ปลูกให้เป็นป่ากับหลินและทราย (Grow a forest...

ภาพโดย เคท ดาวนสรางจากการทํางานจริงของหนวยวิจัยการฟนฟูปาภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตรมหาวิทยาลัยเชียงใหม

ปลูกใหเปนปากับหลินและทราย

เก่ียวกับผูเขียนเกี่ยวกับผูเขียน เคท ดาวน เปนนักเขียนอิสระท่ีอาศยัและทํางานอยูในกรุงลอนดอน เธอเปนผูที่วาดการตูนฉบับนี้ใหกับทางหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมในขณะท่ีเธอเขารวมโครงการ Art Relief International ในชวงตนป พ.ศ. 2556 เธอไดอานบันทึกประชมุ ระดมความคิดรวมกันระหวางหนวยงานท้ังสองคือหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมและ Art Relief International และในการระดมความคิดครั้งนั้นไดมีการเสนอเรื่องการทําการตูนที่สงเสริมการฟนฟูปาสาํหรับเด็กซึง่เคท ก็ตดัสนิใจทีจ่ะทําการตนูฉบบันี้ขึน้ เพราะการฟนฟูปาเปนสิง่ท่ีเธอรักและการตนูฉบบันีก็้เปนสิ่งท่ีเธอสามารถทําไดเพ่ือชวยเหลืองานของหนวยวิจัยการฟนฟูปา ในการทํางานรวมกับเด็กไดเปนอยางดี

เน้ือหาสวนใหญของการตนูฉบบันีอ้างองิจากหนังสอื“ปลูกใหเปนปา” ของหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชยีงใหม และไดรบัขอมลูเพ่ิมเตมิจากเจาหนาท่ีของหนวยวิจัยทุกทานท่ีไดชวยเหลือในดานขอมูลและสถานท่ีฟนฟูที่นาํมาใชเปนแหลงอางอิงในหนังสอืเลมนี้

peppermint.illustration@gmail.com

1

ปูจะเจอเราท่ีไหน?

ไปอีกหนอย ทางน้ีแหละ

รีบหนอยดีไหม เร่ิมรอนแลว

หรอ ความผิดใครหละ?

ก็ฉันหิวอะ

แตเธอกินเปนชั่วโมงเลยนะ

หรือเธอมีอะไรใหกิน

ดูนั่น! ปูอยูนั่นหลิน! ทราย! ปู!!

2

ก็ทรายมัวแตกินอยูคะ

ปูคิดวาพวกเธอจะมาถึงเร็วกวานี้นะ ปูกําลังจะพาพวกเราไปดูปาใชไหมครับ?

ใช! เดินไกลหนอยนะหลินอยากใหมันใกลกวานี้

เดินแตในรมไดไหมครับ

สมัยท่ีปูเปนเด็ก ยงัมตีนไมเยอะกวานีอ้กี

มากกวาครึ่งเหรอครับ

ประเทศไทยถูกปกคลุมดวยผนืปาแบบน้ีมพีชืและสัตวท่ีหลากหลายแตกตางกันแตตอนนีม้นัหายไปกวาครึง่หนึง่แลว

3

ปาจํานวน 2 ใน 3 ของประเทศไทยหายไปต้ังแตป 1961

ปาสวนใหญถูกทําลายเม่ือไมนานมานีเ้อง

มันก็ไมเลวนะ ป 1961

มันนานมาแลวปูแกกวานั้นอีก

สมัยกอนเวลาถาจะตัดไมแตละครั้งเขาตัดเพียงเล็กนอยตามความจําเปน

เชน เอาไปทําฟารม หรือทําเคร่ืองมือเครื่องใช

มันจะตองใชเวลานานมากเลยนะกวาจะตัดตนไมดวยขวานนั่น

แตดวยการเจริญเติบโตของประชากรเทคโนโลยีสมัยใหมก็ทําใหเราสามารถตัดตนไมไดทีละมากๆ

ใชเวลาแคแปบเดียว

การตัดตนไม ทําลายปา กลายเปนปญหาระดับชาติ

4

แตถาพวกเราจําเปนตองเอามาทําฟารมมันก็ไมไดเลวรายใชไหมครับ?

แนนอน! ไมเลย ทําไมละครับ

แตเราก็ควรจะพยายาม รักษาปาเอาไวดวย

เชน เพ่ือนักลาท่ีกําจัดศัตรูพืช ท่ีทําลายผลผลิตของเรา

เพ่ืออาหารท่ีหลากหลาย เชน เห็ด หนอไม และนํา้ผึง้

ผมชอบนํ้าผึ้งครับ

วาว !!

นอกจากน้ีก็ยังมีสัตวอีกมากท่ีตองการอาศัยอยูในปาใหญ

ปาเองก็ตองการสัตวและนกท่ีจะชวยหวานเมล็ดพืชเพ่ือตนไมจะไดเติบใหญ

เม่ือสมัยปูยังเด็ก เราเคยมีชางดวย

5

ตนไมมีหนาท่ีสําคัญอื่นๆ คือ รากไมจะชวยพยุงดินและนํ้า เม่ือเวลาฝนตกซ่ึงชวยปองกันการถลมและนํ้าทวม

ผมรูแลวครับ ตนไมก็จะกักเก็บน้ําไวใชในเดือนท่ีฝนไมตก

ดังนั้นถาปราศจากตนไม...

เราก็จะประสบภัยแลง ในชวงหนาแลง

และเกิดนํ้าทวมเวลาท่ีฝนตก เฮอ !!

6

ไมมีใครคิดถึงปญหาเหลานี้ จนกระทั่งสายไป มันนากลัวมาก

แลวเราสามารถทําอะไรไดบางคะ?

แลวพวกเราคิดวาจะทําอะไรไดบางหละ?

เราควรหยุดตัดตนไม เพ่ือปาจะไดกลับมาเติบใหญอีกครั้งคะ

แตถาปราศจากสัตวและนก

ใช..เมล็ดพันธุก็จะไมถูกหวานนะสิ

แตเราสามารถปลูกตนไมทดแทนได

แตจําเอาไว...

ปาไมถูกสรางข้ึนมาจากพรรณไมหลายสายพันธุท่ี

เจริญเติบโตและทํางานรวมกันท่ีเรียกวา...

"ความหลากหลายทางชีวภาพ"

แตเราจะสามารถทําส่ิงทดแทนท่ีมากมายแบบน้ันไดยังไง

หมดหวังแลว

ไมหมดหวังหรอก เราแคตองรูวาเราควรเริ่มจากตรงไหนเทาน้ันเอง

7

ดูสิ! นี่ก็เปนอีกดานหนึ่งของปาท่ีโดนตัดไปแลว

ตอไมพวกนั้นก็ตายไปดวย

นาเศราจัง

มันไมไดตายท้ังหมดหรอก ดูนี่สิ!

มันยังมีชีวิตอยูใช! มันกําลังแตกใบออกมาอีกครั้ง

เธอเห็นไหม ปาตองการท่ีจะเติบโตเสมอ

ดูนี่สิ! ตนออนงอกออกมาแลว

วาว! ดีจังเลย

ผมจะชวยกําจัดวัชพืชครับเม่ือเราชวยใหปาไม กลับมาเติบโตอีกครัง้ พวกเราเรียกวา "การฟนฟดูวยการชวยธรรมชาต ิANR"

8

เราจะตองหาท่ีท่ีเหมาะสมท่ีสุด

เราควรทาํแบบน้ันท่ีไหนก็ตาม

ท่ีเราสามารถทําได

ดานนีใ้กลกับปา ดังนัน้นกและสตัวจะชวยหวานเมล็ดพืชใหกับเราได

หรือสรางท่ีเกาะใหนก

และกลองคางคาว

แลวหนสูามารถปลูกตนไม ดวยตวัเองไดหรอืเปลาคะ

แนนอน! ไดสิ แลวปูจะสอนวาทํายงัไง

เราสามารถใชทอนไมเพ่ือทําหลุมเพ่ือแสดงวาไดกําจัดวัชพืชตรงนีแ้ลว

เม่ือเมล็ดพืชถูดหยอดไปเราก็กลบหลุมดวยดนิ

เรามาถูกทางแลว

9

แลวมีอะไรอีกไหมคะ? ท่ีเราทําได

การปลูกปาไงละเปนส่ิงท่ีสําคญัมากในการฟนฟปูาเลยนะ

แลวนั่นพวกเขากําลังทําอะไรกันอยูคะ?

พวกเขากําลังเก็บรวบรวมเมล็ดจากตนไม

เธอเห็นหรอืเปลา?เราไมสามารถฟนฟไูดทุกอยางแตถาเราเร่ิมตน จากตนไมนัน่

คอื การเร่ิมตนท่ีดีท่ีสุด

แลวตนไมเหลานัน้แหละจะมาสรางกลไกการทํางานเพ่ือการฟนฟปูาไม ดังนัน้เราเรียกพวก

นัน้วา "พรรณไมโครงสราง"

10

แลวพรรณไมโครงสรางเปนยังไงคะ?

เร่ิมตนเลยนะ พรรณไมโครงสรางจะตองขึน้และเติบโตไดในพืน้ท่ีเส่ือมโทรม

จะตองโตใหเร็ว มกีารแพกระจายของใบออนอยางหนาแนน เปนรมเงาของวัชพชื ตองมดีอกและผลในระยะเวลาทีไ่มนาน

เพ่ือจะไดดึงดดู สัตวและนกมากระจายเมล็ดพืช

11

ถาตนไมถึงเวลาท่ีจะเก็บเก่ียวไดเราจะเก็บเมล็ดมันมา

อะ... เมล็ดท่ีเก็บมาได

ขอบคุณคะ

มันเหมือนผลไมเลย ไมใชละ!! เมล็ดจะอยูขางในผลนะ

ดูสิ! ผลมีต้ังหลายชนิดแนะ หลายแบบเลย

เราจะปลูกตนไมใชไหมครบั?

ใช! แตเรายงัไมเอามันลงดนิเมล็ดเหลานัน้จะตองเอาไปเพาะกอน

จะพาพวกเราไปไหนคะ?

ท่ีท่ีเราจะสามารถดูแลตนไมได

12

เรือนเพาะชํา

ท่ีนีเ่ราจะเอาเมล็ดมาเพาะท่ีนีก่อนแลวก็ดูแลจนกวาจะเติบโตเปนตนกลา

หลิน ทราย คนนี่ชื่อ พี่มะลิ

พวกเธออยากจะเขาไปในเรือนเพาะชาํไหม?

ไปคะ

ผมขอกินขาวกอน ไดไหมครบั?

13

เราเพาะเมล็ดเหลานี้ในถาด ตนไมในถาดน้ี มนัเริม่โตแลวนะ

พอตนกลาเหลานีเ้ร่ิมโตพอ ก็จะเอาไปใสถุงดาํ พวกเธออยากลองไหม

เราใชดินชนิดไหนในการปลูกครับ?

อะ.. นี่จะ

เราใชดินในปาผสมกับเปลือกถ่ัวและแกลบ

ผมชอบถ่ัว

ทราย..เธออยาไปกินดินนะ

ผมชอบท้ังแกลบและขุยมะพราว

เราสามารถใชแกลบหรอืขุยมะพราวก็ได

14

ใสดินท่ีผสมเขาไปในถุง

หลังจากน้ันเราก็กระแทกถุงลงพืน้ อยาทํามันแรงนะ

อยาทําแบบน้ัน

หลังจากน้ันกเ็ติมเขาไปอีกรอบ ทํารไูวใสตนไม

ถูกตองจะ

ตองทําใหแนใจนะวามีพืน้ท่ีพอสําหรับรากตนไม

ระวงันะมนัชดิเกินไป

อุบส

เอาตนกลาออกมาโดยใชชอนตกัออก

เบาๆ

เอามันปลูกอีกครั้ง

ตองระมัดระวังชวงเวลานี้

ดีมากเลยไมแนนหรอืหลวมเกินไป ตนกลาถูกวางไวดี

เย่ียมมาก!

ขอทําอีกไดไหมคะ

15

ไปปลูกตนไมมา เปนไงบาง?

พวกเราทําได ดีมากเลยครับ

ตอนนี้เราก็ตองรดนํ้าและใหปุยตนกลาเหลาน้ี

อี๋!!พวกเราตองปกปองตนกลาเหลานี้ จากโรคและแมลงท่ีจะมารบกวน

และพวกเราก็ตองคอยกาํจัดวัชพืชท่ีมนัจะทาํใหตนไมดีๆของเราตาย

และแนนอนเราก็ตองระมัดระวังสัตวตางๆดวยอีกไมนานเราก็จะไดตนกลาไวสําหรับปลูก

16

แลวเม่ือไหรเราถึงจะเอาตนไมเหลานัน้มาปลกูไดคะ?

ชาวบานตองทํางานรวมกับภาครัฐในพืน้ท่ีของกรมปาไม

ท้ังปเลย เหรอคะ?

ผมขอกินขนมระหวางรอไดไหมครับ?

การขออนุญาตใิชพืน้ท่ี เราตองวางแผนลวงหนาอยางนอย 1 ป

จรงิๆแลวมนัเปนโครงการทีใ่หญและสําคญั เพราะพืน้ท่ีปาสําคญัมาก

เราตองวางแผนทุกอยางกอน

ไปคะ/ครับ

เราไปดูพืน้ท่ีท่ีเรากําลังจะเอาไวปลกูปากันไหม?

17

ตรงนี้เปนพื้นท่ีท่ีดีมาก พวกเขากําลังเก็บขอมูลบันทึกตําแหนงดวย GPS

พืน้ท่ีท่ีเหมาะสมกับการปลูกปาเปนอยางไรคบั?

จรงิๆแลวมนัควรจะใกลกับปาธรรมชาติเวลาท่ีตนไมโต มนัจะไดอยูดวยกนั

มนัจะทาํใหปาดูกวางใหญ

ดังนั้นเราจึงมองหาพ้ืนท่ีท่ีมีนํ้าดวย

เราคยุกนัแลวเก่ียวกบัความสัมพนัธระหวางตนไมและนํา้

ปูพูดเสมอวาตนไมชวยปองกันการกัดเซาะได

ใชแลว! เพราะฉะนัน้เราตองไปหาพ้ืนท่ีท่ีเส่ียงจะมกีารกัดเซาะของดิน

18

ผมสนใจท่ีจะปลูกปาแลวครับ

เราจะเร่ิมปลูกไดเม่ือไหรคะ?

เราเกือบพรอมแลว

เราตองเตรียมตัวใหพรอม

แตตองกําจัดวัชพืชกอน จากน้ันก็ทําเคร่ืองหมายปกไวท่ีตนไม

จากน้ันกห็าอาสาสมัคร ตองแนใจวาพวกเขา มอีปุกรณปลกูและรถขนยายตนกลา

และนําตนกลาออกมาจากเรือนเพาะชํา

ตองขับรถดวยความระมัดระวัง

19

เธอ 2 คน พรอมท่ีจะไปปลูกตนไมแลวใชไหม?

ใชครบั! ผมขอเก็บหมวกใบน้ีไวไดไหมครบั

พวกเราตองไปกับทีมท่ีตองไปปลูกทางดานนูน

พวกเขาวัดพ้ืนท่ีท่ีเราจะขุดดินเรียบรอยแลว

ดูนั่นสิ! นั่นไงพี่มะลิ

สวัสดี!

ตัดถุงแลวเราก็วาง ตนไมลงไปในหลุม

แนใจ เขาไมเปนไรหรอก

ปูแนใจแลวเหรอคะ?ท่ีจะปลอยใหทรายถือมดีไวในมอื

20

ตอนนี้เราใสปุย เปนอาหารใหแกตนไม

เราสามารถเอามากินไดไหมครับ?

กระดาษแข็งวงกลมมีไวทําอะไรคะ?

เคาเรียกวา Mulch Mat ไวคลมุปองกันวชัพืชท่ีอยูรอบๆตนกลาไมใหวชัพืชเจริญเติบโต

3,000ตนตอเฮกแตร

เราปลูกตนกลาท้ังหมดเทาไหรคะ?

ฟงดูแลวมันเยอะมาก

มันแค 500 ตนตอไรเอง

เราปลูกกลาไมแลวตนไมก็จะบังไมใหวัชพืชข้ึน

พอตนไมโตมันก็จะกลายเปนปา

21

ของผมปลูกไดอยางยอดเย่ียมมาก

พวกเขากําลังทําอะไรกันคะ

ตรวจดูความเรียบรอยของตนไมจะ พวกเราจะตองทําอะไรบางคะ?

พวกเราจะตองดูแลตนไม จนกวามันจะโต

พวกเราจะตองใสปุยเรือ่ยๆ ในชวงฤดูฝน 2 ปแรก

และจะตองคอยมากาํจัดวัชพืชในชวงฤดูฝนของ 3 ปแรก

ระหวางนัน้พวกเราจะตองคอยมาวดัตนไมวาโตเทาไหร และจะตองจดบันทึกดวย

พวกเราจะตองจับตาดูนกและสัตวท้ังหลายดวยนะ

22

ปูๆ รอกอน นั่นอะไรครับ?

เกิดอะไรขึ้น?

โอ.. ไม

ดูนั่นสิ ไฟไหม

ไมตองกังวลหรอก มันไกลจากท่ีนี่

นั่นแหละคือปญหา

แตมันก็จะลามเขามาเร่ือยๆนะ

แลวตนไมท่ีเราปลูกหละ?

แตเรามีข้ันตอนในการปองกันรกัษาปาของเรา โดยเริม่จากพวกเรามีทีมเฝาระวงั

ถามีอะไรเกิดข้ึนจะมาแจงใหพวกเราทราบ

ถาไฟมาชาเปนวงแคบ เราก็สามารถดับโดยใชอปุกรณดับไฟแบบงายๆ

ถาไฟไหมเปนวงกวาง เราสามารถโทรแจงไปท่ีหนวยดบัเพลิงใหชวยเราได

โอววว

23

แนวปองกันไฟ?

พวกเราสามารถท่ีจะปองกันท่ีดินตรงนี้ไดดวยแนวปองกันไฟ

คืออะไรคะ?

เด๋ียวปูจะพาไปดู

พวกเราตัดวชัพชืเปนแนวยาวๆ 2 แนวและเผาตรงกลางการทําอยางนีก็้เหมือนทําแนวกันไฟกอนท่ีไฟปามันจะลามมาถึง

และจะปองกันท่ีดินตรงนี้จากไฟท่ีลามมาได ไมตองกังวลมากนักหรอก

โลงอกไปที

24

เราแสดงความเคารพตอส่ิงศักด์ิสิทธ์ิ และขอบคุณเจาปาเจาเขาหลังจากฤดูท่ีไมมกีารเผาปาหรือไฟปา

ในท่ีสุดเราก็ไดกินอาหารนะคะ

พวกเราทุกคนทํางานดวยกันจึงมารวมฉลองดวยกัน

เม่ือไหรตนไมจะกลายเปนปา เร็วๆนี้ใชไหม?

มันใชเวลานาน ตนไมตองใชเวลาหลายสิบป กวาจะโต

ใช แตมนัจะโตเรว็ไดก็ตองดแูลอยางพิเศษฉนัคดิวาเราจะเห็นผลลพัธในเร็วๆนีแ้นนอน

25

สัตวท้ังหลายไมวาจะเปนนกหรอืสัตวอืน่ๆรวมถงึพรรณไมตางๆ

จะกลับคนืสูปา

ปาจะเปนจดุเร่ิมตนของกระบวนการฟนฟปูา

ฉันจะรอ ถึงแมนาน

ฉันก็จะรอ

26

สวนผมอยากตั้งชมรมดูนกครับ

พวกเธอจะทําอะไรหลังจากน้ี

หนอูยากเรียนรูความแตกตางของตนไม และวธิกีารเจริญเติบโตของมันคะ

ส่ิงท่ีสําคญัคอืตองมัน่ใจวาทุกคนไดเรียนรูเก่ียวกบัปาเหมือนท่ีพวกเธอ 2 คนไดเรียนรูนะ

แลวพวกคุณละ จะทําอะไร?

27

ทมี FORRU-CMU เปนทีมของนักนิเวศวิทยาและนักศึกษาที่ทําวิจัยของคณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ซึง่ไดรวมกันพัฒนาวิธีการฟนฟูระบบนิเวศปาเขตรอนเพ่ือการอนรุกัษความหลากหลายของส่ิงมชีวิีตและปกปองสิง่แวดลอมตามธรรมชาต ิภายในหนวยวิจยัเรามีทีมเผยแพรการศึกษาท่ีสามารถจัดโครงการฝกอบรมใหกับองคกรตางๆ หรอืผูทีส่นใจไดอยางเหมาะสม หนวยวิจัยของเราน้ันมีผลงานวิจัยหลากหลายเชนงานวิจัยพรรณไมทองถ่ินท่ีใชในการฟนฟูระบบนเิวศ การดูแลตนกลาในเรือนเพาะชํารวมไปถึงการทําการทดลองภาคสนามเพ่ือทดสอบประสทิธิภาพในการฟนฟูปาของพืชแตละชนิด ทดลองวัดการฟนฟูของปาดวยการเฝาสงัเกตความหลากหลายของส่ิงมชีวิีตรวมถึงการสะสมตัวของกาซคารบอนในพืน้ท่ีฟนฟูFORRU-CMU นัน้ไดทาํงานรวมกับคนทองถ่ินเพ่ือท่ีจะทําการฟนฟูปาไดอยางเหมาะสมกับความตองการของชมุชนทองถ่ินมากทีส่ดุ ซึง่ถาหากชาวบานไดรบัการสนับสนนุวิธีในการฟนฟูปาไดอยางเหมาะสมต้ังแตแรกเร่ิมกจ็ะทําใหชาวบานรูสกึถึงความมีสวนรวมในการฟนฟูปาและสามารถลดการทําลายปาในอนาคตไดอกีดวย

ทมีงานของเราไดจดัต้ังทีมฟนฟูปาข้ึนในหลายๆ ทองทีเ่ชนท่ีจงัหวัดกาญจนบุรแีละจงัหวัดกระบ่ี สวนในตางประเทศน้ันเราไดทาํงานรวมกับองคกรทองถ่ินท่ีเก่ียวของกับการฟนฟูปาเชน ลาว จนี ฟลปิปนส อนิโดนีเซยี และกัมพชูา เปนตน เพ่ือพัฒนาวิธีทีเ่หมาะสมกับสภาวะแวดลอมที่แตกตางกันไปในแตละพ้ืนท่ีและเหมาะสมกับสังคมและการเมืองของภายในประเทศน้ันๆ เรายังทํางานรวมกับกลุมตางๆ โรงเรียน กลุมอนรุกัษสากล หนวยงานรัฐบาลและภาค

เอกชนดวย

FORRU-CMU ไดรบัการสนับสนุนสถานท่ีตัง้สาํนักงาน การเดินทางและเงินสนับสนุนบางสวน จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม แตเงินทุนสวนใหญทีเ่ราใชมกัเปนงบประมาณจากงานวิจยั

และเงินบรจิาคเทาน้ัน

หนวยวจัิยการฟนฟูปามหาวทิยาลยัเชยีงใหม(FORRU-CMU)

28

ตวัละครท่ีมใีนหนังสอืการตนูฉบบันีส้รางจากชีวิตจรงิของชาวบานท่ีอาศยัอยูทีห่มูบานมงแมสาใหม หางจากตัวเมืองไปทางดานทิศเหนือของตัวเมืองประมาณ 30 กม.และเปนสถานทีท่ี ่FORRU-CMU ไดทาํการทดลองการฟนฟูปาตามวิธีทีไ่ดพัฒนาอยางเหมาะสมกับทองทีน่ี้หมูบานมงแมสาใหมเปนหมูบานมงท่ีมขีนาดใหญทีส่ดุของประเทศไทย มบีานประมาณ 190 หลงัคาเรือนและประชากรมากกวา 1800 คน หมูบานน้ีเดิมตัง้อยูสงูจากระดับนํา้ทะเลประมาณ 1300 เมตรแตในภายหลังไดยายหมูบานลงมาเพราะการตัดไมทาํลายปาของชาวบานทําใหแหลงน้ําของหมูบานน้ันหมดลง เหตุการณตองยายหมูบานในคร้ังน้ันทําใหชาวบานตระหนักถึงความสมัพนัธระหวางการทําลายปาลายปาและการขาดแคลนแหลงน้ําในธรรมชาติ

ในป พ.ศ.2524 พ้ืนท่ีทัง้หมดของหมูบานแหงน้ีถูกประกาศใหเปนสวนหน่ึงของอทุยานแหงชาตดิอยสเุทพ-ปยุ ซึง่ทําใหชาวบานท้ังหมดกลายเปนผูบกุรุกปาอทุยานแหงชาตใินทนัที และเพ่ือท่ีชาวบานจะสามารถใชพ้ืนท่ีนีเ้พ่ือการอาศัยอยูตอไปได ชาวบานก็จาํเปนตองแสดงใหกรมอทุยานแหงชาติเห็นวาพวกชาวบานเองสามารถท่ีจะอนุรกัษปาแหงน้ีไวได จงึไดมกีารจัดตัง้ชมรมอนรุกัษสิง่แวดลอมแหงบานแมสาใหมขึน้และขอความรวมมอืคนในหมูบานใหฟนฟูไรทีถู่กทิง้รางใหกลับมาเปนปาดังเดิม

ในขณะน้ัน FORRU-CMU ก็ไดเขาพบกับสวนของอุทยานเพ่ือทีจ่ะหาพ้ืนท่ีทีเ่หมาะสมที่สุดในการทดลองวิธีการฟนฟูปาดวยวิธีพรรณไมโครงสราง ซึ่งกรมอุทยานแหงชาติไดแนะนํา พ้ืนท่ีปาตนน้ําเหนือหมูบานแมสาใหมและชาวบานได ตกลงที่จะรวมมือในการทดสอบครั้งนี้เพ่ือ ที่จะไดเรียนรูกระบวนการฟนฟูปาท่ี

เหมาะสมมากข้ึน การรวมมือกันครัง้น้ีทาํให FORRU-CMU ไดรบัความรูภูมปิญญาทองถ่ินเพ่ิมเติมมากมายและไดมีโอกาสทดสอบผลของการวิจัยและไดแรงงานทองถ่ินเพ่ือชวยใน

การปลูกปาและการเก็บขอมูลดวย

บานแมสาใหม

29

FORRU-CMU ไดใหงบประมาณหมูบานในการจัดตัง้เรือนเพาะชําชมุชนและไดฝกอบรมคนในหมูบานบางสวนถึงวิธีการดูแลตนกลาท่ีเหมาะสม ทางหนวยวิจยัยังไดจางครอบครวัหน่ึงในหมูบานเพ่ือทีจ่ะเก็บเมลด็และเพาะเมล็ดไมดวย เรือนเพาะชําชมุชนแหงน้ีมศีกัยภาพในการผลิตตนกลาปละ 25,000 ตน ซึง่สวนใหญแลวตนกลาท่ีเพาะท่ีนีไ่ดนาํไปปลกูในพ้ืนท่ีปาตนน้ําเหนือหมูบานในชวงกลางเดือนมถุินายนของทุกปตัง้แตป พ.ศ.2539 เปนตนมา

คณะกรรมการหมูบานไดตกลงรวมกันที่จะทําการปองกันไฟดวยการสรางแนวกันไฟในชวงกลางเดือนมกราคมของทุกปรวมถึงการต้ังกลุมเผาระวังไฟจนถึงฝนแรกในชวงเดือนเมษายน ชาวบานจะทําพิธีบวงสรวงกอนฤดูแลงทุกปเพ่ือขอพรใหไมเกิดไฟปาข้ึนซึง่ทาง FORRU-CMU ไดสนบัสนนุท้ังคาแรงในการทําแนวกันไฟและคาอาหารสําหรับยามเฝาระวังไฟ นอกจากนั้นแลวทางหนวยวิจัยยังจางชาวบานใหชวยดูแลตนกลาดวยการกําจัดวัชพืชและใสปุยใหตนกลาดวยซ่ึงการจางงานรวมกับการทํางานแบบอาสาสมัครของชาวบานท้ังสองอยางน้ีจะชวยใหชาวบานเกิดความรูสกึตองการอนรุกัษปาข้ึนและเพ่ิมความรูสกึตองการสนับสนนุการทาํงานในการฟนฟูปาอยางคอยเปนคอยไป

ในปจจบุนัน้ีปาตนน้ําของชาวบานแมสาใหมทีเ่มือ่กอนเปนพ้ืนท่ีโลงท่ีไดกลายมาเปนพ้ืนท่ีฟนฟูปาราว 17 ปทีแ่ลวก็กลายเปนแหลงตนน้ําสาํคัญใหกับหมูบาน แหลงผลติภัณฑจากปาและชาวบานก็มชีือ่เสยีงในแงของชมุชนทีส่ามารถอนรุกัษสิง่แวดลอมไดอยางดีเย่ียมในพืน้ท่ีอทุยานแหงชาติดวย

30

งานวิจยัท้ังหมดจะไมมคีวามหมายหากขอมลูและความรูที่ไดมาจากการวิจัยท้ังหมดตองจบลงแคการตีพิมพในวารสารหรือปลอยใหฝุนจบัอยูในหองสมดุ ดงัน้ันทีมงานของเราจึงไดทาํโครงการบริการการศึกษาเพ่ือใหทกุคนท่ีเก่ียวของกับการฟนฟูปาสามารถเขาถึงขอมลูและความรูของงานวิจยัเราได และหนังสอืการตนูฉบบันีก็้เปนสวนหน่ึงของงานบริการดานการศึกษาน่ันเอง

บรกิารการศึกษาสาํหรับโรงเรียน ทมีงานวิจยัของ FORRU-CMU ไดสรางโครงการอบรมใหกับโรงเรียนท้ังของไทยและตางชาติ ในบางครัง้ทีมงานของเราไดไปจดัโครงการใหตามโรงเรียนแตสวนใหญแลวจะเปนการรับนกัเรียนเขามาอบรมทีเ่รือนเพาะชาํของหนวยวิจยับนดอยสุเทพหรือพ้ืนท่ีทดลองการฟนฟูปา กิจกรรมในเรอืนเพาะชําไดแกการเรียนรูเก่ียวกับผลและเมลด็ การเตรียมเมลด็กอนการเพาะ การยายกลาและเรียนรูวิธีการดูแลตนกลาในเรือนเพาะชําใกลกับวดัพระธาตุดอยสุเทพ รวมถึงมกีารเดินเสนทางศึกษาธรรมชาติในบรเิวณใกลเคียงเพ่ือศกึษาเก่ียวกับระบบนิเวศของปาและเย่ียมสนตนไมทีใ่หญทีส่ดุบนดอยสุเทพ งานบริการการศึกษาของเราสามารถรองรับไดทกุกลุมอายทุัง้ภาษาไทยและอังกฤษ

บรกิารดานการศึกษาสาํหรับผูเชีย่วชาญ ทมีหนวยวิจยัของเรายังสามารถจดัการอบรม1 ถึง 5 วันใหกับเจาหนาท่ี หนวยงาน NGO องคกรระหวางชาต ิ รวมถึงนักศึกษาจากตางประเทศ ในโครงการอบรมมาตรฐานของหนวยวิจยัแบบ 3 วันน้ันจะมวัีนหน่ึงท่ีเรียนแนวคิด ทฤษฎีและการคัดเลือกพันธุพืชโครงสรางท้ังหมดในหองเรียน วนัท่ีสองเดนิทางไปท่ีบานแมสาใหมเพ่ือพูดคุยรวมกับชาวบานและศึกษาในพ้ืนท่ีการฟนฟูปาในแง

ของการเลือกพ้ืนที่หรือการสังเกตการฟนตัวของความหลากหลายในระบบนิเวศ ทมีงานดานการศึกษาของ FORRU-CMU สามารถปรับเปลี่ยนโครงการอบรมใหเหมาะสมกับความตองการของแตละองคกร และถาหากทานสนใจเขารวมโครงการอบรมกรุณาติดตอ golf.forru@gmail.com

งานบริการดานการศึกษา

31

“แนวทางปฏิบตัใินการฟนฟู

ปาเขตรอน”

โดย สตีเฟน เอลเลียต

เดวิด เบลคสลีย และเคท

ฮารดวิค

จากโรงพิมพ KEW

ใหคํานิยมโดย

เจาชายแหงเวลส

ทมีงานวิจยัของเราไดตพิีมพหนังสอืฉบบัลาสดุ “การฟนฟูปาเขตรอน” ซึง่รวบรวมขอมลูทัง้หมดไวทัง้ดานศิลปะและวิทยาศาสตรการฟนฟูปา หนังสอืฉบบันีจ้ะอธิบายการฟนฟูพ้ืนท่ีเส่ือมโทรมอยางเปนข้ันตอนชัดเจนซึ่งอางอิงมาจากแนวคิดและวิธีที่พัฒนาข้ึนจากหนวยวิจยัการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมตัง้แตป พ.ศ.2537 เปนตนมา ครอบคลมุเน้ือหาท้ังหมดของการฟนฟูปาต้ังแตการเลือกพ้ืนท่ีการฟนฟู การดําเนินการรวมกับชมุชน การปลูกตนกลา กระบวนการเฝาสงัเกตรวมถงึอธบิายวิธีการทําการวิจยัเพ่ือพฒันาวิธีการฟนฟูปาและปรบัใหเหมะสมกบัระบบนเิวศ เศรษฐกจิและสงัคมของแตละพ้ืนท่ีดวย

หนังสือเลมนี้จะเปนประโยชนอยางย่ิงสําหรับผูที่สนใจทําการฟนฟูพ้ืนท่ีปาเขตรอนตัง้แตระดับผูปฏบิตังิาน นกัวิจยั นกัเรียน ผูออกกฎหมายและผูสนใจทีจ่ะทําเร่ืองการปลกูปาเพ่ือดดูซบักาซคารบอน ทานสามารถส่ังหนังสอืเลมนีผ้านทางเวบไซทของ KEW ที ่www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=1035 หรอือานในรูปแบบออนไลนผานทางเวบไซทของหนวยวิจยัการฟนฟูปาของเรา www.forru.org/en/content.php?mid=78

32

สํานักงานของหนวยวิจัยการฟนฟูปาตัง้อยูในอาคารหอพรรณไมในภาควิชาชวีวิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม

ขอมูลการตดิตอหนวยวจัิยการฟนฟูปามหาวทิยาลยัเชยีงใหม

ท่ีอยูสาํหรบัไปรษณยี ดร.สตเีฟน เอลเลียต หนวยวิจยัการฟนฟูปา ภาควิชาชวีวิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ถ.หวยแกว เมอืงเชยีงใหม ประเทศไทย 50200

อีเมล stephen_elliott1@yahoo.com (สาํหรับขอมลูเพ่ิมเตมิภาษาองักฤษ) s.suwann@gmail.com (สาํหรับขอมลูเพ่ิมเตมิภาษาไทย) golf.forru@gmail.com (สาํหรับบรกิารดานการศึกษา)

ทานสามารถหาขอมูลเพิ่มเติมไดจากเวบไซทของหนวยวจัิยท่ีwww.forru.org

ตดิตามขาวสารตางๆ ไดท่ีwww.facebook.com/forestrestorationresearchun

วดิโีอตางๆ ของหนวยวจัิยท่ีwww.youtube.com/user/FORRUCMU

เปาหมายของ Art Relief International คอืตองการกระตุนใหเกิดการต่ืนตวัและสรางปจจยัในการเปล่ียนแปลงทางสังคมดวยวิธีทีส่รางสรรค ซึง่ทีม ARI ไดมกิีจกรรมทีส่รางบรรยากาศของการยอมรับ เปดใจและบาํบดัท้ังเปนกลุมและเฉพาะตัวบคุคลซึง่ไมไดจาํกัดแคเพียงทางการถายทอดออกมาเปนช้ินงานศิลปะเทาน้ัน แตยังสามารถนําไปประยุกตใชในการรับมอืกับปญหาท่ีพบไดในชวิีตประจําวันอกีดวย

ทมี ARI ใชศลิปะทุกแขนงไมวาจะเปนการวาดภาพระบายสีจนกระท่ังการแสดงและการเตนรําดวยซ่ึงเปนการสงเสริมใหทุกคนคนหาวิธีของตัวเองในการฟนฟูสภาพจติใจ รางกายและจิตวิญญาณของตนเอง

งานกิจกรรมตางๆ ของ ARI ตัง้แตการวางแผนจนถึงกระบวนการนําไปใชจรงิ ดาํเนินการดวยอาสาสมัครทีม่ี

จติอาสาทีเ่ดินทางมาจากท่ัวทุกมมุโลกทีไ่ดมาอาศยัและทํางานท่ีจงัหวัดเชยีงใหมในประเทศไทยแหงน้ี

เชญิชมบลอ็กของเราท่ี art-relief.blogspot.comเพ่ือตดิตามขาวสารกิจกรรมตางๆ และแรงบันดาลใจ

เพ่ือนาํไปสูการสรางสรรค หรอืทางเฟซบุคท่ี www.facebook.com/artreliefinternational

สําหรับขอมูลเพ่ิมเติมและรายละเอียดในการเขามาเปนสวนหน่ึงของทีมงานอาสาสมคัรของเรา

จากผูสนับสนนุการจัดพมิพหนังสอื

ในเวลาท่ีแสงแดดของชวงกลางวันแผดเผาลงมาที่เรา ทุกคนคงอยากไปน่ังหลบแดดใตตนไมและผอนคลายอารมณเพ่ือหนจีากอากาศท่ีรอนจดั ตนไมสามารถใหรมเงากับเราไดและสีสนัของใบไมทีต่ดักับสนีํา้เงินเขมของทองฟาก็ดสูวยงาม ตนไมมีความสําคัญอยางมากกับเราไมเพียงแตเปนรมเงาใหเราเทาน้ันยังสามารถเปนเช้ือเพลิงใหเราหุงหาอาหาร เปนเคร่ืองมอืเครือ่งใชภายในบาน และยังสามารถชวยยึดเกาะดินเพ่ือไมใหถลมลงมาเวลาฝนตกหนักไดอกีดวย ประโยชนของตนไมอีกดานหน่ึงไดแกการผลิตกาซออกซเิจนเพ่ือตอลมหายใจใหกับมวลมนษุยและสัตวตางๆ ดดูซบักาซคารบอนไดออกไซดที่นักวิทยาศาสตรสวนใหญเชื่อวาเปนสาเหตุหลักท่ีทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงสภาพอากาศโลกหรือทีเ่รียกกันวาโลกรอนนัน่เอง ในชวงชวิีตของผมนัน้ มนษุยเราไดทาํลายตนไมจาํนวนมหาศาลและทําใหปาไมสามารถดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดที่เราปลอยออกมาไดทันดังนั้นเราควรจะตองพยายามฟนฟูปาท่ีมนษุยเราไดทาํลายลงไปเพ่ือใหปาไมสามารถท่ีจะทําหนาท่ีไดอยางสมบรูณ แตการปลูกตนไมอยางเดียวอาจไมเพียงพอเพราะวาปาประกอบไปดวยสิง่มชีวิีตหลายชนิด ไมวาจะเปนตนไม พืชตางๆ แมลง เช้ือรา หรือแมแตนก ทัง้หมดนี้มคีวามสมัพนัธตอกันซึง่เราเรียกความสัมพันธนีว้าความหลากหลายทางชีวภาพ ยกตวัอยางเชนสตัวไดบรโิภคเมล็ดของตนพืชเปนอาหารและนําเมล็ดไมไปทิง้ลงท่ีหางไกลจากตนแมเปนการตอบแทน ดร.สตเีฟน เอลเลียตและทีมงานหนวยวิจยัการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม ไดคดิคนและหาวิธีทีจ่ะฟนฟูปาอยางมปีระสทิธิภาพและย่ังยืนไมวาจะเปนดานความหลากหลายทางชีวภาพหรือสตัวตางๆ ทีเ่ปนสวนประกอบหน่ึงของปา และจากการทาํงานน้ี เคท ดาวน อาสาสมัครแหงองคกร “ Art Relief International ” ไดถายทอดงานช้ินน้ีออกมาในรปูแบบการตนู ซึง่อธิบายหลักการฟนฟูปาใหกลับเปนปาตามเดิมไดอยางนาสนใจและสวยงามซึง่ผมมคีวามยินดเีปนอยางย่ิงทีเ่ปนผูสนบัสนนุการจัดพิมพหนังสอืการตนูฉบับนี้ ผมหวังเปนอยางย่ิงวาผูอานทุกทานจะไดรับความสนุกสนานและเกิดแรงบนัดาลใจใหทกุคนเห็นคณุคาของปาไมและเขาใจถงึหลกัการในการฟนฟูปาเพ่ือทกุคนจะไดมโีอกาสน่ังหลบรอนอยูใตตนไมและสูดเอากาศบริสทุธ์ิทีต่นไมผลติใหกับเรา