες του Ηροδότου μέχρι τις Ιστορίες του Θουκυδίδη, στις οποίες περιλαμβάνεται και ο περίφημος Επιτάφιος του Περι- κλέους. Από τους Ναπολεοντείους πολέμους και μετά τα περισσότερα κράτη καθιέρωσαν εκτός από τις άλλες κατηγορίες ηθικών αμοιβών και τα πολεμικά μετάλλια, για να τιμούν τους πολεμιστές που συμμετέχουν στους πολέμους ή δια- κρίνονται για ηρωισμό στο πεδίο της μάχης. Στη χώρα μας το πρώτο πολεμικό μετάλλιο ήταν το Αριστείο του Αγώνος, το οποίο καθιερώθηκε το 1834 και απονεμήθηκε σε όσους έλαβαν μέρος στον Αγώνα υπέρ της Ανεξαρτησίας. Ο ελληνικός Πολεμικός Σταυρός, τον οποίο θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια, καθιερώθηκε κατά τη διάρκεια του Α'Παγκοσμίου Πολέμου και διατηρείται σε ισχύ μέχρι σήμερα. Το μετάλλιο αυτό άλλαξε τρεις φορές μορφή, έτσι σήμερα αναφερόμαστε σε τρεις τύπους Πολεμικού Σταυρού: στον Πολεμικό Σταυρό 1916-1917, στον Πολεμικό Σταυρό 1940 και στον Πολεμικό Σταυρό 1974.
ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1916-1917
Στις 18 Αυγούστου 1916, με τη βοήθεια της ηγεσίας των συμμαχικών στρατευμάτων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη, επιβλήθηκε
Πολεμικός Σταυρός 1974 Α ’ Τάξεως (μεταβατική μορφή).
το στρατιωτικό επαναστατικό κίνημα της Εθνικής Αμυνας στην πόλη και ολόκληρη η Μακεδονία πε- ριήλθε υπό τη δικαιοδοσία της. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1916 η τριανδρία των Ελευθερίου Βενιζέ- λου, Παύλου Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δα-
γκλή αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη, ανέλαβε την αρχηγία της Εθνικής Αμυνας, η οποία από τις 17 Σε
πτεμβρίου είχε τεθεί υπό τις διαταγές της, και σχημάτισε την Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης. Διά του επαναστατικού κράτους η Ελλάδα εισήλθε στον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Τα διατάγματα εξεδίδο- ντο με τον τίτλο "Προσωρινή Κυβέρνησις του Βασιλείου
της Ελλάδος".Η Επαναστατική Κυβέρνηση, προετοιμαζόμενη
για τη συμμετοχή των υπό τις διαταγές της ελληνικών στρατιωτικών μονάδων στις πολεμικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου, με το Διάταγμα 337/29 Οκτωβρίου 1916 «Περί απονομής ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος επί του πεδίου της μάχης» (ΦΕΚ Α1 27/1 Νοεμβρίου 1916), καθιέρωσε ως ηθικές αμοιβές παντός στρατιωτικού στο πεδίο της μάχης τις: α. Προαγωγή στον αμέσως επόμενο βαθμό. 6.
Απονομή παρασήμου, γ. Απονομή στρατιωτικού μεταλλίου. δ. Μονιμοποίηση εφέδρων. Ως προς τις διαδικασίες απονομής των ηθικών αμοιβών, το διάταγμα καθόριζε τα εξής: «Πας ανώτερος εις του οποίου την άμεσον αντίληψιν περιέπεσε πρά- ξις αξία ηθικής αμοιβής, δικαιούται και οφείλει να
υποβάλλει σχετικήν πρότασιν προς την ιεραρχίαν, την οποία να συνοδεύη με λεπτομερή και σαφή έκθε-
σιν περί της πράξεως του προτεινομένου, προτείνοντας συγχρόνως και το είδος της αμοιβής. Προκειμένου περί απονομής στρατιωτικού μεταλλίου εις παντός βαθμού στρατιωτικόν, αι σχετικοί προτάσεις ιεραρχικώς υποβαλλόμενες μετά των εκθέσεων και προτάσεων των ενδιαμέσων αρχών, καταλήγουν εις τον διοικητήν της μεραρχίας, ο οποίος αποφαίνεται οριστικώς επ' αυτών και διατάσσει την απονομήν του μεταλλίου εντός το πολύ εβδο-
58
Πολεμικός Σταυρός 1916-1917.
Πολεμικός Σταυρός 1974.
μάδος από της λήψεως της προ- τάσεως αναφέρων περί τούτου ιε- ραρχικώς εις το Υπουργείον των Στρα· τιωτικών».
Τέσσερις μήνες αργότερα η ίδια κυβέρνηση, η οποία είχε ήδη κηρύξει τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας και της Γερμανίας (στις 10 και 11 Νοεμβρίου 1916 αντίστοιχα), εξέδωσε το Διάταγμα 1681/28 Φεβρουάριου 1917 «Περί του είδους και του τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παρασήμων» (ΦΕΚ Α1 52/8 Μαρτίου 1917), με το οποίο καθορίστηκαν ως στρατιωτικά μετάλλια ο Πολεμικός Σταυρός και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας. Στο διάταγμα αυτό αναφέρονταν τα παρακάτω για τον Πολεμικό Σταυρό: «Διά τας α- ποκλειστικώς επί του πεδίου της Μάχης διακε- κριμμένας πράξεις, απονέμεται Πολεμικός Σταυρός εφ1 ού υπάρχουσι κεχαραγμέναι αι λέξεις Ή τάν ή επί τάς. Η ταινία του Σταυρού είναι χρώματος μέλανος. Προς απονομήν Πολεμικού Σταυρού προαπαιτείται απαραιτήτως μνεία εν τη ημερησία διαταγή Στρατιάς, Σώματος Στρατού, Μεραρχίας, Συντάγματος τήτου Τάγματος, Μοίρας Πυροβολικού νεξαρτήτου αποσπάσματος. Επίσης δικαιούνται να ποιώνται μνείας οι Αρχηγοί Επιτελείων Στρατιάς, Σώματος Στρατού και Μεραρχίας και οι Διευ- θυνταί υπηρεσιών διά το υπό τας αμέσους αυτών διαταγάς προσωπι- κόν. Προκειμένου περί ανδρών του Β. Ναυτικού προαπαιτείται μνεία εν τη ημερησία διαταγή Αρχηγού Στόλου ή Μοίρας, Κυβερνήτου Πολεμικού Πλοίου, Διευθυντού Υπηρεσίας ή Διοικητού δυνάμε- ως ανωτέρας του Τάγματος, ε- νεργούσης εν τη ξηρά. Διά τους υπό τας αμέσους διαταγάς του
ανεξαρ
Υπουργείου Διοικητάς Σωμάτων ή Υπηρεσιών τού Στρατού ή τού Ναυτικού, απαιτείται μνεία του Υπουργείου των Στρατιωτικών.
Δικαίωμα απονομής κέκτηται η αμέσως προϊστάμενη της προτεινάσης καιποιησαμένης
την μνείαν Αρχής. Η επίδοσις του Πολεμικού Σταυρού δέον να επακολουθή το ταχύτερον την
διαταγήν της απονομής. Προς τούτο δέον οι Διοικηταί Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών και Αρχηγοί Στόλου ή Μοίρας να ώσι πάντοτε εφοδιασμένοι δΓ αριθμού Σταυρών ανανεουμένων υπό του Υπουργείου τών
Στρατιωτικών τή αιτήσει των. Το δίπλωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού, υπογεγραμμένον υπό της προ
σωρινής κυβερνήσεως, επιδίδεται μετά του Σταυρού. Εν τώ διπλώματι αναγράφεται ολόκληρος η ποιούσα την μνείαν διαταγή".
Αργότερα, με το Διάταγμα 2467/20 Μαϊου 1917 «Περί παραχωρήσεως κτημάτων εν Μακεδονία εις τους μετασχόντας του Εθνικού Αγώ- νος» (ΦΕΚ Α1, 94/22 Μαϊου 1917), η προσωρινή κυβέρνηση Θεσσαλονίκης αποφάσισε: «Οι εν τω στρατώ μετασχόντες του νυν διεξαγομένου
Εθνικού Αγώνος και λαβόντες τον Πολεμικόν Σταυρόν συμφώνως προς τας διατάξεις του 1681/28 Φεβ. 1917 Διατάγματος, δικαιούνται άμα απολυόμενοι των
τάξεων του στρατού να ζητήσουν να παραχωρηθή εις αυτούς, ά- νευ πληρωμής τίνος, έκτασις γης τόση, ώστε να επαρκή διά την εκ της καλλιεργείας συντήρησιν μιας γεωργικής οικογενείας. Η έκτα- σις ορίζεται αναλόγως της ποιότητος της γής, του είδους της καλλιέργειας εις ήν θα επιδοθή ο αϊτών και των δυνατών βελτιώσεων αυτής, αλλά δεν δύναται να είναι μεγαλυτέρα των 100 στρεμμάτων. Η παραχώρησις γίνεται υπό του Συμβούλου των Δημοσίων Κτημάτων και του Εσωτερικού Αποικισμού, εκ κτημάτων ανηκόντων εις το Δημόσιον ή περιερχομένων εις αυτό δι' αναγκαστικής απαλλο- τριώσεως». Στο Διάταγμα αυτό, που περιελάμβανε 5 άρθρα, καθορίζονταν και όλες οι λεπτομέρειες της υλοποίησής του
Μετά τη συνένωση του Επαναστατικού Κράτους με το επίσημο (1), εκδόθηκε στις 30 Ιουνίου 1917 ΒΔ «Περί του είδους και του
τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παρασήμων» (ΦΕΚ Α1 128/30 Ιουνίου 1917), το οποίο περιελάμβανε αυτούσιο το κείμενο του υπ’ αριθμ. 1681/28 Φεβρουάριου 1917 Διατάγματος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσ
σαλονίκης και διευκρίνιζε ότι στη μνεία οιασδήποτε αρχής έπρεπε να προστίθεται απαραιτήτως το είδος του μεταλλίου που προτείνεται και ότι το δίπλωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού υπογράφεται από τον υπουργό των Στρατιωτικών.
Στις 31 Οκτωβρίου 1917 εκδόθηκε το οριστικό ΒΔ «Περί
Ο αντιστράτηγος Δημ. Π ετρ ίτης . Ελαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) και στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σ τη φωτογραφία φ έρει
τις εξής τιμ ητικές διακρίσεις: Χρυσό Σταυρό Παναγίου Τάφου, Ανώτερο
Ταξιάρχη Αγίου Σάββα (σέρβικά), Ταξιάρχη Γεωργίου Α', Πολεμικό Σταυρό 1916-1917 Β ’ Τάξεως με δύο π ρόσθετες απονομές, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Distinguished Service Order (αγγλικό), Χρυσό Μ ετάλλιο Ανδρείας Μίλος Ομπιλιτς (σέρβικά), Μ ετάλλιο Ελληνοτουρκικού Πολέμου 1912-13, Μ ετάλλιο Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου 1913, Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης".
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος» (ΦΕΚ Α' 260/13 Νοεμβρίου 1917), που καθόριζε με κάθε λεπτομέρεια όλα τα είδη των ηθικών αμοιβών και τις διαδικασίες απονομής τους. Οι διατάξεις που αφορούσαν τον Πολεμικό Σταυρό περιελήφθησαν στα υπ. α- ριθμ, 14,15 και 16 άρθρα του διατάγματος, στα οποία αναφέρο- νταν τα εξής: «Αρθρον 14ον, Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά τας αποκλειστικώς επί του πεδίου της μάχης διακεκριμένος πράξεις. Επί του Σταυρού εισί κεχαραγμέναι αι λέξεις «Ή τάν ή επί τάς». Αι ταινίαι του Σταυρού εισί μέλαιναι με κυανήν σειρίδα εις τα άκρα (2). «Αρθρον 15ον Αι προτάσεις δι’ απονομήν Πολεμικού Σταυρού υποβαλλόμενοι υπό των Μονάδων ή Υπηρεσιών αι οποίοι δικαιούνται να ποιώνται μνείαν εν τη Ημερήσια αυτών Διαταγή, κα- ταλήγουσι προκειμένου μεν περί προσώπων ανηκόντων εις Με- ραρχιακάς Μονάδας εις τον Μέραρχον, περί προσώπων ανηκόντων εις μή Μεραρχιακάς Μονάδας εις τον Διοικητήν Σώματος Στρατού, περί προσώπων δε ανηκόντων εις Μονάδας ή υπηρεσίας υπαγομένας εις την Στρατιάν ή το Υπουργείον των Στρατιωτικών εις τον Διοικητήν της Στρατιάς ή τον Υπουργόν των Στρατιωτικών. Αι Αρχαί εις ας καταλήγουσιν αι προτάσεις, αποφαίνονται οριστι- κώς επ’ αυτών και απονέμουσι τον Πολεμι- κόν Σταυρόν εντός το πολύ εβδομάδος από της λήψεως της προτάσεως, αναφέρουσαι περί τούτου ιεραρχικώς εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών. Διά τας προτάσεις, όμως, τας υποβαλλομένας αυτεπαγγέλτως υπό της Μεραρχίας, αποφαίνεται και απονέμει τον Σταυρόν ο Διοικητής του Σώματος Στρατού. Διά τας αυτεπαγγέλτους προτάσεις του Διοικητού του Σώματος Στρατού ο Διοικητής Στρατιάς και εν γένει δικαίωμα έχει η αμέσως προϊσταμένη της προτεινάσης και ποιησαμένης την μνείαν Αρχής. Αρθρον 16ον. Ο Πολεμικός Σταυρός χορηγείται εί δυνατόν ιδία χειρί υπό του απονείμαντος αυτόν ή, εάν τούτο δεν είναι δυνατόν, υφ' ε-
Ο ανθυπολοχαγός Αναστ. Δουζίνας, σε φωτογραφία μ ετά τη Μικρασιατική Εκστρατεία . Φ έρει Χρυσό Αριστείο Ανδρείας,Πολεμικό Σταυρό 1916-1917Β ’ Τάξεως,Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Δ ’ Τάξεως καιΔιασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης". Σ τον αριστερό βραχίονα φέρειτα διακριτικά οκτώ πολεμικών εξαμήνων.
τέρου ανωτέρου Αξκού οριζομένου υπό του απονείμαντος».Τα επόμενα δύο χρόνια ακολούθησε η έκδοση σειράς ΒΔ που
τροποποίησαν ή συμπλήρωσαν τα άρθρα του ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917. Οι μεταβολές που αφορούσαν έμμεσα ή άμεσα τον Πολεμικό Σταυρό ήταν οι παρακάτω: Με ΒΔ της 27ης Φεβρουάριου 1918 (ΦΕΚ Α1 48/ 3 Μαρτίου 1918) καθορίστηκε ότι οι ηθικές αμοιβές για πράξεις διακεκριμένες θα απονέμονται όχι μόνο σε Στρατιωτικούς ή Ναυτικούς, αλλά και σε ιδιώτες αμφοτέρων των φύλων, «προσενεγκόντας υφ' οιανδήποτε ιδιότητα εξαιρετικός υπηρεσίας εις τον Στρατόν Ξηράς ή της Θαλάσσης».
Με ΒΔ της 16ης Μαρτίου 1918 (ΦΕΚ Α' 59/21 Μαρτίου 1918) προστέθηκε στο ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917 «Περί ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος» ειδική διάταξη που καθόριζε ότι: «Επιτρέπεται υπό τους αυτούς όρους απονομή ηθικής αμοιβής διά διακεκριμένος πράξεις και εκτός του πεδίου της μάχης σχετι- ζομένας προς την ασφάλειαν του Κράτους και την τήρησιν της εν- νόμου τάξεως».
Με ΒΔ της 30ής Ιουλίου 1918 (ΦΕΚ Α' 170/3 Αυγούστου 1918) καθορίστηκαν:• Μετά τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 14 του ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917 «Περί ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος», προστέθηκαν τα εξής: «Ο Πολεμικός Σταυρός περιλαμβάνει
τρεις τάξεις, A', Β', και Γ, απονεμόμενος κατ’ ανιούσαν κλίμακα από τάξεως εις τάξιν ή και απ’ ευθείας εις οιανδήποτε τάξιν. Ο Πολεμικός Σταυρός είναι είς και ο αυτός εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, της διακρίσεως της τάξεως σημειουμένης επί της ταινίας εξ’ ής εξαρτάται ούτος, φερόμενος ως ακολούθως: Η της Α' τάξεως ταινία φέρει αμέσως άνωθεν του σημείου εξαρτήσεως του Πολεμικού Σταυρού κλάδον δάφνης χαλκούν, η της Β' τάξεως ταινία φέρει αστέρα χαλκούν και η της Γ' τάξεως φέρεται άνευ ουδενός ετέρου διακριτικού επ’ αυτής. Η διάμετρος του εν τη Β1 τάξει φε- ρομένου αστέρος είναι 8 χιλ. Δι1 εκάστην μνείαν εν τη Ημερήσια Διαταγή, το τετιμημένον διά Πολεμικού Σταυρού οιασδήποτε τάξεως άτομον προσαρτά επί της ταινίας της φερούσης τον Σταυρόν αστερίσκον αργυροποίκιλτον διαμέτρου 4 χιλ., τοποθετούμε- νον κάτωθι του μέσου της δάφνης διά τον Α' τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν και περιφερικώς εφ ’ όσον είναι πλείονες των τριών εκ των κάτω προς τα δεξιά και άνω περί τον μέγαν αστέρα διά τον Β1 τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν, διά δε τον Γ1 τάξεως οι αστερίσκοι φέ- ρονται οριζοντίως. Οι αστερίσκοι ούτοι διατηρούνται εν περιπτώ- σει προβιβασμού από τάξεως εις τάξιν. Το ενδεικτικόν της απονο
μής πολεμικού Σταυρού τεμάχιον ταινίας το φερόμενον εν τη θέσει των παρασήμων εν τη μικρά στολή, φέρει της μεν Α1 τάξεως τον κλάδον δάφνης, της Β1 τον αστέρα και της Γ φέρεται απλούν».• Μετά την τετάρτη παράγραφο του άρθρου 15 του αυτού Διατάγματος προστέθηκαν τα εξής: "Το δικαίωμα της απονομής Πολεμικού Σταυρού Β' Τάξεως ανήκει μόνον εις τον Αρχηγόν του Στρατού, Α' Τάξεως εις τον Υπουργόν των Στρατιωτικών κατόπιν προτάσεων υποβαλλομένων ιεραρχικώς. Ο Υπουργός των Στρατιωτικών δύνα- ται να προαγάγη από τάξεως εις τάξιν ή και να απονείμη απ’ ευθείας οιασδήποτε τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν, άνευ ουδεμιάς ετέ- ρας διατυπώσεως. Απαντες οι μέχρι σήμερον απονεμηθέντες Πολεμικοί Σταυροί θεωρούνται Γ' Τάξεως. Αι τέσσαρες πρώται παράγραφοι του Αρθρου 15 του από 31 Οκτ. 1917 Β.Δγματος ισχύουσαι, αφορώσι μόνον εις την απονομήν Πολεμικού Σταυρού Γ1 Τά
ξεως. Το δικαίωμα της αποκτήσεως εκτάσεως γης, του υπ' αριθ. 2467 της 20ής Μαϊου 1917 Δγματος της τέως προσωρινής κυβερ- νήσεως Θεσσαλονίκης, θα έχωσι μόνον τα άτομα τα τιμηθέντα διά Πολεμικού Σταυρού Α1 Τάξεως . Το δικαίωμα της απονομής Πολεμικού Σταυρού πάσης τάξεως εις πρόσωπα υπαγόμενα εις την αρμοδιότητα του Υπουργείου των Ναυτικών, ανήκει μόνον εις τον Υπουργόν των Ναυτικών, δυνάμενον να προαγάγη από τάξεως εις τάξιν ή και να απονείμη απ’ ευθείας οιασδήποτε τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν, άνευ ουδεμιάς ετέρας διατυπώσεως».
Με ΒΔ της 18ης Ιουνίου 1919 (ΦΕΚ Α1140/24 Ιουνίου 1919) καθορίστηκε ότι το δίπλωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού θα υπογραφόταν από εκείνους που τον απένειμαν, δηλαδή τον υπουργό των Στρατιωτικών ή των Ναυτικών, τον αρχηγό του Στρατού, τους διοικητές σωμάτων στρατού και τους διοικητές μεραρχιών. Επί του διπλώματος θα αναγραφόταν ολόκληρη η στην ημερησία διαταγή μνεία. Με ΒΔ της 5ης Οκτωβρίου 1919 (ΦΕΚ Α1 229/17 Οκτωβρίου 1919) προστέθηκε, μετά την τελευταία παράγραφο του άρθρου 15 του από 31 Οκτωβρίου 1917 ΒΔ και μετά την τροποποίηση του αυτού άρθρου διά του από 30 Ιουλίου 1918 ΒΔ το εξής: «Ομοίως ο Αρχηγός του Στρατού δύναται να παρασημοφορή διά Πολεμικού Σταυρού Α1 Τάξεως τας Σημαίας των κατά τον παρόντα αγώνα διακριθέντων Συνταγμάτων».
Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 έχει μορφή κατακόρυφου ξίφους το οποίο επικάθεται σε κυκλικό δάφνινο στεφάνι. Πίσω από το ξίφος και το στεφάνι απεικονίζεται οριζόντια ταινία η οποία φέρει χαραγμένη ή ανάγλυφη την επιγραφή «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Στην
60
Ο αντιστράτηγος Δημ. Ιωαννου. Ελαβε μέρος στην Κρητική Επανασταση του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μακεδονικό Μέτωπο, 1917-18) και στη Μ ικρασιατική Εκστρατεία (1919-21). Δ ιε τέλ εσ ε διοικητής του 2ου Συντάγματος Ευζώνων, επιτελάρχης του Στρατο ύ Ηπείρου, διοικητής της Μ εραρχίας Αρχιπελάγους, των VII, VIII και IX Μεραρχιών, των Α και Γ ΣΣ, της Σ τρ ατιά ς Ηπείρου και του Σώματος Στρ ατο ύ Σμύρνης. Σ τη φωτογραφία φ έρει τις εξής τιμ ητικές διακρίσεις: Ανώτερο Ταξιάρχη Σωτήρος, Ανώτερο Ταξιάρχη Σερβικού Λευκού Α ετού μ ετά ξιφών. Ταξιάρχη της Λεγεώ νος της Τιμής (Γαλλίας), Πολεμικό Σταυρό 1916-17Α ’ Τάξεως, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Δ ιασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Γαλλικό Πολεμικό Σταυρό Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου.
πίσω όψη του μεταλλίου αναγράφεται σε δύο γραμμές «ΕΛΛΑΣ 1916-1917». Οι πρώτοι πολεμικοί σταυροί, που ήταν από άργυρο, κατασκευάστηκαν στο Γαλλικό Νομισματοκοπείο (3). Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν και από άλλους κατασκευαστές στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δέκα περίπου κατασκευαστικές ποικιλίες Πολεμικού Σταυρού 1916-1917. Αυτοί οι σταυροί διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις λεπτομέρειες των γραμμάτων και των γλυπτών παραστάσεων της εμπρόσθιας όψης και της επιγραφής της οπίσθιας όψης, τις διαστάσεις, την ανάρτηση, καθώς και ως προς το είδος του μετάλλου από το οποίο είναι κατασκευασμένοι (άργυρος, λευκό μέταλλο, χαλκός ή χαλκός επαργυρωμένος).
Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 αποτέλεσε την αποκλειστική ηθική αμοιβή για διακεκριμένες πράξεις επί του πεδίου της μάχης κατά τον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο, την Εκστρατεία της Ουκρανίας και την πρώτη περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέχρι το τέλος Μαρτίου 1921, οπότε εκδόθηκε από τον επανελθόντα στην Ελλάδα βασιλιά Κωνσταντίνο το ΒΔ «Περί εκτελέσεως του νόμου ΓΡΣΗ περί συστάσεως Αριστείου Ανδρείας» (ΦΕΚ Α'47/23 Μαρτίου 1921). Από την έκδοση αυτού του ΒΔ και μέχρι το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας, το πολεμικό μετάλλιο που απονεμήθη- κε κατά πλειονότητα για διακεκριμένες πράξεις επί του πεδίου της μάχης ήταν το Αριστείο Ανδρείας. Από την περίοδο αυτή και μετά ο Πολεμικός Σταυρός, που είχε καθιερωθεί από την Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, τέθηκε στη δεύτερη θέση ως προς την αρχαιότητα των πολεμικών μεταλλίων.
Ο αριθμός των Πολεμικών Σταυρών που απονεμήθηκαν σε αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες του Στρατού, καθώς και σε στρατιωτικούς συμμάχων κρατών, κατά τη διάρκεια του Α1 Παγκοσμίου Πολέμου και της εκστρατείας της Ουκρανίας, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Το ίδιο δύσκολο να εκτιμηθεί είναι και ο αριθμός των Πολεμικών Σταυρών που απονεμήθηκαν κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Αυτό οφείλεται στο ότι οι α
πονομές Πολεμικών Σταυρών, εκτός αυτών του Υπουργού Στρατιωτικών, που ήταν ελάχιστες (4) , δεν αναγράφονταν στις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών, παρά μόνο στις ημερήσιες διαταγές των σχηματισμών, των οποίων η έρευνα είναι σχεδόν αδύνατη.
Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 Α' Τάξεως απονεμήθηκε και σε 14 πολεμικές σημαίες συνταγμάτων με την παρακάτω Ημερήσια Διαταγή Στρατιάς της 30ής Οκτωβρίου 1920, την οποία υπογράφει ο αρχηγός του Στρατού, αντιστράτηγος Λ. Παρασκευόπου- λος: «Λαβών υπ’ όψει μου υποβληθείσας μοι προτάσεις παρά των Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών διά τας μέχρι τέλους του 1919 ε- νεργηθείσας επιχειρήσεις και έχων υπ’ όψει μου το από 31ης Οκτωβρίου 1917 Β.Δ. ως ετροποποιήθη διά του από 5ης Οκτωβρίου 1919 τοιούτου, απονέμω τον Πολεμικόν Σταυρόν Α' Τάξεως εις τας Σημαίας των κάτωθι Συνταγμάτων: 5ον Πεζικόν I Μεραρχίας, 1ον Πεζικόν II Μεραρχίας, 5/42 Ευζώνων XIII Μεραρχίας, 3ον Πεζικόν XIII Μεραρχίας, 35ον Πεζικόν IV Μεραρχίας, 12ον Πεζικόν III Μεραρχίας, 9ον Κρητών Μεραρχίας Κρήτης, 7ον Κρητών Μεραρχίας Κρήτης, 9ον Πεζικόν XIV Μεραρχίας, 1ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 2ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 3ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 5ον και 6ον Αρχιπελάγους Μεραρχίας Αρχιπελάγους, διότι τα Συντάγματα ταύτα κατά τον παρόντα υπέρ του Δικαίου και της Ελευθερίας Παγκόσμιον Πόλεμον διεκρίθησαν διά της γεν- ναιότητος, της αυτοθυσίας και του ηρωισμού των, απελευθερώ- σαντα υποδούλους αδελφούς μας και πολυπαθή πάτρια εδάφη, εφ ’ ών αι Σημαίαι αύται υπερηφάνως εκυμάτισαν».
Αυτή ήταν και η μοναδική περίπτωση απονομής Πολεμικών Σταυρών 1916-1917 σε σημαίες μονάδων, καθόσον κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας δεν απονεμήθηκαν Πολεμικοί Σταυροί παρά μόνο Ταξιάρχες Αριστείου Ανδρείας σε σημαίες συνταγμάτων.
Με μεταβατική διάταξη του εκτελεστικού διατάγματος του Νόμου «Περί συστάσεως Αριστείου Ανδρείας», δινόταν η δυνατότητα σε όσους στρατιωτικούς είχαν τιμηθεί προ της δημοσίευσής του με Πολεμικό Σταυρό οιασδήποτε τάξης, να ζητήσουν με αναφορά τους ιεραρχικώς υποβαλλόμενη, να τον ανταλλάξουν με Αριστείο Ανδρείας. Φαίνεται ότι αυτή η διάταξη δεν είχε μεγάλη απήχηση, αφού από έρευνα σε όλες τις εγκύκλιες διαταγές της περιόδου 1921-1922 καταμετρήθηκαν ανταλλαγές που αφορούσαν μόνο τέσσερις περιπτώσεις πολεμικών σημαιών, 28 περιπτώσεις αξιωματικών και έξι περιπτώσεις υπαξιωματικών-στρατιωτών.
Από το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας, οπότε οι σχηματισμοί έπαψαν να απονέμουν Πολεμικούς Σταυρούς, μέχρι το τέλος του 1922 και στη συνέχεια κατά τα δύο επόμενα χρόνια (1923 και 1924), παρατηρούνται πλέον στις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών αρκετές αναδρομικές απονομές Πολεμικών Σταυρών (5). Αυτές αφορούν κυρίως αξιωματικούς, στρατιώτες και χωροφύλακες που φονεύθηκαν ή έγιναν ανάπηροι κατά τον πόλεμο και ξένους αξιωματικούς ή ιδιώτες (Σέρβους, Ιταλούς,
61
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Πολεμικός Σταυρός 1916-1917. Εικονίξονται οι τρ εις τά ξεις και η πίσω όψη του. Οι μικροί αστερίσκοι δηλώνουν π ρόσθετες απονομές.
Ο αντιστράτηγος Ιωάν. Πιτσίκας. Ελαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μ ικρασιατική Εκστρατεία και στον Ελληνοϊταλικό και στον Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940-41, κατά τον οποίο δ ιετέλεσ ε διο ικητής του Τμήματος Στρατιά ς Δυτικής Μακεδονίας. Σ τη φωτογραφία φ έρει τις εξής τιμητικές διακρίσεις: Μεγαλόσταυρο Γεωργίου Α 'μ ε τά ξιφών, Ανώτερο Ταξιάρχη Φοίνικος, Χρυσό Σταυρό Σωτήρος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1922, Πολεμικό Σταυρό 1916-1917Β ' Τάξεως με δύο πρόσθετες απονομές, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1940, Πολεμικό Σταυρό 1940 Α' Τάξεως, Μ ετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων 1940.
<cCL
Αμερικανούς) οι οποίοι ως μέλη του Ερυθρού Σταυρού ή φιλανθρωπικών οργανώσεων προσέφεραν υπηρεσίες στους πολεμιστές και στον τοπικό ελληνικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια της εκκένωσης της Μ. Ασίας. Στις εγκύγκλιες διαταγές αυτής της περιόδου καταμετρήθηκαν 53 απονομές Πολεμικών Σταυρών Α' Τάξεως, 10 απονομές Β' Τάξεως, 237 Γ1 Τάξεως, έξι προαγωγές Β1 Τάξεως σε Α1 Τάξη και 32 προαγωγές Γ' Τάξεως σε Β' Τάξη (σύνολο απονομών και προαγωγών 338). Οι περισσότεροι Πολεμικοί Σταυροί Α' Τάξεως α- πονεμήθηκαν σε αξιωματικούς, στρατιώτες και χωροφύλακες που φονεύθηκαν μαχόμενοι ηρωικώς, ενώ οι περισσότεροι Πολεμικοί Σταυροί Γ1 Τάξεως σε αξιωματικούς, στρατιώτες και χωροφύλακες που έμειναν ανάπηροι (απώλεσαν μέλος του σώματός τους ή τυφλώθηκαν) από τραυματισμούς σε μάχες.
Σε αυτές τις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών περιλαμβάνονται και οι περιπτώσεις απονομών που αναφέρο- νται ενδεικτικά παρακάτω:
Στην υπ' αριθ. 542/26 Μαϊου 1923 εγκύκλιο του Υπουργείου Στρατιωτικών αναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Α' Τάξεως εις τον Λοχαγόν Πεζικού Παπαδάκην Ανδρέαν, διότι κατά τας εν Μ.Ασία μάχας από 1-13 Ιουλίου 1921 υπηρετών εις 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων επεδείξατο εξαιρετικήν ανδρείαν και ικανότητα, αψηφών δε πάντα κίνδυνον εξεδίωξε δι' αποφασιστικής κινή- σεως τον εχθρόν εκ του παρά το χωρίον Μαλιάμπεση λόφον, μολονότι δε προσεβλήθη διά της σπάθης του ιππικού, κατόρθωσε διά της προσωπικής του ανδρείας και ικανότητος να παραμείνη ο λόχος του ακλόνητος, τρέψας εν τέλει πλέον των 1.500 ιππέων εις φυγήν, διά δε της κινήσεως ταύτης ηδυνήθη το υπόλοιπον τμήμα του Τάγματός του να καταλά6η το σπουδαίον σημείον Κιρκ-κιζ Νταγ και να εξαναγκάση εις υποχώρησιν τον εχθρόν κατά 15 χιλιόμετρα μακράν της γραμμής μάχης της Μεραρχίας».
Στην υπ’αριθ. 414/23 Μαϊου 1924 εγκύκλιο του Υπουργείου Στρατιωτικών αναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Α1 Τάξεως εις τους κάτωθι:1) Λοχαγόν Πυροβολικού Τριβυζάν Αριστείδην, διότι κατά την μάχην της 16ης Αυγούστου 1921 επί των υψωμάτων Γιαμάκ, ανατολι- κώς του Σαγγαρίου, Διοικητής ων της laäM.O.n., εύρεν ηρωικόν θάνατον βληθείς υπό εχθρικής βολίδος, καθ’ ήν στιγμήν επί κα- ταφανεστάτου εις τον εχθρόν σημείου ευρισκόμενος, διηύθυνε το πυρ της Μοίρας του, σκορπίζων τον θάνατον εις τας επιτιθεμέ-
νας εχθρικός φάλαγγας.2) Υπίλαρχον Ραφτόπουλον Δημήτριον, διότι την 11 ην Ιουνίου 1920, οπότε υπηρέτει εις το απόσπασμα Τσαγγαρίδου, διαταχθείς να επιτεθή κατά του μετά μάχην βορείως της Μπενοχώρας υπο- χωρήσαντος Τάγματος «Αφιόν Καραχισσάρ», κατόρθωσε δι' αλληλοδιαδόχων πεζομαχιών να πλησιάση τον εχθρόν εις απόστασιν 200 μέτρων, υπό σφοδρότατα πυρά και δι’ επελάσεως να επιτύχη την πλήρη συντριβήν και διασκόρπισιν του εχθρικού Τάγματος, εντός του παρακειμένου δάσους, συμπαραλαβών επί των ισχίων του ίππου του τον συνάδελφόν του υπίλαρχον Ζουμπουλάκην Ηρακλήν, όν διέσωσεν εκ βεβαίου θανάτου, δούς ούτω παράδειγμα συναδελφικής αλληλεγγύης».
Οι αναδρομικές απονομές Πολεμικών Σταυρών 1916-1917 για πολεμική δράση έπαψαν στις αρχές του 1925, μετά την έκδοση της υπ’ αριθ. 754/18 Δεκεμβρίου 1924 εγκυκλίου του Υπουργείου Στρατιωτικών. Με την εγκύκλιο αυτή κοινοποιήθηκε διαταγή του υπουργού προς όλες τις στρατιωτικές Αρχές με τίτλο «Περί υποβολής ονομαστικών καταστάσεων τετιμημένων διά Μεταλλίου Στρατιωτικής Αξίας, Πολεμικού Σταυρού, Νίκης και Βαλκανικών Πολέμων και μή λαβόντων τα οικεία διάσημα και Διπλώματα και παύσεως υποβολής προτάσεων προς απονομήν αυτών των μεταλλίων», η οποία ανέφερε: «Θεωρών την σημερινήν της ειρήνης περίοδον ως μή δικαιολογούσαν την απονομήν ηθικών αμοιβών και ιδία Πολεμικού Σταυρού και Μεταλλίου Στρατιωτικής Αξίας, εκτός εξαιρετικώς παρουσιαζομένων περιπτώσεων, και επιθυμών όπως άπαντες γενικώς οι τετιμημένοι διά των εν περιλήψει μεταλλίων ε- φοδιασθώσι διά των οικείων διασήμων και Διπλωμάτων, παύση δε άπαξ διά παντός η διαρκής προς τούτο απασχόλησις της υπηρεσίας υπό των Στρατιωτικών και Πολιτικών Αρχών, εντέλλομαι όπως τα Σώματα και Στρατιωτικά Καταστήματα υποβάλλωσιν απ’ ευθείας ημίν ονομαστικός καταστάσεις διά των κάτωθι Μεταλλίων τετι- μημένων Αξκών και Οπλιτών και μή λαβόντων εισέτι τα σχετικά διάσημα και Διπλώματα.1. Κατάστασιν των διά Μεταλλίων Στρατ. Αξίας τετιμημένων Αξκών.2. Ομοίαν των διά Πολεμικού Σταυρού τετιμημένων Αξκών και Οπλιτών.3. Ομοίαν των Αξκών και Οπλιτών των διά Συμμαχικού Μεταλλίου Νίκης τετιμημένων.
62
Πολεμικός Σταυρός 1940. Εικονίζονται οι τρεις τά ξεις και η πίσω όψη του. Τα στέμματα επί των ταινιών δηλώνουν π ρόσθετες απονομές.
4. Ομοίαν των διά των Μεταλλίων των Πολέμων 1912 και 1913 τετι- μημένων.
Οι ανωτέρω καταστάσεις δέον να περιέλθωσιν ημίν το βραδύ- τερον μέχρι της 15ης Φεβρουάριου 1925. Από της αυτής ημερομηνίας θέλει παυσει η υποβολή αναφορών κλπ. σχετικώς με την απονομήν ή αποστολήν οιουδήποτε Μεταλλίου (6). Προτάσεις δι' απονομήν Μεταλλίων Στρατιωτικής Αξίας θα υποβάλλωνται μόνον οσάκις θα διατάσσηται τούτο υπό του Υπουργείου.
Ομοίως τοιαύται προς απονομήν Πολεμικού Σταυρού θα υπο- βάλλωνται εις εξαιρετικωτάτας περιστάσεις και κατόπιν ενεργεί- ας ενόρκου προανακρίσεως μόνον οσάκις πρόκειται περί προσφάτου δράσεως και τη προηγουμένη εγκρίσει ημών και ουχί τοιαύτης παρωχημένης εποχής, ης η εξέτασις νυν απαγορεύεται, συμφώ- νως προς τας σχετικός διατάξεις των «Περί απονομής ηθικών αμοιβών» Διαταγμάτων. Οι κ.κ. Νομάρχαι προς ούς κοινοποιείται η παρούσα, παρακαλούνται όπως κοινοποιήσωσι ταύτην εις άπα- ντας τους Δημάρχους και Προέδρους Κοινοτήτων της περιφερεί- ας των διά την υποβολήν ημίν υπ’ αυτών παρομοίων καταστάσεων διά τους εφέδρους Αξκούς και Οπλίτας της περιοχής των εντός της ως άνω οριζομένης προθεσμίας».
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του Πολεμικού Σταυρού 1916-1917, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι από τη μελέτη των διαταγών και λοιπών εγγράφων που αφορούν τις απονομές πολεμικών ηθικών αμοιβών της περιόδου 1917-1922, διαφαίνεται ότι ο διχασμός, που ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική ζωή του ελληνικού κράτους την περίοδο εκείνη, είχε επιπτώσεις και στην επιλογή των τιμητικών διακρίσεων που απονέμονταν στους ήρωες, με τη μία παράταξη να έχει σε μεγαλύτερη εκτίμηση τον Πολεμικό Σταυρό 1916-17 και την άλλη παράταξη να προτιμά το Αριστείο Ανδρείας.
ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1940Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ένας από τους
πρώτους νόμους που ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση ήταν και ο ΑΝ 2646/11 Νοεμβρίου 1940 «Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις» (ΦΕΚ Α1 389/13 Νοεμβρίου 1940). Με αυτόν τον ΑΝ, που περιέχει το σύνολο των πολεμικών ηθικών αμοιβών, τροπο- ποιήθηκε ο τύπος του Πολεμικού Σταυρού για να αποκτήσει βασιλικά χαρακτηριστικά. Στο κείμενό του αναφέρονται τα εξής για τον Πολεμικό Σταυρό: «Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά Β.Δγματος με πρόταση του αρμοδίου επί των Στρατιωτικών Υπουργού εις τους Στρατιωτικούς Ξηράς, Θαλάσσης και Αέρος διά τας επί του πεδίου της μάχης διακεκριμένος πράξεις. Διά την απονομήν του Πολεμικού Σταυρού και του Αριστείου Ανδρείας πας ηγήτωρ εις του οποίου την αντίληψιν περιέπεσε ηρωική πράξις αποδεδειγμένη, υποβάλλει λεπτομερή έκθεσιν των γεγονότων εις τον Διοικητήν της μονάδος εις ήν ανήκει, μετά το πέρας της μάχης. Ο Διοικητής της μονάδος μετά προηγουμένην εξακρίβωσιν και εκτίμησιν των γεγονότων περί απονομής ή μη του μεταλλίου,
διαμνημονεύει το ταχύτερον και εντός το πολύ δέκα ημερών την πράξιν
εν τη ημερησία διαταγή του και εντός 48 ωρών υποβάλλει την πρότασίν του συνοδευο-
μένην και υπό αποσπάσματος της ημερησίας διαταγής, εις την προϊσταμένην αρχήν. Αυτή εξακριβώνουσα τα γεγονότα και απο- φαινομένη αιτιολογημένως υπέρ ή μη της απονομής, υποβάλλει ταύτην εντός 4 ημερών από της λήψεως εις την αμέσως προϊστα- μένην αρχήν. Εν συνεχεία διά της ιεραρχικής οδού η πρότασις προωθείται μέχρι του Υπουργείου Στρατιωτικών, το οποίον ενεργεί διά την έκδοσιν του Β. Διατάγματος. Ο Πολεμικός Σταυρός είναι χάλκινος, διαστάσεων 4x4 εκ., πλατυνόμενος ολίγον κατά τα άκρα των τεσσάρων βραχιόνων αυτού. Μεταξύ των βραχιόνων του Σταυρού υπάρχουσι ξίφη διασταυρούμενα με τας λαβάς προς την βάσιν. Εν τω μέσω του σταυρού υπάρχει κύκλος διαμέτρου 15 χιλ. εν τω οποίω απεικονίζεται το οικόσημον της Α.Μ. του Βασιλέως. Υπερθεν της άνω πτέρυγος φέρει στέμμα. Η ταινία του σταυρού έχει πλάτος 36 χιλ. και αποτελείται εκ μετάξινου υφάσματος μετά τριών ραβδώσεων, ισομέτρων, χρώματος των μεν εξωτερικών βα- θέος ερυθρού, της δε μέσης βαθέος κυανού. Ο Πολεμικός Σταυρός περιλαμβάνει τρεις τάξεις, A1, Β’, και Γ. Ο της Α1 τάξεως έχει στέμμα χρυσούν, ο της Β’ αργυρούν και ο της Γ χαλκούν. Το με- τάλλιον του Πολεμικού Σταυρού επιδίδεται υπό του Διοικητού της Μονάδος εις ην υπηρετεί ο τιμώμενος. Τα της τελετής απονομής καθορίζει ο Διοικητής της Ανωτέρας Στρατιωτικής Αρχής του τόπου, ένθα υπηρετεί ή διαμένει ο τιμώμενος. Ο αριθμός των απο- νεμητέων Πολεμικών Σταυρών είναι απεριόριστος. Δι1 εκάστην νε- ωτέραν πράξιν αξίαν αμοιβής τού τιμηθέντος διά Πολεμικού Σταυρού, υποβάλλεται εκ νέου ιεραρχικώς πρότασις μετ' αντιγράφου της διαμνημονεύσεως αυτού εν τη Ημερησία Διαταγή, εις τον αρμόδιον Υπουργόν, όστις και προκαλεί την έκδοσιν νέου Β. Δγματος απονομής. Μετά την έκδοσιν του Β. Δγματος τούτου παρέχεται η άδεια εις τον εκ νέου τιμηθέντα, να προσαρτήση εν τω μέσω της ταινίας του διασήμου στέμμα αργυροποίκιλτον μεγέθους 5 χιλ. Εάν απονεμηθώσι πλείονα του ενός στέμματα, ταύτα φέρονται οριζοντίως επί της ταινίας του διασήμου. Προσάρτησις πλειόνων των τριών στεμμάτων επί της ταινίας δεν επιτρέπεται (7). Ο Πολεμικός Σταυρός συνοδεύεται υπό ιδίου διπλώματος υ- πογραφομένου υπό του αρμοδίου Υπουργού, επί του οποίου αναγράφεται η εν τη Ημερησία Διαταγή μνεία τού τιμωμένου στρατιωτικού ή η πρότασις της αρμοδίας Αρχής διά τους μη στρατιωτικούς. Τα μέχρι της ισχύος του παρόντος απονεμηθέντα μετάλλια του Πολεμικού Σταυρού ως και του Αριστείου Ανδρείας διατηρούνται διεπόμενα υπό των διατάξεων δυνάμει των οποίων απενεμή- θησαν (8). Πάσα διάταξις Νόμου ή Διατάγματος αντικειμένη εις τας διατάξεις του παρόντος καταργείται. Η ισχύς του παρόντος Νόμου άρχεται από της 28ης Οκτωβρίου 1940».
Μετά την έκδοση του ΑΝ 2646/1940, ακολούθησε μια σειρά άλλων ΑΝ, νομοθετικών διαταγμάτων και διαταγών του ΓΕΣ που τον τροποποίησαν ή τον συμπλήρωσαν.
63
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Με τον ΑΝ 2746/1940 (ΦΕΚ Α’,461/31 Δεκεμβρίου 1940) «Περί ε- πεκτάοεως του ΑΝ 2646/1940, Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις εις το Β. Ναυτικόν και την Β. Αεροπορίαν» (Αρθρο 5), αποφασίστηκε: «Ηθικαί αμοιβαί δύνανται να απονεμηθώσι και εις Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Οπλίτας του Στρατού Ξηρός, της Β. Χωροφυλακής, του Β. Ναυτικού και της Β. Αεροπορίας, πίπτοντας επί του πεδίου της μάχης, εφόσον προ του θανάτου των εξετέλεσαν πράξιν τινά ανταποκρινομένην εις τινα των περιπτώσεων του ΑΝ 2646/1940».
Με τον ΑΝ 3120/1942 «Περί τροποποιήσεως άρθρων τινών του υπ’ αριθ. 2646/1940 ΑΝ Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις» (ΦΕΚ Α,23/Λονδίνο) της εξόριστης κυβέρνησης καθορίστηκε: «Είς ουδένα απονέμεται διά πρώτην φοράν Πολεμικός Σταυρός ανώτερος της Γ’ Τάξεως. Διά μεταγενεστέρας καλάς υπηρεσίας, ο ήδη τιμηθείς προάγεται κατά σειράν, είτε διά της προσθήκης των κεκανονισμένων κατά Νόμον στεμμάτων, είτε διά της προαγωγής εις την αμέσως ανωτέραν τάξιν, εις τρόπον ώστε το αυτό πρόσωπον δύναται να τιμηθή διά την συνέχισιν καλών Εθνικών υπηρεσιών δώδεκα εν συνόλω φοράς, δεδομένου ότι ο Σταυρός εκάστης Τάξεως απο- νέμεται άνευ ετέρου την πρώτην φοράν και κατόπιν διά της προσθήκης μέχρι τριών στεμμάτων, τα οποία είναι χαλκά διά την Γ' τάξιν, αργυρά διά την Β’ τάξιν και χρυσά διά την Α’ τάξιν» (9).
Με το ΝΔ 299/1947(ΦΕΚ Α’ 77/19 Απριλίου 1947) «Περί διατάξεων αφορω- σών ηθικός αμοιβάς διά διακεκριμένος πράξεις» καθορίστηκε: «Αι περί απονομής ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις διατάξεις του ΑΝ 2646/1940, θα εφαρμόζονται και κατά την μη πολεμι- κήν περίοδον εις ας περιπτώσεις τμήματα στρατού διατίθενται και μετέχουσι στρατιωτικών ενεργειών εναντίον λη-
Υποστράτηγος της περιόδου του μεσοπολέμου. Ελαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Εδώ φ έρε ι τις παρακάτωτιμητικές διακρίσεις: Χρυσό Σταυρό Σωτήρος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας, Πολεμικό Σταυρό 1916-1917, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Β ’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Γ ιλλ ικό Πολεμικό Σταυρό Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου, Χρυσό Μ ετάλλιο Ανδρείας Μίλος Ομπιλιτς (σέρβικά).
στρικών συμμοριών ή ενόπλων στασιαστών ή ενόπλων ατόμων, επικινδύνων εις την δημοσίαν ασφάλειαν και τάξιν, ή οργάνων ξένων προπαγανδών δρώντων ομαδικώς ή μεμονωμένως».
Με διαταγές του ΓΕΣ που εκδόθηκαν στις 16-9-47 και στις 2-4- 48 γνωστοποιήθηκε στα A’, Β’ και Γ’ Σώματα Στρατού, στην XII Μεραρχία και στην Α.Σ.Δ. Πελοποννήσου αντίστοιχα ότι: «Ο Βασιλεύς εξεχώρησε το δικαίωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού εις τους διοικητάς τών μονάδων αυτών με σκοπό την ευχερέστερη και ταχύτερη απονομή του μεταλλίου εις τους διακρινόμενους επί του πεδίου της μάχης. Μετά την απονομή τα σχετικά δικαιολογη- τικά μετά ονομαστικής καταστάσεως και χρονολογιών απονομής θα υποβάλλονται εις το Υπουργείον Στρατιωτικών, διά την έκδο- σιν των σχετικών ΒΔ και ονομαστικών διπλωμάτων απονομής του μεταλλίου» (10).
Με Γενική Διαταγή του ΓΕΣ που εκδόθηκε στις 7-12-1948 καθορίστηκαν τα εξής: «Ο Πολεμικός Σταυρός διακρίνεται εις τρεις τάξεις ήτοι: της Γ’ Τάξεως, δ ι’ ον προτείνονται οι οπλίται και κατώ
τεροι Αξκοί μέχρι και του βαθμού του Λοχαγού, της Β’ Τάξεως, δι1 ον προτείνονται Ανώτεροι Αξκοί, και της Α’ Τάξεως, δι’ ον προτεί- νονται Ανώτατοι Αξκοί. Ιδιώται δύναται να προταθώσι μόνον διά το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων». Την παραπάνω διαταγή, που καθόριζε την αναλόγως του βαθμού απονομή της κάθε τάξης του Πολεμικού Σταυρού, αντικατέστησε στις 2-2-1949 άλλη Γενική Διαταγή του ΓΕΣ με την οποία επανακαθορίστηκε ότι: «Η τάξις του Πολεμικού Σταυρού δι’ ον προτείνεται εις Αξκός ή οπλίτης είναι ανάλογος της σπουδαιότητος της διακεκριμένης πράξεως και ου- χί του βαθμού ον φέρει και ουδείς δύναται να τιμηθή διά Πολεμικού Σταυρού Β’ ή Α' Τάξεως εάν προηγουμένως δεν έχει τιμηθεί διά Πολεμικού Σταυρού Γ’ Τάξεως. Διά μεταγενεστέρας καλάς υπηρεσίας ο ήδη τιμηθείς τιμάται και πάλιν, είτε διά της προσθήκης των κεκανονισμένων κατά νόμον στεμμάτων, είτε διά της προαγωγής εις την αμέσως ανωτέραν τάξιν».
Στις 8-6-1949 εκδόθηκε διαταγή του αρχιστρατήγου προς τα ΣΣ και τις ΑΣΔ με την οποία γνωστοποιήθηκε ότι ανακλήθηκε το
εκχωρηθέν από τον βασιλιά δικαίωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού στους διοικητές τους.
Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 είναι χάλκινος, μετά ξιφών, εστεμμένος. Το στέμμα στην Γ’ Τάξη είναι από χαλκό, στη Β’ Τάξη από άργυρο και στην Α’ Τάξη από άργυρο επιχρυσωμένο. Στην οπίσθια όψη του μεταλλίου αναγράφεται η χρονολογία 1940. Εχει κατασκευασθεί από επτά τουλάχιστον κατασκευαστές, εκ των οποίων μόνο δύο έχουν κατασκευάσει και τις τρεις τάξεις. Η πληθώρα των κατασκευαστών δημιούργησε και πολλές ποικιλίες του μεταλλίου, που διαφέρουν μεταξύ τους στις διαστάσεις, στο σχήμα και στο μέγεθος των στεμμάτων τους, στην κεντρική παράσταση της εμπρόσθιας όψης και στο σχήμα ή στο μέγεθος των αριθμών στη χρονολογία της οπίσθιας όψης.
Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθη- κε κατά την περίοδο 1940-1949 και αργότερα κατά τον πόλεμο της Κορέας. Οι απονομές του είναι πολυάριθμες και περιέχονται όλες στις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών. Κατά τη διάρκεια του Ελλη- νοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου
δεν εκδόθηκαν πολλά ΒΔ απονομής Πολεμικών Σταυρών, διότι με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς πολλές προτάσεις δεν υλοποιήθηκαν. Κατά την περίοδο της κατοχής πραγματο- ποιήθηκαν απονομές Πολεμικών Σταυρών τόσο από την κατοχική κυβέρνηση, όσο και από την εξόριστη κυβέρνηση. Από την κατοχική κυβέρνηση απονεμήθηκε μεγάλος αριθμός Πολεμικών Σταυρών σε αξιωματικούς και στρατιώτες που διακρίθηκαν ή φονεύθη- καν στο πεδίο της μάχης κατά τις επιχειρήσεις της περιόδου 1940-41 εναντίον των ιταλικών και γερμανικών στρατευμάτων. Από την εξόριστη κυβέρνηση (που μέχρι τον Απρίλιο του 1943 είχε ως έδρα το Λονδίνο και στη συνέχεια το Κάιρο) απονεμήθηκαν Πολεμικοί Σταυροί σε στρατιωτικούς συμμάχων χωρών που πολέμησαν μαζί με τους Ελληνες στην Ελλάδα ή στη Μέση Ανατολή και σε πολεμιστές των ελληνικών μονάδων Μέσης Ανατολής (III EOT, Ιερός Λόχος κλπ.) που διακρίθηκαν σε επιχειρήσεις κατά των δυνάμεων του Αξονα την περίοδο 1942-44.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας απονεμήθηκαν αναδρομικά Πολεμικοί Σταυροί για την περίοδο 1940-1945 και στη συνέχεια, μετά από το 1946, για τις πολεμικές επιχειρήσεις της περιόδου 1946-1949.
Τα συνεχώς εκδιδόμενα ΒΔ και οι διαταγές του ΓΕΣ περί ηθικών αμοιβών δημιούργησαν σύγχυση ως προς την εκάστοτε απο- νεμόμενη τάξη του Πολεμικού Σταυρού και ανομοιότητα στις απονομές και στις προαγωγές Πολεμικών Σταυρών κατά την περίο
64
δο 1940-1950, Αυτό συνέβη διότι ανάλογα με τις εκάστοτε ισχύου- σες διατάξεις, για τις ίδιες διακεκριμένες πράξεις, σε άλλες περιπτώσεις δόθηκαν ως πρώτη απονομή πολεμικοί Σταυροί Α’ ή Β’ Τάξεως και σε άλλες Γ’ Τάξεως. Κατά συνέπεια οι πολεμικοί Σταυροί 1940, Α’ και Β’ Τάξεως, έχουν διαφορετική βαρύτητα σε κάθε περίπτωση, που εξαρτάται από τις προϋποθέσεις απονομής σι οποίες ίσχυαν όταν απονεμήθηκαν.
Εκτός από την έλλειψη σταθερών κριτηρίων στις απονομές και στις προαγωγές των τάξεων του Πολεμικού Σταυρού 1940, πα- ρατηρείται και μια ανομοιότητα ως προς τα κριτήρια με τα οποία οι διοικητές των μονάδων επέλεγαν το μετάλλιο που πρότειναν να α- πονεμηθεί, για κάθε διακεκριμένη πράξη. Δηλαδή με το ίδιο αιτιο- λογικό (π.χ. «έπεσε μαχόμενος ηρωικώς επί του πεδίου της μάχης») άλλες φορές προτάθηκε και απονεμήθηκε Αριστείο Ανδρείας και άλλες φορές Πολεμικός Σταυρός.
Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 Α' Τάξεως απονεμήθηκε κατά την περίοδο 1940-1950 σε 14 πολεμικές σημαίες μονάδων (των 592/593/601/602/603/615/620 ΤΠ, Α’, Β', Γ’, Δ ’ και Ε’ Μοιρών Καταδρομών, Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και Ιερού Λόχου - (11). Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθηκε επίσης το 1960 σε έξι πολεμικές σημαίες αρχηγείων και τμημάτων της Εθνικής Οργανώσε- ως ΕΟΕΑ - ΕΔΕΣ - Ν. Ζέρ6α, τα οποία έδρασαν ενόπλως κατά των κατακτητών την περίοδο 1941 -1945 (Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως στις πολεμικές σημαίες των Αρχηγείων Ηπείρου, Τζουμέρκων και Βάλτου, της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών, του Ανεξαρτήτου Τάγματος Αλεξ. Παπαδοπούλου και Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως στην πολεμική σημαία του Αρχηγείου Ξηρομέρου).
Πολεμικοί Σταυροί 1940 Α’ Τάξεως απονεμήθηκαν και σε 54 πόλεις και χωριά που υπέστησαν βαρύτατες συνέπειες από τις πολεμικές επιχειρήσεις των περιόδων 1940-1941 και 1946-1949 ή δει- νοπάθησαν και υπέστησαν σφαγές την περίοδο της κατοχής (1941 -1944).
Από διαταγές του ΓΕΣ και του ΓΕΑ επελέγησαν και θα αναφερθούν ενδεικτικά δύο περιπτώσεις απονομής Πολεμικού Σταυ· ρού 1940 για την πολεμική περίοδο 1940-1945.
Στην εγκύκλιο 297 της 6ης Απριλίου 1945, που κοινοποίησε το από 17-3-45 ΒΔ (ΦΕΚ Γ’ 65/26- 3-45), αναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Γ Τάξεως εις τον Ανθγον Πεζικού Κόρκαν Κωνσταντίνον διότι: κατά τας επιχειρήσεις προς κατά- ληψιν των νήσων Πάρου και Νάξου, κατόρθωσε να διακόψη τας γραμμάς συγκοινωνιών του εχθρού, να καταστρέψη εις πολλάς περιπτώσεις τους εφοδιασμούς του, να α- κινητοποιήση τας μεταφοράς του από ξη- ράς και θαλάσσης, να εμποδίση την οπι- σθοχώρησιν των μεταφορικών μέσων ξηρός και να φθάση εις τας συμμαχικάς γραμμάς και να συμ- μετάσχη κατά την ε- πίθεσιν επί του οχυρού Κάστρου της νήσου Νάξου, επιδείξας εις αυτήν εξαίρετον
θάρρος και ικανότητα».Στην υπ. αριθμ. πρωτ. 373 διαταγή του ΓΕΑ της 4ης Ιανουαρίου
1947, που κοινοποίησε το από 28-12-46 ΒΔ (ΦΕΚ Γ' 340/31 -12-46), α- ναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν εις τους: Αντισμήναρχον Οικονόμου Ιωάννη, Σημαιοφόρον Δράκαρην Π. και Υποσμηναγόν Μπάρμπαν Σπυρ., διότι την 4-4-41 επιστρέφοντες δι’ υδροπλάνου της 11ης Μ.Ν.Σ. εξ ειδικής αποστολής των εις Μυτιλήνην και Λήμνον και δεχθέντες επίθεσιν τεσσάρων Γερμανικών αεροπλάνων άνωθεν της Σκύρου, επολέμησαν γενναίως επί 20λε- πτον κατά του υπερτέρου εχθρού, όστις εξηκολούθησε να βάλλη εναντίον των και όταν ευρίσκοντο εις την θάλασσαν μετά την κα- τάρριψιν του αεροσκάφους των, επιδειξάμενοι πνεύμα αυτοθυσίας επί του πεδίου της μάχης».
Εκτός από την περίοδο 1940-1950 ο Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθηκε και σε μαχητές του Εκστρατευτικού Σώματος Ελλάδος (ΕκΣΕ) που έλαβαν μέρος στον πόλεμο της Κορέας. Και στην περίπτωση αυτή υπήρξε ανομοιότητα ως προς τα κριτήρια απονομής του. Πιο συγκεκριμένα, στους μέχρι τις 24-9-51 επαναπατρι- σθέντες μαχητές του ΕκΣΕ και του 13ου Σμήνους Μεταφορών, απονεμήθηκαν σε επίσημη τελετή από τον βασιλιά Παύλο, στους μεν τραυματίες Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως, στους δε λοιπούς Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων.
Μετά την καθιέρωση κοινού μεταλλίου των Ηνωμένων Εθνών ως τιμητικής διάκρισης για τους συμμετέχοντες στις επιχειρήσεις της Κορέας, εκδόθηκε στις 24-9-51 διαταγή του ΓΕΕΘΑ η οποία καθόρισε ότι η απονομή των πολεμικών ηθικών αμοιβών στους μαχητές της Κορέας θα περιοριζόταν στις περιπτώσεις που προβλέ- πονταν από τον ΑΝ 2646/1940, αναλόγως της δράσης του καθενός. Αυτό αποφασίστηκε προκειμένου να μη μετατραπούν τα πολεμικά μετάλλια σε αναμνηστικά, λόγω της αθρόας απονομής τους.
Σύμφωνα με την παραπάνω διαταγή, για τους επιδείξαντες εξαιρετική δράση υποβάλλονταν από τους διοικητές τους ανάλογες προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές με γνωμάτευση του ιεραρχι- κώς προϊσταμένου κλιμακίου μέχρι και του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Στρατηγείο των Ηνωμένων Εθνών, παραδίδονταν από τον τελευταίο στον επικεφαλής ανώτερο αξιωματικό της αποστολής των επαναπατριζομένων. Ο επικεφαλής της αποστολής με την άφιξή του στην Ελλάδα παρέδιδε τις προτάσεις στα ΓΕΣ και ΓΕΑ, τα οποία προέβαιναν στις απαιτούμενες ενέργειες για την έκδοση του διατάγματος απονομής.
Στα αναφερθέντα για τις απονομές Πολεμικού Σταυρού κατά τον πόλεμο της Κορέας πρέπει να προστεθεί ότι η σημαία του
Ελληνικού Τάγματος Κορέας τιμήθηκε, εκτός των άλλων ηθικών αμοιβών (ελληνικών και ξένων), και με τον Πολεμικό Σταυρό 1940 Α’ Τάξεως (ΒΔ 6-6-1952, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’, 270/30-9- 52).
Ο τιμηθείς με Πολεμικό Σταυρό 1940 έφερε μία και μόνο ταινία του μεταλλίου (διεμβολή) επί του χιτωνίου, αδιακρίτως τάξης,
προσαρτώντας πάνω της ένα στέμμα για κάθε απονομή (όχι περισσότερα των τριών), χάλκινο για τη Γ’ Τάξη,
επάργυρο για τη Β’ Τάξη και επίχρυσο για την Α’
Ο αντιστράτηγος Μιχ. Μαστραντωνης. Ελαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό και στον Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940-41, στην Εθνική Αντίσταση και στις επ ιχειρήσεις 1946-49. Δ ιε τέλ εσ ε αρχηγός ΓΕΣ το 1973. Σ τη φωτογραφία φ έρε ι τις εξή ς τιμητικές διακρίσεις: Ανώτερο Ταξιάρχη Γεωργίου Α ’, Ανώτερο Ταξιάρχη Φοίνικος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1940, Χρυσό Σταυρό Γεωργίου Αέμετά ξιφών, Αργυρό Σταυρό Γεωργίου Α ’ μ ετά ξιφών, Πολεμικό Σταυρό 1940 Γä Τάξεως, Μ ετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων 1940, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Αναμνηστικό Μ ετάλλιο Πολέμου 1940-41, Μ ετάλλιο Εθνικής Αντιστάσεως.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Πολεμικός Σταυρός 1974. Εικονίζονται οι τρεις τά ξεις του μεταλλίου και η οπίσθια όψητου.
Τάξη. Οταν κάποιος είχε τιμηθεί περισσότερες από μια φορές με Πολεμικό Σταυρό Α' ή Β’ Τάξεως και μία ή περισσότερες φορές με Πολεμικό Σταυρό Γ’ Τάξεως, επί της ταινίας υπερίσχυαν τα της ανώτερης τάξης στέμματα, μη υπερβαίνοντα συνολικά τον αριθμό των τριών.
Κατά τις τελετές ή τις παρελάσεις οι τιμηθέντες με Πολεμικό Σταυρό δύο ή τριών τάξεων έφεραν μόνο το ανώτερο μετάλλιο, προσαρτώντας επί της ταινίας του στέμματα για τις πρόσθετες απονομές, από την ανώτερη τάξη προς την κατώτερη και μέχρι τον αριθμό των τριών.
ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1974Το έτος 1974 και αφού είχε προηγηθείτο δημοψήφισμα της δι
κτατορίας που κατάργησε τη Βασιλευόμενη Δημοκρατία, εκδόθη- κε το ΝΔ 376/74 «Περί Στρατιωτικών Μεταλλίων» (ΦΕΚ Α’ 98/9-4- 1974). Επανακαθορίστηκαν όλες οι κατηγορίες των στρατιωτικών μεταλλίων, πολεμικών και μη πολεμικών, καθώς και οι προϋποθέσεις και οι διαδικασίες απονομής τους.
στείου Ανδρείας και του Πολεμικού Σταυρού εκτιμάται αναλόγως των συνθηκών τελέσεως της διακεκριμένης πράξεως. Ο αριθμός των κατά το παρόν ΝΔ απονεμομένων Πολεμικών Στρατιωτικών Μεταλλίων τυγχάνει απεριόριστος».
Για την απονομή οιουδήποτε μεταλλίου απαιτείται αιτιολογημένη πρόταση του διοικητή προκειμένου περί στρατιωτικών ή της αρμόδιας στρατιωτικής αρχής προκειμένου περί μη στρατιωτικών. Η πρόταση, αιτιολογημένη, υποβάλλεται ιεραρχικά και πρέπει να προσδιορίζεται σε αυτή το είδος της προτεινόμενης ηθικής αμοιβής για τις πράξεις που τελέσθηκαν κατά την εκτέλεση πολεμικής δράσης. Οι ειδικές διατάξεις του ΝΔ 376/74 που αφορούν τον Πολεμικό Σταυρό είναι οι παρακάτω:
«Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά διακεκριμένος πράξεις τελεσθείσας είτε επί του πεδίου της μάχης είτε οπουδήποτε, κατά την διεξαγωγήν διατεταγμένης πολεμικής ενεργείας. Ο Πολεμικός Σταυρός διακρίνεται εις τρεις τάξεις ως ακολούθως:
α) Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως απονεμόμενος εις τους ανω- τάτους Αξκούς. 6) Πολεμικός Σταυρός Β' Τάξεως απονεμόμενος εις τους ανωτέρους Αξκούς. γ) Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως απο-
Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά διακεκριμένας πράξεις
τελεσθείσας είτε επί του πεδίου της μάχης είτε οπουδήποτε, κατά
την διεξαγωγήν διατεταγμένης πολεμικής ενεργείας. JP
Οι γενικές διατάξεις του ΝΔ 376/74 που αφορούν τις απονομές των πολεμικών μεταλλίων και κατά συνέπεια και του Πολεμικού Σταυρού, είναι οι ακόλουθες: «Τα πολεμικά μετάλλια απονέμονται μόνον εν καιρώ πολέμου ή εις περιπτώσεις καθ’ ας στρατιωτικοί εντάσσονται εντολή της Ελληνικής Κυβερνήσεως εις Μονάδας εν πολεμική δράσει εκτός της Επικρατείας. Κατ’ εξαίρεσιν πολεμικά μετάλλια, εκτός του Αριστείου Ανδραγαθίας και του Αριστείου Ανδρείας, δύνανται να απονέμωνται και κατά μη πολεμικός περιόδους εις περιπτώσεις καθ’ ας στρατιωτικοί διατίθενται και μετέχουν εις ενεργείας εναντίον ενόπλων ομάδων ή ατόμων στρεφόμενων κατά της εννόμου τάξεως και ασφαλείας. Τα πολεμικά μετάλλια δύνανται να απονέμονται επίσης: α) εις Αξκούς, Ανθυπα- σπιστάς και οπλίτας των Σωμάτων Ασφαλείας, του Λιμενικού Σώματος και του Πυροσβεστικού Σώματος διατιθεμένους εις τας Ενόπλους Δυνάμεις ή τελούντας υπό τον επιχειρησιακόν έλεγχον τούτων υπό τους αυτούς όρους ως και διά τους στρατιωτικούς, β) Εις στρατιωτικούς ξένων κρατών μετασχόντας εις κοινάς επιχειρήσεις μεθ’ Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων υπό τους αυτούς όρους ως και διά τους Ελληνας στρατιωτικούς, γ) Εις ιδιώτας Ελληνας ή αλλοδαπούς συμβαλλόντας κατά τρόπον αποφασιστικόν διά πράξεων ηρωισμού ή αυτοθυσίας εις την ευόδωσιν των πολεμικών επιχειρήσεων ή προσενεγκόντας υψίστας και πολυτίμους υπηρεσίας προς τας Ενόπλους Δυνάμεις. Η απονεμητέα τάξις του Αρι-
νεμόμενος εις τους κατωτέρους Αξκούς, τους Ανθυπασπιστάς, τους δοκίμους εφέδρους Αξκούς, τους οπλίτας και τους μαθητάς των Στρατιωτικών Σχολών. Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά Προεδρικού Διατάγματος εκδιδομένου τη προτάσει του επί της Εθνικής Αμύνης Υπουργού, επί τη βάσει προτάσεων ιεραρχικώς υ- ποβαλλομένων αυτώ. Εν καιρώ πολέμου δύναται να εξουσιοδοτούνται υπό του Προέδρου της Δημοκρατίας ο Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων και οι Αρχηγοί των Κλάδων, όπως απονέμουν εν ονόματι τούτου τον Πολεμικόν Σταυρόν και το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων αντιστοίχως, της τοιαύτης απονομής κυρουμένης εκ των υστέρων διά Προεδρικού Διατάγματος» (12).
Επίσης το ΝΔ 376/74 καθόριζε ότι με ΠΔ που θα εκδιδόταν κατόπιν πρότασης του υπουργού Εθνικής Αμυνας, θα ρυθμίζονταν οι εκτελεστικές ενέργειες που αναφέρονταν στην περιγραφή και στον τύπο των μεταλλίων, των ταινιών και των διπλωμάτων, στη διαδικασία και στις διατυπώσεις υποβολής προτάσεων προς απονομή μεταλλίων και στο τυπικό της επίδοσης των μεταλλίων. Αυτό το ΠΔ εκδόθηκε τελικά τον Μάρτιο του 2003, δηλαδή με καθυστέρηση 29 ετών.
Τον Μάιο του 1985 κατασκευάστηκαν ανεπίσημα, με εντολή του αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Αμυνας, για το ΓΕΣ και το ΓΕΑ σε μικρό αριθμό τεμαχίων, Χρυσά Αριστεία Ανδρείας, Πολεμικοί Σταυροί Α’ Τάξεως και Μετάλλια Εξαιρέτων Πράξεων, όλα με δια
κριτικά της Ελληνικής Δημοκρατίας, και εκτυπώθηκαν αντίστοιχα διπλώματα.
Ο ανεπίσημος τύπος του Πολεμικού Σταυρού Α’ Τάξεως που κατασκευάστηκε το 1985, μαζί με το αντίστοιχο δίπλωμα, απονεμήθηκε σε τέσσερις πολεμικές σημαίες στρατιωτικών μονάδων που έλαβαν μέρος με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σε ειρηνευτικές αποστολές και έφεραν σε πέρας με απόλυτη επιτυχία την αποστολή τους. Συγκεκριμένα, απονεμήθηκε το 2000 στη σημαία του 601 ΤΠ, που συμμετείχε στην επιχείρηση «Alba» στην Αλβανία, και το 2001 στις σημαίες των 34 Μ/Κ ΤΑΞ, 501 Μ/Κ ΤΠ και 507 Μ/Κ ΤΠ τα οποία συμμετείχαν στην επιχείρηση «Joint Guardian» στο Κοσσυφοπέδιο.
Ο τύπος, η περιγραφή και η διαδικασία απονομής πολεμικών στρατιωτικών μεταλλίων και των αντιστοίχων διπλωμάτων καθορίστηκαν τελικά με το ΠΔ 159/17-3- 2003 (ΦΕΚ Α’ 128 /29 Μαίου 2003).
Στο άρθρο 3^|υτού του ΠΔ, που ισχύει σήμερα, αναφέ- ρεται για τον Πολεμικό Σταυρό: «Το Μετάλλιο αυτό έχει σχήμα Σταυρού με τΐεπλατυσμένους βραχίονες στις άκρες και κατασκευάζεται από χαλκό. Στο μέσον της πρόσθιας όψης φέρει μέσα σε κύκλο το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας, το οποίο είναι χάλκινο για την Γ’ τάξη, επάργυρο για την Β'τάξη και επίχρυσο για την Α’ τάξη. Ενδιάμεσα στους βραχίονες του σταυρού είναι τοποθετημένα δύο ξίφη χιαστί με τις λαβές τους προς τα κάτω. Στο πάνω μέρος του σταυρού προσαρτάται χάλκινος κρίκος, από τον οποίο διέρχεται η ταινία του μεταλλίου. Στην πίσω όψη του σταυρού αναγράφονται εξώγλυφα οι λέξεις «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ». Η ταινία του μεταλλίου είναι από μεταξωτό ύφασμα κυματιστό, μήκους 160 χιλ. και πλάτους 35 χιλ., φέρει δε τρεις λωρίδες, εκ των οποίων οι δύο εξωτερικές έχουν χρώμα βαθύ ερυθρό, πλάτους 12 χιλ., και η τρίτη ενδιάμεση βαθύ μπλε, πλάτους 11 χιλ.».
Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού δεν κατασκευάστηκε ακόμη. Κατασκευάστηκαν μόνο δοκίμια, που κατατέθηκαν ως δείγματα σε διαγωνισμό του ΓΕΣ, το οποίο δεν προχώρησε στην ανάθεση της κατασκευής των μεταλλίων. Ε2
ΣΗ Μ ΕΙΩ ΣΕΙΣ(1) Πραγματοποιήθηκε υπό την πίεση των συμμαχικών στρατευμάτων, τα οποία κατέλαβαν την Αθήνα και εξανάγκασαν τον μεν βασιλιά Κωνσταντίνο να αναχωρήσει για το εξωτερικό και να αφήσει τον θρόνο στον πρίγκιπα Αλέξανδρο, τη δε νόμιμη κυβέρνηση Ζαϊμη να παραιτηθεί και να σχηματισθεί νέα κυβέρνηση στις 14 Ιουνίου 1917 υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο.(2) Με το διάταγμα αυτό η αρχικώς καθορισθείσα μέλανος χρώματος ταινία του Πολεμικού Σταυρού επανακαθορίστηκε ως μέλανος χρώματος με κυανή σειρίδα στα άκρα.(3) Ο Πολεμικός Σταυρός του Γαλλικού Νομισματοκοπείου στο κάτω μέρος της οπίσθιας όψης αναγράφει με πολύ μικρά γράμματα «L. SUE1 pinx., A.A. RIVAUD sculp.,Salonique 1917». Αυτό σημαίνει ότι το γλυπτό έργο έγινε από τον A.A. Rivaud και η χάραξη της μήτρας από τον L.Sue1 στη Θεσσαλονίκη το 1917. Πιστεύεται ότι και οι δύο βρίσκονταν εκείνη την εποχή στη Θεσσαλονίκη, υπηρετούντες στη Γαλλική «Στρατιά της Ανατολής» στο Μακεδονικό Μέτωπο.(4) Σε έρευνα όλων των εγκυκλίων διαταγών της περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας καταμετρήθηκαν δύο απονομές Πολεμικών Σταυρών Α1 τάξεως σε στρατιώτες, τρεις απονομές Πολεμικών Σταυρών^ Β1 Τάξεως σε αξιωματικούς και επτά προαγωγές Πολεμικών Σταυρών Γ Τάξεως σε Β1 Τάξη σε αξιωματικούς από τον υπουργό Στρατιωτικών.(5) Οταν ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Μικράς Ασίας από τα ελληνικά στρατεύματα, το Υπουργείο Στρατιωτικών εξέδωσε μια εγκύκλιο προς όλες τις στρατιωτικές αρχές με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1922 και τίτλο «Περί τρόπου ηθικών αμοιβών και υποβολής μηνύσεων». Με την εγκύκλιο αυτή καθορίστηκαν: α) Ο αρχηγός της τέως Στρατιάς Μικρός Ασίας και νυν Στρατιάς Θράκης να υποβάλει στο Υπουργείο πίνακα των ατόμων τα οποία δικαιούντο αδιαφιλονίκητα άμεση αμοιβή διά ειδικής
Πολεμικός Σταυρός 1974 Α ’ Τάξεως (μεταβατική μορφή). Εικονίζονται οι δύο πλευρές του μεταλλίου . Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού απονεμήθηκε σε σημαίες τεσσάρων μονάδων που έλαβαν μέρος σε ειρηνευτικές αποστολές.
παρασημοφορίας, β) Ολοι οι διοικήσαντες τμήματα κατά την περίοδο της εκκένωσης να υποβάλουν λεπτομερείς εκθέσεις με τις πράξεις των κατά την κρίση τους δικαιουμένων ηθικών αμοιβών και τις συνθήκες υπό τις οποίες έγιναν οι εν λόγω πράξεις. Επίσης να υποβάλουν το ταχύτερο μηνύσεις εναντίον εκείνων οι οποίοι
υστέρησαν κατά την εκτέλεση του καθήκοντος τους, με τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία, γ) Να καταρτισθεί
επιτροπή αξιωματικών συμμετασχόντων και διαπρεψάντων κατά κοινή ομολογία κατά τη διενέργεια της εκκένωσης, η οποία θα εξέταζε και θα παραλλήλιζε τις εκθέσεις, προς αποσόβηση αδικιών με την παράλειψη ατόμων κατά τους
προβιβασμούς ή τις παρασημοφορίες.(β) Προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το ότι δεν γίνεται καμία μνεία
για το Αριστείο Ανδρείας. Οι εκδοχές είναι δύο: είτε ότι αγνοείται λόγω πολιτικής σκοπιμότητας είτε ότι αυτοί που είχαν τιμηθεί κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και δεν το έλαβαν ήταν πάρα πολλοί και δεν υπήρχαν ανάλογα αποθέματα
διασήμων για να τους χορηγηθούν.(7) Στο τέλος του 1973, με τη Φ.447/123503/Σ.5457/30-11-73
ΑΕΔ/1η ΜΕΟ/Δ1/Ι Γενική Διαταγή, αφαιρέθηκαν τα φερόμενα επί των ταινιών των διάσημων στέμματα και αντικαταστάθηκαν με αστερίσκους.(8) Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη, όοοι είχαν τιμηθεί με Πολεμικό Σταυρό 1916-1917 και με Πολεμικό Σταυρό 1940, έφεραν και τα δύο μετάλλια ή τις αντίστοιχες διεμβολές στις στολές τους.(9) Σύμφωνα με το γράμμα αυτού του ΑΝ, όταν ένας
στρατιωτικός συμπλήρωνε τέσσερις απονομές ΠολεμικώνΣταυρών Γ’ Τάξεως, θα έπρεπε στην επόμενη απονομή να
του απονέμεται Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως. Στην πράξη φαίνεται ότι αυτό δεν εφαρμόστηκε ακριβώς. Μπορούσαν να απονεμηθούν πέντε και έξι φορές Πολεμικοί Σταυροί Γ Τάξεως, χωρίς να προάγεται με εγκύκλιο διαταγή ο Πολεμικός Σταυρός στη Β' Τάξη.(10) Με Γενική Διαταγή του ΓΕΣ που εκδόθηκε στις 27-7-1948 διευκρινίστηκε: «Το δικαίωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού υπό των Δκτών των Σ.Σ. και Α.Σ.Δ. περιορίζεται εις την απονομήν του Μεταλλίου της Γ' Τάξεως. Η απονομή του Μεταλλίου του Πολεμικού Σταυρού Β' Τάξεως θα γίνεται κατόπιν κανονικών προτάσεων και προτάσει του Α/ΓΕΣ, υπό του Υπουργού των Στρατιωτικών. Το της Α’ Τάξεως τοιούτον θα απονέμεται ως και αι λοιπαί ηθικαί αμοιβαί διά Β.Διατάγματος».(11) Σε καμία διάταξη του ΑΝ 2646/1940 ή των ΑΝ, των ΝΔ ή των διαταγών που τον τροποποίησαν ή τον συμπλήρωσαν, δεν καθορίζεται η απονομή Πολεμικού Σταυρού Α’ Τάξεως σε σημαίες μονάδων. Φαίνεται ότι οι απονομές αυτές βασίστηκαν στις διατάξεις που ίσχυαν στο προ της έκδοσης του ΑΝ 2646/1940 ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917.(12) Πρέπει να επισημανθεί ότι ούτε στο Ν.Δ. 376/74 υπάρχει διάταξη με την οποία να προβλέπεται η απονομή Πολεμικών Σταυρών σε σημαίες μονάδων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) ΦΕΚ της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης Θεσσαλονίκης, των ετών 19 1 6 - 1917.(2) ΦΕΚ και Εγκύκλιες Δ ια τα γές του Υπουργείου Στρατιωτικών, των ετώ ν 19 17 - 1925.(3) ΦΕΚ και Εγκύκλιες Δ ια τα γές του ΓΕΣ, των ετών 19 40- 1950.(4) ΓΕΣ/30 ΕΓ (1963), ΗΘΙΚΑΙ Α Μ ΟΙΒΑΙ, Σ τρατιω τικός Κανονισμός 110-1, Αθήναι.(5) Πολεμικό Μουσείο, ΊΑ φ Α Τ Α ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Αθήνα, 1991.(6) Ταζεδάκης Πόνος: ΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1916-1920: ΟΙ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ, «Νομισματικά Χρονικά», τ. 14, 1995.(7) Παγία Δ ιαταγή ΓΕΣ 4-40/1983, «Γία τη διαδικασία απονομής των Ηθικών Αμοιβών και τον τρόπο που φέρονται τα Παράσημα- Μ ετάλλια».(8) Παγία Δ ια τα γή ΓΕΣ 4-40/1998, «Π ερί Ηθικών Αμοιβών».
67
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
0 Ραμοης Β' και ο Τουιανχαμών είναι αι δύο ιραραώ που έρχονιαι οιον νου μας συνήθως όιαν νίνειαι Πόνος via ιην αρχαία Αίνυπιο. 0 Τουιανχαμών ένινε ννωστός εξαιτίας inc εκπληκτικής ανακάϋυιμης ίου άθικιου τάφου ιου από ιούς Κάριερ και Κάρναρβον το 1922, ενώ ο Ραμοής Β'
ΟΙ ΣΪΡΑΤΜΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΙΟΥ ΡΑΜΣΗ
Η εθροίωοη me aivunnaxnc κυριαρχία?έχ ε ι αφήσει μενάλο αριθμό μνημείων, μερικά από ια
οποία είναι κολοσσιαίων διαστάσεων. Εκτός από τις
SI μνημειώ δεις κατασκευές ο Ραμοής Β' έχ ε ι μείνει 1 οιην Ιστορία και via τις δ ιάφορες εκστρατείες και Ρ πολεμικές επ ιχειρήσεις ίου, με τις οποίες
προσπάθησε να εδραιώσει ιην αινυπτιακή κυριαρχία και να εκ δ ιώ ξε ι τους επίφοβους
i εχθρούς που κατά καιρούς απασχολούσαν ιον
αιγυπτιακό στρατό και είχαν φ θάσει στο σημείο να απειλήσουν ακόμα και ιην ύπαρξη ιης Αινύπτου.
ΓΕΟΡΤΙΟΣ Ν. ΤΣΙΟΤΣΗΣ
Ο Ρ αμσ ήςΒ '(Μουσείο Λούξορ, Αίγυπτος).
Ο ψαραώ Ραμσής Β 'σ το πολεμικό του άρμα λίγο πριν από τη μάχη του Καντές (1274 π.Χ.). Η μινιατούρα αυτή προέρχεται από τη σειρά μεταλλικών φιγουρών της Andrea Miniatures στα 90 mm (κωδ. S8-S02) (φωτογραφική σύνθεση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ).
I ΣΤ
ΡΑΤΙ
ΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 13
0
0 Ραμσής Β' ήταν γιος του Σέτι Α' και της βασίλισσας Τού
για (ή Τούια). Οι χρόνοι της γέννησης και του θανάτου του δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Γεν- νήθηκε περί το 1300-1305 π.Χ. και πέθανε περί το 1213 π.Χ. Υπήρξε ένας από τους μακροβιότερους φαραώ, όχι
μόνο της 19ης Δυναστείας αλλά και ολόκληρης της αιγυπτιακής ιστορίας. Κυβέρνησε την Αίγυπτο επί 67 χρόνια, από το 1279 ως το 1213 π.Χ., και είχε περισσότερες από 200 συζύγους και παλλακίδες, οι οποίες του έδωσαν περισσότερους από 50 γιούς και άλλες τόσες κόρες. Ο Ραμσής Β’ είχε πολλά ονόματα, ωστόσο είναι γνωστός με το βασιλικό του όνομα Ουζέρ-μαάτ-ρα Σετε- πέν-ρα (= Η Δικαιοσύνη του Ρα είναι Παντοδύναμη, ο Διαλεκτός του Ρα), καθώς και με το όνομα Ραμσής-Μερ-υ-αμούν (= Γεννημένος από τον Ρα, αγαπημένος του Αμμωνα). Η φήμη του δεν περιορίστηκε στην Αίγυπτο, αλλά εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο, ίσως διά μέσου ενός πολύ αποτελεσματικού μηχανισμού προπαγάνδας. Ο Μανέθω, γνωστός ιστορικός της αρχαίας Αιγύπτου, συμπεριέλαβε τον Ραμσή Β’ στην αιγυπτιακή χρονολογία ως Ραμσή Μιαμούν ή Ραπσάκη. Ο Ηρόδοτος τον αναφέρει ως Βασιλιά Ραμπσίνιτω, ενώ ο Πλίνιος και ο Τάκι- τος τον ονομάζουν Βασιλιά Ραμσεσή ή Ραμσή.
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟ ΝΙΑΗ μητέρα του Ραμσή δεν ήταν μια από τις κύριες συζύγους
του Σέτι. Γι1 αυτό πιθανώς ο ίδιος δεν προοριζόταν για φαραώ από πολύ νεαρή ηλικία. Υπήρξε, όμως, συμβασιλέας με τον πατέρα του πριν από τον θάνατο του τελευταίου.
Ο Ραμσής ορίστηκε από τον πατέρα του λοχαγός στο στράτευμα στην ηλικία των δέκα ετών. Αυτός ο τίτλος, σε συνδυασμό με τη συμβασιλεία και τη στρατιωτική εκπαίδευση, δείχνει ότι ο Σέτι τον θεώρησε ως τον μελλοντικό φαραώ, όμως μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού του. Βεβαίως ήταν τιμητικός, εφόσον δεν μπορούσε να ασκήσει τόσο σοβαρά καθήκοντα σε τόσο μικρή ηλικία. Στα 15 χρόνια του ο Ραμσής ζούσε σαν βασιλιάς στα διαμερίσματα που του είχε παραχωρήσει ο πατέρας του μαζί με ένα ευμέγεθες “χαρέμι", αντάξιο ενός φαραώ. Παράλληλα προετοιμαζόταν και στο στρατιωτικό επίπεδο, αφού ο φαραώ εκτός από πολιτικός ήταν θρησκευτικός και στρατιωτικός αρχηγός του κράτους.
Ο Σέτι αποφάσισε να τον πάρει μαζί του σε μια από τις πολλές του επιχειρήσεις εναντίον των Λιβύων. Αυτοί αποτελούσαν έναν επικίνδυνο εχθρό δυτικά της Αιγύπτου και είχαν εκδηλώσει τις επ ιθετικές τους διαθέσεις εναντίον των Αιγυπτίων πολλά χρόνια πριν. Κύριος στόχος τους ήταν το εύφορο δέλτα του Νείλου. Είχαν προσπαθήσει επανειλημμένα να το κατακτήσουν και να εγκατασταθούν εκεί. Η εκστρατεία του Σέτι υπήρξε επιτυχής. Ο Ραμσής απεικονίζεται σε μερικά από τα ανάγλυφα του ναού του Καρνάκ να πολεμά δίπλα στον πατέρα του. Εκτός από την πολεμική τέχνη ο Σέτι του έμαθε να κυβερνά και να ανεγείρει μνημεία. Ο Ραμσής δεν υπήρξε αγνώμων απέναντι στον πατέρα του. Αναγνώρισε τον σημαντικό του ρόλο στην ανατροφή του, όπως διαβάζουμε σε μια στήλη στην Αβυδο: "Ο ίδιος ο ηγέτης όλων (σ.σ. ο Σέτι) με έκανε μεγάλο, ενώ ήμουν παιδί. Μέχρι να κυβερνήσω, είχα τοποθετηθεί, ως ο μεγαλύτερος γιος, κληρονομικός πρίγκιπας στον θρόνο του θεού Γκεμπ (σ.σ. ο θεός της γης)· ο Σέτι είπε «Να στεφθεί βασιλιάς, ώστε να μπορώ να βλέπω την ομορφιά του ενώ ζω μαζί του». Μου έδωσε γυναίκες, ένα βασιλικό χαρέμι, γυναίκες τόσο ωραίες όσο και του παλατι-
Αγάλματα του Ραμσή Β 'σ το Ραμσείο, στο Λούξορ.
ού, οι γυναίκες του νότου και του βορρά ήταν κάτω από τα πόδια μου".
Ο Ραμσής ήταν 30 περίπου ετών όταν πέθανε ο πατέρας του. Από τη στιγμή που ανέλαβε μόνος του τη διακυβέρνηση της Αιγύπτου, άρχισε η χρονολόγηση της εξουσίας του. Παρουσιάζεται σε ζωγραφικές παραστάσεις και ανάγλυφα ως ο ηγέτης του οποίου η επαφή με τους γείτονές του ήταν πάντοτε στο πεδίο της μάχης. Σε πολλές περιπτώσεις εκε ί ο πόλεμος παρουσιάζεται ως κάτι το συναρπαστικό και θριαμβευτικό, που εμπεριέχει και θρησκευτική σημασία. Αυτόν τον φαραώ δεν τον χαρακτήριζε μόνον η μεγαλομανία, αλλά και η έντονή διάθεση για αυτοπροβολή και «διαφήμιση», με τη σημερινή έννοια της λέξης. Παρουσιαζόμενος ως ένας βασιλιάς που κατορθώνει πάντα να κατατροπώνει τους εχθρούς του, εκτελεί το καθήκον του νικώντας τις δυνάμεις του σκότους και του χάους και διατηρώντας την καθεστηκυία τάξη. Παράλληλα οι εν δυνάμει εχθροί της Αιγύπτου είχαν τη δυνατότητα να δουν τα κατορθώματα του μεγάλου φαραώ κι έτσι δεν αποτολμούσαν εύκολα
■ί'*·-----Ν
Η είσοδος στον ναό του Λούξορ, κοντά στο Καρνάκ. Τη φυλάσσουν δύο αγάλματα του Ραμσή Β'. Δίπλα στον οβελίσκο υπήρχε ένας παρόμοιος, στο βάθρο ακριβώς δίπλα του, ο οποίος μ ετα φ έρ θη κε από τον Ναπολέοντα στη Γαλλία και σήμερα βρίσκεται στην πλατεία Ομονοίας, στο Παρίσι.
70
Οι εχθρ ο ί της Αιγύπτου, όπως παρουσιάζονται στον ναό του Ραμσή Γ', εγγονοΰ του Ραμσή Β ’, στο Μ εντινέτ Χαμπού. Ο πρώτος από αριστερά είναι Λ ίβυος, ο δεύτερο ς Νούβιος, ο τρ ίτος Βεδουίνος (ή Χαναναίος), ο τέτα ρ το ς Σύρος και ο πέμπτος Χ εττα ίος.
Ο φαραώ Ραμσής Β 'ο Μ έγας.
μια πολεμική αντιπαράθεση με τον επικίνδυνο στρατό του. Αν επιτίθεντο, ο Ραμσής θα τους νικούσε και αυτοί θα αναγκάζονταν να δηλώσουν πλήρη υποταγή, αφού θα ήταν αδύνατο να α- ντιταχθούν στη μοίρα τους. Στους εν δυνάμει εχθρούς συμπε- ριλαμβάνονταν οι Νούβιοι στον νότο, οι Λίβυοι στη δύση, οι Ασιάτες στην ανατολή και οι λαοί της θάλασσας στον 6ορρά.
01 ΛΑΟΙ Τ Η Ι Θ Α Λ Α ΣΣΑ ΣΟι λαοί της θάλασσας (Σερντέν ή Σαρντάνα) είχαν απασχο
λήσει το αιγυπτιακό αμυντικό σύστημα πολλές φορές. Τα εμπορικά πλοία που έπλεαν στις βόρειες ακτές της Αιγύπτου και οι παραθαλάσσιες πόλεις της Μεσογείου γίνονταν συχνά στόχος επιθέσεων. Ο Ραμσής, ενώ ήταν ακόμη συμβασιλέας, ανέλαβε την αντιμετώπιση των πειρατών.
Στην ακτή της Μεσογείου υπήρχαν ήδη οχυρά τα οποία χρησιμοποιούντο ως παρατηρητήρια για τον έλεγχο των κινήσεων των πλοίων. Εκεί, καθώς και σε άλλες περιοχές στρατηγικής σημασίας, ο Ραμσής είχε τοποθετήσει ικανό αριθμό ανδρών, που θα χρησιμοποιούντο σε περίπτωση επίθεσης από τη θάλασσα. Ωστόσο δεν περιορίστηκε σε αυτό το μέτρο. Σε καλά προστα- τευμένες περιοχές είχε κρύψει πλοία με αρκετούς άνδρες, τα οποία περίμεναν υπομονετικά την εμφάνιση του θαλάσσιου κινδύνου. Κι αυτός δεν άργησε να φανεί. Με το καλά μελετημένο σχέδιό του ο Ραμσής επιτέθηκε στα εχθρικά πλοία. Τα τελευ ταία αιφνιδιάστηκαν πλήρως. Μη έχοντας τρόπο διαφυγής προς τη θάλασσα, αφού δέχονταν την επίθεση των αιγυπτιακών πλοίων ή αμέτρητα βέλη από αυτά, αναγκάζονταν να κατευθυνθούν προς την ξηρά, όπου τους περίμεναν οι καλά κρυμμένες μονάδες του στρατού. Αποκλεισμένοι από παντού οι Σερντέν αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Το παράδοξο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι οι αιχμάλωτοι δεν είχαν τη συνήθη τύχη των αιχμαλώτων πολέμου. Ούτε σφαγιάστηκαν, ούτε έγιναν δούλοι. Ο Ραμσής εφάρμοσε μια άλλη τακτική. Χρησιμοποίησε πολλούς
από τους Σερντέν στον αιγυπτιακό στρατό. Σαν να μην έφθανε αυτό, δημιούργησε την προσωπική του φρουρά, γνωστή και ως σερντέν, η οποία αποτελείτο στην πλειονότητά της από αυτούς τους πειρατές. Ο λόγος δεν είναι γνωστός, μπορούμε, ωστόσο, να υποθέσουμε ότι εντυπωσιάστηκε από την εμφάνιση των Σερντέν, οι οποίοι φορούσαν κάποιο είδος πανοπλίας, σε αντίθεση με τον αιγυπτιακό στρατό, στον οποίο δεν υπήρχε κάποια ιδιαίτερη μορφή πανοπλίας για τον απλό στρατιώτη, παρά μόνο για τους ανώτατους αξιωμα- τούχους και φυσικά για τον ίδιο τον φαραώ. Μπορεί, επίσης, να εντυπωσιάστηκε από τη γενναιότητά τους ή να επρό- κειτο για ένα διπλωματικό τέχνασμα, για να προσελκύσει και άλλους Σερντέν και να πάψει να ασχολείται με αυτούς, εφόσον οι πραγματικά επικίνδυνοι εχθροί του ήταν άλλοι.
Πάντως πρέπει να αναγνωρίσουμε την ικανότητα του Ραμσή να αντιμετωπίσει την απειλή των πειρατών και να αποτρέψει τον από βορρά κίνδυνο. Για να διασφαλίσει την ακτογραμμή της Μεσογείου
Σ ε αυτό το άγαλμα, που βρέθηκε στην Πι-Ραμσή
(σημερινό Καντίρ), ο Ραμσής Β ' κρατάει ένα ραβδί, σύμβολο
εξουσίας επί των υπηκόων του.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
UTOP
IA
· No
13
0
Αποψη του Ραμσείου στη Νεκρόπολη των Θηβών, στο Λούξορ.
έκτισε κι άλλα οχυρά, μετά την εξουδετέρωση της απειλής των Σερντέν, κυρίως στα Βορειοδυτικά σύνορα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως τρία τέτο ια οχυρά δυτικά της σημερινής Αλεξάνδρειας και άλλα δύο δυτικά του δέλτα του Νείλου, στην Τελ Αμπκαϊν και στην Κομ ελ Χισν. Το πιο πιθανό είναι αυτά να αποτελούσαν τμήμα μιας μεγάλης αλυσίδας οχυρών που προστάτευαν τις βορειοδυτικές περιοχές. Επιπρόσθετα δεν ήταν κάτι το εντελώς νέο, επειδή ήταν συνηθισμένη πρακτική να κτίζονται οχυρά κοντά σε περιοχές όπου υπήρχε πόσιμο νερό, έτσι ώστε να απαγορεύεται η πρόσβαση των Λιβύων εκεί (το εύφορο δέλτα του Νείλου ήταν ανέκαθεν πόθος των Λιβύων). Η χρησιμότητα των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων αποδείχθηκε με τον καλύτερο τρόπο όταν οι διάδοχοι του Ραμσή Β', Μερενπτάχ και Ραμσής Γ, απέτρεψαν μέσω αυτών μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στην περιοχή.
0 ΡΑΜ ΣΗΣ ΣΤΗ ΝΟΥΒΙΑΗ περιοχή της Νουβίας εκτείνετα ι από τον νότο της σημε
ρινής Αιγύπτου μέχρι και νότια του Χαρτούμ, πρωτεύουσας του σημερινού Σουδάν. Υπήρξε περιοχή μεγάλου ενδιαφέροντος για την αρχαία Αίγυπτο και οι εκστρατείες των φαραώ διαδέχονταν η μία την άλλη. Ο Ραμσής Β1 δεν αποτέλεσε εξαίρεση.
Οταν ήταν 22 ετών, χρειάστηκε να εκστρατεύσει νότια του πρώτου καταρράκτη του Νείλου, για να καταστείλει μια τοπική εξέγερση στη βόρεια Νουβία. Είχε μαζί του και τους δύο γιούς του, ηλικίας 4 και 5 ετών αντίστοιχα. Η αντίσταση των εξεγερ- μένων δεν ήταν ιδιαίτερα σκληρή. Από ανάγλυφες παραστάσεις και τοιχογραφίες μαθαίνουμε ότι η μάχη ήταν σύντομη. Ο Ραμσής επ ιτέθηκε πάνω στο άρμα του με τη συνοδεία και άλλων αρμάτων και κατόρθωσε να διασπάσει τους αντιπάλους, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας μεγάλο αριθμό από αυτούς. Οσοι σώθηκαν από την καταιγιστική έφοδο των Αιγυπτίων, δ ιέφυγαν στη γύρω περιοχή. Σε έναν μικρό ναό που ανεγέρθηκε στον τόπο της μάχης, υπάρχει ανάγλυφη απεικόνισή της, καθώς και μια επιγραφή στην οποία μια γυναίκα της Νουβίας φέ- ρεται να λέει: "Δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ έναν άρχοντα με τόση οργή, μοιάζει με τον Σεθ στον ουρανό". Το ενδιαφέρον του Ραμσή για τη Νουβία ήταν έντονο, για διάφορους λόγους. Κα- ταρχάς είχε μεγάλη σημασία για την προστασία των νοτίων περιοχών της Αιγύπτου από πιθανές εισβολές. Επίσης αποτελού- σε επί πολλά χρόνια κύριο τόπο προέλευσης δυνατών και ανθεκτικών δούλων. Ο κύριος λόγος, όμως, ήταν ο πλούτος που έκρυβε. Η περιοχή ήταν φημισμένη για τον χρυσό, την ξυλεία και τα άγρια ζώα της, που τόσο συνέπαιρναν τον Ραμσή: λεο- παρδάλεις, καμηλοπαρδάλεις, γαζέλες, στρουθοκάμηλοι, λιο-
72
ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟ ΠΕΖΙΚΟΚΡΟΥΣΗΣ ΤΗΣΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥΡΑΜΣΗΟ άνδρας αυτός αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο του Αιγύπτιου πεζούτης ύστερης εποχής του ορείχαλκου. Φέρει τον χαρακτηριστικό αιγυπτιακό κεφαλόδεσμο αντί για κράνος (έχει διατυπω θεί ότι ο κεφαλόδεσμος φερόταν πάνω από κράνος, σε ορισμένες περιπτώσεις), αρθρω τό θώρακα από εφαπλωματοποιημένο λινάρι, προστατευτικό κάλυμμα της βουβωνικής χώρας, επιμήκη ασπίδα με ομφαλό, δόρυ και τον χαρακτηριστικό αιγυπτιακό πέλεκυ με λεπίδα χωρίς αυλό (Ενδυματολογική παρουσίαση, σχολιασμός και εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Γιαννόπουλος).
TOPI
A ·
No 13
0
ντάρια και πολλά άλλα μεταφέρονταν σε ειδικά χώρο στο παλάτ ι του μετά από κάθε επίσκεψη ή εκστρατεία στην περιοχή. Ο χρυσός της Νουβίας ήταν απολύτως απαραίτητος για τη συντήρηση του στρατού του και για τη δημιουργία των τεράστιων ναών που θα έφερναν τη σφραγίδα του.
01 ΕΚ ΣΤΡ Α ΤΕΙΕΣ ΣΤΗΝ Α ΣΙΑΗ Νουβία αποτελούσε μια επαρχία της Αιγύπτου, από την ο
ποία ο Ραμσής αντλούσε όσα προαναφέρθηκαν. Από τα δυτικά ο κίνδυνος των Λιβύων είχε σχεδόν περάσει. Ετσι το επίκεντρο της προσοχής του ήταν η ανατολή και συγκεκριμένα η περιοχή ανάμεσα στη σημερινή Συρία και στην περιοχή του Σινά. Καθ' όλη τη διάρκεια του Παλαιού και του Μέσου Βασιλείου σημειώθηκαν συνεχείς επιχειρήσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα απέναντι σε οχυρωμένες πόλεις στη Χαναάν. Το κύριο ενδιαφέρον των Αιγυπτίων αφορούσε το εμπόριο με τους Χαναναίους. Ηταν τόση η μεταξύ τους αλληλεπίδραση, ώστε όταν κατέρρευσε το Παλαιό Βασίλειο, κατέρρευσε και η οικονομία της Χαναάν. Την ε ποχή του Τούθμωση Γ1 η Αίγυπτος γνώρισε τη μεγαλύτερή της εξάπλωση στη νότια Συρία. Βασικό πρόβλημα της αιγυπτιακής πολιτικής στην περιοχή αποτέλεσε η εμμονή στη συνεργασία με τοπικούς αρχηγούς και όχι στη δημιουργία μιας σταθερής και ισχυρής αιγυπτιακής παρουσίας, με τη δημιουργία οχυρών, όπως στην περίπτωση της Λιβύης. Παράλληλα η έλλειψη τακτικής στρατιωτικής παρουσίας ανάγκαζε τον εκάστοτε φαραώ να εκστρατεύει για να επιβάλλει τα αιγυπτιακά συμφέροντα.
Ο πατέρας του Ραμσή Β' είχε εδραιώσει την αιγυπτιακή παρουσία στη νότια Συρία μέχρι και το Καντές. Μετά τον θάνατό του το μεγαλύτερο μέρος των κατακτήσεών του είχε χαθεί κι έ τσι ο Ραμσής αναγκάστηκε να αναμετρηθεί με τους Χετταίους και να εμπλακεί στη μάχη του Καντές (1274 π.Χ.) κατά τον πέμπτο χρόνο της βασιλείας του, για να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη.
Η πρώτη εκστρατεία του Ραμσή Β’ στον ασιατικό χώρο έγι-
ΕΝΑ ΚΙΤ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΜΣΗ Β ΣΤΑ 90 mm ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΒΕΑ MINIATURES
Η ισπανική Andrea Miniatures αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες παραγωγής μεταλλικών φιγούρων παγκο- σμίως. Ενα από τα κλασικά κομμάτια και best-seller της αποτελεί το κιτ του Ραμσή Β' με το πολεμικό του άρμα στα 90 mm, με κωδικό S8-S02. Το εντυπωσιακό κουτί περιλαμβάνει 120 μεταλλικά κομμά
τια, 16 φωτοχαραγμένα μέρη και μια άψογα βερνικωμένη και λα- καρισμένη βάση με όμορφα "πόδια" (διακοσμητικά στηρίγματα). Το αναλυτικό φυλλάδιο οδηγιών προσφέρει αρκετές επιλογές βαψίματος, σε κωδικούς ακρυλικών χρωμάτων Andrea. Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται από τα καταστήματα Miniature Art (τηλ. 210-8824402, Modelling Centre (210-9323665) και Real Models (210-9843560).
Στέλιος Δεμηράς
Ο Ραμσής Β ' καταλαμβάνει την πόλη Ασκαλόν, στα νότια της Χαναάν.
νε τον τέταρτο χρόνο της βασιλείας του. Γι' αυτήν δεν γνωρίζουμε πολλά. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τέθηκε επικεφαλής ενός στρατεύματος και κατευθύνθηκε βόρεια, με σκοπό να ανακτήσει τις επαρχίες που ο πατέρας του δεν μπόρεσε να κατακτήσει μόνιμα. Κάποιοι τοπικοί άρχοντες είχαν επαναστατήσει στη νότια Συρία και τους επιτέθηκε για να καταπνίξει την εξέγερσή τους και να εξασφαλίσει τον έλεγχο της περιοχής για μελλοντικές επιχειρήσεις. Πραγματοποίησε μια στάση στην Ναχρ αλ Καλμπ, κοντά στη Βηρυττό. Εκεί ανέγειρε μια στήλη, πάνω στην οποία κατέγραψε τα γεγονότα της εκστρατείας. Σήμερα από αυτή τη στήλη έχει απομείνει μόνο το όνομα του Ραμσή και η χρονολογία της εκστρατείας.
Η δεύτερη εκστρατεία στην Ασία ακολούθησε έναν χρόνο αργότερα. Κατά τη διάρκεια του πέμπτου έτους της βασιλείας του ο Ραμσής διεξήγαγε την πιο κρίσιμη και μια από τις πιο γνωστές μάχες της αρχαίας Αιγύπτου, τη μάχη του Καντές απέναντι στους Χετταίους. Εκεί δεν αποδείχθηκε τόσο η στρατηγική σκέψη όσο η γενναιότητά του, κάτι για το οποίο συμφωνούν οι περισσότερες πηγές. Το αποτέλεσμα ήταν τακτική νίκη για
τους Αιγυπτίους, εφόσον αυτοί παρέμειναν κυρίαρχοι του πεδίου της μάχης, αλλά στρατηγική ήττα, επειδή δεν μπόρεσαν να πάρουν το Καντές. Ούτε ο αιγυπτιακός ούτε ο χ ιττιτ ικός στρατός ήταν σε θέση να συνεχίσουν τη μάχη την επόμενη μέρα κι έτσι αποφασίστηκε ανακωχή. Ο αιγυπτιακός στρατός επέστρεψε στη βάση του και ο Ραμσής μας άφησε μια λεπτομερή καταγραφή της μάχης και των γεγονότων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από αυτήν σε διάφορους ναούς και παπύρους.
Η αποτυχία του αιγυπτιακού στρατού να καταλάβει το Καντές, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην εικόνα της Αιγύπτου. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την προαναφερθείσα αδυναμία για μόνιμη και αποτελεσματική παρουσία του αιγυπτιακού στρατού στην περιοχή, οδήγησε μερικούς τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι βρίσκονταν υπό αιγυπτιακό έλεγχο στη νότια Συρία και στη βόρεια Παλαιστίνη, να ξεσηκωθούν. Ο Ραμσής αναγκάστηκε να συγκεντρώσει πάλι ισχυρό στράτευμα για να εξασφαλίσει και να δυναμώσει το βόρειο και το βορειοδυτικό άκρο του βασιλείου του και στη συνέχεια να μπορέσει να επ ιτεθεί και να επιφέρει ένα αποτελεσματικό κτύπημα στους Χετταίους.
Το βασικό πρόβλημα του φαραώ ήταν η ταχύτητα αντίδρασης. Για τον λόγο αυτό δεν ασχολήθηκε με πολύμηνες πολιορκίες πόλεων. Πρώτο θύμα του στρατού του υπήρξε η πόλη Ασκαλόν, κοντά στα αιγυπτιακά σύνορα, η οποία δέχθηκε σφοδρότατη επίθεση. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν σκάλες για να ανέβουν στα τείχη της. Η ένταση της πολιορκίας αποτυπώθηκε με πολύ παραστατικό τρόπο σε ένα ανάγλυφο στον ναό του Καρνάκ, όπου διαβάζουμε: "Η κατεστραμμένη πόλη την οποία η μεγαλειότητά του κατέλαβε, όταν εξεγέρθηκε, η Ασκαλόν. Αυτή (σ.σ. η πόλη) λέει: «Είναι χαρά να υποτάσσομαι σε σένα και ευτυχία να διασχίζεις τα σύνορά μου. Πάρε την κληρονομιά σου και τη γενναιότητά σου για την οποία μπορούμε να μιλούμε σε όλες τις άγνωστες χώρες».
Κατά τη διάρκεια του όγδοου έτους της βασιλείας του ο φαραώ αναγκάστηκε να καταλάβει για μια ακόμη φορά τη Γαλιλαίο, τη νότια Χαναάν και περιοχές βορειότερα. Δεκαοκτώ οχυρωμένες πόλεις, ανάμεσά τους η Ακρα, η Μερόν, η Ασερ, η Σατούρ- να, η Σαλέμ (Ιερουσαλήμ) και άλλες, ανακατέλαβε ο Ραμσής, μετά από σύντομες πολιορκίες και συντονισμένες ενέργειες στη Χαναάν. Λίγο βορειότε- . urmffljB ρα, στην περιοχή Αμούρου και κοντά στα σύνορα με τους Χετταίους, κατέλαβε την πόλη Ντέπερ.
Τον ένατο χρόνο συνεχίστηκαν οι εχθροπραξίες ακόμα βορειότερα.Προς τον δέκατο χρόνο της βασιλείας του ο φαραώ κατόρθωσε να δια- σπάσει τις οχυρώσεις των Χετταίων και να καταλάβει την Κάτνα και την Τούνιπ. Στην τελευταία μάλιστα δέχθηκε ξαφνική επίθεση από τους Χετταίους και αναγκάστηκε να δώσει μάχη χωρίς να προλάβει να φορέσει την πανοπλία του.Αντεξε, όμως, την πίεση των Χετταίων μέχρι να φθάσουν οι αιγυπτιακές ενισχύσεις. Για την ηρωική του πράξη ανέγειρε ένα μεγάλο άγαλμα στην Τούνιπ. Ομως και στον πρώτο πυλώνα του Ραμσείου έχουν καταγραφεί τα κατορθώμα- Στήλη του Ραμσή Β
Σ ε αυτόν τον χάρτη φαίνεται η στρατηγική θέση στην οποία ο Ραμσής Β 'αποφάσισε να κτίσει την καινούργια πόλη, Πι-Ραμσή, στον δρόμο που οδηγούσε μέσα από το Σινά στη Μέση Ανατολή.Επιπλέον από εκ ε ί μπορούσε να ελέγχει μ ε πιο αποτελεσματικό τρόπο τα οχυρά τα οποία προστάτευαν την Αίγυπτο από τις επ ιθέσεις των Λίβυων από τα δυτικά
τά του: Ή πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε το έτος 8, Με- ρόμ.
Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε το έτος 8, Σαλέμ. Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε στο όρος Μπεθ-
Ανάθ, Κερέπ. Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε στην περιοχή Αμούρου, Ντέπερ. Η πόλη που η μεγα-
w a λειότητά του ερήμωσε, Ακρα. m «&. η δύστυχη πόλη που η μεγαλειότητά του κατέ
λαβε όταν ήταν μοχθηρή, Ασκελόν. Η πόλη λέει: «Ευτυχισμένη είναι η πόλη που ενεργεί με πίστη σε σένα, αλίμονο όμως σε αυτόν που καταπατά τα σύνορά σου. Αφησέ μας κληρονομιά, ώστε να αφηγούμαστε τη δύναμή σου σε κάθε ξένη χώρα που δεν σε γνωρίζει».
Η πορεία του Ραμσή προς βορρά συνεχίστηκε. Εφθασε μέχρι την Κοντ, ανάμεσα στην Αλεξανδρέττα και στο Καρκεμίς. Τότε ήταν που διέπραξε ένα βασικό σφάλμα στρατηγικής, έχοντας απομακρυνθεί πάρα πολύ από τις κύριες βάσεις του στην Αίγυπτο.
Η ανακατάληψη των εδαφών που είχαν χαθεί μετά τον θάνατο του Σέτι, είχε επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό, χωρίς όμως να γίνει δυνατή η εξάλειψη του κινδύνου από τους Χετταίους. Μετά από 16 χρόνια συνεχών συγκρούσεων οι Χεττα ίοι και οι Αιγύπτιοι κατέληξαν σε συμφωνία ειρήνης (1258 π.Χ.).
<α_Ο
Σχεδ
ίαση
χά
ρτη:
Γεω
ργία
Λ
ου
κά/Ε
κδό
σει
ς Π
ΕΡ
ΙΣΚ
ΟΠ
ΙΟ
TOPI
A ·
No 13
0
01 ΛΑΟΙ THI ΘΑΛΑΣΣΑΣ (ΣΕΡΝΤΕΝ Η ΣΑΡΝΤΑΝΑ)Ο όρος «Λαοί της θάλασσας» αναφέρεται σε διάφορες ομάδες ναυτικών επιδρομέων, οι οποίοι εμφανίστηκαν στην ανατολική Μεσόγειο. προκάλεσαν μεγάλη πολιτική αναταραχή και προσπάθησαν επανειλημμένα να εισβάλουν και να ελέγξουν τον αιγυπτιακό χώρο. Η πρώτη αναφορά σε αυτούς έγινε στην αλληλογραφία μεταξύ του κυβερνήτη της Βίβλου Ριμπ-Αντά και του φαραώ Ακενατόν, το 1350 π.Χ. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν ως ναυτικοί επιδρομείς, καθώς και ως μισθοφόροι, που ήταν έτοιμοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όποιον πλήρωνε καλύτερα.Ενα θέμα το οποίο απασχόλησε και απασχολεί ακόμη τους ιστορικούς, είναι η προέλευση αυτών των λαών. Οι θεωρίες είναι πολλές.Οι ποικίλες ονομασίες με τις οποίες εμφανίζονται στα αιγυπτιακά κείμενα, ήταν αυτές που έδωσαν τροφή στην παραφιλολογία περί της καταγωγής τους.Σύμφωνα με μια θεωρία, οι Σερντέν ή Σαρντάνα έφθασαν στην Αίγυπτο από τη δυτική Μεσόγειο και συγκεκριμένα από τη Σαρδηνία ή από τη Σικελία (μια άλλη ονομασία τους ήταν Σεκελές). Αλλοι τοποθετούν τον χώρο καταγωγής τους στη γη των Ετρούσκων, καθώς είναι γνωστοί και με τις ονομασίες Τερές, Τύρσοι ή Τυρσηνοί. Μερικοί μελετητές ισχυρίζονται ότι οι Σάρδεις, στη Μικρά Ασία, ήταν ο τόπος από όπου ξεκίνησαν, ενώ μια άλλη μερίδα αναφέρει τα νησιά του Αιγαίου.Οποια κι αν ήταν, πάντως, η καταγωγή των Λαών της Θάλασσας, η εμφάνιση και ο τρόπος με τον οποίο μάχονταν προκάλεσαν την εντύπωση των Αιγυπτίων. Φορούσαν ένα μεταλλικό κράνος με κέρατα, που κατέληγε σε μια σφαίρα στην κορυφή του. Η πανοπλία τους αποτελείτο από μεταλλικές ή δερμάτινες λωρίδες που κάλυπταν τον κορμό του πολεμιστή. Κύριο όπλο των Σερντέν ήταν ένα μακρύ ξίφος, μεγέθυνση εκείνου που εχρησιμοποιείτο στην Ευρώπη την ίδια περίοδο (14ος-12ος αιώνας π.Χ.). Παράλληλα διέθεταν μια μικρή στρογγυλή ασπίδα για την άμυνά τους. Η εμφάνισή τους, λοιπόν, διέφερε σημαντικά από αυτή των Αιγυπτίων, οι οποίοι δεν χρησιμοποιούσαν ούτε θώρακα ούτε κράνος. Οι διαφορές επεκτείνο- νταν και στην πολεμική τακτική. Οι Σερντέν, σε αντίθεση με τους στρατούς της ανατολικής Μεσογείου, δεν βασίζονταν στα πολεμι
Ανάγλυφη κεφαλή Σερντέν από ναό στο Μ εντινέτ Χαμπού.
κά άρματα και στα τόξα, αλλά στο πεζικό, οπλισμένο με ξίφη και ακόντια. Είναι απορίας άξιο το πώς κατόρθωσαν πολλές φορές να επικρατήσουν έναντι των αντιπάλων τους, εφόσον αυτοί είχαν το πλεονέκτημα των αρμάτων και της εξ αποστάσεως αναμέτρησης με τα τόξα τους. Πιθανώς οι τακτικές που εφάρμοζαν ήταν καλά σχεδιασμένες και ανάγκαζαν τον αντίπαλο να πολεμήσει σε περιβάλλον που τους βοηθούσε, σε τακτικό επίπεδο.Ο Ραμσής Β' αναγκάστηκε να τους αντιμετωπίσει κοντά στο δέλτα του ποταμού Νείλου και κατόρθωσε να τους νικήσει με στρατηγικό τέχνασμα. Οι Σερντέν δεν είχαν τόξα κι έτσι τα βέλη που έστελναν οι Αιγύπτιοι στρατιώτες έμεναν χωρίς ανταπόκριση. Στην προσπάθειά τους να προφυλαχθούν, κατευθύνθηκαν προς την ξηρά, όπου τους περίμεναν οι Αιγύπτιοι. Η γενναιότητά τους, σε συνδυασμό με τον οπλισμό και την πανο
πλία τους , ίσως δε και πολιτικοί λόγοι, οδήγησαν τον Ραμσή Β’ να μη τους εξολοθρεύσει, αλλά να τους εντάξει στον στρατό του και μάλιστα στην προσωπική του φρουρά. Σε μια περίπτωση, κατά τη μάχη του Καντές, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη φρουρά των Σερντέν. Οι τελευταίοι διακρίθηκαν μαζί με τον φαραώ για τη γενναιότητά τους και για τη διαίρεση του αιγυπτιακού στρατού σε τέσσερα τμήματα (Αμον, Ρα, Πτα και Σουτέκχ), που ήταν δική τους ιδέα. Αλλοι Λαοί της Θάλασσας δεν πολέμησαν στο Καντές στο πλευρό του Ραμσή αλλά των Χετταίων. Αυτοί ήταν οι Λούκα και οι Καρκίσα, μισθοφόροι των Χετταίων.Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι Λαοί της Θάλασσας αποτελούσαν τμήματα των ισχυρότερων στρατευμάτων της εποχής, στοιχείο που φανερώνει τη σημασία τους. Οι λόγοι της εγκατάλειψης της πατρικής τους γης δεν είναι γνωστοί. Κάποια φυσική καταστροφή, η οποία προκάλεσε λιμό, ή επιδρομές άλλων λαών πιθανώς τους οδήγησαν στην αναζήτηση άλλων τόπων εγκατάστασης, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε με τη βία. Ο γιος του Ραμσή Β’, Μερενπτάχ, συγκρούστηκε μαζί τους το πέμπτο έτος της βασιλείας του και τους νίκησε. Ο διάδοχός του, Ραμσής Γ', ανέλαβε κι αυτός στρατιωτική δράση εναντίον τους, επειδή οι Σερντέν είχαν αρχίσει να γίνονται πάλι επικίνδυνοι.
Αφού τελείωσαν οι πολεμικές αναμετρήσεις, οι δύο πλευρές ανέπτυξαν φιλικούς δεσμούς. Παρά τη διάθεση για σύσφιγξη των μεταξύ τους σχέσεων, υπήρχε μια σχετική ένταση, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο πρίγκιπας Μουρσίλι Γ1 της Αυλής των Χετταίων είχε καταφύγει στον Ραμσή και είχε μείνει εκεί επί 10 χρόνια μετά τη συμφωνία. Ο φαραώ τού παρείχε άσυλο, διότι οι Χετταίοι αρνούντο να επαναφέρουν την οριογραμμή ανάμεσα στην Αίγυπτο και στη Συρία όπως ήταν πριν από τη συνθήκη ειρήνης. Επιπλέον ο βασιλιάς των Χετταίων, Χαττουσίλι, αισθανόταν πικρία από τον αλαζονικό τόνο των μηνυμάτων του Ραμσή και για να τονίσει τη δυσαρέσκειά του τού έστειλε έναν ανάπηρο δούλο. Ο Ραμσής με τη σειρά του τού έστειλε μερικούς γιατρούς, οι οποίοι είχαν μεγάλη ζήτηση εκείνη την εποχή, μαζί με διάφορα θεραπευτικά βότανα. Η περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων των Βαβυλωνίων με τους Αιγυπτίους και η αποδοχή μιας πριγκίπισ- σας των πρώτων στο χαρέμι του φαραώ, αύξησαν τη ζήλια και
την ανησυχία στον Χαττουσίλι. Το 1245 π.Χ. ο Ραμσής, με στόχο την περαιτέρω βελτίωση των διμερών σχέσεων, νυμφεύθηκε τη μεγαλύτερη κόρη του Χετταίου βασιλιά και πιθανώς και μια δεύτερη πριγκίπισσα λίγο αργότερα, σφραγίζοντας με τον τρόπο αυτό την ειρήνη.
ΝΕΩΤΕΡΙΣΜ ΟΙ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ
Ο Ραμσής Β1 έμεινε στην Ιστορία για τις πολυάριθμες κατασκευές, μνημειώδεις και μη, σε ολόκληρη την έκταση της Αιγύπτου, καθώς και για τις συνεχείς εκστρατείες του. Δεν είναι πολύ γνωστές, σε γενικές γραμμές, οι αλλαγές που επέφερε στον αιγυπτιακό στρατό, οι οποίες μετέβαλαν σε κάποιον βαθμό τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις.
Μ ΙΣΘ Ο Φ Ο Ρ Ο Σ ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΑΣ ΣΑΡΝΤΑΝΑ ΉΣΕΡΝΤΕΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΡΑΜΣΗ Β '
Η αναπαράσταση αυτή στηρ ίζετα ι στις α ιγυπτιακές το ιχογραφίες της εποχής. Ο πολεμιστής φ έρει
αρθρω τό δερμάτινο θώρακα, ορειχάλκινο κερασφόρο κράνος με ηλιακό δίσκο στην κορυφή του θόλου (ο ηλιακός δίσκος εικάζετα ι ότι ήταν το έμβλημα των
Σ ερ ντέν μισθοφόρων της Αιγύπτου), ομφαλωτή ασπίδα, ξίφος και αιγυπτιακού τύπου
εφαπλωματοποιημένο π ροστατευτικό κάλυμμα της βουβωνικής χώρας (Ενδυματολογική
παρουσίαση, σχολιασμός και εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Χρήστος
Γι αννόπουλος)
Η χρήση των αρμάτων ήταν γνωστή πολύ πριν από την εποχή του Ραμσή Β1. Κάτι ανάλογο έγινε κατά τις μάχες του ιδίου, με αποκορύφωμα τη μάχη του Καντές. Ωστόσο το κύριο μέσο για τις μεταφορές του στρατού ήταν ο όνος, όπως και στους περισσότερους στρατούς της εποχής. Τα ζωήλατα κάρα δεν ήταν άγνωστα. Οι Σουμέριοι χρησιμοποιούσαν κάρα με συμπαγείς τροχούς που τα έσυραν όναγροι. Κατά τη μάχη του Καντές ο Ραμσής έφερε επανάσταση στη διοικητική μέριμνα των Αιγυπτίων, εισάγοντας κάρα που τα έσυραν βόδια. Αυτή η πρακτική αποτέλεσε τον βασικό τρόπο υποστήριξης κατά τα επόμενα χίλια χρόνια. Ο νέος τρόπος μεταφοράς αύξησε τα φορτία, όμως η ταχύτητα κίνησης μειώθηκε, εξαιτίας του αυξημένου βάρους. Ο στρατός του Ραμσή δεν εγκατέλειψε τους όνους, αλλά τους χρησιμοποίησε σε συνδυασμό με τις βοϊδάμαξες.
Ενα δεύτερο βασικό στοιχείο που εισήγαγε ο Ραμσής Β1 υπήρξε η χρήση του ιππικού στις πολεμικές επιχειρήσεις, μαζί με τα άρματα. Ως τότε το άλογο αποτελούσε την κινητήρια δύναμη των αρμάτων και χρησιμοποιείτο για έφιππες περιπολίες. Ο Ραμσής άρχισε να το χρησιμοποιεί ως ανεξάρτητο όπλο, αν και οι πραγματικές του δυνατότητες αξιοποιήθηκαν περί τον 6ο αιώνα π.Χ. από τους Πέρσες.
ΕΠΙΛΟΓΟΣΚατά την περίοδο του Ραμσή Β1 οι καλές σοδιές από τις ευ
νοϊκές πλημμύρες του Νείλου, η σχετική σταθερότητα διεθνώς, η μεγάλη οικογένεια και η μεγάλη διάρκεια ζωής (η δεύτερη στην αιγυπτιακή ιστορία μετά από εκείνη του φαραώ Πέπι Β1), εξασφάλισαν μια κυβερνητική συνέχεια αξιοζήλευτη στον αρχαίο κόσμο. Η Αίγυπτος γνώρισε μεγάλη ευημερία και οι κάτοικοί της ήταν ευγνώμονες στον βασιλιά τους. Ο Ραμσής υπήρξε άξιος συνεχιστής του πατέρα του σε όλα τα επίπεδα. Ολοκλήρωσε τη μεγάλη αίθουσα του υποστηλίου στο Καρνάκ (Θήβες) και συνέχισε τις εργασίες στον ναό στην Αβυδο. Εκτισε μια νέα πόλη, γνωστή για την ομορφιά της, με κήπους, περιβόλια και πολλά νερά, η οποία ονομάστηκε Πι-Ραμσή («Το σπίτι του Ραμ- ση», σημερινό Καντίρ) και δημιουργήθηκε σε στρατηγική περιοχή, κοντά στο δέλτα του Νείλου, για να αποτελέσει βάση για τις επιχειρήσεις του στην Ασία. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του κτίστηκε ο μεγάλος ναός του Αμπού Σιμπέλ, πριν από τον δεύτερο καταρράκτη (η παγκόσμια κοινότητα κινητοποιήθηκε έντονα για τη διάσωσή του το 1967, όταν κτίστηκε το φράγμα του Ασουάν και αναμενόταν να καλυφθεί από τα νερά της σχηματι-
ζόμενης λίμνης).Ολα τα παραπάνω δεν θα είχαν γίνει πραγματικότητα αν
δεν είχε εξασφαλιστεί η σταθερότητα και η ασφάλεια του βασιλείου. Με συνεχείς πολέμους και εκστρατείες ο Ραμσής Β1 κατόρθωσε να κρατήσει αλώβητη την Αίγυπτο και να την προστατεύσει από τους εχθρούς της. Οπως είδαμε, έκτισε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό οχυρών, για να θωρακίσει τα δυτικά σύνορά του και κυρίως το δέλτα του Νείλου απέναντι στους Λιβύους. Επίσης εξάλειψε τον κίνδυνο των πειρατών της Μεσογείου με συντονισμένες ενέργειες ναυτικών και χερσαίων δυνάμεων και τους ενσωμάτωσε στον στρατό του. Στην ανατολή διεξήγαγε τις περισσότερες και πιο γνωστές του μάχες, για να διασφαλίσει τα σύνορά του και να ανακτήσει τις περιοχές που είχαν χαθε ί μετά τον θάνατο του Σέτι Α'. Η μάχη του Καντές έληξε ουσιαστικά χωρίς νικητή. Σε αυτή τη μάχη, όπως και στη μάχη στην Τούνιπ, ο Ραμσής δεν απέδειξε τόσο τις στρατηγικές του ικανότητες όσο την ανδρεία του. Ηταν ένας γενναίος μαχητής που αψηφούσε τους κινδύνους. Παράλληλα υπήρξε και ένας φαραώ με την παραδοσιακή έννοια του όρου: ήταν ο θνητός δεσμός με τους θεούς, ένας ημίθεος που προσπαθούσε να διατηρήσει τη Μαάτ, δηλαδή την «αλήθεια και τη συνέχιση της δικαιοσύνης», η οποία θα βοηθούσε να συνεχιστούν τα πράγματα φυσιολογικά. Ηταν, βέβαια, κι αυτός ένας άνθρωπος, ο οποίος προσπαθούσε να αποδείξει την αξία του στον λαό του και στους θεούς. Στην ουσία προσπάθησε πολύ να αποδείξει ότι ήταν ανώτερος από τους προκατόχους του. Ανήκε στην κατηγορία των φαραώ οι οποίοι έπασχαν από σοβαρή έλλειψη αυτοπεποίθησης, ιδιαίτερα όταν δεν ανήκαν σε μια μεγάλη δυναστεία και δεν προέρχονταν από σημαντική σύζυγο του πατέρα τους. Κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες στον στρατιωτικό τομέα και έκτισε μνημεία και τεράστια αγάλματα για να ενδυναμώσει τον ρόλο του ως ζωντανός θεός.
Ο Ραμσής Β1 αποτελεί ένα παράδειγμα στρατηγού-βασιλιά ο οποίος, εκτός από την αυτοπροβολή και τη διαφήμιση, προσπάθησε σκληρά για να φέρει την ευημερία στον λαό του. Πολέμησε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να απωθήσει όσους επιβουλεύονταν τον πλούτο της Αιγύπτου και οχύρωσε τα σύνορά του. Είχε κατανοήσει από πολύ νωρίς, ίσως από την εποχή που ο πατέρας του τον έπαιρνε μαζί του στις εκστρατείες, ότι για να ευημερήσει ένας λαός πρέπει να διασφαλίσει τα σύνορά του. Οι απόγονοι του Ραμσή Β1, ο γιός του, Μερνεπτάχ, και ο εγγονός του, Ραμσής Γ' (ιδιαίτερα ο δεύτερος), προσπάθησαν να συνεχίσουν το έργο του και το κατόρθωσαν ως έναν βαθμό. Κανένας τους όμως δεν έπραξε τόσα πολλά ώστε τον 19ο αιώνα να αποκληθεί Μέγας όπως ο Ραμσής Β1. ΞΙ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) EGYPT: LAND OF THE PHARAOHS, Time-Life Books, Alexandria, Virginia, 1992.(2) Grimal, Nicolas: A HISTORY OF ANCIENT EGYPT,Blackwell, 1988.(3) Healy, Mark: ARMIES OF THE PHARAOHS, Osprey Publishing, 1992.(4) Johnson, Paul: THE CIVILIZATION OF ANCIENT EGYPT, Harper Collins, New York, 1999.(5) Menu, Bernadette: RAMESSESII: GREATEST OF THE PHARAOHS, Harry. N. Abrams, 1999.(6) Shaw, Ian: THE OXFORD HISTORY OF ANCIENT EGYPT, Oxford University Press, 2000.(7) THE AGE OF GOD-KINGS, Time-Life Books, USA, 1992.(8) Tyldesley, Joyce: RAMESSES: EGYPT’S GREATEST PHARAOH, Viking/Penguin Books, London, 2000.
Η καρτούσα αριστερά αναφέρει το επ ίθετο του Ραμσή Β ' (Ουζέρ- μαάτ-ρα σετεπέν-ρα) και εκείνη δεξιά το κύριο όνομά του (Ραμσής Μερ-υ-αμούν).
Ο Ραμσής με τη σύζυγό του, Ν εφ ερτάρι.
M inim Onc ΕβεριΑΓΓΕΛΟΣ Μ ΕΒΕΡΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΑΕΥΘΕΡΟΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΓΟΝΙΣΤΟΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Eköoobic I. Σ ιόεο ικ Αθήνα. 2007 ΣεϋίΟ εΐ 248Ενα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τον Αγγελο Εβερτ επιχειρεί να αναδείξει τη δράση του μέσα από κείμενα και μαρτυρίες πρωταγωνιστών της εποχής, από τα δημοσιεύματα του Τύπου αλλά και από δηλώσεις πολιτικών οι οποίοι είχαν συνεργαστεί μαζί του. Συγγραφέας είναι ο γιός του Μιλτιάδης Εβερτ, ο οποίος επιχειρεί να αποδώσει μια
ολοκληρωμένη, ρεαλιστική εικόνα της περιόδου της κατοχής. Η είσοδος των γερμανικών στρατευμάτων βρήκε τον Αγγελο Εβερτ στη θέση του διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών. Μετά από παράκληση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου (μετέπειτα αντιπροέδρου στην κυβέρνηση του Καϊρου) τη διατήρησε και από αυτή έδωσε τον δικό του εθνικό αγώνα κατά των κατοχικών αρχών. Ο Εβερτ πρωτοστάτησε στην Εθνική Αντίσταση και στην αντικατασκοπεία χρησιμοποιώντας τα ψευδώνυμα «Otto» (Οθων) και «Skylark number one» (Κορυδαλλός No 1). Καθόλη τη διάρκεια της κατοχής φιλοξένησε αντιστασιακούς, οργάνωσε τη φυγάδευση Αγγλων, Ελλήνων και Εβραίων
στη Μέση Ανατολή, διευκόλυνε τα συμμαχικά κλιμάκια κατασκοπείας και δολιοφθορών, μετέφερε ασυρμάτους με το αυτοκίνητό του, βοήθησε αντιστασιακούς να δραπετεύσουν από τη φυλακή. Επίσης προμήθευσε με πλαστές ταυτότητες όποιους είχαν ανάγκη να προστατευθούν με αλλαγή του ονόματος τους, προειδοποίησε για επικείμενες συλλήψεις και ήταν εν γνώσει των μεγαλύτερων εθνικών αποστολών εναντίον των δυνάμεων κατοχής. Για τη δράση του αυτή αναγνωρίστηκε ως ένας από τους κυριότερους αντιπροσώπους του ελεύθερου ελληνικού κράτους στην Αθήνα. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις «Σιδέρης» (Σόλωνος 116,10681, Αθήνα, τηλ. 210/3833434, fax: 210/3832294).
Av ö p e a c Iie p v io c Heinz RichterΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ME T0 BAEMMA TON ΙΕΝΠΝEköooeic Poec Αθήνα, 2006 lEÜiOEC 400
Ο συλλογικός αυτός τόμος αποτελεί μια πρωτοποριακή, για τα ελληνικά εκδοτικά δεδομένα, απόπειρα παρουσίασης επιστημονικών απόψεων οι οποίες έχουν διατυπωθεί από Ευρωπαίους καιΤουρκοκύπριους ιστορικούς και διεθνολόγους σχετικά με το πρόβλημα της Κύπρου, τις διεθνείς προεκτάσεις και το ιστορικό υπόβαθρό του. Παρεμβαίνοντας με εναλλακτικό τρόπο στην ογκώδη βιβλιογραφία για το Κυπριακό, συνεισφέρει στην κατανόηση βασικών πτυχών του. Ξένοι ιστορικοί και διεθνολόγοι καταθέτουν τις γνώσεις τους αλλά και την ιδιαίτερη (και ασυνήθιστη για τους περισσότερους Ελληνες) οπτική τους. Θέματα με πολλαπλές ερμηνείες και αναγνώσεις, όπως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο τόσο πολυσήμαντος για την κυπριακή εθνική ταυτότητα και ιστορία ρόλος της τουρκικής τρομοκρατικής οργάνωσης ΤΜΤ, ο εθνικός αυτοπροσδιορισμός
ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ
των Τουρκοκυπρίων, αλλά και η λεπτομερής καταγραφή σημαντικών στιγμών του διπλωματικού «παιγνιδιού» το οποίο εξελίσσεται επί δεκαετίες γύρω από το Κυπριακό, αποτελούν μερικά από τα αντικείμενα πουπραγματεύονται οι συντελεστές του έργου, το οποίο διατίθεται από τις εκδόσεις Ροές (Λομβάρδου 31-35, Αθήνα,11473, τηλ. 210/6429409).
K id vo ia viivo c TpißacΤΟ ΙΥΠΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗEköoobic ΟΕύ Αθήνα. 2007 Is iliö ec 176Ο Κωνσταντίνος Γρίβας αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή μεταξύ των Ελλήνων συγγραφέων, έχοντας αποκτήσει ειδίκευση στη δημιουργία σεναρίων με αντικείμενο τις τεχνολογικές εξελίξεις στην άμυνα, τη γεωπολιτική και τα ενδεχόμενα ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ κρατών, τα οποία όμως δεν απέχουν από την πραγματικότητα. Ως εμπειρογνώμων σε θέματα νέων τεχνολογιών και γεωπολιτικής ανάλυσης, με διδακτορική διατριβή η οποία εξετάζει τη σχέση των κλασικών γεωπολιτικών στοχαστών με τις προηγμένες πολεμικές τεχνολογίες, συνεργάτης του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων (ΙΑΑ) και καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μπορεί να μεταφέρει με πιστότητα στα κείμενά του μια σειρά από «εφιάλτες» του σύγχρονου τρόπου πολέμου. Στα έργα του
περιλαμβάνονται τα επιτυχημένα «Ο πόλεμος στον 21ο αιώνα», «Ελληνική Αμυντική Στρατηγική», «Το σφυρί του Θωρ, προηγμένα βλήματα και όπλα για τον 21ο αιώνα»,«2020», «Η σάλπιγγα της αποκάλυψης», «Ο πόλεμος και η σκιά», «Τελική λύση». Στην εποχή μας οι ΗΠΑ επιδιώκουν την απόλυτη στρατηγική κυριαρχία μέσω ενός νέου μοντέλου πυρηνικού πολέμου και της αδρανοποίησης του ρωσικού οπλοστασίου, χρησιμοποιώντας προηγμένες, «εξωτικές» τεχνολογίες. Αυτή τη φορά όμως η πυρηνική απειλή έχει μεταλλαχθεί σε σχέση με το παρελθόν, καθιστώντας ατελέσφορους
όλους τους μηχανισμούς ελέγχου και όλες τις θεωρίες αποτροπής οι οποίες είχαν αναπτυχθεί κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Εχοντας υπόψη τις εξελίξεις ο Κωνσταντίνος Γρίβας, βασιζόμενος σε ένα όχι και τόσο μελλοντολογικό σενάριο, μελετά τα νέα οπλικά συστήματα τα οποία προέκυψαν από την «Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις», καθώς και την εξέλιξη των αντιλήψεων περί στρατιωτικής χρήσης της πυρηνικής ισχύος. Το ζήτημα του πυρηνικού πολέμου επανέρχεται στο προσκήνιο, ξυπνώντας την ανθρωπότητα από το σύντομο όνειρο που έζησε από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μέχρι σήμερα. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις Οξύ (Κολωνού 12-14, Αθήνα, τηλ. 210/5226609, fax: 210/5227768).
Ιω ά ν ν ικ Σ. θ ε ο δ ω ρ ά ιο ε
Γ 1 “r 1 uijjijjiijvjjyu
ΕλαφοκυνηγόςΤίτλος Ταινίας:
|Η Ε Β β | Ελαφοκυνηγός (The Deer Hunter)
^ Παραγωγή: EMI - Universal% Σενάριο: Μάικλ Τσιμίνο -% Ντέρικ Ουασμπάρν
\ Σκηνοθέτης: ΜάικλΤσιμίνο
Μουσική: Στάνλεϋ Μάιερς Πρωταγωνιστές: Ρόμπερτ Ντε Νίρο (Μάικλ), Μέριλ Στριπ (Αίντα), Τζων Καζάλ (Σταν), Τζων Σά6ατζ (Στήβεν), Κρίστοφερ Γουώκεν (Νικ)Διάρκεια: 182 λεπτά Ετος παραγωγής: 1978 Σλόγκαν Ταινίας: «One of the most important and powerful films of all time!». Βραβεία: Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Δεύτερου Ρόλου (Κρίστοφερ Γουώκεν), Μοντάζ και Ηχου.
Η δεκαετία του 1970 υπήρξε πολύ σημαντική για την Ιστορία του
κινηματογράφου. Κατά κάποιον τρόπο υπήρξε η περίοδος της ενηλικίωσής του. Οι κινη ματογραφιστές ασχολήθηκαν πλέον με θέματα που προκαλούσαν αντίδραση στην κοινή γνώμη, ενώ η αποτύπωση της βίας στην οθόνη αποτέλεσε και αυτή ένα είδος ρεαλιστικότερης απεικόνισης της πραγματικότητας, σε αντιδιαστολή με τον καθωσπρεπισμό των προηγούμενων ετών. Αυτός ο «άνεμος» της ανανέωσης και της μετάβασης άλλαξε και την οπτική των σκηνοθετών και των σεναριογράφων οι οποίοι ασχολήθηκαν με το είδος των στρατιωτικών ταινιών. Καταργήθηκαν τα πρότυπα των στρατιωτών-ηρώων, αφαιρέθηκε η διάθεση για προπαγάνδα. Οι ταινίες σταμάτησαν να αφηγούνται καταστάσεις και άρχισαν να εστιάζουν στην περιγραφή του ψυχισμού των αντιηρώων τους, των ανθρώπων της «διπλανής πόρτας» που καλούνται να σκοτώσουν και να
σκοτωθούν. Βέβαια η ακρότητα στην έκφραση και η διάθεση για αφαίρεση του ρεαλισμού δημιούργησαν γραφικότητες, που ωστόσο δεν είναι δυνατό να μειώσουν τις πραγματικά καλογυρισμένες πολεμικές ταινίες της εποχής.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα δημιουργήθηκε και ένα έργο το οποίο στην αρχή δεν άρεσε, μετά κατακρίθηκε και στο τέλος θεωρήθηκε κλασικό αριστούργημα. Ο «Ελαφοκυνηγός» αποτελεί σφραγίδα της δεκαετίας του 1970. Σε αυτή την ταινία συμμετέχουν μεγαθήρια του καλλιτεχνικού χώρου όπως ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, ο νεοεμφανιζόμενος στο ευρύ κοινό Κρίστοφερ Γουώκεν, η Μέριλ Στριπ και ο αδικοχαμένος Τζων Καζάλ.
Το έργο αυτό γυρίστηκε το 1978, σε μια περίοδο που το θέμα του Βιετνάμ αποτελούσε ταμπού για τον αμερικανικό καλλιτεχνικό χώρο. Δεν πραγματεύεται τόσο τα γεγονότα στο Βιετνάμ όσο τη ζωή μιας συντροφιάς εργατών από την Πενσυλβάνια, οι οποίοι το 1968 αποφάσισαν να
καταταγούν στον στρατό και να πάνε στο Βιετνάμ προκειμένου να αποκτήσουν μια ενδιαφέρουσα πρόκληση στη ζωή τους. Μερικές μόνο ημέρες πριν φύγουν για τον πόλεμο οι άνδρες αυτοί λειτουργούν σαν να πρόκειται να ξεκινήσουν για ένα μακρινό ταξίδι. Στον γάμο του ενός όλοι γιορτάζουν, σε μια εκδήλωση που περιλαμβάνει και κακούς οιωνούς. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι φίλοι, είναι ότι επιστρέφοντας από το Βιετνάμ τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Η συντροφιά δοκιμάζεται από μια σκληρή αιχμαλωσία, που της αφήνει βαθιά ψυχικά και σωματικά τραύματα από τα οποία δεν θα ανακάμψει ποτέ.
Ο θεατής παρακολουθεί την περιγραφή μιας πορείας από έναν γάμο σε μια κηδεία, χωρισμένη σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος ο σκηνοθέτης αφιερώνει αρκετό χρόνο για να μας παρουσιάσει τη ζωή και τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Το δεύτερο μέρος, που αναφέρεται στο Βιετνάμ, και το τρίτο, το οποίο περιγράφει τις συνέπειες του πολέμου στη ζωή των ηρώων, προκάλεσαν και τις
περισσότερες αντιδράσεις. Ιδιαίτερα οι σκηνές στις οποίες οι ήρωες, κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους στο Βιετνάμ, δοκιμάζονται σκληρά, αναγκαζόμενοι να παίξουν ρώσικη ρουλέτα (ιστορικά δεν τεκμηριώνεται ότι έγιναν τέτοιας μορφής βασανιστήρια), κατηγορήθηκαν ότι ενέπνευσαν μια σειρά αυτοκτονιών. Βέβαια ο σκηνοθέτης, εμφανίζοντας τους πρωταγωνιστές να αναγκάζονται να παίξουν και στο τέλος να εθίζονται στο φρικτό «παιχνίδι» της ρώσικης ρουλέτας, θέλησε να δείξει τον ευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά σε ένα «παιχνίδι» θανάτου (όπως είναι ο πόλεμος). Το παιχνίδι μετατρέπεται σε βίωμα που στιγματίζει για πάντα και δεν αποτελεί απλώς ένα αποκομμένο γεγονός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου.
Η πλοκή της ταινίας και η σκληρότητα (για την εποχή) με την οποία πραγματεύθηκε το θέμα, δεν άφηναν και πολλές ελπίδες για εμπορική επιτυχία.Γι’ αυτό το φιλμ χρηματοδοτήθηκε αρχικά από τη βρετανική ΕΜΙ και πολύ αργότερα από την αμερικανική
Ενδιαφέρουοεζ οηυειώοείζ:• Οι αυτοσχεδιασμοί στην ταινία είναι αρκετοί. Ο πιο χαρακτηριστικός συνέβη όταν ο Νικ (Κρίστοφερ Γουώκεν) έφτυσε στο πρόσωπο τον Μάικ (Ρόμπερτ ντε Νίρο).Πρόκειται για μια σκηνή για την οποία είχαν συνεννοηθεί κρυφά ο Τσιμίνο με τον Γουώκεν. Ο ντε Νίρο αιφνιδιάσθηκε τόσο ώστε λίγο έλειψε να εγκαταλείψει το σετ.• Λέγεται ότι ο Κρίστοφερ Γουώκεν, προκειμένου να αποκτήσει την ωχρή όψη που απαιτείτο για τον ρόλο, έτρωγε επί μια εβδομάδα μόνο ρύζι και μπανάνες.• Οι θάνατοι 30 περίπου ανθρώπων σε «παιχνίδια» ρώσικης ρουλέτας αποδόθηκαν (εμμέσως) στην επιρροή των σκηνών της ταινίας.• Οι σκηνές με τα ελικόπτερα περιέχουν σημαντική αληθοφάνεια και τραυματισμούς. Στο ντοκιμαντέρ «The Deer Hunter: An Interview with John Savage» (2003) ο Τζων Σάβατζ ισχυρίστηκε ότι μετά το άλμα του από ένα ελικόπτερο έσπασε και τα δυό του πόδια και αυτό φαίνεται στις πραγματικές σκηνές.
Universal. Μέχρι και το CBS, που είχε λάβει τα αποκλειστικά δικαιώματα για την τηλεοπτική μετάδοσή του, υπαναχώρησε όταν αντιλήφθηκε ότι το περιεχόμενο ήταν πιθανό να προκαλέσει αντιδράσεις. Στα παραπάνω προστέθηκε η εμμονή του σκηνοθέτη να δημιουργήσει μια τετράωρη ταινία (εικάζεται ότι ο ίδιος υπονόμευσε μια δίωρη εκδοχή του έργου, για να συμβιβασθεί τελικά με μια τρίωρη). Αξίζει να αναφερθεί και η άρνηση του Μάικλ Τσιμίνο να χρησιμοποιήσει σε κεντρικό
ρόλο τον αναδυόμενο αστέρα Τζων Καζάλ (γνωστό από τη σειρά ταινιών «Ο Νονός»), αποκρύπτοντας από την παραγωγή ότι ο ηθοποιός έπασχε από καρκίνο των οστών (γι' αυτό όλες οι σκηνές με τον Καζάλ γυρίστηκαν κατά τα πρώτα στάδια της παραγωγής του έργου). Οταν η εταιρία αντιλήφθηκε την ασθένεια του Καζάλ, θέλησε να ζητήσει από τον ηθοποιό να αποχωρήσει από την ταινία. Ο Τσιμίνο αντέδρασε, ενώ η Μέριλ Στριπ (που ήταν μνηστευμένη με τον Καζάλ), όταν πληροφορήθηκε το
γεγονός απείλησε να αποχωρήσει. Τελικά η εταιρία υπαναχώρησε. Δυστυχώς ο Καζάλ (στην ταινία είναι εμφανώς καταβεβλημένος) απεβίωσε αμέσως μετά το τέλος των γυρισμάτων. “
Τα γεγονότα αυτά αναφέρονται περισσότερο για να αποδώσουν το κλίμα μιας εποχής κατά την οποία οι καλλιτέχνες αντέδρασαν στο κατεστημένο και προσπάθησαν να αποδώσουν αυτό που εκείνοι πίστευαν ως καλλιτεχνικό έργο, χωρίς να ακολουθούν εμπορικούς στόχους. Πολλά πράγματα δείχνουν ότι η ταινία αυτή διακατέχεται από τη διάθεση ανατροπής και αυθορμητισμού της εποχής. Η ουσία είναι ότι τελικά πρόκειται για μια πολύ δυναμική και σκληρή ταινία, που κέρδισε δεκάδες διακρίσεις, θεωρείται δε από το Αμερικανικό
Ινστιτούτο Κινηματογράφου ως μία από τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
Κλείνοντας μπορούμε να πούμε ότι ο «Ελαφοκυνηγός» αποτυπώνει το κλίμα της αναζήτησης μιας Αμερικής η οποία στα μέσα της δεκαετίας του 1970 προσπαθούσε να ανακαλύψει τις ισορροπίες μεταξύ του πατριωτισμού και της ευθύνης και να επουλώσει τις πληγές της από έναν μεγάλο πόλεμο. Στο τελευταίο μέρος του έργου ο Ρόμπερτ ντε Νίρο κυκλοφορεί στην πόλη περήφανος φορώντας τη στολή του βετεράνου, ενώ την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει σε κάθε του βήμα τις συνέπειες του πολέμου. Αυτές οι σκηνές είναι ίσως οι πιο δηλωτικές της παραπάνω διαπίστωσης.
A v ö p s a c Α ι ι ά Π ο ν ί Ι ο υ
81
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
130
Recommended