ข อมูลทางบรรณาน ุกรมของหอสม ุด ... ·...

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต วรวรรณ ชายไพฑรย. บก., 2554. เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพ มาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว. นนทบร: สถาบนสงแวดลอมไทย. 90 หนา.

ชอหนงสอ เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด:

รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว ISBN 978-974-8479-62-0

ทปรกษา ดร. สมฤด นโครวฒนยงยง

บรรณาธการ วรวรรณ ชายไพฑรย

กองบรรณาธการ วลนภา โสดา วรากร นอยพนธ และ พชรพล ลมปยวรรณ

จดพมพโดย สถาบนสงแวดลอมไทย 16/151 เมองทองธาน ถนนบอนดสตรท ต. บางพด อ. ปากเกรด จ. นนทบร 11120 โทรศพท 02-5033333 ตอ 503, 529

โทรสาร 02-5044826-8 อเมล : Maptaphut@tei.or.th

สนบสนนการจดงานและการพมพ Swedish Environmental Secretariat for Asia (SENSA)

พมพครงท 1 กนยายน 2554 จานวน 500 เลม

ออกแบบปก และรปเลม วรวรรณ ชายไพฑรย

พมพท ส เจรญการพมพ โทรศพท 02-913-2080

หนงสอเลมนใชหมกพมพจากวสดธรรมชาต

เวทวชาการเพอมาบตาพด ครงท 2 สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

Knowledge Forum for Map Ta Phut 2: Pollution and People’s Health

วรวรรณ ชายไพฑรย บรรณาธการ

Vorawan Chaipaitoon Editor

สถาบนสงแวดลอมไทย

Thailand Environment Institute (TEI)

นนทบร

Nonthaburi, Thailand 2011

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

3

คานา

ปญหาความขดแยงในพนทมาบตาพด ไมใชปญหาของคนมาบตาพดเทานน แตเปนปญหาของสงคมไทยโดยรวม ประเทศไทยมนกวชาการหลากหลายสาขา แตยงมปญหาชองวางระหวางนกวชาการกบประชาชน ‘มาบตาพด’ ไดสะทอนใหเหนประการหนงวาชาวบานขาดความรทจะรบมอกบสงทกาลงเกดขน ชมชนไมสามารถเขาถง-เขาใจขอมลขาวสารอยาง ทนการณ ชองวางของขอมลและความรระหวางภาคสวนตางๆ เปนปญหาทจดประกายใหเกดเครอขายวชาการเพอมาบตาพดขน โดยสถาบนสงแวดลอมไทยไดรบความรวมมอจากนกวชาการของหนวยงานตางๆ ทงจฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร สถาบนพระปกเกลา มลนธเพอการพฒนาทยงยน สานกงานศาลปกครอง กรมโยธาธการและผงเมอง สานกงานสาธารณสขจงหวดระยอง และสอมวลชน ในการจดตงเครอขายวชาการเพอมาบตาพด โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางความรใหกบประชาชนในพนทมาบตาพด และลดชองวางดานขอมลขาวสารระหวางคนในภาคสวนตางๆ ทงน เพอสรางความเขาใจและลดความขดแยงในสงคม

เครอขายวชาการเพอมาบตาพด จงไดจด ‘เวทวชาการเพอ

มาบตาพด’ ขน โดยเชญผทรงคณวฒและนกวชาการจากสถาบน องคกรตางๆ รวมทงจากหนวยงานทรบผดชอบในเรองทเกยวของ มานาเสนอขอมลลาสดและประเดนหรอขอเสนอแนะใหประชาชนและภาคสวนตางๆ ในพนท มาบตาพดและพนทใกลเคยงไดทราบ และไดมโอกาสซกถาม แลกเปลยนความคดเหน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

4

นอกจากการจดทาเวทวชาการเพอมาบตาพดแลว ‘เครอขายวชาการเพอมาบตาพด’ ยงไดจดทาหนงสอบนทกขอมลและความรทนาเสนอในเวทดงกลาว เพอเผยแพรใหถงประชาชนไดกวางขวางยงขน โดยหนงสอเลมนเปนการบนทกเวทวชาการเพอมาบตาพด ครงท 2 เรองเวทสขภาพ มาบตาพด: รทนมลพษ ชวตยนยาว โดยจดขนเมอวนท 23 มถนายน 2554 ทโรงแรมพ. เอม. วาย. บช รสอรท จงหวดระยอง

สถาบนสงแวดลอมไทย ขอขอบคณภาคนกวชาการจากหนวยงาน

ตางๆ และคณะทางานทกทานทชวยทาใหเวทวชาการเพอมาบตาพด ครงท 2 บรรลวตถประสงค สามารถเสรมสรางความรใหกบประชาชนในพนทมาบตาพด ขอขอบคณสานกงานเลขาธการสงแวดลอมแหงสวเดน ประจาภมภาคเอเชย (Swedish Environmental Secretariat for Asia หรอ SENSA) ทสนบสนนการจดเวทวชาการเพอมาบตาพด และการจดพมพเอกสารชดน และขอขอบคณทกทาน ทกองคกร ทไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหน และขอเสนอแนะทเปนประโยชนแกมาบตาพดตอไป

ดร. สมฤด นโครวฒนยงยง ผอานวยการอาวโส สถาบนสงแวดลอมไทย

และผประสานงานเครอขายนกวชาการเพอมาบตาพด

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

5

สารบญ

คานา 3กาหนดการ 61. สถานการณความปลอดภยอาหารและนาในมาบตาพด (สขภาพจะดเพราะมนาและอาหารทสะอาด) โดย ธนชพ พระธรณศร

สานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

7

2. การประเมนความเสยงตอสขภาพจากสารเคม (การตรวจสารเคมในรางกายสาหรบการเฝาระวง) โดย ดร. นลน ศรพวง

ผอานวยการศนยพฒนาวชาการอาชวอนามยและสงแวดลอม จงหวดระยอง กรมควบคมโรค

43

3. การเฝาระวงสขภาพ เมออยในพนทมลพษ (ดแล สงเกตอาการ รางกายอยางไร เมอตองอยกบมลพษ) โดย นพ. สนทร เหรยญภมการกจ

นายแพทยโรงพยาบาลจงหวดระยอง

63

4. คาถาม – คาตอบ และเสยงสะทอนจากเวท 75 คาถาม - คาตอบ 76 เสยงสะทอนจากเวท 82

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

6

กาหนดการเวทวชาการเพอมาบตาพดครงท 2/2554 เวทสขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

จดโดย เครอขายวชาการเพอมาบตาพด รวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย สนบสนนโดย สานกงานเลขาธการสงแวดลอมแหงสวเดนประจาภมภาคเอเชย

(Swedish Environmental Secretariat for Asia หรอ SENSA) วนพฤหสบดท 23 มถนายน 2554 เวลา 08:30 – 13:00 น.

ณ หองแสงจนทร ชน 1 โรงแรม พ. เอม. วาย. บช รสอรท อ.เมอง จ.ระยอง

08:30 - 09:30 ลงทะเบยน รบเอกสาร 09:30 - 09:40 ชแจงวตถประสงค ความเปนมาของการจดเวท และกลาวเปดการประชม โดย อาจารยชวทย สจฉายา อาจารยสถาบนอาศรมศลป และผแทน

เครอขายวชาการเพอมาบตาพด

09:40 – 10:00

หวขอ 1. “สถานการณความปลอดภยอาหารและนาในมาบตาพด” (สขภาพจะดเพราะมนาและอาหารทสะอาด)

โดย คณธนชพ พระธรณศร สานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

10:00 – 10:20 หวขอ 2. “การประเมนความเสยงตอสขภาพจากสารเคม” (การตรวจสารเคมในรางกายสาหรบการเฝาระวง)

โดย ดร. นลน ศรพวง ผอานวยการศนยพฒนาวชาการอาชว- อนามยและสงแวดลอม จงหวดระยอง กรมควบคมโรค

10:20 – 10:40 หวขอ 3. “การเฝาระวงสขภาพ เมออยในพนทมลพษ” (ดแล สงเกตอาการ รางกายอยางไร เมอตองอยกบมลพษ)

โดย นพ.สนทร เหรยญภมการกจ แพทยโรงพยาบาลระยอง 10:40 – 11:30 ถาม-ตอบ และแลกเปลยนความคดเหน ดาเนนรายการโดย: นางสาววลนภา โสดา นกวชาการ สถาบนสงแวดลอมไทย 11:30 – 12:00 สรป 12:00 – 13:00 รบประทานอาหารกลางวน

หมายเหต: เสรฟของวางในหองประชม

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

7

สถานการณความปลอดภยอาหารและนาในมาบตาพด (สขภาพจะดเพราะมนาและอาหารทสะอาด) 1

โดย ธนชพ พระธรณศร สานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

1. บทคดยอ กรมอนามยเลงเหนความสาคญของสขภาพและความปลอดภยของอาหารและนา ทอาจเกดผลกระทบจากอตสาหกรรมหนกปนเปอนสอาหารและนาดม/นาบรโภค จงไดเปนแกนดาเนนการศกษาสถานการณและความเสยงคณภาพอาหารและนาบรโภคในเขตชมชนเทศบาลเมองมาบตาพด ป พ.ศ. 2553 ขน โดยไดทาการสมตรวจการปนเปอนในอาหารและนาบรโภคในพนทจานวน 2 ครง และสารวจขอมลการบรโภคอาหารของครวเรอนในพนท การสมตรวจอาหารประกอบดวย ผกสด ผลไม สตวนาเคม นาจด และอาหารปรงสาเรจในพนท ตรวจการปนเปอนโลหะหนก 4 ชนด คอ ปรอท ตะกว สารหน และแคดเมยม จานวนรวม 98 ตวอยาง พบวามการปนเปอนโลหะหนกทง 4 ชนด โดยมอตราการปนเปอน 3 ชนดแรกคอ มการปนเปอนสารหน ตะกว และแคดเมยม คดเปนรอยละ 94.90, 59.18 และ 50.00

1 นายธนชพ พระธรณศร และคณะ. 2553. สรปรายงานการศกษาสถานการณการปนเปอนอาหารและนาพนทเขตเทศบาลเมองมาบตาพด ป 2553

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

8

ตามลาดบ ซงการปนเปอนทพบไมเกนคามาตรฐานในอาหาร และในการตรวจสอบยงตรวจพบการปนเปอนแคดเมยมในผกสวนครว เชน มะเขอ หอยทะเล และปลานาจด

สาหรบนาดมไดทาการสมตรวจประเภทนาตางๆ ประกอบดวย นาประปา นาตหยอดเหรยญ นาบรรจถง 20 ลตร นาบอบาดาล และนาบอตน จานวนรวม 98 ตวอยาง โดยตรวจทงสน 20 พารามเตอร พบปญหาความเปนกรดสง ความขน สวนสารเคมปนเปอนตรวจพบ เหลก (Fe) แมงกานส (Mn) ตะกว (Pb) และสารหน (As) คดเปนรอยละ 48.98, 72.45, 8.16 และ 35.14 ตามลาดบ โดยพบมากในบอนาตน

สวนผลการตรวจแบคทเรย ประกอบดวยการตรวจการปนเปอน โคลฟอรม และฟคลโคลฟอรมแบคทเรย พบการปนเปอนเกนมาตรฐาน คดเปนรอยละ 75.51 และ 64.29 ตามลาดบ ในการตรวจหนาฝนยงพบการปนเปอนแบคทเรยทง 2 ชนดเกนมาตรฐานทงหมด

สาหรบสถานการณการบรโภคอาหารและนาของประชาชน จาก

การสมสารวจ 411 คน พบวามการรบรวามสารเคมจากโรงงานปนเปอนสอาหารและนารอยละ 77.40 และพบผทมประวตในรอบปทผานมาปวยเปนโรคทางเดนอาหาร สงถงรอยละ 84.70 โดยอาหารทรบประทานในแตละวนมกปรงหรอประกอบเองทบาน แหลงทหาซอวตถดบและอาหารคอ ตลาดนด ตลาดสด และซปเปอรมารเกต สวนนาดมนยมบรโภคนาดมจากนาบรรจถง 20 ลตร นาบรรจขวด และนาประปาผานการกรองตามลาดบ สวนนาใชประชาชนใชนาประปาเปนสวนใหญ

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

9

สรปไดวา อาหารตรวจพบสารโลหะหนกปนเปอนแตไมเกนคามาตรฐาน โดยตองทาการควบคมและเฝาระวงตอเนอง สวนนาดมนาใช พบความเปนกรดและสารเคมอนตรายบางตว แตทพบมากคอการปนเปอนแบคทเรย ซงแสดงถงสขลกษณะและการสขาภบาลทไมด สวนประชาชนมวถชวตทเปนเขตเมองมทางเลอกในการจดหาอาหารและนา ดงนนขอมลการปนเปอนอาหารและนาจงจาเปนตองนามาสมพนธกนและจดทาการประเมนผลกระทบเฉพาะแหลงหรอจดทมปญหา ลดปรมาณการบรโภค พฒนาระบบการควบคมเฝาระวง นาเสนอผลใหหนวยงานทเกยวของหาทางเรงรดปญหาทเกดจากโรงงานอตสาหกรรมตอไป 2. บทนา

พนทเทศบาลเมองมาบตาพดเปนเขตอตสาหกรรมหนกและปโตรเคม เชน โรงกลนนามน โรงแยกกาซธรรมชาต อตสาหกรรมเหลก ปยเคม โรงไฟฟาถานหน ศนยกาจดของเสยอนตราย รวมถงทาเรออตสาหกรรม และลานกองวตถดบ สนคาอตสาหกรรม และเครองจกรขนาดใหญ เปนทจดตงนคมอตสาหกรรมจานวน 4 แหง ไดแก นคมอตสาหกรรมมาบตาพด นคมอตสาหกรรมผาแดง นคมอตสาหกรรมเหมราชตะวนออก และนคมอตสาหกรรมอารไอแอล สงผลใหเกดกจกรรมทางธรกจทงภายในและภายนอกเขตนคมอตสาหกรรมอยางตอเนอง อตสาหกรรมตางๆ ไดดาเนนการตงแตปพ.ศ. 2535 จนถงปจจบน พบวามปญหามลพษจากอตสาหกรรมในพนท สงผลตอประชาชนทงผทมภมลาเนาและประชาชนผมาประกอบอาชพในพนท มลพษตางๆ ทเกดจากอตสาหกรรมไดปนเปอนสธรรมชาต ไมวาจะเปนอากาศ แหลงนาตางๆ โดยพบกลนเหมนทาใหแสบ

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

10

จมก แสบตา และเวยนศรษะ และยงพบการปนเปอนในหวงโซอาหาร (food chain) ทสะสมในอาหารประเภทตางๆ

มหาวทยาลยรงสต ไดทาการตรวจแหลงนาในชมชนมาบตาพด 25

ชมชน เมอป 2548 และป 2549 จานวน 80 ตวอยาง ประกอบดวย บอนาตน 77 ตวอยาง นาสระ 1 ตวอยาง และนาบาดาล 2 ตวอยาง ผลการตรวจพบวา มโลหะหนกประกอบดวย แคดเมยม (Cd) เหลก (Fe) แมงกานส (Mn) ตะกว (Pb) และสงกะส (Zn) เกนมาตรฐานนาอปโภค-บรโภค ของกรมควบคมมลพษ รายละเอยดดงตารางท 1

ตารางท 1 แสดงคาเฉลยโลหะหนกทเกนมาตรฐานตรวจพบในนาอปโภค-บรโภค

โลหะหนกททาการตรวจ คามาตรฐานทยอมรบได

(มลลกรม/ลตร)

คาเฉลยทตรวจพบ (มลลกรม/ลตร)

แคดเมยม(Cd) 0.005 0.023 เหลก (Fe) 0.50 2.969 แมงกานส (Mn) 0.30 0.61 ตะกว (Pb) 0.05 0.108 สงกะส (Zn) 5.00 0.76

จากรายงานของกรมควบคมมลพษ ป 2551 ตรวจพบมลพษทางอากาศเปนสารอนทรยระเหยมากกวา 40 ชนดโดยเปนสารกอมะเรง 20 ชนด การตรวจลกษณะทางกายภาพ พบวานาคลองสาธารณะมสดาคลา กลนเหมน ทงนพบการปนเปอนของแบคทเรยทงกลมโคลฟอรม และฟคล- โคลฟอรมสง สาหรบในแหลงนาชมชน ตรวจพบการปนเปอนโลหะหนกเกน

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

11

มาตรฐานซงประกอบดวย นกเกล ปรอท ทองแดง โครเมยม และสารหน สวนคณภาพของนาบอบาดาลและนาบอตน พบโลหะหนกเกนมาตรฐาน ประกอบดวย สงกะส แมงกานส สารหน และสารอนทรยระเหยงาย

ควรแจงเตอนประชาชนหามเกบพช ผกบรเวณรมถนน หรอแหลงนาทอยใกลโรงงานอตสาหกรรมมารบประทาน โดยเฉพาะผกบง กระถน ตาลง และบอน เพอนามาประกอบอาหารโดยเดดขาด เนองจากพบคาพเอช (pH)2 และคาโลหะหนกในดนและพบการปนเปอนในอาหาร อาท เหลกและตะกวสงถงรอยละ 30 ซงสารดงกลาวมาจากของเสยทปลอยจากนคมอตสาหกรรม จะกอใหเกดมะเรงและสงผลกระทบตอเมดเลอดขาว ประกอบกบการศกษาการเปลยนแปลงสารพนธกรรม (DNA) ของอาหารทะเลในเขตมาบตาพดอกดวย

มลพษดงกลาวทาใหเกดผลตอสขภาพประชาชน จากรายงานของ

สถาบนมะเรงแหงชาต ป 2542 พบวาประชาชนในจงหวดระยองมสถตการปวยเปนมะเรงสงเชนกน รายละเอยดดงตารางท 2 และจากรายงานผลการตรวจอากาศและสารปนเปอนในแหลงนาของกรมควบคมมลพษ ซงมการตดตงสถานตรวจวดอากาศ 6 แหงในเขตมาบตาพดระหวางเดอนกนยายน 2549 ถงเดอนกนยายน 2552 โดยตรวจวดสารอนทรยระเหยงาย (volatile organic compound: VOC) จานวน 9 ชนด ดวยวธนาคาทวดได 24 ชวโมงมาเฉลยผลการตรวจพบวา มสารอนทรยระเหยงาย จานวน 6 ชนด ปนเปอน

2 pH (พ เอช) หมายถง หนวยวดคาความเปนกรด-ดาง ซงมชวงตงแต 0-14 คอ ถาความเปนกรดในอาหารสงมาก คา pH เทากบ 0 แตถาความเปนดางสงมาก คา pH จะเทากบ 14 หรอถาเปนกลาง ไมเปนกรด ไมเปนดาง คา pH จะเทากบ 7 (ทมา: หนงสอ "สารานกรมไทยสาหรบเยาวชน" เลม 19 หนา 109 โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว)

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

12

ในระดบทสงไมเกนมาตรฐาน คอ ไวนลคลอไรด (Vinyl Chloride) ไดคลอ-โรมเทน (Dichloromethane) คลอโรฟอรม (Chloroform) ไตรคลอโร -เอทธลน (Trichloroethylene) 1,2 ไดคลอโรโพรเพน (1,2 Dichloropropane) และ เตตระคลอโรเอทธลน (Tetrachloroethylene) สวนสารอนทรยระเหยงาย 3 ชนดทพบวามการปนเปอนในระดบสงเกนมาตรฐานคอ 1,3-บวทาไดอน (1,3 Butadiene) เบนซน (Benzene) และ1,2 ไดคลอโรอเทน (1,2 Dichloroethane) ซงสารเคมดงกลาวเปนสารกอมะเรงในคน จาแนกโดยสถาบนวจยโรคมะเรงนานาชาต (International Agency for Research on Cancer, IARC) ซงเปนหนวยงานหนงขององคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดจดจาแนกความเปนพษของสารเคมทกอมะเรงไวหลายระดบ ซงสารเคมทพบสงเกนมาตรฐานของจงหวดระยอง คอ 1,3-บวทาไดอนและเบนซน จดเปนสารกอมะเรงกลมท 1 คอ กอมะเรงในคน (carcinogenic to humans) สวน 1,2 ไดคลอโร- อเทนนน เปนสารกอมะเรงประเภทกลม 2 B คอ อาจกอมะเรงในคน (possibly carcinogenic to humans)

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

13

ตารางท 2 แสดงอตราปวยมะเรงตางๆ ในเพศชายป 2542 ตอแสนประชากร3

ประเภทของมะเรง ประเทศไทย จงหวดระยอง อาเภอเมองระยอง ปอด 20.6 25.1 42.5 ตบ 33.4 14.9 22.3 หลอดอาหาร 4.1 10.3 13.9 กระเพาะปสสาวะ 4.2 7.0 13.1 เมดเลอดขาว 3.9 4.9 6.8

จากผลกระทบของอตสาหกรรมหนกสงผลตอสขภาพของประชาชน

ทงทางตรงและทางออมทปนเปอนมากบอาหารและนา ขอมลจากสอมวลชน และจากการรายงานผลการตรวจทงมหาวทยาลยและหนวยงานภาครฐทเกยวของพบสารเคมและแบคทเรยเกนมาตรฐานทงในอาหารและนาบรโภค ทาใหกรมอนามยรวมกบเทศบาลเมองมาบตาพดเลงเหนความสาคญและจาเปนตองจดทาแผนงาน และระบบการควบคมและเฝาระวงในการแกไขปญหาความปลอดภยของอาหารและนาของพนทจงไดรวมกนจดทาโครงการศกษาสถานการณและความเสยงคณภาพอาหารและนาบรโภคในเขตชมชนเทศบาลเมองมาบตาพดปพ.ศ. 2553 ขน เพอศกษาสถานการณความเปนจรงของการปนเปอนโลหะหนกในอาหารและการปนเปอนนาดมและนาบรโภคของพนทในอนทจะหาแนวทางการควบคม การแกไขปญหาและพฒนาระบบเฝาระวงสภาวการณของการปนเปอนในอาหารและนาใหเปนระบบตอไป 3 ทมา: ดร.เพชรนทร ศรวฒนกล, รศ.นพ.หชชา ศรปลง, นพ.ภทรวนฑ อตตะสาระ, นพ.กฤษณ ปาลสทธ, นพ.สมยศ ดรศม และนพ.ธรวฒ คหะเปรมะ. 1998-2000. รายงานเรอง Population – based Cancer Registry Cancer in Rayong 1999 (1998-2000). สถาบนมะเรงแหงชาต

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

14

3. วตถประสงค

3.1 เพอศกษาสถานการณการความไมปลอดภยของอาหารและนา 3.2 เพอศกษาสถานการณการบรโภคอาหารและนาของประชาชน

ในพนท 4. วธการดาเนนงาน เปนการศกษาเชงสารวจ (survey research) โดยการสารวจสถานการณความไมปลอดภยของอาหารและนาบรโภคในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด และสถานการณการบรโภคอาหารและนาของประชาชนในพนท ดวยกรรมวธการตรวจทางหองปฏบตการ จานวน 2 ครง (ฤดรอนและฤดฝน) และการใชแบบสารวจรายบคคลในพนท

4.1 ประชากรและกลมเปาหมาย 4.1.1 กลมประชากร การเกบตวอยางอาหาร นาดมและนาบรโภค กระจายในพนทเทศบาลมาบตาพด จานวน 33 ชมชน มรายละเอยดกลม เปาหมาย ตามประเภทการตรวจทางหองปฏบตการดงน

1) กลมเปาหมายอาหารประกอบดวยผกสดผลไมทปลกในพนทโดยตรง กระจายในชมชนทยงคงมการเพาะปลก อาหารทะเลจากชมชนทอยตดทะเลและทาอาชพประมงบรเวณอาวตดกบเทศบาลมาบตาพด และอาหารปรงสาเรจจากการปรงประกอบและจาหนายในตลาดสด ตลาดนด รานอาหาร และแผงลอยทกระจายอยในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด โดยม

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

15

เปาหมายการเกบตวอยางอาหาร 2 ครงๆ ละ 50 ตวอยาง รวม100 ตวอยาง สงตรวจทางหองปฏบตการ กรมอนามย

2) กลมเปาหมายนาดมและนาบรโภคประกอบดวย ประเภทของนาทประชาชนและชมชนในพนทใชดมและบรโภคประกอบดวย นาประปาจากครวเรอนจากชมชนตางๆ นาบรรจถงในครวเรอนทผลตทงในและนอกพนท นาตหยอดเหรยญจากชมชนตางๆ นาบอบาดาลและนาบอตนจากชมชนกระจายทวพนทเทศบาลเมองมาบตาพด เปาหมายการเกบตวอยางนาดมและนาบรโภค 2 ครงๆ ละ 50 ตวอยาง รวม 100 ตวอยางสงตรวจหองปฏบตการ กรมอนามย

4.1.2 กลมเปาหมายสารวจการบรโภคอาหารประจาวนของประชาชนในเขตเทศบาลมาบตาพดทเปนทงประชาชนในพนทและประชาชนทมาประกอบอาชพจากนอกพนท โดยการสมตามจานวน ทคานวณจานวนตวอยาง จากสตร Yamane

n = N/ (1+Ne2) N = จานวนประชากรทงหมด e = คาความคลาดเลอน กาหนด 5% n = จานวนตวอยาง

จานวนประชากร ทงหมดในเขตเทศบาลเมองมาบตาพด (2551) 147,102 คน (มประชาชนในพนท 47,102 ผมาประกอบอาชพในพนท ประมาณ 100,000 คน)

ดงนน n = 147,102/ (1+147,102*0.05*0.05) = 400 คน สารวจ

มาได จานวน 411 คน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

16

4.2 เครองมอในการจดเกบขอมล เครองมอทใชในการจดเกบขอมลประกอบดวย อปกรณ และแบบสารวจดงน

1) ชดจดเกบตวอยางอาหาร ประกอบดวยถงพลาสตก สตกเกอรตดรายละเอยด และกลองโฟม ในการตรวจทางหองปฏบตการจะทาการตรวจหาโลหะหนก 4 ชนด ประกอบดวย ตะกว สารหน แคดเมยม แมงกานส และปรอท

2) ชดเกบตวอยางนาดมและนาบรโภค ประกอบดวยอปกรณจดเกบ 3 สวนซงมกรรมวธการจดเกบแบบปลอดเชอ เพอทาการตรวจตามมาตรฐานนาบรโภคของกรมอนามยจานวน 20 พารามเตอร โดยดทงดานกายภาพ ดานเคม และดานแบคทเรย

3) แบบสารวจขอมลการบรโภคอาหารและนาของประชาชนในพนท

4.3 วธการจดเกบขอมล

4.3.1 อาหารทะเลซอจากชาวประมงทอยตดกบอาวในเขตเทศบาลมาบตาพด บรรจลงในถงพลาสตก เขยนรหส รายละเอยดชนดของอาหาร วน เวลา สถานทจดเกบ ผนกเรยบรอย และใสลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอย สงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

4.3.2 อาหารผกสดและผลไมซอจากชาวบานทปลกผกอยแถวบรเวณในเขตเทศบาลมาบตาพด บรรจลงในถงพลาสตก เขยนรหส รายละเอยดชนดของผก ผลไม วน เวลา สถานทจดเกบ ปดผนกเรยบรอย

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

17

และบรรจลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอย สงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

4.3.3 อาหารสาเรจรป ซอจากรานจาหนายอาหาร แผงลอย ตลาดสด และตลาดนด ทอยในเขตเทศบาลมาบตาพด บรรจลงในถงพลาสตก เขยนรหส รายละเอยดชนดของอาหาร วน เวลา สถานทจดเกบ ปดผนกเรยบรอย และบรรจลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอย สงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

4.3.4 นาตหยอดเหรยญ กดมาจากตหยอดเหรยญทตงอยในเขตเทศบาลมาบตาพด บรรจลงในขวดพลาสตกและขวดแกวทปลอดเชอ เขยนรหส วน เวลา สถานทจดเกบ ปดผนกบรรจลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอยสงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

4.3.5 น าบรรจถงท ใชกนอย ในครวเรอนและจาหนายตามรานอาหาร และแผงลอยทอยในเขตเทศบาลมาบตาพด บรรจลงในขวดพลาสตกและขวดแกวทปลอดเชอ เขยนรหส วน เวลา สถานทจดเกบ ปดผนกบรรจลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอย สงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

4.3.6 นาประปา นาบอบาดาล และนาบอตน เกบจากครวเรอนประชาชนและรานคาในเขตชมชนมาบตาพด บรรจลงในขวดพลาสตกและขวดแกวทปลอดเชอ เขยนรหส วน เวลา สถานทจดเกบ ปดผนกบรรจลงในกลองโฟมทมนาแขงบรรจอย สงไปยงศนยหองปฏบตการ กรมอนามย โดยทางรถทวรภายใน 24 ชวโมง

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

18

4.4 การวเคราะหขอมล ประกอบดวยขอมลททาการวเคราะหและสรปผลดงน

1) สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก จานวน รอยละ คามากทสด คานอยทสด สวนเบยงเบนมาตรฐาน อธบายลกษณะของขอมลประกอบการวเคราะห

2) สถตวเคราะห (Analysis Statistics) การวเคราะหความแตกตางของคาเฉลย คาความแปรปรวน และปจจยดานตางๆ 5. ผลการศกษา

5.1 ขอมลสถานการณการตรวจสารเคมเปนพษในอาหาร จากการเกบตวอยางอาหาร 5 ชนดไดแก อาหารทะเลสด ผกสด ผลไม อาหารปรงสาเรจและปลานาจด เพอตรวจวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก 4 ชนด ไดแก สารหน (As) ตะกว (Pb) แคดเมยม (Cd) และปรอท (Hg) จานวน 2 ครงในฤดรอน (เดอนเมษายน) และฤดฝน (เดอนกรกฎาคม) รวมจานวนตวอยางทงหมด 98 ตวอยาง โดยเกบในฤดรอน 39 ตวอยาง และฤดฝน 59 ตวอยาง แยกเปนอาหารทะเลสด 15 ตวอยาง ผกสด 45 ตวอยาง ผลไม 6 ตวอยาง อาหารปรงสาเรจ 31 ตวอยาง และปลานาจดทเลยงในบอ จานวน 1 ตวอยาง ไดผลการตรวจวเคราะหดงน 5.1.1 การปนเปอนสารหน (As)

พบวามตวอยางอาหารรอยละ 94.9 (93 ตวอยาง) ทตรวจพบการปนเปอนสารหน และมการปนเปอนทง 2 ฤดในทกชนดของอาหารทตรวจ เมอนาตวอยางอาหารทพบปรมาณสารหนมาหาคาเฉลยพบวา มปรมาณ

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

19

10-5 mg/Kg

สารหนเฉลย 4.685x10-5มลลกรม/กโลกรม ปรมาณตาสดทพบคอ 1.0 x10-5 มลลกรม/กโลกรม ซงปรมาณสงสดทพบคอ 15.5 x10-5 มลลกรม/กโลกรม เมอแยกตามฤดพบวา ฤดรอนมคาเฉลยปรมาณสารหนในอาหารมากกวาฤดฝนตามแผนภมท 1 แผนภมท 1 แสดงปรมาณสารหนทปนเปอนในอาหารแยกตามฤด

เมอพจารณาตามชนดอาหารทตรวจ พบวาอาหารทะเลสดมปรมาณสารหนปนเปอนสงกวาอาหารประเภทอน โดยมปรมาณเฉลย 6.857x10-5 มลลกรม/กโลกรม ตามแผนภมท 2

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

20

10-5 mg/Kg

แผนภมท 2 ปรมาณสารหนทปนเปอนในอาหารแยกตามชนดของอาหาร

5.1.2 การปนเปอนตะกว (Pb)

พบวามตวอยางอาหารรอยละ 59.18 (58 ตวอยาง) ทตรวจพบการปนเปอนสารตะกว และพบการปนเปอนในฤดรอนทกตวอยางคดเปนรอยละ 100 สวนฤดฝนพบการปนเปอนคดเปนรอยละ 32.20 เมอแยกชนดอาหารพบวา อาหารทะเลสดมการปนเปอนสารตะกวมากทสดคดเปนรอยละ 86.67 รองลงมาไดแก ผกสดและอาหารปรงสาเรจ คดเปนรอยละ 55.56 และ 54.84 ตามลาดบ เมอนาตวอยางทพบปรมาณสารตะกวมาหาคาเฉลย พบวามปรมาณสารตะกวเฉลย 6.79x10-5 มลลกรม/กโลกรม ปรมาณสารตะกวตาสดทพบคอ 1.00 x10-5 มลลกรม/กโลกรม และปรมาณสารตะกวสงสดทพบคอ 40.0 x10-5 มลลกรม/กโลกรม เมอแยกตามฤดพบวา ฤดฝนมคาเฉลยปรมาณสารหนปนเปอนในอาหารมากกวาฤดรอน ตามแผนภมท 3 และเมอพจารณา

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

21

ตามชนดอาหารทตรวจพบวา ปลานาจดทเกบมาจากบอเลยง 1 ตวอยางมปรมาณสารตะกวปนเปอนสงทสด คอ 40.0 x10-5 มลลกรม/กโลกรม รองลงมา ไดแก ผกสด (6.78 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) อาหารทะเลสด (6.208 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) ผลไม (5.50 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) และอาหารปรงสาเรจ (5.441 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) ตามลาดบ ดงแผนภมท 4

เมอนาผลการตรวจวเคราะหการปนเปอนสารตะกวในอาหารทไดจากการศกษาในครงนมาเปรยบเทยบกบคามาตรฐานการปนเปอนของสารเคมในอาหารตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) เรอง มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอนทกาหนดปรมาณสารตะกวไว 1 มลลกรม/กโลกรมนน พบวาตวอยางอาหารทกตวอยางทตรวจวเคราะหมคาปรมาณสารตะกวตากวาคามาตรฐานดงกลาวมาก แมแตตวอยางอาหารทตรวจพบสารตะกวสงทสดนนยงตากวาคามาตรฐานดงกลาวประมาณ 2,500 เทา

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

22

แผนภมท 3 แสดงปรมาณสารตะกวทปนเปอนในอาหารแยกตามฤด

แผนภมท 4 แสดงปรมาณสารตะกวทปนเปอนในอาหารแยกตามชนดของอาหาร

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

23

5.1.3 การปนเปอนแคดเมยม (Cd)

พบวามตวอยางอาหารรอยละ 50.00 (49 ตวอยาง) ทตรวจพบการปนเปอนแคดเมยม และพบการปนเปอนในฤดรอนคดเปนรอยละ 100 สวนฤดฝนพบการปนเปอนคดเปนรอยละ 16.95 เมอแยกตามชนดของอาหาร พบวาผกสดพบการปนเปอนแคดเมยมมากท สดคดเปนรอยละ 60.00 รองลงมาไดแกอาหารทะเลสด และอาหารปรงสาเรจ คดเปนรอยละ 53.33 และ 38.71 ตามลาดบ เมอนาตวอยางทพบปรมาณแคดเมยมมาหาคาเฉลย พบวามปรมาณแคดเมยมเฉลย 10.437x10-5 มลลกรม/กโลกรม ปรมาณตาสดทพบคอ 1.0 x10-5 มลลกรม/กโลกรม และปรมาณสงสดทพบคอ 281.0 x10-5 มลลกรม/กโลกรม เมอแยกตามฤดกาล พบวาฤดฝนมปรมาณแคดเมยมปนเปอนในอาหารเฉลยมากกวาฤดรอน ตามแผนภมท 5 และเมอพจารณาตามชนดอาหารทตรวจ พบวาผกสดมปรมาณแคดเมยมปนเปอนสงทสด คอ 17.663 x10-5 มลลกรม/กโลกรม รองลงมาไดแก อาหารทะเลสด (2.125 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) ผลไม (1.250 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) และอาหารปรงสาเรจ (1.250 x10-5 มลลกรม/กโลกรม) ตามลาดบ สวนปลานาจดไมพบการปนเปอนแคดเมยม ดงแผนภมท 6

เมอนาผลการตรวจวเคราะหการปนเปอนแคดเมยมในอาหารทไดจากการศกษาในครงนมาเปรยบเทยบกบคามาตรฐานการปนเปอนของสารเคมในอาหาร ซงประเทศไทยไมไดกาหนดมาตรฐานการปนเปอนของแคดเมยมในอาหารไวจงนาไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานอาหารระหวางประเทศ (Codex Standard) ทกาหนดปรมาณแคดเมยมปนเปอนไดไมเกน 2 มลลกรม/กโลกรมนน พบวาตวอยางอาหารทกตวอยางทตรวจวเคราะหมคาปรมาณแคดเมยมตากวาคามาตรฐานดงกลาวมาก แมแตตวอยางอาหารทตรวจพบแคดเมยมสงทสดนนยงตากวาคามาตรฐานดงกลาวประมาณ 700 เทา

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

24

แผนภมท 5 แสดงปรมาณแคดเมยมทปนเปอนในอาหารแยกตามฤด

แผนภมท 6 ปรมาณแคดเมยมทปนเปอนในอาหารแยกตามชนดของอาหาร

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

25

5.1.4 การปนเปอนสารปรอท (Hg)

จากการตรวจวเคราะหหาปรมาณสารปรอททปนเปอนในตวอยางอาหารทง 2 ฤด รวม 98 ตวอยาง พบวาไมมตวอยางใดทตรวจวเคราะหพบการปนเปอนสารปรอท ทงน ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) เรองมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน กาหนดปรมาณปรอทไวไมเกน 0.5 มลลกรม/กโลกรม

5.2 ขอมลสถานการณการตรวจการปนเปอนในนาดมและนา

บรโภค จากการเกบตวอยางนาดมและนาบรโภคจานวน 2 ครง รวม 98 ตวอยาง โดยสารวจในฤดรอน 45 ตวอยางและในฤดฝน 53 ตวอยาง ประกอบดวย นาประปา 25 ตวอยาง นาบรรจถง 20 ลตร 19 ตวอยาง นาตหยอดเหรยญ 14 ตวอยาง บอนาตน 26 ตวอยาง และบอนาบาดาล 14 ตวอยาง ซงทาการตรวจตามมาตรฐานนาบรโภค กรมอนามย โดยใชตวชวดจานวน 20 ตวชวด รายละเอยดดงตารางท 3 ซงสามารถสรปการวเคราะห ดงน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

26

ตารางท 3 แสดงจานวนตวอยางททาการตรวจจาแนกตามประเภทของนาดมและนาบรโภค

ประเภทของนาททาการตรวจ ฤดรอน ฤดฝน รวม นาประปา 1133 1122 25 นาบรรจถง 20 ลตร 88 1111 19 นาตหยอดเหรยญ 44 1100 14 นาบอตน 1144 1122 26 นาบอบาดาล 66 88 14

รวม 45 53 98 5.2.1 ผลการตรวจทางกายภาพ

จากการตรวจความเปนกรด-ดาง (PH) ส (Colour) ความขน (Turbidity) ความกระดาง (Hardness) และปรมาณสารละลายทงหมด (TDS) พบปญหาจากผลการวเคราะหประกอบดวยคาความเปนกรด-ดาง คอนาททาการตรวจมความเปนกรดเพมขน และในครงท 2 มคาความเปนกรดเกนมาตรฐานถง 14 ตวอยาง โดยพบในตวอยางประเภทนาบอตน 7 ตวอยาง บอบาดาล 3 ตวอยาง นาตหยอดเหรยญและนาบรรจถง 20 ลตร อยางละ 2 ตวอยาง รายละเอยดดงตารางท 4 ตารางท 4 แสดงจานวนและคาความเปนกรด-ดาง ของนาททาการตรวจ

คาทพบ คาและจานวนทพบ ทางกายภาพ นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) หมายเหต

ครงท 1 ฤดรอน 6.10 8.20 6.99 5 ความเปนกรด ครงท 2 ฤดฝน 3.90 8.20 6.70 14 ความเปนกรด

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

27

5.2.2 ผลการตรวจทางเคม

ทาการตรวจสารเคมและปรมาณโลหะหนกทปนเปอนในนาดมและน าบร โภค 13 ชนด พบโลหะหนกทปญหาเกนมาตรฐาน 4 ชนด ประกอบดวย เหลก (Fe) แมงกานส (Mn) ตะกว (Pb) และสารหน (As) ซงมผลการวเคราะหดงน

5.2.2.1 การปนเปอนเหลก (Fe)

จากจานวนตวอยางทเกบในฤดรอนทงหมด 45 ตวอยาง ตรวจไมพบการปนเปอนเหลก 16 ตวอยาง (คดเปน รอยละ 35.6) โดยพบคาการปนเปอนเหลกในฤดรอนเกนมาตรฐาน 2 ตวอยาง สวนในฤดฝนทาการเกบจานวนตวอยางทงหมด 53 ตวอยาง ตรวจไมพบการปนเปอนเหลก จานวน 34 ตวอยาง (คดเปนรอยละ 64.2) และพบคาการปนเปอนเกนมาตรฐาน 1 ตวอยาง รายละเอยดดงตารางท 5 ตารางท 5 แสดงจานวนและคาการปนเปอนเหลกของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ (คามาตรฐานไมเกน 0.5 มก. /ล.)) เหลก (มก. /ล.) นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) ตรวจไมพบ (ตวอยาง)

ฤดรอน (n=45) 0.015 5.83 0.19 2 16 ฤดฝน (n=53) 0.015 0.74 0.04 1 34

พนททพบคาการปนเปอนเหลกเกนมาตรฐานครงท 1 (ฤดรอน)

ไดแก บอนาตนชมชนวดมาบตาพด (5.83 มก./ล.) และบอบาดาลทชมชนชากลกหญา (0.51 มก./ล.) ครงท 2 (ฤดฝน) พบ 1 ตวอยางคอ ทบอนาตนชมชนบานบน (0.74 มก./ล.)

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

28

5.2.2.2 การปนเปอนแมงกานส (Mn)

จากจานวนตวอยางทเกบในฤดรอนทงหมด 45 ตวอยาง พบคาการปนเปอนทเกนมาตรฐาน จานวน 7 ตวอยาง โดยคาการปนเปอนทพบมากทสดคอ 5.83 มก./ล. และตรวจไมพบการปนเปอนของแมงกานสจานวน 8 ตวอยาง (คดเปนรอยละ 17.7) สวนจานวนตวอยางทเกบในฤดฝนทงหมด 53 ตวอยาง พบคาการปนเปอนทเกนมาตรฐาน 3 ตวอยาง และตรวจไมพบการปนเปอนของแมงกานสจานวน 19 ตวอยาง (คดเปนรอยละ 35.85) รายละเอยดดงตารางท 6 ตารางท 6 แสดงจานวนและคาการปนเปอนแมงกานสของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ (คามาตรฐานไมเกน 0.3 มก. /ล.) แมงกานส (มก. /ล.) นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) ตรวจไมพบ (ตวอยาง)

ฤดรอน (n=45) 0.005 5.83 0.19 7 8 ฤดฝน (n=53) 0.005 0.74 0.04 3 19

5.2.2.3 การปนเปอนตะกว (Pb)

การปนเปอนตะกวตรวจพบนอยมาก จากจานวนตวอยางทเกบในฤดรอนทงหมด 45 ตวอยาง ตรวจไมพบคาปนเปอนจานวน 42 ตวอยางโดยพบคาการปนเปอนทเกนมาตรฐานเพยง 1 ตวอยาง ซงคามากทสดทพบคอ 0.032 มก. /ล. สวนในฤดฝนจากจานวนตวอยางทเกบทงหมด 53 ตวอยาง ตรวจไมพบคาปนเปอน 48 ตวอยาง และตวอยางทพบไมมคาเกนมาตรฐานเลย รายละเอยดดงตารางท 7

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

29

ตารางท 7 แสดงจานวนและคาการปนเปอนตะกวของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ (คามาตรฐานไมเกน 0.03 มก. / ล.) ตะกว (มก. / ล.) นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) ตรวจไมพบ(ตวอยาง)

ฤดรอน (n=45) 0.01 0.032 0.0011 1 42 ฤดฝน (n=53) 0.01 0.023 0.0014 - 48

5.2.2.4 การปนเปอนสารหน (As)

ผลการตรวจตวอยางในฤดรอนจานวน 45 ตวอยาง ตรวจไมพบการปนเปอนจานวน 36 ตวอยาง และพบคาการปนเปอนเกนมาตรฐาน 2 ตวอยาง โดยคาทพบมากทคอ 0.024 สาหรบในฤดฝนจากตวอยางจานวน 53 ตวอยาง ตรวจไมพบคาปนเปอน 27 ตวอยาง และพบคาเกนมาตรฐานเพยงตวอยางเดยว โดยคามากทสดทพบคอ 0.027 มก. /ล. รายละเอยดดงตารางท 8 ตารางท 8 แสดงจานวนและคาการปนเปอนสารหนของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ (คามาตรฐานไมเกน 0.01 มก. /ล.) สารหน (มก./ล.) นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) ตรวจไมพบ(ตวอยาง)

ฤดรอน (n=45) 0.005 0.024 0.002 2 36 ฤดฝน (n=53) 0.005 0.027 0.003 1 27

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

30

5.2.3 ผลการตรวจทางแบคทเรย

การตรวจหาเชอโคลฟอรมแบคทเรยและฟคลโคลฟอรมแบคทเรย จากจานวนตวอยาง 45 ตวอยางทตรวจในฤดรอน พบคาเกนมาตรฐาน 21 และ 10 ตวอยางตามลาดบ สวนในฤดฝนเกบตวอยาง 53 ตวอยาง พบคาเกนมาตรฐานทง 53 ตวอยาง ซงคาเฉลยทตรวจในฤดฝนมคาสงกวาคาเฉลยทตรวจในฤดรอน แสดงใหเหนวาในฤดฝนมการปนเปอนมากขน รายละเอยดดงตารางท 9 และตารางท 10 ตารางท 9 แสดงจานวนและคาการปนเปอนโคลฟอรมแบคทเรยของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ (คามาตรฐานคอตองไมพบ) โคลฟอรม (MPN)

นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน (ตวอยาง)

ตรวจไมพบ (ตวอยาง)

ฤดรอน(n=45) 4.5 1600 119.38 21 24 ฤดฝน(n=53) 1.8 1600 199.74 53 -

ตารางท 10 แสดงจานวนและคาการปนเปอนฟคลโคลฟอรมแบคทเรยของนาททาการตรวจ

การปนเปอน คาและจานวนทพบ(คามาตรฐานตองไมพบ) ฟคลโคลฟอรม

(MPN) นอยทสด มากทสด คาเฉลย เกนมาตรฐาน

(ตวอยาง) ตรวจไมพบ(ตวอยาง)

ฤดรอน(n=45) 2.0 79 8.5 10 35 ฤดฝน(n=53) 1.8 1600 114.37 53 -

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

31

5.3 ขอมลสถานการณการสารวจประชาชนตอการบรโภคอาหารและนาในพนทเทศบาลมาบตาพด

จากการสมสารวจประชาชนตอการบรโภคอาหารและนาในพนทเทศบาลมาบตาพดในพนทจานวนทงสน 411 ราย จากการวเคราะหขอมล เบองตน พบวา

กลมตวอยางสวนใหญเปนประชาชนทมภมลาเนาในพนทเทศบาล

มาบตาพด คดเปนรอยละ 50.4 ของตวอยางทงหมด เปนเพศหญง (รอยละ 61.1) มอายเฉลยคอ 38 ป สวนใหญสมรสแลวคดเปนรอยละ 65.7 สถานะในครวเรอนคอเปนแมบานคดเปนรอยละ 41.8 และจากการสารวจพบวาจานวนสมาชกในครวเรอนรวมเฉลย 4 คนตอครวเรอน โดยจานวนสมาชกมากทสดทพบคอ 13 คนตอครวเรอน

ลกษณะทอยอาศยของประชาชนจากการสอบถาม พบวา สวนใหญ

อาศยเปนบานเดยว (รวมบานทสรางตามแบบของพนททมมานาน) คดเปนรอยละ 50.4 รองลงมาเปนหองเชา และทาวเฮาส คดเปนรอยละ 20.9 และ 10.9 ตามลาดบ

จากการสารวจพบวา ระดบการศกษาสวนใหญคอ จบชนประถมตน

คดเปนรอยละ 26.5 รองลงมาเปน ปรญญาตร และระดบ ปวช/ ปวส คดเปนรอยละ 22.4 และ 16.5 ตามลาดบ

จากการสารวจเรองการประกอบอาชพพบวา สวนใหญผทมอาชพ

หลกจะประกอบอาชพคาขาย คดเปนรอยละ 35.5 โดยมรายไดเฉลยเดอนละ 14,497 บาท (สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 16,984 บาท) โดยรายไดนอยทสดคอ 200 บาทตอเดอน และมากทสดคอ 150,000 บาทตอเดอน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

32

สาหรบผทมอาชพเสรมสวนใหญจะประกอบอาชพคาขาย คดเปน รอยละ 54.7 โดยมรายไดเฉลยเดอนละ 12,350 บาท (สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 15,848) โดยรายไดนอยทสดคอ 300 บาท และรายไดมากทสดคอ 100,000 บาทตอเดอน

ผลการสารวจเรองการรบรขอมลขาวสาร พบวาประชาชนสวนใหญ

เคยไดยนหรอเคยทราบขอมลเรองสารเคมจากอตสาหกรรมปนเปอนในอาหารและนา คดเปนรอยละ 77.4 และมผทไมเคยไดยนเรองนเลย คดเปนรอยละ 13.3 สาหรบผทเคยไดยนหรอเคยทราบขอมลสารเคม สวนใหญรบรวามสารเคมจากอตสาหกรรมปนเปอนในอาหารและนาหลายชนด โดยชนดหลกประกอบดวย ตะกว สารหน ปรอท สงกะส เหลก แคดเมยม แมงกานส และสารระเหยวโอซ เปนตน

เมอสอบถามเรองการเจบปวยดวยโรคทางเดนอาหารในรอบปท

ผานมา พบวามผปวยดวยโรคทางเดนอาหารสงถงรอยละ 84.7 โดยเปนทงโรคชนดเดยวและหลายโรครวมกน สาหรบอาหารทนามาปรงประกอบเพอรบประทานในแตละมอ จากการสอบถามแหลงทปรงหรอประกอบอาหารพบวา ประชาชนในพนทมกจะทาการปรงประกอบอาหารเกอบทกมอทบาน รองลงมาเปนรานอาหาร โรงอาหาร และตลาด ตามลาดบ รายละเอยดดงตารางท 11

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

33

ตารางท 11 แสดงจานวนและรอยละของแหลงอาหารทไดรบในแตละมอในรอบวน

แหลงอาหาร จานวนทไดรบในแตละมอ (รอยละ) n = 411 อาหารเชา อาหารเทยง อาหารเยน มอพเศษ

ปรงเองทบาน 179 (43.6)

130 (31.6)

203 (49.4)

39 (9.5)

รานอาหาร 57 (13.9)

129 (31.4)

49 (11.9)

25 (6.1)

แผงลอย 22 (5.4)

14 (3.4)

20 (4.9)

26 (6.3)

โรงอาหาร 49 (11.9)

57 (13.9)

1 (0.2)

1 (0.2)

มนมารท 1 (0.2)

- - 22 (5.4)

ตลาด 34 (8.3)

18 (4.4)

55 (13.4)

37 (9.0)

สถานทอนๆ 63 (15.3)

55 (13.4)

73 (17.8)

25 (6.1)

ไมตอบ/ ไมรบประทาน

6 (1.5)

8 (1.9)

10 (2.4)

236 (57.4)

แหลงวตถดบทจดหาในแตละวน ไดมาจากแหลงตางๆ จากการ

สารวจพบวาอาหารและวตถดบเกอบทกชนดทนามาใชปรงประกอบอาหารในแตละวนไดมาจากตลาดสดและตลาดนดเปนสวนใหญ ยกเวน ผลตภณฑนมทซอมาจากซปเปอรมารเกต รายละเอยดดงตารางท 12

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

34

ตารางท 12 แสดงจานวนและรอยละของแหลงทไดมาของวตถดบในการปรงอาหาร

วตถดบ จานวนแหลงทมา/แหลงจดหาในแตละวน (รอยละ) n=411 ในการปรง

อาหาร

ปลกเอง ตลาดสด ตลาดนด ซปเปอร รานชา รถเร อนๆ

เนอสตว 3 (0.7)

197 (47.9)

90 (21.9)

25 (6.1)

5 (1.2)

5 (1.2)

87 (21.2)

เปด ไก 6 (1.5)

198 (48.2)

88 (21.4)

22 (5.4)

5 (1.2)

5 (1.2)

87 (21.2)

ไขตางๆ 6 (1.5)

165 (40.1)

73 (17.8)

39 (9.5)

20 (4.9)

3 (0.7)

105 (25.5)

นมตางๆ 1 (0.2)

58 (14.1)

13 (3.2)

225 (54.7)

23 (5.6)

4 (1.0)

87 (21.2)

ผกสด 15 (3.6)

197 (47.9)

73 (17.8)

16 (3.9)

5 (1.2)

4 (1.0)

101 (24.6)

ผลไม 11 (2.7)

184 (44.8)

84 (20.4)

14 (3.4)

2 (0.5)

4 (1.0)

112 (27.3)

จากการสารวจแหลงนาทใชในชวตประจาวนของประชาชนในพนท

พบวา นาดมทประชาชนใชสามอนดบแรกคอ นาบรรจถง 20 ลตร นาบรรจขวด และ นาประปาผานการกรอง คดเปนรอยละ 30.2, 20.4 และ 16.3 ตามลาดบ

ในสวนนาปรงประกอบอาหาร พบวา ประชาชนในพนทใชนาบรรจ

ถง 20 ลตร และ นาประปาผานการกรอง และสาหรบนาลางวตถดบใชน าประปาโดยตรงมากท สด รองลงมาเปนน าบาดาลผานการกรอง รายละเอยดดงตารางท 13

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

35

ตารางท 13 แสดงจานวนและรอยละของนาบรโภคจากแหลงตางๆ

แหลงนาดม/บรโภค จานวนประเภทนาทใช (รอยละ) n=411 ทไดรบในแตละวน นาดม นาปรงประกอบอาหาร นาลางวตถดบ

ประปาผานการกรอง 67 (16.3)

101 (24.6)

75 (6.8)

นาบรรจขวด 84 (20.4)

35 (8.5)

5 (1.2)

นาบรรจถง 20 ลตร 124 (30.2)

140 (34.1)

23 (5.6)

นาประปาโดยตรง 4 (1.0)

38 (9.2)

206 (50.1)

บอบาดาลผานการกรอง 6 (1.5)

12 (2.9)

41 (10.0)

ตหยอดเหรยญ 26 (6.3)

13 (3.2)

4 (1.0)

อนๆ 71 (17.3)

39 (9.5)

29 (7.1)

ไมตอบ 29 (7.1)

33 (8.0)

28 (6.8)

สาหรบนาทใชในชวตประจาวนดานอนๆ พบวา ประชาชนใช

นาประปามากทสด รองลงมาเปนนาบอตน และบอบาดาลตามลาดบ กจกรรมทใชประกอบดวย การลางภาชนะ การซกลาง การอาบ/ชาระ การลางรถ และการรถนาตนไม รายละเอยดดงตารางท 14

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

36

ตารางท 14 แสดงจานวนและรอยละของประเภทนาใชจากแหลงตางๆ

แหลงนา จานวนประเภทการใชนา (รอยละ) n=411 ทจดหาในแตละวน ลางภาชนะ ซกลาง อาบ/ชาระ ลางรถ รดตนไม นาประปา 304

(74.0) 305

(74.2) 313

(76.2) 277

(67.4) 262

(63.7) นาจากแมนา - - - - - นาจากลาคลอง - - - - 1

(0.2) นาบอตน 39

(9.5) 40

(9.7) 41

(10.0) 43

(10.5) 53

(12.9) บอบาดาล 40

(9.7) 37

(9.0) 38

(9.2) 42

(10.2) 52

(12.7) นาซอใสถงบรรจเกน 100ลตร

7 (1.7)

1 (0.2)

2 (0.5)

- -

อนๆ 20 (4.9)

21 (5.1)

13 (3.2)

30 (7.3)

22 (5.4)

ไมตอบ 1 (0.2)

7 (1.7)

4 (1.0)

19 (4.6)

21 (5.1)

ในดานสขวทยาสวนบคคลของการรบประทานอาหารและดมนา

พบวามการปฏบตเปนประจาทกวนในเรอง การลางมอกอนปรงและรบประทานอาหาร การใชชอนกลางในการรบประทานอาหาร การรบประทานอาหารทปรงสกสะอาด และการเลอกนาดมทผานการรบรองจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ขณะทเรองการเปลยนไสเครองกรองนาและการตมนาดมไมเคยทามากทสด หรอทานานๆ ครง

ความคดเหนของประชาชนตอการบรโภคอาหารและนาพบวา สวน

ใหญเหนวาอาหารและนาดมทจดหามาใหครอบครวมความสะอาดปลอดภย

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

37

ตงแตระดบปานกลางถงมากทสด และเหนวาเจาหนาทตองเขมงวดตอการควบคมอาหารและนาใหมาก สาหรบเรองสารพษปนเปอนในอาหารและนาดมนน สวนใหญเหนวาอาหารและนาทจดหาใหครอบครวมการปนเปอนสารพษอยในระดบปานกลางถงนอยทสด รายละเอยดดงตารางท 15

ตารางท 15 แสดงจานวนและรอยละทศนคตการบรโภคอาหารและนา

ทศนคต ความคดเหน(จานวน/รอยละ) n=411 การบรโภคอาหาร

และนา มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมตอบ

อาหารทจดหามความสะอาด ปลอดภย

156 (38.0)

131 (31.9)

78 (19.0)

30 (7.3)

16 (3.9)

-

นาทดมทกวนมความสะอาด ปลอดภย

150 (36.5)

142 (34.5)

79 (19.2)

20 (4.9)

20 (4.9)

-

มสารพษปนในอาหารททานจดหา

31 (7.5)

50 (12.2)

99 (24.1)

82 (20.0)

148 (36.0)

1 (0.2)

มสารพษปนในนาดมททานจดหา

35 (8.5)

40 (9.7)

99 (24.1)

79 (19.2)

153 (37.2)

5 (1.2)

เจาหนาทตองควบคมเขมงวดอาหารและนา

188 (45.7)

79 (19.2)

69 (16.8)

19 (4.6)

52 (12.7)

4 (0.9)

ประชาชนคาดหวงในเรองความสะอาดปลอดภยในการบรโภค

อาหารและนาอยในระดบปานกลางถงมากทสด และคาดหวงใหเจาหนาทตองเขมงวดตอการควบคมอาหารและนา ขณะทประชาชนไมไดคาดหวงในเรองการปนเปอนสารพษในอาหารและนา รายละเอยดดงตารางท 16

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

38

ตารางท 16 แสดงจานวนและรอยละความคาดหวงของการบรโภคอาหารและนา

ความคาดหวง ความคาดหวง(จานวน/รอยละ) n=411 การบรโภค

อาหารและนา มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ไมตอบ

อาหารทจดหามความสะอาด ปลอดภย

200 (48.7)

106 (25.8)

57 (13.9)

16 (3.9)

28 (6.8)

4 (1.0)

นาทดมทกวนมความสะอาด ปลอดภย

193 (47.0)

110 (26.8)

57 (13.9)

19 (4.6)

27 (6.6)

5 (1.2)

มสารพษปนในอาหารททานจดหา

49 (11.9)

44 (10.7)

75 (18.2)

63 (15.3)

174 (42.3)

6 (1.5)

มสารพษปนในนาดมททานจดหา

47 (11.4)

43 (10.5)

77 (18.7)

55 (13.4)

183 (44.5)

6 (1.5)

เจาหนาทตองควบคมเขมงวดอาหารและนา

207 (50.4)

65 (15.8)

59 (14.4)

23 (5.6)

51 (12.4)

6 (1.5)

เมอสอบถามประชาชนถงขอเสนอและการควบคมอาหารใหสะอาด

ปลอดภยจากการจาหนาย ประชาชนสวนใหญใหคาตอบวาปองกนโดยการไมซออาหารมารบประทาน บางตอบวาใหเจาหนาทดแล และตองมการ วากลาวตกเตอนเอง ตามลาดบ

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

39

6. ขอเสนอแนะ 6.1 ทาการพฒนาระบบการเฝาระวงสขาภบาลอาหารและนาใหตอเนอง

6.2 พฒนาระบบการประเมนความเสยงจากสารเคมอนตรายทพบ

6.3 พฒนาระบบการบรหารจดการขอมลการเผาระวงสขาภบาลอาหารและนา

6.4 ศกษาเปรยบเทยบพนทเพอหาปจจยและความแตกตางตามวถชวตชมชน

6.5 เรงพฒนาศกยภาพเจาหนาท แกนนาชมชน เรองระบบการเฝาระวงการสขาภบาลอาหารและนา

6.6 สาหรบอาหารตองทาการแยกใหไดวาเปนอาหารทผลตและเพาะปลกในพนท และอาหารชนดใดนาเขามาจาหนายในพนท เพราะศกษาหาสาเหตหลก จงจะรทมาของปญหา

6.7 ควรศกษาการประเมนความเสยงจากอาหารและนาในพนทไดผลกระทบจากโรงงานอตสาหกรรม 7. เอกสารอางอง 1. สานกงานเทศบาลเมองมาบตาพด , สานกสาธารณสขและสงแวดลอม ,

แผนปฏบตการเพอลดและขจดมลพษในเขตควบคมมลพษเทศบาลเมองมาบตาพด พ.ศ. 2553-2557 , เอกสารอดสาเนา , 2553.

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

40

2. หนงสอพมพโพสทเดย , สงแวดลอมมาบตาพดวกฤต นาเจอปนโลหะหนก เอนจโอ จคมมลพษ ระงบปโตรเคม เฟส3 , วนท 24 มกราคม 2550.

3. กรงเทพธรกจออนไลน , ศาลสงใหประกาศเขตควบคมมลพษมาบตาพด , การเมอง (ออนไลน) ,วนท 3 มนาคม 2551 , http://www.bangkokbiznews.com.

4. ขาวระยองออนไลน , มาบตาพดวกฤต สงแวดลอมอนตรายยอดผปวย มะเรงลว , ขาวระยองออนไลน วนท 25 กนยายน 2552 , http://www.rayong-news.com/scope/sc_0025.html .

5. กรมการแพทย , สถาบนมะเรงแหงชาต , Population – based Cancer Registry Cancer in Rayong 1999 (1998-2000) .

6. ทรวง เหลยมรงส , การสขาภบาลอาหาร (Food Hygiene) , ความหมาย การสขาภบาลอาหาร , พมพโรงพมพ องคการทหารผานศก , 2537.

7. ทรวง เหลยมรงส และคณะ, คมอวชาการอนามยอาหาร , โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก,พมพครงท 1, 2537.

8. สถานการณความปลอดภยของอาหารในประเทศ Thai Food risk profile,บรษท สยาม โกลบอล ลบรแคนท จากด , http://www.lube999.com/index.php?lay=show&ac=article&Ntype=1&Id=538760950

9. คณะผวจยจากคณะอตสาหกรรมเกษตร คณะสตวแพทย คณะเกษตร คณะวทยาศาสตร และสถาบนคนควาและพฒนาผลตภณฑอาหาร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และกรมประมง , 2547. http://foodsafety.nfi.or.th/content.asp?menu_id=10

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

41

10. ความปลอดภยของอาหาร , หองสขภาพ , Click2member , Powered by Discuz! 7.2© 2001-2009 , Comsenz Inc. | Translated Thai by Jaideejung007 , http://www.click2member.com/viewthread.php?tid=17421 .

11. ตรวจคณภาพอาหารและนาดมตลาดนดจตจกร เพอความปลอดภยของนกทองเทยว , Friday, 5 February 2010 17:02 -- ทวไป กรงเทพฯ--5 ก.พ.--กองประชาสมพนธ กทม. http://www.newswit.com/news/2010-02-05/d73c4e58bce8ae1946a8f9dbd266272a/.

12. ปญหาการเขาถงนาดมทปลอดภย ทวภาคพนเอเชย – แปซฟค , ไทยโฮมเพจ , Voice of America ▪ Thai , วนเสาร, 03 เมษายน 2010 , http://www.voanews.com/thai/news/a-47-2010-04-03-voa2-90872724.html.

13. เผย!! นาดมผสมสารตะกว ตนตอยงดมยงโง , สรรหามาฝาก , แบงปนเนอหาเดด , http://xchange.teenee.com , Jul 10 2007,

14. สานกสาธารณสขและสงแวดลอม , เทศบาลเมองมาบตาพด , เอกสารอดสาเนา , 2553.

15 สถาบนมะเรงแหงชาต , กรมการแพทย,กระทรวงสาธารณสข , รายงานเรอง Population – based Cancer Registry Cancer in Rayong 1999 (1998-2000).

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

42

16. อาภา หวงเกยรต , 2549 , วจยพบโลหะหนกปนเปอนบอนาตน , ออนไลน , http://www.bangkokbiznews.com/2007/01/25/WW70_7001_news.php?newsid=1921 , 25 มกราคม พ.ศ. 2550.

17. สนนทา โอศร, ประมข โอศร. สถานการณความปลอดภยของอาหารทะเลในภาคตะวนออก.

18. วารสารการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม ปท 32 ฉบบท 4 ตลาคม-ธนวาคม 2552 หนา 74-86 กระทรวงสาธารณสข. มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน. ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 98 (พ.ศ. 2529) ลงวนท 21 มกราคม 2529. กรงเทพมหานคร: กระทรวงสาธารณสข ; 2529.

19. ศนยขอมลดานอาหาร. แคดเมยมในผลตภณฑอาหารทะเล ระหวางป พ.ศ. 2538-2548. ใน http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_food/a_fd_4_00t.asp?info เมอวนท 20 สงหาคม 2553

20. มหาวทยาลยเกษตรศาสตรและสถาบนอาหาร. สถานการณความเสยงของอาหารพรอมบรโภคยอดนยม กรณกรงเทพมหานคร . กรงเทพมหานคร ; 2550

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

43

การประเมนความเสยงภยตอสขภาพจากสารเคม (การตรวจสารเคมในรางกายสาหรบการเฝาระวง)

โดย ดร. นลน ศรพวง ศนยพฒนาวชาการอาชวอนามยและสงแวดลอม จงหวดระยอง สานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค

การตรวจสารเคมในรางกายนนเปนวธการหนงทใชในการประเมน

ความเสยงภยตอสขภาพได เนองจากทาใหทราบไดวา บคคลนนมความเสยงตอการไดรบสารเคมจากสงแวดลอมรอบตวทมแหลงกาเนดจากการประกอบอาชพและจากสงแวดลอมมากเพยงใด ถามความเขมขนของสารเคมในรางกายมากกวาเกณฑความปลอดภยทกาหนดไว ไมไดหมายความวาบคคลนนเปนโรค แตหมายความวาบคคลนนมความเสยงตอการเปนโรคหรอเสยงตอการผดปกตของรางกาย ผทเกยวของทกภาคสวนตองดาเนนการเพอใหความเสยงลดลง โดยชวยกนปองกนควบคมทแหลงกาเนดของสารเคมนน ผประกอบกจการทใชสารเคมนนตองดาเนนการปองกนควบคม หรอมการใชสารทดแทน หรอใชสารอนทรยแทนสารเคม แมกระทงบคคลทกคน ทงผประกอบอาชพและประชาชนทวไปในชมชนนนกตองปองกนควบคมการใชสารเคมของตนเองทงในบานเรอนและในชวตประจาวน นอกจากนบคคลนนตองลดพฤตกรรมเสยงภยตอการสมผสสารเคมของตนเองดวย เชน ใชถงมอยางสงเคราะหททนตอสารเคมในการผสมสารเคม ไมผสมสารเคมดวยมอ

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

44

เปลา ใชหนากากสวมปองกนสารเคมเมอตองทางานกบสารเคม ปดภาชนะทบรรจสารเคมใหมดชด ไมทงสารเคมในทสาธารณะ เปนตน

ดวยเหตน จงควรมความรและความเขาใจเกยวกบแหลงกาเนดของ

สารเคม ชนดและรปแบบของสารเคมทมการใชงานและทพบไดบอยในสงแวดลอม พษและภยของสารเคม การเขาสรางกาย เสนทางของสารเคมในรางกาย การขจดสารเคมออกจากรางกาย การตรวจวดเพอประเมนความเสยงภย และการตรวจเพอเฝาระวงสขภาพ

1. แหลงกาเนดของสารเคม แหลงกาเนดของสารเคม ม 2 แหลง ไดแก

1.1 แหลงกาเนดสารเคมจากธรรมชาต สารเคมหลายชนดมแหลงกาเนดตามธรรมชาตอยแลว โดยเปนแรทปนเปอนในดนในนาตาม ลกษณะภมประเทศของพนทนนๆ ตวอยางเชน อาเภอรอนพบล จงหวดนครศรธรรมราชมสายแรสารหนและดบก อาเภอแมสอด จงหวดตากมสายแรแคดเมยมและสงกะส อาเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบรมสายแรตะกว พนทบรเวณภาคเหนอตอนบนมสายแรฟลออไรด ในพนทจงหวดระยองนนไดมการตรวจพบวามแรธรรมชาตหลายชนด เชน ตะกว แคดเมยม สารหน เหลก สงกะส เปนตน

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

45

1.2 แหลงกาเนดสารเคมจากการประกอบอาชพหรอจากการทางาน ไดแก การผลต การสงเคราะหสารเคมเพอใชงานในการประกอบอาชพตางๆ และการใชสารเคมทงในการเกษตรกรรม อตสาหกรรม การบรการตางๆ 2. ชนดและรปแบบของสารเคม

ปจจบนมการใชสารเคมอนตรายหลายชนดและหลายรปแบบในการประกอบอาชพและสงแวดลอมโดยรปแบบของสารเคมทมการใชงาน ไดแก ของแขง ฝนละออง ของเหลว ไอระเหย ไอควน กาซ และเสนใย ในพนทมาบตาพดนนมการใชสารเคมมากทงสารเคมประเภทสารประกอบอนทรยระเหยงาย (หรอทนยมเรยกวา สารอนทรยระเหยงายหรอสารวโอซ) สารโลหะหนกและสารเคมกาจดศตรพชและสตว (นยมเรยกวา ยาฆาแมลง ยาฆาหญา)

3. การเขาสรางกาย

สารเคมสามารถเขาสรางกายได 3 ทาง คอ 3.1 ทางการหายใจ

สารเคมในรปของฝนละอองและเสนใยทมขนาดทสามารถมองเหนไดดวยตาเปลานน ขนจมกสามารถกรองได สวนฝนละอองทมขนาดเลก ไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา โดยเฉพาะฝนละอองและเสนใยทเลกกวา 10 ไมครอน จะสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจไปจนถงถงลมปอดได

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

46

ไอระเหยของสารประกอบอนทรยระเหย จะทาใหเกดการระคายเคอง สวนกรดและดางเมอเขาสทางเดนหายใจนอกจากกดกรอนเนอเยอแลว อาจมผลทาใหเกดนาทวมปอดเฉยบพลนได สวนไอควนของสารเคมประเภทสารโลหะหนก จะทาใหเกดการระคายเคองและเปนไขไอโลหะได

สารเคมทมคณสมบตในการระเหยไดงาย ตวอยางเชน สารประกอบอนทรยระเหย หรอทนยมเรยกวา สารอนทรยระเหยงาย หรอสารวโอซ นน รางกายสามารถกาจดบางสวนของสารนนออกไดทางลมหายใจออก ดวยเหตนจงสามารถเกบตวอยางลมหายใจออกมาตรวจหาชนดและความเขมขนของสารเคมได ตวอยางเชน สรามสารเอทธลแอลกอฮอลซงเปนสารประกอบอนทรยระเหยชนดหนงแตสถานะปกตเปนของเหลว ดงนนจงสามารถตรวจวดระดบความเขมขนของแอลกอฮอลทางลมหายใจออกได

3.2 ทางผวหนง สารเคมทมคณสมบตละลายไขมนไดดจะสามารถซมผานผวหนงและเนอเยอตางๆ ไดดกวาสารเคมประเภทอน เชน สารประกอบอนทรยระเหยมคณสมบตชะลางไขมนไดดจงสามารถดดซมผานทางผวหนงไดด สวนสารเคมทมฤทธกดกรอน ไดแก กรดและดางนนจะมฤทธระคายเคองและกดกรอนผวหนงและเนอเยอทสมผส อาจทาใหผวหนงและเนอเยอบรเวณนนอกเสบ บวมแดง ไหม และเนอเยอถกทาลายได

3.3 ทางการรบประทานอาหารและ/หรอดมนาทมสารเคมปนเปอน

สารเคมเหลานบางอยางมพษเฉยบพลนตอรางกายกจะเกดอาการระคายเคอง และอาจทาใหถงแกชวตได สวนพษเรอรงนนมกเกดจากการทผวหนงและเนอเยอภายนอกถกทาลายซาๆ ทาใหเกดแผลเรอรงได

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

47

4. เสนทางของสารเคมในรางกาย

เนองจากวถทสารเคมเขาสรางกายทแตกตางกนนนอาจทาใหมอนตรายตอรางกายแตกตางกนและสารเคมตางชนดกนจะมอนตรายตอรางกายแตกตางกน โดยทวไปแลวเมอสารเคมเขาสรางกายจะเขาสกระแสเลอดผานไปยงตบ ตบเปนอวยวะสาคญในการกาจดสารพษออกจากรางกายโดยระบบเมตาบอลสม (Metabolism)4 โดยมการแปรรปสารเคมเปนสาร เมตาโบไลท (Metabolites) ชนดทละลายนาไดแลวขบออกทางปสสาวะ สวนในกระแสเลอดนนจะมสารเคมทปะปนกนทงสารเคมตงตนทสมผสเขาไปและสารเคมทเปนสารเมตาโบไลทของสารเคมทถกรางกายแปรรปไปบางแลว

รปท 1 โครงสรางรางกาย

4 ระบบเมตาบอลสม หรอทนยมเรยกกนวา ระบบเมตาบอลซมนน เปนระบบการเผาผลาญหรอการเปลยนแปลงสารหรอการสนดาปสารโดยใชพลงงานในรางกาย

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

48

ดงนนการศกษาความเปนพษของสารเคมตอรางกายนนตองพจารณาเสนทางของสารเคมและพษของสารเคมทมตอรางกายนบตงแตเขาสรางกายจนกระทงกาจดออกจากรางกาย ดงน

4.1 ทางเขาสรางกาย (Routes of Entry) โดยทวไปแลวสารเคมสามารถเขาสรางกายได 3 ทาง ไดแก การดดซม (Absorption) ผานทางระบบทางเดนหายใจผานทางผวหนง และผานทางระบบทางเดนอาหารโดยการรบประทานอาหารหรอนาดมทมสารเคมปนเปอนอย สารเคมในรปของฝนละอองและเสนใยทมขนาดเลกกวา 10 ไมครอน จะสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจไปจนถงถงลมปอดไดนนจะมอนตรายตอปอด อาจทาใหปอดอกเสบ มพงผดหรอเนองอกในปอด และอาจเปนมะเรงปอดได เชน ควนบหร เขมาคารบอน ใยผา แรใยหนหรอ แอสเบสตอส ฝนซลกาจากการโมบดยอยหนทรายหรอการขดทราย พนทราย สลกหน และทาครกหน เปนตน สวนสารเคมทมคณสมบตละลายไขมนไดดจะสามารถซมผานผวหนงและเนอเยอตางๆ ไดดกวาสารเคมประเภทอน สวนสารเคมทมฤทธกดกรอนจะมพษเฉยบพลนตอรางกาย โดยทาลายผวหนงและเนอเยอบรเวณทสมผสสารเคม และเมอไอระเหยของกรดและดางเขาสทางเดนหายใจ นอกจากจะทาใหเกดการระคายเคองและกดกรอนแลวยงอาจมผลทาใหเกดนาทวมปอดเฉยบพลนได สวนพษเรอรงนนมกเกดจากการทผวหนงและเนอเยอภายนอกถกทาลายซาๆ ทาใหเกดแผลเรอรงได สารเคมทมคณสมบตในการระเหยไดงายนน เมอเขาสรางกายไมวาทางใด รางกายสามารถกาจดบางสวนของสารนนออกไดทางลมหายใจออก ดวยเหตนจงสามารถเกบตวอยางลมหายใจออกมาตรวจหาชนดและความเขมขนของสารเคมได

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

49

4.2 การกระจายตวในรางกาย (Distribution) เมอสารเคมเขาสรางกายจะกระจายตวในรางกายเขาสกระแสโลหต นาเหลอง และอวยวะตางๆ (รวมกระดกและไขมน) ในชวงนตบจะเปนอวยวะสาคญในการแปรรปสารเคมและกาจดสารพษ โดยมการแปรรปสารเคมตงตนไปเปนเมตาโบไลทของสารเคมในรปแบบตางๆ ซงจะปะปนอยในเลอด สงคดหลงและปสสาวะ และกาจดสารพษของสารเคมออกมาในรปเมตาโบไลททละลายในปสสาวะได

4.3 การสะสม (Deposition) สารเคมหลายชนดสามารถสะสมไดในไขมนและเนอเยอเกยวพน

กระดก และนาในรางกาย ดงนนผทมไขมนมากหรอ “อวน” กจะมโอกาสทมสารเคมสะสมในรางกายของตนเองไดมากกวาบคคลอน

4.4 การกาจดออกจากรางกาย (Excretion) รางกายจะขจดสารเคมออกไดหลายทาง ไดแก ทางนาดโดยตบและ

ปนอยในอจจาระ ปสสาวะโดยไต โดยทางลมหายใจ โดยผานทางสงคดหลงทางตอมนาลาย ตบออน ตอมเหงอ และนานม

การทราบเสนทางของสารเคมในรางกายจะทาใหทราบวาสารเคม

นนอาจมพษตอรางกายทบรเวณใดบาง สารเคมนนอาจตกคางหรอสะสมในรางกายทบรเวณใดบาง และทาใหทราบวาควรเลอกเกบตวอยางเลอด หรอปสสาวะ หรอสารคดหลง หรอสงอนใดของรางกายในการวเคราะหตวอยางทางชวภาพทเกยวของกบสารเคมชนดนนๆ โดยสามารถเกบเลอด ปสสาวะ นานม นาลาย อสจ เหงอ ไขกระดก เสนผม เลบ เนอเยอ หรอชนสวนตางๆ ในรางกายไปตรวจหาชนดและความเขมขนของสารเคมได โดยอาจตรวจหา

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

50

สารเคมตงตน สารเมตาโบไลท หรอสารบงชความผดปกตของรางกายได ทงนแลวแตชนดของสารเคมนนๆ วามลกษณะการกระจายตวและการสะสมในรางกายอยางไร 5. พษและภยของสารเคมตอสขภาพ

ความเปนพษในทน หมายถง อนตรายของสารเคมทมตอรางกายแลวทาใหเกดการเจบปวยหรอเสยชวตเนองจากพษของสารเคมนน สวนภยในทนหมายถง อนตรายของสารเคมทมผลทาใหเกดการบาดเจบหรอเสยชวตเนองจากอบตภยตางๆ เชน จากการรวไหล การระเบด และเพลงไหม เปนตน ดงนนความเปนพษและภยของสารเคมนนเราสามารถพจารณาจากคณสมบตของสารเคมนนๆ สารเคมมพษและภยตอสขภาพไดหลายประการ ซงอาจจาแนกออกเปน

5.1 ทาใหเกดปญหาเหตราคาญ (Nuisance Problem) สารเคม

หลายชนดมกลนไมพงประสงค ขอดของกลนของสารเคมคอทาใหทราบวาในขณะนนมสารเคมในสงแวดลอมรอบตวมากเพยงใด ทาใหเฝาระวงได สารเคมใดไมมกลนกจะยงมอนตรายมาก เพราะไมสามารถทราบไดวามการรวไหลของสารเคมหรอมสารเคมปนเปอนในสงแวดลอมรอบตวมากเพยงใด

5.2 ทาใหเกดปญหาสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง (Acute and Chronic Disease) โดยทวไปแลวสารเคมทมพษและมผลกระทบตอสขภาพเฉยบพลนนนมกกอใหเกดความระคายเคองตอเยอบออน เชน ระบบทางเดนหายใจ ผวหนง เนอเยอของระบบทางเดนอาหาร และถามผลกระทบตอสขภาพแบบเรอรงนน ความรนแรงจะขนกบคณสมบต

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

51

ความเปนพษของสารพษนน โดยอาจมผลตอระบบประสาท กลามเนอ ระบบไหลเวยนโลหต การทางานของตบ ไต และปอด บางชนดอาจมผลตอกระดก และบางชนดอาจเปนสารกอกลายพนธ (Mutagen) สารกอใหเกดตวออนในครรภวกลรป (Teratogen) อาจทาใหแทงบตร และบางชนดอาจเปนสารกอมะเรง (Carcinogen) ได ในกรณของการเกดโรคมะเรงนนมหลายสาเหต อาจมสาเหตจากการถายทอดทางพนธกรรม (โรคกรรมพนธ) ความเสยงทเกดจากพฤตกรรมการกนการอยการใชชวตประจาวน และการไดรบสารกอมะเรงจากการทางานและ/หรอจากสงแวดลอม ดงนนการยนยนวาเปนมะเรงจากสาเหตใดจงตองมหลกฐานประกอบหลายประการ

5.3 ทาใหเกดอบตภย (Accident) เชน การบาดเจบจากการทางาน จากการกดกรอนของสารเคมประเภทกรดและดาง การรวไหล การเกดเพลงไหม และการระเบดของสารอนตรายประเภทททาปฏกรยาไดงายและไวไฟ เชน สารประกอบอนทรยระเหย เปนตน

6. การเฝาระวงสขภาพ เราสามารถเฝาระวงสขภาพจากสารเคมไดโดยการปองกนทางเขาของสารเคมสรางกาย และมการตรวจสขภาพเพอการเฝาระวง โดยมการตรวจเพอเฝาระวงโรคและภยสขภาพจากสารเคม ดงน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

52

6.1 การตรวจสขภาพทวไป 6.2 การตรวจสขภาพตามความเสยงภย ไดแก การตรวจระบบ

ประสาท การตรวจสมรรถภาพการไดยน (ห) การตรวจสมรรถภาพตา การตรวจสมรรถภาพปอด และการเอกซเรยปอด

6.3 การตรวจสารเคมในรางกาย ในกรณของสมรรถภาพการไดยนทเสยไปหรอหตงนน นอกจากมสาเหตจากเสยงดงแลว ยงอาจสบเนองจากสารเคมบางชนดททาลายระบบประสาทของการไดยน และยงอาจเนองจากกรณของการเสอมสมรรถภาพการไดยนของผทสงอายหรออยในวยชราได วธการตรวจสขภาพนนม 2 วธหลก ไดแก 1. การตรวจดวยวธคดกรองความเสยงภย สามารถทาไดโดย

• ไมใชเทคโนโลย แตใชประสาทสมผสในการสงเกตความเปลยนแปลงของรางกายและสงทออกจากรางกาย ไดแก สหรอความขนของปสสาวะ

• ใชเทคโนโลยอยางงาย สะดวกในการเคลอนยายหรอพกพา เชน การตรวจเลอดเกษตรกรดวยกระดาษทดสอบพเศษ การตรวจแอลกอฮอลจากลมหายใจออก เปนตน 2. การตรวจทางหองปฏบตการ เพอตรวจปรมาณหรอระดบความเขมขนของสารเคมทางหองปฏบตการ ไดแก

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

53

• การตรวจสงคดหลงจากรางกาย เชน สารเคมในปสสาวะ สารเคมในเลอด สารเคมในนาลาย เปนตน

• การตรวจสารเคมในกระดก

• การเอกซเรยปอด เชน โรคปอดจากฝนหน โรคปอดจากแรใยหน เปนตน การตรวจสารเคมในเลอดและในปสสาวะนน ไมจาเปนตองอดอาหาร 6 - 8 ชวโมงกอนตรวจ แตจาเปนตองงดอาหารบางประเภทกอนตรวจสารเคมบางชนด เนองจากอาจทาใหผลทตรวจผดไปจากความเปนจรงได ตวอยางเชน จาเปนตองงดอาหารทะเลอยางนอย 2 วน กอนเกบปสสาวะตรวจสารหน เปนตน ควรตรวจสขภาพเมอใดหากอาศยอยในพนทเสยงภยตอสารเคมและ/หรอมการประกอบอาชพทเสยงภยตอสารเคม

การตรวจสขภาพเพอการเฝาระวงโรคและภยจากสารเคมนน

นอกเหนอจากการตรวจสขภาพเมอมความผดปกตของรางกายหรอรสกเจบปวยหรอไมสบายแลว สงทควรทาเปนประจาคอ การตรวจสขภาพและสารเคมในรางกายเพอเฝาระวงสขภาพประจาป

การปองกนตนเองจากพษและภยของสารเคม เราสามารถปองกนพษและภยจากสารเคมไดโดยมความรเกยวกบสารเคม ดงน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

54

1. รจกชนดและคณสมบตของสารเคมทใชหรอทมโอกาสไดรบเขาสรางกาย

2. รจกวธเกบ วธใช วธแบงใช วธขนยาย วธขนสง และวธกาจดหรอทาลายทเหมาะสม

3. รจกใชอปกรณปองกนตนเองตามสมควร เชน ชดทใส ถงมอ หนากาก แวนตาปองกนการกระเดนของสารเคม รองเทา เปนตน

4. อานฉลากสารเคมกอนการใชงาน ฉลากทมสญลกษณของ NFPA5 จะชวยเตอนภยเรองอบตภยสารเคมและอนตรายทมตอสขภาพ ฉลากทมสญลกษณของ GHS6 จะชวยในการเตอนภยจากสารเคมชนดตางๆทมอนตรายตอสขภาพและเปนพษตอสงแวดลอม

5 NFPA ยอมาจาก The National Fire Protection Association ของสหรฐอเมรกา ไดกาหนดสญลกษณแสดงอนตรายเปนรปเพชร (Diamond-shape) เพอใชในการปองกนและตอบโตเหตเพลงไหม สญลกษณดงกลาวมลกษณะเปนรปสเหลยมจตรสทวางตงตามแนวเสนทแยงมม ภายในแบงออกเปนสเหลยมยอยขนาดเทากน 4 รป ใชพนทกากบ 4 ส ไดแก สแดง แสดงอนตรายจากไฟ (Flammability) สนาเงน แสดงอนตรายตอสขภาพ (Health) สเหลอง แสดงความไวตอปฏกรยาของสาร (Reactivity) สขาวแสดงคณสมบตพเศษของสาร และใชตวเลข 0 ถง 4 แสดงถงระดบอนตราย ขอมลจาก: http://www.chemtrack.org/News-Detail.asp?TID=6&ID=15 6 GHS (Globally Harmonised System for Classification and Labeling of

Chemicals) เปนระบบการจดกลมสารเคม การตดฉลาก และการแสดงรายละเอยดบนเอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet : SDS) เพอใหแตละประเทศสามารถสอสารและเขาใจขอมลทเกยวของกบอนตรายทเกดจากสารเคมในทศทางเดยวกน ซงจะชวยลดความซาซอนและคาใชจายในการทดสอบและประเมนสารเคม ตลอดจนสรางความเชอมนวาการใชสารเคมแตละประเภทจะถกตองตามวตถประสงค โดยไมเกดผลเสยหรออนตรายตอสขภาพมนษยและสงแวดลอมแตอยางใด ขอมลจาก : http://www.chemtrack.org/ghs-intro.asp

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

55

รปท 2 สญลกษณของระบบ NFPA

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

56

รปท 3 สญลกษณแสดงความเปนอนตรายของสารเคมตามระบบ GHS

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

57

กรณตวอยางการประเมนความเสยงภยตอสขภาพโดยการตรวจสารเคม ในรางกายในพนทมาบตาพด อาเภอเมอง จงหวดระยอง

จงหวดระยองเปนจงหวดทรฐบาลไทยกาหนดใหเปนพนทพฒนา

อตสาหกรรมเคมตามแผนแมบทพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคตะวนออก (Eastern Seaboard) ของประเทศไทยนบตงแตปพ.ศ. 2528 ซงมผลทาใหมการขยายตวของอตสาหกรรมและมประชากรแฝงเพมมากขนในพนท นบแตนนมา ไดมกรณรองเรยนเกยวกบการเจบปวยของประชาชนในพนทจงหวดระยองเนองจากมลพษจากโรงงานอตสาหกรรมทปนเปอนในสงแวดลอมชมชน ทงมลพษในดน ในนา และในอากาศ โดยเฉพาะพนทตาบลมาบตาพด อาเภอเมอง จงหวดระยองทมโรงงานอตสาหกรรมทมการใชและการผลตสารเคมอนตรายหลายชนด ทสาคญไดแก สารประกอบอนทรยระเหย (volatile organic compounds: VOCs) กรด ดาง กาซ และโลหะหนก ในปพ.ศ. 2550 ประชาชนใน 25 ชมชนในพนทเทศบาลเมองมาบตาพดไดรองเรยนตอรฐบาลเกยวกบผลกระทบตอสขภาพเนองจากมลพษทางอากาศจากอตสาหกรรมวาทาใหประชาชนปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจ โรคภมแพ และโรคมะเรง

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

58

รปท 4 แผนผงทตงโรงงานอตสาหกรรมในนคมอตสาหกรรมมาบตาพด

รปท 5 การปลอยควนและมลพษทางอากาศจากโรงงานอตสาหกรรมในนคม

อตสาหกรรมมาบตาพด

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

59

กรมควบคมโรค โดยสานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมไดจดทา “โครงการแกไขปญหามลพษและเสรมสรางคณภาพชวตในพนทจงหวดระยอง ป 2550 – 2554 ” ภายใตแผนปฏบตการลดและขจดมลพษ ปพ.ศ. 2550 - 2554 โดยในปพ.ศ. 2550 นนไดดาเนนการประเมนสถานการณความเสยงภยทมผลกระทบตอสขภาพในพนทมาบตาพด จงหวดระยอง เพอตรวจสขภาพประชาชนและตรวจวเคราะหระดบความเขมขนของสารเมตาโบไลทของสารประกอบอนทรยระเหย 3 ชนด ไดแก เบนซน (Benzene) สไตรน (Styrene) และโทลอน (Toluene) ในปสสาวะของประชาชนจานวน 2,177 คน ทอาศยอยใน 25 ชมชน พรอมเกบพกดทางภมศาสตร พบวา รอยละ 15.8 ของประชาชน (329 คน) มระดบความเขมขนของกรดทมวโคนก ( t ,t – muconic acid ) ซงเปนสารเมตาโบไลทในปสสาวะของเบนซน สงเกนคาดชนชวดการสมผสทางชวภาพของสมาคมนกสขศาสตรแหงประเทศสหรฐอเมรกา (ACGIH 7, 2005) ไดกาหนดคามาตรฐานความปลอดภยของกรดทมวโคนกในปสสาวะ = 500ไมโครกรมตอกรมครอะตนน (creatinine)) ซงแสดงผลเบองตนในการประเมนผลกระทบของความเสยงภยตอสขภาพประชาชนใหเหนวา ประชาชนทอยในชมชนดงกลาวอยในสงแวดลอมทมมลพษและอยในภาวะทเสยงภยสขภาพ ดงตารางท 17

7 American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) คอองคกรอสระของสหรฐอเมรกาททางานในดานสขศาสตรอตสาหกรรม ทางานในรปของคณะกรรมการทมสมาชกจากภาครฐและเอกชน ผลงานทสาคญ เชน การกาหนดระดบความเขมขนของสารเคมในอตสาหกรรม ขอมลจาก http://www.pcd.go.th/info_serv/Datasmell/glossary.htm

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

60

ตารางท 17 แสดงผลสรปการวเคราะหสารเมตาโบไลทของเบนซน โทลอน และสไตรนในปสสาวะ

ผลการตรวจ เมตาโบไลท(สารเคม) ทตรวจวด

จานวนตวอยางทสามารถ

วเคราะหได (ตวอยาง)

ปกต (ตวอยาง)

เกนคามาตรฐาน(ตวอยาง)

คาดชนชวดการสมผสทางชวภาพ(BEIs) ของ ACGIH*

t,t-Muconic acid (เบนซน)

2,082 1,753(84.2 %) 329(15.8 %) 500 μg/ กรมครอะตนน

Hippuric acid (โทลอน)

2,082 2,053(98.6 %) 29(1.4 %) 1,600 mg/ กรมครอะตนน

Mandelic acid (สไตรน)

2,082 2,070(99.4 %) 12 (0.6 %) 400 mg/ กรมครอะตนน

หมายเหต : *เปนคาดชนชวดการสมผสทางชวภาพของสมาคมนกสขศาสตรแหงประเทศสหรฐอเมรกา (ACGIH : 2005)

: มตวอยางจานวน 96 ตวอยางทไมนามาประมวลผลเนองจาก มคาครอะตนนตากวา 0.3 g/l และปสสาวะไมสมบรณ

รปท 6 การเกบตวอยางปสสาวะประชาชนเพอการตรวจวเคราะหสารเคม

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

61

เมอนาผลการวเคราะหปสสาวะของประชาชนทมสารเมตาโบไลทในปสสาวะเกนคาดชนชวดการสมผสทางชวภาพของ ACGIH, 2005 มาวเคราะหดวยวธสนเทศภมศาสตรเบองตน พบวา มการกระจายตวของผทมความเสยงตอโรคพษเบนซน (แสดงดวยสญลกษณรปดาวสแดง) ไกลจากแหลงอตสาหกรรมมาบตาพด เนองจากผลของกระแสลมมรสมและลมประจาถน ซงไดเสนอแนะแกหนวยงานทเกยวของใหมการตรวจวดคณภาพอากาศเพอดแลสขภาพประชาชนทอยหางจากโรงงานอตสาหกรรมดวย

สานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค

ภาพแสดงโรงงานทมเบนซน (รปจวสสม), สถานตรวจวดซงมคาเกนมาตรฐาน (สเหลยมขนมเปยกปนสแดง),ชมชนทมจานวนคนทม t,t-muconic acid ในปสสาวะสง (ดาวแดง), ชมชนทมจานวนคนทมสารดงกลาวตา (ดาวเขยว)

รปท 7 แสดงโรงงานทมเบนซน (รปจวสสม) สถานตรวจวดซงมคาเกนมาตรฐาน (สเหลยมขนมเปยกปนสแดง) ชมชนทมจานวนคนทมระดบความเขมขนของกรดทมวโคนกในปสสาวะสง (ดาวแดง) และชมชนทมจานวนคนทมสารดงกลาวตา (ดาวเขยว)

StationLab by August Benzene จาแนกตามระดบความเขมขนของเบนซนในอากาศ

7.8 to 7.8 (1) 6.4 to 7.8 (1) 5.4 to 6.4 (1) 4.7 to 5.4 (1) 3.5 to 4.7 (2) โรงงานทม Benzene ในมาบตาพด

ชมชนทไดรบการตรวจปสสาวะ 1 หมบานทจานวนผม Muconic acid นอยกวา 24.9 (16)

2 หมบานทจานวนผม Muconic acid มากกวา 24.9 (5)

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

63

การเฝาระวงสขภาพ เมออยในพนทมลพษ (ดแล สงเกตอาการรางกายอยางไร เมอตองอยกบมลพษ)

โดย นพ. สนทร เหรยญภมการกจ กลมงานอาชวเวชกรรม โรงพยาบาลระยอง

ปญหาสขภาพในเขตควบคมมลพษ 1. ปญหาสขภาพทวไป ไดแก ปญหาสขภาพทเกดทวไปอาจเกยวเนองหรอมสาเหตจากพนธกรรม เพศ อาย และพฤตกรรมสขภาพและการทางาน โดยทวไปแบงได 3 กลมใหญๆ

1.1 โรคตดเชอ ในอดตเมอกอนหนา 10 ปทแลว ปญหาสาธารณสขสวนใหญจะเปนเรองการตดเชอ เชน การตดเชอทางเดนอาหาร โรคอจจาระรวง โรคอาหารเปนพษ โรคไขเลอดออก การตดเชอทางเดนหายใจ โรคหวดตามฤดกาล โรคปอดบวม วณโรค เปนตน ซงเกดจากการทรางกายตดเชอทาใหเกดความผดปกตภายในรางกาย มอาการไข และมอาการผดปกตอนๆ ตามมาขนกบเชอโรคแตละชนด ปจจบนมระบบการสาธารณสขและการแพทยทดชวยในการปองกน เชน การฉดวคซน ทาใหอตราการปวยและการตายของโรคทสามารถปองกนไดดวยวคซนปองกน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

64

ลดลงอยางมาก เชน โปลโอ บาดทะยก คอตบ ไอกรน ตบอกเสบบ อยางไรกตาม หลายโรคกยงเปนปญหา เชน ไขเลอดออก โรคเอดส อจจาระรวง เปนตน

1.2 โรคไมตดเชอ ปจจบนแมโรคตดเชอจะยงเปนปญหาสาคญ

อยแตกพบผปวยโรคไมตดเชอเพมมากขนอยางรวดเรว เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคไขมนในเลอด โรคไมตดเชอสวนใหญเกดจากการเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวตไปจากในอดต เชน การทางานทไมตองออกแรงมาก การดาเนนชวตทสะดวกสบาย เชน การใชรโมตปด - เปด หรอเปลยนชองโทรทศนโดยไมตองลกเดน การใชลฟตแทนการเดนขนบนได การใชรถจกรยานยนตแทนรถจกรยานหรอแทนการเดนในระยะใกลๆ การใชเครองจกรทางานแทนโดยคนมหนาทเพยงกดปม พฤตกรรมเหลานทาใหการทางานใชแรงหรอออกกาลงกายนอยลง อกทงจากภาวะเรงรบทาใหการรบประทานอาหารมอเชาลดลง เปลยนเปนรบประทานอาหารมอเยนหรอกอนนอนมากขน กนไมตรงเวลา กนไมเปนเวลา สวนความเรงรบเนองจากเวลาทจากดทาใหไมสามารถหาเวลาออกกาลงกายเพมได นอกจากนอาหารกมสวนประกอบของไขมนและนาตาลเพมขนอยางมาก การรบประทานอาหารพวกผกลดลง การดมสราเพมขน การสบบหรเปนประจา หากเราไมปรบเปลยนพฤตกรรมและหลกเลยงสงเหลานจะทาใหเกดปญหาดานสขภาพตามมามากมาย เชน ภาวะอวนลงพง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง และไตวาย เปนตน

1.3 ปญหาจากการเกดอบตเหต เนองจากจงหวดระยองเปนเมองอตสาหกรรม เปนแหลงทองเทยวทาใหมผคนเขาออกและเดนทางภายในจงหวดมาก ดงนนปญหาสาคญทตามมาคอ อบตเหตจราจร

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

65

โดยเฉพาะชวงเทศกาลทองเทยวหรอเทศกาลผลไม ซงสวนหนงของการเกดอบตเหตเกดจากการดมสรา 2. ปญหาการเกดอบตภยสารเคม

จากขอมลในอดต ปญหาอบตภยสารเคมขนาดใหญในจงหวดระยองเรมพบบอยขนและแตละครงกมผปวยหรอผไดรบผลกระทบเพมมากขน เชน สารเคมควมนรวในป 2551 มผไดรบผลกระทบประมาณ 300-400 คน และในป 2553 มอบตเหตในโรงงานสารโซเดยมไฮโปคลอไรดรว ประชาชนไดรบผลกระทบไมตากวา 1,000 คน สาเหตทพบบอยขนอาจเกดจากโรงงานเกามการบารงรกษาทไมด หรอเกดจากการมโรงงานอตสาหกรรมเพมมากขนอยางรวดเรวทาใหมความเสยงเพมขน แมจะมการซอมแผนทกปแตกยงคงมปญหาเมอเกดเหตจรง โดยเฉพาะการแจงเหตจากโรงงาน การแจงขาวกบชมชน การอพยพของประชาชนและเดกนกเรยนในชมชน

3. ปญหาสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

3.1 ปญหาทางสขภาพกาย มลพษทางอากาศทพบในเขตควบคมมลพษในจงหวดระยองมหลายชนด หลายกลม แตสามารถแบงเพอความเขาใจงายๆ เปน 2 กลมใหญ ไดแก

3.1.1 สารกอใหเกดการระคายเคอง เชน คลอรน ซลเฟอรได-ออกไซด ฟอสจน (phosgene) สารกลมนรวมกบนาทาใหเกดกรดหรอดาง

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

66

กอใหเกดการระคายเคอง คนทผวหนง ทาใหมอาการแสบตา แสบจมก ไอ หายใจหอบ เหนอย ปอดอกเสบเรอรง เปนตน

3.1.2 สารตวทาละลายอนทรยระเหยงาย (VOCs) เชน สารเบนซน ไตรคลอโรอธลน โทลอน เปนตน สารกลมนมฤทธระยะสนทาใหเกดอาการแสบจมก ระคายเคองตา มนงง ราคาญกลน มผลทาใหการทางานของตบหรอไตผดปกต หากสมผสทความเขมขนสงอาจกดระบบประสาททาใหเสยชวตไดงาย สวนผลระยะยาวอาจมผลตอระบบประสาทสวนกลางทาใหความทรงจาไมด หลงลมงาย ผลตอระบบหลอดเลอดทาใหโลหตจาง สารบางตว เชน เบนซนทาใหเกดมะเรงระบบโลหต มผลตอระบบสบพนธ สารบางตวทาใหมบตรยาก คลอดกอนกาหนด แทง บตรออกมาพการ

3.2 ปญหาดานจตใจ การดาเนนชวตปจจบนเตมไปดวยความรบเรง การแกงแยง การแขงขนซงสรางความเครยดใหกบชวตประจาวน เกดความเครยดสะสมในจตใจอยแลว ชาวมาบตาพดยงพบกบปญหาจากมลพษสงแวดลอม การไดกลนสารเคมผดปกต การเกดอบตภยสารเคม ทาใหเกดความกงวล ความกลวสงผลกระทบตอดานจตใจ ซงผลกระทบทางจตใจดง กลาว มผลกบทางกายดวย เชน ทาใหเกดความดนโลหตสง การฆาตวตายสง

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

67

การดแลและเฝาระวงสขภาพ 1. การวางแผนและการจดการเมอเกดอบตภยสารเคม

การปองกนการสญเสยจากการเกดอบตภยสารเคมทสาคญคอการจดทาแผนรบอบตภย การสอสารแผนสชมชน และการรวมกนซอมแผนระดบชมชน ประชาชนทกคนควรรเรองแผนการรบอบตภยโดยเฉพาะแผนชมชน เบอรโทรศพททสาคญในการแจงเหต สถานตารวจ ดบเพลง โรงพยาบาล จดอพยพ จดนดหมาย เปนตน เมอเกดเหตจรงตองมสตทาตามขนตอนของแผน ควรจดอาสาสมครชมชนและอบรมเพอใหมสวนชวยในการจดการเมอเกดอบตภยสารเคม

2. การดแลสขภาพกอนปวย การเจบปวยเกดจากความไมสมดลของตวเรา สงแวดลอม และ

ภยคกคาม เชน เชอโรค สารเคม ความเครยด การดแลไมใหเกดการเจบปวยตองสรางสมดลดงกลาวใหเกดขน การสรางภาวะสมดลทตวเราเองเปนสงควรทาและเปนไปไดมากทสด เนองจากขนกบตวเราเปนสวนใหญ ดงนนจงควรทาเปนสงแรก กอนทจะเรยกรองการเปลยนแปลงจากภายนอก การสรางสขภาพของเราใหดเพอตอสกบสงแวดลอมทไมดสามารถทาไดดงน

2.1 การใหภมคมกนโรค เชน การฉดวคซนตบอกเสบบสามารถ

ปองกนการตดเชอตบอกเสบซงเปนสาเหตของตบอกเสบและมะเรงตบ ดงนนการฉดวคซนตบอกเสบบนาจะทาใหลดความเสยงรวมและความ

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

68

รนแรงในการเปนโรคตบอกเสบและมะเรงตบลงได นอกจากนเนองจากสารเคมทสมผสจากการหายใจอาจมผลทาใหเกดทางเดนหายใจผดปกตเกดการตดเชอไดงายและรนแรง การฉดวคซนปองกนโรคไขหวดใหญจงนาจะชวยลดความเสยงและความรนแรงตอการเกดโรคไขหวดใหญได ดงนนจงควรสงเสรมใหคนในชมชน โดยเฉพาะเดกฉดวคซนใหครบตามกาหนด

2.2 การรบประทานอาหารทสมดลและสะอาด ปจจบนการดาเนนชวตเปลยนแปลงจากอดตมากมาย ชวตทเรงรบทาใหเราไมไดรบประทานอาหารเชา แตกลบรบประทานอาหารเยนมากขน ซงไมสมดลกบการดาเนนกจกรรมทมากในเวลากลางวนและนอยในชวงเยน คณภาพอาหารกลดลงเนองจากไมไดทาเอง ความไมสะอาด การปนเปอนยาฆาแมลง ยาฆาวชพช ฮอรโมน สผสมอาหาร สารฟอกส สารอนๆ อกมากมาย องคประกอบหรอสดสวนของอาหารกมแปง นามนหรอไขมนมากขนและมกเปนไขมนชนดรายดวย เชน การใชนามนทอดอาหารซาแลวซาอก สงเหลานทาใหภมตานทานหรอระบบการทางานของรางกายผดปกตได ในระยะยาวเกดโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคตบอกเสบ โรคมะเรง ภมตานทานตา ตดเชอโรคไดงาย เปนตน สงทควรทาคอการลดอาหารทมนามนมาก อาหารทใชนามนทอดซาๆ ดงนนเพอสขภาพทดเราควรหนกลบมาใชวถชวตและการบรโภคทดเหมอนสมยปยาตายาย เชน การรบประทานผกและผลไมทปลอดสารพษใหมากขนและการรบประทานผกและผลไมหลายอยาง เนองจากผกและผลไมแตละชนดอาจมสารทจาเปนตอรางกายแตกตางกน เชน วตามน เกลอแร ควรลดการรบประทานเนอสตวลง ยกเวน ปลาทะเล ซงเปนอาหารทมคณคาชวยบารงสมอง

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

69

2.3 การออกกาลงกายสมาเสมอ การออกกาลงกายทดและเหมาะสมชวยใหการทางานของหวใจ ปอด กลามเนอมประสทธภาพและแขงแรง อยางไรกตาม สถานทออกกาลงกายไมควรอยใกลแหลงทมสารเคม เนองจากการออกกาลงกายทาใหหายใจเรวขนอาจทาใหการรบสมผสสารเคมโดยการหายใจมากขนดวย วธการออกกาลงกายควรเลอกใหเหมาะสมกบรางกาย สขภาพ และความชอบของแตละคน เชน คนอวนมากหรอมปญหาโรคขอเขา ขอสะโพกเสอม ควรหลกเลยงการวงหรอเดนเรวๆ ไกลๆ ควรใชการวายนาหรอถบจกรยานแทน การออกกาลงกายทดไมควรหกโหมออกแรงมากๆ แตควรใชเวลานานๆ ควรออกกาลงกายวนละไมนอยกวา 30 นาท อยางนอยสปดาหละ 3 ครง

2.4 การหลกเลยงความเสยงเพม ความเสยงอนๆ ทสาคญและมสวนสนบสนนใหเรามสขภาพทไมด ซงเราควรหลกเลยงและความเสยงสวนหนงอยในบานเราเองหรอเปนพฤตกรรมทเราทาเอง

การสมผสสารเคมภายในบาน สารเคม เชน ยากนยง ยาฆาแมลงและยง ยาฆาหญา เปนตน ยาฆาแมลงบางชนดทาใหเกดมะเรง การแทง การคลอดกอนกาหนด เดกผดปกต และโรคไตวาย

การลด ละ เลกการสบบหรและดมสรา บหรทาใหเกดมะเรงปอด

ถงลมโปงพอง การแทง การคลอดกอนกาหนด ความพการแรกคลอด สมรรถภาพทางเพศเสอม สมองเสอม สวนการดมสราทาใหเปนโรคตบแขง เพมความเสยงมะเรงตบ สมองเสอม และเสรมใหผลกระทบจากสารตวทาละลายมากขน นอกจากนยงทาใหเกดอบตเหตไดงายขน นามาซงความสญเสยชวต เกดความพการ และสญเสยทรพยสน

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

70

การสวมหมวกกนนอกและคาดเขมขดนรภย ชวยลดความรนแรงของการเกดอบตเหตในการจราจร ลดการบาดเจบ และลดความพการ

การลดรวมเพศทมความเสยง หลกเลยงการรวมเพศโดยมความ

เสยง เชน การเทยวหญงบรการ การรวมเพศกบคนทเพงรจก การสาสอนทางเพศ รวมเพศกบคนทไมใชภรรยาตนเอง หากหลกเลยงไมไดอาจลดความเสยงโดยการใชถงยางอนามยแตไมไดเปนการปองกนทไดผลรอยเปอรเซนต

2.5 การลดความเครยด ความเครยดทาลายสขภาพ ทาใหเกด

ความเบอหนาย ไมอยากกน ไมอยากนอน ไมอยากทากจกรรม เกดภาวะซมเศรา การฆาตวตาย การเกดโรคหวใจ โรคสมองเสอม ความรสกทางเพศลดลง เปนตน นอกจากนทางวทยาศาสตรพสจนแลววาความเครยดเปนสาเหตของการเกดมะเรงได ดงนนจงควรหาทางลดความเครยด เชน การออกกาลงกาย การเขากลม ชมรม รวมกจกรรมทาบญ ไมควรลดความเครยดโดยการเพมความเสยง เชน การดมสรา การเทยวกลางคน เปนตน หากเครยดมากกควรไปพบแพทยเพอตรวจรางกายและใหยารบประทานเพอชวยลดความเครยด แตสงสาคญทสดคอการใชหลกทางศาสนาเขามาชวยในการดาเนนชวตโดยไมตงอยในความประมาท หากตองการทดสอบประเมนความเครยด กระทรวงสาธารณสขมแบบประเมนสามารถตดตอไดทโรงพยาบาลทกแหง

2.6 การตรวจสขภาพ การตรวจสขภาพมวตถประสงคเพอตองการตรวจพบโรคใหรวดเรว เพอใหรกษาไดอยางรวดเรวทนเวลา สามารถปองกนโรคลกลามจนไมสามารถรกษาได การรกษาทรวดเรวยงปองกนความพการได

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

71

การตรวจรางกายโดยแพทย คนสวนใหญจะเขาใจวาในการตรวจรางกายประจาปแคเพยงการตรวจเลอด ตรวจปสสาวะ ตรวจอจจาระ และถายภาพรงสทรวงอกกเพยงพอแลว ทาใหลมสงสาคญในกจกรรมการตรวจสขภาพซงสาคญมากคอการตรวจรางกายโดยแพทย เนองจากโรคบางอยางสามารถวนจฉยไดจากการตรวจรางกายโดยไมตองตรวจทางหองปฏบตการทซบซอน คาใชจายสง และอนตรายโดยไมจาเปน เชน การตรวจพบกอนทเตานม การตรวจพบกอนทตอมไทรอยด เปนตน นอกจากนยงสามารถปรกษาแพทยถงภาวะสขภาพอนๆ ไดดวย

การวดดชนมวลกาย การวดคาดชนมวลกายมจดประสงคเพอ

ประเมนวาเรามนาหนกเหมาะสมหรอไม การวดคาดชนมวลกายใชสตร ดงน

ดชนมวลกาย (Body mass Index: BMI) = นาหนก (ก.ก.) / สวนสง2 (ม.)

วธการแปลผลคาดชนมวลกายแสดงในตารางท 18 เปนการแปล

ผลเบองตน หากตองการขอมลโดยละเอยดควรปรกษาแพทยหรอผมความรเพมเตม ภาวะนาหนกเกน หรอ อวน มความเสยงสงตอการเกดโรคไขมนในเลอด เบาหวาน โรคหวใจ ไต ตบ เนองจากการมไขมนสวนเกนในรางกายและสะสมในชนไขมนใตผวหนงหรอในชองทองหรอตบ และหากพบไขมนในเลอดสงดวยอาจมภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจเพมขนดวย

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

72

ตารางท 18 การแปลผลการตรวจดชนมวลกาย

การแปลผล คาจากการคานวณ ปกต BMI >= 18.5 - <23 ตากวาเกณฑ BMI <= 18.5 นาหนกเกน BMI >= 23 - <25 อวน BMI >= 25

การวดความดนโลหต การทางานของหวใจทาใหเกดความดน

โลหตโดยเมอหวใจบบตวทาใหเกดความดนตวบน (systolic blood pressure: SBP) และเมอหวใจคลายตวเกดความดนตวลาง (diastolic blood pressure: DBP) การบบตวของหวใจทาใหเกดการไหลเวยนของเลอดไปเลยงรางกาย ความดนโลหตสงเกดจากหวใจทางานมากเกนไป เชน หวใจเตนเรวจากความเครยด กงวล หรอหลอดเลอดแดงตบจากการมไขมนไปอดตน หรอจากหลอดเลอดบบตวมากกวาปกตจากความเครยด การสบบหร ทาใหมความตานทางสง แรงดนจะสงขน การมความดนโลหตสงทาใหเกดแรงดนในหลอดเลอดสงเกดอนตรายตอผนงหลอดเลอด ถาเสนเลอดเปราะบางอาจทาใหแตก ถาแตกทสมองเกดอมพาต การตรวจดวาเปนความดนโลหตสงหรอไมตองวดความดนโดยกอนการวดตองนงพก 20 - 30 นาท เพอใหรางกายเขาสภาวะปกตกอน การแปลผลคาความความดนโลหต แสดงในตารางท 19

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

73

ตารางท 19 การแปลผลคาความความดนโลหต

การแปลผล คาความดนโลหต ปกต SBP <120 / DBP <80 เฝาระวง SBP 120 - <140 / DBP 80 - <90 สงเลกนอย SBP 140 - <160 / DBP 90 - <100 สงปานกลาง SBP 160 - <180 / DBP 100 - <110 สงมาก SBP >=180 / DBP >=110

การวดรอบเอว การวดรอบเอวเปนการประเมนภาวะอวนลงพง

ซงมความสมพนธกบการเกดภาวะแทรกซอน เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน และไขมนในเลอดสง

• รอบเอว หากรอบเอวเพศชายมากกวา 90 ซม. หรอเพศหญง

มากกวา 80 ซม. จะทาใหมความเสยงสงตอการเกดโรคความดนโลหตสง เบาหวาน และไขมนในเลอดสง

• หากมปจจยเสยง 2 ใน 4 ดงตอไปน ถอวาเปนภาวะกลมอาการเมตาบอลก (metabolic syndrom) ทาใหมความแทรกซอนอนๆ ตามมาอกมากมาย

ความดนโลหตสง ตงแต 130/85 มม.ปรอท ขนไป

นาตาลในขณะอดอาหารสง 100 มก./เดซลตร ขนไป

ระดบไขมนไตรกลเซอไรดสง 150 มก./เดซลตร ขนไป

ระดบไขมนคลอเรสเตอรอลชนด HDL นอยกวา 40 มก./เดซลตร ในผชาย นอยกวา 50 มก./เดซลตร ในผหญง

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

74

การตรวจทางหองปฏบตการ เชน การตรวจความสมบรณของเลอด การตรวจปสสาวะ การตรวจการทางานของตบและไต การตรวจระดบไขมนในเลอด การตรวจมะเรงปากมดลก การตรวจการสมผสสารเคม และการตรวจพเศษอนๆ อยางไรกตาม การกาหนดรายการตรวจควรปรกษาแพทยกอนเพอความเหมาะสม เนองจากแตละคนยอมมความเสยงทแตกตางกน

การถายภาพรงสทรวงอก เปนการตรวจความผดปกตของปอด

เชน การตดเชอวณโรค การเปนมะเรงปอด ความผดปกตทางโครงสรางของหวใจ เชน หวใจโต

3. การดแลหลงปวย

3.1 ทบทวนและปฏบตตามขอ 2 ทงหมดอยางเหมาะสม อาจขอคาแนะนาจากแพทยผดแล

3.2 รบประทานยาและปฏบตตามคาแนะนาของแพทย พยาบาล

และเจาหนาทสาธารณสข

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

75

คาถาม-คาตอบ และเสยงสะทอนจากเวท

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

76

คาถาม - คาตอบ นาประปาทผานเครองกรองเคยนาไปตรวจหรอไม และในนามเชอโรคไหม ถามจะเกดจากอะไร

เคยนาไปตรวจ มเชอโรค ไสกรองไมไดเปลยน ไมไดดแล และขนอยกบปจจยหลายอยาง ทงชนดของเครองกรอง ตวถงใส และการดแลไสกรอง วธทดทสดคอ นาไปทานาตมสกใหรอน กรณนาประปาทผานเครองกรองถาเราดแลไสกรองดกจะไมมปญหา (คณธนชพ) ขอถามวธใชรางจด เพราะทบานมปลกไวเยอะแตไมรจะนาไปใชอยางไร

รางจด ทางการแพทยแผนไทยยงมขอถกเถยงกนอยยงไมไดขอสรป แตตอนนมการนาเขาบญชยาหลกแหงชาต สรรพคณทคอนขางแนใจคอชวยลดยาฆาแมลงในเลอด ลดสารตะกวทเขาไปในรางกายไดพอประมาณ แตมขอจากดเรองการกน คอ กนไดทงแบบตมหรอใบสด แตถากนรางจดแลวจะตองไมไปไดรบสารนนซา และตองไมกนตดตอกนเกน 30 วน ตอนนกาลงอยระหวางทดลองเอามาใชในพนทเสยง สวนวธการรบประทาน ตอนนกมเปนซองบางแลว ขอแนะนาคอ กอนทานยาครงใหมใหปสสาวะอยางนอย 2 ครงกอน เพราะยาทกอยางมคณและมโทษไมควรกนมากไป (ดร. นลน) การใชคลอรน ปนขาว และสารสมกรองนา อยากทราบวานาทไดจะเปนอนตรายไหม (ชมชนทบมา)

ปนขาวใชสาหรบปรบสภาพนา สารสมทาใหตกตะกอน และคลอรนใชเพอฆาเชอโรค เปนหลกการเดยวกบการทานาประปาทวโลก นาประปาท

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

77

ตางประเทศถอวาเปนนาทสะอาดทสด สามารถดมไดถาทาตามกระบวนการ ทงน การทานาประปาจะมคณภาพจะขนกบแหลงนาทนามาทาดวย

การนานามาใชทงนาผวดน หรอนาบาดาลจะตางกนนดเดยว ถาเปนนาบาดาลจะมพวกเหลก พวกสารเคมประกอบ ตองผานการตากแดดกอน สวนนาผวดนตองนามาทาใหตกตะกอนเพอใหนาใสกอน แตสดทายกตองมาใสคลอรนเพอฆาเชอเหมอนกน ดงนน ไมวานาจากไหน ถามกระบวนการประปาเหมอนกนกสะอาดหมด (คณธนชพ) ทบานใชนาบอตน ซงในบทวจยมสรปออกมาวา ในนาบอตนพบสารโลหะหนกเกนคามาตรฐานอยหลายตว และสวนใหญปจจบนไมมใครกลาใชบรโภค แตกมคนบางกลมนาไปใชลางผก อยากทราบวาการนานาบอตนไปใชลางผก แตไมไดบรโภคโดยตรงจะมผลกระทบตอรางกายไหม ถาม ทาไมหนวยงานภาครฐถงไมประกาศวาหามนาไปบรโภค หรอมมาตรการอะไรมาปองกนแกไขใหกบประชาชน (คาถามจากชมชนบานบน)

หนวยงานทเกยวของ ม 3 สวน แตจะขอตอบในสวนทเกยวของกบกรมอนามย สารทพบในบอนาตน เราทราบวา มสารโลหะหนกและทราบวาประชาชนไมไดนาไปดมโดยตรง และถารวาเสยงทจะนาไปบรโภคกอยาใชนานนลาง (คณธนชพ) กรมนาบาดาลทมาสารวจและเกบขอมลทชมชนบานบนไป ตอนนกเงยบไป ไมทราบวามาเกบขอมลไปทาอะไร (คาถามจากชมชนบานบน)

ขอตอบแทนกรมนาบาดาล เจาหนาทจะทาเปนการเฝาระวง ขอมลทเกบจะอยทเทศบาลสามารถสอบถามได วาตรวจตวไหน มอะไรบาง และคาไหนเกนบาง ทวาทาไมถงไมตรวจทกบอ ผมไดใหนโยบายโดยประสานขอมล

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

78

แลว มบางชมชนทเกบขอมลและไดพยายามใหประสานขอมลไปยงคณหมอทเกบตรงนน ทางกรมอนามยพยายามจะเขาไปใหตรงทสด แตตองยอมรบวาทาไมได 100 เปอรเซนต เรากพยายามเขาไปเชน คลองนาห ขอบคณทชวยบอกปญหาใหทราบทางเราจะรบไปดาเนนการและแกไขตอไป (คณธนชพ) ชมชนบานโพรงมการตรวจรางกายโดยใชเนอเยอทกระพงแกม อยากทราบวา ตรวจหาอะไร ถาตรวจสารกอมะเรง หรออตราเสยงของการกอมะเรง มนสามารถบอกไดเลยหรอไมวาจะเปนมะเรงทใด เชน ปอด สมอง ลาไส มดลก หรอเมดเลอด

เรองนผมกไมแนใจ แตทราบมาวาในกระพงแกมจะเปนเซลลทมการเปลยนแปลงเรวคอหมนรอบเรว เซลลพวกนถามอะไรทผดปกตจะเหนชดทสด โดยจะตรวจดวามแนวโนมของดเอนเอผดปกตไหม ถาพบวามดเอนเอผดปกต กสรปวาอาจจะทาใหเปนเซลลมะเรงทสงขน สมมตเชน ดเอนเอปกตผวเรยบแตถาเราไปตรวจแลวพบวามการปรแตก แสดงวามนมการทาลายดเอนเอ จากอะไรกไมทราบ อาจมาจากสารเคมและอนๆ เปนการทาลายดเอนเอ พอมการทาลายดเอนเอกอาจจะเกด 1. เกดมะเรง 2. เกดความผดปกตของโครโมโซม หรออาจจะทาใหลกออกมาพการ ซงปจจบนยงบอกไมไดวาพอตรวจแลวจะทราบวานเปนมะเรงชนดไหน บอกไดแคเพยงวามนมการเปลยนแปลง หรอดเอนเอถกทาลายมากขนาดไหน เปรยบเทยบสองพนท เชนระหวางระยองและตราด ถาดเอนเอของคนระยองถกทาลายลงไปมากกวาของคนทตราด บางทมนอาจจะเกดจากปจจยทพบในระยองเอง กเปนขอจากดอยางหนงในการตรวจ เรากพยายามเตมททจะแจงใหทกคนทราบขอมล อยางททบมาเองในเดอนหนาเรากจะมการแจงผล ครงท 5 เปนการประชมครงท 5 แลวนะครบ เรากจะสรปวาเกดอะไรขนใหกบประชาชน (นพ. สนทร)

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

79

ชมชนชากทงหญามการตรวจนามาหลายครงแลว สงทเราพบวามคาเกนมาตรฐานคอ แคดเมยม กบแมงกานส ซงเกนเกอบจะทกบอในชากทงหญา อยากรสาเหตการเกดสารทง 2 ชนดนวาเกดจากอะไรไดบาง และจากการทเราไมมนาประปาใช ซงเพงมการเดนทอประปาแลวเสรจไปเมอตนเดอน (มถนายน 2554) ทผานมาเอง และนาประปายงไมมา ดงนนชาวบานยงคงตองใชนาบอตนอย ทงลางผก ลางขาวสาร ลางทกอยาง ฯลฯ อยากทราบวาสารเหลานกอใหเกดโรคอะไรหรอไมในคน และหากไดรบไปนานๆ จะกอใหเกดโรคอะไร และมแนวทางปองกนสารเคมทอยในบอนาตนของเราอยางไร (นางพชร ดษฐเยน ชมชนชากทงหญา)

เรองนา หลายกระทรวงจะมการเวยนทาแผนการตรวจนาแบบบรณาการ ซงหนาทหลกจะเปนของกรมทรพยากรนาและกรมทรพยากรธรณ ทพอทราบคอ สาเหตอาจเกดจากแหลงแรใตดน อกสวนทอาจผนวกเขามาคอในบรเวณพนทใกลเคยงมแหลงขยะหรอไม หรออยใกลโรงงานทปลอยออกมาหรอไม ตองชวยกนสบดวามสารอนผสมหรอไม อกเรองคดวานาจะเปนเรองของหนวยงานทเกยวของทจะตรวจ ดงนน ขอตอบวามนมาไดหลายทศหลายทาง แตทบอกวาไมเกนคามาตรฐานเพราะมการเฝาระวงอยแลว ทวาไมเกนมาตรฐานคอมนอาจเขาไปในรางกายไดบาง กเหมอนกบของทเรากนทกวนนมการผสมเขาไปดวย เชน แรบางอยางรางกายกขาดไมได ดงนน ในการตรวจเฝาระวงไมใหเกนคาความปลอดภยเปนสงจาเปน สวนในเรองแหลงทมากนาจะมาจากแหลงธรรมชาต สาหรบในรางกายตวเราจะมวธชวยชวตตวเองอาจจะกาจดออกมาในรปของปสสาวะ แตถาไดรบเขาไปเยอะๆ รางกายกอาจเกดการเปลยนแปลง สาหรบเครองกรองนา ควรเลอกซอเครองกรองทสามารถกรองโลหะหนกได และถาเรารวาแหลงมลพษมาจากไหน เรากควรระมดระวงตวเองดวย (ดร. นลน)

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

80

แคดเมยม แมงกานส และโลหะหนกสวนใหญจะมผลตอเซลลสมอง ถาบรโภคนานๆ ปญหาคอ บางทอาการเปนนอย ปญหาโรคนขนกบการบรโภคดวย จะมแบบเฉยบพลนและแบบเรอรง ถาเรากนวนละนด บางครงการตรวจโรคกไมเจอเพราะมนสะสมวนละนด ซงสารเหลานจะไปมผลตอสมอง และตบ ในความเหนของผม (ในฐานะประชาชน) คอไมกนนาธรรมดาเดดขาด ถาเปนไปไดใจจรงกไมอยากใหเอามาลางดวยนา เพราะอาจมการปนเปอนในผก ถานาไปตมบางทพอนาระเหยไปอาจทาใหสารเขมขนขน ควรจะผานเครองกรองทงลางผก ลางจานดวย ถามผลจะมผลตอตบและสมอง และแคดเมยมอาจทาใหไตวายได บางครงตบผดปกตอาจเกดไดหลายสาเหต ตรวจครงแรกไมรหรอกวาสารตวนมาจากโรงงาน จากเหลา หรอจากอาหาร (นพ. สนทร) ทาไมแคดเมยมถงมในนาบอตนเยอะมาก อยากถามวาถาสมมตวาตามรานเสรมสวยทปลอยนาทงหรอนาซมลงไปใตดนสารแคดเมยมเหลานจะสามารถซมลงไปในบอนาตนไดไหม

สารเคมอยางแมงกานส แคดเมยมมาไดจากหลายเสนทางอยาง แคดเมยมมกพบในส แมงกานสเจอในแบตเตอร การตมนาสามารถฆาเชอโรคได แตไมสามารขจดโลหะหนก เพราะฉะนนกอนตมนาควรนานาไปกรองโลหะหนกออกกอน สวนสารอนทรยระเหยงาย แคตงไวเฉยๆ มนกระเหยไดแลว ถาไมไปเทซา ถายงตมกยงระเหยได แตโลหะหนกไมไดลอยในอากาศแตจะปนอยในดนในนา จะเหนวาสารหน ปรอท แคดเมยม ตะกว จะพบในดนในนา ซงเปนเรองทตองทาความเขาใจกน (ดร. นลน)

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

81

ระบบกรองนาประปาแบบทเตมโอโซนสามารถฆาเชอจลนทรยและเชอโรคใชไหม ดงนน นาประปาควรนาไปผานระบบโอโซนกอนใหชมชนนามาใชหรอไม

ในเครองกรอง มคณสมบตสองสวนคอ ฆาเชอโรค และกรองสารเคมหรอกรองโลหะหนก ทนบางระบบกใชระบบเดยวเปนไสกรอง ถาไสกรองมขนาดเลกมาก พอกจะสามารถกรองทงเชอโรค กรองสารเคมไดในกระบอกเดยวกน โดยทวไปทเปนเมดๆ อาจจะกรองสารเคมได แตเชอโรคไมสามารถกรองได จรงๆ แลวการฆาเชอโรคมสามวธ ดงน หนง คอการกรอง สอง โดยการใชโอโซน และสามการใชสารอลตราไวโอเลต ทงนขนอยกบการดแลรกษา และตองมการเปลยนไสกรองตามอายการใชงาน วธอาจจะกรองเคมแลวนามาตมกได หรอถาเปนหลอดทละเอยดๆ หรอทดๆ กรองแลวจะไมตองตมกได ขนกบการบารงรกษาครบ (นพ. สนทร) ถานานาใสโองไวกอนนาไปใชจะชวยใหโลหะหนกมการตกตะกอนหรอไม

โดยหลกการไมนาจะได และไมนาคมทจะลอง วธการกรองดกวา ถงในการศกษาจะบอกวาใชสารสมแกวง แลวมนจะตกตะกอน แตเวลาใชพอแกวงหรอกวนมนกลอยขนมา เนองจากนาเปนสารทเบา กไมนาจะได (นพ. สนทร)

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

82

เสยงสะทอนจากเวท เฉลมพร พรหมแกว เครอขายประชาชนภาคตะวนออก และสมาชกสภาเทศบาลระยอง

ฟงตอนตนรายการรสกอดอดใจใน เรองทวาจะพยายามยายชมชน ปจจบน รสกวาจะแกปญหากนทปลายเหตมากกวาตนเหต ทจะปลอยใหโรงงานอตสาหกรรมขนมา แนนอนวาเกษตรกร ชมชนตองยายแนนอน นเปนทปลายเหตแนนอน ทวาไมสบายใจเพราะวาชมชน โดยเฉพาะอยางยงชมชนพนถนเขาสรางชมชนกนมารอยกวาป มวฒนธรรมอนดงาม แนนอนถาหนไมพนมนกตองยาย แตถามวานหรอคอการแกปญหา ผมบอกไดวาไมใชครบ นไมใชการแกปญหา ยกตวอยางประเทศจน เมอป 2006 มโรงงานผลตสารไซยาเนต และถานเหลก ปรากฏวาโรงงานสรางเสรจแลว แตไมไดมาตรฐานตามทกฎหมายทองถนกาหนดไว โรงงานกตองยายออกไป อกตวอยาง ประเทศจนจะมาขอถมทะเล เพอสรางโรงงานถลงเหลกทระยอง ผมแปลกใจมากวาประเทศจนทมพนทกวางใหญกวาเรา มประชากรมากกวา ไมมแรเหลกหรออยางไร พนทใหญกวาเรา นยกตวอยางงายๆ ทาไมเราจะรบเอาเขามา ทงๆ ทโรงงานเราไมมแรเหลก แตจนรผลกระทบอะไรจากโรงถลงเหลก

อกเรอง ทกระทรวงของอาจารยทวาสารไมเกนนน ขอมลทบอกวาไมเกน ทานทราบไหมวาทาไมคนระยองไมกนนาบอ นาบาดาล เมอกอนกนได แตเดยวน ไมใชแคในเมอง กระทงทแกลงยงดมไมได สงเหลานสะทอนใหเหนอะไร จรงๆ มนเกนจนไมมใครกลาใช นาบอทวาไมเกน แตมปลาตาย

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

83

ครบ ทานทราบไหมวาทาไม คนมาบตาพด คนระยองไมกลาใชนาบอ ขนาดนอกเมองยงไมมใครกลากนนาฝนเลยครบ เมอกอนกนนาฝน กนนาบอ แตเดยวน ไมมใครกลาดมแลว สงเหลานสะทอนใหเหนอะไรครบ มลพษตางๆ ทลอยไปไมใชแค 1-2 กโลเมตรนะครบ ถามวามใครกลากนนาฝนบาง ผมบอกไดวาในแกลงทไมมโรงงานหรอแถวหาดแสงจนทรน ยงไมกลากนนาฝนเลย

เรองการเจาะเลอดไปตรวจ แตไมมผลขอมลใดกลบมาหาชาวบานเลย นอกจากคนทเกาะตด พบอะไร พบสารเบนซนในเลอดสง มนเกดจากอะไรครบ อางวามาจากรถยนตกได แตประชาชนทาใชไหมครบ สรปวาชาวบานเปนผปลอยใชไหม เปนผสรางสารเหลาน หรอมะเรงเปนเพราะมาจากพนธกรรมหรอครบ คนระยองเราเปนมะเรงสงทสดในประเทศไทย และปจจบนเปนโรคทางเดนหายใจทสงทสดในประเทศไทย เพราะอะไรครบ นเปนเรองจรงทเกดในระยอง ขอฝากไววาทพดมาและออกไปสารวจ สารวจทไหนบาง อยากทราบวามสารเคมเหลานเกนหรอไม แตถาจะไปดปายทแสดงไวอยาไปดเลยครบ เพราะจะเหนรปยมอยตลอดเวลาครบ เจรญ เดชคม

รสกดใจทมนกวชาการมาลงในพนท มาบตาพดสดจะคดมพษราย ซงแกไขอยางไรกไรผล ทงดนนาลมไฟใหกงวล คราชวตปวงชนคนทวไป ดนกชานากแยชวยแกหนอย อยามวปลอยคอยทาใหนาเหมน เพราะศาลปกครองไดมคาสงใหลดมลพษในมาบตาพด แตทกวนนตาบลมาบตาพดกลายเปนตาบลมลพษไปแลว ถาวากนตามทศาลสงปานนเรากไมตองมานงคยกนอยางน เพราะโรงงานไมปฏบตตามคาสงของศาล ถา

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

84

ทาตามปานนชวตกจะอยดมสข ผมอยากใหมจดหมายจากคณสพฒน หวงวงศวฒนา อธบดกรมควบคมมลพษแจงมาขอความรวมมอใหประธานชมชนชวยกระจายบอกชาวบานวาใหนานาบอตนไปตมกอนกน ผมสงสยวาทบอกวาใหตมนากอนกนแลวพวกสงกะส แมงกานสทอยในนาจะหายไปไหม รวมทงพวกสารวโอซดวย ทนเรองทถาใหเขาไปซอนาขวดใหญขวดละ 25 บาท หรอถงใหญๆ ถงละ 10 บาท อยากรวามมาตรฐานไหม แตนาพวกนกตองกรองเหมอนกน

เรองสขภาพถามทางคณหมอแลววาจะชาตองใชเวลานาน ทพดเรองการออกกาลงกาย ในมาบตาพดตองรบผดชอบตวเอง อาหารในมาบตาพดเปนอาหารอนโอชะหรอเปนพญามจจราช ถามวา โรงงานทมาตงนมการคานงถงทรพยากรธรรมชาตไหม กไมไดคานงถงทรพยากรธรรมชาตเทาไหร แตพวกเราชาวรากหญาตองกน รฐบาลพดถง eco town ขอฝากเรองสทธชมชน ชมชนทองถนดงเดม ภมปญญาทองถนดวยครบ ขอขอบคณคณะดาเนนรายการดวย และขอขอบคณสถาบนสงแวดลอมไทยมาก

ศวะชย ศรสวรรณ สมาชกชมชนบานบน

ปจจบนทสมมนากนเปนเรองของปลายเหตทมผลกระทบตอชมชน อยากใหมการสมมนารวมกบผประกอบการโรงงาน ผทกอใหเกดมลภาวะ และมาด

วาจะแกปญหามาบตาพดอยางไร จะเหนวาสวนใหญมการชแจงใหกบภาคประชาชนอยางเดยวแตไมมการพดถงวาผประกอบการจะแกปญหาอยางไร อนนฝากไว

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

85

ประภส พงยา กรรมการฝายสาธารณสข ชมชนตลาดมาบตาพด

เปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) หมบานและพาชาวบานเขาไปตรวจรวม 220 คน ทบอกวารผลชา ไมจรงนะคะ ขณะนศนยเวชศาสตรอาชวอนามยรายงานผลใหเราทราบภายใน 2 เดอน แลวผลการตรวจทออกมาในชมชนจะเปนโรคตบคอ ตบผดปกต และไตผดปกตซงเกดมาจากการทานยารกษาโรคเบาหวาน ความดนสง นคอผลทสงมา ปาใจเกดทมาบตาพด อยมา 66 ป ตรวจทงทศนยเวชศาสตรหรอทกทม. ไมมสารเคม ไมมอาการผดปกต ตรงนจะบอกวา ถาเราอปโภคบรโภคอยางถกวธ มการออกกาลงกาย เรากจะอยได อยรวมกบโรงงานกบสารเคมได

ธนชพ พระธรณศร สานกสขาภบาลอาหารและนา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ปหนาจะมขอมลมาตอบครบ เพราะปนกาลงเกบขอมล ปหนาจะเหนความตางระหวางแกลงและ

ระยอง จะตอบขอมลใหทานไดครบเลย ปหนานะครบ ในสวนทเกยวกบผมคอ เรองฝนทไมกลาดม โดยหลกการฝนคอนาทถกกรอง กลนบรสทธและตกลงมา สงทตรวจพบคอมความเปนกรดสงแตไมสงมากถงขนาดนาไปดมไมได แตจากการสารวจพบวา แนวโนมการดมนาของพวกทานเปลยนไป คอทานเปลยนจากการดมนาฝนมาเปนนาถง 20 ลตร ความกลาหรอไมขนอยกบ

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

86

ทานไดขอมลไปแลวจะไปเผยแพรหรอไม ขอมลเหลานเรามใหแลวอยทเทศบาล ทานไปดได สงทเราตรวจถานาฝนเกนกจะเผยแพรไมมปดบงอยแลว คาวาเกน เกนอยางไร เรามคาอธบาย เปนหลกการวทยาศาสตร การตรวจ เชนการตรวจหอย ผมตรวจทงตวนะ ขนกบการตรวจวาตรวจเหมอนกนหรอไม คงตองมานงวเคราะหกนอกครง กนาจะตอบคาถามไดพอสมควร

ดร. นลน ศรพวง ศนยพฒนาวชาการอาชวอนามยและสงแวดลอม จงหวดระยอง กรมควบคมโรค

เหนดวยวาตองมการพดคยกนระหวาง

ชมชนกบโรงงาน ประเดนเรองสขภาพ มความเขาใจผดกนมากในเรองประเดนสขภาพ ทมท

ออกตรวจเลอด ตรวจปสสาวะมหลายคณะ บางสวนของกรมควบคมโรค โดยสานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม และศนยพฒนาวชาการ อาชวอนามยและสงแวดลอม จงหวดระยอง ซงสานกนไมเคยมการตรวจ เบนซนในเลอด แตเราจะตรวจสารแปรรปเบนซนในปสสาวะเทานน ตองไปถามวาทมไหนตรวจเบนซนในเลอด ถาตรวจไดน แสดงวามศกยภาพดมากๆ คดวาเปนการเขาใจผดมากกวา เพราะครงหนงเคยมสอมวลชนถามตอนทเราตรวจประชาชน 2,000 คนใหมๆ วาเปนอยางไร เราบอกวาในปสสาวะเจอสารแปรรปเบนซนในปสสาวะแตขาวทออกกลบบอกวาเจอสารเบนซนในเลอด ทงๆ ทความเขาใจมนคนละอยางกน และถามนเกนและอยในภาวะเสยงเรากบอกตามความจรงวาเสยง ในขณะนคณกาลงเจอสภาวะเสยงในพนทกบอก สวนเวลาสงเราใสซองเองกบมอทง 2,000 คน มสงใหกบตวและ

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

87

สงใหเทศบาล อกเรองในการเกบเลอด เกบปสสาวะ ไมมทางรผลทนท ขอมลทเกบตรวจไดวนละแค 10 ตวอยางเอง บางทผลกชาเปนวน ตองเขาใจวาหองแลปมแคน ตรวจไดเทาน เครองมอแลป 1 เครองมศกยภาพตรวจไดแค 10 ตวอยางเทานน กวาจะเดนเครอง กวาจะผสมสารเคม ใชเวลานาน ตอนเชากวาเจาหนาทแลปจะตรวจเลอด ตรวจปสสาวะได ในศนยระยองมหนงหองแลป โรงพยาบาลระยอง และโรงพยาบาลอนๆ มเหมอนคารพล ใครมกชวยกน

ทพดถงหองแลปวามนชา ไมใชมนไมไดผล แตกาลงแสดงความ

เขาใจวากวาจะไดออกมา เหตผลมนคออยางน อยางเวลาทากบขาวยงตองรอ ทกอยางตองใชเวลาทงนน ผลทสงใหชาวบาน บางครงบอกไดเลยวาไมอยากตดทผนง เชน นาง ก เปนเบาหวาน เรากไมไปแปะทผนง มนเปนจรยธรรมทางการแพทย หรอผลทมความผดปกตเรากจะสงไปใหถงตวเลย คงไมเอาไปแปะไวทเทศบาล กอยากใหทาความเขาใจไว

ไมเคยบอกวาโรงงานไมผด และไมเคยบอกวาตวเราไมผด เหนดวย

เรองยายชมชนเปนการแกทปลายเหต คงตองชวยดแลกน

เรองสถตมะเรงของระยองเปนลาดบท 17 ของประเทศ แตถาเปรยบเทยบในระยองอาเภอเมองกจะสงกวา เมอเทยบกบอาเภออนๆ ในระยอง เพราะนคมสวนใหญอยในอาเภอเมอง เหตผลกตรงไปตรงมา เรองคาระบบทางเดนหายใจจะอยใกลๆ กบคาเฉลยของประเทศ ไมใชคาทสงทสดของประเทศ

อกเรองแสดงวาสอเขาไมถง เพราะเวลารฐบาลเคานดประชมเคานดทกกระทรวง โรงงานกอยภายใตกระทรวงอตสาหกรรม การนคม

เวทวชาการเพอมาบตาพด สขภาพมาบตาพด: รทนโรค รทนมลพษ ชวตยนยาว

88

อตสาหกรรมกขนกบกระทรวงอตสาหกรรม เคาวางมาตรการแลววาจะตองมการควบคมภายในโรงงาน

นพ. สนทร เหรยญภมการกจ โรงพยาบาลระยอง

ยนยนไดวาไมมการหมกเมดแนนอน บางครงการตรวจกเหมอนตารวจทบางครงการจบผรายกไมใชเรองงาย บางครงตรวจกอาจไมเจอ บางครงกตองมการตรวจบอยๆ ตรวจเจอทกครง

เรองการตรวจสขภาพ ผมยงคดวาเรานดฟงผลถเกนไปดวยซา เรองการตรวจสขภาพ จะมลาดบคอ 1) นดเจาะเลอด 1 ครง 2) นดมาฟงผลเลอดและตรวจรางกาย 3) นดมาฟงผลการตรวจดวยคลนไฟฟา (CT electronic) 4) นดฟงผลตะกว ปรอท เรานดทกครงและแจงทกครง แตถาเปนรายคนกยอมรบวา เราบอกไมได บอกไดแควาคณทางานใกลโรงงาน คณอาจมความเสยง บางทสารทตรวจไมใชสารเฉพาะ การแปรผลจะแปรเปนรายบคคลกลาบาก ยนยนวาไมมการปกปด และพยายามแจงขอมลใหมากทสด บางครงถาทานไมมาเรากสงจดหมายไปให บางอนเรากตอบไมได 100 % ไดแตดภาพรวม บอกไดแคภาพรวมครบ

เครอขายวชาการเพอมาบตาพดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย

89

อาจารยชวทย สจฉายา อาจารยสถาบนอาศรมศลป และ ผแทนเครอขายวชาการเพอมาบตาพด

ขอขอบคณทกทานทมาในวนน ทางเครอขายวชาการเพอมาบตาพดอยากมาใหความรและมารวมปรกษาหารอกน ตองขอขอบคณทานทเสนอความคดเหนมา เปนขอเสนอทดมาก นคอสงทเราตองการและจะนาไปปรกษาหารอกนเพอมาขบเคลอนในเรองน เชน การเชญโรงงานเขามาคยกน

ขอขอบคณวทยากรทมาชวยตอบและมาเปนจาเลย ในความจรงพวกเราทกคนกเปนจาเลยกนหมด ประเทศกเปนจาเลยทงหมด เขาใจครบวาคนทอยนกหงดหงดฟงรฐบาล แกปญหากแกไมได เราตองมองไปดวยกน ทาอยางไรเราจะหาทางเอาโรงงานมาคย เวทนกเปนเวทระบายออกทดเพอจะนาไปสการพฒนาประเทศทด ซงความจรงเราเดนผดทางมานานตงแตการเลอกนกการเมองเขาไป เหนไหมครบ ตอนนกมปญหาไปถงลกหลาน นคอสงทตองมาคยรวมกน ทางออกทดคอการมาคยรวมกน ตองใชความพยายามครบ ผมเหนวานเปนสงทเวทสะทอนและเปนรปธรรมทสาคญ เราตองมาชวยกนครบ ขอบคณมาก