ชื่อหนังสือ - BCNR · โดยใช การสะท อนคิด...

ชอหนงสอ คมอแนวปฏบตการตพมพเผยแพรผลงานวจย พมพครงท 1 กรกฎาคม 2557 จดพมพโดย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร ถนนคฑาธร อาเภอเมอง จงหวดราชบร 70000 อานวยการผลต ดร.เพลนตา พรหมบวศร ผอานวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร คณะผเขยน ดร.ปวณภทร นธตนตวฒน จดรปเลมและพสจนอกษร ดร.เยาวลกษณ มบญมาก

คมอแนวการจดการเรยนการสอนคมอแนวการจดการเรยนการสอนคมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (โดยใชการสะทอนคด (โดยใชการสะทอนคด (Reflection)Reflection)Reflection)

ดร.ปวณภทร นธตนตวฒนดร.ปวณภทร นธตนตวฒนดร.ปวณภทร นธตนตวฒน ดร.เยาวลกษณ มบญมากดร.เยาวลกษณ มบญมากดร.เยาวลกษณ มบญมาก

การจดการความร กลมงานวจยการจดการความร กลมงานวจยการจดการความร กลมงานวจย

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

ก

คานา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร เปนสถาบนการศกษาพยาบาล

ระดบอดมศกษาทมบทบาทหนาทในการผลต และพฒนาบคลากรดานสาธารณสข

มาเปนระยะเวลายาวนาน ทงนไดมการพฒนาการจดการศกษามาอยางตอเนอง

เพอผลตบณฑตใหมความรความสามารถทางวชาการและวชาชพ การพฒนาการ

จดการเรยนการสอนของครผสอน จงมบทบาทความสาคญในการชวยพฒนา

บณฑตพยาบาลใหมคณภาพอยางทสงคมตองการ

การพฒนาการจดการศกษาเพอใหบณฑตมคณภาพ วทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน ราชบร เหนความสาคญของการจดการความรขององคกร โดยไดมการ

เรมดาเนนการมาตงแตเดอนพฤษภาคม 2556 ถง เดอน กรกฎาคม 2557 ซงมการ

รวบรวมองคความร ทมอยในบคลากรในองคกรมาพฒนาใหเปนระบบ เพอใหทกคน

ในองคกรสามารถเขาถงความร และพฒนาตนเองใหเปนผรรวมทงปฏบตงาน

ดานการจดการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพ วทยาลยฯ ไดจดใหมการ

ข

แลกเปลยนเรยนรใหกบคณาจารยของทางวทยาลย จานวน 3 ครง ในประเดน

การการเรยนการสอนโดยใชการสะทอนคด นอกจากนยงไดเชญผเชยวชาญจาก

ภายนอกเขามาแลกเปลยนเรยนรกบคณาอาจารยกลมเดมทแลกเปลยนเรยนรภายใน

วทยาลย จานวน 1 ครง จนเกดเปนแนวทางปฏบตทดและไดมการนาความรน

มาจดเกบอยางเปนระบบ พรอมทงเผยแพรแกอาจารยในองคกรในการนาไปพฒนา

คณภาพบณฑตใหมความคดอยางมวจารณญาณตอไป ผเขยนหวงเปนอยางยงวา

การจดการความรเลมนจะเปนประโยชนตอทกทานทอาน

ขอขอบคณอาจารย ดร.เพลนตา พรหมบวศร เปนอยางสง ทไดใหการ

สนบสนนกาลงใจและคาแนะนามาโดยตลอด และขอขอบคณอาจารยทกทานทมสวน

รวมในแบงปนความรครงนมา ณ โอกาสนดวย

คณะผจดทา

กรกฎาคม 2557

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

ค

หนา คานา ก บทนา 1 ความหมาย 2 ความสาคญของการสะทอนคด 3 องคประกอบและหลกการการสะทอนคด 4 การวดและประเมนผล 8 ขนตอนของการสะทอนคด 9 วธการสะทอนคดและตวอยางคาถาม 10 สรป 15 เอกสารอางอง 16 รายนามผรวมการแลกเปลยนเรยนร 17

สารบญ

1

การสะทอนคดเปนรปแบบการคดทชวยใหบคคลเกดการเรยนร ซงการ

เรยนรท เกดขนจะเกดจากการรบร ความคาดหวง ความรสกตนเอง เกยวกบ

ประสบการณ แลวมการวางแผน หาแนวทางแกไขในอนาคต โดยผานกระบวนการ

พด หรอ เขยน การสะทอนคดจงเปนทกษะทจาเปนสาหรบวชาชพพยาบาล เปนวธ

ทจะชวยใหผเรยนมการเชอมโยงความรทางทฤษฏไปสการปฏบตได รวมทงมการ

ตดสนใจเชงจรยธรรมท เหมาะสมในการปฏบต งานในสถานการณตางๆ ได

(อรพรรณ, 2553) โดยเฉพาะครผสอนจะตองเปนผใหคาแนะนาทดแกผเรยน เพราะ

การเรยนการสอนโดยใชการสะทอนคด ไมเพยงแตเปนการพฒนากระบวนการคด

แตยงชวยพฒนาทกษะทางปญญาของผเรยนดวย

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

บทนา

2

การสะทอนคด หมายถง กระบวนการคดไตรตรองทวนสอบ (Reflective

Thinking) เ ปนการพจารณาส ง ต างๆอยางรอบคอบโดยใชส ตและมสมา ธ

ซ ง เ ปน ว ธ ก า ร ทท า ใ ห ต ว เ ร า ไ ดทบทวนและสะ ทอนการกระท า ของตน

(Reflective Practice) โดยสามารถแสดงออกไดทงการพดและการเขยน เพอใหเกด

ความเขาใจและเกดการเรยนรจากประสบการณ แสวงหาคาตอบโดยใชเหตผล แกไข

ปญหา นาไปสการพฒนาปรบปรงตนเองและปรบปรงงานใหมประสทธภาพมากขน

(Johns, 2000)

การสะทอนคด หมายถง การคด พนจพเคราะห ตรกตรอง โดยพยายามเรม

จากความสงสย ตงคาถาม มการแลกเปลยนเรยนร พยายามคนหาคาตอบ หาเหตผล

และขอมลอางองมาแกไขปญหาใหเหมาะสม

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

ความหมาย

3

การสะทอนคดมความสาคญตอการศกษา เพราะทกวนนมความรใหมๆ เพมขน

ทกวน ทาใหความรทมอยเดมๆเรมลาสมยไมเหมาะกบผเรยนในสภาพปจจบน

โดยเฉพาะวชาชพพยาบาลทตองพบกบสถานการณทไมคาดคดอยเสมอ และตองหา

ทางแกไขเฉพาะหนาอยตลอดเวลา ตองมการตดสนใจ มความรบผดชอบสง และตอง

ปฏบตตามจรยธรรมของวชาชพพยาบาล ดงนนการสะทอนคดจงเปนการจดการเรยน

การสอนทเหมาะสมสาหรบหลกสตรพยาบาลศาสตร

การทผปฏบตมโอกาสไดสะทอนคดดวยตนเองนน เปนการฝกการสงเกต

การคดวเคราะห จดระบบความคด เพอใหสอสารกบผอนไดอยางเขาใจ ตองเปนผทชาง

สงเกต เชอมโยงความร เปนนกคดและมการตงคาถามทดโดยใชเหตผลในการอางอง

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

ความสาคญของการสะทอนคด

4 คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

องคประกอบและหลกการการสะทอนคด ควรประกอบดวยดานตางๆ ทควรคานงถง ดงน

ดานครผสอน

1. ครควรสรางแรงจงใจหรอกระตนใหนกศกษาสนใจการเรยน มการใช

คาถามปลายเปด กระตนใหคดเพอใหนกศกษาไดแสดงความคดเหน

ไดอยางตอเนอง

2. ครควรจะสะทอนคดนกศกษาไดทงแบบบคคลหรอแบบกลม ขนอยกบ

หวขอ หรอ สถานการณทตองการสะทอนตามความเหมาะสม

3. ครตองเปนผฟงทด เปดใจ มความเขาใจและเปนกนเองกบนกศกษา

เปนทปรกษาไววางใจไดและแกปญหาได

4. ครตองมความอดทน ควบคมอารมณไดด และพดจานาเชอถอ อบอน

ไมออกคาสง พรอมใหนกศกษาเขาหาไดตลอดเวลา

5 การจดการความร กลมวจย

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

5. ครตองเปนผททาหนาทลดความขดแยง สอนใหนกศกษากลาและเกง

กระตนการเรยนรอยเสมอ

6. ครควรใหความรวมมอกนทกคนอยางพรอมเพรยง ไมปดภาระใหใคร

คนใดคนหนง

7. ครควรมการเสรมแรงโดยการชมเชยเมอนกศกษาทาได

8. ครควรเปนกลยาณมตร เขาใจความแตกตางระหวางบคคล

9. ครตองสามารถเชอมโยงความรและหาแนวทางแกไขปญหารวมกบ

นกศกษาไดอยางเหมาะสม

10. ครควรมหนาตาท ยมแยมแจมใส ไมตาหนนกศกษา ตองนง ไมชนา

แตควรตงคาถามทเปนเหตเปนผล

11. ครควรมการมอบหมายงานลวงหนาเพอใหนกศกษามเวลาเตรยมตว

และคดวเคราะห และตดตามการสะทอนคดอยางสมาเสมอ ครตองระบ

เปาหมาย หวขอการสอน วตถประสงคและ requirement ทชดเจน

12. ครควรเปนคนชางสงเกต เปดใจใหนกศกษาไดระบายความ รสก

ควรไวตอความรสก

6 คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

ดานนกศกษา

1. จะตองมการเตรยมความพรอมในการเรยนร ตองเขา ใจในลกษณะ

วธการเรยนการสอนโดยการสะทอนคด และมสวนรวมในการวาง

แผนการเรยนร

2. ตองฝกการคดวเคราะห ตองมการวางแผนทด แบงเวลาในการเขยนให

เหมาะสม

3. ตองเขาใจ สรปประเดนและเขยนสงทไดจากการเรยนร

4. มอสระในการเขยน มความกระตอรอรน และมทกษะการตงคาถามทด

5. มการเรยนรจากสภาพการจรง เรยนรตรงกบความตองการ ความสนใจ

และความถนดของตน

6. นาสอตางๆมาใชในการเรยนรไดอยางเหมาะสม

7. กลาแสดงความคดเหน มการสงเกตทด มความรบผดชอบ มวนย และ

ตรงตอเวลา

8. มการใชความคด ความสามารถเชอมโยงการเรยนร

9. มความสขในการเรยนการสอน

7 การจดการความร กลมวจย

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

ดานวธการจดการเรยนการสอน

1. ใชการวเคราะหกรณศกษา การประชมกลม การสนทนาเปนรายบคคล

2. ใชบนทกการเรยนรในการจดการเรยนการสอน เชน Journal writing

หรอ Learning log สามารถนาไป ใชในการสะทอนความคดนกศกษา

ทงในภาคทฤษฏและปฏบต การสะทอนการคดโดยการเขยนบนทก

ควรใหเวลาในการสะทอนคดอยางเหมาะสม ไมสนจนเกนไป เชน

ควรใหนกศกษาลองฝกเขยนในสปดาหแรก จากนน ควรสะทอนการคด

ในสปดาหถดไป

3. ในการสะทอนคดสามารถทาในชวง การทา pre-post conference

จะชวยใหนกศกษาไดมการเตรยมความพรอมกอนการเรยนการสอน

4. การสะทอนคดทาบางครงตอหนาผปวยเรากไมสามารถสะทอนไดทนท

แตสามารถมการแบงปนแลกเปลยนเรยนรไดภายหลง เชน กรณทตอง

ดแลผปวยฉกเฉน เมอเสรจการปฏบตการพยาบาลครสามารถซกถามถง

เหตผลการปฏบตไดภายหลง

5. การเรยนการสอนตองมความสอดคลองกบวตถประสงคการเรยนร

8

1. ควรใช Authentic assessment ในการประเมน แตควรมการทา

ขอตกลงระหวางครและนกศกษา ซงจะตองมการกาหนดสงทตองการวด

ใหชดเจน

2. ประเมนจากการเขยนสะทอนผลการเรยนร โดยใหเขยนภายหลงการ

เรยนรในแตละวน หรอ สปดาห วาตองการเรยนรอะไรเพมเตม มปญหา

ดานใดบาง ตองการอะไร เพอเปนแนวทางในการพฒนาการเรยนการ

สอนตอไป

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

การวดและประเมนผล

9

การสะทอนคดท Gibbs ไดเสนอไว ประกอบไปดวย 6 ขนตอน คอ

1. การบรรยายทเกดจากความรสกทกาลงเผชญกบสถานการณนน ๆ

2. การแลกเปลยนประสบการณรวมกนโดยการสะทอนการคดจากการสงเกต

ความรสก และการรบร

3. การประเมนวเคราะหประสบการณรวมกนวาเปนไปในทางดหรอไมด

4. รวมกนวเคราะหสถานการณโดยภาพรวม

5. สรปแนวคดและวธแกไขปญหารวมกนโดยใชเหตผลประกอบ

6. การวางแผนเพอนาไปใช

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

ขนตอนการสะทอนคด

10

1. ฝกตงคาถาม เพราะหวใจสาคญของการสะทอนคด คอ การตงคาถามทด

ทกขนตอนการสอน ดงนนจงควรมการฝกตงคาถามและตอบคาถามดวย

มมมองทหลากหลายเพอการพฒนาคาถามทดขน

2. ฝกการพด การสรปความและการเขยน โดยการใชภาษาทเขาใจงาย

3. มอบหมายงานซงอาจจะเปนเรองเดมหรอเรองทเกดขนใหมเพอให

ผปฏบตกลบไปศกษา หาวธการแกไข

4. เปรยบเทยบและสรปสงทไดมาวามความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

5. สรางบรรยากาศสงแวดลอมใหนาเรยนรและมความสขในการเรยน

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

วธการสะทอนคดและตวอยางคาถาม

11

สถานการณในหอผปวยศลยกรรมเดก ผปวยเดกอาย 12 ปรายหนง นอนพก

รกษาตวดวยโรคไสตงอกเสบ หลงผาตด 2 วน ผปวยยงคงบนปวดแผลเลกนอย

แตไมยอมลกไปอาบนา หนาตาไมสดชน มารดาตองคอยทากจกรรมใหทกอยาง

คาถามท 1

นกศกษาจะกระตนใหผปวยลกไปอาบนาไดอยางไร

คาตอบ

ตองพดคยใหกาลงใจ และอธบายเหตผลของการตองลกเดนภายหลง

ผาตด……………………………………………

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

ตวอยางการตงคาถาม

12

คาถามท 2

นกศกษาจะบอกเหตผลอะไรบางแกผปวยในการไปอาบนา

คาตอบ

การลกเดนจะทาใหลาไสเคลอนไหวไดด ไมมภาวะทองอด

นอกจากนการอาบนาจะทาใหสดชน ลดการหมกหมมของเชอโรค

แผลไมตดเชอ…………………………………………

คาถามท 3

ถาผปวยยงคงไมยอมลกเดนไปอาบนา จะทาอยางไร

คาตอบ

พดคยใหกาลงใจ ยมแยมแจมใสในการดแล ประคอง พาลกเดนไป

หองนา……………………………………………..

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

13

คาถามท 4

นกศกษาจะแนะนะมารดาใหมสวนรวมในการดแลอยางไร

คาตอบ

ระหวางการประคองไปหองนา มารดาตองมสวนรวมในการปฏบต พรอมทง

สอนมารดาในการชวยเชดตว อาบนาใหผปวย คอยระวงไมใหบาดแผลโดนนาหรอถก

กระทบ กระเทอน…………………………………………………..

ตวอยางขางตนเปนตวอยางแนวทางการตงคาถามซงจากนน เราสามารถนาผล

การสะทอนคดมาสรปเปนประสบการณการเรยนรทได พรอมทงเขยนขอเสนอแนะแนว

ทางการแก ปญหาเพอการปฏบตการพยาบาลทเหมาะสมในครงตอไป

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

14 คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

ขนตอนแนวทางปฏบตในการสะทอนคด

ขนออกแบบการจดการเรยนการสอน

ขนชแจงผสอนและนกศกษาใหทราบถงขนตอน กระบวนการจดการเรยนการสอนโดยใชการสะทอนคด

ขนประเมนผล บนทกการเรยนร/ Authentic assessment

ตดตามวดระดบความสามารถการคดอยางมวจารณญาณ ของนกศกษาแตละชนป

ขนรายงานผลการประเมนการวดระดบความสามารถการคด อยางมวจารณญาณของนกศกษาทไดในแตละชนป

เสนอตอคณะกรรมการบรหารหลกสตร

15

การสะทอนคดเกดจากตวผเรยนเองทรบรขอมล ซงอาจเกดขนไดทงในภาค

ทฤษฏและภาคปฏบต แลวจงนาสถานการณนนมาคด วเคราะหใครครวญตามความคด

ความเขาใจของตนเอง กอนทจะบอกตอผอนโดยผานทงทางการพดและการเขยน

วธการสะทอนคดนจงเปนการพฒนาผเรยนทงวธการคด และทกษะทางปญญา เปนการ

พฒนาการเรยนร ทจะสามารถเชอมโยงเนอหาสาระเขาดวยกน จนเกดเปนการเรยนร

ดวยตนเอง นอกจากนวธการสะทอนคด

จะไดผลดตองเกดจากการรบร ความ

เขาใจตนเองเปนสาคญ มการสะทอนท

เปนเหตเปนผล เพอหาแนวทางแกไข

ปญหาทเกดขนไดอยางเหมาะสม

การจดการความร กลมวจย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

สรป

16

กนกนช ชนเลศสกล (2544).การเรยนรโดยผานการสะทอนคด:การศกษาและ

การปฏบตการพยาบาลในคลนก.วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

บรพา, 9(2), 35-48.

เชษฐา แกวพรหม (2556). การพฒนาทกษะสะทอนคดของนกศกษาพยาบาล

ดวยการเขยนบนทกการเรยนรในรายวชาการสอนและการใหคาปรกษา

ทางสขภาพ. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร, 24(2), 12-20.

อรพรรณ ลอบญธวชชย (2553). การใหคาปรกษาทางสขภาพ. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

Johns, Christopher (2000). Becoming a Reflective Practitioner. London:

Blackwell Science.

คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

เอกสารอางอง

17 การจดการความร กลมวจย

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

รายนามผรวมการแลกเปลยนเรยนร 1. นางเยาวลกษณ มบญมาก วพบ.ราชบร

2. นางสาววรรณ ศรวลย วพบ.ราชบร

3. นางสาวจารนนท สมบรณสทธ วพบ.ราชบร

4. นางชตมา มาลย วพบ.ราชบร

5. นางวรดา อรรถเมธากล วพบ.ราชบร

6. นางสาวอรพน สวางวฒนเศรษฐ วพบ.ราชบร

7. นายวรเดช ชางแกว วพบ.ราชบร

8. นางวมลพรรณ นธพงศ วพบ.ราชบร

9. นางกรรณการ กจนพเกยรต วพบ.ราชบร

10. นางวภารตน ยมดษฐ วพบ.ราชบร

11. นางดวงแข พทกษสน วพบ.ราชบร

12. นางสาวจรยา อนทนา วพบ.ราชบร

13. นางกาญจนา เลศถาวรธรรม วพบ.ราชบร

14. นางสาวสภาพ เหมอนช วพบ.ราชบร

15. นางกลยา ศรมหนต วพบ.ราชบร

16. นางวรศรา มวงชวง วพบ.ราชบร

17. นางสาวปวณภทร นธตนตวฒน วพบ.ราชบร

18. นางสาวปรญดา ศรธราพพฒน วพบ.ชยนาท

18 คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

19 การจดการความร กลมวจย

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

20 คมอแนวการจดการเรยนการสอน โดยใชการสะทอนคด (Reflection) 2557

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

จดทาโดย

งานจดการความร กลมวจย

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร