ทักษะการปฐมพยาบาล...

ทกษะการปฐมพยาบาลผปวยทไดรบอบตเหต

อาจารยน าพล กงกานและคณะ

การดแลผปวยหกลม

หกลม….ปญหาทไมควรมองขาม

ผสงอายไทย มสาเหตการตายจากการพลดตกหกลมเปนอนดบสองในกลมของการบาดเจบโดยไมตงใจ

รองจากอบตเหตทางถนน

ทมา: กรมควบคมโรค

ค าจ ากดความ

•หกลม (fall)เหตการณทมผลทาใหบคคลนนลงไปอยทพนหรอระดบทตาลงโดยไมไดตงใจ

ซงการทรดตวลงสมผสกบพนและตองเกดการบาดเจบดวย รวมถง อาการลนเซ สะดด ถอวาเปนการหกลม

ผลกระทบของการหกลมดานรางกาย : จาแนกระดบความรนแรงเปน 5 ระดบ

ระดบ 1 : ไมมการบาดเจบ (no injury) ไมมฟกช า ถลอก รอยแดงระดบ 2 : บาดเจบเลกนอย (minor injury) มรอยขดขวน แผลถลอกหรอฟกช า

หายเอง ภายใน 2-3 วน โดยไมตองรกษาระดบ 3 : บาดเจบปานกลาง (moderate injury) คลายกระดกหก

ตองวนจฉยดวย เอกซเรย แตไมมกระดกหก มแผลฉกขาด ตองเยบ และตองไดรกษาตอระดบ 4 : บาดเจบมาก (major injury) ตรวจพบการหกของกระดกหรอมการบาดเจบของศรษะระดบ 5 : เสยชวต (death) การหกลมมผลโดยตรงท าใหเสยชวต

หรอเปนภาวะแทรกซอนท าใหเสยชวตเวลาตอมา เปนชวโมง เปนวน หรอเปนเดอน

การจ าแนกระดบรนแรง อบตการณทางคลนกอบตเหต (ลน/ลม/ตก)

ระดบความรนแรง ความหมาย

A ผปวยมประวตไดรบอบตเหตหรอมอาการงง สบสน เชองชาการทรงตวไมด

B ผปวยเดนเซ กลามเนอออนแรง แตสามารถชวยเหลอไดทนทวงท

C ผปวยไดรบอบตเหต แตไมมบาดแผลหรอรอยฟกชา

D ผปวยไดรบอบตเหตบาดเจบ เชน มบาดแผลเลกนอย, รอยถลอกรอยฟกชา ตองสกเกตอาการตอเนอง

E ผปวยไดรบอบตเหตบาดเจบทตองไดรบการบาบดรกษาเพมเตม เชน ศรษะแตกตอง suture

F ผปวยไดรบอบตเหตสงผลใหมการสญเสยหนาทของอวยวะชวคราว ทาใหตองอย รพ. นานขน หรอ refer รพ.ฝายกาย

G ผปวยไดรบอบตเหตรนแรงสงผลใหมหนาทของอวยวะถาวรโดย refer รพ.ฝายกายแลวรบไวรกษา

H ผปวยไดรบอบตเหตรนแรงสงผลใหตอง CPR กอน refer รพ.ฝายกาย

I ผปวยไดรบอบตเหตรนแรงเสยชวตในโรงพยาบาลหรอ refer รพ.ฝายกายรบไวแลวเสยชวต

ผลกระทบของการหกลมดานจตใจ :

กลวการหกลม : วตกกงวลทางสหนา เหงอออก ตวสน หายใจตนๆ หลกเลยงการเคลอนไหว

สญเสยความมนใจในการท ากจกรรมและท ากจวตรประจ าวนลดลง

กลายเปนภาวะพงพาและจากดบรเวณในการดาเนนชวต

ดานเศรษฐกจ : ผลจากคารกษาพยาบาล การฟนฟสภาพเปนเวลานาน

ตองดแลตอเนอง ผดแลตองเสยรายได

ปจจยเสยงตอการหกลมปจจยภายนอก : สภาพแวดลอม

ไมปลอดภย

• พนลน

• พนตางระดบ

• รองเทาไมเหมาะสม

• อปกรณชวยเดนไมเหมาะสม

• ไมมทยดเกาะ

• โถสวมตาเกนไป หองน า บนได

เปนบรเวณทหกลมบอยทสด

ในผสงอาย

ปจจยภายใน : คาดการณได

• อายมาก

• ประวตเคยหกลม

• ภาวะสบสน

• ภาวะซมเศรา

• อาการมนงง เวยนศรษะ

• การตดสนใจไมเหมาะสม

• การมองไมชด

• การใชยาบางชนด (ยารกษาทางจต ยาตานการอกเสบ ยาขยายหลอดเลอด หรอกลมยาลดความดน)

ปจจยภายใน : คาดการณไมได

แลวสงผลใหเกดหกลม เชน

• อาการชก

• หลอดเลอดสมองตน/แตก

• หวใจขาดเลอดชวคราว

• หนามดเปนลม

• ผลขางเคยงของยา

หลกการปองกนการหกลม

การจดการกบปจจยเสยงทงภายในและภายนอก สรปไดดงน1. ประเมนภาวะเสยงตอการหกลม SAFE A เหลอง,แดง2. การใหความรเพอสรางความตระหนกความเสยงตอการหกลมและปรบพฤตกรรมเสยง3. การออกกาลงกาย4. การจดสภาพแวดลอมใหปลอดภย

หลกการปฐมพยาบาลผปวยหกลมกรณทพบแขนหรอขาหก

แขนหก หรอ ขาหก มอาการทสงเกตเหนได เชน พบกระดกโผลออกผวหนง เลอดไหลออกจากแผล หรออาการบาดเจบทศรษะ ลาคอ และหลง ผชวยเหลอสามารถปฐมพยาบาลเบองตนไดดวยวธการ ดงน

• สงเกตบรเวณทไดรบบาดเจบ เชน บวม ฟกซา จาเลอด บาดแผล

• ประคบนาแขง หรอยกแขนขนเหนอหวใจ ชวยใหแผลบวมนอยลงได

• พบบาดแผลใหหามเลอด กดแผลใหแนน 5 - 15 นาท ดวยผากอซ จนกวาเลอดจะหยดไหล

• หามขยบแขนหรอเคลอนไหวสวนทบาดเจบนอยทสด โดยดามแขนดวยผายดหรออปกรณกอนสงผปวยไปรบการรกษา

• ตรวจสอบใหแนใจวาการดามไมไดสงผลตอการไหลเวยนเลอดทบรเวณแขนหรอขา

• หากผปวยมอวยวะหกเปนแผลเปดทมชนสวนของกระดกโผลออกมา พยายามอยาแตะตอง และใหใชผากอซพนไว

หลกการปฐมพยาบาลผปวยหกลม (ตอ)กรณไดรบบาดเจบทศรษะ

• ประเมนบาดแผล สญญาณชพ และความรสกตว หากพบแผลเลกนอย ทาแผล หรอมเลอดออกเลกนอยใหหยดเลอด โดยกดทแผล 5 - 15 นาท ดวยผากอซ จนกวาเลอดจะหยดไหล หรอแจงพยาบาล

• หากมอาการแตกราวของกะโหลก ใหปดแผลดวยผาพนแผลทสะอาดปราศจากเชอโรค โดยหามออกแรงกดหามเลอดโดยตรง หรอหลกเลยงแตะตองเศษเนอตายทบรเวณบาดแผล

• ควรใหผปวยงดรบประทานอาหารหรอดมเครองดมใดๆ เนองจากอาจตองเขารบการรกษาโดยการผาตด

• รบเขารบการรกษาจากแพทยโดยทนท ซงแพทยอาจเอกซเรย เขาเฝอกแขน หรอผาตดในกรณทกระดกทะลผวหนง เพอฟนฟกระดกสวนททแตกหก

• เฝาสงเกตอาการหมดสต หรอชอก

ประคบ

กด

ดาม

การดแลผปวยเปนลม

การเปนลม (Fainting)ผปวยเปนลมหนามด เปนผลเนองมาจากเลอดไปสสมองนอยชวคราว

สาเหต รางกายออนเพลย อยในทแออดอากาศถายเทไมสะดวก การออกแรงหรอกาลงมากเกนไป อากาศรอน อบอาว ตนเตน ตกใจ เสยใจมากเกนไป

อาการ มอาการวงเวยน หนามด ตามว ใจสน ใบหนาซดเซยว มเหงอออกชมตามฝามอ ฝาเทา และหนาผาก อาจลมลงและหมดสต ชพจรเบา หายใจหอบถ

การปฐมพยาบาล1. ประเมนอาการ สญญาณชพ สงเกตดวาผปวยอาเจยน และหายใจไดสะดวกดหรอไม หากเหนผปวยม

อาการ รสกหนามด ตาพราลาย หรอเวยนศรษะ ใหรบลมตวนอนหรอนงพก แนะนาใหนงในทาโนมศรษะลงมาอยระหวางเขาพรอมกบหายใจเขาลกเตมปอด หากรสกดขนจงคอย ๆ ลกขน ทงนผปวยไมควรรบลกขนเรวจนเกนไปเนองจากอาจเปนลมซาได

3. กรณทพบผปวยเปนลม ควรชวยจดทาทางใหผปวยนอนหงายราบ และยกขาขนใหอยเหนอระดบหวใจ (ประมาณ 30 เซนตเมตร) เพอใหโลหตไหลเวยนไปหลอเลยงสมองไดงายขน รวมทงปลดเขมขด ปกคอเสอ หรอเสอผาสวนอน ๆ ทรดแนน เพอชวยลดโอกาสเปนลมซา

4. ใหดมแอมโมเนย หรอยาดม เพอบรรเทาอาการ โดยผชวยเหลออาจใชผาชบนาเชดหนาควบคไปดวย หากผปวยยงไมมอาการดขน ควรรบแจงพยาบาลเพอรายงานแพทยใหการรกษาตอไป

การปฐมพยาบาล (ตอ)6. สงเกตการไหลเวยนโลหต ซงดไดจากการหายใจ อาการไอ หรอการเคลอนไหว หากพบความผดปกตวาผปวย

หยดหายใจ ใหรบตดตอขอความชวยเหลอ แลวทา CPR จนกวาผปวยจะมสญญาณชพจร และกลบมาหายใจไดอกครง หรอเมอความชวยเหลอมาถง

6. ในกรณทผปวยเปนลมลมลงจนไดรบบาดเจบ ไมวาจะเปนบาดแผลฟกชา หรอแผลทมเลอดออก ใหดแลบาดแผล และกดแผลหามเลอด

7. ใหผชวยเหลอพาผปวยทเปนลมไปอยในสถานททมอากาศถายเทสะดวก หลกเลยงสถานททมผคนมงด และใหดมแอมโมเนย หรอยาดม เพอบรรเทาอาการ โดยผชวยเหลออาจใชผาชบนาเชดหนาควบคไปดวย

ทมา:www.stcarlos.com

การดแลผปวยเลอดก าเดาไหล(Epistaxis/Nose bleed)

เลอดก าเดาไหล (Epistaxis/Nose bleed)

เลอดก าเดาไหล คอภาวะทมเลอดออกทางจมก เกดจากเสนเลอดฝอยในโพรงจมกแตก ทาใหมเลอดไหลออกขางเดยวหรอสองขางกได อาจไหลจากสวนหนาหรอสวนหลงของจมก พบไดทกอายทงเพศหญงและชาย เลอดออกทางสวนหนาของจมกมกพบในเดกและผใหญทมอายนอย เลอดออกจากสวนหลงของจมกมกพบในผสงอาย ซงมกมสาเหตจากความดนโลหตสง

• เกดจากสาเหตเฉพาะทในจมก (Local condition)

1. การระคายเคองหรอบาดเจบตอเยอบจมก ไดแก การแคะจมก การสงนามกแรง ๆ, การเปลยนแปลงความกดอากาศอยางรวดเรว การไดรบอบตเหตทศรษะและใบหนา แลวกระแทกโดนทจมกโดยตรง มสงแปลกปลอมในรจมก

2. การอกเสบและตดเชอทบรเวณโพรงจมก เชน โพรงจมกอกเสบจากโรคภมแพหรอโรคหวด จะทาใหมเลอดมาเลยงโพรงจมกมากขน จงมเลอดคงทเยอบจมกและเยอบโพรงอากาศขางจมก ถาสงนามกหรอจามรนแรง อาจทาใหเลอดกาเดาไหลหรอมนามกปนเลอด

3. ภาวะอากาศหนาว ความชนต า : ทาใหเยอบจมกแหง มแนวโนมทจะทาใหเลอดออกไดงาย

4. ผนงกนชองจมกมการโคงงอหรอเปนสนแหลม ทาใหโพรงจมกขางนนมพนทแคบลง ลมหายใจหรออากาศทผานเขา-ออกจงมากและเรวกวา ทาใหเยอบจมกแหงมาก ทาใหเกดสะเกดและมเลอดออกไดงาย

5. เนองอกในจมกหรอโพรงอากาศขางจมก ทงชนดเนอรายและเนอด กอาจทาใหมเลอดกาเดาไหลไดเชนกน

สาเหต

สาเหต (ตอ)• เกดจากสาเหตทวไป (Secondary systemic condition)

1.โรคความดนโลหตสงหรอเสนเลอดแดงแขงตว (Atherosclerosis)

2.โรคเลอดทท าใหเลอดออกงาย เชน การแขงตวของเลอดผดปกต, ภาวะเกรดเลอดตา, การไดรบยาตานการแขงตวของเลอด, โรคทางพนธกรรมบางชนดทมความผดปกตของหลอดเลอดทวรางกาย, ขาดวตามนเค เปนตน ในกลมน ผปวยมกมเลอดออกผดปกตทบรเวณอนรวมดวย เชน เลอดออกตามไรฟนหรอมจดเลอดออกตามตว เปนตน

3.มการคงของเสนเลอดด า เชน โรคตบแขง , โรคหวใจ เปนตน

การปฐมพยาบาลขนตน• ประเมนสญญาณชพ และอาการผปวย

• ใหผปวยกมหนาลง แลวใชนวชและหวแมมอบบทปกจมกทงสองขางใหแนน เปนเวลานาน 5–10 นาท ในขณะทหายใจทางปากแทน วธนจะชวยหามเลอดกาเดาชนดเลอดออกทางสวนหนาของจมกไดด

• นงและโนมตวมาขางหนา เพอลดความดนของหลอดเลอดดาในโพรงจมก จะชวยใหเลอดออกนอยลง และชวยปองกนการกลนเลอดลงคอ ซงอาจทาใหเกดการระคายเคองกระเพาะอาหารได

• นานาแขงหรอ coldpack มาประคบบรเวณหนาผากหรอคอ เพอใหเลอดหยด การประคบนาแขงควรประคบนานประมาณ 5 -10 นาท แลวจงเอาออกประมาณ 10 นาท แลวคอยประคบใหม ทาเชนนสลบกนไปเรอย ๆ

(พพฒน ชวรเวช, 2534; Chapleau et al., 2008)

ใบงาน• แบงกลมเปน 3 กลม

1. กรณพบผปวยหกลม

2. กรณพบผปวยเปนลม

3. กรณพบผปวยเลอดกาเดาไหล

ขอสอบ1.ขอใดกลาวถกตอง เกยวกบการดแลผปวยหกลม

ก. ประเมนผปวย หากพบ อาการฟกชา บวม ใหประคบเยน มบาดแลเลอดออก กดแผลใหแนน 5 - 15 นาท ดวยผากอซ จนกวาเลอดจะหยดไหล หรอถาแขน ขา หก ดามดวยอปกรณ เพอใหผปวยเคลอนไหวอวยวะทหกนอยทสด

ข. ผปวยมอวยวะหกเปนแผลเปดทมชนสวนของกระดกโผลออกมา พยายามดนใหเขารปเหมอนเดม และใหใชผา กอซพนไว

ค. กรณพบผปวยไดรบบาดเจบทศรษะประเมนบาดแผล สญญาณชพ และความรสกตว หากพบแผลเลกนอย ทา แผล หรอมเลอดออกเลกนอยใหหยดเลอด โดยกดทแผล 5 - 15 นาท ดวยผากอซ จนกวาเลอดจะหยดไหล

ง. ขอ ก และ ค ถกทกขอ

ขอสอบ2. ขอใดกลาวถกตองเกยวกบการดแลผปวยเปนลม

ก. พบผปวยเปนลม ประเมนอาการ สญญาณชพ ใหรบลมตวนอนหรอนงพก แนะนาใหนงในทาโนมศรษะลงมาอยระหวางเขาพรอมกบหายใจเขาลกเตมปอด ไมควรรบลกขนเรวจนเกนไป เนองจากอาจเปนลมซาได

ข. จดทาใหผปวยนอนราบ ใหอยในทอากาศถายเทสะดวกค. จดทาใหผปวยนอนศรษะสงง. ขอ ก และข กลาวถกตอง

ขอสอบ3. ขอใดกลาวไมถกตองเกยวกบการดแลผปวยเลอดกาเดาไหล

ก. ใหผปวยเงยหนาขน เพอปองกนเลอดไหลลงคอ

ข. ใหผปวยกมหนาลง แลวใชนวชและหวแมมอบบทปกจมกทงสองขางใหแนน เปนเวลานาน 5–10 นาท ค. ประคบนาแขงบรเวณหนาผากหรอคอ เพอใหเลอดหยด นานประมาณ 5 -10 นาท ง. จดทาใหผปวยนง และโนมตวมาขางหนา เพอลดความดนของหลอดเลอดดาในโพรงจมก จะชวยใหเลอดออกนอยลง

เฉลยขอ 1 ตอบ ง.

ขอ 2 ตอบ ง.

ขอ 3 ตอบ ก.