View
354
Download
10
Category
Preview:
DESCRIPTION
მეცნიერება
Citation preview
m. TuSiSvili
kompiuteruli grafika
(nawili I)
damtkicebulia damxmare saxelmZRvanelod
stu-s saredaqcio-sagamomcemlo
sabWos mier
`teqnikuri universiteti~
2006 weli
2
saxelmZRvanelo “kompiuteruli grafika” (pirveli
nawili), ixilavs kompiuteruli grafikis ZiriTad
mimarTulebebs - rastrul da veqtorul grafikas, fers
da ferTa modelebs (RGB da CMYK). pirvel nawilSi
ufro dawvrilebiT ganixileba rastruli grafika -
cifrul gamosaxulebaTa parametrebi: gadawyveta, bituri
matrica, ferTa arxebi da sxva. gamosaxulebis cifruli
maxasiaTeblebi, rastruli sivrcis gardaqmnebi,
filtrebi, agreTve rastruli grafikis failTa
formatebi, maTi arqivaciis algoriTmebi. ganixileba
agreTve rastruli informaciis Setana/gamotanis
mowyobilobebi: cifruli kamerebi, skanerebi. monitorebi
da printerebi.
gaTvaliswinebulia “kompiuteruli grafikis” meore da
mesame nawilis gamocemac, sadac Setanili iqneba
veqtoruli grafikis maTematikuri safuZvlebi,
samganzomilebiani grafikis sakiTxebi da kompiuteruli
grafikis programaTa SedarebiTi daxasiaTeba.
aRniSnuli saxelmZRvanelo gaTvaliswinebulia
saqarTvelos teqnikuri universitetis 22.01. specialobis
studentebisaTvis. garda amisa, igi SeiZleba gamoiyenon
analogiuri specialobis sxva umaRlesi saswavleblebis
studentebmac.
recenzentebi: prof. a. frangiSvili
prof. z. kiknaZe
©gamomcemloba `teqnikuri universiteti~
ISBN
3
sarCevi
kompiuteruli grafikis safuZvlebi
Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1. kompiuteruli grafikis ZiriTadi mimarTulebebi. 9
1.1. rastruli grafika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2. veqtoruli grafika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2. feri da ferTa modelebi
2.1 ferTa Teoriis elementebi. . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2. ferTa Serevis xerxebi da ferTa modelebi
2.2.1. aditiuri meTodi. RGB modeli. . . . . . . . 29
2.2.2. subtraqtiuli meTodi. CMYK modeli. . . 34
3. rastruli grafika. cifruli gamosaxuleba. . . . . 38
3.1. diskretuli sibrtye (rastri), piqselebi.
sivrculi gadawyveta. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
3.2. piqselTa mniSvnelobebi, ferTa gadawyveta. . 42
3.2.1. bituri matrica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.2.2. gamosaxuleba naxevartonebSi. . . . . . . . . 43
3.2.3.indeqsirebuli ferebi. palitrebi. . . . . . 45
3.2.4. srulferiani gamosaxulebebi. . . . . . . . . 46
3.3. rastruli sivrcis ganzogadebuli modeli. . 48
3.3.1. ferTa arxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3.3.2. alfa-arxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.3.3. mravalfeniani gamosaxuleba. . . . . . . . . . 51
3.3.4. koreqtirebadi fenebi. . . . . . . . . . . . . . . 53
4. cifrul gamosaxulebaTa gardaqmnebi. . . . . . . . . . 56
4.1. gamosaxulebis cifruli maxasiaTeblebi.
histograma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
4.2. rastruli sivrcis gardaqmnebi, filtrebi
4.2.1. gamoyofili - moniSnuli aris cneba. . . . 62
4.2.2. wertilovani gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . 63
4.2.3. lokaluri gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . . . 65
4.2.4. globaluri gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . . 73
4
5. gamosaxulebaTa SekumSva da rastruli grafikis
failTa formatebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
5.1. cifruli gamosaxulebis damatebiTi
damuSaveba: SekumSva da gaSla. . . . . . . . . . . .
78
5.1.1. gamosaxulebaTa klasifikacia SekumSvis
TvalsazrisiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
79
5.1.2. SekumSvis algoriTmebis xarisxis
Sefasebis kriteriumebi. . . . . . . . . . . . .
81
5.1.3. SekumSvis algoriTmebi danakargis
gareSe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
5.1.4. SekumSvis algoriTmebi danakargiT. JPEG
algoriTmebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
5.2. grafikuli failebis popularuli
formatebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
92
6. rastruli informaciis Setana/gamotanis
mowyobilobebi
vizualuri informaciis Setana/gamotana. . . . . . . . 98
6.1. cifrul gamosaxulebaTa Setanis
mowyobilobebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
6.1.1. cifruli kamerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.1.2. skanerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
6.2. rastruli grafikuli informaciis
gamotanis mowyobilobebi. . . . . . . . . . . . . . .
108
6.2.1. monitorebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
6.2.2. printerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
116
5
kompiuteruli grafikis safuZvlebi
Sesavali
informatikis erTerTi yvelaze lamazi da
saintereso nawilia kompiuteruli grafika, romelic
bolo aTi wlis ganmavlobaSi Zalian swrafi tempiT
ganviTarda. ram gamoiwvia aseTi bumi? – progresma,
personaluri kompiuterebis sferoSi da amasTanave
maRali klasis grafikuli mowyobilobisa da
sxvadasxva tipis mexsierebaTa mniSvnelovanma
gaiafebam.
kompiuteruli grafika – grafikul gamosaxulebaTa
Seqmnisa da damuSavebis teqnologiaa. kompiuteruli
grafika swavlobs gamosaxulebis miRebis meTodebs,
roca gamosxulebis miReba xdeba aravizualuri
monacemebis an uSualod momxmareblis mier Seqmnili
monacemebis safuZvelze.
kompiuteris saSualebiT TiTqmis yvelafris
vizualizaciaa SesaZlebeli, rasac ki ramenaer
geometriul azrs miusadagebT. aseTi SesaZlebloba
ar qonia arcerT teqnikur mowyobilobas
kacobriobis gamogonebaTa istoriaSi!
ratom aris es vizualizacia aseTi mniSvnelovani?
mizezi, adamianis mier informaciis aRqmis
TaviseburebaSi mdgomareobs. saqme imaSia, rom
adamiani informaciis udides nawils, gare
samyarodan aRiqvams mxedvelobis saSualebiT.
adamians, sistemaSi Tvali – tvini, araCveulebrivad
aqvs ganviTarebuli gamosaxulebis aRqmis ori da
6
samganzomilebiani meqanizmi. es meqanizmi saSualebas
iZleva Zalian swrafad da efeqturad miiRos da
daamuSaos, xilvadi gamosaxulebis saxiT
warmodgenili, sxvadasxva monacemi. gavixsenoT
gamonaTqvami: “erTxel gagonils, erTxel nanaxi
jobia”.
kargi iqneba, Tu adamianis da kompiuteris am
araCveulebriv SesaZleblobebs erTmaneTTan
SevajerebT da miviRebT xarisxobrivad axal da
mZlavr inteleqtualur sistemas adamiani -
kompiuteri. aseTi sistemis efeqturi muSaobisTvis
ki saWiroa ena, raTa urTierToba damyardes
adamiansa da kompiuters Soris. kompiuteruli
grafika, swored is enaa, romelic agvarebs
urTierTobas adamiansa da kompiuters Soris,
grafikuli gamosaxulebis doneze.
Tanamedrove kompiuteruli grafikis programaTa
gamoyenebis speqtri sakmaod farToa: mecnieruli
vizualizaciidad da avtomatizebuli proeqtirebis
sistemidan dawyebuli reklamasa da fantastikur
filmebamde. Sesabamisad, grafikuli programebis
didi simravle arsebobs, romelic orientirebulia
garkveul dargebze da amavdroulad erTmaneTisgan
gansxvavdeba grafikis zogadi principebis mixedviT.
magaliTad, arqiteqturasa da proeqtirebaSi
warmatebiT iyeneben programebs AutoCAD, ArchiCAD, 3D Studio Max, interierisa da dizainis elementebis
damuSavebisas ki Corel Draw, Adobe Illustrator, Adobe Indesign, Adobe Photoshop da sxva, wignebis
7
dakabadonebisas mosaxerxebelia Adobe PageMaker, QuarkXPress. grafikis zogadi principebis mixedviT es
programebi SeiZleba iyos veqtoruli an rastruli
da Tavis mxriv or an samganzomilebiani.
kompiuteruli grafika imdenad swrafad viTardeba,
rom dRes Znelic kia imis Tqma, adamianTa
moRvaweobis kidev romeli sfero moxvdeba misi
interesis areSi.
grafikul programebTan muSaobisas, saWiro xdeba
informaciis Senaxva da programebsa da kompiuterebs
Soris, informaciis gacvla, rasac emsaxureba
grafikuli failebi. grafikuli informaciis
kodireba failSi ramdenadme gasxvavdeba
kompiuteris mexsierebaSi informaciis kodirebisgan.
ufro metic, arsebobs formatad wodebuli,
kodirebis xerxTa mTeli simravle. formati, failSi
informaciis organizebis wesia. grafikuli failebis
formatTa aseTi simravle da maTi Tanaarseboba
ganpirobebulia maTi specifiur sferoebSi
gamoyenebiT.
programaTa umravlesobas failTa sakuTari formati
gaaCnia. es formati konkretuli programis
gansakuTrebul SesaZleblobebs icavs, magram
amavedroulad sxva programisTvis SeiZleba
SeuTavsebelic aRmoCndes. zogjer aseTi formatis
importireba SeuZlebelia. aris aseve SemTxvevebi
roca ilustrirebis programebisa da sagamomcemlo
sistemebis mier is ara koreqtulad sruldeba.
zogierTi formati zogjer aparaturuli
8
uzrunvelyofisaTvis specialurad iqmneboda
(magaliTad, formati Scitex, Targa, Amiga IFF). gamosaxulebis naklebad gavrcelebul formatSi
damaxsovreba da maTi sxva kompiuterze gadatana,
arasasurvelia radgan xSirad garkveul problemebs
qmnis.
grafikuli formatebis umravlesoba
orientirebulia gamoyenebis konkretul sferoze. Tu
formatis arCevisas dauSvebT Secdomas,
gamosaxuleba Semdgomi gamoyenebisTvis SeiZleba
uvargisi aRmoCndes. magaliTad, gamosaxulebis JPEG formatSi (SekumSvis didi koeficientiT)
damaxsovreba, uvargiss xdis mas beWdisTvis,
xarisxis gauaresebis gamo. amasTanave, misi
ganmeorebiTi gaxsna da sxva formatSi damaxsovreba
daSvebul Secdomas ver asworebs.
9
1. kompiuteruli grafikis ZiriTadi
mimarTulebebi
kompiuteruli grafika sakmaod farTo disciplinaa.
Tavdapirvelad SevecadoT gaverkveT mis ZiriTad
klasifikaciasa da ganviTarebis tendenciebSi.
grafikuli informaciis komputerSi warmodgenis
ori principulad gansxvavebuli meTodi arsebobs,
da es ori meTodi ganszRvravs kompiuteruli
grafikis or mniSvnelovan nawils:
− rastruli (cifruli gamosaxuleba) –
rastruli grafika
− veqtoruli (geometriuli modeli) –
veqtoruli grafika
kompiuteruli grafika, Tavis mxriv, kidev iyofa or
da samganzomilebian grafikad.
organzomilebiani rastruli grafikis ZiriTadi
obieqtia diskretuli sibrtye, xolo
samganzomilebiani rastruli grafikis ZiriTadi
obieqtia samganzomilebiani diskretuli sivrce.
analogiurad, veqtoruli grafikac arsebobs or da
samganzomilebiani. maT Sesabamisad saqme aqvT
sibtyiT da moculobiT geometriul modelebTan.
− rastruli grafika
organzomilebiani grafika– diskretuli
sibrtye
samganzomilebiani grafika – diskretuli
sivrce
10
− veqtoruli grafika
organzomilebiani grafika – sibrtyiTi
geometriuli modeli
samganzomilebiani grafika – moculobiTi
geometriuli modeli
erTi mniSvnelovani SeniSvna. realur samyaroSi
obieqtebis nebismieri klasifikacia
araerTmniSvnelovania. amdenad sakmaod pirobiTia
kompiuteruli grafikis oTx nawilad dayofac. ar
arsebobs mkveTri sazRvrebi maT Soris. magaliTad,
kompiuterul grafikaSi arsebobs midgomebi (da
programebi), romelic ar SeiZleba mivakuTvnoT
marto veqtorul an marto rastrul grafikas,
radganac isini iyeneben, rogorc erTis ise meoris
elementebs. arsebobs iseTi amocanebic, romelzec
erTmniSvnelovnad ver vambobT organzomilebiania
Tu samganzomilebiani. amitom moyvanili
klasifikacia ar ganixileba rogorc dogma, is
mxolod orientiria kompiuteruli grafikis vrcel
samyaroSi.
kompiuteruli grafika, rogorc disciplina,
gulisxmobs ara xatvis, xazvis da zogadad
proeqtirebis Seswavlas, aramed kompiuterul
grafikasTan muSaobis principebsa da grafikuli
informaciis damuSavebis teqnologiebSi (grafikul
programebSi) garkvevas. grafikaze msjelobisas
viyenebT iseT geometriul cnebebs rogoricaa
sivrce, wertili, mrudi, are, naxati, fotosuraTi da
sxva.
11
1.1. rastruli grafika
gamosaxulebis rastruli warmodgena iyenebs
diskretul sibrtyes an sivrces, romelic
kvadratuli (an kuburi – samganzomilebiani
grafikisTvis) ujredebisgan Sedgeba. yoveli ujra
Seicavs fers. Seferili ujrebis erToblioba ki
warmoadgens cifrul gamosaxulebas (nax.1).
sasargeblo iqneba Tu SemovitanT ramodenime
ganmartebas:
cifruli gamosaxuleba - realuri an sinTezuri
gamosaxulebis modeli, romelic inaxeba manqanur
matareblebze cifruli kodebis erTobliobis saxiT.
modeli – gamosaxulebis elementTa cifruli saxiT
aRweris meTodi. magaliTad, Bitmap, Grayscale, Indexed, RGB, HLS, Lab, CMYK. piqseli - rastruli modelis ganuyofeli
sworkutxa elementia, romlis parametrebic aRweren
realuri an sinTezuri gamosaxulebis Sesabamis
ubans.
Tu yuradRebas mivaqcevT nax.1 –ze gamosaxuli
suraTis fragments, romelic 1000-jer aris
gadidebuli davinaxavT, rom sinamdvileSi cifruli
gamosaxuleba Sedgeba Seferili kvadratuli
ujrebisgan. organzomilebiani rastruli grafikis
am ujrebs ewodebaT piqselebi. samganzomilebiani
rastruli grafikis SemTxvevaSi sivrciT elementebs
(kuburi formis) uwodeben voqselebs.
12
nax.1 grafikuli informaciis rastruli warmodgena
naxati da misi fragmenti gadidebuli 1000-jer
Tu piqselebis zoma sakmaod pataraa da maTi
raodenoba ki didi, maSin iTvleba rom
gamosaxulebis xarisxi kargia.
amgvarad, gamosaxuleba rastrul grafikaSi Sedgeba
piqselebisagan, romelTa erTobliobac (mozaikis
msgavsad) qmnis mTlian suraTs. rastruli grafikis
tipiuri magaliTebia daskanerebuli foto an
grafikul redaqtor Photoshop -Si Seqmnili suraTi.
rastruli grafikis gamoyeneba saSualebas iZleva
miviRoT umaRlesi fotorealisturi xarisxis
gamosaxuleba. magram aseTi failebi Zalian
moculobiTi da Znelad redaqtirebadia (yoveli
wertili swordeba xeliT). gamosaxulebis zomis
Secvlisas misi xarisxi uaresdeba – zomis
13
Semcirebisas mcire zomis detalebi qreba, xolo
zomis gazrdisas ki suraTi gadaiqceva piqselebis
erTobliobad (mozakad).
wertilovani grafikis ZiriTadi arsi: obieqtis
kodirebisas, mas “edeba” bade da iqmneba aseTive
zomis matrica (cxrili), romelic ivseba erTianebiT
obieqtTan zeddebis SemTxvevaSi da nulebiT – roca
is obieqtis gareT xvdeba. rodesac orginali–
obieqtis sazRvrebi paraleluria badis ujrebis
sazRvrebisa, vRebulobT erTeulovani da nulovani
bitebis idealur matricas (bitmap), romelic
warmoadgens obieqtis kodirebul gamosaxulebas.
iseTi idealuri SemTxveva, roca obieqtis sazRvrebi
da matricis mimmarTveli xazebi erTmaneTs emTxveva
iSviaTia. cxadia, Tu gvaqvs srulad Sevsebuli an
sruliad carieli kvadrati – es aris 1 da 0 biti.
xolo, Tu arc srulad Sevsebulia da arc sruliad
carieli maSin saWiroa zRvaris dadgena. dadgenili
zRvaris qvemoT = 0, xolo zeviT = 1.
rastruli gamosaxulebis parametrebi
gadawyveta - informaciis raodenoba erTeulovan
sigrZeze. gadawyveta izomeba:
ppi (pixel per inch – piqseli diumze) - piqselebis
raodenoba erT diumze
dpi (dots per inch – wertilebi diumze) - wertilebis
raodenoba erT diumze
da am parametrs azri aqvs mxolod maSin, roca
cnobilia gamosaxulebis an anabeWdis realuri zoma.
14
ferTa modelebi – Bitmap, Grayscale, Indexed, RGB, HLS, Lab, CMYK.
magaliTad, ferTa modeli RGB – skaneris, monitoris da sxva eleqtronuli mowyobilobis ferTa
bunebrivi enaa.
feris siRrme – bitebSi gamosaxuli mexsierebis
zoma, romelic gamoyofilia yoveli piqselis feris
an tonis aRwerisTvis, ferTa modelTan
SesabamisobaSi. magaliTad, 16 bit/piqs. (Bitmap, Halftone), 8 bit/piqs. (Grayscale, Indexed), 24 bit/piqs.(RGB)
rastruli grafikis formatebi: GIF, BMP, WBMP, PCX, PSD, IFF, PXR, PNG, SCT/PICT, RAW, TIF/TIFF, JPEG, TGA, FPX, GIF, PhotoCD, MNG, JPG, ICO, FLA/SWF
rastruli grafikis dadebiTi Tvisebebi:
− yoveli piqseli damoukidebeli elementia;
− SesaZlebelia gamosaxulebis Sesaxeb informaciis
avtomatizebuli Setana - teqnikuri realizeba.
arsebobs gamosaxulebis Setanis gare
mowyobilobaTa ganviTarebuli sistema (maT
miekuTvnebaT skaneri, videokamera, cifruli
fotokamera, grafikuli planSetebi);
− fotorealisturoba (SeiZleba miviRoT mxatvruli
efeqtebi, magaliTad, nisli an burusi, feris
daxvewili niuansebis damateba, perspeqtivis
siRrmis Seqmna, kontrastis cvlileba da sxva.);
− wertilovani gamosaxulebis, rogorc failis,
damaxsovrebis formati standartulia, amitom
15
mniSvneloba ara aqvs romel grafikul
redaqtorSia Seqmnili esa Tu is gamosaxuleba;
− Web–dizainSi gamoyenebis saSualeba.
rastruli grafikis naklovanebebi
− wertilovani grafikis failis zoma
erTmniSvnelovnad ganisazRvreba gamosaxulebis
farTobis, gadawyvetisa da feris siRrmis
namravliT (Tu isini moyvanilia erTian
ganzomilebaze). am dros ara aqvs mniSvneloba ra
aris gamosaxuli ama Tu im fotosuraTze, Tu
samive parametri erTnaeria, failis zomac
praqtikulad identuri iqneba.
− wertilovani grafikis nebismieri transformacia:
mobruneba, daxra, da a.S. iwvevs gamosaxulebis
damaxinjebas (magaliTad, gamosaxulebis mciredi
kuTxiT mobrunebis dros, mkveTrad vertikaluri
xazebi gardaiqmneba mkveTr "safexurebSi")
− gamosaxulebis zomis gazrdiT misi detalebis
daTvalierba SeuZlebelia. vinaidan gamosaxuleba
Sedgeba wertilebisagan, amitom misi gazrdiT
mxolod wertilebi msxvildeba. rastruli
gamosaxulebis gadidebiT araviTari damatebiTi
detali ar gamoCndeba. ufro metic, rastris
wertilebis gadideba vizualurad amaxinjebs da
auxeSebs ilustracias (piqselizacia).
1.2 veqtoruli grafika
veqtorul grafikaSi gamosaxulebis kodireba
dafuZnebulia geometriaze, magram ara wertilze
16
(rogorc rastrul grafikaSi) aramed mrudze, rac
gulisxmobs gamosaxulebis veqtorul warmodgenas.
gamosaxulebis geometriuli aRwera, an rogorc
amboben geometriuli modeli, Sedgeba grafikuli
primitivebis erTobliobisgan: rkali, wrewiri,
mrudi, informacia ferisa da ferCasxmis xasiaTis
Sesaxeb da a.S. gamosaxulebis aseT warmodgenas
uwodeben veqtoruls, xolo kompiuteruli grafikis
am mimarTulebas veqtorul grafikas.
kompiuterul grafikaSi, gluvi xazebis
modelirebisaTvis, farTod iyeneben bezies (pier
bezie – frangi maTematikosi) mrudebs - mrudebis
aRweris maTematikuri forma.
bezies mrudebi moicema martivad da formebze
manipulaciac moxerxebulad xorcieldeba. mrudi
srulad ganisazRvreba sayrdeni wertilebis
amozneqili garsiT, es ukanaskneli ki SeiZleba
avsaxos da gamoviyenoT xazis formis TvalsaCinod
marTvisTvis. garda amisa mrudis afinuri
gardaqmnebi – gadatana, maStabireba, mobruneba aseve
martivad SeiZleba ganxorcieldes sayrdeni
wertilebis trasformaciiT.
bezies mrudi (Bezier curves) – parametruli mrudia,
romelic mocemulia Semdegi gamosaxulebiT
sadac —sayrdeni wveroebis veqtorTa komponent
17
funqciaa, xolo — bezies mrudis bazuri funqciebia, romelsac aseve bernSteinis polinomsac
uwodeben.
, sadac n - polinomis xarisxia, i - sayrdeni wveros rigiTi nomeri
roca n = 1 mrudi warmoadgens wrfis monakveTs,
sayrdeni wertilebi P0 и P1 gansazRvraven mis dasawyiss da bolos. mrudi mocemulia gantolebiT:
kvadratuli bezies mrudi (n = 2) mocemulia sami
sayrdeni wertiliT: P0, P1 и P2.
kuburi bezies mrudi (n = 3) aRiwereba Semdegi gantolebiT:
bezies kuburi mrudi
18
oTxi sayrdeni wertili P0, P1, P2 и P3, romelic mocemulia or da sam ganzomilebian sivrceSi,
gansazRvravs mrudis formas.
xazi saTaves iRebs P0 wertilSi, miemarTeba P1
wertilisken, uaxlovdeba P3 wertilis P2 wertilis
mxridan da mTavrdeba P3 wertilSi. amdenad mrudi ar
gaivlis P1 da P2 wertilebs, isini asruleben mxolod
mimmarTvelebis rols. P0 da P1 Soris monakveTis
sigrZe ki gansazRvravs, rogor swrafad mouxvevs
mrudi P3 wertilisken.
Tanamedrove grafikul sistemebSi mrudwiruli
formebis warmodgenisaTvis didi gamoiyeneba aqvs
bezies splainebs - rTuli formis xazebis agebisas
bezies calkeuli mrudebi TanmimdevrobiT erTdeba
erTmaneTTan bezies splainebSi.
splainis arsi: SeiZleba avagoT nebismieri
elementaruli mrudi Tu cnobilia oTxi
koeficienti P0, P1, P2 da P3, romelic Seesabameba
oTx wertils sibrtyze. am wertilTa gadaadgilebiT
icvleba mrudis forma.
splaini (Spline) – veqtoruli grafikis ZiriTadi
cnebaa. maTematikuri mrudia, romelic mdored
aerTebs calkeul wertilebs. igulisxmeba
agregatuli funqcia, romelic, mis gansazRvris
areSi, dayofis yovel elementze emTxveva ufro
martivi bunebis funqciebs.
19
erTi cvladis klasikuri splaini aigeba ase:
gansazRvris are iyofa sasruli ricxvis
monakveTebad, romelTagan yovelze, splaini emTxveva
raime algebrul polimoms. gamoyenebuli
polinomebis xarisxebs Soris maqsimalurs, uwodeben
splainis xarisxs. miRebul sigluvesa da splainis
xarisxs Soris sxvaobas ki splainis defeqts.
magaliTad, uwyveti texili aris splaini romlis
xarisxi ari 1 da defeqtic aris 1.
wrfivi suraTebi – es splainebia. splainebzea
agebuli agreTve Tanamedrove Sriftebi. magaliTad,
bezies kvadratuli mrudebi, rogorc splainebis
Semadgeneli elementebi, gamoiyenebulia True Type Sriftebis simboloTa formis aRwerisTvis.
ufro meti mniSvnelobaa aqvs bezies kubur mrudebs.
rac Seexeba maRali xarisxis mrudebs, maTi
damuSavebisTvis saWiroa didi moculobis
gamoTvlebi da praqtikuli miznebisTvis iSviaTad
iyeneben.
veqtoruli grafikis programebia: CorelDraw, Adobe Illustrator, Adobe Indesign. veqtoruli gamosaxuleba,
rastrisgan gansxvavebiT, Sedgeba calkeuli wrfe-
mimmarTvelisagan (veqtori), romelic qmnis
gamosaxulebas. failSi informacia inaxeba ara
yoveli wertilis Sesaxeb, aramed im elementebis
Sesaxeb, risganac Sedgeba gamosaxuleba, e.i. im
veqtorebis Sesaxeb risganac is aris Seqmnili.
veqtoruli gamosaxuleba, rastrulTan SedarebiT,
20
gacilebiT nakleb moculobas ikavebs da misi
redaqtirebac SedarebiT advilia. suraTis
nebismieri elementi erTmaneTisgan damoukideblad
icvleba. gamosaxulebis zomac martivad icvleba,
romlis drosac ar ikargeba xarisxi da kompoziciac
(elementebis ganlageba) pirvandel saxes inarCunebs.
Tu yuradRebas mivaqcevT nax. 2–ze gamosaxuli
suraTis fragments, romelic 1400-jer aris
gadidebuli, davinaxavT rom suraTis xarisxi ar
Secvlila. nax.1-isgan gansxvavebiT masze aranaeri
piqselebi ar Cans.
nax.2 grafikuli informaciis veqtoruli warmodgena
naxati da misi fragmenti gadidebuli 1400 -jer
21
veqtori plastiuria, amitom sxvadasxva gadwyvetis
mqone mowyobilobebze misi asaxva erTnaerad
xarisxiania. amasTanave unda aRiniSnos rom
veqtoruli grafikis gamosaxuleba, vizualuri
aRqmis TvalsazrisiT, martivia da gamoiyureba
rogorc "daxatuli".
veqtoruli grafikis formatebia: .cdr .ai ...
veqtoruli grafikis dadebiTi Tvisebebi
− mexsierebis mcire moculoba. veqtoruli
gamosaxulebis kodirebisas, vimaxsovrebT ara
gamosaxulebas, aramed oTxi wertilis koordinats
da zogierT ZiriTad monacems, ris safuZvelzec
programa yovel jerze Tavidan awyobs
gamosaxulebas. amitom mexsierebis moculoba
gacilebiT mcirea wertilovan grafikasTan
SedarebiT. daskvna: veqtoruli grafika – Zalian
ekonomiuri kodirebis meTodia. miTumetes Tu
gaviTvaliswinebT, rom ferTa maxasiaTeblebis
aRwerac, ar zrdis fails Zalian.
− transformaciis Tavisufleba. veqtoruli
gamosaxuleba SeiZleba movabrunoT, davxaroT,
vcvaloT misi masStabi da amiT gamosaxulebis
xarisxi ar icvleba.
− aparatuli damoukidebloba. veqtoruli grafika
"muSaobs" idealur obieqtebTan, romlebic TviTon
eTanadebian cvlilebebs: SeiZleba arc vicodeT,
romeli instrumentebisTvis mzaddeba esa Tu is
dokumenti. veqtoruli grafika maqsimalurad
22
iyenebs nebismieri gare mowyobilobis
SesaZleblobebs. gamosaxuleba, yovelTvis iseTi
xarisxis iqneba, ra SesaZleblobacaa aqvs
konkretul mowyobilobas.
veqtoruli grafikis naklovanebebi
− programdamokidebulia. yoveli programa bezies
mrudebs agebs sakuTari algoriTmis mixedviT.
(magaliTad, programa CorelDraw –s formati .cdr ar aris aRwerili da arastandartulia). xSirad
saWiro xdeba konvertireba. yoveli programa
inaxavs monacemebs Tavis sakuTar formatSi, amitom
erT veqtorul redaqtorSi Seqmnili gamosaxuleba,
rogorc wesi, ar konvertirdeba meore programis
formatSi cdomilebis gareSe.
− gamosaxulebis veqtoruli principiT aRweris
sirTule, grafikuli informaciis Setanis
avtomatizebisa da skaneris tipis mowyobilobis
konstruirebis saSualebas ar iZleva.
− veqtoruli grafika marTlac SezRudulia wminda
mxatvrul saSualebebSi da ar aris gankuTvnili
fotorealisturi gamosaxulebaTa SeqmnisaTvis.
kompiuteruli grafikis aseTi zogadi daxasiaTebis
fonze SeZleba vifiqroT, rom veqtoruli da
rastruli grafikis gonivruli SeTanxmebiT
SeiZleba mivaRwioT saukeTeso rezultatebs.
23
2. feri da ferTa modelebi
2.1 ferTa Teoriis elementebi.
visaubroT ferze. adamianis cxovreba feris gareSe
warmoudgenelia da albaT Zalian mosawyenicaa.
Tanamedrove kompiuteruli sistemebi saSualebas
iZleva SevqmnaT feradi gamosaxuleba mkveTri da
cocxali ferebiT da gadavceT ramodenime aTeuli
milioni ferTa toni. xelovani adamianisTvis ferTan
muSaoba komputerze didi siamovnebaa. miTumetes rom
Tanamedrove grafikul programebSi martivad xdeba
ferebis sinTezireba da mravalricxovani efeqtebis
gamoyeneba, rac qmnis amouwuravi SesaZleblobebis
SegrZnebas. Tumca es yvelaferi arc ise martivia da
ferTa SesaZleblobebic usazRvro ara aris.
arsebobs ferTa tonebis garkveuli raodenoba,
romelTa sinTezirebac principSi ar SeiZleba,
magaliTad displeis ekranze an ferad printerze.
rasac ver vityviT mxatvris tiloze iq yvelaferi
SesaZlebelia.
Tu gvinda kompiuteruli grafikis Seswavla
aucileblad unda vicodeT Tanamedrove kompiuteris
ferTa SesaZleblobebi da amave dros maTi
SezRudvebic.
ferTa Teoriis elementebi
ferTa Teoria Zalian didi da rTuli mecnierebaa.
fers swavloben rogorc fizikosebi ise
fsiqologebi, eqimebi da inJinrebi. Cvenc ganvixiloT
24
feri da Tanac mxolod kompiuteruli grafikisTvis
saintereso da mniSvnelovani kuTxiT.
albaT yvelasTvis cnobilia rom nebismieri feri
SeiZleba warmovidginoT sami ZiriTadi (an
damatebiTi) feris SereviT. magaliTad, ferad
fotografiaSi yvelaze xSirad iyeneben samfena
fotoemulsias (cisferi, mewamuli da yviTeli).
ferad televizorebSi ki sami tipis luminofors
wiTeli, mwvane da lurji. ismis kiTxva: samyaroSi
arsebuli mravalferovani ferTa warmodgenisTvis
ratom aris sakmarisi mxolod sami ZiriTadi feri?
es kiTxva kidev ufro saintereso xdeba Tu
gavixsenebT fizikis im nawils romelsac optika
hqvia. fizika xilvad fers ganixilavs rogorc
eleqtromagnitur gamosxivebas, egereT wodebul,
xilvad diapazonSi – talRis sigrZe 380-dan 780 nm-
mde. Tu aTvlas daviwyebT am diapazonis bolodan,
ferebi rogorc cisartyelaSi ise ganawildeba:
wiTeli, narinjisferi, yviTeli, mwvane, cisferi,
lurji da iasamnisferi.
realuri sinaTlis wyaro iSviaTad asxivebs mxolod
erTi gansazRvruli sigrZis mqone talRis sinaTles
(maT uwodeben “monoqromatul” wyaros). Cveulebriv
wyaros gamosxiveba Seicavs sxvadasxva sigrZis mqone
talRebs. aseTi wyaros gamosxiveba xasiaTdeba,
egreT wodebuli speqtraluri ganawilebiT,
romelic gviCvenebs, Tu konkretuli sigrZis mqone
talRis, ramdeni gamosxiveba monawileobs mocemuli
wyaros gamosxivebaSi. nax.1-ze naCvenebia feradi
25
sinaTlis wyaros zogierTi tipiuri speqtraluri
ganawileba.
nax.1.
sxvadasxva feris mnaTi sxeulebis speqtraluri ganawileba
nebismieri sinaTlis wyaro xasiaTdeba sakmaod
rTuli speqtraluri SemadgenlobiT, romelic
aRiwereba funqciiT – speqtraluri ganawileba.
radganac gvaqvs funqcia, cxadia, rom wyaros
aRwerisTvis zogadad mocemuli unda iyos
parametrebis uricxvi raodenoba, rogoricaa
gamosxivebis simZlavre talRis yoveli sigrZisTvis.
rogor moviqceT?
sinamdvileSi, Tu problemas ganvixilavT ara
zogadad fizikis TvlsazrisiT, aramed rogorc
adamianis mier wyaros feris aRqmis faqts, maSin
situacia arc Tu ise mZime aRmoCndeba. feris
26
aRqmasTan dakavSirebiT Catarda fizikuri da
fsiqofiziologiuri gamokvlevebi, ris Sedegadac
aRmoCnda ori Zalzed mniSvnelovani eqsperimentuli
faqti:
1. Tu wyaroebs aqvT sxvadasxva feri, maSin maT
ueWvelad gaaCniaT sxvadasxva speqtraluri
Semadgenloba
2. meores mxriv, erTi feris sinaTlis wyaroebs,
sul ar aris aucilebeli erTnaeri speqtraluri
Semadgenloba rom qondeT.
magaliTad, nax. 2-ze moyvanilia ori wyaros speqtri.
rogorc vxedavT, maTi speqtraluri Semadgenloba
sxvadasxvaa. Tumca, Tu maT erTad movaTavsebT da
TvaliT SevxedavT, erTnaer fers davinaxavT. amave
dros, fizikuri xelsawyo, romelic zomavs
spetralur Semadgenlobas, erTmniSvnelovnad
aCvenebs rom Semadgenlobebi gansxvavdebian.
nax. 2.
ori wyaros speqtraluri Semadgenloba, romelic TvaliT erT
ferad aRiqmeba
27
aqedan gamomdinare, adamianis Tvali ver aRiqvams
sinaTlis wyaros speqtraluri Semadgenlobis yvela
niuanss, is rogorRac asaSualoebs ferebs. es
iZleva imeds, rom adamianis mier aRqmul ferTa
aRwerisTvis, SeiZleba parametrebis naklebi
raodenoba gamoviyenoT.
sinamdvileSi, jer kidev gasul saukuneSi
germanelma maTematikosma grasmanma Camoayaliba sami
kanoni, ferTa Serevisas Catarebuli eqsperimentebis
safuZvelze.
1. nebismieri oTxi feri wrfiv damokidebulebaSia. e.i.
nebismieri feri SeiZleba gamovsaxoT sami wrfivad
damoukidebeli feris wrfivi kombinaciiT
(SereviT). wrfivad damoukidebeli ferebis ricxvs
miekuTvneba magaliTad, wiTeli, mwvane da lurji
an yviTeli, cisferi da mewamuli. arsebobs
wrfivad damoukidebeli ferebis mTeli simravle.
grasmanis pirveli kanonidan gamomdinareobs, rom
ferTa sivrce samganzomilebiania!
2. Tu sami feris Serevisas erTi (an meti) feri
uwyvetad icvleba, maSin miRebuli narevis feric
uwyvetad icvleba. e.i. ar arsebobs araviTari
izolirebuli feri, romelic ar miuerTdeba
Sesarev ferebs. meore kanonidan gamomdinareobs,
rom ferTa sivrce uwyvetia.
3. Sereuli feri damokidebulia mxolod Sesarevi
komponentebis ferze, da ara maT speqtralur
Semadgenlobaze. am kanonidan gamomdinareobs, rom
Tu arsebobs ori vizualurad erTnaeri feri
28
sxvadasxva speqtraluri SemadgenlobiT, maSin maTi
mesame ferTan Serevis rezultati orive
SemTxvevaSi erTnaeri iqneba. e.i. ferebis Serevisas
mniSvnelovania TviTon feri, da ara wyaros
speqtraluri Semadgenloba.
amgvarad, grasmanis kanonebidan gamomdinareobs,
rom nebismieri feri SeiZleba avRweroT sul sami
parametriT! am faqtze aris damyarebuli iseTi
Tanamedrove teqnologiebis muSaoba, rogoricaa
televizia, kompiuteris displei, feradi beWdva da
sxva.
ra aris am araCveulebrivi eqsperimentuli faqtis
mizezi? mizezi imaleba adamianis Tvalis baduris
agebulebaSi. biologiidan cnobilia, rom baduris
fotomgrZnobiare elementi ori tipisaa: Cxirebi da
kolbebi. Cxirebs ara aqvs ferze mgrZnobeloba da
uzrunvelyofs mxolod bindis monoqromul
mxedvelobas. kolbebi ki ferisadmi mgrZnobiarea da
Tavismxriv ganasxvaveben sam tips: kolbebi wiTel,
mwvane da lurj areSi maqsimqluri mgrZnobelobiT.
erTi tipis kolbebis amorCeviTi aRgznebisas
warmoiSveba gajerebuli ferebis SegrZneba,
Sesabamisad wiTlis, mwvanis da lurjis. Tu
sxvadasxva tipis kolbebis aRigzneba xdeba TiTqmis
erTnaeri sinaTlis daecemiT, maSin Tvali xedavs
aqromatul (e.i. SeuRebavi, nacrisferi) fers, xolo
Tu sxvadasxvanaeri sinaTlis dacema xdeba – maSin
Cndeba feris SegrZneba.
29
vinaidan adamians samive tipis receptorebi gaaCnia,
amitom nebismieri feradovnebis SegrZneba
ganpirobebulia mxolod Sesabamisi receptorebis
signalTa TanafardobiT. e.i. receptorebi (kolbebi)
gamosxivebis speqtraluri maxasiaTeblebis erTgvar
gasaSualoebas axdenen. ferTa sivrcis
samganzomilebianoba ki subieqturi faqtia da
ganpirobebulia adamianis Tvalis TaviseburebebiT.
rogorc Cans, realuri samyaro gacilebiT ufro
rTuli da feradovania, vidre Cven mas vxedavT!
nebismieri feri, romelsac arCevs adamianis Tvali
SeiZleba warmovidginoT sami damoukidebeli (e.i.
romelic ar warmoadgens sxva oris jams) ferTa
jamiT. es gamomdinareobs iqidan, rom adamianis
Tvals gaaCnia sam ferze mgrZnobiare receptorebi,
romelic “asaSualoebs” sinaTlis wyaros
speqtralur maxasiaTebelTa niuansebs.
2.2. ferTa Serevis xerxebi da ferTa modelebi
2.2.1. aditiuri meTodi. RGB modeli
axla ukve gasagebia, Tu rogor SeiZleba, sami
ZiriTadi feris saSualebiT, sxvadasxva feris
miReba. marTlac, aviRoT sami feris sinaTlis
wyaro (wiTeli, mwvane da lurji) romelTa
sikaSkaSec SeiZleba vareguliroT, magaliTad
mSTanTqmeli solebiT (nax. 3). SeurioT am wyaroTa
gamosxivebebi da mivmarToT Tvalisken. wiTeli
feris wyaro imoqmedebs wiTel ferze mgrZnobiare
kolbaze, mwvane - mwvane ferze mgrZnobiare
kolbaze xolo lurji –lurjze. TvalisTvis
30
araviTari mniSvneloba ara aqvs vxedavT realuri
sinaTlis wyaros Tu sami etalonis jamur
gamosxivebas, mTavaria rom etalonuri wyaroebi
aRagznebdnen Sesabamis receptorebs zustad ise
rogorc realuri wyaros SemTxvevaSi, rom miviRoT
analogiuri feradovnebis SegrZneba.
nax. 3.
ferTa gaTanabrebis sqema
mivaqcioT yuradReba, rom Cven vsaubrobT mnaTi
wyaroebis gamosxivebis saSualebiT feris miRebaze.
maTi gamosxivebebi ikribeba. amitom, ferTa Serevis
(sinTezis) aseT sistemas ferTa Serevis aditiur
sistemas uwodeben.
romeli ferebi SeiZleba miviCnioT ZiriTad ferebad?
– nebismieri damoukidebeli feri. praqtikaSi
Cveulebriv iyeneben sam erTmaneTisgan sakamaod
“daSorebul” fers – wiTeli (Red), mwvane (Green) da lurji (Blue). ferTa aseT models ewodeba RGB da warmodgenilia nax. 4-ze.
31
nax.4. ferTa Serevis aditiuri sistema. RGB ferTa modeli
Cven ukve avRniSneT, ron aditiuri modeli RGB gamoiyeneba iseTi obieqtebisTvis, romlebic
sinaTles asxiveben, e.i. mnaTi obieqtebisaTvis.
Tanamedrove kompiuteris monitorebis umravlesoba
asxivebs sinaTles, amitom maT muSaobas safuZvlad
udevs aditiuri sistema RGB. Tu aviRebT lupas (10-
jeradi gadidebiT) da SevxedavT monitoris ekrans
(gamosaxulebis TeTr ubnebze) davinaxavT
erTmaneTTan axlos ganlagebul patara wiTel,
mwvane da lurj wertilebs. adamianis Tvals gaaCnia
sivrciTi integrirebis Tviseba. amis gamo (lupis
gareSe!) Cven vxedavT ara wiTeli, mwvane da lurji
wertilebis erTobliobas, aramed gansazRvrul
fers, romlis mniSvnelobac damokidebulia am
wertilebis sikaSkaSeTa Tanafardobaze.
ganvixiloT ferTa aditiuri xerxiT Serevis erTi
Tavisebureba. grasmanis pirveli kanonidan
gamomdinare, nebismieri oTxi feri damokidebulia,
e.i. nebismieri feri SeiZleba gamoisaxos sxva sami
32
feriT. gamomdinareobs Tu ara aqedan rom nebismieri
feri, romelsac adamianis Tvali arCevs, SeiZleba
iyos gamosaxuli RGB modelis ZiriTadi ferebis
jamiT? – Turme ara! daubrundeT nax.3-ze gamosaxul
ferTa gaTanabrebis sqemas. Catarebuli iyo
eqsperimenti speqtralurad sufTa ferebis
gaTanabrebaze. gamosakvlevi wyaros saxiT aRebuli
iyo monoqromatuli gamosxiveba talRis
gansazRvruli sigrZiT. Semdeg eqsperimentatori,
etalonuri wyaroebis fardobiTi intensivobis
SecvliT, cdilobs daamTxvios sinTezuri
gamosxivebis xilvadi feri gamosakvlevi wyaros
fers, e.i. gaaTanabros ferebi. aRmoCnda, rom
speqtris garkveuli ubnebisTvis amis gakeTeba
SeuZlebelia!
gamodis rom grasmanis kanonebi arasworia? ara, iq
yvelaferi rigzea. Tu gamosakvlevi wyaros
gamosxivebas SeurevT erTerT etalonur wyaros,
maSin ferTa gaTanabreba SeiZleba. am SemTxvevaSi
Cven TiTqos vaklebT erTerT etalonur wyaros
sinTezirebul fers. nax. 5-ze mocemulia am
eqsperimentis Sedegi, sadac etalonur wyaroebad
aRebulia monoqromatuli wyaroebi: lurji - 434 nm,
mwvane - 546 nm da wiTeli - 700 nm. gamosakvlevi
wyaros gaTanabrebis sqemaze vxedavT - vertikalze
gadazomili etalonuri wyaroebis wils, horizontze
gadazomili talRis sigrZesTan mimarTebaSi.
33
nax.5.
eqsperimentis Sedegebi speqtralurad sufTa ferebis
gaTanabrebisas
kerZod, ferTa gaTanabrebisas lurj-mwvane zonaSi,
aucilebelia gamovakloT wiTeli komponenti! es
imaze metyvelebs rom TvaliT aRqmuli yvela feri
ar SeiZleba warmovidginoT aditiur RGB modelSi.
nax.6.
ganaTebis saerTaSoriso komitetis ferTa diagrama da RGB da CMY modelebis mier warmodgenili areebi.
34
nax.6-ze moyvanilia ganaTebis saerTaSoriso
komitetis ferTa diagrama, romelzec warmodgenilia
yvela is feri rasac adamianis Tvali arCevs. am
diagramaze samkuTxediT gamosaxulia ferTa are,
romelic SeiZleba avsaxoT monitoris ekranze RGB modelSi.
rogorc Cans ekranuli ferebis simravle sakmaod
Raribia imasTan SedarebiT rac adamianis Tvals da
mxatvris funjs SeuZlia (gansakuTrebiT lurj-
mwvane areSi). amitom Zalian Znelia (albaT
praqtikulad SeuZlebeli) zustad avsaxoT displeis
ekranze zogierTi mxatvruli nimuSi.
mnaT sxeulTa feris warmodgenisaTvis (kerZod,
monitorebisTvis) gamoiyeneba aditiuri modeli,
romelSic ikribeba RGB -s ZiriTadi ferebi. magram,
adamianis TvaliT aRqmuli yvela feris warmodgena
am modelSi ver xerxdeba.
2.2.2. subtraqtiuli meTodi. CMYK modeli.
feradi gamosaxulebebi marto monitoris ekranze ar
gvxvdeba misi gadatana qaRaldzec gvixdeba. feradi
suraTis misaRebad aseve mxolod sami feris
gamoyeneba SeiZleba. rogoria es ferebi? erTi
SexedviT SeiZleba mogveCvenos rom igive ZiriTadi
ferebis (wiTeli, mwvane, lurji) gamoyeneba
marTebuli iqneboda. magram yvelaferi arc ise
martivia. Tu qaRaldze davitanT wiTel saRebavs da
zevidan gadausmevT mwvanes, bunebrivi ganaTebisas
35
gamoCndeba ara yviTeli aramed Savi (ufro swored –
muqi seri). ra aris amis mizezi?
saqme imaSia, rom am SemTxvevaSi vxedavT ara ori
wyaros jamur gamosxivebas (wiTeli da mwvanis),
aramed sinaTles, romelic airekla TeTri qaRaldis
zedapiridan da gaivlis or fena saRebavSi. radganac
wiTeli saRebavi atarebs TeTri sinaTlis speqtris
mxolod wiTel nawils (lurjs da mwvanes
STanTqavs), xolo mwvane ki analogiurad mxolod
mwvane nawils, amitom mTeli TeTri sinaTle
STaiTqeba da davinaxavT Sav fers.
rogor moviqceT? kidev erTxel SevxedoT nax.1 da
nax.7. Cven vxedavT rom yviTeli feri Sedgeba
wiTelisa da mwvanisgan, e.i. yviTeli saRebavi unda
atarebdes TeTri feris wiTel da mwvane komponents,
xolo STanTqavdes lurj komponents (nax. 7-2).
analogiurad, cisferi saRebavi atarebs lujs da
mwvane komponents (nax. 7-3), xolo mewamuli – wiTels
da lurjs (nax. 7-4).
Tu qaRaldze davitanT cisfer da yviTel saRebavs
(nax. 7-5) Tanabari proporciiT, miviRebTYmwvane fers,
radgan cisferi saRebavi gaatarebs lurjs da
mwvanes, xolo yviTeli – gaatarebs mwvanes magram
STanTqavs lurjs. Sedegad gaivlis speqtris
mxolod mwvane komponenti.
axla Tu qaRaldze davitanT sam fena saRebavs –
yviTels, cisfers da mewamuls (nax. 7-6), maSin TeTri
feris yvela komponenti STainTqeba Sesabamis
36
fenebSi, da Cven saerTod ver davinaxavT areklil
sinaTles e.i. davinaxavT Sav fers.
nax. 7.
ferTa Serevis subtraqtiuli sistema
amgvarad, qaRaldze feradi gamosaxulebis misaRebad
Cven ar vkribavT sinaTlis wyaroTa gamosxivebas,
piriqiT – vSTanTqavT mas feradi saRebavis fenaSi.
amitom ferTa Serevis am sistemas uwodeben
subtraqtiuls. am sistemisTvis ukve iyeneben ara
RGB modelis ZiriTad ferebs, aramed e.w. damatebiT
ferebs – cisferi, mewamuli da yviTeli.
sinamdvileSi, Tanamedrove ferad printerebsa da
ploterebSi, rogorc wesi iyeneben minimum oTx fers:
37
emateba sufTa Savi feri. es dakavSirebulia imasTan,
rom idealuri saRebavebi (e.i. sinaTlis mocemuli
speqtraluri diapazonis sruli STanTqma) ar
arsebobs. amitom, sami realuri saRebavis (cisferi,
mewamuli da yviTeli) Serevisas vRebulobT ara Savs
aramed WuWyian sers mwvane an yavisferi ieriT. ris
gamoc emateba Savi saRebavi gamosaxulebis muqi
nawilebis beWdvisas.
printerebisTvis (poligrafia, kino) iyeneben ferTa
sinTezirebis sruliad gansxvavebul princips –
subtraqtiuls. am SemTxvevaSi TeTri feridan
“akldeba” ferebi. ZiriTad ferebad am sistemaSi
igulisxmeba – cisferi, mewamuli da yviTeli (CMY). printerebSi xSirad umateben kidev meoTxe fers –
Savs. amitom am sistemas uwodeben (CMYK).
38
3. rastruli grafika. cifruli gamosaxuleba.
ganvixiloT rastruli grafikis ZiriTadi cnebebi:
diskretuli rastruli sivrcis struqtura, misi
ganzogadeba da ZiriTadi operaciebi, romelic masze
SeiZleba Catardes. es Tema Zalian mniSvnelovania –
es saSualebas iZleva advilad gaverkveT rastruli
grafikis Tanamedrove programebis mravalricxovan
funqciebSi. rastruli sivrcis gardaqmnaTa
ZiriTadi klasebi arc Tu ise bevria, magram
miuxedavad amisa, maTi parametrebis Serwyma da
varireba badebs mxatruli efeqtebis kolosalur
ricxvs, maTSi garkveva ki arc Tu ise martivia.
rastris struqturis da misi gardaqmnis principebis
codna saSualebas iZleva ara marto gaverkveT
grafikul programaTa SesaZleblobeSi, aramed
SevqmnaT axali efeqtebi, miTumetes rom Tanamedrove
grafikuli programebi amis saSualebas iZleva.
3.1. diskretuli sibrtye (rastri), piqselebi.
sivrculi gadawyveta.
pirveli cneba romelic unda ganvixiloT aris
rastri, rastris Taviseburebaa - misi diskretuli
buneba. Tu qaRaldis furcels uwyvet sivrced
CavTvliT, rastruli displeis ekranze amas ver
vityviT. diskretuloba, safuZvlad udevs mis
muSaobas – rastruli gamosaxuleba warmoadgens
erTnairi ujrebisgan Sedgenil organzomilebian
matricas, romelTagan yovels gaaCnia garkveuli
feri. Tu ujrebi bevria da zoma ki sakmaod patara,
39
maSin Tvali diskretul rastrul gamosaxulebas
aRiqvams rogorc uwyvets.
erTi SexedviT rastri – Zalian ubralo modelia.
magram, mas gaaCnia uzarmazari informaciuli
tevadoba. modiT SevafasoT es Tviseba –
ganvsazRvroT im gamosaxulebaTa raodenoba,
romelic SesaZloa warmovidginoT arc Tu ise didi
rastriT – matrica 256X256 ujriT. dauSvaT rastris
yovel ujras SeuZlia miiRos seri feris (Savidan
TeTramde) mxolod 32 mniSvneloba. es sakmarisia
imisaTvis rom warmovidginoT saSualo xarisxis
gamosaxuleba naxevartonebSi, maSin am matriciT
aRwerili SesaZlo suraTebis raodenoba toli
iqneba 32256X256
=3265536
≈1098645
variantisa.
Tu gaviazrebT rom es aris ricxvi, romelsac
TiTqmis asi aTasi nuli aqvs, mivxvdebiT rom patara
rastruli matrica marTlac saocari tevadobisaa
da did pativiscemas imsaxurebs.
gavixsenoT, rom rastruli gamosaxulebis umciresi
elementi, organzomilebian rastrul matricaSi,
aris piqseli, romelic Rebulobs sxvadasxva
mniSvnelobebs magaliTad fers, gamWvirvaleobas da
sxva. aseve avRniSneT, rom “Tu piqselebi bevria da
maTi zoma ki sakmaod patara”, maSin gamosaxuleba
uwyveti Cans. modiT gaverkveT – ras niSnavs “bevri”
da “sakmaod patara”.
cifruli gamosaxulebis erTerTi yvelaze
mniSvnelovani maxasiaTebelia – misi zoma
40
piqselebSi. is SeiZleba nebismieri iyos, magram
Tanamedrove displeebSi miRebulia Semdegi
Tanafardobebi: 640x480, 800x600, 1024x768, 1152x864, 1280x1024, 1600x1200 da meti. pirveli cifri – siganea,
meore – simaRle. es maxasiaTebeli saSualebas
iZleva martivad SevafasoT suraTis
damaxsovrebisTvis saWiro mexsierebis raodenoba,
magram gamosaxulebis vizualuri aRqmis xarisxis
SefasebisTvis ar gamodgeba. marTlac, Tu suraTs
800x600 SevxedavT 14’ monitorze – is normalurad
mogveCveneba, xolo Tu 21’ monitorze SevxedavT
suraTis xarisxi aSkarad gafuWdeba. amitom saWiroa
maxasiaTebeli, romelic Seafasebs piqselebis
raodenobas erTeulovan sigZeze – cifruli
gamosaxulebis sivrciTi gadawyveta an ubralod
gadawyveta. monitorebisTvis ZiriTadad iyeneben
erTeuls – piqseli/diumze (ppi - pixel per inch), xolo
printerebisTvis wertili/diumze (dpi - dots per inch).
rastruli mowyobilobis gadawyveta – misi
umniSvnelovanesi maxasiaTebelia, amitom saWiroa
kargad warmovidginoT es sazomi erTeuli, raTa
konkretuli samuSaos dros saWiro gadawyvetis
amovirCeva SevZloT.
rastruli gamosaxulebis moCvenebiTi uwyvetoba
aixsneba adamianis Tvalis sivrciTi integraciiT –
aerTianebs mcire detalebs erT mTlianobaSi da
afiqsirebs mcire ubnebis mxolod jamur
intensivobas. magaliTad, normaluri manZilis dros,
ubani sadac Tvali asrulebs sivrciT integracias,
41
0.5х0.5 mm2 rigisaa. erTi SexedviT SeiZleba
mogveCvenos rom gadawyveta 2 piqseli milimetrze
anu 51 dpi sakmarisia, magram sinamdvileSi es xarisxi
mxolod gazeTis dasabeWdad gamodgeba. magaliTad,
wignebis beWdvisas iyeneben 75dpi rigis gadawyvetas, xolo mxatvruli Jurnalebis maRalxarisxiani
beWdvisas 150-200 dpi da zogjer metsac.
kompiuteris mexsierebaSi arsebuli rastruli
gamosaxulebis gadawyveta gacilebiT maRali unda
iyos nabeWdi suraTis gadawyvetaze, radgan maT
sxvadasxva moTxovnebi waeyenebaT. suraTis skanireba
da damuSaveba maRali gadawyvetiT unda
sruldebodes. marTlac, praqtika gviCvenebs, rom Tu
daskanirebul suraTs igive gadawyvetiT davbeWdavT,
suraTebi bundovani gamova, amitom poligrafiaSi
iyeneben kidev erT parametrs, e.w. masStabur
koeficients SF (Sampling Factor), romelic gviCvenebs
ramdenjer metia daskanirebuli suraTis gadawyveta
(grafikuli gadawyveta) sabeWdi mowyobilobis
gadawyvetaze. magaliTad, Tu vbeWdavT 300 dpi suraTs
mowyobilobaze, romlis gadawyvetaa 150 lpi, maSin SF=2. praqtikaSi sruliad dasaSvebi xarisxi miiReba
roca SF=1.5 da mets. amgvarad, saSualo xarisxis
misaRebad, grafikuli gadawyveta unda iyos 100-150
dpi, xolo maRali xarisxis gamosaxulebis misaRebad
200-300 dpi.
yovelTvis gvgonia, rom unda aviRoT rac SeiZleba
maRali gadawyveta. zogadad es asea, magram
Tanamaedrove Zlieri kompiuteruli sistemebis
42
realuri SesaZleblobebic ki zRudavs aseT
moqmedebebs. imisaTvis rom vigrZnoT es SezRudvebi
ganvixiloT erTi tipiuri magaliTi. vTqvaT
vamuSavebT Jurnalis erT gverds zomiT 10X12
diuimi. gadawyvetiT 300 dpi e.i. rastris zomaa 3000X3600 = 10 800 000 piqseli. yoveli piqseli
ikavebs mexsierebis 3 baits, ferTa daSlis Semdeg ki
4 baits. amitom, suraTis damaxsovrebisTvis saWiroa
30-40 mb. amasTanave unda gaviTvaliswinoT, rom iseTi
grafikuli programebis muSaobis dros rogoricaa
Photoshop aucilebelia, rogorc wesi xuTmagi
grafikuli buferi, radgan bevri operacia iTxovs
droebiTi monacemebis Senaxvas. cxadia aseT
SemTxvevebSi yovelTvis unda veZeboT gonivruli
kompromisi gamosaxulebis xarisxsa da aparaturis
SesaZleblobebs Soris.
cifruli gamosaxulebis mniSvnelovani
maxasiaTebelia – gadawyveta. is izomeba erTeulebSi
ppi da dpi. Cveulebrivi beWdvisas viyenebT 75 dpi, maRali xarisxisas -150 dpi. gadawyvetis amorCeva ganisazRvreba konkretuli amocaniT da xSir
SemTxvevaSi warmoadgens gonivrul kompromiss
sasurvel xarisxsa da mowyobilobaTa
SesaZleblobebs Soris.
3.2. piqselTa mniSvnelobebi, ferTa gadawyveta
ganvixiloT rastruli matricis ferTa gadawyveta.
cifruli gamosaxulebis yovel piqsels aqvs raRac
feri. ferTa raodenoba, romelic SeiZleba piqselma
miiRos, xasiaTdeba e.w. ferTa gadawyvetiT. erTis
43
mxriv rac metia SesaZlo ferebi miT ukeTesia.
meores mxriv – rac meti feria miT meti mexsierebaa
saWiro gamosaxulebis Sesanaxad. isev unda veZeboT
kompromisi.
3.2.1. bituri matrica
umartives SemTxvevaSi piqsels SeiZleba mieniWos
mxolod ori mniSvneloba 1 an 0. piqselis am
informaciis Sesanaxad sakmarisia erTi biti, amitom
gaCnda cneba “bituri matrica”. rastruli ekranis
SemTxvevaSi 1 - ganaTebul rastrs Seesabameba, xolo
0 – Cabnelebuls. rastrul mowyobilobebSi
magaliTad, lazeruli an Wavluri printeri, ki
piriqiT 1 – niSnavs dasmul wertils, xolo 0 –
cariel adgils. programa Photoshop–Si am reJims uwodeben “bitmap”.
imisaTvis, rom warmovidginoT mexsierebis ra
moculobaa saWiro ama Tu im gamosaxulebis
damaxsovrebisaTvis, CavataroT martivi gamoTvlebi.
vTqvaT gvaqvs bituri matrica zomiT 1024x768. aseTi
matricis damaxsovrebas sWirdeba: 1024*768 = 786 432
biti. yovel baitSi 8 bitia. e.i. 786 432 /8 =98 304
baiti. an 98 304/1024 = 96 kilobaiti mexsiereba.
3.2.2. gamosaxuleba naxevartonebSi
exla ganvixiloT SemTxveva, roca piqselis
mniSvneloba SeiZleba iyos mTeli ricxvi, romelic
icvleba garkveul diapazonSi 0-dan N-mde. rastruli
mowyobilobis muSaobis reJimisa da mixedviT es
mniSvnelobebi sxvadasxva interpretacias Rebuloben.
44
Tu displei muSaobs monoqromul reJimSi, 0 - Savi
feria, N – TeTri, xolo Sualeduri mniSvnelobebi –
seris Sualeduri doneebi Savsa da TeTrs Soris.
programa Photoshop–Si am reJims uwodeben “GrayScale”da sakmaod farTod iyeneben SavTeTri
naxevartonebSi suraTebis damuSavebisas. yvelaze
xSirad iyeneben reJims, roca N = 255. am SemTxvevaSi
yoveli piqselisTvis saWiroa mexsierebis erTi
baiti. magram, rig SemTxvevebSi ufro kompaqturi
failebis misaRebad, SeiZleba sakmarisi aRmoCndes
seris doneebis ufro naklebi ricxvic.
ismis kiTxva, seri feris ramdeni done unda
gamoviyenoT, rom monoqromuli gamosaxulebis
xarisxi misaRebi armoCndes. bunebrivi
gamosaxulebisTvis xSirad sakmarisia seris 64 done.
32 donis SemTxvevaSi gamosaxulebaze Cndeba odnav
SesamCnevi konturebi – seris doneebs Soris
gadasvlis adgilebSi. 16 da 8 donis SemTxvevaSi
Cndeba mkveTri konturebi da gamosaxulebis
xarisxic aradamakmayofilebeblia. sinTezirebuli
gamosaxulebisaTvis zogjer ara Tu 64, 128 donec ar
aris sakmarisi. am dros iyeneben 256 gradacias.
SevafasoT mexsierebis zoma, romelic aucilebelia
seris 256 doniani gamosaxulebis dasamaxsovreblad.
yoveli piqseli (256 mniSvneloba) – 8 biti anu 1
baitia. igive matricis SemTxvevaSi (1024x768) miviRebT
rom 1024*768 = 786 432 baiti an 786 432 /1024 =768
kilobaiti mexsierebaa saWiro. es gacilebit metia
vidre bituri matrica.
45
3.2.3. indeqsirebuli ferebi. palitrebi.
ganvixiloT videoadapteris muSaobis feradi
grafikuli reJimebi, rodesac piqselis mTelricxva
mniSvnelobebi ganisazRvreba ara rogorc seris
gradacia, aramed rogorc feris nomeri mocemuli
palitridan. sul cota xnis win roca jer ara
arsebobda SVGA adapterebi, aseTi meTodi iyo
erTaderTi displeis ekranze feradi gamosaxulebis
misaRebad. mas ewodeba indeqsirebuli feris reJimi,
roca vmuSaobT ara realur ferTan aramed
mocemuli palitris ferTa nomrebTan (indeqsTan).
profesionalur grafikaSi es reJimi praqtikulad ar
gamoiyeneba, Tumca arsebobs sferoebi sadac mas
farTod iyeneben. mizezi is aris, rom xSirad, 256
feris gamoyenebiT SeiZleba miviRoT normaluri
xarisxis ekranuli gamosaxuleba. am SemTxvevaSi
mosaxerexebelia am ferebis “indeqsireba” da
mexsierebaSi mxolod indeqsebis damaxsovreba. amave
dros, aseTi feradi gamosaxulebis erTi piqseli
saWiroebs mexsierebis mxolod erT baits. aseTi
warmodgena mniSvnelovnad amcirebs grafikuli
failebis zomas, rac Zalian mniSvnelovania maTi
gadacemis dros magaliTad internetiT.
Sefaseba: Tu gamoviyenebT 256 ferian palitras, maSin
gamosaxulebis (1024x768) Sesanaxad saWiroa mexsierebis igive zoma rac monoqromuli
gamosaxulebis SemTxvevaSi - 768 kilobaiti, Tu ar
CavTvliT mexsierebis im mcire nawils rac
palitris Sesanaxad aris saWiro.
46
3.2.4. srulferiani gamosaxulebebi.
ganvixiloT “WeSmaritad feradi” an “srulferiani”
rastrebi. aseTi rastrebis yovel piqselSi cxadi
saxiT inaxeba yvela feradi komponenti. ufro
xSirad es aris RGB – sistemis ZiriTadi ferebis
mniSvnelobebi – wiTeli, mwvane da lurji.
poligrafiaSi xSirad iyeneben subtraqtiul
sistemas da am dros yovel piqselSi inaxeba CMYK
sistemis oTxi komponenti – cisferi, mewamuli,
yviTeli da Savi. dawvrilebiT ganvixiloT RGB sistema.
RGB sistemis feradi komponentebis warmodgenisas ufro xSirad iyeneben or reJims HiColor da TrueColor. HiColor reJimSi, RGB sistemis samive komponentisTvis
gamoyofilia 16 biti: 5 biti wiTeli ferisTvis, 6
biti mwvane ferisTvis da 5 biti lurjisTvis.
amgvarad, wiTeli feris komponents SeuZlia miiRos
25 = 32 mniSvneloba, mwvanes – 26 = 64 da lurjs 25 = 32. aqedan gamomdinare, HiColor reJimSi SeiZleba
warmovadginoT sul 32*64*32 = 65536 feri. Cveulebriv,
bunebriv gamosaxulebaTa umravlesobisaTvis, (el.
foto) es sakmarisia. magram xelovnuri
gamosaxulebebisaTvis – ara, am SemTxvevaSi iyeneben
TrueColor reJims.
TrueColor reJimSi yoveli feradi komponentis
warmodgenisTvis gamoyofilia TiTo baiti, e.i. - 8
biti. es niSnavs rom yoveli feris komponents
SeuZlia miiRos 256 mniSvneloba. sul vRebulobT
47
256*256*256 = 16 777 216 fers. es aris 16 milionze
meti ferTa toni, da praqtikulad es yvela realuri
situaciisTvis sakmarisia.
Sefaseba: HiColor da TrueColor reJimSi gamosaxulebis
Senxva ufro met mexsierebas iTxovs. kerZod, 1024x768 rastruli matricisTvis HiColor reJimSi saWiroa ukve 1.5 megabaiti mexsiereba, xolo TrueColor reJimSi ki 2,25 megabaiti. dRes es cifrebi arc Tu ise saSiSia
radgan bolo wlebSi damuSavda cifrul
gamosaxulebaTa SekumSvis Zlieri algoriTmebi
(magaliTad, meTodi JPEG), romelic failTa zomis
aTjer da asjer SekumSvis saSualebas iZleva.
cifrul gamosaxulebaSi warmdgenili ferTa
tonebis raodenoba xasiaTdeba ferTa gadawyvetiT.
Tanamedrove kompiuterul grafikaSi Cveulebriv
iyeneben sxvadasxva tipis reJimebs (cxrili 1).
cxrili 1
reJimis dasaxeleba biti/
piqseli mexsierebis zoma 1024х768 piqs. gamosaxulebisTvis
bituri matrica 1 96К naxevartoniani (seri)
gamosaxuleba
8 768К
indeqsirebuli ferebi 8 768К reJimi HiColor 16 1.5М reJimi TrueColor 24 2.25М
3.3. rastruli sivrcis ganzogadebuli modeli.
ganvixiloT rogor aris mowyobili cifruli
gamosaxuleba. naxevartonebSi gamosaxulebis
Sinagagani warmodgena sakmaod martivia. mexsierebaSi
48
is SegviZlia warmovidginoT rogorc baitebis
organzomilebiani masivi. yoveli baiti Seesabameba
piqsels romelic Rebulobs mniSvnelobebs 0 dan
255mde (nax.1).
nax.1.
naxevartonebSi gamosaxulebis warmodgena mexsierebaSi da
ekranze.
aseTi suraTis redaqtirebisas Cven vcvliT masivis
erTi elementis (an jgufis, e.i. gamoyofili ubnis)
mniSvnelobas, xolo programul-aparatuli
saSualebebi asaxaven am cvlilebas ekranze.
3.3.1. ferTa arxebi.
sirTule iwyeba srulferian gamosaxulebaze
gadasvlisas. programa Photoshop-Si aseTi
gamosaxulebis yoveli piqseli warmodgenilia RGB-s sami ricxviT, anu ferTa sivrcis samganzomilebiani
veqtoriT. yoveli feradi komponenta icvleba 0 dan
255mde. veqtorebTan muSaoba arc Tu ise
49
mosaxerxebelia, miTumetes roca gaqvs ara erTi
veqtori, aramed organzomilebian veqtorTa veli.
programa Photoshop-Si realizebulia sakmaod
moxdenili koncepcia, romelic feradi arxebis
SemotaniT, feradi cifruli gamosaxulebis
TvalsaCino warmodgenis saSualebas iZleva.
warmovidginoT cifruli gamosaxuleba, rogorc sam
feniani “namcxvari”, romlis yoveli fena baituri
matricaa. yvela es matrica Zalian gavs
gamosaxulebas naxevartonebSi erTi gansxvavebiT.
erTi fena Seesabameba ara seris doneebs aramed
wiTeli feris sikaSkaSes, meore – mwvanisas, xolo
mesame lurjisas (nax. 2.).
SesaZloa gaCndes kiTxva: "da ras gvaZlevs es?". es
Zalian mosaxerexebelia ferad gamosaxulebebTan
praqtikuli muSaobisas, gansakuTrebiT ferTa
koreqciisTvis. warmoidgineT rom SesaZlebelia
yoveli ferTa arxis damoukideblad redaqtireba.
Sesabamisi piqselis sikaSkaSis cvlilebisas,
Seicvleba rezultatiuri gamosaxulebis pikselTa
feri. e.i. SesaZlebelia ferTa yoveli komponentis
50
nax. 2.
RGB–s ferTa arxebi
damoukideblad Secvla gamosaxulebis nebismier
wertilSi.
3.3.2. alfa-arxebi.
sainteresoa kidev risi warmodgena SeiZleba
baituri matriciT. rastrul grafikaSi farTod
51
iyeneben kidev erT cnebas – alfa-arxebi – rac
Zalian gavs gamosaxulebas naxevartonebSi. am
matricis yoveli elementi icvleba 0 dan 255 mde. am
mniSvnelobebs aseTi interpretacia aqvT – Sesabamisi
piqselebis gamWvirvaleobis xarisxi. Photoshop-Si alfa-arxebi realizebulia fena-maskebis saxiT.
mniSvneloba 0 Seesabameba sruliad gamWvirvale
piqselebs, xolo 255 –aragamWvirvales. Sualeduri
mniSvnelobebi Seesabameba gamWvirvaleobis
Sualedur mniSvnelobebs.
yvelaze saintereso is aris rom fena-maskebi (an
alfa-arxebi) iseve redaqtirdeba rogorc
Cveulebrivi gamosaxuleba naxevartonebSi. xatva,
gaferadeba, moniSvna da sxva. es saSualebas iZleva
mivaRwioT saintereso mxatvrul efeqtebs
rogoricaa erTi gamosaxulebis meoreSi mdored
gadasvla an erTi gamosaxulebis fragmentTa
"gamoCena" meoris fonze da sxva.
3.3.3. mravalfeniani gamosaxuleba.
roca adamiani uyurebs suraTs misi tvini
aanalizebs mas da yofs gaazrebul fragmentebad,
geometriul figurebad da sxva grafikul
obieqtebad. magaliTad, is adamianis figuras
momentalurad gamoyofs im fonidan, ris fonzec is
aris gamosaxuli. e.i. adamians SeuZlia gonebrivad
"imuSaos" suraTze aRbeWdili gamosaxulebis
calkeul obieqtebTan.
52
rac Seexeba kompiuters, misTvis rastruli
gamosaxuleba warmoadgens erT mTlian obieqts,
imisda miuxedavad Tu ra aris masze gamosaxuli.
kompiuteri ver ansxvavebs adamians fonisgan. misTvis
arsebobs mxolod sxvadasxva frad SeRebili
piqselTa masivi. amitom rastrul grafikasTan
muSaobisas kompiuters unda miuTiTod konkretulad
romel piqselebTan gvinda muSaoba.
rastruli grafikis es Tavisebureba xSirad qmnis
seriozul problemebs. magaliTad, gvinda cota
gavzardoT an gadavaadgiloT adamianis figura
suraTis fonis mimarT. amisaTvis saWiroa
“movniSnoT” e.i. gamovyoT piqselebis Sesabamisi are
da mxolod amis Semdeg gadavaadgiloT.
ra daemarTeba fons im adgilas sadac figura iyo?
an ra moxdeba Tu “moniSnul” figuras sxva suraTs
davadebT? pirvel SemTxvevaSi fonis im adgilze
araferi ar iqneba. meore SemTxvevaSi ki gadatanili
fragmenti “Cawebdeba” axal suraTze da mis qveS
moqceuli nawilis aRdgena SeuZlebeli gaxdeba.
Zalian mosaxerxebeli iqneba, Tu rastrul
grafikaSi iarsebebs raRac, obieqtis msgavsi,
romelic damoukideblad gadaadgileba an
maStabirdeba. rastruli grafikis Tanamedrove
programebSi es realizebulia e.w. fenebis
saSualebiT. mravalfeniani cifruli gamosaxulebebi
warmoadgenen sxvadasxva suraTebis fragmentTa
dastas, romelic gamWvirvale fuzea ganlagebuli.
(nax.3)
53
nax.3
mravalfeniani cifruli gamosaxuleba
programa Photoshop –Si farTod gamoiyeneba
mravalfenovani gamosaxulebebi. yoveli fena
sruliad damoukidebel gamosaxulebas warmoadgens,
da Sesabamisad redaqtirdeba programis yvela
SesaZlebeli xerxiT. damatebiT, yovel fenas
SeiZleba mivaweroT gamWvirvaleobis garkveuli
xarisxi, an “mivabaT” alfa-arxi (fena-maska) Tu
gamosaxulebis garkveuli ubnebis gamWvirvaleobis
xarisxi cvalebadia. fenebis urTierTqmedebis aseTi
moqnili sqema Zalian rTuli gamosaxulebebis
sinTezis amouwurav saSualebebs iZleva.
3.3.4. koreqtirebadi fenebi.
koreqtirebadi fenebi aseve warmoadgenen baitur
matricas, romlis elementebic icvleba 0 dan 255
mde. am mniSvnelobebs aseTi interpretacia aqvT –
54
dauSvaT, gvinda gavzardoT gamosaxulebis
kontrasti an sikaSkaSe. amisTvis arsebobs Sesabamisi
brZanebaTa meniu, magram xSirad gvxvdeba situaciebi
roca kontrasti unda Seicvalos mxolod
gamosaxulebis nawilSi da Tanac sxvadasxva
xarisxiT. koreqtirebadi fenebis saSualebiT amis
ganxorcieleba SesaZlebelia. Tu Sesabamisi piqseli
koreqtirebad fenaSi 0-is tolia, maSin am wertilSi
brZaneba ar sruldeba, xolo Tu 255-is tolia maSin
brZaneba maxsimalur xarisxSi sruldeba. Sualeduri
mniSvnelobebi, ki niSnavs brZanebis Sesrulebis
garkveul Sualedur xarisxs.
koreqtirebadi fenebi iseve redaqtirdeba rogorc
gamosaxulebis Cveulebrivi fenebi da moqmedebs
yvela im fenaze romelic mis qvemoTaa moTavsebuli.
ganvixiloT koreqtirebadi fenis magaliTi, romelis
Seqmnac dakavSirebulia sikaSkaSis orjer gazrdis
brZanebasTan. koreqtirebadi fenis im ubnebSi sadac
saerTod ara aris saWiro sikaSkaSis gazrda
piqselebi Sav frad iRebeba (mniSvneloba=0). iq
sadac saWiroa sikaSkaSis zustad orjer gazrda -
koreqtirebadi fenis piqselebi TeTr frad iRebeba
(mniSvneloba=255). Tu romelime wertilebSi saWiroa
naxevarjer gaizardos sikaSkaSe – seri feriT
SeiRebeba (mniSvneloba=128) da a.S.
amgvarad, rastruli grafikis Tanamedrove
programebSi iyeneben cifruli gamosaxulebis
sakmaod rTul models. am models safuZvlad udevs
baituri matrica, romlis yoveli elementi
55
Rebulobs mniSvnelobebs 0-dan 255-mde. cifruli
gamosaxuleba warmoadgens aseTi matricebis
“dastas” da TviToeuli maTgani aRiqmeba rogorc
gamosaxulebis calkeuli fena. es fenebia – feradi
arxebi, alfa-arxebi da koreqtirebadi fenebi (nax.4).
nax.4.
rTuli cifruli gamosaxulebis magaliTi.
yoveli sibrtye warmoadgens baitur matricas.
56
4. cifrul gamosaxulebaTa gardaqmnebi.
Cven ganvixileT rastruli sivrcis struqtura,
romelic cifruli gamosaxulebis safuZvels
Seadgens. axla ki ganvixiloT cifruli
gamosaxulebis zogierTi ricxviTi maxasiaTebeli,
kerZod erTerTi mniSvnelovani cneba – histograma.
histograma, gamosaxulebis integraluri
maxasiaTebelia da saSualebas gvaZlevs SevafasoT
sawyis moqmedebaTa mimarTuleba gamosaxulebis
damuSavebis dros.
ganvixiloT aseve cifrul gamosaxulebaTa
gardqmnebi. gardaqmnebi, rastruli gamosaxulebis
damuSavebis procesis arss warmoadgens da
safuZvlad udevs rastruli grafikis yvela
programis muSaobas. SeiZleba iTqvas, rom TiTqmis
yvelaferi rac am programebSi sruldeba, cifrul
gamosaxulebaTa gardaqmnebia. geometriuli
TvalsazrisiT gardaqmnebi SeiZleba davyoT
(garkveuli pirobiTobiT) sam klasad – wertilovani,
lokaluri da globaluri. imis codna Ty rogor
muSaoben gardaqmnebi, gvexmareba imis garkvevaSi Tu
rogor muSaoben gamosaxulebisa da filtrebis
damuSavebis mravalricxovani meTodebi.
4.1. gamosaxulebis cifruli maxasiaTeblebi.
histograma.
rogorc ukve avRniSneT, rTuli feradi
gamosaxuleba gamWvirvaleobis efeqtiT da
koreqtirebadi fenebiT, yovelTvis SeiZleba
warmovidginoT baituri matricebis “dastis” saxiT.
57
aqedan gamomdinare nebismieri gamosaxuleba
SeiZleba “gavSaloT” rogorc rastruli matricebis
erToblioba, romlis yoveli piqseli Rebulobs
mniSvnelobebs 0-dan 255-mde. amitom SemdgomSi yvela
Teoriuli sakiTxebi ganixileba erTaderT modelze
– sworkuTxa baitur matricaze.
exla gadavideT gamosaxulebis ricxviTi
maxasiaTeblebis ganxilvaze. pirvel rigSi
gavarkvioT risTvis aris es saWiro? pasuxi martivia
– gamosaxulebis obieqtiuri daxasiaTebisTvis,
magaliTad, misi xarisxi. yvelaze xSirad iyeneben e.w.
statistikur maxasiaTeblebs. aseT SemTxvevaSi
gamosaxuleba ganixileba rogorc raime SemTxveviTi
sidide, romelic Rebulobs mniSvnelobebs 0-dan 255-
mde da romlisTvisac SeiZleba gamovTvaloT
saSualo, saSualokvadratuli gadaxra, ufro
maRali rigis momentebi da sxva (nax.1).
nax.1.
cifruli gamosaxuleba rogorc SemTxveviTi sididis
realizacia
58
erTi SexedviT es SeiZleba ucnaurad mogveCvenos,
magram es mxolod erTi SexedviT, radganac Cven
vixilavT sruliad Tavisufal gamosaxulebas da mis
yovel piqsels, araferi ar uSlis xels, miiRos 0-
dan 255-mde diapazonSi nebismieri mniSvneloba.
amitom aseTi statistikuri Sefasebebi sruliad
gamarTlebulia.
cifruli gamosaxulebis erTerTi umniSvnelovanesi
maxasiaTebelia – histograma. histograma SeiZleba
gamoiTvalos rogorc mTeli gamosaxulebisTvis ise
misi raRac nawilisTvis. histograma warmoadgens,
gamosaxulebaSi seris garkveuli donis piqselebis
gamoCenis sixSiris, maTi sikaSkaSis b mniSvnelobaze
damokidebulebis grafiks. e.i. histogramis yoveli
wertili h = h(b) warmoadgens gamosaxulebaSi an mis
fragmentSi piqselebis raodenobas, romelTa
sikaSkaSea b. ganvixiloT, cifruli gamosaxulebis
magaliTze (nax.2), histogramis gamoTvla.
nax.2.
cifruli gamosaxulebis histograma.
59
vTqvaT gamosaxulebis yoveli piqseli Rebulobs
oTx mniSvnelobas (0-dan 3-mde). nax.2-ze marcxniv
naCvenebia aseTi gamosaxulebis matrica. histogramis
horizontalur RerZze gadadebulia piqselis
mniSvelobebi (am SemTxvevaSi 0-dan 3-mde). aviRoT
mniSvneloba 0 da daviTvaloT gamosaxulebaSi aseTi
mniSvnelobis mqone piqselebis raodenoba.
gamosaxulebaSi is 4 calia – х RerZze, 0 wertilis
gaswvriv gamovxazoT oTxi erTeulis simaRlis mqone
sveti (nax.2 marjvniv). analogiurad daviTvaloT da
gamovsaxoT piqselebis raodenoba danarCeni - 1, 2 da
3 mniSvnelobisaTvis. ris Sedegadac miviRebT
diagramas, rac am cifruli gamosaxulebis
histogramas warmoadgens. Tu piqselebis raodenobas
daviTvliT ara mTeli gamosaxulebisTvis, aramed
mxolod nawilisTvis, maSin miviRebT am ubnis
histogramas.
ra aris histogramis azri? ukve cxadia rom
histograma axasiaTebs mocemuli sikaSkaSis mqone
piqselebis gamosaxulebaSi gamoCenis sixSires. Tu
SevqmniT histogramas gamosaxulebis piqselTa
sruli raodenobisTvis, maSin miviRebT piqselTa
gamoCenis albaTobis ganawilebis Sefasebas p(b) Sesabamisi b sikaSkaSis dros, e.i. p(b) = h(b)/sum, sadac, sum – gamosaxulebaSi piqselebis sruli raodenobaa.
ras gvaZlevs gamosaxulebis histogramis codna?
pirvel rigSi gvaZlevs saSualebas gamovTvaloT
gamosaxulebis yvela statistikur maxasiaTebelTa
Sefasebebi– momentebi, saSualo kvadratuli
60
gadaxra, asimetriulobis koeficienti, entripia da
sxva. es informacia aucilebelia gamosaxulebis
optimaluri filtraciis misi kodirebisa da
SekumSvisaTvis.
meore rigSi, histogramis grafiki bevrs gveubneba
TviTon gamosaxulebis Sesaxeb. rastruli
kompiuteruli grafikis amocanebisaTvis es yvelaze
saintereso midgomaa. nax.3-ze naCvenebia
fotosuraTebi da maTi Sesabamisi histogramebi.
zeda suraTi normaluria. misi histograma avsebs
mTel ares 0-dan 255-mde. SuaSi bundovani suraTia.
mis histogramas ukavia mTeli diapazonis sakmaod
viwro ubani. Tu “gavwelavT” histogramas es
gamosaxuleba gaxdeba mkveTri da xarisxiani
(TiTqmis iseTi rogoric pirvel suraTzea). Tu
histograma gamaxvilebulia ZiriTadad muq ubnebze
(piqselebis umravlesoba dabali sikaSkaSiT
xasiaTdeba) xolo naTeli ubnebi nulis toli xdeba
– suraTi cudi gamJRavnebulia (nax.3 qvemoT). am
histogramis naTel mxares “gawelviTac” SeiZleba
mniSvnelovnaT gavaumjobesoT gamosaxulebis
xarisxi da a.S.
61
nax.3.
histogramis magaliTebi
sxva sityvebiT rom vTqvaT, histogramis saxe xSirad
gvkarnaxobs gamosaxulebis kompiuteruli
62
damuSavebis pirveli nabijebis mimarTulebas. amitom
rastruli grafikis Tanamedrove programebSi
yovelTvis aris gaTvaliswinebuli histogramebis
gamoTvla da gamoyeneba. programa Photoshop-Si histogramebTan muSaoba realizebulia brZanebiT
Image/Adjustments/Levels, Image/Histogram. dialogur
fanjrebSi SesaZlebelia SevcvaloT parametrebi da
vnaxoT Sedegic.
rodesac laparakia histogramis “gawelvaze”
igulisxmeba rom Ria feris piqselebi xdeba ufro
Ria, saSualo rCeba Tavis adgilas, xolo muqebi –
ufro muqdeba. am SemTxvevaSi Cven vcvliT piqselis
mniSvnelobas sxva piqselebisgan damoukidemlad,
magram amave piqselis mniSvnelobis da mixedviT. es
aris umartivesi SemTxveva cifruli gamosaxulebis
e.w. lokaluri gardaqmna.
histograma – gamosaxulebis mniSvnelovani ricxviTi
maxasiaTebelia. is gviCvenebs Sesabamisi sikaSkaSis
piqselebis gamoCenis sixSires da emsaxureba
cifruli gamosaxulebis damuSavebis mimarTulebis
gansazRvris winaswar Sefasebas.
4.2. rastruli sivrcis gardaqmnebi, filtrebi.
4.2.1. gamoyofili - moniSnuli aris cneba.
kidev erTxel gavixsenoT rastruli grafikis
mniSvnelovani Tavisebureba, rom rastrul grafikaSi
ar arsebobs obieqtis cneba (adamiani, xe, da a.S),
arsebobs mxolod piqselebis sworkuTxa matrica,
romelic iRebs garkveul nmiSvnelobebs. amitom
63
rastrul grafikasTan muSaobisas zustad unda
miuTiToT kompiuters Tu romel piqselebze gvinda
SevasruloT esa Tu is moqmedeba. amisaTvis arsebobs
“moniSnuli aris” cneba. moniSnuli are warmoadgens
gamosaxulebis moniSnuli piqselebis simravles.
piqselebi SeiZleba “nawilobrivad moniSnulic”
iyos e.i. gardaqmnebi mxolod nawilobriv imoqmedebs
maTze. magaliTad moniSnul ares SeiZleba mxolod
napirebi “moutuSoT” an moniSnuli piqselebis
gaRiavebisas, ganapira piqselebi nawilobriv
gavaRiavoT centralurTan SedarebiT.
cifruli gamosaxulebis gardaqmnaTa ganxilvisas
saubari iqneba mTeli gamosaxulebis gardaqmnebze. am
dros mxedvelobaSi unda viqonioT, rom yvela es
gardaqmnebi identurad muSaobs moniSnul piqselTa
jgufisTvisac.
4.2.2. wertilovani gardaqmnebi.
wertilovani gardaqmnebi – gardaqmnaTa umartivesi
tipia. wertilovan gardaqmnebSi yoveli piqselis
mniSvneloba icvleba mezobeli piqselebis
mniSvnelobebisgan damoukideblad, is damokidebulia
mxolod TviT gardasaqmneli piqselis
mniSvnelobaze.
wertilovani gardaqmnebi ganisazRvreba gardaqmnis
mrudiT, romelic Cveulebriv grafiks warmoadgens.
horizontalur RerZze – sawyisi piqselis
mniSvneloba, vertikalze – piqselis mnisvneloba
gardaqmnis Semdeg (nax.4). magaliTad, sawyisi
64
gamosaxulebis yvela piqseli romelTa
mniSvnelobaa128 (seri), gardaqmnis Semdeg Rebulobs
mnisvnelobas180, e.i. SesamCnevad gaRiavdeba.
nax.4.
wertilovani gardaqmnis mrudis magaliTi.
wertilovan gardaqmnebs farTod iyeneben rastruli
gamosaxulebis koreqciisTvis (histogramebis
gasworeba, sikaSkaSis, kontrastis da ferTa
balansis Secvla). programa Photoshop-Si wertilovani
gardaqmnebis mrudi cxadi saxiT moicema brZanebaSi
Image/Adjustments/Curves. aseTi gardaqmnebis magaliTebi
warmodgenilia nax.5-ze. es brZaneba saSualebas
iZleva miviRoT saintereso mxatvruli efeqtebi,
gansakuTrebiT roca saqme gvaqvs ferad
gamosaxulebasTan.
65
nax.5.
wertilovani gardaqmnis magaliTi
wertilovani gardaqmnisas yoveli piqseli icvleba
gamosaxulebis sxva piqselebisgan damoukideblad.
wertilovani gardaqmnebi xasiaTdeba e.w. gardaqmnis
mrudiT. wertilovani gardaqmnis magaliTebia –
sikaSkaSis, kontrastis, ferTa balansis da sxvaTa
cvlilebebi.
4.2.3. lokaluri gardaqmnebi.
zogadi saxis lokaluri gardaqmnisas piqselis
mniSvneloba gardaqmnis Semdeg damokidebulia TviT
am piqselis mniSvnelobaze gardaqmnamde da mis
66
maxloblad mdebare sxva piqselebis mniSvnelobazec.
aseTi gardaqmna zogadi saxiT moicema Semdegi
funqciiT :
bпрi = f(bi-n, bi-n+1, … , bi, bi+1, … , bi+m),
sadac i – gardasaqmneli piqselis nomeria, xolo
danarCeni piqselebi (bi-n, …, bi-1, bi+1, … , bi+m) amoirCevian i –uri piqselis raRac midamodan (nax.6).
nax.6.
lokaluri gardaqmnebi.
rastruli garfikis programebSi filtrebisa da
efeqtebis uricxvi raodenoba am tipis gardaqmnebs
emyareba. maTi saSualebiT SeiZleba mivaRwioT
gasaocar mxatvrul efeqtebs, rogoric aris
mxatvris realuri instrumentebis imitacia,
fantastikuri, aramiwieri efeqtebi da sxva. arsebobs
67
aTasobiT mza filtrebi, romelic SeiZleba
miuerTod programa Photoshop-s.
ganvixiloT filtrebis erTi klasi – wrfivi
filtrebi. aseT filtrebSi piqselis axali
mniSvneloba warmoadgens mis garSemo arsebul
piqselTa mniSvnelobebis wrfiv kombinacias, e.i.
zemoT moyvanili ganmartebis Tanaxmad f funqcia – wrfivia. ares, romelic gansazRvravs piqselis
garemos uwodeben aperturas (gaxsnili). ufro
xSirad iyeneben piqselebis kvadratul aperturas 3x3 an 5x5. nax.7-ze mocemulia wrfivi lokaluri
gardaqmnis muSaobis sqema 3x3 aparturiT.
nax.7.
wrfivi lokaluri gardaqmna.
wrfivi lokaluri gardaqmna zogadi saxiT Caiwereba
gamosaxulebiT:
cbab l1jk1i
3
0k
3
0lkl
прij += +−+−
= =∑∑ ,
68
sadac, bij - sawyisi gamosaxulebis (i,j) koordinatebis mqone piqselis mniSvnelobaa, xolo bпрij – gardaqmnis
Semdeg, akl – 3x3 matricaa da c – konstanta. amgvarad, lokaluri wrfivi gardaqmna ganisazRvreba ara
rogorc funqcia (rogorc wertilovanis dros),
aramed ai j woniTi koeficientebis matriciT da c – koeficientiT.
programa Photoshop-Si bevri standartuli filtri
realizebulia aseTi gardaqmnebis saSualebiT. ufro
metic, arsebobs saSualeba SevqnaT sakuTari wrfivi
filtrebic, Tu mivawodebT matricas romlis
maqsimqluri zomaa 5x5 (brZaneba Filter/Other/Custom). am
matricis koeficientebi mTeli ricxvebia, amitom
Semodis kidev erTi parametri – gamyofi d (esec mTeli ricxvia), e.i. gardaqmis formula gamoiyureba
Semdegnaerad:
cbad
b ljkik l
klпрij += +−+−
= =∑∑ 11
3
0
3
0
1 ,
sadac, b, d da c – mTeli ricxvebia, aij – mTelricxva
matricaa.
arsebobs aij matricebis didi mravalferovneba,
romelTa saSualebiTac “vaxdenT saswaulebs”. am
parametrebis da mixedviT sruldeba gardaqmnebi
rogoricaa gamosaxulebis gasworeba-gaSla,
simkveTris momateba, kantis Semovleba, moculobiTi
efeqtebi da sxva. nax.8-ze mocemulia cifruli
gamosaxulebis lokaluri wrfivi gardaqmnis
ramodenime martivi magaliTi. gardaqmnis matricis
69
koeficientebi uSualod naxazzea warmodgenili.
gamyofi pirvel SemTxvevaSi - 5, xolo danarCenSi -1.
wanacvleba yvelgan 0-is tolia.
nax.8.
sxvadasxva matricebiT aRwerili lokaluri wrfivi gardaqmnis
magaliTebi.
70
naxazidan Cans, rom matricis koeficientebis
mciredi Secvlac ki zogjer sruliad gansxvavebul
Sedegebs gvaZlevs (meore da mesame magaliTi, sadac
matricebi gansxvavdeba mxolod 1 elementiT da isic
erTi erTeuliT).
filtrebis muSaobaSi garkveva aucilebelia Tundac
imitom rom SevZloT sakuTari filtrebis
konstruireba. amisaTvis ganvixiloT filtracia
“xeliT” umartives or magaliTze. ganvixiloT
gamosaxulebis mxolod erTi striqonis filtracia.
am dros matricac erT striqonad gamoisaxeba.
gamosaxulebis striqonad aviRoT TeTri zoli
(piqselebis mniSvnelobebia - 255) Sav fonze
(mniSvneloba - 0). matricis saxiT aviRoT striqoni
[1 1 1] da [-1 -2 -1]. pirveli magaliTi -
gamasworebeli filtri, meore – gamosaxulebaze
kideebis gamoyofis filtri.
gardaqmnili gamosaxulebis striqonis gamoTvlis
algoriTmi aseTia: virCevT piqsels, romlisTvisac
misi axali mniSvneloba unda gamovTvaloT. viRebT
mezobeli (marcxniv) piqselis mniSvnelobas da
vamravlebT matrica-striqonis pirvel koeficientze.
centraluri piqselis (es is piqselia romlisTvisac
axal mniSvnelobas viTvliT) mniSvnelobas
vamravlebT matricis meore koeficientze. miRebul
orive Sedegs vkribavT. marjvena mezobel piqsels
vamravlebT matricis mesame koeficientze da
umatebT miRebul jams. amis Semdeg mTel jams vyofT
gamyofze da umatebT gadanacvlebas-Zvras. amgvarad
71
Cven miviReT ganxiluli piqselis axali
mniSvneloba. CavweroT Sedegi axal striqonSi
(gamosaxulebis gardaqmnis striqoni). axla
gadavdivarT Semdeg piqselze da igive logikiT
vipovoT Semdegi axali mniSvneloba da a.S., manamde
sanam ar gamovTvliT striqonis yvela piqselis
axal mniSvnelobas. am magaliTebis konkretuli
gamoTvlebi qvemoT aris moyvanili.
pirveli magaliTi. gamasworebeli filtri - matrica
[1 1 1], gamyofi -3, gadanacvleba (с-koeficienti)–0. sawyisi striqoni: 0 0 0 0 255 255 255 255 255 0 0 0 0
saboloo striqoni: 0 0 0 85170 255 255 255 170 85 0 0 0
meore magaliTi. kideebis gamoyofis filtri
matrica [-1 2 -1], gamyofi -1, gadanacvleba (с-koeficienti) – 0.
sawyisi striq: 0 0 0 0 255 255 255 255 255 0 0 0 0
Sualeduri striq: 0 0 0-255 255 0 0 0 255 -255 0 0 0
saboloo striq: 0 0 0 0 255 0 0 0 255 0 0 0 0
meore magaliTSi daemata Sualeduri striqoni. raTa
ufro gasagebi yofiliyo filtraciis algoriTmis
muSaoba. kerZod, radgan piqselebs uaryofiTi
mniSvnelobebi ar SeiZleba rom qondes, amitom
kompiuteri maT amrgvalebs uaxloes arauaryofiT
mTel ricxvamde (konkretul SemTxvevaSi -0).
Tu davxazavT am funqciis grafikebs (nax.9),
davinaxavT, rom pirvel SemTxvevaSi filtri
gadRabnis kibis wina mxares, anu signali
integrirdeba. meore SemTxvevaSi ki piriqiT –
72
gvaZlevs nolebs mudmiv ubnebze da maqsimums im
ubnebSi, sadac funqcia icvleba.
nax.9
erTganzomilebiani filtrebis gamoyenebis Sedegebi (mag.1 da2)
qvemoT moyvanilia zogierTi saintereso filtris
matricebi, es aris filtrebi romlebic
gamosaxulebis moculobiTi efeqtis imitacias
axdenen:
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡
−−
100111
001
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡
−−−
210111
012
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡
−−−−
311212113
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡−−
100111001
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡−
−−
210111012
⎥⎥⎥
⎦
⎤
⎢⎢⎢
⎣
⎡
−−
−−
311212113
73
davaleba: scadeT SeqmnaT Tqveni sakuTari
filtrebi.
lokaluri gardaqmnebis dros piqselis axali
mniSvnelobebi damokidebulia mxolod misi
mezobeli piqselebis mniSvnelobebze. arsebobs
lokaluri gardaqmnebis mniSvnelovani klasi –
wrfivi lokaluri gardaqmnebi. isini xasiaTdebian
gardaqmnis matriciT da gadanacvlebiT. lokaluri
wrfivi gardaqmnebis magaliTebs warmoadgens –
gamosaxulebis gadRabna, simkveTris gazrda,
konturebis gamoyofa da sxva.
4.2.4. globaluri gardaqmnebi.
globalur gardaqmnebs ganvixilavT Zalian mokled.
SevCerdebiT globaluri gardaqmnebis mxolod erT
klassze – geometriul gardaqmnebze. geometriuli
gardaqmnebi gulisxmobs gamosaxulebis
gadaadgilebas, mobrunebas, maStabis Secvlas.
globalur gardaqmnebSi gamosaxulebis yoveli
piqselis axali mniSvneloba SeiZleba damokidebuli
iyos zogad SemTxvevaSi yvela danarCen piqselze, da
ar aris aucilebeli rom es iyos mezobeli
piqselebi.
programa Photoshop-Si globaluri geometriuli
gardaqmnebi dajgufebulia meniuSi Edit/Transform maTTan muSaoba sakmaod martivia. programa Photoshop-Si realizebulia didi raodenoba arawrfivi
globaluri filtrebisa. maTi aRwera ukve aRar
SeiZleba Cveulebrivi mudmiv koeficientebiani
74
matricebiT. SedarebiT rTuli arawrfivi filtrebis
damuSavebisaTvis xSirad saWiroa daxvewili da
Wkvianuri algoriTmebis damuSaveba, romlis
mixedviTac gamoiTvleba piqselebis axali
mniSvnelobebi. zogjer es algoriTmebi saWiroeben
kompiuteruli drois aTeulobiT wuTs, rom
gardaqmnan esa Tu is gamosaxuleba.
programa Photoshop-Si arawrfivi filtrebis mTeli
meniua Filter/Artistic, Distort, Render, Sketch da sxva.
75
5. gamosaxulebaTa SekumSva da rastruli grafikis
failTa formatebi.
Cven ganvixileT cifruli gamosaxulebis Sinagani
struqtura, gamosaxulebaTa mTeli rigi
mniSvnelovani maxasiaTeblebi da im operaciaTa
ZiriTadi klasebi, romlebic sruldeba rastruli
grafikis programebSi rastrul matricebze. es
yvelaferi xdeba kompiuteris SigniT. cxadia
cifruli gamosaxulebebi kompiuterSi TavisiT ar
Cndebian. saWiroa maTi Setana kompiuterSi raime
mowyobilobis saSualebiT. ufro metic, saWiroa
maTi damaxsovreba da damuSavebis Semdeg maTi
kompiuteridan gamotanac. Sesabamisad unda
ganvixiloT kompiuteris gare samyarosTan
urTierToba. cxadia kompiuteruli grafikisTvis
sainteresoa grafikuli informaciis gacvlis
sakiTxebi da igulisxmeba rom Setana/gamotana
xorcieldeba romelime grafikuli gare
mowyobilobiT, anu kompiuteruli periferiiT.
arsebobs mowyobilobaTa uamravi raodenoba
gankuTvnili grafikuli informaciis Senaxvisa da
Setana/gamotanisTvis. arsebiTad gansxvavdeba
erTmaneTisgan agreTve am mowyobilobebTan gacvlis
procesebic.
pirvel rigSi unda avRniSnoT, rom Setana/gamotanis
procesi klasificirdeba grafikuli informaciis
warmodgenis da mixedviT.
erT SemTxvevaSi, grafikuli informacia SeiZleba
iyos damaxsovrebuli failis saxiT, romelic
76
SeiZleba inaxebodes kompiuteris failur sistemaSi
an gadacemuli iyos qselis saSualebiT sxva
komputerebze. am SemTxvevaSi cifruli gamosaxuleba
rCeba eleqtronul formaSi da adamianis mier
uSualod aRqmisTvis ara aris gankuTvnili. am dros
sul ar aris saintereso monacemTa vizualizaciis
xarisxis sakiTxebi. sainteresoa informaciis
damaxsovrebisas mexsierebis danaxarjebis
minimizacia da qselSi gadacemis siswrafe.
meore SemTxvevaSi cifruli gamosaxuleba an
gadadis vizualur formaSi imisTvis rom adamianma
aRiqvas, an piriqiT vizualuri monacemebis
cifrulSi gadayvanis Sedegs warmoadgens. e.i.
grafikuli informacia eleqtronuli formidan
gardaiqmneba vizualurSi da piriqiT. am SemTxvevaSi
mniSvnelovania: xarisxi da cifruli gamosaxulebis
vizualizaciis adekvaturoba, feris tonebis
gadacemis sizuste da a.S.
nax.1-ze gamosaxulia rastruli grafikis struqtura.
marcxena mxare – cifruli gamosaxulebis
struqtura da misi gardaqmnis meTodebi, marjvena
mxare – rastruli grafikuli informaciis
Setana/gamotana.
77
nax.1.
rastruli grafikis struqtura.
cifruli gamosaxulebis eleqtronul formaSi
Setana/gamotana
rodesac suraTs kompiuterze vamuSvebT, cifruli
gamosaxuleba (an misi nawili) uSualod operatiul
mexsierebaSi Tavsdeba, raime Sinagan formatSi.
yvelaze xSirad misi damaxsovreba xdeba erT an
ramodenime organzomiliebian masivad, sadac masivis
yoveli elementi warmoadgens an uSualod piqsels
an mis komponents, an romelime damxmare elements
(magaliTad, gamWvirvaleobis xarisxi alfa-
arxisTvis). xSirad aris iseTi situacia rodesac
saWiroa gamosaxulebis damaxsovreba romelime gare
matarebelze (magaliTad, fleSze) an qselSi
gadacema Semdgomi gamoyenebisTvis.
78
grafikuli informaciis warmodgenis forma misi
diskze damaxsovrebis an qselSi gadacemis dros
Cveulebriv gansxvavdeba Sinagani warmodgenisagan. es
ramdenime mizeziTaa gamowveuli. pirveli – grafikis
warmodgenis forma, sxvadasxva grafikul
programebSi, erTmaneTisgan gansxvavdeba da SeiZleba
gaCndes problemebi gamosaxulebis erTi formatidan
meoreSi gardaqmnis dros. meore – rogorc diskze
damaxsovrebisas ise qselSi gadacemisas, monacemebi
winaswar ikumSeba failTa zomis Semcirebis mizniT.
es aqtualuria Tanamedrove rastruli
gamosaxulebisTvis, romelTa zomac aTobiT
megabaitebiT izomeba.
amgvarad, grafikuli informaciis eleqtronul
formaSi Setana/gamotanis dros aucilebelia
SevasruloT damatebiTi gardaqmnebi, raTa
gamosaxuleba moviyvanoT ufro universalur da
kompaqtur formaSi. aseTi gardaqmnebisaTvis
arsebobs algoriTmebis didi raodenoba. ganvixiloT
zogierTi maTgani.
5.1. cifruli gamosaxulebis damatebiTi
damuSaveba: SekumSva da gaSla.
motivacia. ratom unda vicodeT, rogor muSaoben
gamosaxulebis SekumSvis ZiriTadi algoriTmebi?
imitom, rom SekumSvis xarisxi, rogorc wesi,
damokidebulia suraTis tipze. SekumSvis sxvadasxva
algoriTmebi gansxvavebuli klasis gamosaxulebebze
sxvadasxvanaerad muSaoben. erTi tipis gamosaxuleba
kargad ikumSeba erTi algoriTmiT, meore – meoreTi.
79
algoriTmis cudi SerCevis SemTxvevaSi failis zoma
SeiZleba piriqiT gaizardos SeukumSav failTan
SedarebiT.
pirveli amocanaa – viswavloT gamosaxulebaTa
klasificireba maTi SekumSvis TvalsazrisiT. es
klasifikacia sakmaod pirobiTia da xSirad gviwevs
ubralod eqsperimentireba, rom SevarCioT SekumSvis
optimaluri varianti. magram miuxedavad amisa mainc
SeiZleba zogadi kriteriumebis formulireba.
5.1.1. gamosaxulebaTa klasifikacia SekumSvis
TvalsazrisiT.
gamosaxulebaTa klasis qveS igulisxmeba
gamosaxulebaTa qvesimravle, romelTa SekumSvac
erTi konkretuli algoriTmiT, daaxloebiT erTnaer
Sedegs iZleva. magaliTad, erTi klasis
gamosaxulebisaTvis algoriTmi SeiZleba Zalian
karg Sedegs iZleodes, meorisTvis – susti xarisxis
SekumSvas, xolo mesamisTvis, SeiZleba saerTod
gazardos failis zoma.
algoriTmebis xarisxis SefasebisTvis ganvixiloT
gamosaxulebaTa Semdegi klasebi (nax.2):
1. gamosaxuleba ferTa mcire raodenobiT (4-16) da
didi areebiT romlebic Sevsebulia erTi da igive
feriT. magaliTad, saqmiani grafika, diagrama.
naxati stilizebuli multfilmebis kadrebi da
sxva.
2. xelovnuri gamosaxulebebi mdore gadasvlebiT.
magaliTad, saprezentacio grafika,
80
samganzomilebiani scenebi renderingis Semdeg da
sxva.
3. fotorealisturi gamosaxulebebi, romelic
miRebulia skaneris an cifruli kameris
saSualebiT.
nax.2.
gansxvavebuli klasis gamosaxulebaTa magaliTebi.
SeiZleba gamovyoT gamosaxulebaTa sxva klasebic.
magaliTad, rendgenis suraTebi, romelic xasiaTdeba
mdore gadasvlebiT da ar gaaCnia mkveTri sazRvrebi.
gansakuTrebuli TvisebebiT xasiaTdeba agreTve
iseTi klasis gamosaxulebebi rogoricaa
topologiuri ruqebi, kosmosuri da aerofotoebi,
TiTis anabeWdebi da sxva. am klasisTvis arsebobs
optimaluri algoriTmi, romelic maRali xarisxis
kumSvas iZleva.
miuxedavaT klasebis aseTi simravlisa, SevCerdeT
zemoT moyvanil sam ZiriTad klasze da ganvixiloT
rogor muSaobs zogierTi xSirad gamoyenebadi
algoriTmi aseT gamosaxulebebze.
81
5.1.2. SekumSvis algoriTmebis xarisxis Sefasebis
kriteriumebi.
SekumSvis algoriTmis arCevisas saWiroa raime
kriteriumebi, romlis mixedviTac Cven SevadarebT
algoriTmebs.
1. SekumSuli failis zoma – cudi kriteriumia,
radganac is damokidebulia sawyis zomaze. saWiroa
rime fardobiTi sidide. es aris – SekumSvis
koeficienti, romelic warmoadgens sawyisi,
SeukumSavi failis zomis Sefardebas SekumSuli
failis zomasTan.
radgan SekumSvis koeficienti zogad SemTxvevaSi
damokidebulia gamosaxulebis Sinaarsze, amitom
konkretuli klasis gamosaxulebisaTvis kumSvas
axasiaTeben sami koeficientiT: saukeTeso, saSualo
da cudi.
kumSvis saukeTeso koeficienti axasiaTebs raRac
modelur gamosaxulebaTa (mag. didi zomis
absoluturad Savi gamosaxuleba) SekumSvas. is
gviCvenebs im Teoriul sazRvars, rasac SeiZleba
mivaRwioT mocemuli algoriTmis gamoyenebiT.
kumSvis saSualo koeficienti axasiaTebs mocemuli
klasis gamosaxulebis kumSvis saSualo xarisxs.
kumSvis cudi koeficienti gamoiTvleba an izomeba
yvelaze warumatebeli gamosaxulebisTvis. am
gamosaxulebebs xSirad sxva klasebidan iReben.
2. meore mniSvnelovani kriteriumi, romelic unda
gaviTvaliswinoT SekumSvis algoriTmis arCevisas
– ikargeba Tu ara gamosaxulebis xarisxi. saqme
82
imaSia, rom gamosaxuleba xSirad Seicavs bevr
zedmet-Warb informacias, romelsac adamianis
Tvali ver amCnevs. zogjer, aseTi informaciis
waSlis xarjze suraTi SeiZleba Zalian SeikumSos,
da Tanac vizualuri xarisxis gauaresebac
SeumCneveli darCeba.
SekumSvis koeficientisgan gansxvavebiT,
gamosaxulebis xarisxis gansazRvra da
formalizeba sakmaod rTulia. Cveulebriv iyeneben,
daaxloebiT aseTi tipis eqspertul Sefasebas.
arqivireba iTvleba warmatebulad, Tu sawyisi da
kodireba/gankodirebis gavlis Semdeg miRebuli
gamosaxulebis erTmaneTisgan garCeva TvaliT
SeuZlebelia.
arqivireba iTvleba rom kargia, Tu
daarqiveba/ganarqivebis Semdeg miRebuli
gamosaxuleba, sawyisisTan SedarebiT mxolod
maSin gansxvavdeba, Tu maT erTad uyurebT, xolo
roca calcalke vxedavT Tvali am gansxvavaebas
ver amCnevs.
SekumSvis xarisxis Semdgomi gazrdiT, rogorc
wesi Cndeba yvela algoriTmisTvis
damaxasiaTebeli Taviseburebebi, romelic TvaliT
kagad Cans. am SemTxvevaSi arqivaciis xarisxi
damakmayofilebeli an cudia.
arsebobs SekumSvis algoriTmebis xarisxis
Sefasebis kidev sxva kriteriumebi – algoriTmis
simetriuloba, maxasiaTebeli Taviseburebani da sxva.
83
5.1.3. SekumSvis algoriTmebi danakargis gareSe.
danakargis gareSe SekumSvis algoriTmebi
saSualebas iZleva absoluturad zustad
daarqivoT da ganaarqivoT gamosaxuleba, yovelgvari
zedmeti informaciis (vizualuri TvalsazrisiT)
waSlis gareSe. miuxedavad imisa rom gamosaxuleba
warmodgenilia organzomilebiani masivis saxiT,
sakmaod efeqturi aRmoCnda erTganzomilebiani
masivis arqivaciis bevri klasikuri meTodi
gamosaxulebis striqonobiT daarqivebis drosac. am
TvalsazrisiT isini SeiZleba CaiTvalos sakmaod
universalur meTodebad – isini aranaerad ar
iTvaliswineben organzomilebiani gamosaxulebis
specifikas – gamosaxulebis piqselTa sivrciT
korelacias. miuxedavad amisa, gamosaxulebis
striqonobiT damuSavebis dros arsebobs piqselTa
korelacia x RerZis mimarT. es migviTiTebs imaze
rom gamosaxulebis failis zoma, SekumSvis
erTganzomilebiani meTodiTac ki mcirdeba.
amgvarad, gamosaxuleba muSavdeba striqonobiT.
I. jgufuri kodireba (Run Length Encoding – RLE).
es monacemTa SekumSvis erTerTi yvelaze Zveli da
martivi meTodia. misi arsi mdgomareobs imaSi, rom
ganmeorebadi monacemebis mimdevrobis magivrad
iwereba TviT monacemi da ganmeorebis ricxvi.
Cveulebriv pirvel baitSi iwereba gameorebis
ricxvi, xolo meoreSi TviT piqselis mniSvneloba.
84
magaliTad, vTqvaT gvaqvs “Savi kvadratis”
gamosaxulebis aRweris striqoni:
255 255 255 255 0 0 0 0 0 0 0 255 255 255 255 255
SekumSvis gareSe es striqoni ikavebs 16 baits.
SekumSul mdgomareobaSi ki is gamoiyureba ase:
3 255 6 0 4 255
Cven vxedavT rom striqoni gacilebiT mokle gaxda –
6 baiti. amgvarad SekumSvis koeficienti K = 16/6 = 2.67. e.i gamosaxuleba TiTqmis samjer Semcirda.
cxadia, rom jgufuri kodirebis meTodiT kargad
SeikumSeba iseTi gamosaxuleba, romelis striqonic
erTnaeri piqselebis grZel jaWvs Seicavs e.i.
pirveli da meore klasis gamosaxuleba.
idealuri SemTxvevaa – erTtoniani gamosaxuleba,
romlis siganec 256-is jeradia (magaliTad, 256x256, 512x... da a.S.). am SemTxvevaSi erTnaeri piqselebis
jaWvebis (sigrZiT 256) magvrad, SegviZlia CavweroT
am piqselebis raodenoba (1 baiti) da piqselis
mniSvneloba (1 baiti), e.i. sul 2 baiti. amgvarad,
Teoriulad aseTi gamosaxulebis SekumSvis
saukeTeso koeficienti K = 256/2 = 128. e.i. suraTi 100-
jer SegviZlia SevkumSoT.
advili misaxvedria, rogori gamosaxulebebi
ikumSeba yvelaze cudad RLE meTodiT. suraTebi,
romelTa striqonebSic piqselebi arcerT wertilSi
ar meordeba. es mesame klasis gamosaxulebebia
(magaliTad, feradi fotoebi) da nawilobriv
85
meoresic (romlebic, magaliTad Seicaven
horizontalur gradaciebs). Tu piqselebi striqonSi
saerTod ar meordeba, maSin “SekumSvisas” yovel
piqselze ixarjeba ori baiti – erTi mTvlelisTvis
(sadac mudmivad 0 iqneba), da meore – TviT
piqselisTvis. e.i. gamosaxulebis zoma gaormagdeba
(K = 0.5). unda avRniSnoT, rom aseTi situaciebi
xSirad gvxvdeba.
RLE SekumSvis algoriTms iyeneben mTel rig
grafikul formatebSi, rogoricaa PCX, TIFF da BMP.
nax.3 –ze moyvanilia xuTi testuri suraTi, romelic
damaxsovrebulia BMP formatSi SekumSviT (LRE meTodiT) da SekumSvis gareSe.
Sedegebi moyvanilia cxril 1-Si.
nax.3.
testuri gamosaxulebebi (marcxena oTxi 256x256, mexuTe 168x256). cxrili 1
gamos. N
sawyisi failis
zoma (baiti)
RLE meTodiT SekumSuli
failis zoma (baiti) kumSvis
koeficienti
1 66 616 1 080 61.68 2 66 616 10 932 6.09 3 66 616 68 152 0.98 4 66 616 66 068 1.01 5 44 088 45 080 0.98
86
cxrilidan Cans, rom algoriTmi kargad muSaobs
pirveli da meore klasis gamosaxulebebze (arsebobs
erTnaerad SeRebili striqonebi) da praqtikulad ar
muSaobs danarCen klasebze. horizontaluri
gradientisaTvis da realuri fotos SemTxvevaSi ki
failis gazrdac SeimCneva.
gamosaxulebis PCX, TIFF da BMP formatebSi Senaxvisas, aucileblad dafiqrdiT, ra Sedegi
moyveba jgufuri kodirebis meTodis (RLE) gamoyenebas. iqneb sjobs daimaxsovroT faili ise
rogoric aris – SekumSvis gareSe, an sxva
algoriTmebi mosinjoT.
II. LZW (Lempel, Ziv and Welch).
am algoriTmis dasaxeleba, misi avtorebis gvaris
pirveli asoebidan warmoiqmna: Lempel, Ziv и Welch. am algoriTmSi SekumSva, xdeba ara mniSvnelobaTa
gameorebis aramed baitebis jaWvis ganmeorebis
xarjze. algoriTmis muSaobis principi mdgomareobs
SemdegSi. gamosaxulebis analizi xdeba
striqonobiT. gamosaxulebis piqselTa Tanmimdevroba
SeaqvT specialur leqsikonSi. Tu msgavsi
Tanmimdevroba kidev gvxvdeba, maSin failSi am
mimdevrobis magivrad iwereba leqsikonSi
dafiqsirebuli misi indeqsi. LZW – algoriTmis
klasebi gansxvavdebian zomiT da leqsikonis awyobis
wesiT, ganmeorebadi jaWvebis Ziebis meTodebiT da
sxva.
87
LZW – algoriTmiT SekumSvis meTodebs iyeneben
iseTcnobil formatSi, rogoricaa GIF. qvemoT
moyvanilia cxrili 2, romelSic warmodgenilia
igive testur gamosaxulebebze (nax.3) Catarebuli
eqsperimentis Sedegebi, amjerad GIF formatisTvis.
cxrili 2
rogorc cxrilida Cans, “kargi”
gamosaxulebebisTvis (nax.3.1 da nax.3.2) algoriTmi,
jgufuri kodirebis meTodTan SedarebiT cota ufro
cudad muSaobs, samagierod danarCeni suraTebis
SemTxvevaSi is gacilebiT ukeTesia. e.i. es meTodi
sakmaod universaluria pirveli da meore klasisi
gamosaxulebisaTvis. praqtikulad ar gvxvdeba iseTi
situacia, sadac SekumSvis Semdeg failis zoma
izrdeba. swored amitomac, format GIF-s, romelsac
safuZvlad udevs LZW meTodiT SekumSva, Zalian
farTod iyeneben praqtikaSi (gansakuTrebiT
internetis qselSi).
LZW algoriTmisTvis saukeTeso, saSualo da cudi
SekumSvis koeficientebi, Sesabamisad tolia 10000, 4
da 0.71 -isa.
gamos. N
sawyisi failis
zoma (baiti)
LZW meTodiT SekumSuli
failis zoma (baiti) kumSvis
koeficienti
1 66 616 1 219 54.65 2 66 616 12 440 5.35 3 66 616 32 972 2.02 4 66 616 22 990 2.90 5 44 088 39 983 1.10
88
LZW meTodis (da Sesabamisad GIF formatis) ZiriTadi nakli imaSi mdgomareobs, rom am meTodiT
ikumSeba mxolod iseTi gamosaxuleba romlis
piqselTa mniSvnelobebi 256 ar aRemateba. es aris
naxevartoniani an indeqsirebuli gamosaxulebebi
palitriT. amitom, sanam srulferian gamosaxulebas
GIF formatSi davimaxsovrebT, aucilebelia misi
indeqsirebul gamosaxulebaSi gadayvana. am dros
xSirad (ganskuTrebiT maRalxarisxiani feradi
fotoebis SemTxvevaSi) xdeba xarisxis mniSvnelovani
gauareseba.
5.1.4. SekumSvis algoriTmebi danakargiT. JPEG
algoriTmebi.
Cven ganvixileT SekumSvis klasikuri meTodebi,
romelic realur gamosaxulebaTa SekumSvis
SedarebiT mcire koeficientebs (2-3 jer) iZleva.
Tanamedrove grafikuli failebisTvis, romlebic
ikaveben mexsierebis aTobiT da asobiT megabaits es
namdvilad cotaa.
ZiriTadi mizezi, ris gamoc SekumSvis klasikuri
(erTganzomilebiani) algoriTmebi aseT mcire
koeficientebs iZleva, oria.
pirveli – isini iTvaliswineben piqselis feris
korelacias mxolod erT ganzomilebaSi –
striqonSi, Tumca gamosaxulebisTvis am korelacias
adgili aqvs vertikaluri mimarTulebiTac.
organzomilebiani korelacia SekumSvis
89
koeficientis 5-!0 mde gazrdis saSualebas iZleva.
magram esec ar aris sakmarisi.
meore mizezi – rogorc eqsperimentebma gvaCvena,
cifrul gamosaxulebaSi bevri Warbi informaciaa. aq
igulisxmeba, rom adamianis Tvali xSirad ver
aRiqvams mTel informacias, romelic cifrul
gamosaxulebaSi inaxeba. gansakuTrebiT es exeba
realur gamosaxulebas, magaliTad, feradi fotoebi.
aRmoCnda, rom gamosaxulebaSi, adamianis TvalisTvis
SeumCneveli (an TiTqmis SeumCneveli) es Warbi
informacia, imdenad bevria rom misi mocilebiT
failis zoma SeiZleba aTjer da zogjer asjerac
SevamciroT.
cxadia, SekumSvis aseTi proceduris dros
informaciis nawili ikargeba da SemdgomSi misi
aRdgena SeuZlebelia. amitom aseT algoriTmebs
uwodeben SekumSvis algoriTmebs danakargiT.
dReisaTvis, danakargiT SekumSvis yvelaze cnobili
algoriTmia "JPEG". es saxelwodeba am meTodis
Semqmnel eqspertTa jgufis dasaxelebidan warmoiSva
(Joint Photographic Exerts Group – JPEG). JPEG - algoriTmi
gankuTvnilia srulferian gamosaxulebaTa
arqivaciisTvis. misi SekumSvis koeficienti SeiZleba
icvlebodes 2-dan 200-mde. bunebrivia, radgan
damaxsovrebuli gamosaxulebis xarisxi
damokidebulia SekumSvis doneze (xarisxze), amitom
momxmarebels eZleva saSualeba gansazRvrul
sazRvrebSi areguliros kumSvis done.
90
algoriTmis ZiriTadi arsi: adamianis feradi
mxedvelobis, rogorc sivrciTi ise feradi
gadawyveta, gacilebiT cudia vidre monoqromuli
(bindianisa). amitom, Tu sworad gardavqmniT feTa
models (RGB-dan televiziur analogSi), Tu
SevamcirebT ferTa arxebis sivrcul gadawyvetas
sikaSkaSis arxebTan SedarebiT, da Semdeg
gamoviyenebT feradobis komponentis uxeS
kvantirebas, gamosaxuleba SeiZleba Zalian
SevkumSoT. da rac mTavaria suraTis vizualuri
xarisxi praqtikulad ar Seicvleba.
nax.4-ze naCvenebia gamosaxulebis JPEG formatSi
damaxsovrebis Sedegebi SekumSvis sxvadasxva
xarisxis dros. cxril 3-Si ki moyvanilia failis
zomebi da SekumSvis koeficientebi. rogorc vxedavT,
SesaZlebelia gamosaxulebis Zlierad SekumSva
xilvadi vizualuri xarisxis gauaresebis gareSe.
nax.4.
gamosaxulebis vizualuri xarisxis cvlileba JPEG-SekumSvis
xarisxisTan mimarTebaSi.
91
cxrili 3
naxazidan Cans, rom 4-jer SekumSva gamosaxulebis
vizualur xarisxze praqtikulad ar aisaxeba(nax.4-2).
mciredi defeqtebi iwyebs gamoCenas roca SekumSvis
koeficienti 8-is farglebSia (nax.4-3). ufro Zlieri
SekumSvisas (konkretuli magaliTisTvis 12-ze meti)
gamosaxulebaze seriozuli defeqtebi Cndeba(nax.4-5).
JPEG-SekumSvis algoriTmis damaxasiaTebeli
Taviseburebebi, romelic Zlieri SekumSvis dros
vlindeba, kargad Cans nax.4-5-ze:
gifsis efeqti ("moZagZage" Saravandi) mkveTr
sazRvrebTan.
blokuri struqtura (8x8 piqseli), romelic kargad
gamoikveTa cis gamosaxulebaze.
es defeqtebi am algoriTmis damaxasiaTebelia da
safuZvlad udevs TviT algoriTms. maTi Sesusteba
SesaZlebelia mxolod SekumSvis koeficientis
eqsperimetulad SerCevis xarjze.
gamos. N
sawyisi failis
zoma (baiti)
Photoshop-Si kumSvis failis
done
JPEG meTodiT
SekumSuli failis
zoma (baiti) 1 129 024 - 129 024 2 129 024 8 28 956 3 129 024 5 16 079 4 129 024 3 14 379 5 129 024 0 10 190
92
5.2. grafikuli failebis popularuli formatebi.
BMP (Windows Device Independent Bitmap) formati ВМР warmoadgens Windows-is sakuTar formats, mas
aRiqvams yvela grafikuli readaqtori, romelic
Windows-is garemoSi muSaobs. mas iyeneben rastruli
gamosaxulebis, rogorc indeqsirebuli (256 feramde)
ise RGB –feris (16.700.00 toni) damaxsovrebisas. SesaZlebelia RLE principiT SekumSvis gamoyeneba,
Tumca ar aris rekomendirebuli, radgan bevri
progrma aseT failebs ver aRiqvams.
WMF (Windows Metafile) Windows-is kidev erTi sakuTari
formatia, romelic emsaxureba veqtorTa buferiT
(Clipboard) gadacemas. is Windows-is TiTqmis yvela
programiT aRiqmeba, romelic ase Tu ise
dakavSirebulia veqtorul grafikasTan. amasTanave,
unda avRiniSnoT, rom miuxedavaT misi moCvenebiTi
simartivisa da universalurobisa, mas ukidures
SemTxvevebSi, mxolod “SiSveli” veqtorebis
gadacemisas iyeneben, radgan WMF amaxinjebs fers
da ver imaxsovrebs mTel rig parametrebs, romelic
sxvadasxva veqtorul redaqtorebSi eniWebaT
obieqtebs.
GIF (Graphics Interchange Format) es grafikuli gacvlis
formati specialurad damuSavda CompuServe firmis mier, qselSi samuSaod, rogorc rastruli
gamosaxulebis arqivad damaxsovrebis formati.
daarqivebisTvis, rogorc ukve viciT, iyenebs LZW
meTods. miuxedavad misi kompaqturobisa, rogorc
93
nebismier sxva formats, GIF –sac gaaCnia garkveuli
naklovanebebi. is muSaobs mxolod 256 ferTan,
amitom sruliad miuRebelia polografiisaTvis da
gamosaxulebis maRali xarisxiT gadasacemad. GIF–is Zveli versia ver muSaobs alfa-arxebTan,
gaumjobesebuli muSaobs, magram mxolod erT
gamWvirvale ferTan.
TIFF (Tagged Image File Format) firma Aldus-is mier damuSavebuli, aparatulad damoukidebeli formatia.
is muSaobs praqtikulad yvela programasTan,
romelic dakavSirebulia grafikasTan da dReisaTvis
erTerTi yvelaze gavrcelebuli da saimedoa. TIFF saukeTeso arCevania rastruli grafikis, veqtorul
programebSi da sagamomcemlo sistemebSi
importirebisas. is muSaobs ferTa modelebis mTel
diapazonze: monoqromuli, RGB, CMYK da Pantone–is damatebiT ferebTan. TIFF iyenebs SekumSvis LZW
meTods da praqtikulad erTaderTi formatia,
romelic oTxze met arxs imaxsovrebs, alfa-arxebs
da uamrav sxva damatebiT informacias.
PS (Adobe PostScript) PostScript – sxvadasxva tipis dokumentTa furclebze ganlagebuli teqstisa da
grafikis aRweris ena (lazeruli printerebis
marTvis ena), romelic firma Adobe–s mieraa damuSavebuli. am formatis failebi, failSive
inaxavs TviT dokuments, yvela dakavSirebul fails,
gamoyenebul Sriftebs, da aseve sxva danarCen
damatebiT informacias: ferTa dayofa, damatebiTi
platebi, naxevartoniani rastri yoveli platisTvis
94
da gamotanis mowyobilobisTvis saWiro sxva
monacemebi. Tu faili sworad aris daxuruli, maSin
mniSvneloba ara aqvs Tu ra plaTformazea
(programaSia) is gakeTebuli. unda gaviTvaliswinoT
mxolod enis versia. ena PostScript - sakmaod didi Temaa. Cven SevexebiT uSualod masTan dakavSirebul
formats.
EPS (Encapsulated PostScript) EPS - gamartivebuli
PostScript. erT failSi ver Tavsdeba erT furcelze
meti da ver imaxsovrebs printeris rig dayenebebs.
EPS-Si, iseve rogorc PostScript beWdvis failebSi,
iwereba samuSaos saboloo varianti, Tumca
zogierTi programa (Adobe Illustrator, Photoshop и Macromedia FreeHand) mas samuSaodac iyenebs. EPS iqmneba TiTqmis yvela grafikul programaSi da mas
ZiriTadad iyeneben veqtorebisa da rastrebis
sagamomcemlo sistemaSi gadasacemad. mis gamoyenebas
azri aqvs mxolod maSin, roca monacemTa gamotana
xorcieldeba PostScript – mowyobilobaze. EPS imaxsovrebs beWdvisTvis aucilebel yvela ferTa
modelebs, maT Soris Duotone, da aseve Clippind Path –veqtoruli konturi. failTan erTad SeiZleba
davimaxsovroT eskizic (Image header). es aris kopia PICT, TIFF an WMF formatSi, romelic EPS –Tan
erTad imaxsovreba da failSi Caxedvis saSualebas
iZleva, radganac misi gaxsna redaqtirebisaTvis
mxolod Photoshop da Illustrator SeuZlia. Tavdapirvelad
EPS damuSavda rogorc veqtoruli formati,
mogvianebiT gamoCnda misi saxesxvaoba - Photoshop EPS.
95
isic imaxsovrebs eskizs, da garda amisa Photoshop-is filtr EPS gaaCnia Zalian sasargeblo funqcia Encoding (kodireba) – monacemTa kodireba ASCII formatSi (РС), faili am dros izrdeba zomaSi,
magram samagieroT yvelgan ixsneba da mis
gamotanazec problemebi ar iqmneba.
JPEG, JPG (Joint Photographic Exerts Group). am formatis Taviseburebebi ukve sakmaod vrclad ganvixileT,
amitom moviyvanT mis mokle daxasiaTebas.
− iyenebs Zlieri SekumSvis algoriTms informaciis
danakargiT;
− iZleva SekumSvis donis arCevis saSualebas;
− ar iZleva animaciisa da gamWvirvaleobis
gamoyenebis saSualebas;
− iyeneben maRalxarisxiani, realisturi fotoebis
damaxsovrebisTvis;
− iZleva 16 milionamde feris gamoyenebis
saSualebas.
PDF (Portable Document Format) firma Adobe–es mier SemoTavazebuli es formati PostScript-is nairsaxeobaa. is platformisgan damoukidebelia da
imaxsovrebs ilustraciebs (veqtoruls da
rastruls) da teqstebs mravalricxovani SriftebiT
da hiperteqsturi mimarTvebiT. dokumentis
gadasatani formatis (Portable Document Format) zoma mcire unda iyos, amitom iyeneben arqivacias da
Tanac yoveli tipis obieqtisTvis Sesabamis xerxs
iyeneben. am formatTan samuSaod firma Adobe–em
96
Seqmna programuli paketi Acrobat . praqtikulad
yvela programa iZleva PDF–failis Seqmnis
saSualebas. e.i. nebismier programaSi Seqmnili
ilustrirebuli, mravalricxovani SriftebiT da
hiperteqstebiT datvirTuli dokumenti PDF–failSi eqsportirdeba da SesaZlebelia misi eleqtronuli
formiT gadacema, rogorc qselSi ise nebismier
periferiul mowyobilobaze, ise rom ar vizrunoT
ferTa daSlaze, kavSirebze, da sxva beWdur
problemebze. Sesabamisad PDF–faili ixsneba
programa Acrobat –Si da misi Tanamedrove versiebi
(Adobe Acrobat 6.0 Professional) am dokumentze uamravi operaciebis Catarebis saSualebas iZleva.
PSD (Adobe Photoshop Document) PSD popularuli
rastruli programis Photoshop–is sakuTari
formatia. is saSualebas iZleva davimaxsovroT
mraval feniani gamosaxuleba Tavisi maskebiT,
damatebiTi arxebiT, konturebiT da sxva
informaciiT – yvelaferi rac Photoshop–Si keTdeba.
PSD gafarToebas yvelaze kargad aRiqvams programa
Corel PHOTO-PAINT, gebulobs mis mravalfenianobas
da xsnis fails 100% -iani koreqtulobiT.
AI (Adobe Illustrator Document) programa Adobe Illustrator–is sakuTari formatia. erT failSi SeuZlia mxolod
erTi furclis Senaxva, aqvs patara samuSao veli –
sul 3x3 metri. Tavisi ilustrirebis saSualebebiT
ufro sustia vidre programa CorelDRAW, magram
miuxedavaT amisa, misi formati AI , gamoirCeva
97
udidesi stabilurobiT da SeTavsebadobiT PostScript –Tan. AI SeTavsebadia TiTqmis yvela veqtoruli
grafikis programasTan, amitom is yvelaze kargi
Suamavalia, veqtorTa erTi programidan meoreSi
gadacemisas.
CDR (CorelDRAW Document) programa CorelDRAW –s
sakuTari formatia. CorelDRAW veqtoruli grafikis
profesionalur programad iTvleba. CDR failebSi
veqtorisa da rastris arqivacia calcalke xdeba,
SesaZlebelia Sriftebis danergva, am failebs
gaaCniaT didi samuSao veli 45x45 metri, xasiaTdeba
mravalfurclianobiT da misi failebis
importirebac bevr programas SeuZlia.
98
6. rastruli informaciis Setana/gamotanis
mowyobilobebi.
vizualuri informaciis Setana/gamotana
Cven ganvixileT cifruli informaciis
Setana/gamotanis procesi, da es ar iyo
dakavSirebuli informaciis vizualizaciisTan.
mTavari kriteriumi iyo – xarisxi da
gamosaxulebaTa SekumSvis algoriTmebis
efeqturoba. es mniSvnelovania cifruli
informaciis gare matareblebze damaxsovrebisas da
qselis arxebiT gadacemisas.
radgan informaciis gacvla eleqtrul
mowyobilobebs Soris xdeba, amitom adamianis
mxedvelobiTi aRqmis Taviseburebebi
gaTvaliswinebulia mxolod erT sakiTxSi –
informaciis dakargvis dasaSvebi donis Sefaseba
SekumSvis zogierT algoriTmSi.
am TavSi Setana/gamotanis mowyobilobaTa im klass
vixilavT, romelic emsaxureba uSualod vizualuri
informaciis gardaqmnas eleqtronul formaSi da
piriqiT. cifruli informaciis Setanis
mowyobilobebs miekuTvneba: cifruli foto- da
kinokamerebi, skanerebi, grafikuli planSetebi da
sxva. gamotanis mowyobilobebs ki – monitorebi,
printerebi, ploterebi da sxva.
99
6.1. cifrul gamosaxulebaTa Setanis
mowyobilobebi.
Setanis mowyobiloba emsaxureba vizualuri
informaciis gardaqmnas eleqtronul (cifrul)
formaSi da mis Setanas kompiuterSi. vizualuri
informaciis wyaro SeiZleba iyos uSualod buneba,
misi vizualuri “kopioebi” (suraTi, foto) da TviT
adamiani. pirvel SemTxvevaSi Setanis mowyobilobis
saxiT iyeneben cifrul kamerebs, skanerebs,
rendgenis an ultrabgeris aparatebs da sxva. ufro
xSirad informacia qaRaldis matareblebze da
slaidebzea warmodgenili, risTvisac arsebobs
uamravi sxvadasxva tipis mowyobiloba saerTo
dasaxelebiT “skaneri”. vizualuri informaciis
Setanisas, informacia gadadis yovelgvari
Sinaarsobrivi damuSavebis gareSe, amitom
damaxinjeba SeiZleba moxdes mxolod
mowyobilobaTa Taviseburebidan gamomdinare.
meore SemTxvevaSi - adamiani TviTon qmnis
gamosaxulebas. Setanis erTerTi grafikuli
mowyobiloba, romelsac mudmivad viyenebT – mausia,
romelic xatvisTvis arc Tu ise mosaxerxebelia.
ufro profesionaluri samuSaoebisTvis iyeneben e.w.
grafikul planSetebs, romelic specialur
planSetze kalmiT xatvis saSualebas iZleva. am
SemTxvevaSi Seqmnili gamosaxulebis xarisxi,
adamianis xelzea damokidebuli, radgan jer ar
arsebobs mowyobiloba, romelic adamianis mier
100
warmodgenil gamosaxulebas uSualod kompiuterSi
gadaitans.
6.1.1. cifruli kamerebi.
bolo wlebSi cifruli kamerebis warmoeba namdvil
bums ganicdis, rac gamowveulia pirvel rigSi,
internetis swrafi ganviTarebiT, sadac Zalian
gaizarda moTxovnileba saSualo (ekranuli)
xarisxis fotoebze. da meore faqtori –
maRalxarisxiani personaluri kompiuterebi da
feradi printerebi yvelasTvis xelmisawvdomi gaxda.
ris gamoc, cifrulma kameram, personaluri
kompiuteris standartuli periferiuli
mowyobilobis statusi miiRo.
cifruli kameris muSaoba TiTqmis ar gansxvavdeba
Cveulebrivi fotokameris muSaobisgan. sinaTle,
obieqtivis gavlis Semdeg fokusirdeba sinaTlisadmi
mgrZnobiare firze (nax.1). Tumca, fotofiris
magivrad, aq gamoyenebulia specialuri matrica e.w.
matrica muxtkavSirian xelsawyoze. am matricis
elementebi mgrZnobiarea ZiriTadi ferebis (wiTeli,
mwvane da lurji) mimarT. matricis yovel elementSi,
masze dacemuli sinaTlis raodenobis
proporciulad, formirdeba eleqtruli muxti.
eqspoziciis Semdeg, matricis yoveli elementis
muxti striqonobiT ikiTxeba da analogo-cifruli
gardamsaxis saSualebiT cifrul kodSi
gardaiqmneba. es kodi, am matricis Sesabamis
101
elementze moxvedrili sinaTlis (ufro swored,
feradi komponentis) sikaSkaSis proporciulia.
nax.1.
cifruli kameris muSaobis principi.
cifruli kodis miRebis Semdeg, informacia
miewodeba sasignalo procesors, romelic kameris
donis mixedviT, sxvadasxva operaciebs asrulebs. es
operaciebi dakavSirebulia tonis da feris
koreqciaTan da miRebuli cifruli gamosaxulebis
SekumSvasTan.
procesoris mier informaciis winaswari damuSavebis
Semdeg gamosaxuleba cifruli kameris mexsierebaSi
Caiwereba. Cveulebriv, yvela Tanamedrove cifrul
102
kameras aqvs patara Txevadkristaluri displei,
romelic kameris ukana mxares aris ganTavsebuli da
Zalian mosaxerxebelia fotos xarisxisa da
kompoziciis regulirebisaTvis.
cifruli informaciis Semdgomi damuSavebisaTvis,
cifruli kamerebis umravlesobas aqvs
Setana/gamotanis porti - informaciis kompiuterze
gadasacemad da uSualod printerze dasabeWdad.
ganvixiloT cifruli kameris zogierTi
Tavisebureba momxmareblis TvalsazrisiT.
mTvari kiTxva – miRebuli gamosaxulebis xarisxi.
arsebobs profesionaluri, studiuri kamerebi,
romelic iZleva umaRlesi xarisxis gamosaxulebebs,
magram maTi fasi ramodenime aTeul aTas dolars da
metsac aRwevs. arsebobs aseve masiur momxmarebelze
gaTvlili cifruli kamereebi, romelTa fasic
misaRebia da rac mTavaria maTi SesaZleblobebi
yoveldRiurad umjobesdeba. erTerTi ZiriTadi
parametria - matricis zoma – Tanamedrove bituri
kamerebi ukve “megapiqseluri matriciT”
xasiaTdebian, romelTa zomaa 1280x960, 1600x1200 da metic. aseTi kamerebi, A4 formatis suraTis maRal
poligrafiuli xarisxiT davbeWdvis saSualebas
iZleva.
zogierTi kameris procesori, specialuri matricis
gadawyvetaze ufro maRal gadawyvetas gvaZlevs,
damatebiTi xazebisa da konturebis generaciisa da
interpolaciis xarjze. miuxedavaT amisa,
103
gadawyvetis TvalsazrisiT cifruli kamerebi mainc
CamorCebian firian kamerebs, da roca Zalian maRali
xarisxia saWiro, maT gamoyenebas ar gvirCeven, magram
es mxolod dRes. cifruli kamerebis dadebiTi
mxarea – Crdilebis kargi damuSaveba, uaryofiTi –
mcire dinamiuri diapazoni speqtris wiTel ubanze.
cifruli gamosaxulebis xarisxze aparatuli
SekumSvac moqmedebs, romelic maTi damaxsovrebisas
xorcieldeba. Tanamedrove kamerebSi SesaZlebelia
SekumSvis donis SekveTa, da Sesabamisad –
gamosaxulebis xarisxic regulirebadia. yvelaze
xSirad iyeneben SekumSvis JPEG algoriTms.
cxadia, gamosaxulebis xarisxze moqmedebs
gamoyenebuli optikac. faqtiurad yvela cifruli
kamera muSaobs avtofokusirebadi linzebiT,
romelTa fokusirebis manZili 8 mm-ia, rac firebiani
obieqtivis 35 mm-s Seesabameba, radgan matricis zoma
gacilebiT mcirea, 35 mm-iani firis kadris zomasTan
SedarebiT. Tanamedrove kamerebSi Cveulebriv moZrav
linzebs (zoom) iyeneben, romelic obieqtivis
fokusirebis zomis cvlis saSualebas iZleva.
Zalian mniSvnelovani sakiTxia – matricebis
mgrZnobeloba, romelic Seesabameba ISO
mgrZnobelobas 100dan 200 erTeulamde. zogierTi
kameris matricebi muSaoben 400 erTeuliani
mgrZnobelobiT, magram xarisxis mkveTri
gauaresebiT. kamerebis umravlesobisTvis
eqspoziciis dro icvleba 1/4-dan 1/500 wamamde.
104
cifruli gamosaxulebis kameraSi
damaxsovrebisaTvis iyeneben ori tipis mexsierebas –
cvlad Flash–kartebs da miniaturul myar diskebs
(vinCesterebs).
Tanamedrove Flash–kartebis moculoba 4dan 64mde
megabaitia. 4mb_Si inaxeba 50–mde dabali xarisxis
(640x480) an 20-mde saSualo xarisxis (1024x768) fotosuraTi. Flash–kartebs ar Wirdeba kveba informaciis SenaxvisTvis, amitom Zalian
mosaxerxebelia foto-arqivebis Seqmna.
miniaturul vinCesterebs iyeneben rogorc
profesionalur ise masiuri moxmarebis kamerebSi.
misi tevadoba gacilebiT didia Flash–kartasTan
SedarebiT, rac saSualebas iZleva davimaxsovroT
aTobiT aTasi suraTi.
amasTanave unda aRiniSnos, rom kompiuteruli
teqnika Zalian swrafad ganviTarebadi sferoa,
amitom misi parametrebis ricxobrivi daxasiaTeba
praqtikulad azrs moklebulia, radgan xval is
mniSvnelovnad Seicvleba.
6.1.2. skanerebi.
Tanamedrove skanerebs yvelaze xSirad qaRaldis
matareblebze arsebuli informaciisa da fotoebis
Sesatanad iyeneben. bolo wlebSi farTo gamoyeneba
aqvs slaid-skanerebsac, romelic saSualebas iZleva
pirdapir slaidebidan an negativebidan SevitanoT
gamosaxuleba. es gacilebiT mosaxerxebelia, radgan
Tavidan vicilebT beWdvisa da Semdgomi skanirebis
105
process. arsebobs iseTi tipis skanerebic, romelTa
saSualebiTac ara marto brtyeli qaRaldis, aramed
garkveuli sagnebis (magaliTad, kalmistari,
instrumentebi, qsovilebi, Zvirfasi qvebi da sxva)
skanirebac SeiZleba (nax.2).
nax.2.
planSeturi skaneri mcire zomis sagnebis skanirebisTvis.
ZiriTadad arsebobs: xelis, planSeturi, barabniani
da slaid-skanerebi. arsebobs saproeqcio skanerebic,
magram dRes mas ukve iSviaTad iyeneben. iseve
rogorc xelis skanerebs.
grafikuli informaciis SetanisTvis, yvelaze
popularulia planSeturi skaneri. barabnian skaners,
romelic gankuTvnilia maRali xarisxiT da
gadawyvetiT skanirebisaTvis, misi fasisa da
moxmarebis sirTulis gamo, ZiriTadad sagamomcemlo
sistemaSi iyeneben.
ganvixiloT mokled, planSeturi skaneris muSaobis
principi. nax.3-ze sqematurad aris gamosaxuli TviT
mowyobiloba, xolo nax.4-ze – misi muSaobis
principi.
106
nax.3.
planSeturi skaneris mowyobiloba
nax.4.
planSeturi skaneris muSaobis principi
107
rogorc nax.4-dan Cans, dasaskanirebeli orginalidan
airekleba, sinaTlis wyarodan gamosuli sinaTle,
areklili sinaTle sarkeebis sistemis gavliT
cilindrul linzaze xvdeba, romelic sinaTlisadmi
mgrZnobiare elementebis saxazavze qmnis orginalis
viwro striqonis gamosaxulebas. amis Semdeg TiTqmis
iseTive procesi mimdinareobs, rogorc cifruli
kameris dros. signali, analogur-cifruli
gardamsaxis saSualebiT gadadis cifrul formaSi,
muSavdeba da gadaecema kompiuters. ase xdeba
orginalis erTi striqonis erTianad amokiTxva da
kompiuterSi gadacema.
urika, romelzec sinaTlis wyaro da pirveli sarkea
damagrebuli, preciziulad gadaadgildeba
orginalis gaswvriv. yovel bijze kompiuterSi
gadaecema momdevno striqoni. bolos da bolos
mTeli gamosaxuleba ase striqonobiT gadaecema
kompiuters.
planSeturi skanerebis bevri modeli arsebobs,
romelic erTmaneTisgan teqnikuri detalebiT
gansxvavdeba, rac ZiriTadad gansazRvravs mis fass.
saSualo xarisxis skanerebi uzrunvelyofen 300-dan
600-mde gadawyvetas 24 bitiani feris siRrmiT, rac
Cveulebrivi muSaobisTvis (saSualo xarisxis
fotosuraTebis damuSaveba, grafikuli informaciis
monzadeba internetisTvis da a.S.) savsebiT
sakmarisia.
skaneris programuli uzrunvelyofa, saSualebas
iZleva winaswar SevxedoT dasaskanirebel
108
gamosaxulebas, movniSnoT da davaskaniroT mxolod
gamosaxulebis fragmenti, gavzardoT simkveTre da
SevqmnaT gamosaxulebis arqivebi. ufro rTuli
modelebi, tonuri da feradi balansis
daregulirebasac axerxeben pirdapir skanirebis
dros.
6.2. rastruli grafikuli informaciis gamotanis
mowyobilobebi.
grafikuli informaciis vizualuri formiT
gamotanis mowyobilobebi konkretulad
adamianisTvisaa gankuTvnili. grafikuli
informaciis kompiuteruli damuSavebis procesi
maSin dasruldeba, roca is adamianis TvalisTvis
misaRebia. swored amas emsaxureba es mowyobilobebi.
iseve rogorc yvela sxva kompiuteruli
mowyobiloba, gamotanis mowyobilobebic ganicdian
mkveTr progress. am mowyobilobebs miekuTvneba
sxvadasxva xarisxisa da teqnologiis monitorebi da
printerTa uamravi modeli.
6.2.1. monitorebi.
albaT Zneli warmosadgenia Tanamedrove kompiuteri
grafikuli monitoris gareSe, Tumca oci wlis win
es Cveulebrivi movlena iyo. grafikuli monitoris
saSualebiT yvelafris vizualizaciaa SesaZlebeli,
rac kompiuteris SigniT xdeba.
arsebobs oTxi ZiriTadi principi, razec
monitorebis muSaobaa dafuZnebuli:
− eleqtron-sxivuri milaki
109
− Txevadkristaluri displei
− displei avtoeleqtruli emisiiT
− plazmuri displei
ganvixiloT pirveli tipis monitorebi, romelic
yvelaze gavrcelebulia da sakmaod farTod
iyeneben.
rogor muSaobs eleqtron-sxivuri milaki albaT
yvelasTvis cnobilia (nax.5).
nax.5.
eleqtron-sxivuri milakis muSaobis principi.
eleqtruli sxivi (ferad kineskopSi – sami sxivia)
formirdeba eleqtronuli gamonafrqvevebiT.
gadamxreli sistemis saSualebiT es sxivi SeiZleba
daskanirdes striqonobiT kineskopis ekranis
gaswvriv. ekrani dafarulia luminoforiT, romelic
naTdeba eleqtronuli konis zemoqmedebiT, Tanac
naTebis sikaSkaSe, konis intensivobis proporciulia.
ekranze skanirebis procesSi, konis intensivobis
cvlilebiT, SeiZleba gamovsaxoT nebismieri suraTi.
rasakvirvelia es Zalian gamartivebuli sqemaa,
110
magram Cven gvainteresebda mxolod muSaobis
ZiriTadi principi.
ferad monitorebSi iyeneben sam eleqtronul konas
(TiTo-TiTos wiTel, mwvane da lurj ferTa
komponentebze) da sami tipis luminofors, romelic
naTdeba wiTlad, mwvaned da lurjad, Sesabamisi
eleqtronuli konis zemoqmedebiT. Tu CarTuli
monitoris ekrans lupiT SevxedavT, davinaxavT sami
ZiriTadi feris luminoforis laqebs (nax.6).
mezobel laqebs Soris manZilebi, Tvalis sivrcul
gadawyvetaze naklebia, amitom xdeba wiTeli, mwvane
da lurji laqebis TanamTxveva. rezultaturi
(majamebeli) feri damokidebulia am laqebis naTebis
intensivobaTa Tanafardobaze.
nax.6.
feradi monitoris ekranis sruqtura
(TeTri feris ubani)
Tanamedrove monitorebi feradi kineskopebiT,
xasiaTdebian gamosaxulebis saukeTeso xarisxiT,
kaSkaSa da gajerebuli ferebiT da maRali
simkveTriT. aseT monitorebs mxolod ori nakli
aqvs – didi sigrZe da Sesabamisad masac. saqme
imaSia, rom monitors rac ufro ganieri ekrani aqvs
miT metia misi sigrZe. yovel erT diuim siganeze
emateba erTi diuimi sigrZe.
farTo gamoyeneba aqvs 14,15 da 17 diuimian
monitorebs. 21 diuimiani monitorebi ZiriTadad
111
profesionaluri TvalsazrisiT gamoiyeneba –
mxatvruli dizainsa da arqiteqturaSi.
6.2.2. printerebi.
Tanamedrove printerebi xasiaTdebian beWdvis maRali
xarisxiT, swrafqmedebiT da SedarebiT dabali
fasebiT. arsebobs beWdvis sakmaod bevri principi,
magram Cven ganvixilavT mxolod ori tipis
printerebs – lazeruls da Wavlurs. maTi swori
gamoyenebisaTvis aucilebelia zogadad mainc
vicodeT Tu rogor muSaoben es printerebi.
lazeruli printeri. misi muSaobis principi Zalian
gavs qseroqsis muSaobis princips. printeris
ZiriTadi nawilia – metalis doli fotomgrZnobiare
naxevargamtaruli safariT (nax.7).
nax.7.
lazeruli printeris sqema.
112
Tavdapirvelad dolis zedapiri Tanabrad imuxteba.
sibneleSi es muxti ise inaxeba, rogorc
kondesatorSi. doli nela brunavs. am dros
lazeris sxivi gairbens dolis zedapirs. gaSla
xorcieldeba mbrunavi mravalwaxnagiani sarkis
xarjze. lazeris sxivi periodulad wydeba
dasabeWdi naxatis mixedviT. wertilebi dolis
zedapirze, romelzec sinaTle ecema, kargavs
eleqtrul muxts, radgan naxevargamtaruli safari
sinaTlis zemoqmedebisas iwyebs denis gatarebas.
amgvarad dolis zedapirze Cndeba dasabeWdi suraTi,
romelic eleqtruli muxtebis arsebobas an ar
arsebobas asaxavs.
amis Semdeg toneris (mRebavis) fxvnilis Semcveli
specialuri mowyobiloba, dols dafaravs fxvniliT.
toneris nawilakebs iseTive eleqtruli muxti aqvs
rogorc dolis sawyis zedapirs. e.i. dols ewebeba
mxolod im wertilebSi, romlebic sinaTlis
zemoqmedebis qveS iyo, radgan dolis is nawilebi,
romlebsac SenarCunebuli aqvs muxti ganizidavs
toners (erTsaxeliani muxtebi ganizidebian). exla
ukve dolis zedapirze realuri, xilvadi suraTia,
romelic toneris nawilakebisgan Seiqmna.
amis Semdeg qaRaldis furceli mWidrod ekvris
dols, toneri cxeldeba da gadadis qaRaldze.
axali furclis dabeWdvamde, doli toneris
narCenebisgan iwmindeba specialuri daniT, da is
kvlav mzad aris Semdgomi muSaobisTvis.
113
cxadia, Cven ganvixileT mxolod sqema. realurad
yvelaferi gacilebiT rTulia. arsebobs lazeruli
beWdvis uamravi variacia, rac mis maxasiaTeblebs da
fass gansazRvravs.
lazerul printerebs bevri dadebiTi Tviseba aqvT:
beWdvis kargi xarisxi, maRali gadawyveta da siCqare.
da mxolod erTi nakli aqvT – SedarebiT maRali
fasi, gansakuTrebiT es ferad printerebs exeba,
amitom feradi beWdvisas ufro xSirad Wavlur
printerebs iyeneben.
Wavluri printerebis muSaobis principi sruliad
gansxvavebulia lazerulisgan. aq gamosaxuleba
formirdeba melnis wveTebisgan, romelic ifrqveva
sabeWdi Tavis uwvrilesi saqSenebidan. Tavi
gadaadgildeba da Seavsebs gamosaxulebis erT
striqons. Tavis ukan dabrunebis Semdeg qaRaldi
daiZvreba erTi striqoniT, da es procesi
gameordeba manam, sanam ar Seivseba mTeli
gamosaxuleba. Cveulebriv TavSi bevri saqSenebia,
magaliTad Epson–is firmis bolo modelebSi maTi
ricxvi 128-s udris.
Tavebs ansxvaveben melnis wveTebis formirebis wesis
mixedviT. arsebobs ori meTodi – Termuli (nax.8) da
piezoeleqtruli (nax.9).
114
nax.8.
wveTis Camoyalibebis Termuli
meTodi.
Termuli wesis dros iyeneben afskuri rezistoris
swrafi gaxurebis efeqts. afskuri rezistori an
uSualod saqSenTan Tavsdeba, an saqSenis Sesasvlel
arxTan. denis impulsis gatarebisas Txelafskiani
rezistori Zalian swrafad cxeldeba (500
gradusamde) da acxelebs mis garemomcvel melans. am
dros iqmneba orTqlis buStula, romelic
farTovdeba da saqSenidan gamodevnis melnis wveTs.
denis gamorTvis Semdeg, rezistori ucbadve civdeba,
orTqlis buStula ikumSeba da iwovs melnis axal
porcias. es procesi sqematurad gamosaxulia nax.8-ze
meore meTodi – piezoeleqtruli. arsebobs
specialuri masala – piezoeleqtriki, romelic
Zabvis zemoqmedebiT icvlis zomas da Tanac Zalian
115
swrafad. piezoelementi ise konstruirdeba rom
Zabvis miwodebisas is iRuneba. aseTi piezoelementi
Tavsdeba kameris kedelSi safrqvevTan (nax.9). Zabvis
miwodebisas kameris SigniT Seiqmneba SekumSuli are,
romelic safrqvevidan melnis gamodevnis pirobas
Seqmnis.
nax.9.
wveTis Camoyalibebis piezoeleqtruli
meTodi.
Tanamedrove Wavluri
printerebi gamoirCevian beWdvis
kargi xarisxiT. Tumca maT ori mniSvnelovani nakli
aqvT – beWdavs dabali siCqariT da beWdvis kargi
xarisxis uzrunvelsayofad iTxovs specialur
qaRalds.
116
literatura
1. Петров М.Н., Полочков В.П., Компьютерная графика. 2-ое издание. Питер, 2006.
2. Гонсалес Р., Вудс Р., Цифровая обработка изображений. Техносфера, 2006, 1072с.
3. Роджерс Д., Адамс Дж., Математические основы машинной графики. М.: Мир, 2001. — 604 с. ISBN 5-03-002143-4
4. Дик Мак-Клелланд, Photoshop для Windows. Диалектика, 2000, 830с.
Recommended