View
4
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
N ë
4 tetor 1913,
nënshkroi Akt - Konçesie
(marrëveshje) me zotërinjtë, Baron Karol
Pitner dhe O
skar Pollak,
përfaqësues të
Bankës “Wiener B
ank-
Verein” me qendër në Vienë dhe zotërin
jtë, Pietro
Fenoglino e Guido Ansbacher,
përfaqësues të
Bankës Tregta
re të Milanos “Banka C
omerciale Ita
ljana”, për krijimin e një Banke
Kombëtare Shqiptare,
me këto kushte:
- Banka d
o të krijohej si
një institu
cion i Shtetit Shqiptar (
i dhënë në konçesio
n dhe bankave të h
uaja).
- Konçesioni do të je
pej për një periudhë prej 60-vjet
ësh, duke filluar nga d
ata e formimit të
saj dhe, do
të mund të z
gjatej më tep
ër, në marrëv
eshje me Qever
inë Shqiptare.
- Në konçesio
n përcaktohej m
asa e kap
italit fille
star, i cil
i do të derdhej pjesë
- pjesë, sipas nevojave
të
Bankës.
- Banka Kombëtare
e Shqipërisë, do të k
ishte të drejte
n për të nxjerr
ë bankënota shqiptare
me fuqi
ligjore brenda ve
ndit.
- Njësi monetare
legale, b
renda vendit, u
shpall Frang-u.
- Qendra e
Bankës do të is
hte në Shqipëri dhe në kry
e të saj d
o të kishte
këshill ad
ministrativ, i
cili do të p
ërbëhej nga drejtu
es administra
tivë
të të dy gru
peve themeluese d
he të Shtetit
Shqiptar.
- Banka duhej të
mbante rezervë
ari në masën
1/3 e
kartëmonedhave
të hedhura në qarkullim.
RAPORTIV J E T O R
BANKA E SHQIPËRISË
4 tetor 1913,
nënshkroi Akt - Konçesie
(marrëveshje) me zotërinjtë, Baron Karol
Pitner dhe O
skar Pollak,
përfaqësues të
Bankës “Wiener B
ank-
Verein” me qendër në Vienë dhe zotërin
jtë, Pietro
Fenoglino e Guido Ansbacher,
përfaqësues të
Bankës Tregta
re të Milanos “Banka C
omerciale Ita
ljana”, për krijimin e një Banke
Kombëtare Shqiptare,
me këto kushte:
Banka do të k
rijohej si një in
stitucion i Shtetit
Shqiptar (i dhënë në ko
nçesion dhe bankave
të huaja).
Konçesioni do të je
pej për një periudhë prej 60-vjet
ësh, duke filluar nga d
ata e formimit të
saj dhe, do
të mund të z
gjatej më tep
ër, në marrëv
eshje me Qever
inë Shqiptare.
Në konçesio
n përcaktohej m
asa e kap
italit fille
star, i cil
i do të derdhej pjesë
- pjesë, sipas nevojave
të
Banka Kombëtare
e Shqipërisë, do të k
ishte të drejte
n për të nxjerr
ë bankënota shqiptare
me fuqi
Njësi monetare
legale, b
renda vendit, u
shpall Frang-u.
Qendra e Bankës d
o të ishte në Shqipëri d
he në krye të
saj do të k
ishte
këshill ad
ministrativ, i
cili do të p
ërbëhej nga drejtu
es administra
tivë
të të dy gru
peve themeluese d
he të Shtetit
Shqiptar.
Banka duhej të
mbante rezervë
ari në masën
1/3 e
Raporti Vjetor2012
2 Banka e Shqipërisë
Nëse përdorni të dhëna të këtij publikimi, jeni të lutur të citoni burimin.Botuar nga: Banka e Shqipërisë, Sheshi “Avni Rustemi” Nr.24, Tiranë, ShqipëriTel.: + 355 4 2419301/2/3; + 355 4 2419409/10/11Faks: + 355 4 2419408E-mail: public@bankofalbania.org
Tirazhi: 900 kopjeShtypur në shtypshkronjën AlbDesign.
www.bankofalbania.org
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 3
P Ë R M B A J T J A
FJALA E GUVERNATORIT 11
KAPITULL I. Stabiliteti i çmimeve dhe politika monetare e Bankës së Shqipërisë 17
1.1 Inflacioni 171.2 Përcaktuesit e inflacionit 181.3 Politika monetare e Bankës së Shqipërisë 23
KAPITULL II. Zhvillimet makroekonomike e financiare 27
II.1 Ambienti i jashtëm i ekonomisë 27II.2 Zhvillimet makroekonomike në vend 31II.3 Zhvillimet monetare dhe tregjet financiare 54
KAPITULL III. Stabiliteti financiar dhe mbikëqyrja bankare 81
III.1 Zhvillimet në sektorin bankar 82III.2 Zhvillimet në sistemin financiar jobankar 88III.3 Ekzaminimet në vend 89III.4 Regjistri i Kredive 92III.5 Licencimi dhe kuadri rregullativ 92
KAPITULLI IV. Funksione dhe angazhime të tjera institucionale 99
IV.1 Emisioni i monedhës 99IV.2 Sistemi i pagesave 102IV.3 Administrimi i rezervës valutore 109IV.4 Zhvillimi i statistikave 110IV.5 Puna kërkimore 113IV.6 Komunikimi me publikun 115IV.7 Integrimi evropian 121IV.8 Bashkëpunimi ndërkombëtar 123IV.9 Forcimi i kapaciteteve institucionale 128IV.10 Kontrolli i brendshëm 131IV.11 Ndryshime kryesore në legjislacion 133
Raporti Vjetor2012
4 Banka e Shqipërisë
KAPITULL V. Pasqyrat Financiare për vitin e mbyllur më 31 dhjetor 2012 (dhe Raporti i Audituesit të Pavarur) 137
1. Informacione të përgjithshme 1452. Bazat e përgatitjes 1453. Përmbledhje e politikave të rëndësishme kontabël 1464. Përdorimi i vlerësimit dhe gjykimeve 1565. Ari dhe metale të çmuara 1586. Llogari me Fondin Monetar ndërkombëtar 1587. Depozita në bankat e huaja 1598. Investime në letra me vlerë në monedhë të huaj 1599. Aktive të tjera në monedhë të huaj 16110. Kredi ndaj bankave vendase 16111. Investime të vlefshme për shitje (në monedhë vendase) 16212. Aktive të tjera (në monedhë vendase) 16213. Detyrime ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar 16414. Detyrime ndaj institucioneve financiare jovendase 16515. Detyrime të tjera të huaja 16516. Para në qarkullim 16517. Detyrime ndaj bankave vendase 16618. Detyrime ndaj Qeverisë 16719. Detyrime të tjera (në monedhë vendase) 16720. Rezerva ligjore 16821. Rezerva e rivlerësimit 16922. Rezerva të tjera 16923. Të ardhura nga interesa dhe komisione (Jorezidentët) 17024. Shpenzime për interesa dhe komisione (Jorezidentët) 17025. Të ardhura nga interesa dhe komisione (rezidentët) 17026. Shpenzime për interesa dhe komisione (rezidentët) 17027. Të ardhura të tjera operative, neto 17028. Të ardhura nga instrumente të tregtueshme, neto 17029. Shpenzime personeli 17130. Paraja dhe ekuivalentët e saj 17131. Angazhime dhe garanci 17132. Aktive të administruara 17233. Palët e lidhura 17234. Administrimi i rrezikut financiar 17335. Ngjarjet pasuese 182
SHTOJCË STATISTIKORE 185
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 5
P Ë R M B A J T J A E T A B E L A V E
KAPITULL I. STABILITETI I ÇMIMEVE DHE POLITIKA MONETARE E BANKËS SË SHQIPËRISËTabelë 1. Kontributi vjetor i kategorive kryesore në inflacionin vjetor (në pikë përqindje). 18Tabelë 2. Dinamika e treguesve të kostove të punës dhe atyre prodhuese në sektorin jobujqësor. 21
KAPITULL II. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE E FINANCIARETabelë 1. Disa tregues kryesorë makroekonomikë. 27Tabelë 2. Disa tregues makroekonomikë për vendet BRIK. 28Tabelë 3. Tregues ekonomikë për vendet e rajonit. 29Tabelë 4. Disa tregues të ekonomisë në vite. 32Tabelë 5. Treguesit e punësimit në vite. 42Tabelë 6. Tregues kryesorë të bilancit të pagesave. 48Tabelë 7. Operacionet për blerje me të drejta të plota, milionë lekë. 76Tabelë 8. Operacionet për shitje me të drejta të plota, milionë lekë. 76
KAPITULL III. STABILITETI FINANCIAR DHE MBIKËQYRJA BANKARE Tabelë 1. Tregues të shëndetit financiar. 82Tabelë 2. Tregues të përfitueshmërisë nga veprimtaria kryesore në përqindje (kumulative). 83Tabelë 3. Struktura e pronësisë së bankave tregtare (numri i bankave, fundi i periudhës). 93Tabelë 4. Treguesit e shtrirjes së rrjetit bankar (numri i degëve, fundi i periudhës). 94Tabelë 5. Numri i subjekteve financiare të licencuara nga Banka e Shqipërisë. 94
KAPITULLI IV. FUNKSIONE DHE ANGAZHIME TË TJERA INSTITUCIONALETabelë 2. Llojet e transaksioneve në sistemin AIPS. 103Tabelë 1. Ecuria e aktivitetit të sistemit AIPS. 103Tabelë 3. Treguesi i përqendrimit për sistemin AIPS. 104Tabelë 4. Përdorimi i kredisë brenda ditës (ILF) në sistemin AIPS. 104Tabelë 5. Ecuria e aktivitetit të sistemit AECH. 105Tabelë 6. Treguesi i përqendrimit për sistemin AIPS. 105Tabelë 7. Ecuria e llogarive të klientëve. 106Tabelë 8. Pesha e pagesave të klientëve sipas instrumentit të pagesës. 106Tabelë 9. Pesha e transaksioneve me karta sipas terminaleve. 107Tabelë 10. Ecuria e transaksioneve homebanking. 108Tabelë 11. Përzgjedhja e modulit “Financat personale në duart tuaja” sipas rretheve, për vitin shkollor 2012-2013. 119
Raporti Vjetor2012
6 Banka e Shqipërisë
P Ë R M B A J T J A E G R A F I K Ë V E
KAPITULL I. STABILITETI I ÇMIMEVE DHE POLITIKA MONETARE E BANKËS SË SHQIPËRISËGrafik 1. Kontributi i kategorive kryesore në inflacionin vjetor (në pikë përqindje). 17Grafik 2. Inflacioni bazë vjetor (majtas); ecuria e komponentit ciklik të PBB-së dhe devijimi i treguesit paraprirës nga mesatarja e tij afatgjatë (djathtas). 19Grafik 3. Të dhëna cilësore dhe sasiore për pagat. 20Grafik 4. Indeksi i çmimeve konsumit (IÇK), të prodhimit për vend (IÇP_Vend) dhe ai kostos së punës për njësi (KPNj) (Periudha bazë e indekseve dhjetor 2007 =100%) 20Grafik 5. Kontributet vjetore të çmimeve të huaja dhe të kursit të këmbimit në TPHI (majtas); kontributi vjetor i inflacionit të importuar dhe të brendshëm në inflacionin total (djathtas). 21Grafik 6. Pritjet e inflacionit nga agjentë të ndryshëm dhe treguesi i masës së ankorimit. 22Grafik 7. Norma bazë e interesit, inflacioni dhe hendeku i prodhimit. 23Grafik 8. Operacionet injektuese në treg të hapur të Bankës së Shqipërisë. 23
KAPITULL II. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE E FINANCIAREGrafik 1. Çmimi i naftës dhe i ushqimeve në tregun ndërkombëtar. 30Grafik 2. Ecuria e normave bazë të interesit. 30Grafik 3. Ecuria e kursit të këmbimit dhe e disa treguesëve financiarë në tregjet ndëkombëtare. 31Grafik 4. PBB (ndryshime vjetore dhe mesatare rrëshqitëse, majtas); Treguesi i prirjes ekonomike, treguesi i ndjesisë ekonomike dhe norma e normës së shfrytëzimit të kapaciteteve (djathtas). 33Grafik 5. Kontributet e sektorëve në PBB-në me çmime bazë (majtas), ecuria vjetore e saj dhe treguesi i ndjesisë ekonomike (djathtas). 34Grafik 6. Kontributet e degëve në ecurinë e vlerës së shtuar (majtas) dhe treguesit e vrojtimeve në sektorin e industrisë (djathtas). 35Grafik 7. Ecuria e vlerës së shtuar (majtas) dhe e treguesve të vrojtimeve (djathtas) në sektorin e ndërtimit. 35Grafik 8. Kontributet e degëve në ecurinë e vlerës së shtuar (majtas) dhe treguesit e vrojtimeve në sektorin e shërbimeve (djathtas). 36Grafik 9. Tregues të tërthortë të konsumit privat. 37Grafik 10. Tregues përafrues të investimeve private. 38Grafik 11. Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE) të Shqipërisë dhe i disa vende të rajonit. 39Grafik 12. Balancat kryesore nga vrojtimi i besimit të biznesit, mesatare për ekonominë, ndryshim nga mesatarja afatgjatë. 40Grafik 13. Kontributi i eksporteve neto në PBB-në reale (në pikë përqindjeje). 41Grafik 14. Ecuria e punësimit dhe PBB (majtas); ecuria e treguesve të tregut të punës (djathtas). 41Grafik 15. Ecuria e numrit të të papunëve (ndryshime tremujore në nivel) dhe norma e papunësisë (në %). Vlerësimet për punësimin (djathtas). 42Grafik 16. Shpenzimet buxhetore në raport ndaj PBB-së (majtas) dhe kontributet e kategorive kryesore në ndryshimin vjetor të shpenzimeve (djathtas), 2003-2012. 43Grafik 17. Ndryshimet vjetore, në %, të shpenzimeve sipas kategorive kryesore. 43Grafik 18. Të ardhurat buxhetore në raport ndaj PBB-së (majtas) dhe kontributet e kategorive kryesore në ndryshimin vjetor të të ardhurave (djathtas), 2003-2012. 44Grafik 19. Ndryshimet vjetore, në % , të të ardhurave sipas kategorive kryesore. 46Grafik 20. Deficiti buxhetor ndaj PBB-së (majtas), dhe deficiti buxhetor dhe mënyra e financimit të tij (në miliardë lekë, djathtas). 46Grafik 21. Borxhi publik në miliardë lekë (majtas) dhe në % të PBB-së (djathtas) 47Grafik 22. Kontributi sipas zërave në deficitin korent (në pikë përqindje). 49Grafik 23. Bilanci tregtar me dhe pa energjinë elektrike (majtas); kontributi sipas kategorive kryesore në bilancin tregtar (djathtas). 49Grafik 24. Kontributi sipas kategorive kryesore në eksportet totale (majtas, në p.p.); orientimi i eksporteve (djathtas, në milionë euro). 50Grafik 25. Kontributi sipas kategorive kryesore në importet totale (majtas, në p.p.); orientimi i importeve (djathtas, në milionë euro). 51Grafik 26. Llogaria financiare dhe zërat kryesorë (në milionë euro, neto). 54Grafik 27. Ecuria e kërkesës për para; ecuria e komponentëve të kërkesës për para. 55Grafik 28. Rritje vjetore e agregatëve monetarë. 55
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 7
Grafik 29. Ndërmjetësimi sipas monedhës; ecuria e monetizimit. 56Grafik 30. Agregatë të tjerë monetarë; paraja jashtë bankave ndaj agregatit në lekë. 57Grafik 31. Ecuria e depozitave në lekë dhe valutë sipas agjentëve ekonomikë. 57Grafik 32. Ecuria e kredisë për ekonominë. 58Grafik 33. Standardet e kredidhënies, për bizneset dhe individët, në Shqipëri dhe në vendet e Eurozonës, në balancë neto. 59Grafik 34. Kërkesa e bizneseve dhe e individëve për kredi, në Shqipëri dhe në vendet e Eurozonës, në balancë neto. 60Grafik 35. Ecuria e kredisë për ekonominë sipas monedhës. 61Grafik 36. Ecuria e kredisë për sektorin privat sipas agjentëve ekonomikë. 62Grafik 37. Ecuria e kredisë për biznese sipas qëllimit. 62Grafik 38. Ecuria e kredisë për biznese sipas sektorëve. 63Grafik 39. Ecuria e kredisë për individë sipas qëllimit. 64Grafik 40. Kredia për sektorin privat dhe faktorët kryesorë përcaktues të saj në vendet e EQJ-së. 65Grafik 41. Zbërthimi i rritjes vjetore reale të kredisë për sektorin privat në vitiet 2011 dhe 2012. 66Grafik 42. Vëllimi mesatar vjetor i huamarrjes ditore dhe javore në tregun ndërbankar, norma e interesit ditor (majtas) dhe ecuria e normave të interesit në tregun ndërbankar (djathtas). 67Grafik 43. Yield-et e bonove të thesarit (majtas) dhe kurba e yield-eve (djathtas). 68Grafik 44. Yield-et në tregun e obligacioneve (majtas) dhe financimi i deficitit buxhetor në 2012 sipas instrumenteve (pesha në %, djathtas). 69Grafik 45. Interesat mesatarë të depozitave në lekë dhe në euro. 70Grafik 46. Interesat mesatarë të kredisë në lekë dhe në euro. 70Grafik 47. Ndryshimet vjetore të lekut në terma nominalë efektivë (NEER) dhe indeksi i presioneve në tregun valutor. 71Grafik 48. Raportit euro/lekë dhe usd/lekë. 72Grafik 49. Operacionet e tregut të hapur dhe përdorimi i lehtësirave të përhershme. 73Grafik 50. Operacioni kryesor i tregut sipas datave të ankandeve (në miliardë lekë). 74Grafik 51. Operacionet rregulluese të tregut sipas datave të ankandeve (në miliardë lekë). 74
KAPITULLI IV. FUNKSIONE DHE ANGAZHIME TË TJERA INSTITUCIONALEGrafik 1. Kontributi i kategorive kryesore në inflacionin vjetor (në pikë përqindje). 17 Grafik 2. Ndryshimet vjetore (2011-2012) të llojeve të transaksioneve të shlyera në AIPS sipas numrit dhe vlerës. 103Grafik 3. Numri i ATM-ve dhe POS-eve. 106Grafik 4. Numri i kartave sipas funksionit dhe ritmet e tyre vjetore. 107Grafik 5. Shpërndarja e punonjësve sipas nivelit të kualifikimit. 129Grafik 6. Aktivitete trajnuese sipas organizatorëve. 129Grafik 7. Aktivitete të zhvilluara në kuadër të projektit të binjakëzimit 2011-2012. 130
Raporti Vjetor2012
8 Banka e Shqipërisë
GuvERNAToR i BANKëS Së ShQipëRiSë, Z. ARDiAN FullANi.
KëShilli MBiKëQYRëS i BANKëS Së ShQipëRiSë
Në rresht të parë, nga e majta në të djathtë:ElA GolEMi AnëtareARDiAN FullANi Kryetar (Guvernator i Bankës së Shqipërisë) ERMEliNDA MEKSi Anëtare
Në rresht të dytë, nga e majta në të djathtë:ARjAN KADAREjA AnëtarEliSABETA GjoNi Zëvendëskryetare (Zëvendësguverantore e parë)ADRiAN civici AnëtarhAliT XhAFA Anëtar
Në rresht të tretë, nga e majta në të djathtë:DhoRi KulE AnëtarpETRAQ Milo Anëtar
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 11
FJALA E GUVERNATORIT
I dashur lexues,
Raporti Vjetor 2012 që keni në duar prezanton zhvillimet ekonomike e monetare të vitit të shkuar, si dhe punën e rezultatet e Bankës së Shqipërisë për përmbushjen e objektivave të saj. Që në hyrje të tij, më lejoni të theksoj se viti 2012 ka qenë një vit sfidues për ekonominë, për bizneset e familjet shqiptare, si dhe për vendimmarrjen në nivel makro e mikroekonomik. Goditjet ekonomike e financiare, të brendshme e të huaja, kanë ndikuar në ngadalësimin e rritjes ekonomike por nuk kanë cënuar stabilitetin makroekonomik e financiar të vendit. Në këtë hyrje të shkurtër, dëshiroj të prezantoj sfidat kryesore me të cilat është përballur Banka e Shqipërisë gjatë vitit të shkuar, masat e marra për përballimin e tyre dhe rezultatet e punës tonë.
Ekonomia shqiptare gjatë vitit 2012 u përball me goditje të pafavorshme, të ardhura nga ambienti i brendshëm dhe i jashtëm. Ajo trashëgoi disa nga problemet strukturore të shfaqura gjatë viteve të mëparshme, të cilat kufizuan hapësirën dhe efektin kurues të politikave të menaxhimit të kërkesës agregate. Megjithatë, zhvillimet ekonomike të vitit mbetën përgjithësisht brenda parametrave të stabilitetit ekonomik, si në sektorin real, ashtu edhe në atë financiar.
Rritja e prodhimit gjatë nëntë muajve të parë të vitit ishte 1.6%, e diktuar kryesisht prej rritjes së shërbimeve ndërkohë që sektori prodhues regjistroi tkurrje. Si në nivel ekonomie ashtu edhe në nivel sektorësh, rritja e ekonomisë qe nën potencialin e saj, duke lënë kapacitete të pashfrytëzuara në faktorët e punës dhe të kapitalit. Sipas të dhënave të INSTAT, punësimi në ekonomi u rrit me 0.33% në terma mesatarë; rritje kjo më e vogël se ajo prej 2.1% e shënuar një vit më parë. Këto kapacitete të lira kufizuan rritjen e çmimeve të faktorëve të prodhimit dhe, si rrjedhim, përçuan presione të ulëta inflacioniste në ekonomi.
Nga pikëpamja e kërkesës agregate, kontributi kryesor në rritje erdhi nga sektori i jashtëm, si pasojë e rritjes me 8.5% të eksporteve dhe e zëvendësimit të një pjese të mallrave të importit me prodhim vendas. Ky zhvillim përkon me reduktimin me 12.8% të deficitit të llogarisë korente gjatë nëntë muajve të parë të vitit. Rënia e deficitit të llogarisë korente përbën një nga përmirësimet
Raporti Vjetor2012
12 Banka e Shqipërisë
strukturore të ekonomisë sonë, ndonëse në vetvete ajo reflekton edhe efekte ciklike të ardhura nga niveli i ulët i konsumit dhe i investimeve të brendshme. Në këtë kontekst, qëndrueshmëria e deficitit të llogarisë korente mbetet një nga sfidat e ekonomisë shqiptare, pasi vijimi i korrektimit të tij duhet të mbështetet në përmirësimin e produktivitetit të punës dhe në rritjen e konkurrueshmërisë së prodhimit vendas, si në tregun e jashtëm ashtu edhe në atë të brendshëm. Konsumi dhe investimet private vlerësohet të kenë dhënë një kontribut pozitiv, por të ulët në rritjen ekonomike. Ato vijojnë të kushtëzohen nga pasiguria për të ardhmen, por edhe nga mbështetja relativisht e pakët me fonde nga sektori financiar Së fundi, politika fiskale ka ruajtur një natyrë konsoliduese gjatë vitit. Shpenzimet publike nuk kanë kontribuar në rritjen e kërkesës agregate, në reflektim të ecurisë së dobët të të ardhurave dhe kontrollit mbi deficitin buxhetor. Këto kufizime kanë reflektuar jo vetëm natyrën e kujdesshme të politikës fiskale, por edhe kufirin mbi borxhin publik. Mungesa e perceptuar e hapësirave për stimul fiskal kushtëzoi heqjen e limitit të borxhit publik në fund të vitit. Deficiti buxhetor u vlerësua në 3.4% të PBB-së, ndërsa borxhi publik vlerësohet të ketë arritur në 61% të PBB-së në fund të vitit. Ndonëse rritja e borxhit përtej nivelit 60% të PBB-së nuk është shoqëruar me rritje të luhatshmërisë në tregjet financiare, politika fiskale në të ardhmen duhet të vendosë ankora fiskale të besueshme dhe transparente.
Zhvillimet në sektorin financiar kanë pasqyruar dinamikën e sektorit real të ekonomisë, dhe përfshijnë një ngadalësim të kërkesës për para dhe rritje të kredisë në minimumin e saj historik. Faktorët ndikues përfshijnë në njërën anë mungesën e kërkesës së shëndoshë nga biznesi dhe individët, dhe nga ana tjetër ndjeshmërinë më të lartë të sektorit bankar ndaj rrezikut të moskthimit të kredisë. Cilësia e portofolit të kredive vijoi të përkeqësohet, sikurse tregohet nga rritja e peshës së kredive me probleme në totalin e tyre në 22.5%, kundrejt 18.8% një vit më parë.
Në përputhje me zhvillimet e mësipërme inflacioni mesatar i vitit rezultoi 2%, duke qëndruar brenda bandës së tolerancës së Bankës së Shqipërisë. Pritjet inflacioniste në ekonomi mbetën të ankoruara pranë objektivit. Kursi i këmbimit mbeti përgjithësisht i qëndrueshëm dhe ka zbutur ndikimin e luhatjeve të çmimeve të huaja në inflacion.
Në këto kushte, në mbështetje të objektivit afatmesëm për inflacionin dhe duke synuar zvogëlimin e hendekut negativ të prodhimit, Banka e Shqipërisë uli normën e saj të interesit 3 herë gjatë vitit, duke e zbritur nga 4.75% në 4.00%. Përcjellja e lehtësimit të politikës monetare u pengua nga ndryshime strukturore në tregun primar të letrave me vlerë të cilat dhanë një ndikim në kah të kundërt me stimulin monetar gjatë gjysmës së parë të vitit. Në vijim, tregjet financiare i janë përgjigjur në mënyrë më të plotë ndryshimit të normës bazë të interesit në të gjitha segmentet.
Nga pikëpamja e stabilitetit financiar gjatë vitit 2012, me gjithë kontekstin e vështirë ekonomik disa tregues të rëndësishëm të shëndetit financiar janë përmirësuar. Rezultati financiar ishte pozitiv, treguesit e kapitalizimit e të likuiditetit të veprimtarisë u paraqitën në nivele të kënaqshme dhe mbi nivelet
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 13
rregullatore. Si një zhvillim strukturor pozitiv, pesha e stokut të kredisë në lekë gjatë vitit në fjalë u rrit, duke krijuar kushte për një përcjellje më të mirë të politikave të Bankës së Shqipërisë në sistemin financiar. Në funksion të zhvillimeve ekonomike të lartpërmendura, sektori bankar paraqitet relativisht i mbrojtur ndaj rreziqeve të tregjeve financiare, luhatjeve të kursit të këmbimit dhe të normave të interesit. Nga ana tjetër rreziqet e lidhura me aftësinë e sektorit real për të paguar borxhin janë shtuar. Në mbështetje të funksionit të saj mbikëqyrës Banka e Shqipërisë ka forcuar më tej kuadrin rregullativ në drejtim të rritjes së transparencës dhe publikimit të informacionit, të cilësisë së menaxhimit të bankave dhe të harmonizimit të legjislacionit me standardet ndërkombëtare. Në ndihmë të sektorit bankar, nëpërmjet inspektimeve në vend, gjithashtu është investuar në orientimin e bankave drejt planeve strategjike me fokus ekonominë e brendshme, si dhe në ndërtimin e strategjive për uljen e stokut të kredive me probleme.
I dashur lexues,
Prej një kohe të gjatë, Banka e Shqipërisë e sheh hartimin dhe publikimin e Raportit të saj Vjetor si diçka më tepër se përmbushje e një detyrimi institucional. Sipas filozofisë së një banke qendrore moderne, Raporti Vjetor është një element thelbësor i transparencës së Bankës së Shqipërisë. Ai kontribuon në përmirësimin e komunikimit me tregjet financiare dhe me agjentët ekonomikë, ndihmon në edukimin financiar të publikut dhe ofron një kuadër konsistent për rritjen e përgjegjshmërisë së institucionit.
Për këtë arsye, një pjesë e rëndësishme e Raportit i dedikohet punës së Bankës së Shqipërisë për realizimin e detyrave dhe angazhimeve të saj institucionale. Këto aktivitete përfshijnë administrimin e rezervës valutore të vendit, mirëmbajtjen dhe zhvillimin e infrastrukturës të sistemit të pagesave, përmirësimin e komunikimit me publikun, implementimin e praktikave më të mira ndërkombëtare në statistikat monetare dhe të bilancit të pagesave dhe rritjen e punës kërkimore të Bankës së Shqipërisë.
Të gjitha këto drejtime të punës tonë do t’i gjeni të shpjeguara më në detaje në faqet e Raportit. Jam i bindur se leximi i tij do t’ju ofrojë një pasqyrë të plotë të zhvillimeve ekonomike e monetare, si dhe të punës së Bankës Qendrore gjatë vitit të shkuar.
Ardian Fullani
Guvernator
Raporti Vjetor2012
14 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 15
Raporti Vjetor2012
16 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 17
KAPITULL I. STABILITETI I ÇMIMEVE DHE POLITIKA MONETARE E BANKËS SË SHQIPËRISË
Objektivi kryesor i politikës monetare të Bankës së Shqipërisë është arritja dhe ruajtja e stabilitetit të çmimeve. Në terma sasiorë, Banka e Shqipërisë synon kontrollin e inflacionit rreth nivelit 3.00% në një horizont afatmesëm. Në përmbushje të këtij objektivi, Banka e Shqipërisë harton dhe zbaton politikën monetare, duke u mbështetur në instrumentet e tregut për transmetimin e saj në ekonomi dhe duke vepruar në një regjim të luhatjes së lirë të kursit të këmbimit.
1.1 INFLACIONI
Inflacioni mesatar vjetor rezultoi 2% në vitin 2012, duke qenë pranë kufirit të poshtëm të intervalit të tolerancës së objektivit të inflacionit. Inflacioni i këtij viti ishte 1.5 pikë përqindje më poshtë se ai i një viti më parë, duke u luhatur ndjeshëm përgjatë gjashtëmujorëve të tij. Efekti statistikor i bazës së lartë krahasuese ndikoi në vlerat e ulëta të inflacionit të pjesës së parë të vitit 2012. Vlerat e inflacionit “u pastruan” plotësisht nga veprimi i këtij efekti pas muajit korrik. Për rrjedhojë, inflacioni vjetor për gjysmën e dytë të vitit rezultoi 2.6% në terma mesatarë, kundrejt vlerës 1.5% të shënuar në gjashtëmujorin e parë.
Inflacioni total u përcaktua nga luhatjet e çmimeve të disa prej kategorive të mallrave dhe shërbimeve të ndara sipas funksionit ekonomik. Luhatjet e inflacionit të kategorisë “Ushqime të papërpunuara” ishin përcaktuese për ecurinë e inflacionit total gjatë vitit 2012. Kjo kategori së bashku me kategorinë tjetër të “Ushqimeve të përpunuara” formuan rreth 60% të inflacionit total. Nga ana tjetër, çmimet e kategorisë “Mallra dhe shërbime me çmime të rregulluara” patën ndikim minimal, duke manifestuar një ecuri të ndryshme nga ajo e 10 viteve të fundit. Një zhvillim të ri solli kontributi i kategorisë “Strehim”, i cili duke filluar nga muaji shtator i vitit 2012 reduktoi inflacionin total me mesatarisht 0.2 pikë përqindje. Ky zhvillim nuk vërtetohej që nga viti 2003.
Çmimet në kategorinë “Ushqime të përpunuara” rezultuan të ulura krahasuar me nivelin e tyre në vitin 2011. Ato ishin më të qëndrueshme krahasuar me çmimet në kategorinë “Ushqime të papërpunuara”. Inflacioni vjetor i kësaj kategorie shënoi vlerën 2.1% në vitin 2012, krahasuar me
Grafik 1. Kontributi i kategorive kryesore në inflacionin vjetor (në pikë përqindje).
Burimi: INSTAT dhe llogaritje të Bankës së Shqipërisë.
-1.0
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
2006T12006T22006T32006T42007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
Ushqime të përpunuara
Ushqime të papërpunuaraMallra konsumi jo ushqimorë Mallra konsumi afatgjatë
Strehim
ShërbimeMallra me çmime të rregulluara Total
Raporti Vjetor2012
18 Banka e Shqipërisë
nivelin 8.9% të një viti më parë. Si rrjedhim edhe kontributi në inflacionin total ra nga mesatarisht 2.1 pikë përqindje që ishte në vitin 2011, në 0.5 pikë përqindje gjatë vitit 2012.
Tabelë 1. Kontributi vjetor i kategorive kryesore në inflacionin vjetor (në pikë përqindje).T4:10 T1:11 T2:11 T3:11 T4:11 T1:12 T2:12 T3:12 T4:12
1. Ushqime të përpunuara (pp) 1.4 2.2 2.5 2.2 1.6 0.7 0.4 0.4 0.6Bukë dhe drithëra (pp) 0.4 0.7 1.0 0.8 0.5 0.2 0.0 0.0 0.0Alkool dhe duhan (pp) 0.2 0.5 0.4 0.4 0.4 0.1 0.1 0.1 0.22. Ushqime të papërpunuara (pp) 0.5 0.6 0.5 0.0 -0.1 -0.6 0.5 1.3 1.0Fruta (pp) 0.1 0.2 0.4 0.2 0.3 0.3 0.3 0.5 0.5Perime(pp) -0.7 0.1 -0.4 -0.6 -0.7 -1.2 -0.1 0.7 0.23. Shërbime (pp) 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.2 0.2 0.24. Mallra me çmime të rregulluara (pp) 0.9 0.4 0.3 0.1 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1Lëndë djegëse dhe energji (pp) 0.4 0.2 0.3 0.2 0.1 0.0 0.0 0.0 0.05. Strehim (pp) 0.1 0.2 0.3 0.3 0.3 0.3 0.2 0.0 -0.26. Mallra konsumi jo ushqimorë 0.2 0.6 0.5 0.4 0.6 0.6 0.4 0.5 0.57. Mallra konsumi afatgjatë (pp) 0.0 0.0 0.1 0.1 0.1 0.0 0.1 0.2 0.2Indeksi i çmimeve të konsumit (v/v %) 3.1 4.0 4.1 3.2 2.5 1.1 1.9 2.7 2.4
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
Kategoria “Mallra konsumi joushqimorë” vazhdoi të japë një kontribut të lartë (0.5 pikë përqindje) në krahasim me ecurinë historike. Gjatë pjesës së parë vitit inflacioni i kësaj kategorie pësoi rritje, duke reflektuar rritjen e çmimit të naftës në tregun botëror, por edhe zbatimin dyfazësh të shtimit të taksës së qarkullimit mbi karburantet. Më pas, në veçanti në fundin e vitit, shuarja e pjesshme e efektit të rritjes së çmimit të karburanteve nga taksa e qarkullimit dhe zhvillimet pozitive në çmimet e karburanteve bënë që inflacioni i saj të ndjekë prirje rënëse. Brenda kësaj kategorie, luhatje të shpeshta të çmimeve, pati veçanërisht në nënkategorinë “Mallra dhe shërbime të ndryshme”, të cilat u shkaktuan nga luhatja e tarifave të sigurimit të automjeteve.
Kategoria “Mallra me çmime të rregulluara”, kontribuoi vetëm me 0.1 pikë përqindje në inflacionin total. Kontributi i kësaj kategorie, e cila në të kaluarën jepte një kontribut pozitiv të qenësishëm në inflacion, u minimizua gjatë gjithë vitit 2012 nga mos-ndryshimi prej rreth 2 vitesh i tarifave të energjisë elektrike. Kategoritë e tjera me peshë më të vogël, në përgjithësi, vazhdojnë të japin një kontribut të ulët në vlerën e inflacionit vjetor.
1.2 PËRCAKTUESIT E INFLACIONIT
Zhvillimet ekonomike dhe monetare prodhuan presione të dobëta inflacioniste gjatë vitit 2012. Ndikimi i kërkesës së ulët ka qenë përcaktues në rritjen e çmimeve të konsumit, në një mjedis ekonomik me intensitet të dobët presionesh nga ana e faktorëve të ofertës. Nivelet e ulëta të inflacionit vjetor bazë dhe të atij të mallrave dhe shërbimeve të patregtueshme të shportës së IÇK-së konfirmuan këto zhvillime. Inflacioni bazë vjetor shënoi mesatarisht rreth 1.5%, në krahasim me nivelin 3% shënuar një vit më parë. Ndërkohë, ai i sektorit të patregtueshëm të shportës së IÇK-së, rezultoi 2%,
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 19
duke qëndruar 0.5 pikë përqindje poshtë mesatares historike të dhjetë viteve të fundit. Krahas hendekut negativ të prodhimit, faktorë të tjerë përcaktues në reduktimin e inflacionit bazë ishin qëndrueshmëria e kursit të këmbimit dhe pritjet e ankoruara inflacioniste.
Ecuria e inflacionit u ndikua nga rritjet e ulëta në kostot e faktorëve të prodhimit (paga, çmimet e prodhimit vendas dhe ato të huaja), dhe nga ruajtja në nivele të ulëta e marzheve të fitimit të bizneseve. Rritja ekonomike e këtij viti, ndonëse pozitive, iu largua më shumë ritmeve potenciale të saj, duke nënkuptuar një shkallë më të lartë kapacitetesh të pashfrytëzuara në ekonomi. Në linjë me ecurinë e ngadaltë të ekonomisë, norma e papunësisë qëndroi në nivelin 13.3%, duke ushtruar presion rënës mbi pagat dhe kostot e tjera të punës në tregun e brendshëm. Ndërkohë, qëndrueshmëria e kursit të këmbimit luajti rol frenues në përcjelljen e presioneve inflacioniste me origjinë të huaj. Pritjet inflacioniste në afat të shkurtër dhe të mesëm qëndruan pranë objektivit të Bankës së Shqipërisë për inflacionin. Krahas zhvillimeve në ekonominë reale, sektori financiar vijëzoi një ambient makrofinanciar me presione të kontrolluara inflacioniste.
• Presionetebrendshmeinflacioniste
Ngadalësimi ekonomik i viteve të fundit është shoqëruar me një kërkesë së dobët për punë nga ana e bizneseve, e reflektuar në rritjen e ulët të punësimit, në mosrënien e normës së papunësisë dhe në presione të dobëta mbi pagat dhe kostot e tjera të punës.
Mbështetur mbi të dhënat e statistikave afatshkurtra, treguesi i pagës mesatare1 në ekonomi shënoi një rënie vjetore mesatare me rreth 7.7% gjatë
1 Treguesi i pagës në ekonomi, referuar edhe nën termin “pagë mesatare”, llogaritet si raport i indeksit të fondit të pagave me indeksin e numrit të të punësuarve. Burimi: INSTAT, publikimi “Statistikat afatshkurtra”, ku përjashtohet “Bujqësia”. Frekuenca e të dhënave është tremujore.
Grafik 2. Inflacioni bazë vjetor (majtas); ecuria e komponentit ciklik të PBB-së dhe devijimi i treguesit paraprirës nga mesatarja e tij afatgjatë (djathtas).
Burimi: Banka e Shqipërisë, INSTAT.
1.3
2.8
1.3
1.7
3.0
1.5
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T22010
T32010
T42011
T12011
T22011
T32011
T42012
T12012
T22012
T32012
T4
Inflacioni bazë (%)Mesatarja vjetore (%)
96
97
98
99
100
101
102
103
104
2003T
12003
T2
2003T
32003
T4
2004T
12004
T2
2004T
32004
T4
2005T
12005
T2
2005T32005
T4
2006T
12006
T2
2006T
32006
T4
2007T
12007
T2
2007T
32007
T4
2008T
12008
T2
2008T
32008
T4
2009T
12009
T2
2009T32009
T4
2010T
12010
T2
2010T
32010
T4
2011T
12011
T2
2011T
32011
T4
2012T
12012
T2
2012T
32012
T4
Treguesi paraprirësPBB_real
rënie
l- t mesatare = 100
Raporti Vjetor2012
20 Banka e Shqipërisë
tre tremujorëve të parë të vitit. E deflatuar me indeksin e çmimit të konsumit, paga reale ra me 9.4% në krahasim me vitin e kaluar. Analiza strukturore tregon se ecuria e pagës në sektorin privat u ndikua pozitivisht nga rritja e pagave në sektorin e industrisë, ndërsa pagat në sektorët e shërbimeve dhe ndërtimit pësuan rënie. Nga ana tjetër, paga reale në sektorin shtetëror shfaqi tendencë rritëse gjatë nëntëmujorit të parë të vitit, duke shënuar një rritje vjetore mesatare me rreth 5.4%.
Në afat të gjatë, ndryshimet në pagën reale duhet të jenë në të njëjtën linjë me zhvillimet në produktivitetin e punës. Gjatë katër viteve të fundit vërehet një përputhshmëri më e madhe midis këtyre treguesve, të cilët kanë ngadalësuar ndjeshëm ritmet e rritjes së tyre. Gjatë nëntëmujorit të parë të këtij viti, treguesi i produktivitetit të punës shënoi një rënie mesatare vjetore prej -8.2%. Kjo ecuri u përcaktua nga frenimi i ritmeve të rritjes së indeksit të punësimit përballë rritjes së ulët të vlerës së shtuar të aktivitetit ekonomik jobujqësor. Rrjedhimisht, rënia e pagës mesatare në terma reale në sektorët jobujqësorë të ekonomisë është përcjellë në rënien vjetore të kostove të punës për njësi të prodhuar. Krahas këtij zhvillimi, edhe presionet inflacioniste në ekonomi nga kostot prodhuese kanë ardhur në frenim, në reflektim të rritjes së ulët të çmimeve të mallrave bazë industriale në tregjet e huaja. Në
tërësi, zhvillimet në faktorin kosto në ekonomi nuk kanë ushtruar presione të shtuara inflacioniste në vend gjatë vitit 2012.
Grafik 4. Indeksi i çmimeve të konsumit (IÇK), të prodhimit për vend (IÇP_Vend) dhe ai kostos së
punës për njësi (KPNj) (Periudha bazë e indekseve dhjetor 2007 =100%)
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
95
100
105
110
115
120
125
13007
_T1
07_T
207
_T3
07_T
408
_T1
08_T
208
_T3
08_T
409
_T1
09_T
209
_T3
09_T
410
_T1
10_T
210
_T3
10_T
411
_T1
11_T
211
_T3
11_T
412
_T1
12_T
212
_T3
12_T
4
IÇP_Vend IÇK KPNj
Grafik 3. Të dhëna cilësore dhe sasiore për pagat.
Burimi: Banka e Shqipërisë, INSTAT.
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
'05
'06
'07
'08
'09
'10
'11
'12Ndryshimi në pagën reale në ekonomi, vmvNdryshimi në pagën reale ne sektorin shtetëror, vmv Vlerësim për pagat në ekonomi
Ndryshimi në pagën nominale (tmt, %)
-20
-10
0
10
20
30
40
T1-08T2-08T3-08T4-08T1-09T2-09T3-09T4-09T1-10T2-10T3-10T4-10T1-11T2-11T3-11T4-11T1-12T2-12T3-12T4-12
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 21
Tabelë 2. Dinamika e treguesve të kostove të punës dhe atyre prodhuese në sektorin jobujqësor2 .
Ndryshimet vjetore të treguesve të kostove (në %)2008 2009 2010 2011 2012
T1 T2 T3IÇP _Vend 5.1 -1.1 -0.9 3.1 2.5 1.7 0.6-IÇP_Vend_Industri ushqimore 11.5 -3.4 4.8 8.7 -3.7 -5.7 -3.2-IÇP_Vend_Industri Rafinim nafte 13.7 7.2 12.1 7.5 11.5 9.3 6.5Kosto e punës për njësi (pa bujq.) 15.9 2.9 7.2 -3.3 -0.5 -0.5 -2.6Paga mesatare reale (pa bujq.) 10.2 5.0 4.8 0.4 -11.3 -8.9 -8.1Produktiviteti i punës (pa bujq.) -5.7 2.1 -2.4 3.7 -10.8 -8.4 -5.5
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
• Presionetehuajainflacioniste
Ndryshimi vjetor i Treguesit të Presioneve të Huaja Inflacioniste (TPHI)3 u luhat në intervalin 2.4% - 6.6%, me një mesatare prej rreth 4% gjatë vitit 2012. Presionet inflacioniste me origjinë aktivitetin e jashtëm ekonomik të vendit erdhën në rritje, kryesisht në tremujorin e katërt, ku TPHI rezultoi rreth 4 pikë përqindje më lart se sa në të njëjtin tremujor të vitit 2011. Kjo ecuri pasqyroi kryesisht dinamikën e komponentit “Çmime të huaja”, i cili shënoi një rritje mesatare vjetore prej 4.0% për të kulmuar në tremujorin e fundit në 5.7%.
2 Matjet u referohen treguesve të produktivitetit të punës (PP) dhe të kostos së punës për njësi të prodhuar (KPNj) të ekonomisë përjashtuar bujqësinë. Në llogaritje janë përdorur të dhënat nga vlera e shtuar (sezonalisht e rregulluar - INSTAT, PBB tremujore, T3, 2012) si edhe ato nga statistikat afatshkurtra për punësimin dhe për pagat (INSTAT, SASh, T3, 2012). Treguesit e SASh nuk përfshijnë bujqësinë, ndaj vlera e shtuar është konsideruar pa bujqësinë. Indeksi i pagës mesatare reale është përftuar pas deflatimit me atë të IÇK-së së rregulluar sezonalisht.
3 Është një tregues përafrues për presionet e huaja inflacioniste. Llogaritet si mesatare e ponderuar e IÇK-ve të 21 shteteve, me peshat e importit të tyre bazuar në të dhënat më të fundit të tregtisë së jashtme, duke i shtuar edhe vlerën e indeksit NEER për muajin përkatës. Presionet inflacioniste me origjinë të huaj, vlerësohet që shfaqin ndikimin e tyre në inflacion me 1-3 muaj vonesë. Ndryshimi vjetor për TPHI, rezulton si shumë e ndryshimeve vjetore të indeksit të çmimeve të huaja dhe të NEER.
Grafik 5. Kontributet vjetore të çmimeve të huaja dhe të kursit të këmbimit në TPHI (majtas); kontributi vjetor i inflacionit të importuar dhe të brendshëm në
inflacionin total (djathtas).
Burimi: INSTAT, Banka e Shqipërisë, FMN, OECD, EUROSTAT.
-4.0
-2.0
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
2007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
Ndryshime vjetore të Indeksit "Çmimet e huaja"NEERNdryshime vjetore TPHI
%
-2.0
-1.0
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
2007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
Kontributi i inflacionit të impotuarKontributi i inflacionit të brendshëmTotal
Raporti Vjetor2012
22 Banka e Shqipërisë
Si rezultat, inflacioni i importuar në ekonomi4, shënoi luhatje nga vlera negative në fillim të vitit 2012 në vlera pozitive deri në fund të tij. Kontributi mesatar i inflacionit të importuar në atë total rezultoi 0.7 pikë përqindje, kundrejt vlerës 1.8 pikë përqindje të vitit paraardhës. Pjesa tjetër u krijua nga inflacioni vendas (1.3 pikë përqindje), i cili rezultoi i ulët dhe më i qëndrueshëm se inflacioni i importuar. Kontributi i inflacionit të importuar u ndikua nga efekti statistikor i bazës së lartë krahasuese, i cili preku çmimet e sektorit të tregtueshëm të mallrave shportës së IÇK-së. Me shuarjen graduale të këtij efekti deri në mesin e vitit 2012 dhe me reduktimin e inflacionit të shërbimeve gjatë katër muajve të fundit të tij, kontributi i inflacionit të importuar në atë total u normalizua drejt mesatares së katër viteve të fundit5. Sheshimin e kontributit të inflacionit të importuar në atë total e favorizoi stabiliteti afatmesëm i monedhës vendase në tregun e brendshëm valutor.
• PritjetPërinflacionin6
Treguesi i masës së ankorimit të pritjeve7 shënoi vlera negative pothuaj gjatë gjithë vitit, duke mos evidentuar presione për rritjen e çmimeve dhe
4 Si matësi përafrues për vlerësimin sasior të kontributit të inflacionit të importuar në atë total shërben diferenciali ndërsektorial i inflacioneve dhe i kontributeve sipas sektorëve të shportës së IÇK-së. Ai matet si diferencë e inflacionit të sektorit të tregtueshëm të shportës së IÇK-së me atë të sektorit të patregtueshëm neto. Intensiteti i presioneve të importuara inflacioniste në ekonomi për një periudhë të dhënë kohore matet si diferencë e kontributeve përkatëse në inflacionin total.
5 Kontributi mesatar i inflacionit të importuar në katër vitet e fundit është rreth 1.3 pikë përqindje, ndërsa për pjesën e dytë të vitit vlerësohet rreth 1.4 pikë përqindje.
6 Banka e Shqipërisë i mat pritjet inflacioniste të agjentëve ekonomikë nëpërmjet vrojtimeve tremujore të besimit të bizneseve e të konsumatorëve dhe vrojtimit mujor të pritjeve të agjentëve të tregut financiar.
7 Treguesi i masës së ankorimit të pritjeve është tregues i standardizuar që llogaritet si diferencë e vlerave të serisë së pritjeve nga mesatarja e saj afatgjatë, pjesëtuar me devijimin standard të serisë së pritjeve. Si i tillë ai është i krahasueshëm në kohë me mesataren afatgjatë dhe ndërmjet pritjeve për disa grupe agjentësh, për intervale të caktuara të devijimeve standarde (zakonisht +/- 1 devijim standard).
Grafik 6. Pritjet për inflacionin nga agjentë të ndryshëm dhe treguesi i masës së ankorimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
5T
1-07T2
-07T
3-07T
4-07T1
-08T
2-08T
3-08T4
-08T
1-09T
2-09T3
-09T
4-09T
1-10T2
-10T
3-10T
4-10T
1-11T2
-11T
3-11T
4-11T1
-12T
2-12T
3-12T4
-12
Inflacioni vjetor aktualBizneseAgjentë financiarëKonsumatorAgjentë financiarë_pas 2 vitesh
-3
-2
-1
0
1
2
3
T1-07
T2-07
T3-07
T4-07
T1-08
T2-08
T3-08
T4-08
T1-09
T2-09
T3-09
T4-09
T1-10
T2-10
T3-10
T4-10
T1-11
T2-11
T3-11
T4-11
T1-12
T2-12
T3-12
T4-12
BizneseAgjentë financiarë
Konsumatorë
Treguesi i ankorimit
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 23
të pagave në një horizont afatmesëm. Pritjet afatmesme, në pjesën më të madhe të vitit kanë qenë më mirë të ankoruara se sa pritjet afatshkurtra8.Pritjet e konsumatorëve kanë qenë më mirë të ankoruara në krahasim me pritjet e bizneseve dhe të agjentëve financiarë gjatë nëntëmujorit të parë, por ato kanë shënuar rritje në tremujorin e katërt. Bizneset dhe agjentët financiarë shfaqin ecuri të ngjashme të pritjeve inflacioniste.
1.3 POLITIKA MONETARE E BANKËS SË SHQIPËRISË
Politika monetare theksoi natyrën e saj lehtësuese gjatë vitit 2012. Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë vijoi të ndërmarrë masa stimuluese për gjallërimin e aktivitetit ekonomik, në funksion të respektimit të objektivit afatmesëm të inflacionit. Norma bazë e interesit u ul tre herë gjatë vitit 2012: në muajt janar, mars dhe korrik, përkatësisht me nga 0.25 pikë përqindjeje, duke e mbyllur vitin me një rekord të ulët historik prej 4.00%. Formulimi i vendimmarrjes vijoi të mbajë në konsideratë parashikimet mbi intensitetin e ulët të presioneve inflacioniste. Uljet e normës bazë të interesit gjetën pasqyrim në tregjet financiare, ndërkohë që efektet e kësaj politike në sektorin real të ekonomisë nuk u materializuan plotësisht. Segmente të ndryshme të tregut nuk reaguan në mënyrë të njëtrajtshme dhe në kohë ndaj vendimeve mbi normën bazë të interesit. Gjatë pjesës së parë të vitit, tregu ndërbankar rezultoi efecient në përcjelljen e tendencës stimuluese të politikës monetare. Ndërkohë, aktiviteti kreditues nuk reagoi në masën dhe në shpejtësinë e pritur. Rritja e pasigurive dhe shtrëngimi i rregulloreve prudenciale në Eurozonë shkaktuan ndryshime në strukturën pjesëmarrëse të agjentëve në tregun primar dhe vonuan përcjelljen në kohë të politikës monetare lehtësuese.
Pjesa e dytë e vitit u karakterizua nga një reflektim më i plotë i vendimeve të politikës monetare, favorizuar dhe nga moderimi i kërkesës së qeverisë për huamarrje. Lehtësimi i politikës monetare u mbështet nga një ndërhyrje efektive operacionale. Ndërhyrjet kanë konsistuar në injektimin e vazhdueshëm të likuiditetit për sistemin bankar, me ankande me shumë çmime dhe shumë të përcaktuar. Kjo politikë ka përcjellë siguri në tregun ndërbankar, duke u materializuar në ulje të luhatshmërisë së normave të interesit.
8 Pritjet afatmesme konsiderohen pritjet për inflacionin pas 2 vitesh dhe maten vetëm për agjentët financiarë nga vrojtimi mujor i organizuar pranë tyre.
Grafik 7. Norma bazë e interesit, inflacioni dhe hendeku i prodhimit*.
* Hendeku i prodhimit është një koncept makroekonomik i cili matet si: prodhim aktual-prodhim potencial/prodhim potencial. Për vlerësimin e prodhimit potencial janë aplikuar metoda të njohura statistikore të filtrimit. Për më shumë detaje shihni: Banka e Shqipërisë, Raporti i Politikës Monetare për Tremujorin e parë 2011; Hapësirë informuese 2: Prodhimi potencial dhe hendeku i prodhimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-2.5-1.5-0.50.51.52.53.54.55.56.5
2006T22006T32006T42007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
Hendeku i prodhimit në % të prodhimit potencial (-1 tremujor)Inflacioni bazëNorma bazë e interesit e BSH Inflacioni total
Grafik 8. Operacionet injektuese në treg të hapur të Bankës së Shqipërisë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
2
3
4
5
6
7
-
5
10
15
20
25
30
35
01-11
03-11
06-11
09-11
12-11
03-12
06-12
08-12
11-12
r/repo 7d (majtas) r/repo 3m (majtas)r/repo 1m (majtas) norma repo 7d (djathtas)interesi ndërbankar 1d (djathtas)
mld
lekë
në %
Raporti Vjetor2012
24 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 25
Raporti Vjetor2012
26 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 27
II.1 AMBIENTI I JASHTËM I EKONOMISË
Ekonomia botërore ka vijuar të ngadalësohet në vitin 2012. Shumë nga shtetet e zhvilluara përjetuan tkurrje të vazhdueshme të PBB-së gjatë këtij viti, ndërkohë që ekonomitë në zhvillim shënuan moderim të ritmeve të rritjes. Normat e larta të papunësisë, dobësia e kërkesës agregate, nevoja për konsolidim fiskal si dhe reduktimi i huamarrjes tek bizneset dhe familjet kanë marrë trajtën e një spiraleje negative për pjesën më të madhe të ekonomive të zhvilluara. Tregjet financiare kanë reflektuar këto vështirësi dhe janë karakterizuar nga prime rreziku dhe yield-e të larta. Vendet në zhvillim kanë arritur të ruajnë vlera pozitive rritjeje, megjithëse vështirësitë e lartpërmendura kanë prekur ecurinë e eksporteve dhe flukset e investimeve drejt tyre. Presionet inflacioniste në nivel botëror kanë qenë përgjithësisht të përmbajtura, duke mbetur më të theksuara tek ekonomitë në zhvillim sesa tek shtetet e industrializuara.
ShtetetNdryshimi i PBB-së Norma e papunësisë Norma e inflacionit
2011 2012 2012 2011 2012SHBA 1.8 2.2 8.1 3.2 2.1Eurozonë 1.4 -0.5 11.3 2.7 2.5Gjermani 3.0 0.7 5.9 2.3 2.0Francë 1.7 0.0 10.21 2.1 2.0Mbretëri e Bashkuar 0.9 0.0 7.91 4.5 2.8Japoni -0.5 1.61 4.3 -0.3 0.0
Burimi: Eurostat, Institutet statistikore përkatëse.1 Llogaritur nga ekspertë të BQE, KE dhe OECD.
II.1.1 AKTIVITETI EKONOMIK
EUROZONËEkonomia e Eurozonës ka shfaqur tkurrje të PBB-së gjatë vitit 2012. Sipas të dhënave të fundit nga Eurostat, ekonomike e Eurozonës u tkurr me 0.5% në vitin 2012, si rrjedhojë e dobësimit të konsumit privat, tkurrjes së investimeve si dhe kontribut negativ të shpenzimeve publike. Eksportet neto kanë luajtur një rol pozitiv në rritjen e PBB-së, duke kompensuar dhe zbutur ecurinë negative të rritjes ekonomike gjatë kësaj periudhe. Pas pjesës së parë të vitit, tregjet financiare kanë reflektuar veprimet e BQE-së dhe titujt e borxhit të shteteve të Eurozonës janë karakterizuar nga ulje të spread-eve dhe të primeve të rrezikut. Presionet inflacioniste kanë qenë të përmbajtura dhe norma e papunësisë është rritur gjatë këtij viti, duke vijuar prirjen e vënë re në vitin e kaluar.
KAPITULL II. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE E FINANCIARE
Tabelë 1. Disa tregues kryesorë makroekonomikë.
Raporti Vjetor2012
28 Banka e Shqipërisë
SHBAEkonomia amerikane ka shënuar ritme pozitive të rritjes gjatë vitit 2012. Norma e rritjes vjetore prej 2.2% ka ardhur si rrjedhojë e përmirësimit të konsumit privat, e investimeve jorezidenciale dhe rritjes së eksporteve, ndërkohë që shpenzimet publike ndikuan në frenimin e saj. Norma e papunësisë për vitin 2012 ka shënuar rënie, duke zbritur në vlerën 7.8% në fund të vitit. Niveli i inflacionit ka njohur rënie, duke zbritur në 2.1% në vitin 2012 nga 3.2% në vitin 2011.
BRIK1
Ekonomia e Brazilit ka vijuar të rritet me norma të ulëta gjatë vitit 2012, duke shënuar një rritje të PBB-së prej 1.5%. Norma vjetore e inflacionit ka vijuar prirjen rritëse të nisur në mesin e vitit 2012, por përsëri mbeti më poshtë se norma mesatare vjetore e vitit 2011. Ekonomia e Rusisë u rrit me 3.7% gjatë vitit 2012, duke ndjekur një prirje rënëse prej fillimit të vitit. Inflacioni vjetor shënoi vlerën 6.6%, në rënie nga norma vjetore e vitit 2011. Aktiviteti ekonomik në Indi shënoi një ngadalësim të normave të rritjes, duke arritur në 5.5% gjatë vitit 2012. Inflacioni vjetor shënoi 9.4%, duke qenë më i lartë se norma e vitit 2011. Ekonomia e Kinës u rrit me 7.6% gjatë vitit 2012, e nxitur nga rritja e prodhimit industrial, përmirësimi i sektorit të ndërtimit dhe rritja e shpejtë e shpenzimeve konsumatore. Inflacioni vjetor shënoi 2.7%, nga 5.4% që shënonte gjatë vitit 2011.
Shtetet
Ndryshimi i PBB-së vjetore Inflacioni vjetor2011 2012 2011 2012
Brazil 2.9 1.5 6.5 5.5Rusi 4.2 3.7 7.1 6.6Indi 7.0 5.5 8.4 9.4Kinë 9.2 7.6 5.4 2.7
Burimi: OECD, Institutet statistikore përkatëse.
RAJONIPBB-ja e Italisë u kontraktua me rreth 2.2% në terma vjetorë në vitin 2012, e ndikuar nga rënia e shpenzimeve konsumatore dhe e investimeve. Gjithashtu, shkalla e papunësisë mbetet në vlerën më të lartë në 15 vjetët e fundit, prej 11.2% në muajin dhjetor. Aktiviteti ekonomik në Greqi u tkurr me rreth 6.3% gjatë vitit 2012 dhe niveli i papunësisë vazhdon të rritet, duke arritur vlerën më të lartë historike prej 27.0%, në muajin nëntor. Në anën pozitive, vendi duket të ketë rifituar lehtësisht besimin ndërkombëtar në fund të vitit, gjë që u shfaq dhe tek rënia e yield-ve të obligacioneve qeveritare në vlerën më të ulët që prej tetorit të vitit 2010.
1 Akronimi i referohet Brazilit, Rusisë, Indisë dhe Kinës.
Tabelë 2. Disa tregues makroekonomikë për
vendet BRIK.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 29
Tabelë 3. Tregues ekonomikë për vendet e rajonit.
Shtetet Ndryshimi i PBB-së Inflacioni vjetor Norma e papunësisë
2012 2011 2012 Dhjetor-12Itali -2.2 2.9 3.3 11.2Greqi -6.3 3.1 1.0 27.01
IShRJ Maqedoni -0.63 3.9 3.3 30.62
Serbi -1.93 7.0 7.3 22.44
Kroaci -1.83 2.3 3.4 21.1Turqi 2.73 6.5 8.9 9.41
Kosovë 4.5 (2011) 7.3 2.5 :Shqipëri 1.63 3.5 2.0 13.32
Burimi: Institutet statistikore përkatëse, FMN, EuroStat, EcFin, OECD.1 Nëntor 2012. 2 T3-2012. 3 Mesatare e tre tremujorëve të parë 2012. 4 Tetor 2012.
Ekonomia e Turqisë ngadalësoi ritmet e rritjes ekonomike gjatë vitit 2012, duke shënuar një rritje vjetore prej 1.6% në tremujorin e tretë. Kjo ecuri është ndikuar kryesisht nga rënia e investimeve dhe e shpenzimeve konsumatore. Inflacioni vjetor ra në vlerën 6.1% në muajin dhjetor dhe norma e papunësisë u ul në 9.1%. Aktiviteti ekonomik në IRJM u rrit me 0.2% në terma vjetorë në tremujorin e tretë, pas tkurrjes së shënuar gjatë dy tremujorëve të parë të vitit 2012. Ecuria pozitive e shpenzimeve konsumatore dhe përmirësimi i bilancit tregtar ka dhënë kontribut pozitiv në ecurinë ekonomike, ndërsa rënia e investimeve ka ndikuar negativisht. Inflacioni ka shënuar një rritje të lehtë, duke arritur vlerën 4.7% në muajin dhjetor. Gjatë vitit 2012 ecuria ekonomike e Serbisë dhe ajo e Kroacisë kanë shfaqur rënie ndërsa të dhënat afatshkurtra të tërthorta sugjerojnë se ekonomia e Kosovës ka ngadalësuar disi ritmet e rritjes. Rritja ekonomike e parashikuar nga FMN për vitin 2012 për Kosovën është rreth 3.8%, ndërkohë që ajo pritet të shkojë në 4.1% në vitin pasardhës.
II.1.2 ECURIA E ÇMIMEVE NË TREGJET BOTËRORE
Indekset e çmimeve të lëndëve të para në botë janë karakterizuar nga një prirje rënëse në gjashtëmujorin e parë dhe janë pasuar nga një prirje e përmbajtur rritëse në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012. Shqetësimet rreth rritjes globale dhe një ridimensionim i kërkesës në nivel botëror, ishin faktorët dominues që përcaktuan kërkesën dhe ecurinë e çmimeve të këtyre mallrave në tregjet ndërkombëtare. Në terma mesatarë, Indeksi i Mallrave u tkurr me 3.1%, ndërsa Indeksi i Ushqimeve u tkurr me vetëm 1.8%. Periudha e gjatë e thatësirës dhe përdorimi i drithërave për prodhimin e etanolit, veçanërisht në SHBA, kushtëzoi rritjen e shpejtë të Indeksit të Ushqimeve në tremujorin e tretë dhe, në përgjithësi, ecurinë e tij për vitin 2012.
Indeksi evropian Brent, i përdorur për vlerësimin e çmimit të naftës, mbeti relativisht i pandryshuar për vitin 2012, duke u zgjeruar me vetëm 0.3% në raport më një vit më parë. Sanksionet ekonomike-financiare ndaj Iranit, problemet lidhur me prodhimin në Detin e Veriut dhe kushtet e këqija meteorologjike në Gjirin e Meksikës, ishin faktorët kryesorë që ndikuan në
Raporti Vjetor2012
30 Banka e Shqipërisë
rritjen e çmimit të këtij produkti në këtë periudhë. Në terma mesatarë, kërkesa për naftë në botë rezultoi 0.9% më e lartë se një vit më parë, ndërsa oferta për këtë produkt u rrit me 2.6%, krahasuar me ofertën totale të vitit 2011.
II.1.3 POLITIKA MONETARE DHE TREGJET FINACIARE
Bankat qendrore kryesore kanë lënë të pandryshuara normat bazë të interesit. Përjashtim bën Banka Qendrore Evropiane, e cila e ka ulur atë me 0.25 pikë përqindje në muajin korrik, duke e vendosur në nivelin 0.75%. Bankat e
tjera i kanë lënë normat e tyre të interesit në nivelet: Rezerva Federale në 0-0.25%, Banka e Anglisë në 0.5% dhe Banka e Japonisë në 0-0.1%.
Tregjet financiare janë karakterizuar nga luhatshmëri e lartë gjatë vitit. Pasiguria e krijuar si rrjedhojë e thellimit të krizës së borxhit sovran dhe shtrirja e tij tek shumë shtete të Eurozonës ka kushtëzuar sjelljen e agjentëve financiarë gjatë pjesës së parë të vitit 2012. Veprimet e BQE dhe të institucioneve qendrore monetare të tjera janë reflektuar në uljen e tensioneve në segmente të caktuara të tregjeve të kapitaleve dhe ofrimin e sigurisë tek investuesit. Në muajt e fundit të vitit, diferencat e yield-eve të obligacioneve të shteteve të ekspozuara më shumë ndaj krizës së borxhit publik (Spanjë, Itali, etj.) me yield-in e titujve të borxhit shtetëror të Gjermanisë janë zvogëluar. Në tregun e parasë, treguesit kryesorë (euribor, libor) janë ulur vazhdimisht gjatë
këtij viti, duke reflektuar politikën lehtësuese të ndjekur nga BQE. Normat e interesit euribor me afat 1-, 3-, 6- dhe 12- mujor shënuan përkatësisht 0.33%, 0.58%, 0.83% dhe 1.11% në vitin 2012, duke regjistruar një ulje
Grafik 1. Çmimi i naftës dhe i ushqimeve në tregun ndërkombëtar.
Burimi: EIA, FMN.
Ecuria e çmimeve sipas grupmallrave kryesorë
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T12010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T32011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Indeksi I Mallrave (rr.v. %)Indeksi I Ushqimeve (rr.v %)
Ndryshime vjetore të çmimit të naftës
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2009T1
2009T2
2009T3
2009T42010T1
2010T2
2010T3
2010T42011T1
2011T2
2011T3
2011T42012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Grafik 2. Ecuria e normave bazë të interesit.
Burimi: BQE, FED, Banka e Anglisë, Banka e Japonisë.
0
1
2
3
4
5
6
7Jan-06
Shtat-06
Maj-07
Jan-08
Tet-08
Qer-09
Shk-10
Nën-10
Korr-11
Mar-12
Dhjet-12
BQE Fed Banka e Japonisë Banka e Anglisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 31
mesatare2 prej 0.84 pikë përqindje nga viti i kaluar. Norma e interesit libor me afat 3-mujor për dollarin amerikan u rrit në 0.43% nga 0.34% një vit më parë. Në tregun valutor, euro është nënçmuar ndaj shumicës së monedhave kryesore. Gjatë këtij viti, ajo ka humbur terren ndaj dollarit amerikan, jen-it japonez dhe frangës zviceriane. Një euro është këmbyer mesatarisht me 1.2848 dollarë amerikan, duke u nënçmuar 7.7% në krahasim me vitin 2011.
II.2 ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE NË VEND
Ekonomia shqiptare u karakterizua nga një rritje relativisht e dobët ekonomike gjatë vitit 2012, si pasojë e pasigurive të larta, e kushteve të shtrënguara të financimit dhe e kërkesës së dobët agregate. Rritja ekonomike nuk ishte e mjaftueshme për të shfrytëzuar kapacitetet prodhuese të vendit, duke gjeneruar presione të dobëta inflacioniste nga ana e kërkesës. Kërkesa e dobët për punë prodhoi presione rënëse mbi pagat dhe kostot e tjera të punës, ndërkohë që pritjet e ankoruara inflacioniste penguan përcjelljen e efekteve të raundit të dytë në ecurinë e çmimeve të konsumit. Pas nivelit të ulët të regjistruar gjatë pesë muajve të parë të vitit, inflacioni vjetor u luhat brenda intervalit 2%-4%, në reflektim edhe të cikleve lehtësuese të politikës monetare. Shtylla tjetër e politikave makroekonomike, ajo fiskale, shfaqi një natyrë konsoliduese, të shprehur në tkurrjen e deficitit buxhetor dhe në reduktimin e stimulit fiskal. Pozicioni i jashtëm i ekonomisë u përmirësua, duke u karakterizuar nga ngushtimi i deficitit të llogarisë korente dhe rritja e flukseve hyrës të kapitalit në formën e investimeve të huaja direkte.
2 Ulja ka qenë përkatësisht 0.61, 0.58, 0.56 dhe 0.66 pikë përqindje.
Grafik 3. Ecuria e kursit të këmbimit dhe e disa treguesëve financiarë në tregjet ndëkombëtare.
Burimi: BQE, Reuters.
1.50%
2.70%
3.90%
5.10%
Ob-10vj EU Ob-10vj SHBA
0
3500
7000
10500
14000
17500
0
2500
5000
7500Indekset kryesore të aksioneveYield-et e obligacioneve qeveritare
Interesat në tregun ndërbankar për monedhat kryesoreEcuria e kursit euro/usd
US S&P 500 (sh majtas)Eu Dow Jones-50 (sh majtas) Jap Nikk 225 (sh djathtas)
0
55
110
165
0.600.801.001.201.401.601.802.002.20
Eur/Usd (majtas) Eur/Paund (majtas)Eur/Sfranc (majtas) Euro/Jen (djathtas)
0.00
1.45
2.90
4.35
5.80
Euribor-3m Libor Usd -3m
Dhjet‘12
Pr ’12
Shtat’11
Jan‘11
Qer’10
Tet’09
Mar’09
Korr’08
Dhjet’07
Dhjet‘12
Jan‘12
Mar’01
Maj’10
Korr’09
Gush’08
Tet’07
Dhjet’06
Shk’06
Dhjet‘12
Dhjet‘11
Dhjet‘10
Dhjet‘09
Dhjet‘08
Jan‘08
Jan’07
Dhjet‘12
Tet‘11
Gush‘10
Maj‘09
Mar‘08
Jan’07
Raporti Vjetor2012
32 Banka e Shqipërisë
Tabelë 4. Disa tregues të ekonomisë në vite.2008 2009 2010 2011 2012
Inflacioni (vit mbi vit, mesatare periudhe)Inflacioni bazë (në %) 2.8 1.4 1.7 3.0 1.5Inflacioni total (në %) 3.4 2.3 3.6 3.5 2.0Rritja ekonomikeRritja reale e PBB-së (në %) 7.5 3.3 3.81 3.0 1.62PBB (me çmime korente, në milionë lekë ) 1,089,293 1,148,082 1,222.,462 NA NATregu i punësNumri i të punësuarve (në mijë) 974.1 899.3 916.9 928.0 922.52Norma e papunësisë 12.7 13.7 13.5 13.3 13.32Sektori fiskalBalanca buxhetore (me grantet, në % të PBB-së) -5.5 -7.0 -3.1 -3.5 -3.4Borxhi publik (në % të PBB-së) 54.7 59.4 58.5 59.4 60.92Të ardhurat buxhetore (në % të PBB-së) 26.7 26.0 26.6 25.4 24.4Shpenzimet buxhetore (në % të PBB-së) 32.3 33.0 29.7 28.9 27.8Sektori i jashtëmLlogaria korente ( në % të PBBsë) -15.6 -15.3 -11.5 -12.1 -9.22Importet në mallra (fob, në % të PBB-së) 37.7 35.1 36.7 39.3 35.82Eksportet në mallra (fob, në % të PBB-së) 10.3 8.6 13.2 15.2 15.42Investimet e huaja direkte (hyrëse, në % të PBB-së) 7.5 8.2 8.9 8.1 7.62Mjetet e rezervës valutore (milionë euro, fund periudhe) 1,675 1,646 1,904 1,912 2,0242Sektori monetar e financiarNorma e repo-s (fund periudhe) 6.25 5.25 5.00 4.75 4.00Agregati M3 (rritje vjetore, fund periudhe) 7.7 6.8 12.5 9.2 5.0Kredia për sektorin privat (rritje vjetore, fund periudhe) 32.2 11.7 10.6 10.4 1.5Yield-i 12-mujor (mesatare vjetore) 8.16 9.17 7.98 7.34 7.03Kursi mesatar i këmbimit, lek/usd 83.9 95.0 103.9 100.84 108.24Kursi mesatar i këmbimit, lek/euro 122.8 132.1 137.8 140.34 139.02Kursi nominal efektiv, NEER 99.7 107.1 113.4 113.8 113.69
Burimi: INSTAT, Ministria e Financave, vlerësime të FMN-së dhe Banka e Shqipërisë. 1 Të dhëna paraprake. 2 Mesatare e periudhës nëntëmujore dhe fund i tremujorit të tretë për të dhënat e tregut të punës,
sektorit të jashtëm dhe borxhin publik.* Raportet e treguesve ndaj PBB-së mbështeten në projeksione vjetore.
Ekonomia shqiptare u zhvillua në një mjedis ndërkombëtar të karakterizuar nga pasiguri e lartë dhe nga tensione në tregjet financiare. Megjithatë, rritja ekonomike u mbështet kryesisht në kërkesën e huaj, ndërsa kërkesa e brendshme shënoi rritje të dobët. Perceptimi për pasiguri të shtuar dhe kushtet ende të shtrënguara të kredidhënies u materializuan në konsum dhe investime të ulëta përgjatë vitit. Kërkesa agregate u zgjerua me rreth 1.6% në terma vjetorë gjatë nëntëmujorit të parë të vitit, pothuajse duke u përgjysmuar në krahasim me normën e rritjes së të njëjtës periudhë të një viti më parë.
Veprimtaria e ulët ekonomike u reflektua në rritjen e dobët të të ardhurave buxhetore gjatë vitit. Ecuria e tyre, krahas kontrollit të deficitit buxhetor, ndikoi në realizimin në shkallë më të ulët të shpenzimeve buxhetore, kryesisht të atyre kapitale. Deficiti buxhetor vlerësohet të jetë në 3.4% të PBB-së në fund të vitit. Nga ana tjetër, pozicioni i jashtëm i ekonomisë vlerësohet i përmirësuar. Raporti i deficitit të llogarisë korente ndaj PBB-së shënoi vlerën 9.2% për nëntëmujorin e parë të vitit. Kërkesa e ulët e brendshme dhe zëvendësimi i mallrave të huaja me ato vendase ndikuan në rënien e importeve. Ndërkohë, eksportet vijuan rritjen, megjithëse me norma më të ulta se dy vite më parë. Flukset neto në llogarinë kapitale dhe financiare mbuluan rreth 90.5% të
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 33
deficitit të llogarisë korente. Stoku i rezervës valutore është i mjaftueshëm për mbulimin e 4.5 muaj importesh të mallrave dhe shërbimeve.
Përmirësimi i pozicionit të jashtëm të vendit, inflacioni i ulët dhe nën kontroll, kursi i qëndrueshëm i këmbimit, si dhe bilancet e shëndosha të sektorit real dhe financiar të ekonomisë kanë forcuar më tej stabilitetin ekonomik dhe financiar të vendit gjatë vitit 2012. Tregjet financiare janë karakterizuar nga përmirësim i situatës së likuiditetit dhe prirje rënëse të normave të interesit, duke reflektuar edhe sinjalet e politikës monetare. Zhvillimet monetare tregojnë ngadalësim të ndjeshëm të normës vjetore të rritjes së agregateve të parasë gjatë vitit. Ky ngadalësim ka reflektuar vendosjen e kursimeve të individëve në tregun e letrave me vlerë dhe kërkesën e dobët për para nga ekonomia e brendshme.
II.2.1 PRODHIMI I BRENDSHËM BRUTO DHE KËRKESA AGREGATE
Aktiviteti ekonomik ka vijuar të zgjerohet gjatë vitit 2012, por me ritëm të ngadaltë. Prodhimi i brendshëm bruto u rrit me 1.6% gjatë nëntëmujorit të parë të vitit, në krahasim me normën 3.0% të regjistruar një vit më parë. Pas tkurrjes me 0.2% në tremujorin e parë, aktiviteti ekonomik u rrit progresivisht në 2.1% dhe 2.7% në tremujorin e dytë dhe të tretë. Ecuria e dobët ekonomike e tremujorit të parë, ndër të tjera, reflektoi ndikimin e faktorëve të përkohshëm klimaterikë në prodhimin e sektorëve të veçantë të ekonomisë. Kontributi i kërkesës së huaj në rritjen ekonomike të këtij tremujori rezultoi negativ, por rritja graduale e kësaj kërkese udhëhoqi rritjen e eksporteve gjatë periudhës në vazhdim.
Grafik 4. PBB (ndryshime vjetore dhe mesatare rrëshqitëse, majtas); Treguesi i prirjes ekonomike, treguesi i ndjesisë ekonomike dhe norma e shfrytëzimit të
kapaciteteve (djathtas).
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
-30-25
-20-15-10
-505
101520
2530
2006T32006T42007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
Treguesi i ndjesisë ekonomikeNorma e shfrytëzimit të kapaciteteve
devijim nga mesatarja afatgjatë
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
2007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T3
PBB vjetore (%)
Prirja e rritjes
Raporti Vjetor2012
34 Banka e Shqipërisë
• ProdhimisiPassektorëve3
Ngadalësimi gjatë vitit 2012 u ndikua në një masë të madhe nga tkurrja e sektorit prodhues4, e shfaqur kryesisht në tremujorin e parë. Ky sektor kontribuoi negativisht në rritjen vjetore të PBB-së, me 1.0 pikë përqindje, në dallim nga një vit më parë ku llogaritet të ketë dhënë kontribut pozitiv prej 1.2 pikësh përqindjeje. Nga ana tjetër, aktiviteti në sektorin e shërbimeve5 rezultoi më i përshpejtuar, dhe ka vijuar të mbështesë rritjen ekonomike. Zgjerimi vjetor i vlerës së shtuar nga sektori i shërbimeve u përkthye në kontributin prej 2.6 pikësh përqindjeje për rritjen e ekonomisë, kundrejt 1.7 pikë përqindje të gjeneruar gjatë të njëjtës periudhë të vitit të mëparshëm.
Vlera e shtuar nga sektori i industrisë në tre tremujorët e parë të vitit regjistroi rënie me 1.4%, të përcaktuar nga dinamika e shfaqur gjatë tremujorit të parë. Performanca negative e degëve të industrisë përpunuese dhe energjisë elektrike, gazit e ujit ndikuan në tkurrjen e vlerës së shtuar totale të sektorit të industrisë me përkatësisht 4.6 dhe 0.4 pikë përqindje gjatë periudhës në analizë6.
3 Analiza e prodhimit të brendshëm bruto sipas sektorëve shtrihet për tre tremujorët e parë të vitit 2012, pasi të dhënat më të fundit të vlerës së shtuar i takojnë tremujorit të tretë. Ecuria e PBB-së sipas sektorëve për secilin tremujor është trajtuar gjerësisht në Raportet Tremujore të Politikës Monetare të vitit në analizë. Performanca e sektorëve gjatë tremujorit të katërt të vitit 2012 është analizuar nëpërmjet treguesve të tërthortë sasiorë dhe atyre të vrojtimeve. Treguesi i ndjesisë ekonomike sugjeron se aktiviteti ekonomik do të vazhdojë të përmirësohet në tremujorin e katërt të vitit 2012.
4 Aktivitetet e ndërtimit, industrisë, bujqësisë, gjuetisë, pyjeve dhe peshkimit përfshihen në sektorin prodhues.
5 Degët “Tregti, hotele dhe restorante”, “Transporti”, “Posta dhe komunikacioni” dhe “Shërbime të tjera” janë pjesë e sektorit të shërbimeve.
6 Rritja vjetore me 24.2% e vlerës së shtuar në degën “Industria nxjerrëse” rezultoi e pamjaftueshme për të përmirësuar aktivitetin industrial.
Grafik 5. Kontributet e sektorëve në PBB-në me çmime bazë* (majtas), ecuria vjetore e saj dhe treguesi i ndjesisë ekonomike (djathtas).
* Kontributet e sektorëve në ecurinë vjetore të PBB-së janë llogaritur si mesatare e kontributeve përkatës për tre tremujorët e secilit vit, për një analizë krahasuese më të saktë të zhvillimeve gjatë vitit 2012. Kontributet e degëve përkatëse në sektorin e industrisë dhe të shërbimeve përfaqësojnë gjithashtu
mesatare të kontributeve për tre tremujorët e secilit vit.Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
-4
0
4
8
12
2008
2009
2010
2011
2012pikë përqindje
Bujqësia, gjuetia, pyjet dhe peshkimiIndustriaNdërtimiShërbime
50
70
90
110
-2
0
2
4
6
8
10
12
2008 T12008 T22008 T32008 T42009 T12009 T22009 T32009 T42010 T12010 T22010 T32010 T42011 T12011 T22011 T32011 T42012 T12012 T22012 T32012 T4
ndryshime vjetore, në %
PBB me çmime bazëTreguesi i ndjesisë ekonomike (në pikë, b.d.)
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 35
Ngadalësimi i ritmit vjetor të rritjes së eksporteve industriale7 në tremujorin e katërt të vitit 2012 sinjalizon zgjerim më të ngadaltë të aktivitetit në industritë nxjerrëse dhe përpunuese për këtë tremujor. Gjithashtu, rritja me ritme më të ulëta vjetore e prodhimit të energjisë elektrike në fundin e vitit pritet të ndikojë në ngadalësimin e ecurisë së degës “Energji elektrike, gaz dhe ujë”. Ndërkohë, bazuar në të dhënat e vrojtimeve8, bizneset vlerësojnë aktivitet lehtësisht të përmirësuar në sektorin e industrisë në tremujorin e katërt.
Prodhimi në sektorin e ndërtimit rezultoi i tkurrur gjatë vitit 20129. Vlera e shtuar në ndërtim shënoi rënie vjetore me 16.9% në tre tremujorët e parë të vitit 2012, duke u përkthyer në një kontribut negativ rreth 2.0 pikësh përqindjeje 7 Përfshihen kategoritë e produkteve kryesore industriale.8 Treguesi i besimit, kërkesa, prodhimi, gjendja e përgjithshme e biznesit dhe norma e shfrytëzimit
të kapaciteteve në industri janë në nivele më të larta, krahasuar me një tremujor më parë.9 Të dhëna të tërthorta sasiore dhe ato nga vrojtimet sinjalizojnë vijimin e performancës negative
në sektorin e ndërtimit në tremujorin e katërt.
Grafik 6. Kontributet e degëve në ecurinë e vlerës së shtuar (majtas) dhe treguesit e vrojtimeve në sektorin e industrisë (djathtas).
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë dhe llogatitje të saj.
pikë përqindje, %
-10
-5
0
5
10
15
20
2008
2009
2010
2011
2012Industria nxjerrëseIndustria përpunuese
Energji elektrike, ujë dhe gaz Industria në total
0
20
40
60
80
2008 T1
2008 T3
2009 T1
2009 T3
2010 T1
2010 T3
2011 T1
2011 T3
2012 T1
2012 T3
-20
-15
-10
-5
0
5
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve në industriTreguesi i besimit në industri (balanca neto, b.d.)
Grafik 7. Ecuria e vlerës së shtuar (majtas) dhe e treguesve të vrojtimeve (djathtas) në sektorin e ndërtimit.
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë dhe llogatitje të saj.
-30
-15
0
15
30
T1 2008T2 T3 T4 T1 2009T2 T3 T4 T1 2010T2 T3 T4 T1 2011T2 T3 T4 T1 2012T2 T3 T1 2008T
2T
3T4 T1 2009T2 T3 T4 T1 2010T2 T
3T
4T1 2011T
2T3 T4 T1 2012
T4T2
T3
Ndryshime vjetore, në %
Vlera e shtuar në ndërtim
-50
-30
-10
10
30
0
20
40
60
80%
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve në ndërtimTreguesi i besimit në ndërtim (balanca neto, b.d.)
Raporti Vjetor2012
36 Banka e Shqipërisë
për rritjen e PBB-së. Bazuar në statistikat e lejeve të ndërtimit, rezulton se investimet në ndërtesa banimi kanë rënë ndjeshëm dhe në të njëjtën kohë sugjerohen zhvillime të dobëta në periudhat e ardhshme10. Gjithashtu, sektori publik ka ulur kontributin11 e tij në aktivitetin ndërtues gjatë vitit.
Aktivitetet e bujqësisë, gjuetisë, pyjeve dhe peshkimit regjistruan ritme pozitive rritjeje vjetore gjatë tre tremujorëve të parë të vitit. Gjatë kësaj periudhe, rritja e vlerës së shtuar të prodhuar nga ky sektor u luhat rreth normës vjetore prej 5.5%. Kjo normë qëndron mbi mesataren historike të zgjerimit prej 3.8%. Performanca pozitive e sektorit të bujqësisë zgjeroi me 1.1 pikë përqindje rritjen vjetore të PBB-së për tre tremujorët e parë të vitit.
Norma mesatare vjetore e rritjes së vlerës së shtuar në sektorin e shërbimeve rezultoi rreth 5.0% gjatë tre tremujorëve të parë të vitit12. Ecuria e aktiviteteve të shërbimeve shfaqet e përmirësuar në krahasim me zgjerimin prej 3.3% të shënuar në të njëjtën periudhë një vit më parë. Zhvillimet në degët e “Shërbimeve të tjera”13, “Tregtisë” dhe “Postës e komunikacionit” favorizuan rritjen vjetore të vlerës së shtuar, me përkatësisht 3.7, 1.8 dhe 0.9 pikë përqindje. Ndërkohë, tkurrja e aktivitetit në degët e “Transportit” dhe
10 Numri i akorduar i lejeve të ndërtimit përfaqëson një tregues sinjalizues të ecurisë së aktivitetit ndërtues në tremujorët e ardhshëm. Më konkretisht, në tremujorin e parë, të dytë dhe të tretë të vitit 2012 u miratuan përkatësisht 18, 18 dhe 37 leje ndërtimi, nivele konsiderueshëm më të ulëta se numri mesatar historik i akorduar prej 478 leje ndërtimi në vit.
11 Për vlerësimin e kontributit të sektorit publik në aktivitetin ndërtues, si tregues përafrues përdoren shpenzimet kapitale të qeverisë.
12 Ecuria e sektorit të shërbimeve në tremujorin e katërt të vitit 2012 vlerësohet në përmirësim, bazuar në rritjen e nivelit të treguesit të besimit, në veçanti kërkesës dhe gjendjes financiare të bizneseve sipas të dhënave të vrojtimeve.
13 Degët e përfshira tek “Shërbimet e tjera” janë: “Ndërmjetësimi monetar dhe financiar”, “Pasuri të paluajtshme, dhënie me qira dhe shërbime kundrejt bizneseve”, “Administrimi publik, mbrojtja, sigurimet shoqërore”, “Arsimi”, “Shëndetësia dhe veprimtari të tjera sociale”, “Aktivitete të tjera të shërbimeve kolektive, sociale dhe individuale”.
Grafik 8. Kontributet e degëve në ecurinë e vlerës së shtuar (majtas) dhe treguesit e vrojtimeve në sektorin e shërbimeve (djathtas).
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë dhe llogatitje të saj.
-2
0
2
4
6
8
10
2008
2009
2010
2011
2012
pikë përqindje, %
Tregtia TransportiHotele dhe restorante Posta dhe komunikacioniShërbime të tjera Shërbimet total
-20
-10
0
10
20
30
0
20
40
60
80
100
2008 T1
2008 T2
2008 T32008 T
42009 T
12009 T22009 T32009 T
42010 T12010 T22010 T
32010 T
42011 T12011 T22011 T32011 T42012 T
12012 T
22012 T32012 T
4
%
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve në shërbimeTreguesi i besimit në shërbime(balanca neto, b.d.)
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 37
“Hoteleve e restoranteve” llogaritet të ketë kontribuar negativisht në zgjerimin e vlerës së shtuar me 1.1 dhe 0.3 pikë përqindje. Rritja me 8.4% e vlerës së shtuar në aktivitetet e lidhura me shërbimet e tjera u ndikua kryesisht nga ecuria e nëndegës “Pasuri të paluajtshme, dhënie me qira dhe shërbime kundrejt bizneseve”. Gjithashtu, dega e “Postës dhe komunikacionit” dalloi për zgjerimin me ritme të përshpejtuara të vlerës së shtuar, të përcaktuar gjerësisht nga zhvillimet në shërbimet e komunikacionit14.
• kërkesaagregateRritja ekonomike e tre tremujorëve të parë të vitit 2012 është nxitur kryesisht nga kërkesa e huaj. Rritja e eksporteve dhe rënia e importeve në mallra dhe shërbime ka diktuar ngushtimin e deficitit të eksporteve neto dhe kontributin e tij pozitiv në zgjerimin e kërkesës agregate për periudhën. Ecuria e komponentëve të kërkesës së brendshme vlerësohet të ketë qenë e plogësht, në reflektim të një klime makroekonomike ku pasiguria e perceptuar është e lartë dhe burimet e financimit janë të kufizuara.
Rritja e konsumit privat vlerësohet të ketë qenë e përmbajtur gjatë vitit 2012, me ecuri më të përmirësuar në pjesën e dytë të vitit. Ecuria e moderuar e këtij komponenti të kërkesës agregate ka reflektuar rritjen e pasigurisë, ngadalësimin e ritmit të rritjes së të ardhurave dhe kushtet më të shtrënguara të financimit15. Në përgjigje të tyre, familjet shqiptare kanë adoptuar një sjellje konsumatore të orientuar më tepër drejt kursimit. Balanca e informacionit të disponueshëm mbështet përfundimin për një rikuperim gradual të konsumit privat pas tremujorit të parë të vitit. Kështu, indeksi i tregtisë me pakicë, pas
14 Treguesi i shifrës së afarizmit në vëllim për nëndegën e komunikacionit regjistroi rritje vjetore mesatare me 6.4% në tre tremujorët e parë të vitit krahasuar me rritjen e ulët vjetore prej 1.6% të shënuar nga nëndega e postës. Duhet theksuar se shërbimet e komunikacionit kanë peshën më të lartë në degën e postës dhe komunikacionit.
15 Standardet e kreditimit për individët sipas rezultateve të mara nga vrojtimi i aktivitetit kreditues pranë bankave, u shtrënguan në tremujorin e parë të vitit 2012 dhe qëndruan në të njëjtin nivel gjatë tre tremujorëve të tjerë të vitit.
Grafik 9. Tregues të tërthortë të konsumit privat.
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
-30
-20
-10
0
10
20
30
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T12008
T22008
T32008
T42009
T12009
T22009
T32009
T42010
T12010
T22010
T32010
T42011
T12011
T22011
T32011
T42012T12012
T22012
T32012
T4
në %
Importi i mallrave për konsum, reale (bm)Indeksi i tregtisë me pakicë
ndryshime vjetore
-10
-5
0
5
10
15
20
25
2008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
në p
.p.
Blerje të mëdha_VBK_diferencë nga mesatarja
Raporti Vjetor2012
38 Banka e Shqipërisë
rënies së theksuar me 8.3% në tremujorin e parë, ngadalësoi rënien në 1.2% në tremujorin e dytë, për tu rritur me 0.2% në tremujorin e tretë të vitit16. Gjithashtu, tregues nga vrojtimet e besimit të konsumatorëve mbështesin rikuperimin e blerjeve konsumatore në gjysmën e dytë të vitit. Balanca e blerjeve të mëdha u përmirësua në tremujorin e tretë dhe të katërt.
Aktiviteti i investimeve private vlerësohet të ketë qenë i ulët gjatë vitit 2012. Kjo ecuri reflektohet nga rënia e importit të makinerive dhe pajisjeve (-16.7% ndryshim nominal vjetor). Nga ana tjetër, investimet e huaja direkte u rritën me 4.9% në terma realë vjetorë në tremujorin e tretë. Rikuperimi i investimeve private pritet të jetë më i ngadaltë se komponentët e tjerë, për shkak të pasigurisë së vazhduar të bizneseve mbi ecurinë e ekonomisë, shkallës ende të ulët të shfrytëzimit të kapaciteteve, kërkesës së brendshme dhe të jashtme të dobët17 dhe politikës së shtrënguar të kredidhënies18. Efektet e këtyre faktorëve kanë qenë më të theksuara në sektorin e ndërtimit19. Treguesi i besimit në ndërtim vijon të qëndrojë ndjeshëm poshtë mesatares së vet historike.
16 Rritja e normës së shfrytëzimit të kapaciteteve në sektorin e tregtisë në tremujorin e katërt (sipas VBB) dhe rritja e balancës së blerjeve të mëdha të individëve (sipas VBK) gjatë gjashtëmujorit të dytë, sinjalizojnë për rritje të indeksit të tregtisë me pakicë edhe në tremujorin e katërt të vitit 2012, tremujor për të cilin mungojnë të dhënat zyrtare.
17 Bazuar në opinionin e bizneseve nga vrojtimi i besimit të biznesit.18 Standardet e kreditimit kanë vijuar të shtrëngohen gjatë vitit 2012, sipas opinionit të bankave
nga vrojtimi i aktivitetit kreditues.19 Sipas të dhënave nga vrojtimi i besimit të biznesit, balanca e investimeve qëndron në një prirje
të theksuar rënëse gjatë vitit 2012.
Grafik 10. Tregues përafrues të investimeve private.
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
-18
-13
-8
-3
2
7
12
17
22
27
32
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
1202007T12007T22007T32007T42008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
në %
Importi i makinerive dhe pajisjeve,v-m-v, nominaleInvestime të huaja direkte, mesatare lëvizëseInvestime të reja, ekonomia, VBB (dif.nga mes.)
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
2006T32006
T42007
T12007
T22007
T32007
T42008
T12008
T22008
T32008
T42009
T12009
T22009
T32009
T42010
T12010
T22010T32010
T42011
T12011
T22011
T32011
T42012
T12012
T22012
T32012
T4
në p
.p.
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteveGjendja financiare e bizneseve
diferencë nga mesatarja
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 39
HAPËSIRË INFORMUESE 1: EKONOMIA SHQIPTARE NË KËNDVËSHTRIMIN E BIZNESEVE DHE KONSUMATORËVE.
(Përmbledhje e rezultateve të vrojtimeve të besimit të biznesit dhe të konsumatorit përgjatë vitit 2012)
Informacioni i përftuar nga vrojtimet e besimit të biznesit dhe të konsumatorit merr një rëndësi të veçantë në fazën aktuale të ciklit të biznesit, gjatë të cilit ekonomia shqiptare po rritet nën potencialin e saj. Vrojtimet e besimit përmbajnë informacion lidhur me perceptimet e agjentëve ekonomikë mbi gjendjen aktuale të ekonomisë dhe pritjet për të ardhmen. Në këtë hapësirë informuese përdoren rezultatet e treguesve të agreguar të marrë nga vrojtimet e besimit për të përshkruar ecurinë e ekonomisë shqiptare gjatë vitit 2012.
Të gjithë treguesit e agreguar nga vrojtimi i bizneseve dhe i konsumatorëve flasin për ngadalësim të ekonomisë gjatë këtij viti, megjithëse me intensitet të ndryshëm për sektorë të veçantë. Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE), i cili përmbledh zhvillimet në besimin e sektorëve kyç, regjistroi rënie gjatë tre tremujorëve të parë të vitit. TNE paraqet një pamje më optimiste në tremujorin e katërt të vitit, duke qenë në linjë me kthesën pozitive të besimit të agjentëve të regjistruar në vendet e rajonit dhe të Bashkimit Evropian gjatë kësaj periudhe (grafiku). Përmirësimi në nivelin e TNE-së në Shqipëri u shkaktua nga gjallërimi i besimit në sektorin e shërbimeve dhe përmirësimi i besimit konsumator. Më pak ndikoi rritja e lehtë e treguesit të besimit të industrisë20. Aktualisht niveli i TNE-së qëndron 17 pikë poshtë mesatares së vet historike. Niveli i TNE-së për vendet e BE-së, e cila zakonisht paraprin treguesin tonë ka vijuar rritjen edhe gjatë muajve të parë të vitit 2013, duke sinjalizuar për vijim të prirjes rritëse të besimit në vendin tonë.
Rënia e besimit të bizneseve gjatë vitit 2012 është përcaktuar nga ngadalësimi ekonomik në vend dhe në ekonominë e huaj. Treguesi i agreguar21 në nivel 20 Në përgjithësi për vendet e Bashkimit Evropian, në muajin dhjetor 2012 u regjistrua
përmirësim për sektorin e tregtisë, ndërsa besimi në sektorin e industrisë ishte i stabilizuar shumë pak mesatares së tij afatgjatë. Besimi në sektorët e ndërtimit, të shërbimeve dhe besimi konsumator regjistroi rënie.
21 Treguesit për ekonominë janë ndërtuar si mesatare e thjeshtë aritmetike e balancave përkatëse nga tre sektorët kryesorë, industri, ndërtim dhe shërbime.
Grafik 11. Treguesi i ndjesisë ekonomike në Shqipërisë dhe disa vende të rajonit.
Burimi: Komisioni Evropian dhe Banka e Shqipërisë.
50
60
70
80
90
100
110
120
1302007
T1
2007T
22007
T3
2007T
42008
T1
2008T
22008
T3
2008T
42009
T1
2009T
22009
T3
2009T
42010
T1
2010T
22010
T3
2010T
42011
T1
2011T
22011
T3
2011T
42012
T1
2012T
22012
T3
2012T
4Janar'13
TNE_Shqipëri TNE_BE
TNE_GreqiTNE_Itali TNE_Maqedoni
60
70
80
90
100
110
120
-8
-3
2
7
12
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
në %
PBB, v-m-v (bm)TNE_Shqipëri (bd)
Raporti Vjetor2012
40 Banka e Shqipërisë
ekonomike për situatën ekonomike në vend dhe për kërkesën e huaj22, pas përmirësimit të lehtë në tremujorin e parë të vitit, është vlerësuar i përkeqësuar dy tremujorët pasues. Përmirësimi i tyre në tremujorin e katërt sinjalizon për një pikë të mundshme kthese në nivelin e përgjithshëm të bizneseve në ekonomi. Vlerësimi për një kërkesë të ulët ka rezultuar në një rënie të prodhimit dhe të normës së shfrytëzimit të kapaciteteve. Balanca për prodhimin në nivel ekonomie vijoi prirjen rënëse të filluar në tremujorin e tretë i vitit 2011. Nga ana tjetër, norma e shfrytëzimit të kapaciteteve shënoi një rritje të avashtë, e ndikuar kryesisht nga pritjet për porositë e reja të sektorit të industrisë në tremujorin e katër.
Krahas reduktimit të shfrytëzimit të faktorit kapital dhe të përkeqësimit të gjendjes së tyre financiare, bizneset kanë reduktuar kërkesën për punë. Në besimin e konsumatorit vihet re një rritje e prirjes për kursim; balanca që vlerëson situatën e të ardhurave-shpenzimeve të konsumatorëve u rrit mbi mesataren historike në tremujorin e tretë të vitit. Rritja e balancës së blerjeve të mëdha në tremujorin e katërt u shoqërua me pakësimin e kursimeve të konsumatorëve.
22 Vlerësimi i kërkesës nga eksportet matet vetëm për sektorin e industrisë.
Grafik 12. Balancat kryesore nga vrojtimi i besimit të biznesit, mesatare për ekonominë, ndryshim nga mesatarja afatgjatë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-30-25-20-15-10-505
101520
2008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
ProdhimKërkesa
-30-25-20-15-10-505
101520
2008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T22012T32012T4
Gjëndja financiarePunësimi
-30-25-20-15-10-505
101520
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Porosi të reja Blerje të mëdha_konsumatorë
-30
-20
-10
0
10
20
30
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Gjendja e përgjithshme e biznesitSituata ekonomike
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 41
Shpenzimet publike u reduktuan gjatë vitit 2012, duke dhënë një kontribut negativ në rritjen ekonomike, kryesisht në zërin e formimit bruto të kapitalit fiks. Nga ana tjetër, konsumi final i qeverisë, i cili përafrohet nga ecuria e disa zërave specifikë të shpenzimeve korente, është rritur me ritme ulëta, duke dhënë një kontribut modest në dinamikën e konsumit total.
Ecuria e treguesve të sektorit të jashtëm të ekonomisë pasqyron ngushtim vjetor të deficitit të eksporteve neto reale23 gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2012. Trendi pozitiv i rritjes së eksporteve të mallrave dhe shërbimeve ka vazhduar edhe gjatë kësaj periudhe. Megjithatë, ritmi i rritjes është më pak intensiv se në vitet e kaluara, në linjë me ngadalësimin e rritjes ekonomike dhe të tregtisë botërore. Nga ana tjetër, kërkesa për importe mallrash dhe shërbimesh u reduktua, duke pasqyruar rritjen e dobët të konsumit dhe të investimeve private gjatë tre tremujorëve të parë. Ngushtimi i deficitit të eksporteve neto ka ardhur si pasojë e rënies së importit të mallrave e shërbimeve në terma realë, me rreth 1.1%, dhe e rritjes së eksporteve të tyre me rreth 2.0% në terma vjetorë. Zhvillimet në balancën e importit dhe të eksportit të mallrave e shërbimeve në terma realë, janë materializuar në një kontribut pozitiv të këtij komponenti në rritjen e kërkesës agregate përgjatë kësaj periudhe.
23 Për kalimin nga terma nominalë në terma realë të importeve dhe eksporteve të mallrave është përdorur indeksi i vlerës njësi përftuar nga të dhënat në vëllim të tregtisë së jashtme. Ndërsa, për importet dhe eksportet e shërbimeve është përdorur indeksi i çmimeve konsumit të kategorisë së shërbimeve, llogaritur nga Banka e Shqipërisë.
Grafik 13. Kontributi i eksporteve neto në PBB-në reale (në pikë përqindjeje).
Burimi: Banka e Shqipërisë, INSTAT.
-20%
-15%
-10%
-5 %
0 %
5 %
10%
2006 2007 2008 2009 2010 2011 9M '12
Eksporte Importe Eksporte neto
Grafik 14. Ecuria e punësimit dhe PBB (majtas); ecuria e treguesve të tregut të punës (djathtas).
Burimi: INSTAT.
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
'05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12
Ndryshimi në PBB, vmvNdryshimi në punësim, vmv
%
1.72.1
-1.3-0.8
1.4
5.7
0.3 0.3 0.3
-0.4
-1.4
4.2
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
Forca e aftë për punë
Të punësuar (total)
Të papunë (total)
Sektori shtetëror
Sektori privat bujqësor
Sektori privat jobujqësor
2011 2012
%
Raporti Vjetor2012
42 Banka e Shqipërisë
II.2.2 TREGU I PUNËS
Gjatë vitit 2012, ecuria e tregut të punës është ndikuar nga shkalla e ulët e shfrytëzimit të kapaciteteve ekzistuese. Zgjerimi i numrit të të punësuarve ka ardhur duke u ngadalësuar në krahasim me vitin e kaluar, ndërkohë që norma e papunësisë ka mbetur në nivelin 13.3% prej më shumë se një viti.
Tabelë 5. Treguesit e punësimit në vite. 2008 2008 2010 2011 2012 T1 2012 T2 2012T3Forca e Punës (në numër) 1,115,562 1,042,618 1,059,959 1,075,338 1,076,714 1,076,391 1,064,291Punësimi (në numër) 974,067 899,278 916,919 932,388 933,293 933,263 922,475 Sektori shtetëror 166,543 166,250 166,000 165,000 164,600 164,600 164,400 Sektori privat jobujqësor 238,975 236,838 244,255 260,724 262,029 261,999 272,667 Sektori privat bujqësor 568,549 496,190 506,664 506,664 506,664 506,664 485,408Norma e papunësisë 12.7% 13.7% 13.5% 13.3% 13.3% 13.3% 13.3%
Burimi: INSTAT.
Sipas bilancit të forcave të punës, punësimi në ekonomi u rrit me 0.33% në terma mesatarë; rritje kjo më e vogël se ajo prej 2.1% e shënuar një vit më parë. Ecuria e punësimit në vend u ndikua pozitivisht nga rritja e punësimit në sektorin privat jobujqësor (4.2% në terma vjetorë). Nga ana tjetër, punësimi në sektorin privat bujqësor (-1.4%), si dhe ai në sektorin shtetëror (-0.4%), shfaqën norma negative rritjeje, duke ndikuar në kahun e kundërt treguesin e punësimit në ekonomi. Norma e papunësisë24 është luhatur rreth nivelit 13.3% gjatë tre viteve të fundit. Rezultatet e vrojtimit të besimit të bizneseve për tremujorin e katërt të vitit sinjalizojnë për përmirësim të lehtë të nivelit të punësimit në të gjithë sektorët e ekonomisë, në reflektim të përmirësimit të pritjeve për zhvillimet e ardhme në kërkesë.
24 Norma e papunësisë llogaritet si raport i numrit të të papunëve me forcën e aftë për punë. Kështu, rritja e forcës së aftë për punë kombinuar me rritjen e numrit të të papunëve reflektohet në qëndrueshmëri të normës së papunësisë. Nga ana tjetër, forca e aftë për punë llogaritet si shumë e numrit të të punësuarve me numrin e të papunëve. Kështu, rritja e punësimit e kombinuar me rritjen e papunësisë, bën që forca e aftë për punë rritet dhe si rrjedhojë, norma e papunësisë të mos ndryshojë.
Grafik 15. Ecuria e numrit të të papunëve (ndryshime tremujore në nivel) dhe norma e papunësisë (në %). Vlerësimet për punësimin (djathtas).
Burimi: INSTAT dhe Banka e Shqipërisë.
12
12.2
12.4
12.6
12.8
13
13.2
13.4
13.6
13.8
14
137000
138000
139000
140000
141000
142000
143000
144000
145000
T1-08T2-08T3-08T4-08T1-09T2-09T3-09T4-09T1-10T2-10T3-10T4-10T1-11T2-11T3-11T4-11T1-12T2-12T3-12
Numri i të papunëve (bm; mijë)Norma e papunësisë (bd; %)
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
T1-08
T2-08
T3-08
T4-08
T1-09
T2-09
T3-09
T4-09
T1-10
T2-10
T3-10
T4-10
T1-11
T2-11
T3-11
T4-11
T1-12
T2-12
T3-12
T4-12
p.p
Industri ShërbimeNdërtim
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 43
II.2.3 POLITIKA FISKALE DHE TREGUESIT FISKALË 25
Politika fiskale vlerësohet të ketë qenë konsoliduese gjatë vitit 2012, duke reflektuar një raport lehtësisht më të ulët të deficitit të përgjithshëm buxhetor në terma të PBB-së nga një vit më parë. Rënia e deficitit buxhetor u mbështet kryesisht në reduktimin e shpenzimeve për investime publike26. Raporti i të ardhurave ndaj PBB-së arriti nivelin 24.4%, ndërsa madhësia e sektorit publik e shprehur në raportin e shpenzimeve publike ndaj PBB-së, u vlerësua në nivelin 27.8%.
25 Të dhënat për treguesit fiskalë janë paraprake dhe mund të jenë subjekt rishikimi nga Ministria e Financave.
26 Në planin fillestar të Ministrisë së Financave ishte parashikuar që konsolidimi fiskal të mbështetej nga të ardhurat fiskale, i shprehur në terma sasior në raport më të lartë të të ardhurave tatimore ndaj PBB-së. Zhvillimet në kahun e të ardhurave buxhetore bënë të domosdoshëm rishikimin e planit buxhetor. Korrektimi i planit për të ardhurat buxhetore ishte më i lartë me rreth 8.4 miliardë lekë nga ai i shpenzimeve fiskale, duke sjellë për pasojë një rritje të së njëjtës masë për deficitin buxhetor të planifikuar nga ai i parashikuar në fillim të vitit. Në fund të vitit 2012 u hoq dhe kufiri mbi borxhin publik i përcaktuar në ligjin organik të buxhetit.
Grafik 16. Shpenzimet buxhetore në raport ndaj PBB-së (majtas) dhe kontributet e kategorive kryesore në ndryshimin vjetor të shpenzimeve (djathtas), 2003-2012*.
* Tek transfertat që pasqyrohen në grafikun e shpenzimeve buxhetore përfshihet vetëm huadhënia për KESH. Vija e ndërprerë në grafik përfaqëson ndryshimin vjetor të shpenzimeve totale neto, që përftohet
duke hequr efektin e huadhënies për KESH në vite.Burimi: Ministria e Financave, INSTAT dhe vlerësime të BSH-së.
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012Shp.korrente/PBBShp.kapitale/PBBShpenzime totale/PBB
-10
-5
0
5
10
15
20
25
-10
-5
0
5
10
15
20
25
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kontr. korente, në pp
Kontr. kapitale, në pp
Kontr. transferta, në pp
Ndryshim vjetor shp. totale në %Ndr.vjetor shpenzime, pa transferta
Grafik 17. Ndryshimet vjetore, në %, të shpenzimeve sipas kategorive kryesore.
Burimi: Ministria e Financave, llogaritje të BSh-së.
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ndryshim vjetor në %, shpenzime totale
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ndryshim vjetor në %, shpenzime korrente
-40.0
-20.0
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ndryshim vjetor në %, shpenzime kapitale
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ndryshim vjetor në %, shp. sigurime shoqërore
Raporti Vjetor2012
44 Banka e Shqipërisë
Shpenzimet buxhetore për vitin 2012 u realizuan me rreth 375.2 miliardë lekë, ku rreth 84% të këtij niveli e zënë shpenzimet korente27. Këto të fundit duke u vlerësuan në rreth 23.1% të PBB-së, ndërsa shpenzimet kapitale në 4.5% të PBB-së.
Në terma vjetorë, shpenzimet buxhetore u tkurrën me rreth 0.3%, ose me 0.8% duke përjashtuar huanë dhënë KESh-it. Tkurrja e shpenzimeve buxhetore është udhëhequr nga nivelet e ulëta të regjistruara gjatë këtij viti për shpenzimet kapitale. Kjo kategori e shpenzimeve shënoi një kontribut negativ prej 2.7 pikësh përqindjeje në ndryshimin vjetor të totalit të shpenzimeve. Ndërkohë, shpenzimet korente kontribuuan me rreth 1.8 pikë përqindje në rritjen vjetore të totalit të shpenzimeve. Shpenzimet kapitale të realizuara për vitin 2012 u tkurrën me rreth 14.2% në terma vjetorë nominalë. Nga ana tjetër, shpenzimet korente u rritën me rreth 2.3% në terma vjetorë nominalë, kryesisht në sajë të rritjes së shpenzimeve për sigurime sociale. Krahas tyre, zërat e tjerë që kanë ndikuar pozitivisht rritjen e shpenzimeve korente janë shpenzimet për personelin, shpenzimet për interesa, si edhe shpenzimet për ndihmë ekonomike e sociale. Në të kundërt, shpenzimet operative, ato për subvencione, si edhe shpenzimet e destinuara për pushtetin lokal kanë shënuar rënie vjetore.
Të ardhurat buxhetore rezultuan rreth 329.9 miliardë lekë, duke u vlerësuar në rreth 24.4% të PBB-së. Në terma vjetorë nominalë të ardhurat fiskale u reduktuan me rreth 0.2%, ose 0.9% duke përjashtuar të ardhurat me karakter të përkohshëm28. Tkurrja e të ardhurave buxhetore i atribuohet në një masë të madhe gjendjes ciklike në të cilat ndodhet aktualisht ekonomia vendase,
27 Tek shpenzimet korente nuk përfshihet huaja për KESh. 28 Këto lloj të ardhurash nuk kanë ndikim të vazhdueshëm në pozicionin fiskal të vendit. Gjatë këtij
viti masat me karakter të përkohshëm identifikohen nga të ardhurat nga amnistia fiskale, nga privatizimet e ndërmarrjeve me kapital shtetëror si edhe nga dhënia e licencave të ndryshme, si p.sh ajo e 3G për kompanitë celulare.
Grafik 18. Të ardhurat buxhetore në raport ndaj PBB-së (majtas) dhe kontrib-utet e kategorive kryesore në ndryshimin vjetor të të ardhurave (djathtas),
2003-2012*.
* Vija e ndërprerë në grafik përfaqëson ndryshimin vjetor të të ardhurave totale neto, që përftohet duke hequr efektin e masave one-off.
Burimi: Ministria e Financave, INSTAT dhe vlerësime të BSh-së.
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Tatimore/PBB
Grante/PBBJo-tatimore/PBB
Të ardhura totale/PBB
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
- 5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kontr. grante
Kontr. tatimore Kontr. jo-tatimoreTë ardhura totale
Ardhura totale, neto
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 45
ndërkohë që politika tatimore për vitin 2012 ka synuar konsolidimin e financave publike29.
Të ardhurat tatimore për vitin 2012 shënuan një nivel prej 232.6 miliardë lekësh, duke përfaqësuar rreth 17.2% të PBB-së. Ky raport është rreth 0.9 pikë përqindjeje më i ulët nga një vit më parë. Në terma vjetorë nominalë, të ardhurat tatimore shënuan gjithashtu një tkurrje me rreth 1.2%, duke kontribuuar negativisht në ndryshimin total të të ardhurave me rreth 0.9 pikë përqindje. Reduktimi i të ardhurave me karakter tatimor është shkaktuar nga rënia e të ardhurave nga akcizat, tatimi mbi fitimin, si edhe të ardhurat nga TVSh-ja. Të ardhurat nga akcizat gjatë vitit 2012, u reduktuan me rreth 9.9% në terma vjetorë, duke qenë në të njëjtën kohë zëri me kontributin më të thellë negativ në reduktimin e të ardhurave buxhetore (rreth 1.2 pikë përqindje). Rënia e të ardhurave të mbledhura nga akcizat, krahas rënies së vëllimit të importit të mallrave subjekt i akcizës, si edhe i prodhimit të tyre në vend30, i dedikohet pjesërisht dhe efektit të zhvendosjes së një grupi mallrash subjekt i akcizës në zërin e taksave kombëtare31.
Në të njëjtën kohë, të ardhurat e mbledhura nga TVSh-ja janë tkurrur me rreth 2.2% nga një vit më parë32, me një kontribut negativ si të të ardhurave të mbledhura nga administrata tatimore ashtu dhe ajo doganore. Reduktimi në terma vjetorë i të ardhurave të TVSh-së, është shkaktuar nga një nivel i tkurrur importesh si dhe nga ecuria e ngadaltë e aktivitetit ekonomik vendas. Krahas të ardhurave nga TVSh-ja dhe akcizat, dhe të ardhurat nga tatimi mbi fitimin kanë regjistruar një kontribut negativ, me rreth 0.9 pikë përqindjeje në ndryshimin vjetor të totalit të të ardhurave. Bazuar në të dhënat e disponueshme, fitimet më të ulëta nga një vit më parë janë raportuar kryesisht nga sektori i prodhimit, si dhe ai i ndërtimit. Në kategorinë e të ardhurave tatimore, zëri i vetëm me kontribut pozitiv në ndryshimin e të ardhurave ka qenë ai i taksave kombëtare me rreth 2.2 pikë përqindjeje, nën ndikimin e masave fiskale që kanë sjellë rritjen e disa taksave nga një vit më parë.
Ritmi i rritjes për të ardhurat me karakter jotatimor është përmirësuar në krahasim me një vit më parë, duke reflektuar efektin e klasifikimit të të ardhurave me karakter të përkohshëm. Kjo kategori e të ardhurave ka kontribuuar pozitivisht me rreth 0.4 pikë përqindjeje në ndryshimin vjetor të totalit të të ardhurave të regjistruar në fund të vitit 2012.
29 Masat e reja fiskale lidhur me zërin e taksave kombëtare kanë konsistuar në bazën ligjore: (1) VKM nr. 201, dt.21.03.2012 “Për disa ndryshime dhe shtesa në vendimin nr. 7, datë 4.1.2012 të KM “Për përcaktimin e procedurave dhe dokumentacionit të nevojshëm për arkëtimin e taksës së rentës minerare””; (2) Ligji nr. 61, dt.24.05.2012 “Për akcizat”, sipas të cilit ambalazhet e qelqit e të plastikës nuk janë më subjekt i akcizës; (3) Ligji 83/2012, dt.13.09.2012 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 9975 “Për taksat kombëtare””; (4) Ligji nr. 10458, dt.21.07.2011 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin për taksat kombëtare”.
30 Të ardhurat nga akcizat të mbledhura nga administrata tatimore dhe ajo doganore për vitin 2012 rezultojnë përkatësisht 25% dhe 0.1% më të ulëta nga një vit më parë.
31 Ambalazhet e qelqit e të plastikës, duke filluar nga muaji qershor i këtij viti, nuk janë më subjekt i akcizës, por janë spostuar si zëra përbërës të taksave kombëtare.
32 Reduktimi i të ardhurave nga TVSH-ja, krahas një ecurie të ngadaltë të tyre përgjatë vitit, u shkaktua në një masë të madhe nga zhvillimet në muajin dhjetor, gjatë të cilit TVSH-ja e mbledhur shënoi një rënie me 25% nga i njëjti muaj një vit më parë, muaj në të cilin u importua një nivel relativisht i lartë i energjisë elektrike.
Raporti Vjetor2012
46 Banka e Shqipërisë
Deficiti buxhetor në fund të vitit 2012 rezultoi rreth 45.3 miliardë lekë, duke u vlerësuar në rreth 3.4% të PBB-së33. Tendenca rënëse e deficitit buxhetor përgjatë këtij viti është diktuar nga ecuria e shpenzimeve buxhetore.
Ecuria e deficitit buxhetor përgjatë këtij viti, ka përcaktuar gjithashtu dhe një dinamikë të përmirësuar të deficitit primar si në terma të PBB-së, ashtu edhe në terma vjetorë. Në fund të vitit 2012, deficiti primar u vlerësua në rreth 0.3% të PBB-së, duke u tkurrur njëkohësisht me rreth 20% në terma vjetorë nominalë.
33 Ky tregues krahas reduktimit me rreth 1.2% në terma vjetorë nominalë, qëndron rreth 8% nën nivelin e planifikuar vjetor sipas aktit normativ të miratuar në dhjetor 2012.
Grafik 19. Ndryshimet vjetore, në %, të të ardhurave sipas kategorive kryesore.
Burimi: Ministria e Financave, llogaritje të stafit të BSH-së.
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Të ardhura totale
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Të ardhura tatimore
-5.00.05.0
10.015.020.025.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Të ardhura nga TVSh-ja
-40.0
-20.0
0.0
20.0
40.0
60.02003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Të ardhura jo-tatimore
Grafik 20. Deficiti buxhetor ndaj PBB-së (majtas) dhe deficiti buxhetor dhe mënyra e financimit të tij (në miliardë lekë, djathtas).
Burimi: Ministria e Financave, llogaritje të stafit të BSH-së.
-1.0
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Deficit/PBBDeficit primar/PBB
-30.0
-10.0
10.0
30.0
50.0
70.0
90.0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Instr. financiarë Financ. i huaj
PrivatizimeKredi sindikale Eurobond
Të tjeraDeficiti buxhetor
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 47
Mënyra e financimit të deficitit buxhetor në aspektin e shpërndarjes ndërmjet monedhës vendase e asaj të huaj, ishte shumë e ngjashme me atë të një viti më parë. Instrumentet kryesorë që financuan deficitin ishin huamarrja në tregun e brendshëm të letrave me vlerë dhe financimi nëpërmjet burimeve të huaja, kryesisht në sajë të projekteve. Financimi neto i deficitit buxhetor për vitin 2012, konsistoi në 55% në huamarrje nëpërmjet emetimit të letrave me vlerë, 42% në huamarrje të denominuar në monedhë të huaj (nëpërmjet projekteve të huaja), dhe pjesa e mbetur prej 3% është mbuluar nga të ardhurat prej privatizimeve.
Politika e huamarrjes së qeverisë gjatë këtij viti është hartuar në funksion të rritjes së eficiencës së tregut të letrave me vlerë, nëpërmjet zgjatjes së maturitetit të borxhit të brendshëm, si edhe diversifikimit të portofolit të letrave me vlerë sipas përbërjes së monedhës. Në terma konkretë, zgjatja me rreth 26 ditë e maturitetit të borxhit të brendshëm nga fundi i vitit 2011 është shoqëruar me rënie të normës mesatare të interesit me 0.2 pikë përqindjeje. Gjatë vitit 2012 emetimi i bonove të thesarit në monedhën Euro ka qenë i një frekuence më të shpeshtë se një vit më parë, duke zgjeruar në të njëjtën kohë dhe gamën e pjesëmarrësve me individë, krahas bankave të nivelit të dytë apo institucioneve të tjera financiare. E parë në prizmin e zotëruesve të letrave me vlerë, individët kanë qenë aktori kryesor në financimin e deficitit buxhetor, ndërsa bankat e nivelit të dytë, kanë qenë më të kujdesshme në rritjen e portofolit të letrave me vlerë të qeverisë.
Deri në fund të tremujorit të tretë të vitit 2012, borxhi publik në terma të PBB-së vlerësohet të jetë rritur me rreth 1.6 pikë përqindje, krahasuar me fundin e vitit 2011, duke arritur në 61% të PBB-së. Rreth 70% të kësaj rritjeje e përfaqëson shtimi i stokut të borxhit të huaj.
Stoku i borxhit të brendshëm në fund të vitit 2012 rezultoi rreth 470.4 miliardë lekë dhe vlerësohet në rreth 34.8% të PBB-së, me një rritje prej 1.1 pikë përqindjeje nga viti 2011.
Grafik 21. Borxhi publik në miliardë lekë (majtas) dhe në % të PBB-së (djathtas)
Burimi: Ministria e Financave, INSTAT dhe llogaritje të BSh-së.
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
9M 2012
Stoku i b.brendshëmStoku i b.jashtëm
Stoku i borxhit publik
Miliardë lekë
0
10
20
30
40
50
60
70
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
9M 2012
B.brendshëmB.jashtëm
Borxhi publik
Ndaj PBB-së
Raporti Vjetor2012
48 Banka e Shqipërisë
II.2.4 SEKTORI I JASHTËM I EKONOMISË
Marrëdhëniet tregtare me jashtë vijuan të ishin subjekt i ngadalësimit të rritjes ekonomike në vendet fqinje dhe ngadalësimit të kërkesës së brendshme. Së bashku, këta faktorë përcaktuan ngushtimin e deficitit korent me rreth 12.8% në terma vjetorë gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2012. Rënia e importeve ndikoi ndjeshëm në ngushtimin e deficitit tregtar. Kërkesa e jashtme e dobët u reflektua në moderimin e ritmit të rritjes së eksporteve, pavarësisht prirjes së lehtë nënçmuese të kursit real efektiv të këmbimit (REER). Problemet në sektorin real dhe paqartësitë në zhvillimin e tregjeve financiare çuan në tkurrjen e flukseve kapitale dhe financiare gjatë nëntëmujorit.
Tabelë 6. Tregues kryesorë të bilancit të pagesave. 2007 2008 2009 2010 2011 9M '12Llogaria Korente (në milionë euro) -824.2 -1381.2 -1329.8 -1018.6 -1122.1 -671.1NDRYSHIM VJETOR 75.0% 67.6% -3.7% -23.4% 10.2% -12.8%/ PBB-së -10.5% -15.6% -15.3% -11.5% -12.1% 9.2%Bilanci tregtar -2,104.0 -2,431.5 -2,303.7 -2,082.7 -2,241.6 -1,481.4 Eksporte, f.o.b. 786.3 917.5 750.7 1,171.5 1,405.5 1,122.5 Importe, f.o.b. -2,890.4 -3,348.9 -3,054.4 -3,254.2 -3,647.1 -2,603.9Bilanci i shërbimeve 18.9 69.4 173.9 231.8 134.6 167.3 Kredi 1421.3 1687.8 1771.4 1750.7 1747.4 1253.0 Debi -1402.3 -1618.3 -1597.5 -1518.8 -1612.7 -1085.7Udhëtimet - net 79.0 112.1 167.5 194.9 47.9 130.2Bilanci i të ardhurave 218.0 44.0 -137.9 -90.1 47.6 8.7 Kredi 281.7 321.1 269.4 286.3 269.6 195.5 Debi -63.7 -277.1 -407.3 -376.4 -222.0 -186.8Të ardhura nga IHD-neto 7.5 -174.1 -289.3 -273.2 -56.1 -79.0Transferta korente 1042.9 936.8 937.9 922.4 937.3 634.2 Kredi 1219.8 1117.4 1096.2 1076.6 1050.3 749.2 Debi -176.9 -180.5 -158.3 -154.2 -113.0 -115.0Dërgesa nga emigrantët -neto 951.7 833.3 781.3 689.8 687.9 477.0Llogaria kapitale dhe financiare(në milionë euro) 787.9 1621.0 1022.2 872.1 927.0 607.4
NDRYSHIM VJETOR 41.1% 105.7% -36.9% -14.7% 6.3% -6.5%/ PBB-së 10.1% 18.3% 11.8% 9.8% 10.0% 8.3%Llogaria kapitale 90.1 78.2 84.9 85.5 84.9 65.8Llogaria financiare 697.8 1542.8 937.3 786.6 842.1 541.6A. Detyrime 756.9 1433.0 900.2 1061.9 1251.6 951.9
IHD 481.1 665.2 716.9 793.3 747.0 551.4Inv. portofoli 42.3 38.9 -2.7 316.3 39.8 42.4Inv. të tjera 233.4 728.9 186.0 -47.8 464.8 358.2Huamarrje 78.6 422.8 373.2 -44.0 220.6 99.5Monedha dhe depozita 94.7 -3.7 17.4 98.9 245.8 267.5
B. Mjete -59.1 109.8 37.2 -275.3 -409.4 -410.3IHD -17.5 -55.4 -28.2 -4.8 -30.1 -9.9Inv. portofoli 19.1 -63.5 15.4 -84.2 -88.8 -77.5Inv. të tjera -60.7 228.7 50.0 -186.3 -290.5 -322.9Monedha dhe depozita -68.7 232.1 126.8 -135.2 -174.2 -322.4
Hua (per financim tregtie) 13.1 -7.2 -74.8 -39.4 -119.6 -79.9Gabime dhe harresa 131.2 -18.7 272.0 325.4 166.4 164.1Mjetet e rezervës -148.6 -191.9 32.0 -179.0 28.6 -100.4
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 49
• llogariakorenteTë dhënat më të fundit mbi bilancin e pagesave i përkasin nëntëmujorit të parë të vitit 2012. Gjatë kësaj periudhe, pozicioni neto i llogarisë korente u korrektua me rreth 12.8% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Deficitit korent për këtë periudhë ishte rreth 671.1 milionë euro dhe u vlerësua në rreth 9.2% të PBB-së nominale34 ose rreth 1.9 pikë përqindje më i ulët krahasuar me nivelin e të njëjtës periudhë në vitin 2011.
Dinamika e llogarisë korente në nëntëmujorin e parë të vitit 2012 u ndikua gjerësisht prej ecurisë së bilancit tregtar dhe bilancit të llogarisë së shërbimeve. Përmirësimi i pozicionit neto të kombinuar i këtyre dy llogarive (ngushtimi i deficitit të eksporteve neto) krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të shkuar kontribuoi gjerësisht në ngushtimin e deficitit korent këtë vit.
• tregtiaejashtmenëmallraAktiviteti i jashtëm tregtar i vendit gjatë vitit 2012 mbeti pothuajse në të njëjtin nivel me atë të vitit të shkuar. Shkalla e hapjes ekonomike u vlerësua në rreth 83.3%35, nivel ky më i ulët krahasuar me dy vitet e mëparshme por rreth 7.4 pikë përqindje mbi mesataren afatgjatë36 të tij. Niveli aktual i shkallës së hapjes ekonomike, edhe pse mbi mesataren historike, reflekton deri diku
34 PBB – ja nominale e përdorur për periudhën 2003 – 2010 është ajo e publikuar nga INSTAT-i. Për vitin 2011 dhe 2012 janë përdorur projeksione të Departamentit të Politikës Monetare, Banka e Shqipërisë.
35 Shifra i referohet 9 muajve të parë të vitit 2012.36 Mesatarja afatgjatë e shkallës së hapjes ekonomike për periudhën 2001 – 2011 vlerësohet
të jetë rreth 75.9%.
Grafik 22. Kontributi sipas zërave në deficitin korent (në pikë përqindje).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-0.13
-100%
-80%
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
9M '12
Transferta korenteTë ardhura
ShërbimeMallraLlogaria korente
Grafik 23. Bilanci tregtar me dhe pa energjinë elektrike (majtas); kontributi sipas kategorive kryesore në bilancin tregtar (djathtas).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ushqime dhe kafshë të gjalla
Lëndë të para, minerale
Lëndët djegëse minerale, vajrat, dyllet minerale
Mallra të përpunuar
Makienri dhe pajisje
Mallra të tjerë të përpunuar
Bilanci tregtar
0.09
-0.10
0.04
-0.14-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Bilanci tregtarBilanci tregtar pa energjinë elektrike
Raporti Vjetor2012
50 Banka e Shqipërisë
vijimësinë e kushteve të vështira ekonomike dhe normat më të ulëta të rritjes ekonomike, të cilat u përcollën në frenimin e aktivitetit tregtar. Raporti relativ i mbulimit të importeve nga eksportet rezultoi rreth 40.3%, vlerë kjo më e larta që prej vitit 2005.
Pas zgjerimit me rreth 8.6%, deficiti tregtar u ngushtua me rreth 9.7% në terma vjetorë në vitin 2012. Kontributin kryesor në ngushtimin e deficitit tregtar gjatë kësaj periudhe e dha ngushtimi i deficitit në kategoritë “Mallra të përpunuar” dhe “Makineri dhe pajisje”. Në të njëjtin drejtim, por në masë më të ulët kontribuoi dhe rënia në terma vjetorë e deficitit tregtar në kategorinë “Lëndët djegëse minerale, vajra, dyllet minerale”. Gjatë katër viteve të fundit, i ndikuar prej situatës së paqëndrueshme në sektorin energjetik, bilanci tregtar i vendit është kushtëzuar ndjeshëm prej flukseve tregtare në energji elektrike. Duke përjashtuar këtë efekt, ngushtimi i deficitit tregtar për vitin 2012 vlerësohet rreth 13.9% në terma vjetorë.
Orientimi gjeografik i tregtisë së jashtme të Shqipërisë gjatë vitit 2012 tregon për një përqendrim të lartë të flukseve tregtare me vendet e BE-së37. Niveli aktual i integrimit tregtar bën që zhvillimet ekonomike në këto vende të përcillen në ekonominë vendase. Tkurrja e aktivitetit ekonomik përgjatë vitit 2012 në BE, veçanërisht në vendet partnere tregtare kryesore, Greqi dhe Itali, u reflektua në ecurinë e eksporteve të vendit tonë. Gjatë kësaj periudhe, norma vjetore e rritjes së eksporteve totale rezultoi 8.5% nga 20.0% në vitin 2011 dhe 56.1% në vitin 2010. Prirja e lehtë nënçmuese e monedhës vendase sipas kursit real efektiv të këmbimit38 vlerësohet të ketë favorizuar lehtësisht rritjen e eksporteve tona në praninë e një kërkese të jashtme relativisht të dobët.
37 Për vitin 2012, flukset tregtare me vendet e BE-së përfaqësuan rreth 65.8% të totalit të flukseve tregtare.
38 REER shënoi vlerën 114.2 gjatë vitit 2012, rreth 1.1% më i lartë krahasuar me vitin e mëparshëm. Rritja e indeksit tregon nënçmim të monedhës vendase.
Grafik 24. Kontributi sipas kategorive kryesore në eksportet totale(majtas, në p.p.); orientimi i eksporteve (djathtas, në milionë euro).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lëndë të para, mineraleLëndët djegëse, vajrat, dyllet mineraleMallra të përpunuarMallra të tjerë të përpunuarEksporte totale
0
100
200
300
400
500
Ushqime dhe kafshë të gjalla
Pije dhe duhan
Lëndë të para, minerale
Lëndët djegëse minerale, vajrat, dyllet
minerale
Yndyrna bimore dhe shtazoreProdukte kimike
Mallra të përpunuar
Makienri dhe pajisje
Mallra të tjerë të përpunuar
201020112012
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 51
Në analizën e eksporteve sipas intensitetit të faktorëve të prodhimit, vihet re një orientim i tyre drejt produkteve me intensitet të lartë pune, si mineralet (xeherorët e kromit, kripërat, sulfuret, oksidet etj), metalet (gizë – çelik, bakër dhe artikuj prej tij, artikuj të ndryshëm prej metali bazë) dhe nafta e papërpunuar. Nga ana tjetër, vihet re një rënie e ndjeshme e eksporteve të mallrave të përpunuar dhe gjysmë të përpunuar me vlerë të shtuar më të lartë. Eksporti i mallrave të përfshira në kategorinë me peshën më të madhe në totalin e eksporteve, “Mallra të tjerë të përpunuar” ku përfshihen mallrat me karakter ri-eksportues, kontribuoi negativisht në ecurinë e eksporteve për vitin 2012.
Ecuria e kostove për njësi të prodhuar do të përbënte një përparësi konkurruese nëse do të shoqërohej me rritje të qëndrueshme të produktivitetit të punës në sektorët e tregtueshëm të ekonomisë. Për një qëndrueshmëri afatgjatë të eksporteve vendase do të ishte i nevojshëm një orientim drejt mallrave me intensitet të lartë kapitali dhe teknologjie, ato me vlerë të shtuar më të lartë. Gjithashtu, përparësi do të kishte dhe integrimi në zinxhirët ndërkombëtare të prodhimit nëpërmjet rritjes së ofertës eksportuese të të mirave të ndërmjetme (gjysmë të përpunuara) dhe atyre të përfunduara. Përforcimi i konkurrueshmërisë dhe rritja e vlerës së eksporteve përbën një element të rëndësishëm në përfitimin e tregjeve të reja dhe mbështetjen e qëndrueshme të rritjes ekonomike të vendit.
Pas një rritjeje me rreth 12.4% përgjatë vitit 2011, importet shënuan rënie me përafërsisht 3.1% në terma vjetorë gjatë vitit 2012. Niveli më i ulët i kërkesës së brendshme dhe dobësimi i monedhës vendase39 kontribuuan në kahun rënës të importeve totale. Dy kategoritë me peshën më të madhe në importet totale, “Mallra të përpunuar” dhe ”Makineri dhe pajisje” ishin përcaktuesit kryesorë në rënien vjetore të importeve. Ndërkohë, importet e mallrave të përfshira në kategorinë “Lëndë djegëse, vajra dhe dylle minerale” vijojnë të kontribuojnë pozitivisht. Brenda kësaj kategorie, përveç naftës së
39 Matur prej rritjes së indeksit të REER.
Grafik 25. Kontributi sipas kategorive kryesore në importet totale(majtas, në p.p.); orientimi i importeve (djathtas, në milionë euro).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Ushqime dhe kafshë të gjallaLëndët djegëse, vajrat, dyllet mineraleMallra të përpunuarMakineri dhe pajisjeMallra të tjerë të përpunuarImporte totale
0
500
1000
1500
2000
2500
Mallra kapitalë
Mallra të ndërmjetëmMallra për konsum
201020112012
Raporti Vjetor2012
52 Banka e Shqipërisë
përpunuar, një rol të rëndësishëm zë importi i energjisë elektrike. Situata hidrike e pafavorshme, kapaciteti prodhues i kufizuar, konsumi gjithnjë e në rritje kombinuar me problemet që kanë karakterizuar sektorin e shpërndarjes kanë çuar në rritjen e sasisë së energjisë elektrike të importuar gjatë vitit 201240. Krahas sasisë më të lartë të importuar, ndikuar edhe prej çmimit më të lartë në treg për këtë produkt41 gjatë vitit 2012, importi i energjisë elektrike kontribuoi me rreth 215.9 milionë euro në importet totale (niveli më i lartë historik që prej vitit 2007).
Në ndarjen sipas përdorimit final në ekonomi, importet vijojnë të jenë të orientuara në masën më të madhe drejt mallrave të përfshira në kategorinë “Mallra të ndërmjetëm”42, duke sugjeruar për një varësi të industrive prodhuese ndaj importeve. Kategoria e dytë e rëndësishme në importe, “Mallra për konsum” shënoi një rritje të lehtë në terma vjetorë gjatë vitit 2012. Importi i mallrave të përfshira në këtë kategori ka ndjekur një trend rënës gjatë tre viteve të fundit, duke sugjeruar për një plotësim të kërkesës së brendshme me produkte vendase. Nga ana tjetër, importi i mallrave të përfshira në kategorinë “Mallra kapitale” shënoi rënie me rreth 16.3% në terma vjetorë, duke sinjalizuar për një tkurrje të investimeve në vend.
Aktiviteti tregtar i vendit tonë vijon të jetë i përqendruar drejt vendeve të BE-së, shkëmbimet tregtare me të cilët vlerësohen në 65.8% ndaj totalit të importeve. Aktiviteti eksportues drejt këtyre vendeve vijon të shënojë norma pozitive rritjeje edhe pse me ritëm më të ulët krahasuar me dy vitet e mëparshme. Ndryshe nga dy vitet e fundit, në orientimin gjeografik të eksporteve të vendit tonë, përveç partnerëve klasikë si Italia dhe Greqia, vihet re një rritje e ndjeshme e eksporteve drejt Spanjës, kryesisht naftë bruto. Për nga pesha në totalin e eksporteve drejt vendeve anëtare të BE-së, Spanja përfaqësoi partnerin e dytë tregtar më të rëndësishëm, pozicion ky i mbajtur nga Greqia deri në vitin 2011. Në kahun e importeve, partnerët tanë mbeten të njëjtë me ato të një viti më parë. Norma e rritjes së importeve nga Italia dhe Gjermania u moderua ndjeshëm gjatë vitit 2012, ndërsa importet nga Greqia vijojnë të shënojnë rënie në terma vjetorë.
Marrëdhëniet tregtare me vendet anëtare të CEFTA-s tregojnë për një integrim rajonal të moderuar. Shkëmbimet tregtare me këto vende përfaqësuan rreth 10.0% ndaj totalit të shkëmbimeve tregtare në vitin 2012, peshë kjo pothuajse e pandryshuar në dy vitet e fundit. Eksportet drejt tregjeve rajonale, kryesisht drejt Kosovës dhe Maqedonisë shënuan rritje me rreth 4.5% në terma vjetorë, normë kjo ndjeshëm më e ulët krahasuar me atë të shënuar një vit më parë. Importet nga vendet anëtare të CEFTA-s shënuan një rritje të lehtë prej 1.2% në terma vjetorë, kryesisht si pasojë e rritjes së importit të energjisë elektrike nga Serbia.
40 Në terma sasiorë, në vitin 2012 importi i energjisë shënoi rritje me rreth 12.7%.41 Çmimi i energjisë elektrike për MWh të importuar shënoi rritje me rreth 18.9% në terma vjetorë
në vitin 2012.42 Gjatë periudhës 2005-2012, kjo kategori zuri rreth 56.2% të importeve totale.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 53
• shërbimet,tëardhuratdhetransfertatkorentePrurjet financiare neto të llogarisë së shërbimeve, të të ardhurave dhe të transfertave korente, shënuan një rënie të lehtë prej rreth 0.3% në terma vjetorë gjatë nëntëmujorit të parë të vitit 2012. Tkurrja e suficitit në llogarinë e të ardhurave neto si dhe rënia e suficitit në llogarinë e transfertave korente ishin dy faktorët kryesorë në përcaktimin e kësaj ecurie. Vlera e kombinuar e këtyre zërave financoi rreth 55% të deficitit tregtar të regjistruar në nëntë muajt e parë të vitit 2012.
Suficiti i llogarisë së shërbimeve u zgjerua me rreth 79.0% gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2012 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit paraardhës, duke kontribuar ndjeshëm në ngushtimin e deficitit korent. Zgjerimi i suficitit në këtë llogari ishte pasojë kryesisht e përmirësimit të ndjeshëm të të ardhurave neto nga shërbimet e udhëtimit, në veçanti gjatë tremujorit të tretë të vitit, i cili përkon dhe me sezonin turistik në vend.
Bilanci neto i llogarisë së të ardhurave rezultoi në suficit prej 8.7 milionë eurosh gjatë nëntëmujorit të parë të vitit 2012, në rënie me rreth 73.6% në terma vjetorë. Kahu i zhvillimeve në këtë llogari u përcaktua kryesisht nga rënia e kompensimit të punonjësve me rreth 21.6% në terma vjetorë. Në të njëjtin drejtim ndikoi dhe deficiti neto i të ardhurave nga investimet, i cili u zgjerua me rreth 5.2% krahasuar me të njëjtën periudhë një vit më parë. Nëntëmujori i parë i vitit 2012 u karakterizua nga një rritje me rreth 9.4% e riatdhesimit të të ardhurave nga investimet. Deficiti i të ardhurave nga investimet e huaja direkte u thellua me rreth 63.9% në terma vjetorë gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2012. Zhvillime pozitive u shënuan në të ardhurat nga investimet e portofolit neto, të cilat shënuan rritje në terma vjetorë. Pagesat e interesave mbi borxhin kanë ulur detyrimet e vendit tonë me rreth 85.2 milionë euro në periudhën e analizuar.
Suficiti i llogarisë së transfertave korente, burim i rëndësishëm në financimin e deficitit korent, u ngushta me rreth 7.6% në terma vjetorë. Ngushtimi i suficitit të kësaj llogarie u ndikua kryesisht prej rënies në zërat e transfertave korente të tjera. Vijimësia e prirjes rënëse të remitancave si pasojë e përkeqësimit të ekonomive në vendet rezidente të emigrantëve që prej gjysmës së dytë të vitit 2008, ka luajtur rolin kryesor në këtë zhvillim. Në nëntëmujorin e parë të vitit 2012, dërgesat e emigrantëve neto shënuan rënie me rreth 4.4% në terma vjetorë. Raporti i tyre ndaj PBB-së llogaritet rreth 6.6% në periudhën e konsideruar. Niveli i financimit të deficitit tregtar prej dërgesave të emigrantëve ka ndjekur gjithashtu një prirje rënëse ndër vite, duke financuar vetëm 32.2% të deficitit tregtar të regjistruar në nëntë muajt e parë të vitit 201243.
• llogariakaPitaledhefinanciareFlukset neto në llogarinë kapitale dhe financiare regjistruan një bilanc pozitiv prej 607.4 milionë eurosh gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2012, duke
43 Në vitin 2004, dërgesat e emigrantëve financonin rreth 60.6% të deficitit tregtar. Ndër vite raporti i financimit ka ndjekur një trajektore rënëse duke financuar në vitin 2011 vetëm 30.7% të këtij deficiti.
Raporti Vjetor2012
54 Banka e Shqipërisë
siguruar mbulimin e deficitit korent në masën 90.5%. Flukset neto në këtë llogari rezultuan rreth 6.5% më të ulëta në terma vjetorë dhe përbëjnë rreth 8.3% të PBB-së. Bazuar në shpërndarjen në detyrime dhe mjete, pjesa më e madhe e flukseve financiare hyrëse (detyrimet) ishin në trajtën e investimeve të huaja direkte dhe investimeve të tjera, ku një rol kryesor luan huamarrja private dhe ajo shtetërore. Në flukset financiare dalëse (mjete), rolin kryesor e luajtën monedhat dhe depozitat e sistemit bankar vendas jashtë.
Gjatë nëntëmujorit të parë të vitit 2012, investimet e huaja direkte neto (hyrëse – dalëse) rezultuan rreth 541.4 milionë euro, ose rreth 21.2% më të larta krahasuar me të njëjtën periudhë një vit më parë. Analiza e dinamikës vjetore së IHD-ve tregon se rritja e tyre i detyrohet hyrjes së kapitaleve në formën e letrave me vlerë të pasurisë (aksione) dhe riinvestimeve të fitimeve të investimit direkt të cilat pësuan një rritje të lehtë me rreth 4.7% në terma vjetorë. Në periudhën e konsideruar, transaksionet e borxhit (dalëse) ndërmjet kompanive
shënuan një vlerë prej 27.2 milionë eurosh, nga 95.5 milionë euro që ishin në të njëjtën periudhë një vit më parë.
Investimet e portofolit neto për nëntë muajt e parë të vitit 2012 kontribuuan në rritjen e mjeteve vendase të investuara në ekonomitë e huaja me rreth 35.1 milionë euro. Në terma vjetorë, investimet e portofolit neto shënuan rënie me rreth 53.1%. Llogaria e investimeve të tjera neto u mbyll me një bilanc pozitiv, duke kontribuar me rreth 35.2 milionë euro në rritjen e detyrimeve të rezidentëve ndaj jorezidentëve.
Stoku i rezervës valutore në fund të periudhës ishte rreth 2,024.3 milionë euro, i mjaftueshëm për mbulimin e 4.5 muaj importe mallrash dhe shërbimesh.
II.3 ZHVILLIMET MONETARE DHE TREGJET FINANCIARE
II.3.1 ZHVILLIMET MONETARE44
Zhvillimet monetare gjatë vitit 2012 janë karakterizuar nga ngadalësimi i ritmeve të zgjerimit monetar, në përputhje me kërkesën në rënie për mjete monetare të agjentëve ekonomikë. Sjellja konsoliduese e autoritetit fiskal, e shoqëruar me politikat e disa bankave për të ulur investimet në letrat me vlerë të qeverisë, kanë ndikuar në një kontribut negativ të sektorit publik në krijimin e parasë gjatë vitit. Ndërkohë, kërkesa e ulët për para e agjentëve ekonomikë privatë dhe përqasja më e kujdesshme e bankave ndaj rrezikut të kredisë,
44 Të dhënat monetare për muajin dhjetor 2012 janë paraprake dhe të papublikuara.
Grafik 26. Llogaria financiare dhe zërat kryesorë (në milionë euro, neto).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-400
-200
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
9M '12
IHDInvestime portofoli
Investime të tjeraLlogaria financiare
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 55
kanë përcaktuar ecurinë e dobët të portofolit të kredisë dhe kontributin e saj në rënien e kërkesës për para. Zgjerimi i masës monetare në ekonomi ka marrë kryesisht trajtën e mjeteve valutore neto, i mbështetur nga zhvillimet pozitive në sektorin e jashtëm. Në tërësi zhvillimet monetare gjatë vitit kanë treguar për presione të ulta inflacioniste mbi ecurinë e çmimeve të konsumit për periudhën afatmesme.
• agregatimonetarm3Treguesi i parasë së gjerë, agregati M3, u zgjerua me ritme të qëndrueshme në periudhën janar-gusht duke shënuar një rritje prej 8.5% në terma mesatarë vjetorë. Në muajt në vijim ky tregues ka ndjekur një trajektore ngadalësuese, duke regjistruar një normë prej 5.0% në fund të muajit dhjetor. Ritmet më të larta të zgjerimit të masës monetare gjatë tetë muajve të parë të vitit janë mbështetur gjerësisht nga flukset pozitive të bilancit të pagesave si dhe nga
Grafik 27. Ecuria e kërkesës për para; ecuria e komponentëve të kërkesës për para.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
Dhjetor '03
Dhjetor '04
Dhjetor '05
Dhjetor '06
Dhjetor '07
Dhjetor '08
Dhjetor '09
Dhjetor ‘10
Dhjetor '11
Dhjetor '12
Kontribute në rritjen e M3
Pretendime neto ndaj qeverisëMjete valutore netoKredia për ekonominëTë tjera netoRritje vjetore M3
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Dhjetor '08
Maj-09
Tetor-09
Mars-10
Gusht
-10
Janar-11
Qershor-11
Nentor-11
Prill-12
Shtator-12
rritje vjetore
Kredi për sektorin privatPretendime neto ndaj qeverisëMjete valutore netoM3
Grafik 28. Rritje vjetore e agregatëve monetarë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Dhjetor '07
Qershor-08
Dhjetor '08
Qershor-09
Dhjetor-
09
Qershor-10
Dhjetor-10
Qershor-11
Dhjetor-11
Qershor-12
Dhjetor-12
rritje vjetore (deflatuar për IÇK)
M3 Krediti i brendshëm
2.5
3.0
3.5
4.0
Dhjetor-
06
Qershor-07
Dhjetor-
07
Qershor-08
Dhjetor-
08
Qershor-09
Dhjetor-
09
Qershor-10
Dhjetor-
10
Qershor-11
Dhjetor-
11
Qershor-12
Dhjetor-
12
Shumëzuesi i parasë
Raporti Vjetor2012
56 Banka e Shqipërisë
ritmet më të shpejta të zgjerimit të kredisë për ekonominë, krahasuar me periudhën në vijim. Përgjatë gjithë vitit, mjetet valutore neto të sistemit bankar kanë vijuar të jenë mbështetësi kryesor në zgjerimin e masës monetare, me një kontribut mesatar prej 7.5 pikësh përqindje në rritjen e M3. Ndërkohë, ngadalësimi i agregatit M3 në pjesën e mbetur të vitit (shtator-dhjetor) është ndikuar kryesisht nga krijimi më i ulët i parasë në monedhë të huaj.
Megjithë normat në rritje të monetizimit dhe gjendjen e mirë të likuiditetit në sistemin bankar, ndërmjetësimi financiar gjatë këtij viti është ngadalësuar. Kontributi i kredisë për ekonominë në rritjen e masës monetare rezultoi rreth 3.8 pikë përqindje. Normat e ndërmjetësimit në monedhë të huaj shënuan një rënie graduale përgjatë gjithë vitit, ku spikat një rënie më e ndjeshme në gjysmën e dytë të vitit.
• komPonentinëlekëiParasësëgjerë,agregatim2Ecuria e treguesit të parasë në monedhë vendase, agregati M2, ka ndjekur një trajektore të ngjashme me atë të parasë së gjerë. Ai shënoi një rritje më të shpejtë gjatë tetë muajve të parë, prej mesatarisht 5.8% dhe një ngadalësim gradual në pjesën e mbetur të vitit. Në fund të muajit dhjetor, agregati M2 shënoi një normë vjetore rritjeje prej 3.5%. Zgjerimi i masës monetare në lekë është mbështetur nga kërkesa më e lartë për mjete monetare në monedhë vendase krahasuar me ato në valutë. Politika monetare akomoduese e ndjekur nga Banka e Shqipërisë përgjatë gjithë vitit45 ka shërbyer si nxitës për rritjen e kreditimit në monedhën vendase.
Prirja ngadalësuese e agregatit M2 është ndikuar në një masë të gjerë nga tkurrja e financimit të bankave për sektorin publik. Kontributi negativ i sektorit publik në ekspansionin monetar ka reflektuar jo vetëm një kërkesë më të ulët të autoritetit fiskal për mjete monetare, por edhe politikat e disa bankave për
45 Banka e Shqipërisë gjatë vitit 2012 ka ulur tre herë normën bazë të interesit me nga 25 pikë përqindje në muajt janar, mars dhe korrik duke e çuar atë në 4%.
Grafik 29. Ndërmjetësimi sipas monedhës; ecuria e monetizimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
0%
20%
40%
60%
80%
2006T4
2007T4
2008T4
2009T4
2010T4
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Depozita/PBB
Depozita/PBB
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2006T4
2007T4
2008T4
2009T4
2010T4
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Ndërmjetësimi financiar
në lekë në valutë total
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 57
investimet në tregun primar. Raporti i parasë jashtë bankave ndaj agregatit M2 ka konfirmuar rënie graduale, duke shënuar 28.8% në fund të vitit, ose rreth 1.3 pikë përqindje më i ulët se një vit më parë. Kjo sjellje, ka dëshmuar kërkesën në rënie të individëve për mjete monetare likuide dhe konfirmon edhe sjelljen e tyre të orientuar më shumë drejt kursimit46.
Gjatë vitit 2012 individët kanë qenë aktiv në vendosjen e kursimeve të tyre në bono thesari dhe obligacione, duke ndikuar kështu në ngadalësimin e ritmeve të rritjes së depozitave në lekë. Depozitat në lekë janë rritur me 7.3% në terma mesatarë vjetorë, ose rreth 4 pikë përqindje më pak se një vit më parë. Depozitat e individëve rezultojnë me rritjen më të qëndrueshme dhe zgjerimi
46 Vrojtimi i besimit të konsumatorit për katër tremujorë radhazi ka treguar se individët kanë qenë të prirur drejt kursimit gjatë vitit 2012, megjithëse e ngadalësuar në tremujorin e fundit.
Grafik 30. Agregatë të tjerë monetarë; paraja jashtë bankave ndaj agregatit në lekë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
Dhjetor-09
Qershor
-10
Dhjetor-10
Qershor
-11
Dhjetor-11
Qershor
-12
Dhjetor-12
baza monetare M3 M2
25%
30%
35%
40%
Dhjetor
-06
Qershor
-07
Dhjetor
-07
Qershor
-08
Dhjetor
-08
Qershor
-09
Dhjetor
-09
Qershor
-10
Dhjetor
-10
Qershor
-11
Dhjetor
-11
Qershor
-12
Dhjetor
-12
PJB/M2
Grafik 31. Ecuria e depozitave në lekë dhe valute sipas agjentëve ekonomikë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-0.04
0
0.04
0.08
0.12
0.16
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Individë DPA Biznese DPAIndividë DMA Biznese DMADepozitat në lekë
-5%
5%
15%
25%
35%
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Individë DPA Biznese DPAIndividë DMA Biznese DMADepozitat në valutë
Raporti Vjetor2012
58 Banka e Shqipërisë
i tyre është mbështetur gjerësisht nga ndërmjetësimi më i lartë financiar në monedhën vendase. Struktura kohore e depozitave në lekë konfirmon dominimin nga depozitat me afat.
• komPonentinëvalutëiParasësëgjerë,dePozitatnëvalutëStoku i depozitave në valutë ka shënuar një rritje mesatare vjetore me rreth 11.8%, një ngadalësim ky me rreth 6.6 pikë përqindje kundrejt një viti më parë. Ecuria e depozitave në valutë ka reflektuar zhvillimet pozitive të sektorit të jashtëm dhe krijimin më të ulët të parasë në monedhë të huaj. Flukset e larta valutore gjatë muajve të verës, si zakonisht, kanë qenë burimi kryesor i rritjes sezonale të depozitave në tremujorin e tretë. Këto zhvillime mbështesin kryesisht rritjen e depozitave të individëve, të cilat japin kontributin më të lartë në zgjerimin e stokut total. Njëkohësisht, aktiviteti eksportues i bizneseve në sektorë të caktuar të ekonomisë, ka ndikuar në rritjen e depozitave të biznesit gjatë tremujorit të tretë të vitit. Megjithatë, depozitat e biznesit në valutë rezultojnë të luhatshme, në varësi të nevojave për likuiditet dhe aktivitetit ekonomik të tyre në periudha të ndryshme të vitit.
• kreditimiiekonomisë47
Gjatë vitit 2012, financimi i ekonomisë me kredi bankare ka qenë i ulët dhe i segmentuar. Zgjerimi i kredisë për ekonominë në këtë vit ishte 12.8 miliardë lekë, ose sa 22% e fluksit të regjistruar në vitin e mëparshëm dhe i përqendruar në segmente të veçanta të tregut. Rritja vjetore e saj është ngadalësuar ndjeshëm dhe në fund të vitit qëndron në 2.4%, nga 12.2% që shënonte në fund të vitit 2011. Raporti i kredisë për ekonominë ndaj PBB-së ka shënuar rënie pas tremujorit të parë të vitit dhe në fund të tij vlerësohet në 41.1%, ose 0.6 pikë përqindje më i ulët se në fund të vitit të kaluar.
47 Kjo analizë bazohet në të dhënat monetare.
Grafik 32. Ecuria e kredisë për ekonominë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-20
-10
0
10
20
30
40
T1-08
T2-08
T3-08
T4-08
T1-09
T2-09
T3-09
T4-09
T1-10
T2-10
T3-10
T4-10
T1-11
T2-11
T3-11
T4-11
T1-12
T2-12
T3-12
T4-12
ndërmarrje shtetëroresektori privat
Ndryshim tremujor, mld lekë
-2.0
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
- 0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
0.35
0.4
0.45
0.5
2004/4
2005/4
2006/4
2007/4
2008/4
2009/4
2010/4
2011/4
2012/4
Ndryshimi i raportit Kredi/PBB (pp, djathtas)Kredi/PBB (%, majtas)
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 59
Kredia për ekonominë është zhvilluar në kushtet e ngadalësimit të aktivitetit ekonomik në vend dhe pasigurive të sektorit privat e atij bankar për zhvillimet në të ardhmen. Këta faktorë janë reflektuar si në kahun e kërkesës, ashtu edhe atë të ofertës për kredi. Ecuria e dobët e konsumit në vend dhe hezitimi i konsumatorëve për investime janë reflektuar në vijimësinë e orientimit të tyre drejt kursimit. Në prani të ngadalësimit të kërkesës agregate në ekonomi, edhe kërkesa e bizneseve për financim ka qenë ndjeshëm më e ulët kundrejt viteve të mëparshme. Nga ana tjetër, sistemi bankar, edhe pse në kushte të kënaqshme të likuiditetit dhe kapitalizimit, ka ndjekur një përqasje më të kujdesshme në kreditim. Kjo sjellje është materializuar sidomos në shtrëngimin e kushteve të kreditimit për bizneset dhe dëshmon për faktorizim të një rreziku më të lartë të kredisë nga ana e sistemit bankar.
HAPËSIRË INFORMUESE 2: PËRMBLEDHJE E INFORMACIONIT NGA VROJTIMI I AKTIVITETIT KREDITUES GJATË VITIT 2012.
Vrojtimi i aktivitetit kreditues mundëson analizën cilësore të aspekteve që lidhen me ofertën dhe kërkesën për kredi të bizneseve dhe të individëve. Kjo hapësirë informuese përmbledh të dhënat e këtij vrojtimi për të përshkruar faktorët që kanë ndikuar ofertën dhe kërkesën për kredi, si dhe kushtet dhe kriteret që janë zbatuar pët klientët gjatë vitit 201248.
Nga vrojtimet rezulton se bankat shtrënguan lehtë standardet e kredidhënies për bizneset gjatë vitit 2012. Balanca neto e standardeve, pasi u përmirësua pak në tremujorin e parë, qëndroi konstante (na kahun shtrëngues) në tre tremujorët e tjerë të vitit 2012. Përqindja neto e bankave që shtrënguan standardet shënoi vlerën rreth 7% në tre tremujorët e fundit të vitit. Në të njëjtën kohë, standardet e kredisë për individët ndaluan prirjen shtrënguese në tremujorin e dytë dhe ngelën të
48 Agregimi i rezultateve të vrojtimit të aktivitetit kreditues bazohet në një metodologji të standardizuar dhe të përdorur gjerësisht nga bankat qendrore. Prandaj rezultatet e këtij vrojtimi janë të krahasueshme me vrojtimet e organizuara edhe nga banka të tjera qendrore. Disa nga bankat qendrore më të zhvilluara të cilat organizojnë vrojtimin e aktivitetit kreditues janë Rezerva Federale (që nga vitit 1967), Banka Qendrore Evropiane (që nga vitit 2003), Banka e Anglisë (që nga viti 2007) dhe Banka e Japonisë (që nga viti 2000).
Grafik 33. Standardet e kredidhënies, për bizneset dhe individët, në Shqipëri dhe vendet e Eurozonës, në balancë neto*.
* Balanca neto është e shprehur si përqindje neto e bankave që kanë lehtësuar standardet dhe kur është pozitive tregon për lehtësim të standardeve, ndërsa kur është negative tregon për shtrëngim të tyre.
Burimi: Vrojtimi i aktivitetit kreditues, Banka Qendrore Evropiane dhe Banka e Shqipërisë.
-80
-60
-40
-20
0
20
2005T2
2005T3
2005T4
2006T1
2006T2
2006T3
2006T4
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Shqipëri Vendet e Eurozonës
Biznese
-30
-20
-10
0
10
20
30
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
2005T2
2005T3
2005T4
2006T1
2006T2
2006T3
2006T4
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Shqipëri (bm) Vendet e Eurozonës (bd)
Individë
Raporti Vjetor2012
60 Banka e Shqipërisë
pandryshuara deri në fund të vitit. Ecuria e standardeve të kredidhënies në vendin tonë gjatë vitit 2012 është e ngjashme me atë të vendeve të Eurozonës (grafiku). Standardet e kredisë për vendet e Eurozonës, të cilat zakonisht paraprijnë zhvillimet e atyre në vendin tonë, janë shtrënguar si për bizneset, ashtu edhe për individët gjatë kësaj periudhe.
Shtrëngimi i standardeve për bizneset dhe ngurrimi për të lehtësuar standardet për individët49 është ndikuar nga disa faktorë pengues gjatë vitit 2012. Për bizneset, faktorët kryesorë ishin problemet specifike të sektorit, situata makroekonomike dhe gjendja e kredive me probleme, ndërsa për individët faktorët kryesorë ishin gjendja financiare e konsumatorëve dhe ecuria e tregut të pasurive të paluajtshme. Intensiteti me të cilin faktorët kanë vepruar në kahun shtrëngues gjatë vitit 2012 është pak më i lartë në krahasim me një vit më parë.
Ndryshimi në termat dhe kushtet e huadhënies që bankat kanë zbatuar për bizneset ka qenë në krahun shtrëngues, në zbatim të forcimit të standardeve. Kjo prirje është regjistruar si për kushtet monetare ashtu dhe për ato me natyrë jo-monetare. Për individët, bankat kanë zbatuar politikën shtrënguese nëpërmjet kushteve jo-monetare të tilla si ulje e madhësisë së kredisë, rritje e kërkesës për kolateral dhe ulje e raportit të këstit të kredisë ndaj të ardhurave. Ndërsa, kushtet me natyrë monetare si marzhi mesatar apo ai për kreditë me rrezik dhe komisionet janë lehtësuar për individët gjatë gjashtëmujorit të dytë.
Kërkesa e bizneseve dhe e individëve për kredi në përgjithësi ishte në rënie gjatë vitit 2012, sipas raportimeve të bankave. Pasi shënoi vlera negative gjatë tre tremujorëve të parë të vitit, kërkesa neto50 për bizneset është kthyer në pozitive në tremujorin e fundit të vitit. Faktori kryesor që ndikoi kërkesën e ulët të bizneseve për kredi ishte situata makroekonomike. Për individët, besimi i ulët në ekonomi dhe përdorimi i burimeve alternative ishin faktorë përcaktues në rënien e kërkesës. Zhvillimet në kërkesën e agjentëve ekonomikë në vendet e Eurozonës tregojnë për rënie të saj gjatë gjithë vitit 2012.
49 Pavarësisht pritjeve për lehtësim që bankat kanë shfaqur gjatë tre vrojtimeve të fundit të zhvilluara gjatë vitit 2012.
50 E matur si diferencë në pikë përqindjeje e përgjigjeve për rritje ndaj atyre për ulje.
Grafik 34. Kërkesa e bizneseve dhe e individëve për kredi, në Shqipëri dhe në vendet e Eurozonës, në balancë neto*.
* Balanca neto është e shprehur si përqindje neto e bankave që janë shprehur për rritje të kërkesës.Burimi: Vrojtimi i aktivitetit kreditues, Banka Qendrore Evropiane dhe Banka e Shqipërisë.
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
2006T4
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Shqipëri (bm) Vendet e Eurozonës (bd) Shqipëri (bm) Vendet e Eurozonës (bd)
Biznese
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
2006T4
2007T1
2007T2
2007T3
2007T4
2008T1
2008T2
2008T3
2008T4
2009T1
2009T2
2009T3
2009T4
2010T1
2010T2
2010T3
2010T4
2011T1
2011T2
2011T3
2011T4
2012T1
2012T2
2012T3
2012T4
Individë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 61
Kërkesa e ndërmarrjeve shtetërore për financim ka përbërë një burim të rëndësishëm të rritjes së kredisë për ekonominë. Fluksi i rritjes së kredisë për këto biznese ishte rreth 5 miliardë lekë gjatë këtij viti, ose rreth 40% e zgjerimit të kredisë. Pjesa më e madhe e tij ka qenë kredi afatshkurtër, e përqendruar në sektorin e energjisë. Në fund të vitit 2012, pesha e kredisë për ndërmarrjet shtetërore në kredinë për ekonominë është 4.3%, nga 3.4% që ishte një vit më parë.
Viti 2012 është karakterizuar nga zhvendosja e kreditimit të ekonomisë nga monedhat e huaja në lekë. Kjo dukuri e nisur në dy-tre vitet e fundit, ishte mjaft e dukshme gjatë këtij viti. Kredia në lekë është zgjeruar me 26.3 miliardë lekë, duke ruajtur ritme të larta të rritjes. Rritja vjetore e saj shënoi mesatarisht 17.2% në 11 muajt e parë të vitit dhe u reduktua në muajin dhjetor në vlerën 13.9%, si rrjedhojë e efektit bazë të rritjes së lartë në dhjetor të vitit të kaluar. Nga ana tjetër, kredia në valutë ka shfaqur një ecuri mjaft të dobët në vitin 2012. Stoku i saj është tkurrur me 13.5 miliardë lekë gjatë këtij viti, të përqendruar kryesisht në tremujorin e katërt të tij. Për rrjedhojë, në fund të vitit, portofoli i kredisë në valutë është 3.8% më i ulët se në fund të vitit të mëparshëm. Zhvendosja e kreditimit drejt monedhës vendase gjatë këtij viti, krahas rritjes së preferencës për të nga ana e agjentëve ekonomikë dhe bankave, ka ardhur edhe si pasojë e shlyerjes së lartë të kredive në valutë nga ana e sektorit privat, si dhe nga zëvendësimi i një pjese të kredisë në valutë të ndërmarrjeve shtetërore me kredi në lekë. Këto zhvillime e kanë reduktuar më tej peshën e kredisë në valutë në ekonomi. Në fund të vitit 2012, ajo përbën rreth 61% të kredisë për ekonominë, ose 4 pikë përqindje më pak se një vit më parë dhe 10 pikë përqindje më pak se në fund të vitit 200851.
Kreditimi i sektorit privat është shfaqur i dobët gjatë vitit 2012, karakterizuar nga flukse të vogla pozitive në tre tremujorët e parë të vitit dhe tkurrje të ndjeshme në tremujorin e fundit të tij. Zgjerimi i kredisë për sektorin privat prej
51 Viti në të cilin pesha e kredisë në valutë arriti nivelin më të lartë.
Grafik 35. Ecuria e kredisë për ekonominë sipas monedhës.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
12/2008
12/2009
12/2010
12/2011
12/2012
Kredia për ekonominë Lekë Valutë
Rritje vjetore
- 20
- 10
0
10
20
30
40
T1-08
T2-08
T3-08
T4-08
T1-09
T2-09
T3-09
T4-09
T1-10
T2-10
T3-10
T4-10
T1-11
T2-11
T3-11
T4-11
T1-12
T2-12
T3-12
T4-12
Valutë Lekë
Ndryshim tremujor, mld lekë
Raporti Vjetor2012
62 Banka e Shqipërisë
7.7 miliardë lekësh dhe rritja e saj vjetore në fund të vitit prej 1.5% qëndrojnë në nivele të ulëta historike.
Kredia për biznese private është ngadalësuar ndjeshëm gjatë vitit 2012. Rritja e financimit bankar për ta ishte rreth 7 miliardë lekë gjatë këtij viti, duke shënuar nivele të ulëta historike. Ecuria e dobët e kredisë për biznese ka qenë më e pranishme pas tremujorit të parë të vitit dhe kulmoi në tremujorin e fundit të tij, me tkurrjen e tepricës së saj. Rritja e ulët e stokut të kredisë është ndikuar ndjeshëm nga shlyerjet e parakohshme të detyrimeve të bizneseve ndaj sektorit bankar, duke dëshmuar për uljen e përdorimit të levës financiare në ekonomi dhe për një korrektim të mundshëm të bilanceve të bizneseve. Një fenomen i tillë ishte veçanërisht i pranishëm në tremujorin e fundit të vitit 2012, në kredinë për investime në valutë. Këto zhvillime janë reflektuar në ngadalësimin e vazhdueshëm të rritjes vjetore të kredisë për biznese. Në fund
Grafik 37. Ecuria e kredisë për biznese sipas qëllimit*.
* Ndryshimi tremujor i kredisë për investime në tremujorin e katërt 2011 nuk përfshin rritjen si rrjedhojë e riklasifikimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-10
-5
0
5
10
15
20
25
T1-08T2-08T3-08T4-08T1-09T2-09T3-09T4-09T1-10T2-10T3-10T4-10T1-11T2-11T3-11T4-11T1-12T2-12T3-12T4-12
Likuiditet Investime
Ndryshim tremujor, mld lekë
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
12/2008
6/2009
12/2009
6/2010
12/2010
6/2011
12/2011
6/2012
12/2012
Likuiditet Investime
Rritje vjetore
Grafik 36. Ecuria e kredisë për sektorin privat sipas agjentëve ekonomikë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
T1-08T2-08T3-08T4-08T1-09T2-09T3-09T4-09T1-10T2-10T3-10T4-10T1-11T2-11T3-11T4-11T1-12T2-12T3-12T4-12
Individë Biznese private
Ndryshim tremujor, mld lekë
-10%
-5 %
0 %
5 %
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
12/2008
12/2009
12/2010
12/2011
12/2012
KSP Biznese Individë
Rritje vjetore
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 63
të vitit 2012, ajo rezultoi 1.9%, nga 15.3% që shënonte në fund të vitit të mëparshëm52.
Burimi kryesor i rritjes së pakët të kredisë për biznese gjatë vitit 2012 ishte kredia për investime. Ndonëse në nivele më të ulëta në krahasim me vitin e mëparshëm, ajo regjistroi flukse pozitive në tre tremujorët e parë të vitit, por u tkurr ndjeshëm në tremujorin e fundit të tij. Rritja vjetore e saj, pasi mbeti e qëndrueshme në rreth 15.0% në gjysmën e parë të vitit, filloi të ngadalësohet në gjysmën e dytë të tij, duke e përshpejtuar këtë trend në tremujorin e katërt. Në fund të vitit, ajo qëndron në 4.3% nga 16.6% që shënonte një vit më parë. Ndërkohë, kredia për likuiditet ka shfaqur ecuri të dobët gjatë gjithë vitit 2012, e ndikuar nga shlyerjet e larta. Rritja vjetore e saj është reduktuar ndjeshëm, duke zbritur në 2.0% në fund të tij, nga 19.1% që shënonte në fund të vitit të mëparshëm.
Shpërndarja e kredisë për biznese (private e publike) sipas sektorëve të ekonomisë ka qenë në linjë me zhvillimet në aktivitetin ekonomik gjatë vitit 2012. Bankat kanë financuar kryesisht aktivitetin në sektorin e industrisë (degën e energjisë) dhe sektorin e shërbimeve (tregti, hotele e restorante). Kreditimi më i pakët gjatë këtij viti është reflektuar në të gjithë sektorët e ekonomisë. Rritjet vjetore të kredisë për sektorët e industrisë, tregtisë dhe të shërbimeve të tjera janë ngadalësuar kundrejt vitit të mëparshëm dhe në fund të vitit 2012 qëndrojnë përkatësisht në 10.4%, 7.2% dhe 8.7%. Ndërkohë, tkurrja e aktivitetit në sektorin e ndërtimit gjatë tre tremujorëve të vitit 2012 është shoqëruar edhe me financim të pakët bankar për të. Në
52 Në muajin dhjetor të vitit 2011, u risklasifikua sipas qëllimit të përdorimit portofoli i kredisë së një nga bankat raportuese. Riklasifikimi çoi në reduktimin e stokut të kredisë hipotekore të individëve me 5.77 miliardë lekë dhe rritjen me po të njëjtën masë të stokut të kredisë për investime të bizneseve gjatë muajit dhjetor. Si rrjedhojë e këtij riklasifikimi, ndryshimet vjetore të kredisë për biznese për periudhën dhjetor 2011 – nëntor 2012 kanë një zhvendosje pozitive prej mesatarisht 1.7 pikë përqindje, kurse ato të portofolit të kredisë për investime kanë një zhvendosje pozitive prej mesatarisht 3.2 pikë përqindje.
Grafik 38. Ecuria e kredisë për biznese sipas sektorëve.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-0.2
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
12/2008
6/2009
12/2009
6/2010
12/2010
6/2011
12/2011
6/2012
12/2012
Industria (28%)Shërbime të tjera (11%)Tregti, hotele, restorante (39%)
Ndryshime vjetore, %
Shënim: Në kllapa jepet pesha që zë kredia për secilin sektor në kredinë për biznese.
-20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70
2008
2009
2010
2011
2012
IndustriaNdërtimiTregti, hotele, restorante
Shërbime të tjeraBujqësia
Ndryshime vjetore, mld lekë
Raporti Vjetor2012
64 Banka e Shqipërisë
fund të vitit 2012, kredia për këtë sektor është rreth 10.5% më e ulët se një vit më parë.
Gjatë vitit 2012, kredia për individë ka patur një ecuri të dobët. Në një krahasim historik, zgjerimi i kredisë gjatë këtij viti, prej rreth 0.7 miliardë lekësh, ishte më i ulëti në 10 vitet e fundit. Kërkesa e individëve për kredi ka qenë e ulët, pavarësisht lehtësimit relativ të kushteve të kreditimit dhe normave në rënie të interesit gjatë këtij viti. Pasiguritë e perceptuara prej individëve për të ardhmen janë manifestuar në një sjellje hezituese në kryerjen e shpenzimeve e veçanërisht në ndërmarrjen e investimeve dhe të detyrimeve financiare afatgjata. Në fund të vitit, ajo është 0.5% më e lartë se një vit më parë53.
Tendencat e mësipërme kanë qenë më të pranishme në kredinë hipotekare, për vetë natyrën afatgjatë që ka ky lloj financimi. Ky portofol është tkurrur me rreth 0.46 miliardë lekë në vitin 2012, dhe në fund të tij është rreth 0.4% më i ulët se një vit më parë. Kredia për financimin e konsumit ka patur një ecuri krahasimisht më të mirë, ndonëse jo sa në vitin e mëparshëm. Rritja e saj vjetore është ngadalësuar në gjysmën e parë të vitit dhe është luhatur rreth vlerës 2.6% në pjesën e dytë të tij.
53 Efekti i riklasifikimit të portofolit të kredisë është materializuar në një reduktim të normave vjetore të rritjes së kredisë për individë me rreth 3.8 pikë përqindje në periudhën dhjetor 2011 – nëntor 2012. Efekti i këtij riklasifikim në kredinë hipotekore është reduktim i rritjes vjetore të saj me mesatarisht 5.1 pikë përqindje gjatë kësaj periudhe.
Grafik 39. Ecuria e kredisë për individë sipas qëllimit*.
* Ndryshimi tremujor i kredisë hipotekore në tremujorin e katërt 2011 nuk përfshin reduktimin si rrjedhojë e riklasifikimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
T1-08T2-08T3-08T4-08T1-09T2-09T3-09T4-09T1-10T2-10T3-10T4-10T1-11T2-11T3-11T4-11T1-12T2-12T3-12T4-12
Ndryshim tremujor, mld lekë
-0.15
- 0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
0.35
12/2008
6/2009
12/2009
6/2010
12/2010
6/2011
12/2011
6/2012
12/2012
Kredia konsumatore Kredia hipotekore Kredia konsumatore Kredia hipotekore
Rritje vjetore, %
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 65
HAPËSIRË INFORMUESE 3: ZHVILLIMET NË AKTIVITETIN KREDITUES NË VENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE54
Gjatë vitit 2012, vendet e Evropës Qendrore dhe Juglindore (EQJ) janë përballur me sfida të shumta si në ambientin e jashtëm ashtu edhe në atë vendas. Ky vit ka shënuar një përkeqësim të rëndësishëm në mjedisin e jashtëm ekonomik për këto vende. Thellimi i krizës së borxhit sovran të Eurozonës vlerësohet se ka ndikuar në reduktimin e eksporteve dhe të flukseve hyrëse të kapitalit në to. Në kushtet e mungesës së stimulit fiskal dhe të kërkesës së dobët private, aktiviteti ekonomik është tkurrur në disa prej tyre (Kroaci, Maqedoni, Serbi, Hungari e Çeki), ndërkohë që në vendet e tjera ai është ngadalësuar ndjeshëm. Në terma mesatarë, rritja e PBB-së për vendet e EQJ-së në vitin 2012 ka rënë në 0.1%, nga 2.8% që shënonte në vitin 2011.
Zhvillimet në kredi kanë qenë në linjë me ecurinë e aktivitetit ekonomik në këto vende. Rritja vjetore reale e kredisë për sektorin privat në vendet e EQJ-së është ngadalësuar ndjeshëm në vitin 2012, duke rënë mesatarisht me rreth 5 pikë përqindje kundrejt vitit 2011. Gjithashtu, në pjesën më të madhe të tyre, përfshirë edhe vendin tonë, raporti i kredive me probleme është rritur. Rreziku më i lartë i kredisë, krahas pasigurive të përgjithshme, ka nxitur një sjellje konservative të bankave në rajon. Kjo sjellje është ndikuar edhe nga financimi më i pakët nga bankat mëma si dhe nga kërkesat rregullative të Autoritetit Bankar Evropian. Të gjitha këto janë reflektuar në kushte të shtrënguara kreditimi gjatë këtij viti. Edhe pse pjesa më e madhe e bankave qendrore në vendet e EQJ-së kanë ndjekur politika monetare lehtësuese, norma mesatare reale e interesit të kredive për sektorin privat në shumë vende mbetet e lartë dhe në rritje krahasuar me vitin 2011.
Për të kuptuar arsyet pas ngadalësimit të ndjeshëm të kreditimit gjatë vitit 2012, u përditësua modeli mbi përcaktuesit e rritjes reale të kredisë në vendet e EQJ-së55. 54 Autorë të kësaj hapësire informuese janë E. Suljoti dhe S.Note. Departamenti i Politikës
Monetare, Banka e Shqipërisë. 55 Modeli shpjegon rritjen reale të kredisë për sektorin privat nëpërmjet rritjes reale
ekonomike, normës reale të interesit, rritjes reale të depozitave, rritjes reale të huamarrjes së huaj të bankave dhe raportit të kredive me probleme. Një shpjegim i këtij modeli është paraqitur në hapësirën informuese nr. 7 të Raportit Vjetor të Bankës së Shqipërisë, 2011 “Faktorët përcaktues të ecurisë së kredisë për sektorin privat në vendet e EQJ-së”.
Grafik 40. Kredia për sektorin privat dhe faktorët kryesorë përcaktues të saj në vendet e EQJ-së.
Burimi: Bankat qendrore dhe institutet e statistikave të vendeve përkatëse.
-
5
10
15
20
25
Shqipëri
Bullgari
Kroaci
Çeki
Hungari
Maqedoni
Poloni
Rumani
Serbi
Turqi
2008 2009 2010 2011 2012
2008 2009 2010 2011 20122008 2009 2010 2011 2012
Raporti i kredive me probleme
60
80
100
120
140
160
180
200
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Serbi
Hungari
Kroaci
MaqedoniPoloni
Turqi
ÇekiBullgari
Rumani
Kredia reale për sektorin privat, (indeks, 2007=100)
Shqipëri
-0.08-0.06-0.04-0.02
00.020.040.060.08
0.1
Shqipëri
Bullgari
Kroaci
Çeki
Hungari
Maqedoni
Poloni
Rumani
Serbi
Turqi
Rritja e PBB-së reale
80
90
100
110
120
130
140
Shqipëri
Bullgari
Kroaci
Çeki
Hungari
Maqedoni
Poloni
Rumani
Serbi
Turqi
Depozitat reale dhe detyrimet e huaja reale të bankave,(indeks, 2007=100)
Raporti Vjetor2012
66 Banka e Shqipërisë
Bazuar në këtë model, faktori më i rëndësishëm që ka ndikuar rënien e ritmeve të kreditimit është rritja e kredive me probleme në krahasim me një vit më parë. Gjithashtu, ecuria e dobët e ekonomisë është reflektuar në një kontribut më të vogël, dhe në disa vende negativ, të këtij faktori në rritjen e kredisë për sektorin privat. Së fundi, faktori i tretë me ndikim më të madh është rritja e normës reale të interesit në vitin 2012. Një pjesë e efektit negativ të këtyre faktorëve është balancuar nga ecuria më e mirë e burimeve të financimit të kredisë, veçanërisht atyre të brendshme, në pothuaj të gjitha vendet e EQJ-së.
Rezultatet e nxjerra nga vlerësimi ekonometrik edhe këtë vit evidentojnë si faktor përcaktues të ecurisë së kreditimit në vendet e EQJ-së ecurinë e ekonomisë dhe reduktimin e rreziqeve të përceptuara nga bankat, investitorët dhe agjentët ekonomikë. Të dy këta faktorë në një masë të madhe varen nga zhvillimet e pritura në vendet e Eurozonës, por edhe në besimin në politikat makroekonomike të ndjekura nga vendet përkatëse.
Grafik 41. Zbërthimi i rritjes vjetore reale të kredisë për sektorin privat në vitin 2011 dhe 2012.
Burimi: Llogaritje të autorëve, bazuar në të dhënat e bankave qendrore dhe instituteve të statistikave të vendeve përkatëse.
-30 -20 -10 -
10 20 30 40 50 60
Shqipëri
Bullgari
Kroaci
Çeki
Hungari
Maqedoni
Poloni
Rumani
Serbi
Turqi
Mbetja
Faktori specifik i vendit
Norma reale e interesit
Rritja reale e PBB-së
Rritja reale e depozitave
Rritja reale e huamarrjes së huaj
Raporti i kredive me probleme
Rritja reale e kredisë
2011
-30 -20 -10 -
10 20 30 40 50 60
Shqipëri
Bullgari
Kroaci
Çeki
Hungari
Maqedoni
Poloni
Rumani
Serbi
Turqi
Mbetja
Faktori specifik i vendit
Norma reale e interesit
Rritja reale e PBB-së
Rritja reale e depozitave
Rritja reale e huamarrjes së huaj
Raporti i kredive me probleme
Rritja reale e kredisë
2012
II.3.2 TREGJET FINANCIARE
Tregjet financiare janë karakterizuar nga një niveli i lartë likuiditeti, pritje të ankoruara për inflacionin dhe rënie e normave të interesit. Ecuria e treguesve nuk ka qenë e njëtrajtshme përgjatë vitit dhe për të gjithë segmentet e tregut. Lehtësimi i kushteve monetare nga Banka e Shqipërisë është përcjellë menjëherë në tregun ndërbankar, ku interesat për transaksionet midis bankave kanë qëndruar pranë normës bazë të interesit. Në të kundërt, yield-et e letrave me vlerë të qeverisë janë rritur në gjysmën e parë të vitit dhe kanë rënë në gjysmën e dytë. Rritje e konsiderueshme u evidentua në segmentin afatgjatë të tregut primar. Ky segment mbetet më pak likuid, për shkak të frekuencës më të ulët të emetimeve si dhe të dominimit të tregut. Sheshimi i presioneve në tregun primar krijoi kushtet e përshtatshme për transmetimin e sinjaleve të politikës monetare dhe çoi në rënie të shpejtë të yield-eve në pjesën tjetër të vitit. Viti 2012 ka shënuar rritje të konsiderueshme të peshës së individëve
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 67
në tregun primar – nga 25% në 29% në blerjen e bonove të thesarit, dhe nga 0.2% në 7.1% në blerjen e obligacioneve. Normat relativisht të larta të kthimit dhe prezantimi i institucioneve të reja financiare të specializuara në kanalizimin e fondeve, kanë nxitur pjesëmarrjen më aktive të tyre në këtë treg.
Kosto e ndërmjetësimit në lekë është reduktuar në nivelin më të ulët të pesë viteve të fundit. Reduktimi i interesave të depozitave në lekë në përgjigje të stimulit monetar ka qenë e ngadaltë, sidomos në pjesën e dytë të vitit. Interesi mesatar për kredinë në lekë ka shfaqur rënie, prirje që u theksua ndjeshëm në tremujorin e fundit. Lëvizja në këtë periudhë u diktua së tepërmi nga kredi akorduar ndërmarrjeve shtetërore. Megjithatë, edhe në mungesë të këtij efekti, interesat për kredinë në lekë (me përjashtim të atyre afatmesme) qëndrojnë mesatarisht në nivele më të ulëta nga një vit më parë. Në një masë të madhe, ato reflektojnë politikën monetare lehtësuese të Bankës së Shqipërisë.
• tregundërbankarTregu ndërbankar ka njohur rritje të aktivitetit gjatë vitit 2012. Bankat kanë zgjeruar volumin e shkëmbyer në këtë treg duke qenë më aktive në përdorimin e maturiteteve të ndryshme. Normat e interesit kanë treguar ecuri rënëse përgjatë vitit dhe kanë reflektuar si drejtimin e politikës monetare, ashtu dhe rritjen e besimit tek agjentët bankarë. Gjendja e likuiditetit në sistem ka qenë në nivele të kënaqshme, duke mbështetur krijimin e klimës së përshtatshme për shfrytëzimin e tregut të parasë.
Përqasja më aktive e bankave ndaj këtij tregu ka rezultuar në rritje të volumit të tregtuar si në shkëmbimet ditore ashtu edhe në ato me maturitet javor e mujor. Profili i transaksioneve midis bankave ka konfirmuar peshën më të madhe të huamarrjes javore ndaj maturiteteve të tjera, ndërkohë që në maturitetin ditor janë shkëmbyer fonde më shpesh, por me shuma më të vogla. Në terma mesatarë huamarrja javore në tregun ndërbankar këtë
Grafik 42. Vëllimi mesatar vjetor i huamarrjes ditore dhe javore në tregun ndërbankar, norma e interesit ditor (majtas) dhe ecuria e normave të interesit
në tregun ndërbankar (djathtas).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
1.2
2.2
3.2
4.2
5.2
0.5
1.4
2.3
3.2
4.1
5
5.9
6.8
7.7
2008 2009 2010 2011 2012
Mld
lekë
Vol javor dhe mujorVol ditorNorma ditore interesit
%
2
5
8
Dhjet’12
Prill’12
Korr’11
Tet’10
Jan’10
Maj’09
Gush’08
Norma ditore e interesitNorma javore e interesitNorma bazë
Raporti Vjetor2012
68 Banka e Shqipërisë
vit u rrit në 4.67 miliardë lekë, nga 1.28 miliardë një vit më parë, ndërsa huamarrja ditore shënoi një rritje prej 0.43 miliardë lekësh në 1.56 miliardë. Norma mesatare e interesave njëditore u ul në 3.93% nga 5.08% e një viti më parë, ndërsa ajo shtatë-ditore shënoi 4.17% nga 5.23%. Diferenca mesatare e interesit njëditor me normën bazë gjatë këtij viti është zgjeruar në 0.34 pikë përqindje nga 0.20 pikë përqindje një vit më parë.
• treguPrimarYield-et e letrave me vlerë të qeverisë nuk kanë ecur në një linjë me interesat e tjera të tregut të parasë. Ato janë rritur në gjysmën e parë të vitit 2012 dhe kanë ndryshuar kah vetëm pas muajit korrik. Në përgjigje të rregulloreve të reja të ABE56-s në tremujorin e parë, disa banka ripanë politikat për financimin e autoritetit fiskal, gjë që rezultoi në reduktimin e kërkesës për letra me vlerë të shtetit shqiptar. Ky ripozicionim, i kombinuar me përqendrim të lartë të kërkesës për financim në këtë periudhë, çoi në rritje të yield-eve për të gjitha maturitetet. Në fund të tremujorit të parë, yield-i 12-mujor i bonove të thesarit shënoi 7.33% nga 6.95% në muajin dhjetor 2011 dhe ruajti këto nivele përgjatë tremujorit të dytë. Sikurse ishte paralajmëruar dhe nga Banka e Shqipërisë, ecuria e yield-eve ndërroi kah në gjashtëmujorin e dytë të vitit. Pjesëmarrja më aktive e agjentëve ekzistues dhe rritja e prezencës së pjesëmarrësve të rinj, sheshoi pjesërisht efektet e zhbalancimit të tregut. Gjithashtu, ruajtja e deficiti buxhetor brenda parametrave të planifikuar ndihmoi në rënien e primeve të rrezikut në treg. Këto zhvillime, krijuan kushte të përshtatshme për transmetimin e lehtësimit të kushteve monetare nga Banka e Shqipërisë. Në ankandin e fundit të vitit yield-i 12-mujor rezultoi 6.55% nga 7.36% në fund të gjashtëmujorit të parë. Në terma mesatarë, ky tregues rezulton 0.31 pikë përqindje më i ulët nga ai i vitit të kaluar dhe ka krijuar premisa për reduktimin e kostove huamarrëse të parametruara me të.
56 Autoriteti Bankar Evropian - European Banking Authority.
Grafik 43. Yield-et e bonove të thesarit (majtas) dhe kurba e yield-eve (djathtas).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
4 .00
5 .00
6 .00
7 .00
8 .00
9 .00
10.00
3 m 6 m 12m 24m 36m 60m
Dhjetor 2011 Qershor 2012Dhjetor 2012
0.00%
1.00%
2.00%
3.00%
4.00%
5.00%
6.00%
7.00%
8.00%
9.00%
10.00%
04/01/07
28/06/07
20/12/07
12/06/08
04/12/08
29/05/09
20/11/09
07/05/10
29/10/10
22/04/11
11/10/11
17/04/12
B.Th 3mB.Th 6m
B.Th 12mrepo 7d
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 69
Në pjesën më të madhe, financimi i deficitit buxhetor është realizuar me instrumente afatgjatë. Yield-i 2-vjeçar arriti nivelin më të lartë në janar, në 8.80% nga 8.44% në dhjetor 2011, u luhat rreth këtyre niveleve në vijim dhe u ul gradualisht në tremujorin e fundit. Ai zbriti në nivelin 7.68% në muajin dhjetor. Ecuri të njëjtë kanë shfaqur dhe yield-et për obligacionet 3-vjeçare dhe 5-vjeçare. Marzhi i kërkuar për obligacionet 5-vjeçare me yield të ndryshueshëm u rrit në 2.25 pikë përqindje në gjashtëmujorin e parë, dhe zbriti në 2.04 pikë përqindje në fund të vitit.
Viti 2012 ka shënuar dhe përdorimin më të shpeshtë të financimit me bono thesari të shprehura në euro, duke ofruar një mjet alternativ investimi të fondeve në monedhën evropiane. Ankandet, të cilat u kryen në muajt korrik, gusht dhe dhjetor, rezultuan me një pjesëmarrje veçanërisht të lartë të individëve.
• normateinteresitPërdePozitatereja57
Ndonëse në linjë me lehtësimin e kostove të fondeve, bankat kanë reaguar ngadalë në reduktimin e normave të interesit të depozitave në lekë në përpjekje për ruajtjen e pjesëve të tregut. Në terma mesatarë, interesat për depozitat me afat në lekë shënuan vlerën 4.52% në vitin 2012, duke rezultuar 0.40 pikë përqindje më të ulëta nga viti i kaluar. Pas një rënieje graduale në gjashtëmujorin e parë, ato u rritën përkohësisht në muajt gusht-shtator si pasojë e ofertave sezonale. Normat e interesit në lekë rivijuan të ulen në tremujorin e katërt. Interesi mesatar 1-mujor shënoi vlerën 3.06% në fund të vitit nga 4.5% një vit më parë, ndërsa ai 12-mujor shënoi vlerën 5.17% nga 5.82%.
Normat e interesit për depozitat me afat në euro vazhduan prirjen rënëse të nisur nga fundi i vitit deri në muajt e verës, kur zakonisht zbatohen interesa tërheqëse për kursimet në valutë të individëve. Pas reduktimit të normës 57 Të dhënat për muajin dhjetor 2012 janë paraprake dhe të papublikuara.
Grafik 44. Yield-et në tregun e obligacioneve (majtas) dhe financimi i deficitit buxhetor në 2012 sipas instrumenteve (pesha në %, djathtas).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
6.00
7.00
8.00
9.00
10.00
11.00
12.00
01-0704-0707-0710-0701-0804-0807-0810-0801-0904-0907-0910-0901-1004-1007-1010-1001-1104-1107-1110-1101-1204-1207-1210-12
2- vjeçare 3-vjeçare 5-vjeçare
40.5%
24.2% 30.2%
14.3%
-33.5%
7.9%
13.2%
6.4%
1.4%-4.6%
-40.00%
-30.00%
-20.00%
-10.00%
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
T1 T2 T3 T4
BTh Obligacione BTh në euro
Raporti Vjetor2012
70 Banka e Shqipërisë
bazë në Eurozonë (korrik) dhe rënien e ndjeshme të normave të interesit në tregun evropian, normat e interesit për depozitat me afat në euro konverguan gradualisht drejt atyre të Eurozonës. Norma mesatare e depozitave me afat në euro shënoi vlerën 2.29% në fund të vitit, nga 2.50% një vit më parë.
• normateinteresitPërkreditëereja58
Normat e interesit të kredisë së re në lekë, në përgjithësi, kanë shënuar rënie krahasuar me një vit më parë. Ecuria e tyre ka reflektuar kushtet e shtrënguara të kredidhënies, kryesisht për bizneset, si dhe luhatjet karakteristike në varësi të ndikimit nga kredi të veçanta akorduar në muaj të caktuar. Ky tipar ka qenë më i theksuar këtë vit për shkak të dominimit të kredisë akorduar sektorit shtetëror në momente të caktuara.
58 Të dhënat për muajin dhjetor 2012 janë paraprake dhe të papublikuara.
Grafik 46. Interesat mesatarë të kredisë në lekë dhe në euro.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
20.0
01-2007
05-2007
09-2007
01-2008
05-2008
09-2008
01-2009
05-2009
09-2009
01-2010
05-2010
09-2010
01-2011
05-2011
09-2011
01-2012
05-2012
09-2012
LEK
deri në 12m deri në 12mmbi 5v mbi 5v1-3v 1-3vyield bth-12m
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
01-2007
05-2007
09-2007
01-2008
05-2008
09-2008
01-2009
05-2009
09-2009
01-2010
05-2010
09-2010
01-2011
05-2011
09-2011
01-2012
05-2012
09-2012
EURO
Grafik 45. Interesat mesatarë të depozitave në lekë dhe në euro.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
01-2007
05-2007
09-2007
01-2008
05-2008
09-2008
01-2009
05-2009
09-2009
01-2010
05-2010
09-2010
01-2011
05-2011
09-2011
01-2012
05-2012
09-2012
interesi 12 mujor i depozitave në euro (Shqipëri)Interesi deri në 12 muaj i depozitavenë euro (Eurozonë) Interesi euribor në tregun evropian
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00
9.00
01-2007
05-2007
09-2007
01-2008
05-2008
09-2008
01-2009
05-2009
09-2009
01-2010
05-2010
09-2010
01-2011
05-2011
09-2011
01-2012
05-2012
09-2012
depozitë 12m lekëdepozitë 3m lekëdepozitë 1m lekë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 71
Interesat për kredinë në lekë kanë rënë mesatarisht nga një tremujor në tjetrin, të theksuar më së tepërmi në tremujorin e fundit, kur u akorduan kreditë me norma preferenciale. Kosto e huadhënies është shfaqur më e shtrënguar për bizneset nisur nga faktorizimi më i lartë i rrezikut të kredisë për këtë grup. Sipas afateve, vihet re lehtësim i çmimit për kreditë afatshkurtra dhe afatgjata, ndërsa çmimi për kreditë afatmesme është rritur. Mesatarisht, kredia deri në 12 muaj ka rënë në 10.59% nga 11.27% dhe ajo afatgjatë në 10.29% nga 10.88% në vitin 2011. Kredia afatmesme është rritur me 0.77 pikë përqindje, në 14.44% në vitin 2012.
Reduktimi i interesit për kredinë në lekë ka favorizuar ngushtimin e diferencës me interesin për kredinë në euro dhe në këtë mënyrë ka mbështetur kërkesën për kredi në monedhën vendase. Norma mesatare e ponderuar e kredisë në euro është ulur me 0.25 pikë përqindje në vitin 2012, në 7.16%. Ndonëse normat afatshkurtra të interesit në tregun evropian, të cilat shërbejnë si referencë për vendosjen e çmimit të kredisë në tregun vendas, kanë njohur rënie të konsiderueshme59, ecuria e interesave të depozitave në euro ka kushtëzuar pjesërisht çmimin e kredisë në të njëjtën monedhë. Më të lehtësuara kanë rezultuar interesat e kredisë hipotekore për individë në kuadër të fushatave promocionale, ndonëse kjo politikë nuk u shoqërua me rritje të portofolit të kredisë për këtë produkt.
• kursiikëmbimitViti 2012 është karakterizuar nga qëndrueshmëria e lekut në terma nominalë efektivë. Bazuar në indeksin NEER60, mbiçmimi i monedhës vendase (0.8%) që shoqëroi gjashtëmujorin e parë u pasua nga një nënçmim me intensitet më
59 Zakonisht, si referencë për interesin e kredisë në euro përdoret norma euribor 12-mujor. Ky tregues është ulur mesatarisht -0.89 pikë përqindje në vitin 2012.
60 NEER – kursi nominal efektiv i këmbimit llogaritet kundrejt monedhave të pesë partnerëve tregtarë kryesorë të cilët janë Italia, Greqia, Gjermania, Turqia dhe Kina. Një rritje e NEER do të thotë nënçmimi i lekut.
Grafik 47. Ndryshimet vjetore të lekut në terma nominalë efektivë (NEER) dhe indeksi i presioneve në tregun valutor*.
*Indeksi EMP (exchange market pressure) gjenerohet nga formula në vijim
Ku e=NEER, r=NIR dhe i= normat e ponderuara të interesit për depozitat në lekë dhe në valutë. Një rritje e indeksit nënkupton rritje të presioneve në tregun valutor.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )( )( )
( ) ( ) ( )( ) ( )( )*
11
/1/1/1/1
/1/1/1/1
/1/1//1
ttire
i
t
t
ire
r
t
t
ire
et
ii
rr
ee
iEMP
−∆
++
+∆
+
−∆
++
=−−
σσσσ
σσσσ
σσσσ
-0.10
-0.05
0.00
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
03-08
06-08
09-08
12-08
03-09
06-09
09-09
12-09
03-10
06-10
09-10
12-10
03-11
06-11
09-11
12-11
03-12
06-12
09-12
12-12
Indeksi i presioneve në tregun valutor
EMP EMP ± 2.5σ.
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
T2_2008T3_2008T4_2008T1_2009T2_2009T3_2009T4_2010T1_2010T2_2010T3_2010T4_2011T1_2011T2_2011T3_2011T4_2011T1_2012T2_2012T3_2012T4_2012
Ndryshime vjetore NEER
Raporti Vjetor2012
72 Banka e Shqipërisë
të ulët (0.6%) në pjesën e dytë të vitit duke mbajtur lekun në vlera të përafërta me ato të vitit 2011. Ritmet vjetore rënëse të këtij treguesi kulmuan në muajin qershor duke regjistruar -1.2% dhe shënuan norma më të ndjeshme rritëse vetëm në dhjetor të këtij vitit, +1.7%.
Trajektorja e indeksit NEER gjatë vitit 2012 ka pasqyruar kombinimin e ecurisë mbiçmuese të lekut ndaj monedhës evropiane dhe forcimit të pozitave të dollarit amerikan në tregjet ndërkombëtare veçanërisht, në gjashtëmujorin e dytë të vitit. Përpos kësaj, ngushtimi i deficitit të eksporteve neto për periudhën korrik-dhjetor nga një anë dhe rënia vjetore e remitancave nga ana tjetër, duken të kenë luajtur një rol kushtëzues në mbajtjen në ekuilibër të vlerave të NEER-it në terma vjetorë. Zhvillimet e lartpërmendura gjejnë mbështetje edhe nga indeksi i presioneve të tregut valutor i cili shfaqet relativisht i qetë, në mungesë të presioneve mbi monedhën vendase, duke qëndruar pranë mesatares historike.
Tabloja e zhvillimeve individuale të valutave kryesore pasqyron një mbiçmim të monedhës vendase kundrejt euros dhe një nënçmim kundrejt dollarit amerikan. Leku u mbiçmua kundrejt euros me 0.9% në vitin 2012, përkundrejt nënçmimit prej 1.8% të shënuar një vit më parë. Ndërkohë, ndaj dollarit amerikan, leku dobësoi ndjeshëm pozitat e tij përgjatë vitit (7.4%) duke pasqyruar në një pjesë të konsiderueshme zhvillimet e monedhës së huaj në tregun ndërkombëtar.
Prirja mbiçmuese e lekut ndaj euros ka qenë e pranishme pothuajse gjatë gjithë periudhës në analizë, me përjashtim të muajit dhjetor gjatë të cilit, kursi mesatar mujor euro/lek u nënçmua me 1.0% në terma vjetorë. Kjo normë reflektoi më së shumti efektin e bazës së ulët krahasuese të dhjetorit të vitit 2011 i gjeneruar kryesisht nga nënçmimi i shpejtë të euros ndaj lekut në ditët e para të muajit si rrjedhojë e përshkallëzimit të krizës ekonomike-financiare në Eurozonë.
Grafik 48. Raportit euro/lekë dhe usd/lekë.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
135
137
139
141
143
Janar
Shkurt
Mars
Prill
Maj
Qershor
Korrik
Gusht
Shtator
Tetor
Nëntor
Dhjetor
Ecuria mujore e raporti Eur/Lek
2012 2011 2010 2012 2011 2010
96
99
102
105
108
111
114
Janar
Shkurt
Mars
Prill
Maj
Qershor
Korrik
Gusht
Shtator
Tetor
Nëntor
Dhjetor
Ecuria e raporti Usd/Lek
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 73
Grafik 49. Operacionet e tregut të hapur dhe përdorimi i lehtësirave të përhershme.*
*Vlerat negative në përdorimin e instrumenteve në grafik reflektojnë operacionet për tërheqjen e likuiditetit, ndërsa vlerat pozitive
operacionet për injektimin e likuiditetit. Burimi: Banka e Shqipërisë.
-42.00-37.00-32.00-27.00-22.00-17.00-12.00-7.00-2.003.008.00
13.0018.0023.0028.0033.0038.00
03/0
1/11
21/0
1/11
08/0
2/11
26/0
2/11
16/0
3/11
03/0
4/11
21/0
4/11
09/0
5/11
27/0
5/11
14/0
6/11
02/0
7/11
20/0
7/11
07/0
8/11
25/0
8/11
12/0
9/11
30/0
9/11
18/1
0/11
05/1
1/11
23/1
1/11
11/1
2/11
29/1
2/11
16/0
1/12
03/0
2/12
21/0
2/12
10/0
3/12
28/0
3/12
15/0
4/12
03/0
5/12
21/0
5/12
08/0
6/12
26/0
6/12
14/0
7/12
01/0
8/12
19/0
8/12
06/0
9/12
24/0
9/12
12/1
0/12
30/1
0/12
17/1
1/12
05/1
2/12
23/1
2/12
-42-37-32-27-22-17-12-7-238131823283338
Depozitë njëditore R/REPO 1-javore
R/REPO 1-mujore R/REPO 3-mujoreOperacione me të drejta të plota Kredi njëditore
Likuiditeti mesatar javor
Luhatshmëria e raporteve euro/lek dhe dollar/lek gjatë vitit 2012 ka prekur vlera më të ulëta, duke reflektuar kështu një raport më të ekuilibruar të ofertë-kërkesës në pesë vitet e fundit.
II.3.3 INSTRUMENTET E POLITIKËS MONETARE
Sasia e likuiditetit të injektuar nga Banka e Shqipërisë gjatë vitit 2012 ishte 18 miliardë lekë, duke qëndruar pranë nivelit mesatar të vitit të shkuar. Ecuria e normave të interesit në tregun ndërbankar ka qenë në linjë me objektivin operacional të Bankës së Shqipërisë - ankorimi i tyre pranë normës bazë të interesit. Si edhe një vit më parë, ecuria e normës në treg është e ndikuar edhe nga fakti që sasia totale e injektuar në sistem për çdo periudhë të mbajtjes së rezervës së detyruar ka qenë më pranë kërkesës neto, duke ulur tepricën mesatare të regjistruar në fund të çdo periudhe.
Sasia e injektuar ka shënuar vlerat maksimale në tremujorin e parë të vitit 2012, (mesatarisht 22.4 miliardë lekë), për të arritur pikën më të ulët në muajt e fundit të vitit (mesatarisht 16 miliardë lekë). Ecuria e sasisë së injektuar ka qenë pasojë e rritjes së investimit të portofolit të Bankës së Shqipërisë në pjesën e parë të vitit, e cila u korrigjua gjatë katër muajve të fundit. Në kushtet e uljes së ekspozimit nga një bankë e madhe, kjo masë u pa e arsyeshme për shkak të evidentimit të mosfunksionimit të tregut sekondar të letrave me vlerë, që do të mundësonte zhvendosjen e shpejtë të portofolit nga një pjesëmarrës në një tjetër. Një masë e tillë krijoi mundësi për përshtatjen graduale të pjesëmarrësve të tjerë të tregut, pa shkaktuar çrregullime afatshkurtra dhe rrezikimin e stabilitetit financiar. Ulja e portofolit në muajt e fundit të vitit kaloi pa efekte negative në treg.
Numri i bankave që kanë përdorur instrumentet e përkohshme është i ngjashëm me vitin e kaluar. Pjesëmarrja e qëndrueshme e mesatarisht 4 bankave gjatë pjesës së dytë të vitit 2012 në operacionet injektuese mujore, reflekton përpjekje për një strukturim të kërkesës për likuiditet, që gjithsesi mbetet edhe e kushtëzuar nga rrethanat e tregut.
• oPeracionetetreguttëhaPurOperacionet e tregut të hapur, të cilat konsistojnë në operacionin kryesor, operacione rregulluese dhe operacione strukturore, janë operacionet bazë për administrimin e likuiditetit. Banka e Shqipërisë ka vijuar të ruajë një strukturë të përzier për injektimin e likuiditetit: 54% nëpërmjet instrumentit kryesor dhe 45% nëpërmjet instrumenteve rregulluese me afat më të gjatë se një javë.
Raporti Vjetor2012
74 Banka e Shqipërisë
OPERACIONI KRYESOR I TREGUT Marrëveshja e anasjelltë e riblerjes me maturim një javor ishte instrumenti kryesor për realizimin e operacioneve të tregut të hapur edhe gjatë vitit 2012. Ndërhyrjet nëpërmjet këtij operacioni u realizuan nëpërmjet ankandit me shumë të përcaktuar dhe shumë çmime. Likuiditeti i injektuar nëpërmjet këtij operacioni rezultoi mesatarisht 14.33 miliardë lekë.
Strategjia për rritje të portofolit të investimit nga ana e bankave të tjera të sistemit ka çuar në thellim të mungesës strukturore për to dhe rritje të përqendrimit të shumës së kërkuar dhe të injektuar të Bankës së Shqipërisë. Për pasojë, është regjistruar rritje e vëllimeve të shkëmbyer në tregun ndërbankar, bazuar edhe në aktivizimin për ndërmjetësim të likuiditetit nga bankat me tepricë në favor të bankave me mungesë strukturore. Megjithëse situata reflekton përmirësim të shpërndarjes së likuiditetit të sistemit bankar nëpërmjet tregut ndërbankar, kjo shpërndarje shpesh është e kushtëzuar nga rrethanat e tregut dhe nuk konsiderohet ende një pozicionim aktiv i bankave për tregtimin e likuiditetit në tregun ndërbankar.
OPERACIONET RREGULLUESE TË TREGUTGjatë vitit 2012 u përdorën rregullisht edhe operacionet rregulluese për injektimin e likuiditetit me afat më të gjatë se një javë. Në pjesën e parë të vitit, Banka e Shqipërisë përdori operacionet rregulluese me afat tremujor për injektimin e likuiditetit. Duke marrë shkas nga ri-investimi më i shpeshtë që karakterizon injektimet mujore, në fund të muajit korrik marrëveshjet e anasjellta të riblerjes me maturim tremujor filluan të zëvendësoheshin me marrëveshje të anasjellta njëmujore.
Grafik 50. Operacioni kryesor i tregut sipas datave të ankandeve (në miliardë lekë).
Burimi: Banka e Shqipërisë.
4.00%
4.25%
4.50%
4.75%
5.00%
-
2.50
5.00
7.50
10.00
12.50
15.00
17.50
20.00
05.01.201219.01.201202.02.201216.02.201201.03.201215.03.201229.03.201212.04.201226.04.201210.05.201224.05.201207.06.201221.06.201205.07.201219.07.201202.08.201216.08.201230.08.201213.09.201227.09.201211.10.201226.10.201208.11.201222.11.201206.12.201220.12.2012
ndërhyrjet me instrumentin kryesornorma e interesitnorma bazë e interesit
Grafik 51. Operacionet rregulluese të tregut sipas datave të ankandeve(në miliardë lekë).
Marrëveshjet e riblerjes dhe të anasjellta të riblerjes me maturim tremujor
Marrëveshjet e riblerjes dhe të anasjellta të riblerjes me maturim një mujor
Burimi: Banka e Shqipërisë.
4.00%
4.10%
4.20%
4.30%
4.40%
4.50%
-
1.00
2.00
3.00
26.07.201202.08.201209.08.201216.08.201223.08.201230.08.201206.09.201213.09.201220.09.201227.09.201204.10.201211.10.201218.10.201226.10.201201.11.201208.11.201215.11.201222.11.201230.11.201206.12.201213.12.201220.12.201227.12.2012
4.00%
4.25%
4.50%
4.75%
5.00%
5.25%
-
1.00
2.00
3.00
12.01.2012
24.01.2012
02.02.2012
09.02.2012
01.03.2012
05.04.2012
19.04.2012
24.04.2012
10.05.2012
31.05.2012
07.06.2012
05.07.2012
12.07.2012
19.07.2012
18.10.2012
ndërhyrjet me instrumentin tremujor
norma e interesitnorma bazë e interesit
ndërhyrjet me instrumentin mujor
norma e interesitnorma bazë e interesit
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 75
Marrëveshjet e anasjellta të riblerjes me maturim tremujor u përdorën në 15 raste, duke injektuar mesatarisht 1.94 miliardë lekë, krahasuar me 11 raste një vit më parë kur dhe përdorimi ka qenë i shpërndarë përgjatë gjithë vitit. Marrëveshjet e anasjellta të riblerjes me maturim njëmujor u përdorën në 23 raste, duke injektuar mesatarisht 2.17 miliardë lekë, krahasuar me 4 raste një vit më parë.
Ankandet tremujore patën një raport mesatar kërkesë/ofertë prej 119%61, kundrejt 162% në vitin e kaluar. I njëjti raport për ankandet njëmujore rezultoi 123%, duke reflektuar më tepër interesim nga ana e bankave për këtë maturim kundrejt operacioneve tremujore. Këto instrumente vazhdojnë të përdoren kryesisht nga bankat e mëdha të sistemit, të cilat janë më aktive në tregun e parasë.
Diferenca e normës së interesit tremujor kundrejt normës bazë të interesit është luhatur në bandën 2 – 66 pikë bazë, ndërkohë që diferenca e normës së interesit njëmujor me normën baze është luhatur në bandën 9 – 29 pikë bazë. Diferenca mesatare e normave të interesit për injektimin tremujor pësoi një ngushtim në krahasim me një vit më parë me 18 pikë, duke qenë mesatarisht në nivelin 22 pikë bazë, ndërsa diferenca për normën mujore të interesit rezultoi mesatarisht 20 pikë bazë.
Krahas instrumenteve injektuese me afat më të gjatë se një javë, përdorim më të shpeshtë kanë regjistruar edhe operacionet njëditore për injektim dhe tërheqje likuiditeti. Marrëveshja e riblerjes me maturim njëditor është përdorur në 8 raste me qëllim administrimin e situatës së likuiditetit dhe normave afatshkurtra të interesit, në ditët e fundit të periudhës së rezervës së detyruar.
OPERACIONET STRUKTURORE TË TREGUTGjatë pjesës së parë të vitit 2012, Banka e Shqipërisë ka qenë aktive në tregun sekondar të titujve, duke kryer operacione shit/blerjeje me të drejta të plota. Kryerja e operacioneve ishte rrjedhojë e kalendarit të shpallur nga Ministria e Financave për rritje të financimit të brendshëm, kryesisht nëpërmjet rritjes së emetimit të bonos së thesarit 12-mujor dhe njëkohësisht uljes së emetimeve 3- dhe 6-mujore. Me synim ruajtjen e nivelit të portofolit të Bankës së Shqipërisë, operacionet strukturore kishin për qëllim uljen e investimit të portofolit të saj në letrat 3- dhe 6-mujore, kompensuar me blerje të letrave 12-mujore. Në përfundim të këtyre operacioneve, rritja neto portofolit të Bankës së Shqipërisë rezultoi 6.01 miliardë lekë, e sterilizuar kjo në tremujorin e fundit të vitit në tregun primar.
61 Oferta në këtë rast është shuma e shpallur nga Banka e Shqipërisë në ankandin e marrëveshjeve të anasjellta të riblerjes, ndërsa kërkesa është ajo e bankave për të marrë pjesë në këto ankande.
Raporti Vjetor2012
76 Banka e Shqipërisë
Date ndërhyrje Shuma e shpallur Vlerë nominale e pranuar 01.02.2012 690.00 690.0013.03.2012 1,300.00 1,050.0005.04.2012 1,350.00 1,300.0007.05.2012 1,000.00 1,000.0016.05.2012 1,500.00 830.0021.05.2012 1,470.00 1,470.0030.05.2012 1,000.00 1,000.0004.06.2012 800.00 800.00
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Gjatë vitit janë kryer 9 ankande për blerje të bonove të thesarit 12-mujore, nga të cilat vetëm në 5 ankande janë blerë bono thesari të sapoemetuara në treg primar. Në vetëm 4 ankande ka rezultuar një kërkesë më e ulët se shuma e shpallur, ndërkohe që në 5 operacione, raporti kërkesë/ofertë ka qenë mbi nivelin 100%. Deri në 5 prill 2012 janë kryer 8 ankande për shitje të bonove të thesarit 3- dhe 6- mujore me maturim të mbetur nga 8 deri ne 97 ditë. Vetëm në 2 prej tyre është regjistruar një kërkesë më e lartë se shuma e shpallur, ndërkohë që në 1 ankand nuk janë paraqitur kërkesa dhe 5 ankande nuk janë plotësuar.
Date ndërhyrje Shuma e shpallur Vlerë nominale e pranuar 11.01.2012 2,600.00 850.0013.01.2012 870.00 280.0025.01.2012 640.00 640.0001.02.2012 690.00 400.0009.02.2012 280.00 280.0013.03.2012 1,300.00 -16.03.2012 1,050.00 1,050.0005.04.2012 1,300.00 400.00
Burimi: Banka e Shqipërisë.
• lehtësiratePërhershmeLehtësirat e përhershme, depozita njëditore dhe kredia njëditore janë instrumente në dispozicion të bankave të nivelit të dytë për të administruar likuiditetin e papritur në bazë ditore. Përdorimi i depozitës njëditore rezultoi 4.10 miliardë lekë në ditë gjatë vitit 2012, nga 0.11 miliardë lekë në ditë vitin e kaluar. Kjo rritje ishte kryesisht pasojë e përdorimit të rregullt të këtij instrumenti nga ana e një banke në kushtet e kalimit me tepricë strukturore dhe mbajtjes së rezervës së detyruar të saj në gjendje cash në llogari. Pa marrë në konsiderate këtë bankë, përdorimi i depozitës njëditore rezultoi 0.22 miliardë lekë në ditë. Në reflektim të ndryshimeve strukturore në likuiditet, kredia njëditore gjeti përdorim në 20 raste, me mesatarisht 0.49 miliardë lekë, kundrejt 31 rasteve me një mesatare prej 0.15 miliardë lekë gjatë vitit të kaluar. Sikundër në rastin e depozitës njëditore, rastet e përdorimit të lehtësisë injektuese ishin të përqendruara në fund të periudhës së rezervës së detyruar.
• instrumentembështetëseInstrumenti i fundit kreditues i Bankës së Shqipërisë që iu akordohet bankave me
Tabelë 7. Operacionet për blerje me të drejta te
plota, milionë lekë.
Tabelë 8. Operacionet për shitje me të drejta të
plota, milionë lekë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 77
vështirësi të përkohshme likuiditeti, por që janë financiarisht të qëndrueshme, sikundër edhe në vitet e fundit, nuk gjeti përdorim gjatë vitit 2012. Këtë vit u rishikua rregullorja që rregullon huadhënien e fundit të Bankës së Shqipërisë për bankat tregtare. Fryt i këtij rishikimi ishte miratimi i rregullores “Për kredinë për mbështetje me likuiditet”. Me hyrjen në fuqi të saj në datë 21.04.2012, rregullorja “Për kredinë Lombard” u shfuqizua.
• rezervaedetyruarRezerva e detyruar në lekë është instrument i politikës monetare që synon rregullimin e likuiditetit në sistemin bankar dhe stabilizimin e normave të interesit. Niveli i rezervës së detyruar është 10% e depozitave të bankave të nivelit të dytë, deri në 2 vjet, në tre monedha – Lekë, Euro, Dollar Amerikan. Ecuria e saj reflekton atë të depozitave sipas monedhave përkatëse, me një muaj vonesë, duke qenë se periudha e rezervës së detyruar fillon në datën 24 të çdo muaji dhe pasqyron gjendjen e depozitave të muajit të kaluar.
Mundësia e mesatarizimit të rezervës së detyruar në lekë, duke përdorur 40% të rezervës së detyruar, reflekton një përmirësim të ndjeshëm. Devijimi i gjendjes së llogarisë nga niveli i rezervës së detyruar në fund të periudhës së mbajtjes, është ulur nga një mesatare pozitive prej 0.08 miliardë lekësh në vitin 2011, në një mesatare pozitive prej 0.03 miliardë lekësh në vitin 2012. Idealisht shmangia duhet të jetë pozitive, afër nivelit zero. Duhet theksuar se përmirësimi në sjelljen e bankave dhe angazhimi më i madh i tyre në drejtim të mirëadministrimit të likuiditetit vjen jo vetëm si pasojë e operacioneve injektuese të Bankës së Shqipërisë, të cilat edhe këtë vit kanë synuar uljen e tepricës së gjendjes së sistemit në fund të periudhës së mbajtjes së rezervës, por edhe si pasojë e kontaktimeve të vazhdueshme të Bankës së Shqipërisë.
Ecuria e normës së remunerimit të rezervës së detyruar në lekë ka pasqyruar ecurinë e normës bazë të interesit të Bankës së Shqipërisë nga e cila derivohet. Ashtu si në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2011, edhe gjatë vitit 2012 Banka e Shqipërisë ka zbatuar normën 0% për remunerimin e rezervës së detyruar në valutë62.
62 Për gjysmën e parë të vitit 2011, normat e remunerimit të rezervës së detyruar kanë qenë 70% e normës bazë të Bankës Qendrore Evropiane dhe Bankës Federale në SHBA. Duke nisur nga data 24.07.2011, norma e interesit për remunerimin e rezervës së detyruar në valutë është zero, ndërkohë që norma e interesit për remunerimin e rezervës së detyruar në lekë është lënë e pandryshuar, në nivelin 70% të normës bazë të Bankës së Shqipërisë.
Raporti Vjetor2012
78 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 79
Raporti Vjetor2012
80 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 81
Në ligjin “Për Bankën e Shqipërisë” krahas përcaktimit të objektivit kryesor sanksionohet përgjegjësia e institucionit për licencimin dhe mbikëqyrjen e veprimtarisë bankare dhe nxitjen e funksionimit normal të sistemit bankar të bazuar në parimet e tregut, me qëllim sigurimin e stabilitetit të sistemit bankar. Banka e Shqipërisë ka detyrim ligjor për tu shprehur publikisht në lidhje me natyrën dhe llojin e kërcënimeve që mund të ekzistojnë për stabilitetin e sistemit financiar. Në këtë kuadër, ajo synon të sigurojë dhe mbikëqyrë kushtet për ekzistencën e institucioneve financiare të shëndetshme, të cilat veprojnë në një treg financiar konkurrues dhe me infrastrukturë të zhvilluar e të mbrojtur.
Stabiliteti financiar, i përcaktuar si tërësia e kushteve që i mundësojnë sistemit financiar t’iu rezistojë goditjeve të ndryshme dhe të përmbushë nevojat e agjentëve ekonomikë për financim dhe shërbime të tjera financiare, përfaqëson një prej objektivave kryesorë të Bankës së Shqipërisë. Në këtë kuadër, puna e institucionit është e përqendruar në vlerësimin dhe administrimin e rreziqeve me të cilat ndeshet sistemi financiar dhe sektori bankar. Për vlerësimin e tyre, krahas monitorimit dhe analizës që i bëhet rreziqeve të veprimtarisë së bankave të veçanta në kuadër të veprimtarisë mbikëqyrëse, është punuar edhe në drejtim të vlerësimit të rrezikut sistemik dhe krijimit të instrumenteve për administrimin e tij.
Banka e Shqipërisë komunikon rregullisht me publikun, autoritetet dhe industrinë bankare, rreth vlerësimit të saj për qëndrueshmërinë e sistemit financiar dhe rreziqet e ndryshme. Instrumentet kryesore për të realizuar këtë komunikim, janë publikimet e rregullta të raporteve dhe të analizave të ndryshme, ku veçojmë Raportin Vjetor të Mbikëqyrjes dhe Raportin e Stabilitetit Financiar. Ky i fundit, fokusohet në identifikimin dhe vlerësimin e rreziqeve për sistemin financiar që rrjedhin prej ndërmjetësimit të tij me mjedisin ekonomik rrethues ose që burojnë nga vetë veprimtaria e sistemit. Qëndrueshmëria e sistemit financiar ndaj këtyre rreziqeve vlerësohet përmes teknikave të ndryshme, duke përfshirë edhe atë të provës së rezistencës ndaj skenarëve të supozuar. Raporti përmban edhe Deklaratën e Stabilitetit Financiar, e cila në shtator 2012 vlerësonte se pavarësisht gjendjes së mirë financiare të sektorit bankar, ekzistojnë ende rreziqe për stabilitetin e tij. Këto rreziqe lidhen jo vetëm me vështirësitë financiare të vendeve të tjera me të cilat ekonomia jonë ndërvepron, por edhe me zhvillime të veprimtarisë së brendshme ku veçojmë rënien e cilësisë së kreditimit.
Me gjithë situatën delikate të ekonomisë shqiptare dhe rritjen e problematikës në sistemin financiar, tregues të rëndësishëm të shëndetit financiar janë
KAPITULL III. STABILITETI FINANCIAR DHE MBIKËQYRJA BANKARE
Raporti Vjetor2012
82 Banka e Shqipërisë
përmirësuar. Gjatë vitit 2012, rezultati financiar pozitiv shfaqi rritje. Treguesit e kapitalizimit e të likuiditetit të veprimtarisë u paraqitën në nivele të kënaqshme. Sektori bankar është i mirëkapitalizuar, dukshëm mbi nivelin minimal të kërkuar. Lidhur me rreziqet e tregut, sektori bankar paraqitet relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë prej lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit. Sektori bankar mbetet i ekspozuar tërthorazi ndaj ndjeshmërisë së klientëve të tij lidhur me lëvizjet e pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit.
Tabelë 1. Tregues të shëndetit financiar. Në % 2007 2008 2009 2010 2011 2012Treguesit me bazë kapitalin (i) Kapitali rregullator ndaj aktiveve të ponderuara me rrezik 17.1 17.2 16.2 15.4 15.6 16.2(ii) Kapitali bazë ndaj aktiveve të ponderuara me rrezik 16.0 16.3 15.3 14.5 14.3 14.6(iii) Kapitali aksioner ndaj totalit të aktiveve 7.6 8.6 9.6 9.4 8.7 8.6Cilësia e aktiveve (iv) Hua me probleme neto ndaj kapitalit rregullator 11.2 25.7 28.2 35.9 52.2 55.6(v) Hua me probleme bruto ndaj tepricës së kredisë 3.4 6.6 10.5 14.0 18.8 22.5Përfitueshmëria (vi) Kthimi nga kapitali (RoE-me bazë vjetore) 20.7 11.4 4.6 7.6 0.8 3.8(vii) Kthimi nga aktivet (RoA-me bazë vjetore) 1.6 0.9 0.4 0.7 0.1 0.3Rreziku i tregut (kursi i këmbimit) (viii) Pozicioni i hapur neto në valutë të huaj ndaj kapitalit rregullator 1.7 4.3 3.9 5.0 3.9 4.0(ix) Pozicioni i hapur neto në valutë të huaj ndaj kapitalit bazë 1.8 4.5 4.1 5.3 4.3 4.4Likuiditeti i sektorit (x) Aktive likuide ndaj totalit të aktiveve 49.8 42.8 27.6 25.9 26.5 29.4(xi) Aktive likuide ndaj totalit të pasiveve afatshkurtra 55.6 104.7 32.6 30.6 33.1 36.7(xii) Depozitat e klientëve ndaj totalit të kredisë 215.5 162.6 154.3 166.4 163.2 171.6
Burimi: Banka e Shqipërisë.
III.1 ZHVILLIMET NË SEKTORIN BANKAR
Sektori bankar mbetet segmenti kryesor i ndërmjetësimit financiar në Shqipëri. Aktivet e tij arritën në 87.9% të PBB-së në fund të muajit dhjetor 2012, me një rritje prej 3.1 pikë përqindje ndaj një viti më parë. Sektori bankar mbizotërohet nga pesë banka, të cilat së bashku përbëjnë 67.8% të portofolit të kredisë së sistemit dhe 74.4% të depozitave.
Në fund të vitit 2012, aktivet e sektorit bankar u rritën në nivelin 1,187.9 miliardë lekë, duke shënuar një rritje vjetore prej 6%, nga 13.1% një vit më parë. Ky ngadalësim erdhi si pasojë e ngadalësimit të ritmit të rritjes së depozitave dhe rënies së angazhimit të bankave në procesin e kreditimit. Aktiviteti kreditues arriti në 42.7% të PBB-së në fund të vitit 20121. Ecuria e kredisë për ekonominë u ngadalësua dhe qëndron poshtë vlerave historike, duke regjistruar një rritje vjetore prej 2% në fund të vitit 2012, nga 15.3% në vitin 2011. Për sa i përket burimeve të financimit vihet re se kontributi në gjenerimin e fondeve vjen krejtësisht nga aktiviteti depozitues, i cili zë 82.3% të totalit të detyrimeve të sektorit bankar. Pavarësisht aktivitetit ekonomik të moderuar, depozitat u rritën me 7.3% gjatë vitit 2012, ndonëse kjo rritje ishte 1 Këtu, portofoli i kredisë dhe depozitat i referohen totalit të kredive dhe depozitave, duke
përfshirë edhe ndërmarrjet shtetërore dhe jorezidentët.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 83
më e ulët se ajo prej 13.1% një vit më parë. Depozitat e individëve, të cilat përfaqësojnë rreth 88% të totalit të depozitave, u rritën me 8.9% kundrejt 15.3% në vitin 2011, ndërsa depozitat e bizneseve u tkurrën me rreth 3%, krahasuar me një rritje prej 5.7% vitin e kaluar.
III.1.1 REZULTATI FINANCIAR DHE PËRFITUESHMËRIA
Rezultati financiar neto i sektorit bankar mbetet pozitiv, rreth 3.8 miliardë lekë, i pesëfishuar kundrejt fundit të vitit të kaluar. Në këtë rritje ka kontribuar ndjeshëm përmirësimi i çmimit të letrave me vlerë në portofolet e bankave, gjë që ka ndikuar në uljen e masës së provigjionimit për këto investime. Gjithashtu, në masë më të vogël, ndikim pozitiv dhanë të ardhurat e jashtëzakonshme2, ndërkohë që efekti i të ardhurave neto nga interesat dhe nga veprimtaritë e tjera ka qenë jomaterial.
Kundrejt fundit të vitit 2011, marzhi neto nga interesat tregoi rënie në vitin 2012, duke shfaqur rritjen e kostove të financimit të aktiveve që sjellin të ardhura kundrejt rënies së të ardhurave që sjellin këto aktive.
Tabelë 2. Tregues të përfitueshmërisë nga veprimtaria kryesore në përqindje (kumulative).Treguesit Dhjetor`09 Dhjetor`10 Dhjetor`11 Dhjetor`12Të ardhura nga interesat/aktive mesatare që sjellin të ardhura (1) 8.10 8.11 7.78 7.73Shpenzime për interesa /aktive mesatare që sjellin të ardhura (2) 4.06 3.78 3.57 3.72Marzhi neto nga interesat (NIM) {(1)-(2)} 4.04 4.32 4.20 4.01
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Përfitueshmëria e sistemit bankar, e vlerësuar nëpërmjet treguesve RoA (kthimi nga aktivet mesatare) dhe RoE (kthimi nga kapitali mesatar), paraqitet e përmirësuar, si rrjedhojë e rritjes së rezultatit neto. Kthimi nga aktivet, RoA ishte 0.33%, rreth 5 herë më i lartë se një vit më parë. Kthimi nga kapitali, RoE vlerësohet në 3.8% nga 0.8% një vit më parë. Ndryshimi i RoE gjatë vitit 2012 është shkaktuar thuajse ekskluzivisht nga ecuria e marzhit të fitimit.
III.1.2 KAPITALIZIMI I VEPRIMTARISË
Struktura e kapitalit rregullator paraqitet e favorshme në drejtim të kapacitetit për të mbuluar humbjet e mundshme, pasi ai vijon të përbëhet në 90% të tij nga kapitali bazë. Gjatë vitit 2012, sektori bankar është treguar më i kujdesshëm në ndërmarrjen e investimeve me rrezik të lartë, duke u përqendruar më shumë në investimin në aktive me rrezik të ulët. Ritmet më të larta të rritjes së kapitalit rregullator kundrejt aktiveve me rrezik, sollën një zhvillim pozitiv në trendin e normës së mjaftueshmërisë së kapitalit. Ky tregues u rrit në nivelin 16.2% në fund të vitit 2012, nga 15.6% një vit më parë.
2 Rritja e të ardhurave të jashtëzakonshme është ndikuar kryesisht nga ekzekutimi i kolateraleve të lëna pranë bankave për garantimin e kredive të marra.
Raporti Vjetor2012
84 Banka e Shqipërisë
Në fund të vitit 2012, niveli i kapitalizimit për të gjitha bankat tejkalon normën minimale të lejuar 12%. Treguesi i levës financiare (raporti i totalit të aktiveve me kapitalin aksioner) u llogarit në nivelin 11.7 herë, me luhatje të papërfillshme në terma gjashtëmujorë dhe vjetorë.
III.1.3 RREZIQE TË STABILITETIT FINANCIAR
Viti 2012 u karakterizua nga një situatë delikate e ekonomisë shqiptare dhe rritje e problematikës në sistemin financiar. Ngadalësimi i rritjes ekonomike është reflektuar në ngadalësimin e dukshëm të ritmit të kreditimit dhe në rënien e mëtejshme të cilësisë së portofolit të kredisë. Kontributi në rënie, i financimit të operatorëve ekonomikë nga sektori bankar mund të ndikojë në ngadalësimin e mëtejshëm të rritjes ekonomike, e cila potencialisht përcillet si efekt negativ zinxhir në sistemin bankar. Për më tepër, pesha ende e konsiderueshme e kredive në valutë dhe vlera e konsiderueshme e kredisë me norma të ndryshueshme të interesit, ruan ndjeshmërinë e sektorit bankar ndaj lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit, përmes ndikimit në aftësinë paguese të kredimarrësve. Rrjedhimisht, rreziku i kredisë vijon të mbetet rreziku kryesor ndaj të cilit ekspozohen bankat në vend.
Lidhur me rreziqet e tregut, sektori bankar paraqitet relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë prej lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit. Rreziku i likuiditetit vlerësohet gjithashtu i moderuar. Sektori bankar vijon të ketë rritje të depozitave dhe aktivet likuide në lekë dhe në valutë, mbi nivelet minimale të kërkuara nga kuadri rregullativ.
Më poshtë përmendim disa nga rreziqet e monitoruara për vlerësimin e stabilitetit financiar.
• rrezikuikredisëÇdo investim i burimeve financiare të bankave edhe në kushte normale të zhvillimeve ekonomike, përmban në vetvete një nivel të caktuar të rrezikut të humbjes. Ky lloj rreziku konceptohet i plotë në rastin e aktivitetit kreditues, veçanërisht në kushtet e pasigurisë për zhvillimet ekonomike. Në rastin e sektorit bankar në vend, kreditimi i publikut dhe i institucioneve financiare zë rreth 50% të aktiveve të sektorit dhe dominojnë treguesin e aktiveve me rrezik.
Cilësia e portofolit të kredive vijoi ecurinë e saj rënëse, ku raporti i kredive me probleme ndaj totalit të kredive në baza bruto u ngjit në nivelin 22.5% në fund të vitit 2012, kundrejt 18.8% një vit më parë. Cilësia e kredisë është përkeqësuar si për bizneset ashtu edhe për individët dhe po kështu, si për kreditë në monedhë vendase dhe për ato në monedhë të huaj. Në kuadrin e përballimit të humbjeve të mundshme nga ky rrezik, sektori bankar ka krijuar fonde rezervë (provigjone), të cilat janë rritur me rreth 17 miliardë lekë ose me rreth 30.89% krahasuar me vitin e kaluar. Si rezultat, raporti “provigjone
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 85
me totalin e kredisë” është rritur me rreth 2.75 pikë përqindje, duke arritur në 12.47% në fund të dhjetorit 2012.
Kreditë me probleme të mbuluara me kolateral për vitin 2012, janë rritur me 16.4%, krahasuar me vitin 2011. Pesha që zënë këto kredi kundrejt totalit të kredive me probleme është 81.13%, me një rënie prej 4.1 pikë përqindjeje.
• rrezikuilikuiditetit
Rreziku i likuiditetit për sektorin bankar vlerësohet të jetë në nivele të moderuara. Ndryshimet e bëra në rregulloren “Për administrimin e likuiditetit”, në dhjetor të vitit 2011, u shoqëruan me ripërkufizim të zërave të aktiveve likuide dhe rritje të nivelit minimal të kërkuar të treguesit të likuiditetit (aktive likuide ndaj detyrimeve afatshkurtra), në lek dhe në valutat kryesore. Në fund të vitit 2012, raporti i aktiveve likuide me detyrimet afatshkurtra rezultoi 36.7%, duke qenë 45.8% për lekun dhe 27.5% për valutat. Secili tregues ishte mbi nivelin minimal të kërkuar nga kuadri rregullativ. Pavarësisht se financimi nga bankat mëma mbetet një burim i rëndësishëm për disa banka, në dhjetor të vitit 2012 linjat e kredisë kanë shënuar rënie të qenësishme referuar një viti më parë. Konkretisht këto fonde, shënonin rreth 49 miliardë lekë në fund të vitit 2012, nga 63.4 miliardë lekë një vit më parë.
Depozitat mbeten burimi kryesor i financimit, dhe ato kanë gjithashtu një përqendrim relativisht të ulët në fund të vitit 2012. Kështu, 10 depozituesit më të mëdhenj zënë 6.25% të totalit të depozitave të sistemit bankar, 20 më të mëdhenjtë 8.06% dhe 50 depozituesit kryesorë përbëjnë 10.97% të totalit.
• rreziqetetregutSektori bankar shqiptar rezulton relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë të lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit por ndjeshmëria është rritur. Pozicionet e hapura valutore të sektorit rezultuan brenda niveleve historike, dhe vlerat e aktiveve dhe të detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit janë të krahasueshme me njëra-tjetrën.
• rrezikuikursittëkëmbimit
Në fund të vitit 2012, pozicioni i hapur në valutë i sektorit bankar ishte 3.98% e kapitalit të tij rregullator. Kjo shifër është ndjeshëm më e ulët se kufiri maksimal i lejuar prej 30%, duke treguar një nivel të ulët të ekspozimit ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë të kursit të këmbimit.
Raporti Vjetor2012
86 Banka e Shqipërisë
Gjithashtu, gjatë këtij viti evidentohet një tkurrje e pozicionit të kredisë së pambuluar3 ndaj portofolit të kredisë në total si dhe ndaj atij në valutë. Rënia e tepricës së kredisë në valutë e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit, ka zbutur ekspozimin e sektorit bankar ndaj rrezikut të tërthortë, megjithatë pesha e konsiderueshme që ajo vijon të ketë në totalin e portofolit të kredisë (rreth 31.3%) e bën sektorin bankar të ndjeshëm ndaj lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit.
• rrezikuinormëssëinteresitEkspozimi i sektorit bankar ndaj luhatjeve të normës së interesit paraqitet në nivele të kufizuara. Madhësia e ekspozimit, e matur si pesha e diferencës së aktiveve dhe të detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit, në raport me totalin e aktiveve nuk është në vlera të konsiderueshme.
Në fund të vitit 2012, diferenca midis aktiveve dhe pasiveve të ndjeshme ndaj normës së interesit, për maturime deri në 12 muaj, rezulton negative dhe në rritje kundrejt një viti më parë, në nivelin 83.4 miliardë lekë ose 7% e totalit të aktiveve. Për maturimet 1 dhe 3 muaj këto diferenca janë në vlera më të ulëta. Ndonëse këto nivele konsiderohen të përballueshme, thellimi i mëtejshëm i diferencës negative do të ekspozonte sektorin bankar ndaj kostove shtesë në rastin e rritjes së normës së interesit.
III.1.4 RREZIQE TË TJERA TË SISTEMIT BANKAR
• rrezikuoPeracionaldheiteknologjisësëinformacionitPërcaktimi i rrezikut operacional si një kategori e veçantë rreziku, në kuadër të përputhshmërisë me standardet e Baselit, ka gjetur një mjedis dhe perceptim pozitiv nga industria bankare në terma të hartimit dhe të përmirësimit të procedurave të integruara në procesin e përgjithshëm të administrimit të rreziqeve. Baza rregullative dhe përdorimi i instrumenteve të posaçme për monitorimin periodik të rrezikut operacional, krijoi kushtet për të bërë vlerësimin e hershëm si dhe për të analizuar tendencat e bankave. Ky proces i ka shërbyer hartimit të profilit të çdo banke si dhe identifikimit më të mirë të problematikës.
Sistemi bankar ka prezantuar një infrastrukturë teknologjike për të përmbushur kërkesat rregullative, duke siguruar kapacitetet e mjaftueshme për zhvillimin e aktiviteteve në të gjithë spektrin, si në kushte normale dhe nën kushte ekstreme (stress-i). Nga një vështrim i përgjithshëm i teknologjisë së informacionit dhe komunikimit të përdorur nga këto subjekte, rezulton se ka vend për përmirësim, kryesisht në lidhje me politikat dhe procedurat e brendshme, si dhe me planet e vazhdimësisë dhe të rekuperimit, testimit të këtyre planeve dhe përfshirjen e rezultateve të testimeve gjatë rishikimit të tyre.
3 Kredia në një monedhë të ndryshme nga monedha e burimit të të ardhurave të kredimarrësit që shërbejnë për shlyerjen e kredisë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 87
• transParencadhePublikimiiinformacionitTransparenca dhe publikimi i informacionit kanë qenë në fokus të vazhdueshëm gjatë vitit 2012, jo vetëm nëpërmjet një procesi mbikëqyrës intensiv në vend, por edhe nëpërmjet analizave nga jashtë, duke synuar përmirësimin e standardeve të transparencës, mbrojtjen e klientit dhe forcimin e disiplinës së tregut.
Ndryshimet rregullative të vitit 2011 u shoqëruan me rritjen e angazhimit të bankave dhe subjekteve financiare jobanka, si dhe ndërmarrjen e një sërë hapash nga Banka e Shqipërisë për implementimin dhe përmbushjen e kërkesave të reja. Këto masa rezultuan efektive, duke u materializuar në kontrata më të përforcuara me informacion për klientët si dhe me të drejtat dhe detyrimet mes palëve.
Bankat kanë rritur angazhimin për çështjet e transparencës dhe publikimit të informacionit. Megjithatë, vazhdojnë të evidentohen problematika kryesisht me përmbajtjen e kontratave të kredisë lidhur me normën nominale të interesit dhe normën efektive të interesit (NEI). Në këtë kuadër, vërehen raste të përdorimit nga bankat të normës minimale të interesit me qëllim mbrojtjen nga ulja e normave bazë të interesit apo edhe raste të përdorimit të indeksit të brendshëm BLR (Base Lending Rate) në vend të indeksit orientues. Bankat kanë shfaqur angazhim për të reaguar në kohë ndaj këtyre mangësive.
Për sa i takon publikimit të informacionit, megjithëse pasqyrat financiare të audituara të vitit 2011 nga auditorët e pavarur janë të gjitha të publikuara, ende vërehen mangësi në lidhje me publikimin kryesisht të raporteve vjetore dhe/ose tremujore në faqet e internetit të disa prej bankave. Banka e Shqipërisë ka vijuar me masat përkatëse për të adresuar problemin. Përgjithësisht, bankat janë përpjekur që informacioni i publikuar në ambientet e bankës dhe i ofruar nga shërbimi i klientit, të jetë i qartë dhe i plotë.
Për herë të parë, në 27 korrik 2012, ka filluar publikimi në faqen zyrtare të internetit të Bankës së Shqipërisë, i raportimeve nga bankat të komisioneve dhe normave të interesit për produktet dhe shërbimet e ofruara prej tyre. Në fazën e parë, këto raportime iu nënshtruan një procesi verifikimi të plotësisë dhe të saktësisë së të dhënave, për t’i paraprirë procesit të testimit dhe më tej publikimit final të informacionit për çdo bankë. Ky projekt ka si synim krijimin e kushteve të favorshme që klientët të informohen dhe të orientohen me lehtësi, me qëllim zgjedhjen e bankës më të përshtatshme për kërkesat e tyre. Me krijimin e kësaj platforme, Banka e Shqipërisë pret që të krijohen lehtësi për klientët bankarë (individ ose biznes), reagimi i të cilëve, pritet të ndikojë në rritjen e nivelit të konkurrencës në treg dhe t’i orientojë bankat drejt uljes së kostove të produkteve dhe të shërbimeve që ofrojnë.
Gjatë vitit 2012, pranë Bankës së Shqipërisë janë adresuar një numër në rritje ankesash kundrejt bankave tregtare dhe institucioneve të tjera jo banka. Për një pjesë të madhe të tyre, meqenëse çështjet që trajtohen janë të një natyre juridiko-civile, zgjidhja e ankesës i përket organeve gjyqësore. Vlen të
Raporti Vjetor2012
88 Banka e Shqipërisë
theksojmë se çështjet e ngritura, përgjithësisht, janë adresuar në kohë si ndaj subjekteve, ashtu edhe ndaj klientëve.
• ParandalimiiPastrimittëParavedhefinancimittëTERRORIZMITNë procesin mbikëqyrës në bankat tregtare, në subjektet financiare jobanka dhe në zyrat e këmbimit valutor (ZKV) edhe gjatë këtij viti, një rëndësi e veçantë i është kushtuar çështjeve që lidhen me parandalimin e pastrimit të parave dhe luftës së financimit të terrorizmit. Ndryshimet në kuadrin ligjor dhe bazën rregullative për problemet e parandalimit të pastrimit të parave dhe konkretisht të ligjit4 sollën domosdoshmërinë e marrjes së masave për implementimin e këtyre ndryshimeve. Në këtë kuadër, si dhe në atë të harmonizimit të legjislacionit me standardet ndërkombëtare dhe rekomandimet e organizmave ndërkombëtarë (Moneyval i Këshillit të Evropës), Banka e Shqipërisë ka qenë e angazhuar në vlerësimin dhe rishikimin e kuadrit nënligjor për të reflektuar këto ndryshime. Ky proces do të vazhdojë edhe gjatë vitit 2013.
Subjektet kanë ndërmarrë masa parandaluese në drejtim të krijimit të strukturave të përshtatshme dhe hartimit të politikave të brendshme, si dhe të krijimit të një sistemi funksional për përmbushjen e vigjilencës së zgjeruar për kategoritë e klientëve me rrezik të lartë, me qëllim rritjen në numër dhe në cilësi të Raporteve të Aktivitetit të Dyshimtë (RAD). Banka e Shqipërisë i ka kushtuar rëndësi të madhe kësaj të fundit gjatë inspektimeve në vend, duke synuar dhe kontribuar në rolin më aktiv të bankave në drejtim të identifikimit, analizimit dhe më tej raportimit të RAD-ve pranë autoritetit përgjegjës.
Megjithatë, janë evidentuar edhe mangësi, të cilat në përgjithësi, kanë konsistuar në pamjaftueshmëri të sistemeve efektive të menaxhimit të rrezikut, veçanërisht për kategoritë e klientëve dhe transaksioneve që kërkojnë vigjilencë të zgjeruar. Problematikat e evidentuara kanë çuar në lënien e rekomandimeve përkatëse nga ana e Bankës së Shqipërisë.
III.2 ZHVILLIMET NË SISTEMIN FINANCIAR JOBANKAR5
Viti 2012 vijoi me zgjerimin e institucioneve financiare jobanka, në numër subjektesh dhe në veprimtari të reja financiare për tregun vendas. Numri i subjekteve arriti në 21 nga 19 që regjistroheshin një vit më parë. Risi në treg ka qenë veprimtaria financiare e këshillimit për shërbime të këmbimit valutor. Veprimtaritë financiare të ushtruara prej tyre përfshijnë kredidhënien, qiranë financiare, ofrimin e shërbimit të pagesave dhe të transferimit të parave, faktoringun, shërbimet këshilluese, ndërmjetëse dhe shërbime të tjera për këmbimin valutor. Subjektet në disa raste mund të ushtrojnë më shumë se një veprimtari financiare.
4 Ligji 9917,datë.19.05.2008, ndryshuar, (botuar në Fletoren Zyrtare korrik 2012).5 Të dhënat datojnë deri në shtator 2012.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 89
Në shtator 2012, niveli i aktiveve të subjekteve financiare jobanka regjistron vlerën 34.6 miliardë lekë duke përbërë 2.9% të totalit të aktiveve të sistemit bankar ose 0.2 pikë përqindje më pak se në fund të vitit 2011.
Megjithë shtimin e subjekteve të reja, totali i aktiveve të subjekteve financiare jobanka paraqitet në nivele të ngjashme, krahasuar me fundvitin 2011. Ky trend është ndikuar kryesisht nga tkurrja e aktiveve të subjekteve kredidhënëse dhe të qirasë financiare si dhe është zbutur nga rritja graduale e subjekteve financiare jobanka, të cilat ofrojnë shërbimin e pagesave dhe të transfertave. Reduktimi i aktiveve të subjekteve jobanka, të cilat ushtrojnë veprimtarinë kredidhënëse ka ardhur si rezultat i përkeqësimit të cilësisë së portofolit. Ndërkohë, zvogëlimi i aktivitetit të qirasë financiare është diktuar kryesisht nga reduktimi i investimeve të biznesit. Portofoli i kredisë përbën pjesën kryesore të aktiveve në subjektet financiare jobanka, me 53.9%. Ai dominohet nga portofoli i kredidhënies dhe i mikrokredisë (53.99%), ndjekur nga portofoli i qirasë financiare (45.55%) dhe në një pjesë të vogël nga portofoli i faktoringut (0.46%). Subjektet financiare jobanka financohen kryesisht nga kredi të marra6(59.9%) dhe nga llogaritë e tyre kapitale (34.2%).
Në terma bruto portofoli i kredisë regjistron rritje minimale gjatë këtij viti, në masën 0.74%, dhe arrin në vlerën prej 20.19 miliardë lekë në shtator 2012. Ky portofol është i përqendruar në financimin e sektorit të biznesit (90.4%) dhe brenda këtij të fundit është i orientuar në sektorin e “Tregtisë, riparimit të automjeteve dhe artikujve shtëpiakë“ (26.8%), në “Ndërtim” (11.9%) dhe në sektorin e “Bujqësisë, gjuetisë dhe silvikulturës” (10.9%).
Tregu financiar jobankar pati performancë financiare pozitive, në masën 719.68 milionë lekë, deri në shtator 2012. Performancën më të mirë e paraqesin subjektet e shërbim-pagesave dhe ato të qirasë financiare ndikuar nga rreziqet më të ulta me të cilat përballen dhe pozicionin e konsoliduar në treg të subjekteve pjesëmarrëse në to. Ndonëse me një peshë të vogël të aktiveve ndaj sistemit bankar, rezultati financiar neto i këtij tregu përbën 18.6% të rezultatit neto të sistemit bankar.
III.3 EKZAMINIMET NË VEND
Funksioni i mbikëqyrjes në vend ka si objektiv garantimin e zhvillimit të një aktiviteti të shëndoshë financiar, nga ana e subjekteve të licencuara nga Banka e Shqipërisë, brenda kërkesave të kuadrit ligjor e rregullativ mbikëqyrës. Organizimi i ekzaminimeve pranë bankave ka qenë rezultati i kombinimit të nevojave bazuar në ciklin mbikëqyrës, të vendosur nga politika operative e mbikëqyrjes dhe në rëndësinë e problematikave në banka të veçanta.
6 Kreditë e marra në pjesën më të madhe të tyre, rreth 67% kanë si kundërparti bankat dhe Qeverinë Shqiptare, ndërsa pjesa tjetër bankat dhe institucionet e huaja financiare.
Raporti Vjetor2012
90 Banka e Shqipërisë
Gjatë vitit 2012 janë kryer ekzaminime të plota të 10 bankave, 3 subjekteve jo banka dhe 1 unioni të shoqërive të kursim kreditit. Krahas ekzaminimeve të plota janë kryer edhe një sërë ekzaminimesh të tjera për të adresuar problematika specifike, në bashkëpunim me autoritete të tjera me të cilat bashkëpunon Banka e Shqipërisë, si Drejtoria e Përgjithshme e Parandalimit të Pastrimit të Parave (DPPPP) dhe Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.
Problemet dhe çështjet e evidentuara nga ekzaminimet mund ti kategorizojmë si më poshtë.
• zbatimiikuadritrregullatorSistemi bankar përgjithësisht ka vepruar në përputhje me kërkesat e kuadrit ligjor e rregullator mbikëqyrës. Megjithatë, vërehen mangësi në respektimin e:
• Rregullores “Për administrimin e rrezikut të kredisë”. Gjatë egzaminimeve janë evidentuar kredi të klasifikuara në klasa me rrezik më të ulët se sa parashikohet në kërkesat rregullatore. Në këtë kuadër, ekzaminimet kanë synuar eliminimin e menjëhershëm të devijimeve nga kërkesat rregullative. Një problem që ndeshet shpesh nëpër banka është edhe mungesa e dokumentacionit që justifikon riklasifikimin e klientit në klasa me rrezik më të ulët. Rekomandimet kanë synuar nxitjen e përmirësimit të politikave e procedurave që mbulojnë aktivitetin kreditues, forcimin e kapaciteteve analizuese të strukturës së rrezikut të bankës si dhe përmirësimin e analizës të gjendjes financiare të kredimarrësit gjatë procesit të miratimit të kredisë.
• Rregullores “Për raportin e mjaftueshmërinë e kapitalit” Gjatë egzaminimeve janë evidentuar pasaktësi në klasifikimin e zërave të aktivit dhe ponderimin e tyre në përputhje me kategorinë e rrezikut që ato mbartin.
• Rregullores “Mbi parimet bazë të drejtimit të bankave dhe degëve të bankave të huaja dhe kriteret për miratimin e administratorëve të tyre”. Janë evidentuar vonesa në plotësimin dhe dërgimin e dokumentacionit të nevojshëm për miratimin paraprak të administratorëve nga Banka e Shqipërisë.
• Rregullores “Për administrimin e rrezikut të likuiditetit”. Janë evidentuar mangësi në polikat dhe procedurat e brendshme të subjekteve për administrimin e rrezikut të likuiditetit. Nuk është respektuar periodiciteti i kryerjes së analizave stress-test, me qëllim identifikimin dhe matjen e ekspozimit të subjektit ndaj rrezikut të likuditetit, si në kushte normale po ashtu edhe në situata jo të zakonshme.
• Rregullores “Për përdorimin e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit në subjektet e licencuara nga Banka e Shqipërisë”. Rastet e evidentuara i referohen përmirësimit të vlerësimit të rrezikut të TIK-së, duke përfshirë klasifikimin e sistemeve e aplikimeve të përdorura dhe identifikimin e dobësive dhe kërcënimeve të mundshme, përmirësimit të planeve të vazhdimësisë së biznesit bazuar në madhësinë dhe
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 91
kompleksitetin e subjektit, rishikimit të të drejtave të përdoruesve për të siguruar ndarje të përshtatshme të përgjegjësive dhe sigurimin e hallkave të nevojshme të kontrollit, si dhe kufizimin e aksesit për persona të jashtëm, dokumentimit të proceseve, plotësimit të kuadrit të brendshëm rregullativ të bankës etj..
• Rregulloreve për transparencën dhe publikimet. Në raste sporadike nuk janë zbatuar kërkesat e rregulloreve të mësipërme gjatë hartimit të kontratave, dhënies së informacionit për klientët, publikimit të informacionit etj.
• Rregullores “Mbi standardet minimale të administrimit të rrezikut operacional”. Administrimi i këtij rreziku është një proces relativisht i ri si për bankat, ashtu edhe për autoritetin mbikëqyrës. Në këto kushte mangësitë kryesore lidhen me plotësimin e politikave dhe procedurave, përcaktimin e treguesve dhe të kufijve të lejuar të tyre, identifikimin e zërave të bilancit që duhen analizuar etj..
• Rregullores “Për funksionimin e rregjistrimit të kredive në Bankën e Shqipërisë”, lidhur me gabimet në hedhjen e të dhënave sipas skedarëve.
• orientimistrategjikibankavePjesa më e madhe e bankave të sistemit janë filiale të grupeve të huaja bankare dhe si të tilla orientimet strategjike janë të origjinuara nga grupet përkatëse. Në këtë kuadër, ekzaminimet në vend kanë synuar këshillimin dhe orientimin e bankave drejt planeve strategjike të harmonizuara me konteksin e zhvillimeve dhe dinamikave të sistemit bankar dhe të ekonomisë shqiptare.
• organizimidhedrejtimiibankaveNën ndikimin e efekteve të krizës dhe faktorëve që i shkaktuan ato, një rëndësi gjithnjë e më e madhe i është kushtuar mënyrës së organizimit dhe cilësisë së menaxhimit. Në këtë kontekst janë lënë rekomandimet për ndarjen e qartë dhe të përshtatshme të detyrave dhe përgjegjësive dhe sigurimin e hallkave të kontrollit në çdo pjesë të proceseve. Gjithashtu është përcaktuar e një strukturë hierarkike e qartë, me të cilën orientohet edhe sistemi i pagave dhe shpërblimeve, krijuar një sistem korrektues eficient që kufizon në minimum përsëritjen e shkeljeve, plotësimin e kuadrit të brendshëm rregullativ, sigurimin e pavarësisë, burimeve dhe mbështetjes së mjaftueshme për funksionet e kontrollit të brendshëm dhe menaxhimit të rreziqeve etj.
• ÇështjetëlidhurameadministriminekredivemePROBLEME DHE GJETJEN E MËNYRAVE PËR REDUKTIMIN E TYREGjatë inspektimeve në vend theksi është vënë në përmirësimin e politikave të brendshme, përmirësimin e infrastrukturës të nevojshme dhe ndërmarrjen e veprimeve që do të ndikojnë në uljen e stokut të kredive me probleme. Rekomandimet dhe veprimet korrigjuese të Departamentit të Mbikëqyrjes kanë synuar të sjellin praktikat më të reja ndërkombëtare, të cilat përshtatur
Raporti Vjetor2012
92 Banka e Shqipërisë
me kontekstin vendas synojnë të sigurojnë trajtimin me efektivitet të portofolit me probleme. Për subjektet jo banka në vëmendjen mbikëqyrëse ka qenë zbatimi i strategjive të parashikuara nga subjektet, ecuria e portofoleve përkatëse, cilësia e strukturave të brendshme për mbështetjen e veprimtarisë si dhe vlerësimi i ecurisë dhe qëndrueshmërisë financiare të subjekteve. Për subjektet e licencuara rishtazi dhe të ekzaminuara për herë të parë, me rëndësi kanë qenë edhe çështje të transparencës, të parandalimit të pastrimit të parave apo të përputhshmërisë me kuadrin rregullativ, ku subjektet janë njohur nga afër me pritshmëritë mbikëqyrëse dhe janë angazhuar për adresimin e mangësive.
III.4 REGJISTRI I KREDIVE
Regjistri i Kredive është një mjet i rëndësishëm në duart e subjekteve bankare dhe financiare për administrimin optimal të rrezikut të kredisë. Në vitin e pestë të funksionimit të tij numërohen 27 subjekte bankare dhe financiare që raportojnë të dhënat e kredimarrësve.
Në fund të vitit 2012 numërohen 870,635 kredi të raportuara në Regjistrin e Kredive, nga të cilat 365,244 janë kredi aktive7. Bankat numërojnë 299,342 kredi aktive dhe pjesa tjetër e tyre janë të raportuara nga subjektet financiare jobanka.
Pasurimi i Regjistrit të Kredive nga viti në vit me subjekte të reja raportuese i shërben Departamentit të Mbikëqyrjes, por jo vetëm, në thellimin dhe zgjerimin e analizave të sistemit si dhe të subjekteve kredidhënëse të veçanta. Gjithashtu informacioni i raportuar në Regjistrin e Kredive përbën një mbështetje të rëndësishme për funksionin e mbikëqyrjes në vend.
III.5 LICENCIMI DHE KUADRI RREGULLATIV
III.5.1 KUADRI LICENCUES DHE MIRATIMET
Sektori bankar shqiptar u përfshi në ristrukturime të rëndësishme përgjatë vitit 2012. Ndryshimet e kryera në ligjin “Për bankat” në fund të vitit 2011 sollën shndërrimin e degës së Bankës Alpha në Shqipëri dhe Degës së Bankës Kombëtare të Greqisë në banka vendase/filial të bankave të huaja. Pasiguria në stabilitetin e sistemit financiar grek i ekspozonte dy degët e bankave greke në Shqipëri ndaj riskut të mëmës. Me qëllim adresimin e rrezikut, Banka e Shqipërisë miratoi licencimin e Bankës Alpha Albania sh.a dhe Bankës NBG Albania sh.a për të vepruar si banka në Shqipëri. Bankat e licencuara iu nënshtruan, mbikëqyrjes së kujdesshme, duke plotësuar të njëjtin kuadër rregullator me bankat e tjera, filiale të bankave të huaja në Shqipëri.
7 Kredi aktive konsiderohen kreditë e pashlyera plotësisht (ato kredi që nuk rezultojnë të maturuara apo mbyllura në fund të vitit).
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 93
Në kuadër të thellimit të krizës greke, grupe të mëdha bankare si CASA Grup Francë, ndërmorën hapa për ristrukturimin e brendshëm të tyre në disa vende të rajonit, ristrukturim i cili në Shqipëri solli transferimin8 100% të pjesëmarrjes influencuese në kapitalin aksionar të Bankës Emporiki Shqipëri sh.a. nga Emporiki Bank of Greece tek IUB Holding Francë, një filial i drejtpërdrejtë dhe i zotëruar tërësisht nga CASA Grup Francë. Miratimi i ndryshimit të aksionerit të ri të Bankës Emporiki Shqipëri solli ndryshime në origjinën e kapitalit aksionar në sistemin bankar, duke kontribuar në shtimin e bankave me kapital me origjinë franceze në tregun shqiptar9. Pas këtij ndryshimi dhe me qëllim përshtatjen e emrit me statusin ligjor dhe identitetin e ri të bankës, Banka e Shqipërisë miratoi ndryshimin e emrit të Bankës Emporiki Shqipëri në Banka Credit Agricole Shqipëri.
Gjithashtu, për Bankën Raiffeisen sh.a u dha miratimi i transferimit të pronësisë së aksioneve të saj nga Raiffeisen Bank International AG, Austri tek Raiffeisen SEE Holding Regional GmbH, Austri. Ky transferim u krye në kuadrin e krijimit të tre rajoneve gjeografike në formën e tre shoqërive, 100% filiale të Raiffeisen Bank International AG (RBI). Ai nuk e ndryshon kontrollin, menaxhimin dhe pronësinë nga pikëpamja ekonomike, të Bankës Raiffeisen.
Shumica e sektorit bankar shqiptar kontrollohet nga bankat e huaja, të cilat ushtrojnë veprimtarinë e tyre bazuar në ligjet e vendit tonë dhe në ligjin “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”, si dhe në kuadrin rregullativ të Bankës së Shqipërisë. Gjatë vitit 2012 nuk pati asnjë procedurë aplikimi për licencim banke të re.
2011 2011 2012Bankat në Shqipëri, prej të cilave: 16 16 16 Degë të bankave të huaja 2 2 0Shumica1 me kapital privat sipas ndarjeve Me kapital privat në shumicën e pronësisë të huaj: 14 14 14me shumicë kapitali të huaj nga vendet e Bashkimit Evropian2 10 10 10me shumicë kapital me origjinë turke 1 1 1me shumicë kapitali nga Institucioni Financiar Ndërkombetar(IFC) 1 1 1me shumicë kapitali me origjinë kuvaitiane 1 1 1me shumicë kapitali nga Konfederata e Zvicrës 1 1 1 Me kapital privat me shumicën e pronësisë vendase3 2 2 2
1 “Shumicë” është në çdo rast shumica e thjeshtë 50% të votave plus 1 votë.2 Bankat me origjinë kapitali nga vendet e BE-se janë nga Italia (1 bankë), Austria(1 bankë),
Gjermania (1 bankë), Franca (2 banka), Greqi (3 banka), Bullgari (1 bankë).3 Bankat me shumicë kapitali vendas janë Banka Union sh.a. dhe Banka Credins sh.a..
Miratimet për kryerjen e veprimtarive shtesë në anekset e licencave të bankave u kryen edhe gjatë vitit 2012. Banka e Shqipërisë dha miratimin për shtimin e veprimtarisë shtesë të faktoringut dhe të financimit të transaksioneve tregtare për Bankën Raiffeisen sh.a., si dhe miratimin për kryerjen e veprimtarisë shtesë të ofrimit të shërbimit të kasave të sigurimit për Bankën Intesa Sanpaolo Albania.
8 Transferimi u realizua nëpërmjet marrëveshjes, datë 14 qershor 2012 për shitjen e të gjitha aksioneve në zotërim të Bankës Emporiki Greqi drejtpërdrejtë tek IUB Holding Francë, zotëruar 100% nga Credit Agricole, Francë.
9 Bankat me shumice kapitali me origjine franceze pas këtij ndryshimi janë Banka Societe General Albania dhe Banka Credit Agricole Shqipëri ndërkohë që numri i bankave me origjine kapitali grek u reduktua ne tre.
Tabelë 3. Struktura e pronësisë së bankave 2011-2012.
Raporti Vjetor2012
94 Banka e Shqipërisë
Në muajin maj 2012, Banka e Shqipërisë miratoi një ndryshim në rregulloren e licencimit të bankave, në lidhje me mundësinë e kryerjes nga to ndërmjetësimin në sigurime dhe risigurime. Si rrjedhojë katër banka tregtare kanë shprehur interesin për kryerjen e kësaj veprimtarie.
Bankat edhe gjatë vitit 2012 paraqitën kërkesat për zgjerimin e rrjetit të tyre bankar me degë dhe agjenci brenda vendit. Gjatë vitit 2012 u hapën 15 degë/agjenci të reja nga bankat, duke shfaqur të njëjtat ritme zgjerimi me ato të vitit të kaluar. Ndërkohë që u njoftua mbyllja e 11 degëve dhe agjencive ekzistuese nga disa banka.
2010 2011 2012Degë/agjenci brenda vendit 529 534 538Degë jashtë vendit 2 1 11
Totali 531 535 5391 Banka Kombëtare Tregtare ushtron veprimtarinë e saj bankare edhe me degë në Kosovë.
Ndryshime të rëndësishme ndodhën edhe në drejtimin e bankave dhe jobankave. Zgjedhja e 39 administratorëve të rinj në banka u shoqërua me miratimin e tyre nga Banka e Shqipërisë. Sipas pozicioneve, këto i përkasin miratimit për 10 anëtarë të këshillit drejtues, 6 anëtarë të komitetit të kontrollit, 3 drejtorë të përgjithshëm dhe 20 drejtues ekzekutive (të grupeve, divizioneve, departamenteve ose zv/drejtorë të përgjithshëm).
Në tregun financiar jobankar, në vitin 2012 u akorduan 2 licenca të reja për subjekt financiar jobankë. Njëri nga subjektet ushtron veprimtaritë e: shërbimeve këshilluese, ndërmjetëse dhe shërbime të tjera ndihmëse për këmbimin valutor dhe tjetri veprimtarinë e faktoringut. Po gjatë këtij viti u pezullua licenca për të ushtruar veprimtari financiare për një subjekt financiar jobankë, licencë e cila u bë efektive sërisht brenda vitit. Në kuadrin e ndryshimeve në ligjin “Për bankat” në lidhje me krijimin e institucioneve të parasë elektronike, disa subjekte kanë shprehur interesin për të kryer veprimtarinë financiare të emetimit të parasë elektronike. Kjo veprimtari është parashikuar në ndryshimet rregullative, të cilat do të hyjnë në fuqi në fillim të vitit 2013. Licencimi i zyrave të këmbimit valutor vijoi edhe gjatë vitit 2012. Konkretisht, u licencuan 26 zyra të këmbimit valutor dhe u revokua licenca e 9 zyrave të këmbimit valutor, me kërkesë të vetë subjekteve. Në fund të vitit 2012, në tregun e këmbimeve valutore ekzistojnë 322 zyra të licencuara.
2010 2011 2012Banka dhe degë të bankave të huaja 16 16 16Subjekte financiare jobanka 17 19 21Zyra të këmbimit valutor 284 301 322Unione të shoqërive të kursim- kreditit 2 2 2Shoqëri të kursim-kreditit 126 126 126
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Tabelë 4. Treguesit e shtrirjes së rrjetit bankar
në fund të vitit 2012.
Tabelë 5. Numri i subjekteve financiare të licencuara nga Banka e
Shqipërisë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 95
Në dy vitet e fundit, numri i institucioneve financiare te licencuara nga Banka e Shqipërisë ka mbetur i pandryshuar për bankat dhe për unionet e kursim-kreditit dhe shoqëritë e tyre, ndërkohë që për institucionet financiare jobanka dhe zyrat e këmbimit valutor konstatohet rritje.
Gjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë procedoi edhe me miratime të tjera që lidhen me emetimin e borxhit të varur për bankat, miratimet në statutin e bankave dhe ndryshimet e tij, miratime për mundësinë e ofrimit të shërbimeve elektronike bankare, miratime për ndryshimin e pjesëmarrjes influencuese në subjektet financiare jobanka dhe strukturën e kapitalit, miratimin e agjentëve për transferimin e parave që veprojnë për llogari të subjekteve financiare jobanka.
III.5.2 KUADRI RREGULLATIV
Viti 2012 shënoi finalizimin e disa rregulloreve të reja dhe njohu ndryshime në disa rregullore të tjera të mbikëqyrjes bankare, të cilat konsideruan në vazhdimësi përshtatjen me standardet e Komitetit të Bazelit, direktivat e Bashkimit Evropian dhe praktikat më të mira në fushën e rregullimit dhe mbikëqyrjes bankare.
Akte të reja rregullative dhe ndryshime me rëndësi në aktet në fuqi për mbikëqyrjen bankare, të miratuara gjatë këtij viti janë:
• Rregullorja “Për krijimin, licencimin dhe funksionimin e bankës urë”, e cila përcakton rregullat mbi procesin e krijimit, licencimit dhe funksionimit të bankës urë. Ky koncept prezantohet për herë të parë në ndryshimet e fundit të ligjit “Për bankat”.
• Rregullorja e rishikuar “Mbi parimet bazë të drejtimit të bankave dhe degëve të bankave të huaja dhe kriteret për miratimin e administratorëve të tyre”. Ajo përsos rregullimin e mëtejshëm të kërkesave të autoritetit mbikëqyrës lidhur me procesin e drejtimit të përgjegjshëm dhe efektiv të bankave dhe degëve të bankave të huaja. Kryesisht aspektet që kanë të bëjnë me sistemet e administrimit të rrezikut dhe strukturat përkatëse, politikat e shpërblimit etj.
Disa shtesa dhe ndryshime u realizuan në rregulloret:
• “Për licencimin dhe ushtrimin e veprimtarisë së bankave dhe degëve të bankave të huaja në Republikën e Shqipërisë”, të cilat synuan përfshirjen dhe rregullimin e mëtejshëm të ushtrimit të veprimtarisë së sigurimit, të risigurimit dhe ndërmjetësimit në sigurime dhe risigurime edhe për bankat dhe/ose degët e bankave të huaja, si një veprimtari financiare që kërkon miratim paraprak nga autoriteti mbikëqyrës dhe parashikohet në dispozitat e ligjit për sigurimet;
• “Për përcaktimin e nivelit të vendimmarrjes në mbikëqyrjen e veprimtarive bankare dhe financiare”, të cilat synuan plotësimin dhe përditësimin e procesit të vendimmarrjes në mbikëqyrjen e veprimtarive bankare dhe
Raporti Vjetor2012
96 Banka e Shqipërisë
financiare të bankave dhe subjekteve të tjera që licencohen dhe mbikëqyren nga Banka e Shqipërisë, sipas niveleve/hierarkisë së përcaktuar në matricën e parashikuar në këtë rregullore;
• “Për licencimin e shoqërive të kursim-kreditit dhe të unioneve të tyre’’, të cilat synuan që ndryshimet në rregulloren “Për përcaktimin e nivelit të vendimmarrjes në mbikëqyrjen e veprimtarive bankare dhe financiare” të ecin në të njëjtin drejtim (të mos kenë kundërshti), në funksion të lehtësimit, përshpejtimit dhe efektivitetit të procesit të vendimmarrjes.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 97
Raporti Vjetor2012
98 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 99
IV.1 EMISIONI I MONEDHËS
Sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, Banka e Shqipërisë ka të drejtën ekskluzive të nxjerrjes e të qarkullimit të monedhës kombëtare, Lek. Banka e Shqipërisë përcakton format, masat, peshat, modelin dhe karakteristikat e tjera të kartëmonedhave dhe monedhave metalike shqiptare, me kurs ligjor brenda vendit, si dhe të monedhave e kartëmonedhave që do të shtypen për qëllime numizmatike.
• kartëmonedhadhemonedhanëqarkullim1
Në fund të vitit 2012, rezultuan në qarkullim 137,824,961 copë kartëmonedha me vlerë rreth 197.699 miliardë lekë. Në krahasim me vitin 2011, rezulton një ulje e vëllimit të numrit të kartëmonedhave me 5.1%, dhe një ulje prej 1.1% e vlerës së tyre. Ndryshimi i këtij treguesi vjen si pasojë e ndryshimit të lehtë që ka pësuar struktura në favor të kartëmonedhës me vlerë nominale 5000 Lek. Gjithashtu, volumi i kërkesave nga bankat e nivelit të dytë për pagesa pati një rënie të lehtë.
Në fund të vitit 2012, rezultuan 130,683,932 copë monedha metalike në qarkullim, me vlerë 3.172 miliardë lekë. Në krahasim me vitin 2011, ka një
1 Është numri dhe vlera e kartëmonedhave të hedhura në qarkullim nga Banka e Shqipërisë.
KAPITULLI IV. FUNKSIONE DHE ANGAZHIME TË TJERA INSTITUCIONALE
Grafik 1. Kartëmonedha dhe monedha në qarkullim, 2011-2012.
Struktura e kartëmonedhës në qarkullim 30.12.2011
Struktura e kartëmonedhës në qarkullim 31.12.2012
Struktura e monedhës metalike 31.12.2011 Struktura e monedhës metalike 31.12.2012
Burimi: Banka e Shqipërisë.
100 Lekë2%
100 Lekë9%
10 Lekë27%
10 Lekë28%
50 Lekë14%
20 Lekë26%
20 Lekë25%
50 Lekë14%
100 Lekë9%
1000 Lekë42%
5 Lekë16%
1 Lek8%
1 Lek8%5 Lekë
16%
5000 Lekë12%
500 Lekë26%
2000 Lekë11%
200 Lekë7%
100 Lekë2%
1000 Lekë43%
5000 Lekë13%
500 Lekë24%
2000 Lekë11%200 Lekë
7%
Raporti Vjetor2012
100 Banka e Shqipërisë
rritje të numrit të monedhave metalike me 5.8% dhe një rritje të vlerës së tyre me 4.7%. Këtë vit struktura e monedhës metalike pati ndryshime të vogla si pasojë e një rritjeje të lehtë të peshës së monedhave metalike me vlerë nominale 10 lekë dhe 1 lek. Në fund të vitit 2012, raporti i përgjithshëm midis vlerës së monedhës metalike ndaj kartëmonedhës rezultoi më i lartë se viti i kaluar.
• treguestëqarkullimittëParasëNë fund të vitit 2012, raporti i parasë në qarkullim ndaj agregatit M2 ishte 30.0%2, ndërsa në fund të vitit 2011 i njëjti raport ishte 31.84%. Koeficienti i qarkullimit të parasë3 në Bankën e Shqipërisë në vitin 2012, rezultoi 0.496 ndërkohë që për vitin 2011 ishte 0.536. Kjo tregon që bankat e nivelit të dytë, në raport me paranë në qarkullim, kanë kthyer me pak para pranë arkave të Bankës së Shqipërisë. Gjithashtu vlera mesatare e një kartëmonedhe në qarkullim në fund të vitit 2012 arriti në 1,434 lekë, nga 1,376 lekë që ishte në fund të vitit 2011.
• riciklimiicash-itdhecilësiaekartëmonedhësnëqarkullimGjatë vitit 2012, u përpunuan 126 milionë copë kartëmonedha, të cilat u kontrolluan për autenticitet dhe përshtatshmëri për riqarkullim. Nga përpunimi rezultuan rreth 20.5 milionë copë kartëmonedha të papërshtatshme për përdorim, të cilat u tërhoqën nga qarkullimi. Norma e sortimit4 ishte 16.27% dhe pati një ulje prej 2.13% nga viti i kaluar. Kartëmonedhat e dëmtuara janë zëvendësuar rast pas rasti me kartëmonedha të reja të përshtatshme për qarkullim. Koeficienti5 i qarkullimit të kartëmonedhës për vitin 2012 rezultoi në vlerën 0.948, që do të thotë se një kartëmonedhë kthehet mesatarisht një herë në vit në sportelet e Bankës së Shqipërisë. Ky koeficient është me i lartë për prerjet 200 lekë, 500 lekë (rreth 1.1 dhe rreth 1.8) dhe me i vogël për prerjet 5000 dhe 2000 lekë (rreth 0.2) që tregon se këto të fundit kthehen më rrallë në sportelet e Bankës së Shqipërisë.
• mbrojtjaekartëmonedhësdhemonedhësmetalikengaFALSIFIKIMIGjatë vitit 2012, numri i kartëmonedhave dhe monedhave metalike të falsifikuara ka qenë shume i vogël dhe në raport me sasinë e monedhave metalike dhe kartëmonedhave në qarkullim, përbën një shifër të papërfillshme. Kartëmonedhat e evidentuara të falsifikuara, sipas analizës teknike, janë kryesisht riprodhime me inkjet-toner në makina riprodhuese (skanimi apo fotokopjimi) me ngjyra, duke realizuar në disa raste imitimin e disa elementeve 2 Vlera për agregatin M2 është bazuar në të dhënat paraprake për muajin dhjetor 2012.3 Është raporti i numrit të kartëmonedhave dhe monedhave metalike të arkëtuara në sportelet
e Bankës së Shqipërisë mbi gjendjen mesatare vjetore të numrit të kartëmonedhave dhe monedhave në qarkullim.
4 Është raporti i numrit të kartëmonedhave dhe monedhave metalike të papërshtatshme mbi numrin total te kartëmonedhave të përpunuara gjatë një viti.
5 Është raporti i numrit të kartëmonedhave të arkëtuara në sportelet e Bankës së Shqipërisë mbi gjendjen mesatare vjetore të numrit të kartëmonedhave në qarkullim.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 101
të sigurisë në kartëmonedha me cilësi të dobët dhe në letër të zakonshme printimi.
Nga krahasimi i sasive të monedhës kombëtare të sekuestruar në sistemin bankar gjatë vitit 2012 me ato të sekuestruara në vitin 2011, rezultojnë 69.1% më pak kartëmonedha të falsifikuara. Gjithashtu, konstatohet një rënie me 4.7% e numrit të monedhave të falsifikuara.
• numizmatikanëbankëneshqiPërisëGjatë vitit 2012, fondi numizmatik i Bankës së Shqipërisë u pasurua me monedha të reja.
Në muajin shtator, u prezantua për koleksionistët dhe publikun, monedha 50 lekë me metal argjend, me tematikë “Kodiku i Purpurtë i Beratit 043 ø - Beratinus 1”, viti 2011.
Në kuadër të përkujtimit të ngjarjes më të rëndësishme kombëtare, 100-vjetorit të Pavarësisë së Shtetit Shqiptar, Banka e Shqipërisë shtypi një seri me tre monedha pa kurs ligjor dhe të një medaljoni. tematika e tyre qe: “100-vjetori i Shpalljes së Pavarësisë - 2012”.
Monedha metalike, 200 lekë, pa kurs ligjor, viti 2012, në metal ar
Monedha metalike 100 lekë, pa kurs ligjor, viti 2012, në metal argjend
Monedha metalike 50 lekë, pa kurs ligjor, viti 2012, metal i thjeshtë
Medaljon “100-vjet Pavarësi - 2012”, metal i thjeshtë
Raporti Vjetor2012
102 Banka e Shqipërisë
Gjithashtu, gjatë vitit 2012 u përfundua shtypja e një monedhe përkujtimore 200 lekë, pa kurs ligjor, në metal ar, kushtuar Nënë Terezës.
Seria e monedhave dhe medaljoni kushtuar 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë si dhe monedha kushtuar Nënë Terezës u prezantuan për publikun në muajin nëntor, të vitit 2012.
Në kuadrin e kremtimeve të 100-vjetorit të Pavarësisë së Shtetit Shqiptar, Banka e Shqipërisë zhvilloi ekspozitën numizmatike të lëvizshme me tematikë “100-vjetori i Pavarësisë, pasqyrimi i historisë në monedhën tonë kombëtare” në 7 qytete të vendit dhe në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë. Kjo ekspozitë solli një risi në kuadrin e aktiviteteve të organizuara, jo vetëm nga Banka e Shqipërisë por edhe në vendin tonë, pasi ajo ishte e para e këtij lloji si për mënyrën e ekspozimit të objekteve në stenda, ashtu edhe për prezantimin e alternuar të historisë së shtetit shqiptar me atë të monedhës kombëtare. Në përmbajtjen e saj, ekspozita trajtoi momentet më kryesore të historisë, figurat më të shquara të kombit shqiptar, të reflektuara në konfigurimet, shkrimet dhe datimet e gjithë kartëmonedhave dhe monedhave të shtypura e qarkulluara në Shqipëri, që nga momenti i shpalljes së Pavarësisë.
IV.2 SISTEMI I PAGESAVE
Në përmbushje të përgjegjësisë së saj ligjore, Banka e Shqipërisë nxit funksionimin normal të sistemeve të pagesave me qëllim mbështetjen e implementimit të politikës monetare dhe ruajtjen e stabilitetit financiar dhe të besueshmërisë së publikut në monedhën kombëtare. Për të përmbushur këtë objektiv, Banka e Shqipërisë është e përfshirë në tre role të ndryshme: atë operacional, mbikëqyrës dhe katalizator të sistemeve të pagesave.
Gjatë vitit 2012, transaksionet ndërbankare në monedhën kombëtare Lek janë kleruar dhe shlyer me efikasitet dhe siguri, sipas rregullave dhe procedurave të dy sistemeve të operuara dhe të administruara nga Banka e Shqipërisë: “Sistemit të Shlyerjes së Pagesave Ndërbankare me Vlerë të Madhe - AIPS” dhe “Sistemit të Klerimit të Pagesave me Vlerë të Vogël – AECH”. Në fund të vitit 2012, të gjitha bankat dhe degët e bankave të huaja, të cilat operojnë në territorin e Republikës së Shqipërisë rezultojnë të jenë anëtare të drejtpërdrejta të sistemeve.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 103
IV.2.1 SISTEMET E PAGESAVE AIPS DHE AECH
• sistemiishlyerjessëPagesavendërbankaremevlerëtëMADHE - AIPSGjatë vitit 2012, në sistemin AIPS janë procesuar 77,090 transaksione me vlerë totale prej afërsisht 6,743 miliardë lekë. Ky sistem ka qenë në operuar për 252 ditë, duke procesuar rreth 306 transaksione/ditë dhe me një qarkullim ditor prej 26.76 miliardë lekësh. Ritmet vjetore të numrit të transaksioneve të procesuara në këtë sistem tregojnë për një rritje 2.42% krahasuar me vitin 2011, ndërkohë që një rritje të konsiderueshme prej 65.07% ka shënuar vlera e transaksioneve. Nga një këndvështrim më afatgjatë vihet re se, sistemi AIPS gjatë këtij viti ka patur qarkullimin më të lartë vjetor të likuiditetit që prej fillimit të operimit të vet.
Sistemi AIPS 2008 2009 2010 2011 2012Numri i transaksioneve 56,717 55,701 80,356 75,269 77,090Vlera e transaksioneve (miliardë lekë) 5,146 4,718 4,437 4,085 6,743Vlera mesatare për transaksion (milionë lekë) 91 85 55 54 87
Burimi: Banka e Shqipërisë.
“Pagesat për klientë” kanë zënë peshën kryesore të numrit të transaksioneve ndaj totalit, ndërsa “Instrumentet financiare të BSh-së” janë lloji i transaksionit me peshën kryesore në terma të vlerës, pavarësisht faktit se ky i fundit është mjeti më pak i përdorur në sistemin AIPS.
Tabelë 2. Llojet e transaksioneve në sistemin AIPS. Lloji i transaksionit Numri Vlerë (në milionë lekë)
Vlerë absolute Peshë relative Vlerë absolute Peshë relativeInstrumente financiare të BSh-së 3,674 4.77% 3,778,576.42 56.03%Transferta cash për/nga emisioni 8,398 10.89% 224,993.73 3.34%Transferta ndërbankare 8,233 10.68% 1,369,221.39 20.3%Pagesa për klientët 49,013 63.58% 745,522.17 11.06%Shlyerje për sistemet e klerimit neto 7,772 10.08% 625,115.47 9.27%Totali 77,090 100% 6,743,429.18 100%
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Grafik 2. Ndryshimet vjetore (2011-2012) të llojeve të transaksioneve të shlyera në AIPS sipas numrit dhe vlerës.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
13%
-1%
19%
0%
4%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
Lloji i transaksionit
Instrumente
financiare të BSH
Transferta cash për/nga em
isioni
Transferta ndërbankare
Pagesa për klientët
Shlyerje për sistemet
e klerimit neto
Numri Vlera
111%
6%
77%
1%9%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Lloji i transaksionit
Instrumente
financiare të BSH
Transferta cash për/nga em
isioni
Transferta ndërbankare
Pagesa për klientët
Tabelë 1. Ecuria e aktivitetit të sistemit AIPS.
Raporti Vjetor2012
104 Banka e Shqipërisë
Pasqyrimi i llojeve të transaksioneve të procesuara dhe të shlyera për vitin 2012 tregon se rritja në vëllimin e transaksioneve të procesuara i atribuohet kryesisht “Transfertave ndërbankare” dhe “Instrumenteve financiare të BSh-së” të cilat kanë patur rritje respektive në numër prej 1,321 (ose 19%) dhe 409 (ose 12.5%) transaksione më shumë se vitin e kaluar. Përsa i përket vlerës, të gjitha llojet e transaksioneve kanë patur rritje në krahasim me vitin e kaluar, ku përmendim “Instrumente financiare të BSh-së” me 111.38% dhe “Pagesat ndërbankare” me 76.66%.
Treguesi i përqendrimit tregon peshën të cilën zënë bankat më aktive të sistemit ndaj totalit të aktivitetit të AIPS. Kështu, katër bankat më aktive në sistemin AIPS zënë një peshë prej 51.38% në numër dhe 73.34% në vlerë ndaj totalit të bankave pjesëmarrëse në sistem (këtu nuk përfshihen Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave). Gjithashtu, rritje të konsiderueshme gjatë këtij viti ka patur dhe numri total i transaksioneve të iniciuara nga bankat, 5,567 transaksione më shumë se në vitin 2011 (ose rreth 15%).
Sistemi AIPS Numri i transaksioneve Vlera e transaksioneve (në miliardë lekë) 4 banka* 21,854 2,885.7 Pesha ndaj totalit (%) 51.38 73.34Totali 77,090 6,743.4
* Nuk përfshihet Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave. Burimi: Banka e Shqipërisë.
Gjatë vitit 2012, nevojat e pjesëmarrësve në sistemin AIPS për likuiditet brenda ditës kanë qenë lehtësisht më të larta krahasuar me një vit më parë. Bankave u janë akorduar 270 kredi njëditore (ILF)6 me një vlerë totale prej 90.8 miliardë lekësh, duke reflektuar kështu një rritje vjetore të numrit dhe të vlerës së ILF-ve përkatësisht me 10.2% dhe 7.9%.
Sistemi AIPS 2008 2009 2010 2011 2012Numri i ILF-ve 579 207 278 200 270Vlera e ILF-ve (në miliardë lekë) 221.43 120.55 74.99 84.39 90.8Vlera mesatare (në milionë lekë) 382.44 582.34 269.76 421.95 336.28
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Zhvillimet e Kredisë Brenda Ditës ndër vite, paraqesin një prirje rënëse, duke nënkuptuar reduktimin gjithnjë e më të ndjeshëm të financimit të aktivitetit të AIPS me ILF. Rënia e raportit ILF/vlera totale e transaksioneve në AIPS tregon për një zbehje gjithnjë e më të ndjeshme të rrezikut të likuiditetit në këtë sistem. Gjatë vitit të kaluar (2011) financimi me anë të ILF-së përbënte 2.07% ndaj totalit të qarkullimit në AIPS, ndërsa këtë vit (2012) ky tregues ka patur një rënie të mëtejshme në 1.35%.
6 Kredia Brenda Ditës (ILF) është një instrument financiar i ofruar nga Banka e Shqipërisë për t’u ardhur në ndihmë me likuiditet ditor institucioneve bankare, të cilat marrin pjesë në sistemet e pagesave të operuara nga Banka e Shqipërisë.
Tabelë 3. Treguesi i përqendrimit për sistemin
AIPS.
Tabelë 4. Përdorimi i kredisë brenda ditës (ILF)
në sistemin AIPS.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 105
• sistemiiklerimittëPagesavemevlerëtëvogël-aechNë sistemin AECH procesohen dhe klerohen pagesat e klientëve me vlerë nën 1.5 milionë lekë. Sistemi vepron i ndarë në tre seanca ditore. Gjatë vitit 2012, në këtë sistem u procesuan 361,552 urdhërpagesa, me një vlerë mesatare për transaksion të shlyer prej 190 mijë lekësh.
Sistemi AECH Janar-Dhjetor 2011 Janar-Dhjetor 2012Numri i transaksioneve 388,208 361,552Vlera e transaksioneve (milionë lekë) 64,097.88 66,990.11Vlera mesatare e transaksionit (milionë lekë) 0.17 0.19
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Mesatarisht, çdo ditë në sistemin AECH janë procesuar rreth 1,4357 pagesa, me një vlerë mesatare ditore prej 265.83 milionë lekësh. Duke e krahasuar me vitin e kaluar, numri i pagesave të kleruara ka një ulje prej 7% (ose prej 26,656 transaksionesh). Ndërsa në terma të vlerës, ka një rritje të lehtë prej 5% (ose prej 2,892.23 milionë lekësh). Rënia vjen si rezultat i uljes së numrit të pagesave të procesuara nga Ministria e Financave, duke qenë se kjo e fundit zë peshën më të madhe në procesimin e pagesave në këtë sistem. Ministria e Financave vazhdon të jetë kontribuuesi kryesor në procesimin e pagesave me vlerë të vogël, përkatësisht me 66% në numër dhe me 58% në vlerë. Gjatë vitit 2012, vëmë re se ka një rritje të numrit të pagesave të procesuara nga bankat (me rreth 32 mijë pagesa, ku nuk përfshihet Banka e Shqipërisë). Kjo rritje vjen si rezultat i ndryshimeve në vlerën kufi të pagesave nga 1.0 milionë, në 1.5 milionë lekë si dhe shtimi i një seance të tretë klerimi. Treguesi i përqendrimit reflekton peshën që zënë 4 bankat më aktive në sistemin AECH, kundrejt totalit të aktivitetit në këtë sistem. Bankat më aktive zënë një peshë prej 59.75% në numër dhe 63.35% në vlerë, kundrejt totalit të pagesave të kryera nga bankat pjesëmarrëse në sistemin AECH100.
Sistemi AECH Numri i transaksioneve Vlera e transaksioneve (në miliardë lekë) 4 Banka* 68,061 17.13 Pesha ndaj totalit (%) 59.75 66.35 Totali 361,552 66.99
* Nuk përfshihen Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave. Burimi: Banka e Shqipërisë.
IV.2.2 INSTRUMENTET E PAGESAVE
Statistikat e bankave tregojnë se në fund të vitit 2012 llogaritë rrjedhëse të klientëve, në monedhë kombëtare apo në valutë kanë pasqyruar një rritje prej 3% nga 7.7% në vitin 2011.
7 Sistemet AECH dhe AIPS kanë operuar për një total prej 252 ditësh gjatë vitit 2012.
Tabelë 5. Ecuria e aktivitetit të sistemit AECH.
Tabelë 6. Treguesi i përqendrimit për sistemin AIPS.
Raporti Vjetor2012
106 Banka e Shqipërisë
Tabelë 7. Ecuria e llogarive të klientëve.
Përshkrimi i llogarisëTotali i llogarive të klientëve Të aksesueshme nga interneti2010 2011 2012 2010 2011 2012
Llogaritë e klientëve (1+2) 2,446,495 2,634,971 2,724, 668 27,368 37,138 54,9261-llogari të rezidentëve (a+b) 99% 99% 99.3% 97% 98% 98%a - individuale (%) 92% 94% 94% 66% 75% 80%b - kompani (%) 8% 6% 6% 34% 25% 20%2-llogari të jo rezidentëve (c+d) 1% 1,2% 0.69% 3% 1.95% 2.2%c - individuale (%) 94% 87% 95% 80% 78% 87.4%d - kompani (%) 6% 12% 5% 20.% 21.6% 12.6%
Burimi: Banka e Shqipërisë (raportimet nga bankat sipas “Metodologjisë për raportimin e instrumenteve të pagesave).
Gjatë vitit 2012 rezultojnë të jenë kryer rreth 8.8 milionë pagesa klientësh me një vlerë totale prej 3,719 miliardë lekësh, duke reflektuar një rritje vjetore të numrit me 9% dhe një rënie të vlerës me 5%. Transfertat e kreditimit të klientëve zënë një peshë prej 75% në vëllim dhe 95% në vlerë, kundrejt totalit të transfertave të klientëve. Gjithashtu, në transfertat e klientëve vazhdojnë të dominojnë ato në formë letër (rreth 96.4%), përkundrejt transfertave në formë elektronike (rreth 3.6%).
Tabelë 8. Pesha e pagesave të klientëve sipas instrumentit të pagesës.
Shërbime pagesash për klientëtViti 2010 Viti 2011 Viti 2012
NumërVlerë
(miliardë lekë) NumërVlerë
(miliardë lekë) NumërVlerë
(miliardë lekë)I. Transferta kreditimi të klientëve 81% 94% 79.15% 95.23% 75.5% 95 %nga të cilat:1. Transfertë krediti formë letër 97% 97% 97.05% 97.25% 96.4% 96.69%2. Transfertë krediti e-banking" 3% 3% 2.95% 2.75% 3.5% 3.32%II. Pagesat me karta në POS 7% 0% 9.33% 0.28% 12.7% 0.36%nga të cilat:1. Pagesat me karta debiti 61% 42% 61.09% 43.23% 59.2% 35.3%2. Pagesat me karta krediti 39% 58% 38.91% 56.77% 40.7% 64.6%III. Debitimi direkt 11% 4% 10.75% 2.29% 11.14% 2.41%IV. Çeqet 1% 2% 0.77% 2.20% 0.72% 2.2%Totali pagesave (I+II+III+IV) 7,377,033 3,398,102 8,038,656 3,899,439 8,758,818 3,719,562
Burimi: Banka e Shqipërisë (raportimet nga bankat sipas “Metodologjisë për raportimin e instrumenteve të pagesave).
Numri i bankave të licencuara si emetuese kartash në Republikën e Shqipërisë në fund të vitit 2012 rezulton 14, i njëjtë me atë të vitit të kaluar. Nga bankat e licencuara si emetuese kartash, vetëm 7 rezultojnë njëkohësisht të licencuara edhe si pranuese kartash. Përsa i përket infrastrukturës së ofruar, vihet re se numri i terminaleve të ATM dhe POS në fund të vitit 2012 ka paraqitur rritje përkatësisht prej 2.5% dhe 4%, krahasuar me fundin e vitit 2011.
Kartat janë një instrument pagese me përdorim relativisht të përhapur në Shqipëri vitet e fundit. Megjithatë, shkalla e përdorimit të tyre vlerësohet të jetë ende e ulët krahasuar me vendet e tjera të
Grafik 3. Numri i ATM-ve dhe POS.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Pajisje POS(në pikat e shitjeve) 155 779 1234 1832 2953 4370 4903 5126 5307
Bankomate ATM 93 205 309 433 642 741 771 805 823
403%58%
48%
61%
48%
12%
4.55%
2.5%
4%
120%
51%
40%
48%
15%
4% 4.41%
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 107
rajonit si dhe me potencialin e mundshëm, nëse marrim parasysh se numri llogarive të klientëve të aksesueshme në distancë, nëpërmjet një karte debiti ose krediti vlerësohet të jetë në masën 28% ndaj totalit të llogarive të klientëve.
Në fund të vitit 2012, numri i kartave në qarkullim është rritur me 5.1% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Nga ndarja e kartave sipas funksionit vihet re një rritje disi më e përshpejtuar e kartave me funksion krediti, me 30%, krahasuar me atë të kartave me funksion debiti të cilat kanë pasqyruar një rritje prej 4%. Duke iu referuar raportimeve të bankave, kartat e debitit zënë rreth 93.6% ndaj totalit të kartave në qarkullim në fund të vitit 2012, krahasuar me 95% në fund të vitit 2011.
Rritja e numrit të kartave bankare (debiti dhe krediti) duket të jetë shoqëruar edhe nga një rritje e transaksioneve me to, ku peshën kryesore vijojnë ta zënë transaksionet për tërheqje cash. Gjatë vitit 2012, në total janë procesuar rreth 12.4 milionë transaksione me karta (ATM dhe POS), me një qarkullim total prej 123.50 miliardë lekësh. Nga totali i transaksioneve, rreth 91% përbëjnë tërheqje cash nga ATM-të dhe vetëm 9% janë pagesa klientësh me karta në POS-e. Pagesat me karta në terminale POS tregojnë për një mbizotërim të numrit të transaksioneve të kryera nëpërmjet kartave të debitit, ndonëse në terma të vlerës, transaksionet me karta krediti paraqiten ndjeshëm më të larta se ato me karta debiti.
Transaksione me karta sipas llojit të transaksionit
Vëllimi Vlerë (në milionë lekë)2011 2012 2011 2012
1- ATM tërheqje cash 10,778,879 11,300,261 106,660 109,609 2- ATM depozitime 11.00 5 0.10 0.03 3- Urdhërtransferta nëpërmjet ATM 277.00 80 5.72 0.68 4- Tërheqje cash në terminale POS 2,088 3,450 404 475 5- Pagesa me karta në terminale POS 750,397 1,107,425 10,914 13,396nga të cilat: - pagesa me karta debiti 458,067 656,000 4,719 4,739 - pagesa me karta krediti 292,330 451,425 6,195 8,657 Totali i transaksioneve me karta 11,531,652 12,411,221 117,980 123,481
Burimi: Raportimet e bankave sipas “Metodologjisë për raportimin e instrumenteve të pagesave”.
Në fund të vitit 2012, 11 banka ofrojnë shërbime “home banking”. Përhapja e këtyre shërbimeve reflektohet gjithashtu edhe nga rritja vjetore 48% e numrit të llogarive që aksesohen online. Rritja e këtyre llogarive është pasuar nga shtimi i transaksioneve “home banking” si në numër ashtu edhe në vlerë, duke shënuar kështu një rritje përkatësisht me 26% dhe 29% në krahasim me vitin e kaluar.
Grafik 4. Numri i kartave sipas funksionit dhe ritmet e tyre vjetore.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Karta mefunsksion debiti 33288 217799 229021 427430 482072 543141667548 693,95 719,80
Karta mefunksion krediti 806 2686 9754 10439 15246 22793 27300 37893 49,173
554.29%
5.15%
86.63%
12.78%
12.67%
22.91%3.0%
4%
30%
233.25% 263.14%
7.02%
46.05%
49.55%
19.77%
11.60%
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
0
100000
200000
300000
400000
500000
600000
700000
800000
Tabelë 9. Pesha e transaksioneve me karta sipas terminaleve.
Raporti Vjetor2012
108 Banka e Shqipërisë
Viti Numri i bankave Numri i transaksioneve Vlera e transaksioneve (në milionë lekë)2005 1 15.706 15.9082006 1 19.096 16.8342007 3 42.447 48.4922008 6 88.261 63.2402009 10 136.482 78.1562010 11 162.385 91.2772011 11 187.431 90.2782012 11 236,215 117.234
Burimi: Raportimet e bankave sipas “Metodologjisë për raportimin e instrumenteve të pagesave”.
IV.2.3 ROLI I BANKËS SË SHQIPËRISË SI MBIKËQYRËSE DHE REFORMATORE E SISTEMIT KOMBËTAR TË PAGESAVE
Në muajin korrik të këtij viti Banka e Shqipërisë përfundoi me sukses projekt-binjakëzimin IPA 20088 me Bankën e Italisë dhe Bankën e Francës, në të cilin sistemi i pagesave pati një rëndësi të konsiderueshme. Tematikat kryesore të trajtuara në këtë projekt konsistuan në fuqizimin e mbikëqyrjes dhe zhvillimin e mëtejshëm të sistemit shqiptar të pagesave.
Më konkretisht, u rishikuan/dhe ose u hartuan një sërë rregulloresh dhe manualesh ndër të cilat mund të veçojmë:
a. Rishikimi i dokumentit “Politika e mbikëqyrjes së sistemeve të pagesave dhe shlyerjes” sipas praktikave më të mira ndërkombëtare, ku u zgjerua fusha e zbatimit me qëllim aplikimin e zhvillimeve të viteve të fundit në fushën e pagesave.
b. Hartimi i manualit “Për mbikëqyrjen e sistemeve të pagesave”, i cili u krye duke përdorur standardet bashkëkohore në përdorim nga bankat qendrore të Bashkimit Evropian.
c. Rishikimi i metodologjisë “Për raportimin e instrumenteve të pagesave” nëpërmjet konsultimit me bankat për statistikat që këto të fundit dërgojnë pranë Bankës së Shqipërisë.
d. Hartimi i projektrregullores “Për operatorët dhe sistemet e pagesave” me qëllim licencimin dhe mbikëqyrjen e operatorëve dhe sistemeve private të pagesave dhe shlyerjes.
Dokumentacioni i lartpërmendur do të shërbejë jo vetëm për fuqizimin e mbikëqyrjes së sistemit të pagesave dhe ofrimin e sigurisë dhe efikasitetit të shtuar në këtë kuadër, por dhe për informimin e mëtejshëm mbi sistemin shqiptar të pagesave (përfshirë instrumentet e pagesave) duke i shërbyer rritjes së transparencës me publikun. Në funksion të objektivit për përmirësimin e infrastrukturës financiare të ofruar nga Banka e Shqipërisë, një hap i rëndësishëm është projekti për përmirësimin e procedurave për administrimin automatik të kolateralit dhe shlyerjen e titujve sipas metodës DVP (delivery versus payment). Ky projekt po hartohet në përputhje me standardet e BE/SEBQ në kuadrin e krijimit të një sistemi qendror të titujve (CSD).
8 Projekti IPA 2008 “Për Rritjen e Kapaciteteve Institucionale të Bankës së Shqipërisë”.
Tabelë 10. Ecuria e transaksioneve “homebanking”.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 109
IV.3 ADMINISTRIMI I REZERVËS VALUTORE
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë i njeh Bankës së Shqipërisë të drejtën e mbajtjes dhe të administrimit të rezervës valutore të Republikës së Shqipërisë. Banka e Shqipërisë përdor mundësitë e saj më të mira për të mbajtur rezervën valutore ndërkombëtare në një nivel të caktuar, në përputhje me politikën monetare dhe në mbështetje të qëndrueshmërisë financiare të vendit.
Rezerva valutore bruto, e vlerësuar dhe e raportuar në monedhën Euro, është rritur me rreth 64.99 milionë euro gjatë vitit 2012, duke regjistruar në fund të muajit dhjetor vlerën 1,972.48 milionë euro.
Faktorët kryesorë që kanë ndikuar rezervën bruto paraqiten të grupuara si më poshtë.
• statistikambiecurinëerezervësvalutoregjatëvitit2012
A. Veprimet e lidhura me aktivitetin e Ministrisë së Financave kanë patur ndikim pozitiv në shumën 28.64 milionë euro, sipas zërave të mëposhtëm:
• hyrje nga blerje e valutës në treg, 69.08 milionë euro;• hyrje neto nga lëvrimi i huave të ndryshme, rinovimi i titujve afatshkurtër
etj., 134.79 milionë euro;• hyrje nga privatizime dhe të tjera, 3.65 milionë euro;• transferta (përfshirë dhe shërbimin e borxhit), 178.88 milionë euro.
B. Veprimet e bankave të nivelit të dytë kanë patur ndikim pozitiv në shumën 33.23 milionë euro, sipas zërave të mëposhtëm:
• derdhje nga bankat e nivelit të dytë në llogarinë e tyre pranë Bankës së Shqipërisë për plotësimin e rezervës së detyrueshme, veprime që lidhen me kapitalin, etj., 134.41 milionë euro;
• transferua, 101.18 milionë euro.
C. Veprimet e Bankës së Shqipërisë kanë patur ndikim pozitiv në shumën 43.98 milionë euro, sipas zërave të mëposhtëm:
• blerje e valutës nga bankat e nivelit të dytë dhe institucione të tjera, 15.29 milionë euro (prej të cilave, 10.6 milionë euro nga bankat dhe 4.69 milionë euro nga institucione të tjera);
• të ardhura të siguruara nga investimi i rezervës valutore, rreth 47.02 milionë euro. Këto të ardhura përfaqësojnë në pjesën kryesore derdhje në formën e kuponave të titujve, në të cilat është investuar rezerva valutore. Efekti i rivlerësimit për portofolin, si rrjedhojë e luhatjes së normave të interesit llogaritet në një vlerë negative prej 24.62 milionë eurosh9;
• shlyerje e detyrimeve të Bankës së Shqipërisë ndaj FMN-së, 8.11 milionë euro; • transferuar, rreth 10.22 milionë euro.
9 Kjo vlerë përmban edhe efektin e krijuar nga derdhja e kuponëve të titujve.
Raporti Vjetor2012
110 Banka e Shqipërisë
Luhatjet në kursin e këmbimit të monedhave në përbërje të rezervës valutore kanë ndikuar negativisht vlerën e rezervës bruto të shprehur në euro, duke regjistruar një efekt prej rreth 16.24 milionë eurosh.
Gjatë vitit 2012 ka vijuar bashkëpunimi i Bankës së Shqipërisë me Bankën Botërore në kuadër të marrëveshjes “Për Administrim dhe Konsulencë në Investimin e Rezervës Valutore” (RAMP). Banka Botërore ka vijuar të ofrojë trajnime dhe programe edukimi të specializuara, në përputhje me nevojat e stafit të Bankës së Shqipërisë. Këto kualifikime, kanë synuar konsolidimin dhe rritjen e mëtejshme të shkallës së profesionalizmit të punonjësve të angazhuar në procesin e administrimit të rezervës valutore si dhe të stafit që mbështet ose monitoron ecurinë e këtij procesi.
Në muajin dhjetor u nënshkrua marrëveshja ISDA (International Swaps and Derivatives Association) me Bankën për Rregullime Ndërkombëtare (BIS). Kjo marrëveshje do t’i mundësojë Bankës së Shqipërisë angazhimin në veprime SWAPS me BIS-in, për qëllime të rritjes së numrit të instrumenteve në dispozicion, me synim përmirësimin e kthimit nga investimi i rezervës valutore.
IV.4 ZHVILLIMI I STATISTIKAVE
Ligji “Për Bankën e Shqipërisë” i njeh institucionit të drejtën e mbledhjes dhe prodhimit të statistikave lidhur me sistemin bankar si dhe të drejtën për hartimin e bilancit të pagesave të Shtetit Shqiptar dhe të metodologjisë përkatëse. Banka e Shqipërisë bashkëpunon me agjencitë e tjera statistikore kombëtare për bashkërendimin e aktiviteteve statistikore, për hartimin e Programit Pesëvjeçar të Statistikave Zyrtare, për hartimin dhe përshtatjen e metodologjive statistikore.
Funksioni statistikor i Bankës së Shqipërisë realizohet nga Departamenti i Statistikave, që administron sistemin e raportimit, aktivitetet dhe metodologjitë statistikore, si edhe realizon prodhimin dhe shpërndarjen e statistikave të Bankës së Shqipërisë. Banka e Shqipërisë është përgjegjëse për prodhimin dhe shpërndarjen e statistikave të mbikëqyrjes bankare, të statistikave monetare dhe financiare dhe të statistikave të Bilancit të Pagesave. Këto statistika përbëjnë lëndën e parë të analizave dhe vendimmarrjes së njësive të tjera të Bankës së Shqipërisë në funksion të kryerjes së detyrave ligjore të saj. Gjithashtu, Banka e Shqipërisë ka përgjegjësinë e raportimit të të dhënave statistikore pranë agjencive statistikore ndërkombëtare si FMN, Banka Botërore, OECD etj..
• ProdhimidheshPërndarjaestatistikave
Treguesit statistikorëBanka e Shqipërisë prodhon rregullisht rreth 4,000 tregues statistikorë, pjesa më e madhe e të cilëve shpërndahen në bazë mujore. Këta tregues publikohen dhe iu vihen në dispozicion përdoruesve në faqen e Bankës së Shqipërisë, si edhe në publikimet periodike si Raporti Statistikor Mujor, Raporti i Politikës
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 111
Monetare, Raporti Vjetor i Mbikëqyrjes, Raporti i Stabilitetit Financiar dhe Raporti Vjetor i Bankës së Shqipërisë. Gjatë vitit 2012, baza e të dhënave që publikohen nga Banka e Shqipërisë u pasurua me 5 tabela të reja, me informacion mbi pozicionin e investimeve ndërkombëtare të vendit dhe informacion mjaft të detajuar mbi stokun e investimeve të huaja në Shqipëri sipas shteteve dhe aktivitetit ekonomik.
Integriteti dhe transparencaÇdo tregues statistikor i prodhuar nga Banka e Shqipërisë garanton plotësimin dhe respektimin e të gjitha parimeve të statistikave zyrtare. Ky standard reflektohet në interesin dhe besimin e përdoruesve brenda dhe jashtë vendit. Banka e Shqipërisë citohet rregullisht në media dhe forume publike si burim i besueshëm, i paanshëm dhe transparent të dhënash statistikore. Baza e të dhënave statistikore në faqen e Bankës së Shqipërisë vizitohet nga një numër i madh përdoruesish dhe është rregullisht një nga nyjet më të vizituara të faqes së Bankës së Shqipërisë.
Kalendari dhe cilësia e statistikaveRespektimi i afateve të publikimit të statistikave është një kusht i rëndësishëm për çdo agjenci statistikore. Statistikat e Bankës së Shqipërisë shpërndahen në përputhje me kalendarin e publikimit të statistikave, që publikohet në fillim të çdo gjashtëmujori në faqen e Bankës së Shqipërisë. Respektimi i këtij kalendari dhe transparenca ndaj përdoruesve mbeten përparësi të rëndësishme të Bankës së Shqipërisë.
Cilësia e statistikave të prodhuara nga Banka e Shqipërisë sigurohet nëpërmjet zbatimit dhe përshtatjes së metodologjive dhe standardeve ndërkombëtare për prodhimin statistikor. Manualet dhe metodikat statistikore iu vihen në dispozicion përdoruesve në publikimet elektronike dhe në formë të shtypur. Manualet kryesore, që udhëheqin prodhimin e statistikave të Bankës së Shqipërisë janë “Metodika e Statistikave Monetare dhe Financiare” dhe “Metodika e Bilancit të Pagesave”, të cilat janë përshtatje me plotësime specifike për vendin të manualeve përkatëse të FMN-së.
Komunikimi me raportuesit dhe përdoruesit Banka e Shqipërisë mban kontakte të rregullta me njësitë raportuese, agjencitë e tjera statistikore dhe përdoruesit. Në shërbim të rritjes së cilësisë së raportimit, Banka e Shqipërisë organizon herë pas herë aktivitete trainuese me njësitë raportuese, të përfaqësuara kryesisht nga bankat e nivelit të dytë. Gjatë vitit 2012 janë realizuar disa takime dhe seminare trainimi, si edhe janë shpërndarë dy pyetësorë për sistemet e mbajtjes dhe përpunimit të informacionit nga bankat e nivelit të dytë.
• Projektegjatëvitit2012
Gjatë vitit 2012 Banka e Shqipërisë ka ndjekur disa projekte të lidhura me aspekte të ndryshme të prodhimit statistikor. Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit përfundoi Projekti i Binjakëzimit me Bankën e Italisë dhe Bankën
Raporti Vjetor2012
112 Banka e Shqipërisë
e Francës “Fuqizimi i kapaciteteve institucionale të Bankës së Shqipërisë në fushën e mbikëqyrjes bankare, statistikave, sistemeve të pagesave dhe implementimit të politikës monetare”, si dhe Projekti IPA-2009 nga Eurostat-BE: “Programi rajonal i bashkëpunimit statistikor për vendet e Ballkanit’’.
Në kuadrin e Projektit të Binjakëzimit, në fushën e statistikave Banka e Shqipërisë u asistua nga Banka e Italisë. Në modulin e bilancit të pagesave dhe pozicionit të investimeve ndërkombëtare u hartua një model për përmirësimin e mbulimit dhe cilësisë së statistikave të investimeve të portofolit dhe të atyre të investimeve të huaja direkte. Gjatë projektit u hartuan formularë dhe materiale metodologjike, nëpërmjet të cilave synohet përafrimi gradual i sistemit statistikor kombëtar me standardet e Bankës Qendrore Evropiane dhe Sistemit Evropian të Bankave Qendrore. Në modulin e statistikave financiare u punua për ndërtimin e bazës raportuese dhe metodologjike për hartimin e statistikave të transaksioneve financiare për sistemin bankar dhe subjektet jobanka. Objektivi i projektit në këtë fushë ishte ngritja e strukturës për hartimin e llogarisë financiare për sektorin financiar.
Brenda gjashtëmujorit të parë të vitit 2012 Banka e Shqipërisë realizoi me sukses objektivat e projektit IPA-2009 “Programi rajonal i bashkëpunimit statistikor për vendet e Ballkanit” dhe mori vlerësime mjaft pozitive nga koordinatorët e Projektit. Në fokus të projektit ishin statistikat e bilancit të pagesave dhe statistikat ekonomike të ndërmarrjeve rezidente me kapital të huaj dhe filiale jashtë. Në kuadrin e këtij projekti, Banka e Shqipërisë realizoi: raportimin e tabelave të reja statistikore sipas kërkesave të ‘BoP Vademecum’, Eurostat 2010; identifikimin e përmirësimeve metodologjike të nevojshme për plotësimin e kërkesave të Eurostat-it; hartimin e planit të zbatimit të ndryshimeve metodike sipas BPM610; përgatitjen dhe miratimin nga ekspertët e Eurostat-tit të planit të zbatimit të përmirësimeve metodike për statistikat e bilancit të pagesave. Plani i punës përmban platformën për prodhimin e statistikave të investimeve të huaja, remitancave dhe shërbimeve sipas detajimeve, standardit dhe periodicitetit të parashikuar në ‘BoP Vademecum’, Eurostat 2011.
Në tremujorin e fundit të vitit 2012 filloi projekti për “Automatizimin e Raportimit Rregullator të Bankës së Shqipërisë”. Projekti financohet nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim dhe parashikohet të zgjasë për një periudhë dyvjeçare. Objektivi i projektit është vendosja e një sistemi, që do të mundësojë raportimin e automatizuar të të gjitha subjekteve, që raportojnë pranë Bankës së Shqipërisë. Ky sistem do të mundësojë gjithashtu automatizimin e proceseve të kontrollit, përpunimit dhe publikimit të brendshëm të të dhënave statistikore. Sistemi parashikohet të sjellë një sërë dobish duke filluar nga eliminimi i punës manuale, përmirësimi i kontrollit, shkurtimi i kohës së raportimit dhe përpunimit, monitorimi më i mirë i procesit të raportimit, rritja e vëllimit dhe e cilësisë së të dhënave dhe minimizimi ose eliminimi i raportimit të dyfishtë.
10 “Balance of Payments and International Investment Position Manual, 6th Edition, IMF, 2010”.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 113
IV.5 PUNA KËRKIMORE
Banka e Shqipërisë synon të mbështesë procesin vendimmarrës të saj në themele të forta dijesh dhe njohurish të testuara mbi ekonominë shqiptare. Investimi në krijimin e kapaciteteve të shëndosha kërkimore ndihmon në rritjen e reputacionit dhe të besueshmërisë së Bankës së Shqipërisë si një institucion me njohuritë përkatëse për të garantuar ekuilibrat makroekonomikë të vendit. Për këto arsye, zhvillimi aktiv i kërkimit shkencor zë një vend parësor në strategjinë e zhvillimit të Bankës së Shqipërisë.
Puna kërkimore në Bankën e Shqipërisë ka ndihmuar në rritjen e njohurive mbi ekonominë shqiptare dhe portofolit të materialeve kërkimore kryesisht në fushën e ekonomiksit të aplikuar. Këto studime përshkruajnë dhe vlerësojnë ngjarjet ekonomike që kanë përcaktuar dinamikën e zhvillimeve ekonomike dhe investigojnë empirikisht lidhjen ndërmjet këtyre fenomeneve. Vrojtimet statistikore dhe kërkimi teorik mbi vlerësimin e variablave të rastit shumë dimensional për parashikimin e variablave makroekonomikë, kanë plotësuar spektrin e studimit shkencor. Studimi i çështjeve të stabilitetit financiar, politikës monetare, kursit të këmbimit, integrimit rajonal e politikës fiskale, vazhdojnë të mbeten tematika kryesore të studimit të ekonomiksit të aplikuar në Bankën e Shqipërisë. Gjatë vitit 2012 kërkimi u fokusua gjithashtu në vlerësimin dhe shpjegimin e ndikimit të krizës së Eurozonës në ekonominë shqiptare dhe vendet e Ballkanit si dhe zgjerimin e portofolit të modeleve makroekonomike me një model financiar për sistemin bankar shqiptar me qëllim monitorimin e tij dhe vlerësimin e performancës në terma të nivelit të kapitalizmit, rrezikut të kredive dhe fitimit të bankave.
Në kuadër të politikës monetare dhe kursit të këmbimit, gjatë vitit 2012 është analizuar roli i parasë si një shtyllë e rëndësishme e politikës monetare të Bankës së Shqipërisë, si dhe shpjegimi i luhatjeve të kursit ditor të këmbimit të lekut ndaj dy monedhave kryesore, euros dhe dollarit. Gjithashtu është parë ndikimi i krizës greke në vendet e rajonit dhe në Shqipëri, si dhe analizimi i natyrës së goditjeve nga ekonomia globale dhe efektet e tyre në ekonominë shqiptare, duke u përpjekur të identifikohet dhe të ndahet ndikimi mes partnerëve kryesorë ekonomikë.
Marrëdhëniet tregtare midis partnerëve tregtarë e vendeve në rajonin e Evropës Juglindore dhe integrimi rajonal, janë bërë objekt i tre materialeve empirike. Fokusi i këtyre materialeve ka qenë, vlerësimi i impaktit të kursit të këmbimit në flukset tregtare të Shqipërisë dhe partnerëve kryesorë tregtarë, matja e nivelit të integrimit të ekonomive në Evropën Juglindore nga këndvështrimi i ciklit të biznesit dhe treguesve makroekonomikë, si dhe studimi i transmetimit të goditjeve në aktivitetin real ndërmjet vendeve partnere në rajon dhe Eurozonë.
Anketimi dhe vrojtimi statistikor kanë vazhduar të mbështesin procesin e vendimmarrjes dhe projektin e qeverisjes së koorporatave (banka) përmes llogaritjes së Indeksit të Qeverisjes së Bankave. Databaza e krijuar mbi këtë indeks bëri të mundur vlerësimin e lidhjes së tij me performancën financiare të bankave. Analiza evidentoi faktin se ka një lidhje pozitive midis disa treguesve
Raporti Vjetor2012
114 Banka e Shqipërisë
të sistemit bankar dhe indeksit të qeverisjes bankare. Gjatë vitit 2012, vrojtimi u shtri si mjet i kërkimit empirik edhe në fushën e instrumenteve të pagesave. Ky anketim synonte identifikimin e karakteristikave të biznesit dhe të sjelljes konsumatore, që ndikojnë në përdorimin e instrumenteve të pagesave në ekonomi.
Në këtë koncept puna kërkimore i ka shërbyer dhe ka mbështetur procesin vendimmarrës për hartimin dhe zbatimin e politikave të Bankës së Shqipërisë dhe pasurimit të modeleve makroekonomike mbi të cilat mbështetet vendimmarrja. Edhe gjatë vitit 2012, modeli MEAM dhe modelet satelitore të tij janë përdorur për vlerësimin e zhvillimeve të ardhshme të treguesve kryesorë makroekonomikë, si dhe të skenarëve të ndryshëm të rrezikut në terma të stabilitetit të çmimeve, të stabilitetit financiar dhe stabilitetit makroekonomik.
Në faqen zyrtare të Bankës së Shqipërisë, nën kategorinë “Publikime/Kërkime dhe Materiale Diskutimi” do të gjeni një informacion më të detajuar dhe të plotë mbi të gjitha punët kërkimore të Bankës së Shqipërisë, ndërsa një pjesë e artikujve publikohen edhe në Buletinin Ekonomik të Bankës së Shqipërisë. Broshura me frekuencë gjashtëmujore,“Të rejat shkencore në Bankën e Shqipërisë” informon në lidhje me materialet studimore të sapo përfunduara apo ato në proces, materialet e prezantuara në aktivitetin “Seminaret e së Premtes”, apo në aktivitete të tjera të organizuara nga Banka e Shqipërisë gjatë një viti.
• aktivitetetezhvilluara
Gjatë periudhës maj-qershor 2012, u organizua nga Instituti i Studimeve Ekonomike dhe Bankare, kursi 2-javor me temë “Administrimi i një anketimi profesional dhe përpunimi i të dhënave të tij bazuar në Excel dhe SPSS”. Qëllimi i këtij kursi ishte marrja e njohurive bazë të stafit të Bankës së Shqipërisë, kryesisht të atyre të angazhuar në pozicione jashtë sferës ekonomike, mbi të ashtuquajturin “anketim profesional”.
Aktivitet i rëndësishëm i organizuar nga Banka e Shqipërisë në bashkëpunim me Universitetin e Oksfordit, ishte seminari i nivelit të lartë, më 14 qershor 2012 me temë “Evropa Juglindore: Parakushtet për Reforma”. Seminari u përqendrua kryesisht në zhvillimet aktuale të ekonomive të rajonit, efekti krizë në këto ekonomi, sfidat me të cilat ato përballen, si dhe reformat apo iniciativat që duhet të ndërmerren në të tashmen dhe në të ardhmen. Fokus të veçantë në diskutime kishin vazhdimësia e reformave në ekonomi, hapësirat e mëtejshme fiskale, si dhe thellimi i mëtejshëm i reformave të gjithanshme strukturore, duke mundësuar kështu koordinimin më të mirë mes politikave ekonomike dhe financiare për të garantuar stabilitetin e mëtejshëm makroekonomik të rajonit. Seminari i organizuar është pjesë e marrëveshjes së bashkëpunimit mes Bankës së Shqipërisë dhe Universitetit të Oksfordit e nënshkruar në shtator të vitit 2010.
Për të gjashtin vit radhazi, më 12-13 nëntor të 2012, u zhvillua takimi rajonal me temë “Kërkimet Ekonomike në Evropën Juglindore”. Në të morën pjesë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 115
25 përfaqësues (prezantues dhe diskutantë) nga Banka e Shqipërisë dhe nga banka qendrore të rajonit, ku përmendim Bankën e Kroacisë, Bankën e Bullgarisë, Bankën e Maqedonisë, Bankën e Hungarisë, Bankën e Çekisë, Bankën e Polonisë, Bankën e Kosovës, Bankën Qendrore Evropiane etj. Qëllimi i këtij aktiviteti ishte përmirësimi dhe rritja e mëtejshme e bashkëpunimit dhe dialogut të hapur midis kërkuesve ekonomikë, si dhe zgjerimi i njohurive të bankave qendrore të rajonit mbi karakteristikat dhe zhvillimet specifike të vendeve pjesëmarrëse. Çështjet kryesore të trajtuara kishin të bënin me financat publike të rajonit, pasiguritë ekonomike dhe mënyrën sesi bankat qendrore mund të veprojnë në mënyrë optimale përballë tyre, me produktivitetin dhe tregtinë, stabilitetin financiar dhe stabilitetin e çmimeve. Këto çështje paraqesin mjaft interes për analizimin e situatës së vështirë ekonomike që ka përfshirë Eurozonën dhe për zgjidhjen saj në vazhdim.
Banka e Shqipërisë (Instituti i Studimeve Ekonomike dhe Bankare) në bashkëpunim me Bankën e Greqisë, organizoi në datën 14 dhjetor 2012, Konferencën e Shtatë Vjetore të Rrjetit të Historisë Monetare për Evropën Juglindore (SEEMHN). Ky rrjet përbën një komunitet historianësh monetarë e financiarë, ekonomistësh dhe statisticienësh, të krijuar në prill 2006 me iniciativën e Bankës së Greqisë dhe Bankës së Bullgarisë. Mikpritja që Banka e Shqipërisë i bëri Konferencës së Shtatë Vjetore të SEEMHN, reflekton mbështetjen e saj kundrejt rrjetit të SEEMHN, objektivi kryesor i të cilit është të përhapë njohuri mbi historinë e politikës monetare të Evropës Juglindore, si pjesë integrale e përvojës evropiane. Tema e kësaj konference ishte: “Rrëfimi i dy krizave: Depresioni i Madh dhe Recesioni i Madh në Evropën Juglindore (Paralele, Administrimi i Krizave dhe Ristrukturime të Sektorit Bankar”). Banka e Shqipërisë mori pjesë me tre materiale që trajtonin impaktin e krizës greke në Shqipëri dhe në rajon, si dhe politikën fiskale në Shqipëri dhe në vendet e BE-së.
Edhe gjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë ofroi “Çmimin e Guvernatorit për Diplomën më të Mirë” për të gjithë studentët e diplomuar gjatë këtij viti. Ky çmim inkurajon studentët shqiptarë, brenda dhe jashtë vendit, për thellimin në punë shkencore në çështje të lidhura me ekonomiksin monetar, stabilitetin financiar, integrimin ekonomik të Ballkanit në Evropë, veprimtarinë e Bankës së Shqipërisë, sistemin bankar shqiptar dhe ekonominë në përgjithësi. Ky aktivitet përfaqëson një traditë të mirë që shërben për krijimin e një kulture kërkimesh dhe krijimin e një strukture mbështetëse me elementë të rinj, të cilët nuk kanë vetëm dëshirën, por edhe njohuritë e nevojshme për të studiuar.
IV.6 KOMUNIKIMI ME PUBLIKUN
Komunikimi me publikun përbën një hallkë të rëndësishme në aktivitetin e Bankës së Shqipërisë si në përmbushjen e detyrimit për të ofruar transparencë maksimale të vendimmarrjes dhe efektivitetit të saj, ashtu edhe për rritjen e besueshmërisë ndaj këtij institucioni qendror. Një komunikim transparent ndihmon në përmirësimin e cilësisë së vendimmarrjes si dhe në përcjelljen e duhur të politikave të institucionit në ekonomi. Në këtë kuadër, Banka
Raporti Vjetor2012
116 Banka e Shqipërisë
e Shqipërisë e vlerëson komunikimin ndërveprues me publikun një çështje parësore dhe me rëndësi strategjike në vizionin e zhvillimit afatgjatë të saj, duke i shërbyer realizimit të objektivave dhe detyrave ligjore të Bankës së Shqipërisë.
IV.6.1 INFORMIMI I PUBLIKUT
Banka e Shqipërisë përdor një sërë kanalesh komunikimi për informimin e publikut me qëllim që të shpjegojë sa më qartë objektivin e saj si dhe mënyrën se si e arrin atë. Ndër to mund të përmendim:
• konferencatmujorePërshtyPBanka e Shqipërisë, organizon çdo muaj konferencë për shtyp pas çdo vendimmarrjeje të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë mbi politikën monetare, gjatë së cilës Guvernatori i shpjegon publikut vendimin e marrë dhe analizën e përdorur në mbështetje të kësaj vendimmarrjeje. Gjatë vitit 2012, 12 konferencat për shtyp, të organizuara sipas datave të publikuara në një kalendar vjetor në fillim të vitit, janë shoqëruar me publikimin e fjalimeve të Guvernatorit dhe të pyetje-përgjigjeve përkatëse.
• raPortiiPolitikësmonetareSi instrumenti kryesor i komunikimit të shkruar të politikës monetare, ky raport përcjell te publiku një tablo gjithëpërfshirëse të zhvillimeve më të fundit makroekonomike dhe faktorëve që kanë ndikuar dhe priten të ndikojnë në ecurinë e çmimeve të konsumit në vend. Gjatë vitit 2012, ai është publikuar rregullisht në formatin e tij tremujor, në gjuhën shqipe dhe angleze.
• PrezantimiiraPortitvjetornëkuvendRaporti Vjetor është një publikim i përvitshëm që përshkruan gjendjen ekonomiko financiare të vendit si dhe veprimtarinë e Bankës së Shqipërisë gjatë një viti. Ai i prezantohet çdo vit Kuvendit të Shqipërisë, pas një diskutimi paraprak nga ana e Guvernatorit me anëtarët e Komisionit për Ekonominë dhe Financat.
• marrëdhënietmemedianPër të patur një komunikim sa më transparent midis Bankës së Shqipërisë dhe publikut, vihen në funksion një sërë instrumentesh, ndër të cilat, më i rëndësishmi është zhvillimi i vazhdueshëm i marrëdhënieve me median e shkruar dhe atë vizive, që siguron informimin në kohë reale mbi vendimet që prekin publikun si dhe mbi aktivitetet e Bankës së Shqipërisë dhe të sistemit bankar në tërësi.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 117
• daljetnëPublikGuvernatori dhe përfaqësuesit e tjerë të Bankës së Shqipërisë komunikojnë me publikun, nëpërmjet fjalimeve, prezantimeve dhe kumtesave të mbajtura në aktivitete të organizuara nga Banka e Shqipërisë apo institucione të tjera vendase dhe të huaja.
• dialogumesisteminbankar,biznesindheakademinëPjesë e komunikimit me publikun, gjatë vitit 2012 kanë qenë dhe 4 forumet, takimet rajonale e tryezat e diskutimit të organizuara me përfaqësues të sistemit bankar, biznesit, pushtetit vendor, akademisë. Përveç diskutimit të çështjeve të ditës, ato i japin mundësinë Bankës së Shqipërisë të marrë informacion mbi problematikën që kanë sektorë apo rajone të veçanta të vendit.
• botimetBotimet e Bankës së Shqipërisë ofrojnë informacion të zgjeruar e të përditësuar mbi ekonominë shqiptare dhe atë botërore; mbi zhvillimet në sistemin bankar dhe atë financiar; mbi stabilitetin financiar e paranë, ndryshimet e pasurimit të legjislacionit bankar dhe kuadrit të tij rregullator si dhe mbi çështje të tjera, duke u konsoliduar kështu si burim i informacioneve të sakta dhe të besueshme për publikun.
Botimet e realizuara gjatë vitit 2012 janë si çdo vit, periodike dhe joperiodike, dhe numërojnë rreth 4533 faqe analiza, statistika dhe studime në gjuhën shqipe dhe atë angleze. Seti i raporteve periodike edhe gjatë vitit 2012 ka ruajtur të njëjtën strukturë: Raporti Vjetor 2012, Raporti i Politikës Monetare (tremujor), Raporti i Stabilitetit Financiar (gjashtëmujor) dhe Raporti i Mbikëqyrjes 2012 (vjetor). Përveç raporteve periodike, kjo gamë pasurohet më tej me Buletinin Zyrtar (mujor), Buletinin e Bankës së Shqipërisë (gjashtëmujor), revistën “Të reja shkencore në Bankën e Shqipërisë” (gjashtëmujore), materialet e diskutimit (9 tituj), librin “Financat personale në duart tuaja”, librin e ushtrimeve “Financat personale në duart tuaja” për mësuesit e lëndës, librin “Të ndërtojmë të ardhmen nëpërmjet kulturës financiare”, si dhe me botimin e 2 broshurave dhe 3 fletëpalosjeve edukative.
Në funksion të intensifikimit të marrëdhënieve me institucionet kërkimore, ekonomike dhe financiare dhe me këdo tjetër të interesuar si dhe në përmbushje të detyrimit të Bankës për të publikuar, informuar dhe shpjeguar objektivat, politikat, procedurat si dhe opinionet e saj, Banka e Shqipërisë gjatë vitit 2012 ka vijuar politikën e shpërndarjes falas të botimeve të saj.
• faqjaeinternetitGjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë ka ofruar transparencë të plotë duke publikuar në kohë reale, në faqen e saj të internetit, informacion mbi aktivitetet e saj dhe sistemin bankar, si fjalime të administratorëve, deklarata dhe njoftime për shtyp, raporte periodike, vrojtime, analiza dhe studime,
Raporti Vjetor2012
118 Banka e Shqipërisë
statistika dhe tregues të ndryshëm etj.. Gjithashtu, Banka e Shqipërisë, duke identifikuar informimin e publikut si pjesë të përparësive të saj, nga data 27 korrik 2012, publikon në mënyrë periodike, normat e interesit dhe komisionet për produktet dhe shërbimet që bankat në vendin tonë ofrojnë për publikun.
• statistikatBanka e Shqipërisë zotëron një sistem të pasur statistikash për shumë sektorë të ekonomisë shqiptare, si: sektori bankar, sektori fiskal, sektori real dhe sektori i jashtëm, të cilat publikohen sipas një kalendari të përcaktuar që përditësohet çdo gjashtëmujor. Qëllimi i mbledhjes së këtij informacioni lidhet me qëllimet e bankës qendrore, që janë: hartimi i politikës monetare, kompilimi i bilancit të pagesave si dhe analizimi i sistemit bankar dhe financiar për zhvillimin e këtij sistemi.
IV.6.2 EDUKIMI I PUBLIKUT
Strategjia e komunikimit të Bankës së Shqipërisë, synon, ndër të tjera, edukimin e publikut lidhur me një gamë të gjerë çështjesh, duke nisur nga financat personale e bankingu deri tek ndikimi i drejtpërdrejtë apo i tërthortë që Banka e Shqipërisë luan në mbështetjen e zhvillimit ekonomik të vendit. Edukimi financiar tashmë përbën një domosdoshmëri, duke marrë në konsideratë jo vetëm ritmet e zhvillimit ekonomik, bankar dhe teknologjik, por edhe rëndësinë e peshën që informacioni ka në botën e sotme globale.
Pavarësisht se edukimi i publikut nuk përbën një detyrim ligjor, Banka e Shqipërisë i kushton një rëndësi të veçantë zgjerimit dhe thellimit të kulturës financiare të publikut në vend, e veçanërisht brezit të ri. Masat e parashikuara në strategjinë e komunikimit për këtë qëllim janë zbatuar plotësisht gjatë vitit 2012, duke veçuar, projektin më të spikatur, integrimin e edukimit financiar në kurrikulën e arsimit të mesëm.
• ProjektiPëredukiminfinanciarnëarsiminemesëm“FINANCAT PERSONALE NË DUART TUAJA”
Projekti për edukimin financiar në arsimin e mesëm bazohet mbi mësimdhënien e lëndës “Financat personale në duart tuaja”11, e cila vjen te gjimnazistët në formën e një moduli me zgjedhje të lirë, me 36 orë mësimore në dispozicion dhe që mund të zgjidhet prej tyre në çdonjërin prej 3 viteve të shkollës së mesme.
Përzgjedhja e lëndës I prezantuar për herë të parë në vitin 2011, në vitin e dytë të projektit, lënda është zgjedhur nga 9500 nxënës në 127 shkolla të mesme të vendit, duke
11 Teksti është hartuar nga specialistët e Bankës së Shqipërisë, me konsulencën e Institutit të Zhvillimit të Arsimit dhe i miratuar nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 119
rezultuar në rritje nga viti i kaluar, i cili shënonte 7.000 nxënës nga 82 shkolla të ndryshme.
Tabelë 11. Përzgjedhja e modulit “Financat personale në duart tuaja” sipas rretheve, për vitin shkollor 2012-2013.Njësia administrative
Shkolla që kanë zgjedhur modulin
Nxënës që kanë zgjedhur modulin
Njësia administrative
Shkolla që kanë zgjedhur modulin
Nxënës që kanë zgjedhur modulin
Berat 12 985 Lezhë 9 555Bulqizë 1 230 Librazhd 12 686Delvinë 1 72 Lushnje 5 570Dibër 2 330 Malësi e Madhe 5 174Elbasan 7 473 Mat 9 450Fier 8 480 Peqin 2 290
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Libri i ushtrimeve për mësuesinGjatë këtij viti, ky projekt u pasurua edhe me Librin e Ushtrimeve për mësuesin e lëndës. Në zbatim të objektivave të programit mësimor, në librin e ushtrimeve për mësues jepen zgjidhjet e ushtrimeve të tekstit mësimor “Financat personale në duart tuaja”, si edhe shumë pyetje, ushtrime e detyra të reja, të cilat mësuesit mund t’i përdorin në klasë për të praktikuar njohuritë e përvetësuara në mësim nga nxënësit.
Trajnimi i mësuesve për lëndën “Financat personale në duart tuaja” Një tjetër aktivitet i organizuar nga Banka e Shqipërisë, si pjesë e këtij projekti është dhe organizimi i seminareve trajnuese për mësuesit që shpjegojnë lëndën në klasë. Si një kanal shumë i rëndësishëm për përçimin e saktë të njohurive të trajtuara në tekstin mësimor tek nxënësit, mësuesit kanë nevojë të trajnohen për pasurimin e mëtejshëm të kompetencave të tyre mësimdhënëse për këtë lëndë të veçantë. Në 4 seminaret njëditore të zhvilluara përgjatë vitit 2012, 112 mësuesit e trajnuar patën mundësi të njiheshin me të gjitha temat e trajtuara në tekstin mësimor, të ilustruara edhe me shembuj nga realiteti financiar dhe me ushtrime praktike.
Takimet e Guvernatorit me nxënës dhe mësues të shkollave të mesmeGjatë vitit 2012, Guvernatori ka organizuar takime dhe diskutime të hapura me gjimnazistët në disa prej gjimnazeve që kanë përzgjedhur lëndën “Financat personale në duart tuaja”.
• aktivitetetëtjeranëfushëneedukimit
86- vjetori i monedhës kombëtare Banka e Shqipërisë organizoi aktivitetin e përvitshëm për përvjetorët e emetimit të parë të monedhës kombëtare shqiptare. Aktiviteti shpalosi gjithë spektrin e vlerave që mbart paraja, jo vetëm si mjet pagese, si dhe trajtoi çështje të lidhura me edukimin financiar. Ai u konceptua si një mini-panair për fëmijët dhe të rinjtë që ndjekin shkollën 9-vjeçare dhe atë të mesme.
Raporti Vjetor2012
120 Banka e Shqipërisë
Dita Botërore e MjedisitNë kuadër të Ditës Botërore të Mjedisit, Banka e Shqipërisë organizoi një aktivitet edukues në formën e një mini-panairi, dedikuar fëmijëve dhe të rinjve që ndjekin shkollën 9-vjeçare dhe atë të mesme, duke ofruar një shumëllojshmëri materialesh të shkruara dhe vizuale për t’i njohur nxënësit me rëndësinë jetike që ka mbrojtja mjedisore dhe përparësitë shëndetësore dhe ekonomike të riciklimit.
Bashkëpunimi me Shoqatën Shqiptare të Bankave (SHSHB)Viti 2012 shënoi edhe bashkëpunimin e parë të Bankës së Shqipërisë me Shoqatën Shqiptare të Bankave (SHSHB) në fushën e edukimit financiar, e cila financoi shtypjen dhe shpërndarjen e 4000 teksteve “Financat personale në duart tuaja”.
IV.6.3 AKTIVITETET E MBAJTURA ME RASTIN E 100-VJETORIT TË PAVARËSISË SË SHQIPËRISË
Viti 2012 shënoi një ngjarje të rëndësishme për Shqipërinë: 100-vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë. Edhe Banka e Shqipërisë, si institucion qendror i vendit, u përfshi në frymën mbarëkombëtare të festimit, duke dhënë kontributin e saj në fushat përkatëse.
Ekspozita lëvizëse “100 vjet pavarësi: pasqyrimi i historisë në monedhën tonë kombëtare”Banka e Shqipërisë organizoi ekspozitën numizmatike lëvizëse “100 vjet Pavarësi: pasqyrimi i historisë në monedhën tonë kombëtare” e cila shëtiti në 7 qytete të ndryshme të vendit dhe në Kosovë: Berat, Gjirokastër, Elbasan, Shkodër, Korçë, Tiranë, Vlorë dhe Prishtinë, duke ofruar gjithashtu edhe një kënd dedikuar edukimit financiar.
Konferenca X ndërkombëtare e Bankës së Shqipërisë “Politika monetare nga e shkuara në të ardhmen”Në datën 26 tetor 2012, Banka e Shqipërisë organizoi Konferencën X Ndërkombëtare me temë “Politika monetare nga e shkuara në të ardhmen”. Konferenca ishte ndërtuar me tre panele: paneli me karakter historik, paneli me karakter aktual dhe paneli i guvernatorëve, i cili mblodhi në një tryezë të përbashkët diskutimi 7 guvernatorë të bankave të ndryshme qendrore.
Rubrika e re: “Banka e Shqipërisë në 100-vjetorin e pavarësisë”Banka e Shqipërisë krijoi një rubrikë të re në faqen e saj të internetit, me qëllim përkujtimin e kësaj ngjarjeje të rëndësishme dhe informimin e publikut mbi të gjitha aktivitetet që Banka e Shqipërisë organizoi në kuadër të këtij viti jubilar.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 121
IV.7 INTEGRIMI EVROPIAN
Pjesë e objektivave në strategjisë afatmesme të zhvillimit të Bankës së Shqipërisë është realizimi i detyrimeve institucionale të saj në kuadër të procesit të integrimit evropian dhe përafrimi ligjor e rregullativ me acquis-in e Bashkimit Evropian. Këto detyrime rrjedhin nga Marrëveshja e Stabilizim - Asociimit (MSA) BE-Shqipëri, e cila përbën kornizën kontraktuale të marrëdhënieve BE-Shqipëri.
IV.7.1 ÇËSHTJE TË INTEGRIMIT EVROPIAN
Shqipëria aplikoi për anëtarësim në Bashkimin Evropian më datë 28 prill 2009 dhe pas plotësimit të një Pyetësori vlerësues të Komisionit Evropian, përfitimi i statusit të vendit kandidat u kushtëzua me plotësimin e 12 prioriteteve, të lidhura me çështjet politike.
Në muajin tetor të vitit 2012 Komisioni Evropian i rekomandoi Këshillit të BE-së dhënien e statusit të vendit kandidat për Shqipërinë dhe rrjedhimisht hapjen e negociatave të anëtarësimit, e kushtëzuar kjo me plotësimin nga ana e Shqipërisë e disa masave të konsideruara kyçe në reformën në administratën publike dhe atë gjyqësore si dhe rishikimin e rregullave proceduralë të Parlamentit.
Në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim - Asociimit (MSA) BE-Shqipëri, Banka e Shqipërisë në përputhje me angazhimet e saj institucionale ka kontribuar në hartimin e Planit Kombëtar të Zbatimit të MSA-së për periudhën 2012 - 2015 në drejtim të identifikimit të situatës aktuale dhe evidentimin e kuadrit rregullativ dhe kapaciteteve administrative në fushat e stabilitetit makroekonomik, politikës monetare, lëvizjes së lirë të kapitalit, të drejtës së vendosjes dhe lirisë për të ofruar shërbime. Gjithashtu janë identifikuar dhe parashtruar prioritetet afatshkurtra dhe afatmesme si dhe nismat ligjore dhe aktivitetet zbatuese për adresimin e tyre, duke parashikuar edhe asistencën e nevojshme teknike si dhe kostot e pritshme të procesit të përafrimit të legjislacionit vendas me acquis-in.
Gjatë vitit, Banka e Shqipërisë është përfshirë në dy procese të iniciuara nga Ministria e Integrimit në lidhje me sistemet IT për procesin e integrimit evropian:
• sistemi online i PKZMSA-së 2012 – 2015; si dhe • evidentimi i ndarjes së acquis-së së BE-së sipas përgjegjësisë institucionale
në një sistem online ndërinstitucional.
Më datë 10 tetor 2012 Komisioni Evropian publikoi Raport Progresin për Shqipërinë, i cili përshkruan progresin e bërë nga Shqipëria gjatë periudhës tetor 2011 – shtator 2012 dhe sfidat me të cilat përballet ajo, duke skicuar njëkohësisht edhe përqasjen e Komisionit Evropian, për të udhëhequr dhe mbështetur vendin tonë në të ardhmen. Raport Progresi përshkruan marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian, analizon
Raporti Vjetor2012
122 Banka e Shqipërisë
progresin e realizuar në drejtim të kritereve politike, ekonomike dhe ligjore të anëtarësimit (kriteret e Kopenhagenit), si dhe bën një përmbledhje të vlerësimit të Komisionit Evropian mbi përparësitë dhe problematikat në 33 fushat e ndara sipas acquis communautaire.
Për çështjet në lidhje me veprimtarinë e Bankës së Shqipërisë, Komisioni Evropian në Raport Progres, ndër të tjera vlerësoi pozitivisht se është ruajtur stabiliteti makroekonomik, ku politika monetare ka ndihmuar me sukses në ruajtjen e inflacionit në një nivel të qëndrueshëm dhe se sektori bankar mbetet i mirëkapitalizuar dhe likuid.
Banka e Shqipërisë ka përgatitur dhe prezantuar informacionet e kërkuara në takimet periodike midis Shqipërisë dhe BE-së në kuadër të zbatimit të MSA-së.
Në takimin e Komitetit të Stabilizim Asociimit u trajtuan të gjitha arritjet në drejtim të zbatimit të MSA-së. Ky takim përmblodhi të gjitha çështjet e diskutuara në nivel teknik në nënkomitetet e përbashkëta si ato të kriterit ekonomik dhe standardeve evropiane. Në takimin e rradhës të Nënkomitetit BE-Shqipëri për Çështjet Ekonomiko-Financiare dhe Statistikat, Banka e Shqipërisë ka raportuar në lidhje me çështjet si zhvillimi i përgjithshëm ekonomik dhe perspektiva, inflacioni dhe politika monetare, sektori i jashtëm, zhvillimet dhe reformat në sektorin financiar bankar.
Në takimin e Nënkomitetit BE-Shqipëri mbi Tregun e Brendshëm dhe Konkurrencën është raportuar mbi punën e Bankës së Shqipërisë në lidhje me përmirësimin e kuadrit rregullator të sistemit bankar dhe atij të lëvizjes së kapitalit. Në përfundimin e këtij takimi, delegacioni i KE-së përshëndeti zhvillimet në kuadrin ligjor dhe rregullator si dhe inkurajoi përafrimin e mëtejshëm ligjor me acquis-in.
Një praktikë e re gjatë vitit 2012 ishte ajo e angazhimit të përfaqësuesve të institucioneve shqiptare në hartimin dhe përditësimin periodik të planeve të punës në lidhje me adresimin e rekomandimeve të dala gjatë takimeve të përbashkëta BE-Shqipëri. Banka e Shqipërisë ka plotësuar dhe përcjellë planet e punës përkatëse.
Në kuadër të përmbushjes së detyrimeve që rrjedhin nga Marrëveshja e Tregtisë së lirë të Evropës Qendrore (CEFTA), Banka e Shqipërisë ka kontribuar në plotësimin e skedulit të tregtisë së shërbimeve për Republikën e Shqipërisë. Ky skedul përshkruan statusin aktual të masave diskriminuese ekzistuese lidhur me hyrjen në treg dhe trajtimin kombëtar për ofruesit e huaj të shërbimeve bankare dhe financiare në raport me ofruesit vendas.
Në kontekstin e çeljes së negociatave ndërmjet vendeve anëtare të marrëveshjes CEFTA gjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë është angazhuar në përgatitjen e komenteve mbi skedulin e shërbimeve bankare dhe financiare të Kosovës dhe Serbisë. Këto komente do të shërbejnë si bazë për pikënisjen e negociatave me synimin final hapjen e tregut dhe liberalizimin e mëtejshëm të tregtisë së shërbimeve.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 123
Gjithashtu, Banka e Shqipërisë ka realizuar përcjelljen e informacionit periodik sa i përket notifikimit të akteve ligjore dhe nënligjore të miratuara gjatë vitit 2012, pranë Organizatës Botërore të Tregtisë.
IV.7.2 ASISTENCA NGA BASHKIMI EVROPIAN
Muaji korrik i vitit 2012 shënoi përfundimin e projektit të Binjakëzimit të Bankës së Shqipërisë me Bankën e Italisë dhe Bankën e Francës, projekt ky i financuar nga fondet IPA të BE-së.
Objektivi kryesor i projektit ishte të asistonte Bankën e Shqipërisë në përmbushjen e kriterit ekonomik të Kopenhagenit, duke siguruar zbatimin efektiv të politikës monetare si dhe garantimin e një sistemi bankar të sigurt, të mirëzhvilluar dhe financiarisht të qëndrueshëm në Shqipëri.
Ky projekt u bazua në prioritetet që rrjedhin prej Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit si dhe Partneritetit Evropian, të cilat synojnë ruajtjen e stabilitetit makroekonomik, përforcimin e kuadrit rregullativ dhe atij ligjor të sektorit bankar dhe monitorimin e përgjithshëm të sektorit financiar, përmirësimin si dhe zhvillimin e mëtejshëm të statistikave të ndryshme ekonomike.
Gjatë zbatimit të projektit u realizuan të gjitha aktivitetet e parashikuara në planin e punës dhe produktet finale janë në përputhje me objektivat.
IV.8 BASHKËPUNIMI NDËRKOMBËTAR
Si pjesë e strategjisë së zhvillimit institucional të saj, Banka e Shqipërisë synon të intensifikojë marrëdhëniet dypalëshe dhe bashkëpunimin teknik të vendosur me institucionet financiare ndërkombëtare dhe bankat qendrore. Krahas zhvillimit të mëtejshëm të marrëdhënieve me to, ajo synon gjithashtu përfitimin e asistencës teknike me qëllim forcimin e kapaciteteve njerëzore dhe institucionale.
IV.8.1 MARRËDHËNIET ME FONDIN MONETAR NDËRKOMBËTAR
Republika e Shqipërisë është anëtare e Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) që prej muajit tetor të vitit 1991. Ajo ndodhet në të njëjtën konstituencë me Italinë, Greqinë, Portugalinë, Maltën dhe San Marinon dhe kryesohet nga përfaqësuesi italian, z. Andrea Montanino, i cili shërben si Drejtor Ekzekutiv i konstituencës që nga muaji nëntor i vitit 2012. Kjo konstituencë ka një total prej 106,404 votash (ose rreth 4.22% të shumës së përgjithshme të votave të të gjithë anëtarëve të FMN-së). Gjatë vitit 2012, kuota e Shqipërisë në FMN ndryshoi nga 48.7 milionë SDR në 60 milionë SDR, si pasojë e rritjes së realizuar në përputhje me reformën e kuotave dhe përfaqësimit të Fondit Monetar Ndërkombëtar të vitit 2008.
Raporti Vjetor2012
124 Banka e Shqipërisë
Në periudhën shtator-tetor, një mision i FMN-së kreu konsultimet në kuadër të Nenit IV të Neneve të Marrëveshjes së FMN-së. Mbi bazën e vlerësimeve të misionit, Bordi Ekzekutiv i FMN-së, pritet të japë konkluzionet përfundimtare. Sipas raportit paraprak të misionit, që nga fillimi i krizës në vitin 2009 Shqipëria ka shmangur me sukses rënien e theksuar të prodhimit dhe ka ruajtur stabilitetin e sistemit bankar falë politikave të kujdesshme makroekonomike. Raporti vlerësoi politikën monetare përsa i përket ndihmës së dhënë në ankorimin e stabilitetit makroekonomik, si dhe regjimin e inflacionit të shënjestruar dhe kursin e lirë të këmbimit në mbajtjen e inflacionit në nivele të ulëta dhe të qëndrueshme. Ndër të tjera, raporti vëren se sistemi bankar e ka përballuar mirë krizën, falë mbikëqyrjes së kujdesshme dhe nivelit të lartë të likuiditetit dhe kapitalit të bankave.
Guvernatori i Bankës së Shqipërisë ka përfaqësuar rregullisht Republikën e Shqipërisë në vendimmarrjen e Bordit të Guvernatorëve, i cili është organi më i lartë i FMN-së. Një vend të rëndësishëm në marrëdhëniet me FMN-në gjatë këtij viti, kanë zënë edhe mbledhjet e pranverës dhe ato vjetore të FMN-së dhe Grupit të Bankës Botërore, të organizuara përkatësisht në muajt prill dhe tetor, ku delegacioni i Bankës së Shqipërisë, i kryesuar nga Guvernatori, ka zhvilluar takime me përfaqësues të lartë të FMN-së. Këto takime janë përqendruar në zhvillimet më të fundit ekonomike si dhe masat e marra nga ana e Bankës së Shqipërisë në fushën e politikës monetare dhe mbikëqyrjes bankare, me qëllim ruajtjen e stabilitetit makroekonomik dhe rritjen e qëndrueshme ekonomike të vendit.
Gjatë takimeve janë evidentuar marrëdhëniet shumë të mira ndërmjet FMN-së dhe autoriteteve shqiptare si dhe është vlerësuar puna e bërë nga Banka e Shqipërisë, në veçanti ndërmarrja e politikave efektive dhe në kohën e duhur, të cilat kanë ndihmuar po ashtu, në nxitjen e aktivitetit ekonomik të vendit. Përfaqësuesit e FMN-së dhe Grupit të Bankës Botërore kanë inkurajuar autoritetet shqiptare për të vijuar më tej politikat e kujdesshme të ndërmarra, si dhe janë shprehur të gatshëm në ofrimin e asistencës lidhur me ecurinë e krizës ndërkombëtare në të ardhmen.
Në vijim të reformave institucionale të ndërmarra nga FMN-ja, është koordinuar me Ministrinë e Financave pranimi i amendimeve dhe dhënia e pëlqimit për rritjen e kuotës së Shqipërisë në bazë të rishikimit të 14-të të përgjithshëm të kuotave dhe reformës së Bordit Ekzekutiv të Fondit Monetar Ndërkombëtar të vitit 2010. Rezoluta ka si qëllim rritjen e përgjithshme të kuotave në vlerën 100% për të gjithë anëtarët e FMN-së, duke pasqyruar më mirë ndryshimin e peshës relative të vendeve në ekonominë botërore.
IV.8.2 MARRËDHËNIET ME GRUPIN E BANKËS BOTËRORE
Shqipëria është anëtare e Grupit të Bankës Botërore që prej vitit 1991 dhe ka përfituar nga ky institucion një total fondesh prej rreth 1.4 miliardë dollarësh për 71 projekte. Në vitin 2010, Bordi i Drejtorëve të Grupit të Bankës Botërore miratoi strategjinë e re të partneritetit me Shqipërinë për vitet 2011-2014, e cila përqendrohet në tre objektiva strategjikë:
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 125
• mbështetja e një rimëkëmbjeje në nivelet e rritjes ekonomike të Shqipërisë përmes përmirësimit të kushteve të konkurrueshmërisë;
• zgjerimi dhe mbështetja e përfitimeve sociale nëpërmjet përmirësimit të shërbimeve arsimore dhe shëndetësore; si dhe
• reduktimi i ndjeshmërisë ndaj ndryshimeve klimatike.
Edhe gjatë vitit 2012, bashkëpunimi i Bankës së Shqipërisë me Grupin e Bankës Botërore vazhdoi në kuadrin e marrëveshjes “Për Administrim dhe Konsulencë të Investimit të Rezervës Valutore” (RAMP). Bashkëpunimi gjatë këtij viti ka vijuar me trajnimet e ofruara sipas nevojave për stafin e Bankës së Shqipërisë me qëllim ruajtjen, konsolidimin dhe rritjen e mëtejshme të shkallës së profesionalizmit të punonjësve të angazhuar në procesin e administrimit të rezervës valutore.
Banka Botërore ka vazhduar gjithashtu të financojë pjesëmarrjen e stafit në programe edukimi të specializuara si CFA (Chartered Financial Analyst) dhe CIDA (Certified Investments and Derivatives Auditor). Gjatë vitit 2012 ka vijuar konsulenca në distancë për çështje të lidhura me procesin e administrimit të rezervës valutore, ku ndër të tjera përfshihet edhe përmirësimi i infrastrukturës së teknologjisë së informacionit në mbështetje të aktivitetit të investimit. Gjatë gjysmës së parë të vitit të ardhshëm, pritet të vihet në zbatim një sistem i ri informatik, Portfolio Analytics Tool, për administrimin e rezervës valutore.
Gjithashtu, gjatë vitit 2012, ekipi i sektorit financiar të Bankës Botërore ka vizituar Departamentin e Mbikëqyrjes të Bankës së Shqipërisë me qëllim vlerësimin e krizës së Eurozonës, duke u përqendruar veçanërisht në zbatimin e shpejtë të kuadrit të ri ligjor dhe rregullator. Kontakte të vazhdueshme kanë vijuar edhe me qëllim hartimin e tri udhëzuesve lidhur me çështjen e ristrukturimit të kredive dhe vlerësimit të pasurive të paluajtshme. Banka Botërore parashikon zbatimin e një programi 18-mujor në Shqipëri për të reduktuar numrin e kredive me probleme, me pjesëmarrjen e disa institucioneve vendase. Për zhvillimin e këtij programi, gjatë muajve qershor-shtator 2012, janë realizuar korrespondenca intensive me ekspertët e institucionit ndërkombëtar.
Gjatë mbledhjeve të pranverës dhe vjetore të FMN-së dhe Grupit të Bankës Botërore, delegacioni i Bankës së Shqipërisë ka zhvilluar takime me përfaqësuesit e lartë të Grupit të Bankës Botërore, ku janë trajtuar zhvillimet ekonomike në vend, masat e ndërmarra nga Banka e Shqipërisë në drejtim të ruajtjes së stabilitetit makroekonomik dhe rritjes së qëndrueshme ekonomike të vendit. Nga ana e tyre, përfaqësuesit e Bankës Botërore kanë përgëzuar autoritetet shqiptare për punën e bërë dhe kanë ofruar asistencë në lidhje me rrethanat dhe evoluimin e krizës ndërkombëtare në të ardhmen.
Banka Botërore vazhdimisht ka shprehur gatishmërinë për të ndihmuar Bankën e Shqipërisë në zbatimin e projekteve që kanë për qëllim final konsolidimin, modernizimin dhe qëndrueshmërinë e sistemit bankar shqiptar.
Raporti Vjetor2012
126 Banka e Shqipërisë
IV.8.3 MARRËDHËNIET ME FSVC-NË
Edhe përgjatë vitit 2012, ka vazhduar bashkëpunimi dhe bashkërendimi i punës me USAID, nëpërmjet programit të zhvillimit të sektorit financiar në Shqipëri, i implementuar përmes VEGA/FSVC-së12. Asistenca për Bankën e Shqipërisë ka konsistuar në disa projekte me rëndësi kryesisht për mbikëqyrjen bankare, të mundësuara në formën e workshop-eve, seminareve, ekspertizës së ekspertëve apo vizitave studimore, respektivisht në çështjet e mëposhtme:
• procesi i rishikimit mbikëqyrës - workshopi-i i organizuar në muajin prill mbi shtyllën e dytë të Bazel II, si pjesë integrale me rëndësi për procesin e mbikëqyrjes së bankave në kuadrin e vlerësimit dhe monitorimit të rreziqeve;
• mbikëqyrja e veprimtarive të leasing-ut dhe faktoring-ut – seminar i organizuar në muajin maj, mbi licencimin dhe mbikëqyrjen e aktiviteteve të shoqërive të leasing-ut dhe faktoring-ut, me qëllim rishikimin e kuadrit rregullativ për mbikëqyrjen e subjekteve financiare jobanka;
• administrimi i rrezikut të kredisë - konsultime dhe ekspertizë, zhvilluar në muajin qershor nga ekspertët e FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) mbi administrimin e rrezikut të kredisë si dhe tema më të avancuara të tilla si vlerësimet e pasurive të patundshme, përqendrimi i kreditimit etj, si pjesë e rëndësishme e analizës dhe procesit mbikëqyrës;
• administrimi i kredive me probleme – workshop-i i organizuar në muajin qershor mbi rëndësinë e parandalimit të hershëm dhe zbulimin e kredive me probleme, taktikat e procesit të negociatave me kredimarrësit, etj;
• zgjidhja e bankave me probleme (bank resolution process) - konsultime dhe ekspertizë të ekspertëve të huaj në fushën e zgjidhjes së bankave me probleme dhe workshop-i me këtë tematikë, zhvilluar përkatësisht në periudhën qershor-korrik, mbi hartimin e një dokumenti me rekomandime lidhur me strategjinë e zgjidhjes së bankave me probleme në rastin e sistemit bankar shqiptar;
• mjaftueshmëria e kapitalit nën dritën e Bazel II - workshopi-i i organizuar në muajin shtator mbi shtyllën e parë të Bazel II, i cili ka trajtuar temat si kapitali rregullator për monitorimin e rrezikut të kredisë sipas metodës standarde, teknikat e zbutjes së rrezikut të kredisë, të rejat e Bazel III etj;
• kuadri rregullativ për institucionet e parasë elektronike - ekspertizë dhe vizitë studimore organizuar në muajin nëntor pranë Bankës Qendrore të Kroacisë lidhur me hartimin e kuadrit të nevojshëm rregullativ për licencimin dhe mbikëqyrjen e institucioneve të parasë elektronike, si dhe rregullimin e instrumenteve të pagesës elektronike.
Bashkëpunimi me FSVC-në në fushën e rregullimit dhe të mbikëqyrjes bankare do të vazhdojë të shtrihet edhe në vitin 2013, kryesisht në fushën e përafrimit dhe të përshtatjes në kuadrin rregullativ bankar të legjislacionit dhe direktivave të BE-së, dhe të eksperiencave më të mira në rajon lidhur me mbikëqyrjen e konsoliduar, Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar etj..
12 VEGA- Volunteers for Economic Growth Alliance FSVC- Financial Services Volunteer Corps
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 127
IV.8.4 MARRËDHËNIET ME INSTITUCIONE TË TJERA FINANCIARE NDËRKOMBËTARE
Përgjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë ka vijuar kontaktet me Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), kryesisht në drejtim të ofrimit të informacionit dhe statistikave për zhvillimet në ekonominë shqiptare në përgjithësi, dhe në sektorin financiar në veçanti. Në Raportin e Tranzicionit 2011, BERZH-i paraqiti përshkrimin e krizës financiare dhe tranzicionit nga perspektiva e individëve dhe familjarëve, bazuar në vrojtimin “Jeta në tranzicion” kryer gjatë vitit 2010. Ky informacion u përqendrua në përshkrimin e vlerësimeve të këtij institucioni për zhvillimet makroekonomike si dhe për reformat ekonomike dhe strukturore në vendin tonë, me një theks të veçantë në analizimin e vlerësimeve të BERZH-it për sektorin financiar bankar dhe atë jobankar në vend, si dhe për kontributin e Bankës së Shqipërisë në këto zhvillime.
Në të njëjtën kohë, gjatë 2012-ës, Banka e Shqipërisë ka vazhduar mbajtjen e marrëdhënieve të ngushta edhe me Bankën për Rregullime Ndërkombëtare, nëpërmjet pjesëmarrjes së Guvernatorit në mbledhjen e përgjithshme vjetore dhe të përfitimit të asistencës teknike për Bankën e Shqipërisë përmes seminareve dhe trajnimeve.
IV.8.5 MARRËDHËNIET ME BANKAT QENDRORE DHE BASHKËPUNIMI TEKNIK
Në vijim të intensifikimit të marrëdhënieve dypalëshe me bankat e tjera qendrore, gjatë vitit 2012, me ftesë të Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë kanë zhvilluar vizita në Bankën e Shqipërisë titullarë të institucioneve homologe si: Guvernatori i Bankës Kombëtare të Bullgarisë, Drejtori i Menaxhimit të Bankës së Italisë, Guvernatori i Bankës Qendrore të Bosnje-Hercegovinës, Guvernatori i Bankës Kombëtare të Kazakistanit, Guvernatori i Bankës Qendrore të Malit të Zi, Guvernatori i Bankës Kombëtare të Moldavisë, Guvernatori i Bankës Kombëtare të Republikës së Maqedonisë, Guvernatori i Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës, Zëvendësguvernatori i Bankës Kombëtare të Çekisë, Anëtari i Bordit Drejtues të Bankës Kombëtare të Polonisë etj..
Në të njëjtën kohë, Guvernatori i Bankës së Shqipërisë ka marrë pjesë në shumë konferenca ndërkombëtare, forume dhe seminare rajonale, ku veçohen forumi i 17-të i Evropës Qendrore dhe Lindore, organizuar nga Euromoney, seminari i nivelit të lartë “Evropa Juglindore: Parakushtet për Reforma”, organizuar nga Banka e Shqipërisë në bashkëpunim me Universitetin e Oksfordit, konferenca e 3-të ndërkombëtare mbi investimet e huaja në Shqipëri, organizuar nga AIDA dhe Banka Islamike e Zhvillimit (IDB), konferenca “Konkurrenca kundrejt marrjes përsipër së rrezikut nga sektori bankar në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore”, organizuar në Prishtinë, konferenca e nivelit të lartë organizuar nga Joint Vienna Institute me rastin e 20-vjetorit të krijimit, seminari i 6-të i Kërkimeve ekonomike në Evropën Juglindore etj..
Raporti Vjetor2012
128 Banka e Shqipërisë
Këto takime, vizita apo konferenca kanë shërbyer jo vetëm për shkëmbimin e përvojave, analizimin e zhvillimeve ekonomike apo diskutimin e masave të marra në kuadër të krizës financiare botërore, por edhe për konsolidimin dhe zhvillimin e mëtejshëm të bashkëpunimit teknik gjithnjë e në rritje ndërmjet Bankës së Shqipërisë dhe institucioneve homologe.
Në planin rajonal, vlen të theksohet pjesëmarrja në takimet e Klubit të Guvernatorëve të vendeve të Detit të Zi, Azisë Qendrore dhe Ballkanit, takime të cilat kanë si qëllim të forcojnë lidhjet midis bankave qendrore të rajonit dhe të nxisin bashkëpunimin rajonal nëpërmjet shkëmbimit të eksperiencës më të mirë e trajtimit në tryeza të rrumbullakëta në nivel guvernatorësh ose ekspertësh të çështjeve aktuale. Në të njëjtën kohë, në muajin maj, Guvernatori i Bankës së Shqipërisë mori pjesë edhe në takimin e Klubit të Guvernatorëve të bankave qendrore të vendeve frankofone.
Në kuadër të bashkëpunimit midis Bankës së Shqipërisë dhe bankave qendrore të rajonit, në muajin qershor u nënshkrua memorandumi i bashkëpunimit midis Bankës së Shqipërisë dhe Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës (BQRK), i cili formalizon marrëdhëniet e ndërsjella me qëllim zhvillimin institucional dhe profesional të punonjësve të tyre, nëpërmjet shkëmbimit të përvojave të punës dhe marrjen e njohurive të rëndësishme për realizimin e projekteve që synojnë zhvillimin e institucioneve partnere, të interesave të përbashkët të tyre, si dhe krijimin e një sistemi bankar dhe financiar të zhvilluar dhe të qëndrueshëm. Gjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë ka vijuar ofrimin e ekspertizës teknike për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës, duke realizuar disa vizita pune të delegacioneve të BQRK-së pranë Bankës së Shqipërisë dhe anasjelltas, të përqendruara në fusha si kontrolli i brendshëm, sistemet e pagesave, mbikëqyrja, burimet njerëzore etj.. Krahas bashkëpunimit në fushën e asistencës teknike me BQRK-në, Guvernatori i Bankës së Shqipërisë ka marrë pjesë në konferencën e përbashkët me Guvernatorin e Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës me temë “Sistemi bankar dhe zhvillimi ekonomik”, organizuar në muajin qershor.
Po ashtu, gjatë vitit 2012, Banka e Gjermanisë, Banka e Sllovenisë dhe Center of Excellence in Finance (CEF) kanë qenë ndër ofrueset kryesore të asistencës teknike për Bankën e Shqipërisë, kryesisht nëpërmjet organizimit të vizitave të punës apo dhe internship-eve.
Së fundi, në kuadër të protokollit të bashkëpunimit me Bankën Kombëtare të Serbisë (marrëveshje e nënshkruar në vitin 2009), gjatë vitit 2012 janë organizuar vizita të ndërsjella pune dhe internship-e, të cilat kanë shërbyer për shkëmbimin e eksperiencave për çështje me interes të përbashkët në fusha të ndryshme të bankingut qendror.
IV.9 FORCIMI I KAPACITETEVE INSTITUCIONALE
Banka e Shqipërisë vlerëson se forcimi i kapaciteteve njerëzore dhe kapitale përbën një faktor të rëndësishëm për përmbushjen e objektivit ligjor të Bankës
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 129
së Shqipërisë. Në zbatim të strategjisë së zhvillimit të Bankës së Shqipërisë, politikat për zhvillimin e kapaciteteve synojnë orientimin e Bankës së Shqipërisë drejt një institucioni jo vetëm me profil administrativ, por edhe kërkimor, si dhe ngritjen e një infrastrukture pune në përputhje me standardet më të përparuara ndërkombëtare.
IV.9.1 BURIMET NJERËZORE
Punonjësit e Bankës së Shqipërisë janë vlera më e rëndësishme e saj. Forcimi dhe ruajtja e një mjedisi pune motivues për punonjësit, rritja profesionale dhe menaxhimi i karrierës së tyre ndihmojnë krijimin e një kulture pune dhe operacionale të aftë për t’u përshtatur në mënyrë të vazhdueshme me ndryshimet që kërkohen për arritjen e standardeve më të mira për një bankë qendrore.
Investimi sistematik në rritjen dhe zhvillimin profesional të burimeve njerëzore është rruga më e mirë për zhvillimin e institucionit dhe për përgatitjen e stafit për sfida të mëtejshme, të cilat ndihmojnë në përmirësimin e vazhdueshëm të kuadrit rregullativ, strukturor dhe funksional të Bankës së Shqipërisë. Për këtë qëllim, në vitin 2012 janë bërë perpjekje për organizimin e trajnimeve që kanë pikënisje nevojën e Bankës që në kontekstin ekonomik aktual të ketë një staf me njohuri të përditësuara e më të thella të sistemit financiar dhe ekonomisë në tërësi dhe me kompetenca analitike.
Gjatë këtij viti ka vijuar bashkëpunimi i ngushtë me banka homologe, institucione financiare ndërkombëtare13 dhe gjithashtu me institucione të tjera, universitete apo qendra të mirënjohura për trajnimet në fushën e bankingut qendror dhe financës. Rreth 63% e aktiviteteve trajnuese janë organizuar nga bankat qendrore dhe institucione të rëndësishme financiare në nivel ndërkombëtar si Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Botërore, Rezerva Federale e SHBA, BERZH (Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim), Euromoney etj.. Ndërsa 34% e aktiviteteve përfshijnë bashkëpunime me institucione të tjera që ofrojnë mundësinë e shkëmbimit të eksperiencave më të mira financiare, teknologjike etj.
13 Institucione Financiare Ndërkombëtare - citohet me tej në paraqitjen grafike IFN.
Grafik 5. Shpërndarja e punonjësve sipas nivelit të kualifikimit.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
Punonjës me arsim universitar
Punonjës mearsim të lartë
Punonjës mearsim të mesëm
Punonjës mearsim të ulët
Punonjës me kualifikime pasuniversitare të përfunduaraPunonjës me kualifikime pasuniversitare në ndjekje
Grafik 6. Aktivitete trajnuese sipas organizatorëve.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
BSH3%
Banka Qendrore38%
IFN25%
Bashkëpunime të tjera34%
Raporti Vjetor2012
130 Banka e Shqipërisë
Tematikat e trajtuara në këto aktivitete kanë patur në fokus çështje që lidhen me mbikëqyrjen bankare, politikën monetare, stabilitetin financiar, politikat fiskale, krizën financiare, menaxhimin e rezervës valutore, sistemin e pagesave, statistikat si dhe çështje të integrimit evropian dhe edukimit financiar.
• Projektiibinjakëzimit(twinningPROJECT)14
Objekti kryesor i këtij projekti binjakëzimi me Bankën e Italisë dhe Bankën e Francës ka qenë forcimi i kapaciteteve institucionale të Bankës së Shqipërisë, veçanërisht në çështje si mbikëqyrja bankare, statistikat, sistemi i pagesave, tregu ndërbankar
dhe zbatimi i politikës monetare, edukimi financiar si dhe bashkërendimi i procesit të integrimit në BE. Për zbatimin e tij është harmonizuar trajnimi dhe asistenca teknike, ku deri në muajin korrik 2012, janë kryer 42 misione nga ekspertë të huaj në Tiranë si dhe 5 vizita pune pranë Bankës së Italisë dhe Bankës së Francës.
Bashkëpunimi i ngushtë me Bankën e Italisë dhe Bankën e Francës në kuadër të projektit të Binjakëzimit ka mundësuar përcjelljen dhe diskutimin e gjerë dhe interaktiv mbi problematikat e ndeshura në kuadër të krizës nga vendet e tyre duke ofruar dhe përvojat dhe praktikat më të mira të zbatuara.
IV.9.2 PËRMIRËSIMI I INFRASTRUKTURËS
Në zhvillimet infrastrukturore të vitit 2012 veçojmë përfundimin e punimeve dhe vënien në punë të ndërtesës së re të Emisionit të Parasë. Kjo është një godinë e re dhe moderne që përfaqëson risi për teknologjinë bashkëkohore të përdorur. Në të, për herë të parë realizohet nëpërmjet një cikli të mbyllur dhe të automatizuar kontrolli, përpunimi, ambalazhimi dhe asgjësimi i kartëmonedhave sipas standardeve më të larta dhe konform normativave evropiane të fushës. Në aspektin e realizimit teknologjik të ndërtesës janë përdorur standardet evropiane në fuqi dhe për herë të parë është instaluar Sistemi Automatik dhe Inteligjent i Menaxhimit të Sistemeve Inxhinierike të Ndërtesës.
Ndërtesa e Qendrës së Emisionit të Monedhës është ndërtuar në frymën e një arkitekture moderne, ku spikasin dy skajet rrethore të saj të cilat simbolizojnë monedhën. Duke shfrytëzuar lehtësitë e ofruara nga ndërtesa e re, procesi për përpunimin e parasë do të kryhet me sisteme të automatizuara të shpejtësisë së lartë, duke garantuar kontroll të shpejtë të monedhës përsa
14 Projekti është mbyllur në muajin korrik 2012.
Grafik 7. Aktivitete të zhvilluara në kuadër të projektit të binjakëzimit 2011-2012.
Burimi: Banka e Shqipërisë.
42
63
80
60
40
20
0
2012
Misione Ekspertë të huaj Aktivitete Pjesëmarrës
2011
49
41
5
13
21
72
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 131
i përket autenticitetit, gjendjes fizike dhe sigurisë së saj. Kështu, sisteme të automatizuara kryejnë përpunimin e kartëmonedhave me shpejtësi deri në 20 kartëmonedha në sekondë. Këto sisteme kontrollojnë kartëmonedhat për autenticitet dhe njëkohësisht veçojnë kartëmonedhat fizikisht të përshtatshme nga ato të papërshtatshme për riqarkullim, kontrolle të cilat mundësohen nga sensorët e avancuar, me të cilat sistemet janë pajisur. Verifikimi i autenticitetit realizohet falë matjeve të përpikta vizuale, si dhe të elementeve magnetike, fosforeshente, e infra të kuqe të kartëmonedhave. Kontrolli i përshtatshmërisë mundësohet duke matur përmasat, ndotjen, njollat, defektet fizikë si vrimat dhe grisjet, degjenerimin struktural të kartëmonedhave nga përdorimi, praninë e shiritave ngjitës dhe detektimin e mbishkrimeve. Vlen të përmendet që sistemet e përpunimit të instaluara në Qendrën e Emisionit janë të njëjta me ato që përdoren edhe në bankat e tjera qendrore evropiane. Pas përpunimit, kartëmonedhat e përshtatshme për riqarkullim kalojnë në sistemin e paketimit, ndërsa kartëmonedhat e dëmtuara asgjësohen në mënyrë automatike. Për sa i përket përpunimit të parasë, është investuar gjithashtu në pajisje të reja përpunuese të monedhave metalike. Në të ardhmen, planifikohet dhe instalimi i një sistemi tërësisht të automatizuar për ambalazhimin e mëtejshëm të monedhave metalike të përpunuara.
Në Qendrën e re të Emisionit është duke u ngritur dhe një laborator modern si pjesë e Qendrës Kombëtare të Analizës. Nëpërmjet këtij laboratori, Qendra Kombëtare e Analizës do të mund të kryejë ekspertime profesionale, duke analizuar në detaje karakteristikat dhe elementet teknike të kartëmonedhave dhe monedhave metalike të dyshuara si të falsifikuara. Laboratori bashkëkohor nuk do të ndihmojë vetëm në forcimin e luftës ndaj falsifikimit dhe rritjen e sigurisë së parasë shqiptare, por njëkohësisht do të plotësojë dhe një angazhim të Shtetit Shqiptar në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit. Kapitulli 32 i kësaj marrëveshje, i titulluar “Kontrolli Financiar”, përcakton detyrimin e shtetit shqiptar për mbrojtjen e euros nga falsifikimi, detyrim i cili përmbushet me ngritjen e kësaj infrastrukture.
IV.10 KONTROLLI I BRENDSHËM
Në zbatim të ligjit ”Për Bankën e Shqipërisë”, objektivi kryesor i Departamentit të Kontrollit në Bankën e Shqipërisë është të sigurojë mbarëvajtjen e zbatimit të ligjeve dhe akteve nënligjore në veprimtarinë e Bankës së Shqipërisë. Objektiv tjetër i Departamentit të Kontrollit është të veprojë si një masë kontrolli e përgjithshme dhe shërbim këshillimi për administratorët dhe Këshillin Mbikëqyrës, duke dhënë ndihmesën e tij në drejtim të ruajtjes së integritetit të informacionit, përdorimit eficient të burimeve dhe efektivitetit të sistemeve të kontrollit të brendshëm në Bankën e Shqipërisë.
Veprimtaria e Departamentit të Kontrollit për vitin 2012 u krye në përputhje me planin e auditimit të brendshëm, në zbatim të dispozitave të ligjit “Për Bankën e Shqipërisë” dhe bazës rregullative në fuqi, si dhe në përmbushje të objektivave strategjikë të Bankës së Shqipërisë. Plani i auditimit të brendshëm për vitin 2012 (bazuar në vlerësimin e rrezikut të funksioneve/proceseve
Raporti Vjetor2012
132 Banka e Shqipërisë
në universin e auditimit) është miratuar nga Inspektori i Përgjithshëm, pas konsultimeve me Guvernatorin dhe anëtarët e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë.
Gjatë vitit 2012 u realizuan gjithsej 16 angazhime auditimi për dhënie sigurie, nga të cilat janë përfunduar dhe raportuar pranë administratorëve 13 raporte auditimi dhe janë në përfundim 3 raporte auditimi. Dhënia e sigurisë së arsyeshme, mbi mjaftueshmërinë e sistemit të kontrollit të brendshëm të vendosur nga drejtimi për funksionet/proceset e përfshira në auditim, është bazuar në përmbushjen e objektivave të kontrollit: (a) vlerësimi i zbatueshmërisë dhe përputhshmërisë së funksionit të audituar me kuadrin ligjor e rregullativ; (b) vlerësimi i përshtatshmërisë dhe saktësisë së regjistrimeve dhe llogarive kontabël që kanë lidhje me funksionin; (c) vlerësimi i përshtatshmërisë së aplikacioneve të teknologjisë së informacionit që mbështetin funksionin; dhe (d) ndjekja e statusit të rekomandimeve të kaluara.
Për secilin nga auditimet e kryera, vlerësimi i sistemit të kontrollit të brendshëm dhe gjetjet e evidentuara për përmirësim, në formën e rekomandimeve, janë adresuar fillimisht pranë drejtuesve të njësive organizative, subjekt auditimi dhe më pas në vëmendje të administratorëve të Bankës së Shqipërisë. Një përmbledhje e tyre, në formën e raporteve periodike,është paraqitur pranë Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë.
Përveç detyrave funksionale të auditimit, Departamenti i Kontrollit ka dhënë kontributin e tij, në bashkëpunim me njësitë e tjera organizative të Bankës së Shqipërisë, për hartimin e një kuadri rregullativ të formalizuar për evidentimin, ndjekjen dhe raportimin e treguesve kyç të rrezikut, në funksion të administrimit të rrezikut operacional në kryerjen e aktiviteteve kryesore të Bankës.
Në funksion të përmbushjes së objektivit për përmirësimin dhe forcimin e mëtejshëm të kapaciteteve në Bankën e Shqipërisë për adoptimin e zhvillimeve të reja në fushën e auditimit të brendshëm, gjatë vitit 2012 Banka e Italisë ka ofruar asistencë teknike për Departamentin e Kontrollit. Faza e parë e asistencës u konkretizua me organizimin e një seminari 5-ditor nga ekspertët e Bankës së Italisë për stafin e Departamentit të Kontrollit në muajin korrik 2012. Seminari u organizua në tre module trajnimi për forcimin e kapaciteteve të auditimit të brendshëm: (i) njohja dhe zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit të Brendshëm dhe praktikave më të mira; (ii) përmirësimi i njohurive dhe aftësive audituese mbi sigurinë dhe teknologjinë e informacionit; dhe (iii) përmirësimi i njohurive mbi auditimin bazuar në rrezik dhe mbi praktikat më të mira për administrimin e integruar të rrezikut operacional në Bankën e Shqipërisë. Gjatë fazës së dytë të asistencës, planifikuar për t’u shtrirë në një periudhë 1-vjeçare deri në fund të gjashtëmujorit të parë 2013, synohet përmirësimi i bazës rregullative dhe i manualit e procedurave të auditimit të brendshëm në Bankën e Shqipërisë, me qëllim përmirësimin e eficiencës dhe cilësisë së funksionit të auditimit të brendshëm.
Në funksion të përmbushjes së objektivit strategjik për ngritjen profesionale të audituesve të brendshëm, inspektorët e kontrollit janë përfshirë në programe
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 133
trajnimi për auditimin e brendshëm dhe menaxhimin e rrezikut të ofruara nga bankat qendrore dhe njëkohësisht kanë ndjekur programe individuale për zhvillimin e tyre profesional për anëtarësime/certifikime pranë institucioneve ndërkombëtare në fushën e kontabilitetit, financës dhe auditimit (ACCA dhe CFA). Gjithashtu, në kuadrin e programit RAMP me Bankën Botërore, u sponsorizua pjesëmarrja e inspektorëve të kontrollit në një trajnim për auditimin e investimeve financiare dhe derivativëve, pjesëmarrje e cila rezultoi e suksesshme me certifikimin CIDA të inspektorëve të kontrollit.
IV.11 NDRYSHIME KRYESORE NË LEGJISLACION
Forcimi i bazës ligjore dhe rregullative përbën një nga objektivat strategjikë të rëndësishëm të shërbimit juridik në Bankën e Shqipërisë. Banka e Shqipërisë synon përshtatjen e akteve ligjore dhe nënligjore të nxjerra prej saj me zhvillimet më të fundit që pësojnë politikat legjislative bashkëkohore dhe me aktet juridike dhe direktivat e Bashkimit Evropian. Ajo synon forcimin e iniciativës juridike në fushën e hartimit të kuadrit ligjor dhe rregullativ të nevojshëm për sistemin bankar dhe financiar.
Ndër ndryshimet më të rëndësishme në legjislacionin bankar gjatë vitit 2012, theksojmë atë lidhur me skemën e sigurimit të depozitave në vend. Ndërkohë, ka vijuar puna për përmirësimin e kuadrit rregullativ mbi mbikëqyrjen e veprimtarive të bankave dhe institucioneve financiare jobanka15.
Banka e Shqipërisë dhe ASD, duke marrë shkas nga ndryshimet rregullative që Bashkimi Evropian ka ndërmarrë vazhdimisht në përgjigje të zhvillimeve më të fundit në tregjet ndërkombëtare financiare përgatiti ndryshimet përkatëse në ligjin nr. 8873, datë 29.03.2002 "Për sigurimin e depozitave”, të ndryshuar. Ndryshimet në ligjin nr. 8873, datë 29.03.2002 "Për sigurimin e depozitave”, të ndryshuar u miratuan nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë nëpërmjet ligjit nr. 78/2012, datë 26.07.2012 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 8873, datë 29.03.2002 “Për sigurimin e depozitave”” të ndryshuar.
Ndryshimet në ligjin për ASD përmbajnë tre momente kryesore, të cilat vlen të theksohen veçanërisht dhe janë renditur më poshtë:
(i) Përfshirja e SHKK-ve në skemën e sigurimit të depozitave
Në projektligj parashikohet përfshirja e SHKK-ve në subjektet e siguruara në skemën e sigurimit të depozitave. Ndryshimet në lidhje me zgjerimin e skemës së sigurimit të depozitave nëpërmjet përfshirjes së SHKK-ve në këtë skemë, janë mbështetur në Direktivën 94/19 të Parlamentit Evropian “Për skemat e garantimit të depozitave”, e ndryshuar. Pikërisht neni 3, paragrafi i parë i saj cit. “Asnjë institucion financiar i licencuar në këtë shtet anëtar sipas nenit 3
15 Për një përshkrim të shkurtër të rregulloreve të reja dhe ndryshimeve në rregulloret ekzistuese, ju lutem referojuni kapitullit “Stabiliteti Financiar dhe Mbikëqyrja Bankare”, seksioni “Kuadri Rregullativ”, më sipër.
Raporti Vjetor2012
134 Banka e Shqipërisë
të direktivës 77/780 nuk mund të pranojë depozita nëse ai nuk është anëtar i ndonjë skeme sigurimi.”
(ii) Thjeshtimi i formulës së llogaritjes së primit dhe shumës së kompensimit
Llogaritja e kompensimit të depozitave sipas kërkesës aktuale të ligjit bashkonte cilësitë e kreditorit dhe të debitorit në një të vetme (procesi i netimit), një rregullim ligjor që nuk përputhet me praktikat më të mira ndërkombëtare. Për rrjedhojë, në ligj është parashikuar që procesi i netimit do të shtrihet vetëm tek depozituesit që janë në vonesë të shlyerjes së detyrimeve që kanë ndaj subjektit të siguruar.
(iii) Kontributi i veçantë
Në ligj është parashikuar edhe mbledhja e një kontributi të veçantë nga subjektet e siguruara. Kontributi i veçantë nuk do të konsiderohet si një kontribut i përhershëm por vetëm në rastet kur do të vlerësohet i nevojshëm rindërtimi i mjeteve financiare në rast të kompensimit të depozitave të siguruara ose për shlyerjen e huave të agjencisë, të marra për këtë qëllim. Masa e kontributit të veçantë përcaktohet e njëjtë për të gjitha subjektet e siguruara dhe në çdo rast, jo më shumë se 1% e totalit të depozitave të siguruara që janë regjistruar në subjektin e siguruar në ditën e fundit të muajit pararendës nga data e njoftimit të ASD-së.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 135
Raporti Vjetor2012
136 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 137
RAPORTI I AUDITUESIT TË PAVARUR
PËR KËSHILLIN MBIKËQYRËS TË BANKËS SË SHQIPËRISË
Ne kemi audituar pasqyrat financiare të bashkëngjitura të Bankës së Shqipërisë (“Banka”), të cilat përbëhen nga pasqyra e pozicionit financiar më 31 dhjetor 2012, pasqyra e veçantë e të ardhurave, pasqyra përmbledhëse e të ardhurave, pasqyra e ndryshimeve në kapitalin dhe pasqyra e flukseve të parave për vitin e mbyllur në atë datë dhe shënimet që përfshijnë përmbledhje të politikave të rëndësishme kontabël dhe të tjera informacione shpjeguese.
PËRGJEGJËSIA E DREJTIMIT PËR PASQYRAT FINANCIARE
Drejtimi është përgjegjës për përgatitjen dhe prezantimin e drejtë të këtyre pasqyrave financiare në përputhje me politikat kontabël të përshtatura nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë siç është shpjeguar në Shënimin 2 (a) të pasqyrave financiare dhe për kontrollet e brendshme aq sa Drejtimi i konsideron të nevojshme për të mundësuar përgatitjen e pasqyrave financiare që nuk përmbajnë anomali materiale te shkaktuara nga mashtrimi apo gabimi.
PËRGJEGJËSIA E AUDITUESIT
Përgjegjësia jonë është të shprehim një opinion mbi këto pasqyra financiare bazuar në auditimin tonë. Auditimi ynë u krye në përputhje me Standardet Ndërkombëtare të Auditimit. Këto standarde kërkojnë që ne të respektojmë kërkesat e etikës dhe të planifikojmë dhe kryejmë auditimin me qëllim që të marrim një siguri të arsyeshme nëse pasqyrat financiare nuk përmbajnë anomali materiale.
Auditimi ka të bëjë me kryerjen e procedurave për të marrë evidencë auditimi rreth shumave dhe informacioneve të dhëna në pasqyrat financiare. Procedurat e zgjedhura varen nga gjykimi i audituesit, përfshirë këtu edhe vlerësimin e rreziqeve të anomalive materiale në pasqyrat financiare, si pasojë e mashtrimit apo gabimit. Kur vlerëson këto rreziqe, audituesi merr në konsideratë kontrollet e brendshme të përshtatshme mbi përgatitjen
Grant Thornton sh.p.kRr: Sami Frasheri, Kompleksi T.I.D,
Shk. B, Floor 1, 10 000 Tirana, Albania
T +355 4 22 74 832 F +355 4 22 56 560
www.grant-thornton.com.mk
KAPITULL V. PASQYRAT FINANCIARE PËR VITIN E MBYLLUR MË 31 DHJETOR 2012 (DHE RAPORTI I AUDITUESIT TE PAVARUR)
Raporti Vjetor2012
138 Banka e Shqipërisë
dhe paraqitjen e drejtë të pasqyrave financiare në mënyrë që të planifikojë procedura të përshtatshme auditimi në rrethanat e Bankës, por jo me qëllim për të shprehur një opinion mbi efektivitetin e kontrolleve të brendshme të saj. Një auditim gjithashtu përfshin vlerësimin e përshtatshmërisë së politikave kontabël të përdorura dhe arsyeshmërinë e vlerësimeve kontabël të bëra nga drejtimi, si dhe vlerësimin e paraqitjes së përgjithshme të pasqyrave financiare.
Ne besojmë që evidenca e auditimit që ne kemi marrë është e mjaftueshme dhe e përshtatshme për të dhënë bazat për opinionin tonë të auditimit.
OPINION
Sipas opinionit tonë, pasqyrat financiare paraqesin në mënyrë të drejtë, në të gjitha aspektet materiale, pozicionin financiar të Bankës së Shqipërisë më 31 dhjetor 2012, rezultatin e saj financiar dhe flukset e saj te parave për vitin e mbyllur në atë datë, në përputhje me politikat kontabël të përshtatura nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë siç është shpjeguar në Shënimin 2 (a) të pasqyrave financiare.
Ky raport është përkthim i versionit origjinal në anglisht, në rast kontesti midis këtyre dy raporteve, përparësi ka ai në gjuhën angleze.
Grant Thornton sh.p.kTiranë, Shqipëri06 mars 2013
Grant Thornton DOOShkup, Maqedoni
06 mars 2013
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 139
PASQYRA E POZICIONIT FINANCIAR MË 31 DHJETOR 2012(të gjitha shumat janë në milionë LEKË, nëse nuk është shënuar ndryshe)
Shënime 31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011AKTIVETAktive në monedhë të huajAri dhe metale të çmuara 5 12,196 11,724Llogari me Fondin Monetar Ndërkombëtar 6 18,644 15,828Depozita në bankat e huaja 7 27,286 28,604Investime të vlefshme për shitje 8.1 216,279 206,549Investime të mbajtura për tregtim 8.2 13,034 13,170Aktive të tjera në monedhë të huaj 9 703 601Totali i aktiveve në monedhë të huaj 288,142 276,476Aktive vendaseAri dhe metale të çmuara 5 5,805 5,577Kredi ndaj bankave vendase 10 21,800 25,485Investime të vlefshme për shitje 11 63,619 63,616Aktive të tjera vendase 12 11,212 9,639Totali i aktiveve vendase 102,436 104,317Totali i aktiveve 390,578 380,793
DETYRIMETDetyrime në monedhë të huajDetyrime ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar 13 20,195 19,550Detyrime ndaj institucioneve financiare jovendase 14 1,252 1,243Detyrime të tjera të huaja 15 131 -Totali i detyrimeve në monedhë të huaj 21,578 20,793Detyrime vendasePara në qarkullim 16 200,872 202,880Detyrime ndaj bankave vendase 17 97,054 88,570Detyrime ndaj qeverisë 18 16,025 11,863Detyrime të tjera vendase 19 1,686 1,189Totali i detyrimeve vendase 315,637 304,502
KAPITALI I VET DHE REZERVATFondi i themelimit 2,500 2,500Rezerva ligjore 20 12,500 12,500Rezerva e rivlerësimit 21 20,826 22,922Rezerva e rivlerësimit të aktiveve të qëndrueshme 1,789 1,828Rezerva të tjera 22 15,748 15,748Totali i kapitalit të vet dhe rezervat 53,363 55,498Totali i detyrimeve, kapitali i vet dhe rezervat 390,578 380,793
Pasqyra e pozicionit financiar duhet lexuar së bashku me shënimet mbi pasqyrat financiare nga faqja 145 deri në faqen 182, të cilat janë pjesë përbërëse e këtyre pasqyrave financiare.
Këto pasqyra financiare u miratuan nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë në 27 shkurt 2013 dhe u nënshkruan në emër të tij nga:
Ardian Fullani Guvernator
Fatos Ibrahimi
Drejtor i Departamentit të Kontabilitetit dhe Financës
Raporti Vjetor2012
140 Banka e Shqipërisë
PASQYRA E VEÇANTË E TË ARDHURAVE PËR VITIN E MBYLLUR MË 31 DHJETOR 2012 (të gjitha shumat janë në milionë LEKË, nëse nuk është shënuar ndryshe)
Shënime Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2012
Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2011
Veprime me jorezidentëTë ardhura nga interesa dhe komisione 23 5,440 5,347Shpenzime për interesa dhe komisione 24 (3,829) (2,688)Totali neto nga veprimet me jorezidentë 1,611 2,659
Veprime me rezidentëTë ardhura nga interesa dhe komisione 25 5,250 5,196Shpenzime për interesa dhe komisione 26 (1,221) (1,670)Totali neto nga veprime me rezidentë 4,029 3,526
Të ardhura operative të tjera, neto 27 2,753 939Të ardhura nga instrumente të tregtueshme, neto 28 99 181(Humbje)/ Fitim neto nga ndryshimet e kurseve të këmbimit valutor (715) 5,823Totali i të ardhurave operative 7,777 13,128
Shpenzime të tjera administrativeShpenzime personeli 29 (1,089) (1,019)Shpenzime zhvlerësimi 12 (215) (220)Shpenzime amortizimi 12 (15) (147)Shpenzime të përgjithshme dhe administrative (640) (675)Totali i shpenzimeve të tjera administrative (1,959) (2,061)Të ardhurat neto nga aktiviteti i Bankës 5,818 11,067
Shpërndarja e fitimit më 31 dhjetor 2012:
Shënime Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2012
Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2011
Të ardhurat neto nga aktiviteti i Bankës 5,818 11,067Transferim në rezervën e rivlerësimit 715 (5,823)Fitimi nga aktiviteti i Bankës 6,533 5,244Zbritje për provigjone 19 (132) (8)Zbritje nga fitimi sistemime të vitit të kaluar (8) -Fitimi neto para shperndarjes 6,393 5,236Shpërndarja e fitimitRimarrje në të ardhurat nga rivlerësimi i aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara 39 40
Rimarrje nga te ardhurat nga sistemimet e viteve te kaluara 1 -Shtesë në rezervën ligjore - (803)Shpërndarja e fitimit në favor të Qeverisë Shqiptare (6,433) (4,473)Totali 6,393 5,236
Pasqyra e pozicionit financiar duhet lexuar së bashku me shënimet mbi pasqyrat financiare nga faqja 145 deri në faqen 182, të cilat janë pjesë përbërëse e këtyre pasqyrave financiare.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 141
PASQYRA PËRMBLEDHËSE E TË ARDHURAVE PËR VITIN E MBYLLUR MË 31 DHJETOR 2012 (të gjitha shumat janë në milionë LEKË, nëse nuk është shënuar ndryshe)
Shënime Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2012
Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2011
Të ardhurat neto nga aktiviteti i Bankës 5,818 11,067
Rivlerësimi i aktiveve të qëndrueshme (39) (40)Rivlerësimi i letrave me vlerë të vlefshme për shitje (1,313) 1,783Të ardhura të tjera përmbledhëse për vitin (1,352) 1,743Totali përmbledhës i të ardhurave/(deficitit) 4,466 12,810
Pasqyra e pozicionit financiar duhet lexuar së bashku me shënimet mbi pasqyrat financiare nga faqja 145 deri në faqen 182, të cilat janë pjesë përbërëse e këtyre pasqyrave financiare.
Raporti Vjetor2012
142 Banka e Shqipërisë
PASQ
YRA
E N
DRY
SHIM
EVE
TË K
APIT
ALIT
TË
VET
DH
E RE
ZERV
AVE
PËR
VITI
N E
MBY
LLU
R M
Ë 31
DH
JETO
R 20
12(të
gjit
ha s
hum
at ja
në n
ë m
ilion
ë LE
KË, n
ëse
nuk
ësht
ë sh
ënua
r nd
rysh
e)
Fond
i i
them
elim
itRe
zerv
a lig
jore
Re
zerv
a e
rivle
rësi
mit
Reze
rva
e riv
lerë
sim
it të
ak
tivev
e të
qën
drue
shm
eRe
zerv
a të
tjer
aFi
tim i
pash
përn
darë
Fitim
i ne
toTo
tali
Gje
ndja
më
1 ja
nar
2012
2,50
012
,500
22,9
221,
828
15,7
48-
-55
,498
Vepr
imet
dre
jtuar
nga
ligj
i dhe
me
Qev
erin
ë Sh
qipt
are
të n
johu
ra
drej
tpër
drej
t në
kapi
tal
Tran
sfer
ime
nga/
për
në r
ezer
vën
e riv
lerë
sim
it-
-(7
15)
--
-71
5-
Të tj
era
rivle
rësi
me
--
(68)
--
--
(68)
Zbrit
je p
ër p
rovi
gjon
e (S
hëni
mi 1
9)-
--
--
-(1
32)
(132
)Zb
ritje
nga
fitim
i i v
iteve
të k
alua
r-
--
--
-(8
)(8
)Ri
mar
rje n
ë të
ard
hura
t nga
sis
tem
imi v
itet e
kal
uara
--
--
--
11
Shpë
rnda
rja e
fitim
it -
--
--
(39)
(6,3
94)
(6,4
33)
Tota
li i k
ontri
bute
ve n
ga /
dhe
shp
ërnd
arje
ve të
Qev
eris
ë Sh
qipt
are
--
(783
)-
-(3
9)(5
,818
)(6
,640
)Ri
mar
rje e
tepr
icës
nga
riv
lerë
sim
i i a
ktiv
eve
të q
ëndr
uesh
me
--
--
-39
-39
Tota
li pë
rmbl
edhë
s i t
ë ar
dhur
ave
për
vitin
Fitim
i net
o ng
a ak
tivite
ti ba
nkar
--
--
--
5,81
85,
818
Të a
rdhu
ra të
tjer
a pë
rmbl
edhë
se
Rivl
erës
imi i
letra
ve m
e vl
erë
--
(1,3
13)
--
--
(1,3
13)
Rim
arrje
e te
pric
ës n
ga r
ivle
rësi
mi i
akt
ivev
e të
qën
drue
shm
e-
--
(39)
--
-(3
9)To
tali
i të
ardh
urav
e të
tjer
a pë
rmbl
edhë
se-
-(1
,313
)(3
9)-
--
(1,3
52)
Tota
li pë
rmbl
edhë
s i t
ë ar
dhur
ave
për
vitin
--
(1,3
13)
(39)
--
5,81
84,
466
Gje
ndja
më
31 d
hjet
or 2
012
2,50
012
,500
20,8
261,
789
15,7
48-
-53
,363
Fond
i i
them
elim
itRe
zerv
a lig
jore
Re
zerv
a e
rivle
rësi
mit
Reze
rva
e riv
lerë
sim
it të
ak
tivev
e të
qën
drue
shm
eRe
zerv
a të
tjer
aFi
tim i
pash
përn
darë
Fitim
i ne
toTo
tali
Gje
ndja
më
1 ja
nar
2011
2,50
011
,697
15,3
101,
868
15,7
48-
-47
,123
Vepr
imet
dre
jtuar
nga
ligj
i dhe
me
Qev
erin
ë Sh
qipt
are
të r
egjis
truar
a dr
ejtp
ërdr
ejt n
ë ka
pita
lTr
ansf
erim
e ng
a/pë
r në
rez
ervë
n e
rivle
rësi
mit
--
5,82
3-
--
(5,8
23)
-Të
tjer
a riv
lerë
sim
e-
-6
--
--
6Zb
ritje
për
pro
vigj
one
(Shë
nim
i 19)
--
--
--
(8)
(8)
Shpë
rnda
rja e
fitim
it -
803
--
-(4
0)(5
,236
)(4
,473
)To
tali
i kon
tribu
teve
nga
/ d
he s
hpër
ndar
jeve
të Q
ever
isë
Shqi
ptar
e-
803
5,82
9-
-(4
0)(1
1,06
7)(4
,475
)Ri
mar
rje e
tepr
icës
nga
riv
lerë
sim
i i a
ktiv
eve
të q
ëndr
uesh
me
--
--
-40
-40
Tota
li pë
rmbl
edhë
s i t
ë ar
dhur
ave
për
vitin
Fitim
i net
o ng
a ak
tivite
ti ba
nkar
--
--
--
11,0
6711
,067
Të a
rdhu
ra të
tjer
a pë
rmbl
edhë
se
Rivl
erës
imi i
letra
ve m
e vl
erë
--
1,78
3-
--
-1,
783
Rim
arrje
e te
pric
ës n
ga r
ivle
rësi
mi i
akt
ivev
e të
qën
drue
shm
e-
--
(40)
--
-(4
0)To
tali
i të
ardh
urav
e të
tjer
a pë
rmbl
edhë
se-
-1,
783
(40)
--
-1,
743
Tota
li pë
rmbl
edhë
s i t
ë ar
dhur
ave
për
vitin
--
1,78
3(4
0)-
-11
,067
12,8
10G
jend
ja m
ë 31
dhj
etor
201
12,
500
12,5
0022
,922
1,82
815
,748
--
55,4
98Pa
sqyr
a e
pozi
cion
it fin
anci
ar d
uhet
lexu
ar s
ë ba
shku
me
shën
imet
mbi
pas
qyra
t fin
anci
are
nga
faqj
a 14
5 de
ri në
faqe
n 18
2, të
cila
t jan
ë pj
esë
përb
ërës
e e
këty
re p
asqy
rave
fina
ncia
re.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 143
PASQYRA E FLUKSEVE TË PARASË PËR VITIN E MBYLLUR MË 31 DHJETOR 2012 (të gjitha shumat janë në milionë LEKË, nëse nuk është shënuar ndryshe)
Shënime Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2012
Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2011
Flukset e parave nga operacionet
Fitimi neto i vitit 6,393 5,236
Zëra jomonetarë në pasqyrimin e operacioneveTë ardhura nga interesat (jorezidentë) 23 (5,440) (5,347)Shpenzime për interesat (jorezidentë) 24 3,829 2,688Të ardhura nga interesat (rezidentë) 25 (5,250) (5,196)Shpenzime për interesat (rezidentë) 26 1,221 1,670Të ardhura nga instrumente të tregtueshme, neto 28 (99) (181)Fitimi nga shitja e letrave me vlerë të vlefshme për shitje 27 (2,659) (823)Fitimi nga kontratat forward dhe future 27 (41) (114)Provigjone për hua të dyshimta 132 8Zbritje nga fitimi sistemime të viteve të kaluara 8 -Zhvlerësimi dhe amortizimi 12 230 367Flukset e parave para lëvizjes së kapitalit punues (1,676) (1,692)
Ndryshime në kapitalin punuesRritje në depozita me Fondin Monetar Ndërkombëtar 6 (2,818) (79)Rritje në kuota në monedhë të huaj 9 (124) (7)Ulje në kreditë transite 10 - 15Rritje në aktive të tjera vendase 12 (402) (91)Rritje në detyrimet ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar 13 647 (963)(Ulje)/Rritje në detyrimet ndaj institucioneve financiare 14 10 (13)(Ulje)/Rritje në detyrime të tjera të huaja 131 -Rritje në detyrimet ndaj bankave vendase 17 8,489 7,765Ulje në detyrimet ndaj Qeverisë 18 2,422 1,500Rritje/(Ulje) në detyrime të tjera vendase 19 507 (99)Blerja e letrave me vlerë të mbajtura për tregtim të huaja (24,207) (9,723)Shitja të letrave me vlerë të mbajtura për tregtim të huaja 24,103 9,580Flukset e parave të gjeneruara/(përdorura) nga operacionet 8,758 7,885Interesa të marra 1,250 6,186Interesa të paguara (361) (1,720)Para neto të gjeneruara/(përdorura) nga aktivitete operacionale 7,971 10,659
Raporti Vjetor2012
144 Banka e Shqipërisë
Shënime Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2012
Viti i mbyllur më 31 dhjetor 2011
Fluksi nga investimetBlerja e aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara 12 (1,404) (660)Shitja e aktiveve të qendrueshme të trupëzuara 52 -Blerja e aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara 12 (63) (16)Shitja e aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara 17 -Blerja e letrave me vlerë të vlefshme për shitje të huaja (308,725) (347,996)Blerje e letrave me vlerë të vlefshme për shitje vendase (123,774) (127,247)Shitja dhe maturime të letrave me vlerë të vlefshme për shitje të huaja 299,445 348,500Shitja dhe maturime të letrave me vlerë të vlefshme për shitje vendase, përfshirë skontimet 127,978 131,352
Rritje në marrëveshjet e riblerjes 10 3,663 (12,941)Rregullime për efekt kursi këmbimi 906 2,135Fluksi neto i përdorur nga investimet (1,905) (6,874)
Flukset e parave prej financimit
(Ulja)/rritja në emetimin e parasë në qarkullim 16 16,000 (5,000)Fitimi i shpërndarë (4,693) (5,710)Fluksi neto (i përdorur)/i gjeneruar nga financimet 11,307 (10,710)
Ulja në para gjatë vitit 17,373 (6,925)
Paraja dhe ekuivalentët e saj në fillim të vitit 30 66,071 72,996
Paraja dhe ekuivalentët e saj në fund të vitit 30 83,444 66,071
Pasqyra e pozicionit financiar duhet lexuar së bashku me shënimet mbi pasqyrat financiare nga faqja 145 deri në faqen 182, të cilat janë pjesë përbërëse e këtyre pasqyrave financiare.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 145
SHËNIME MBI PASQYRAT FINANCIARE PËR VITIN E MBYLLUR MË 31 DHJETOR 2012 (të gjitha shumat janë në milionë LEKË, nëse nuk shprehet ndryshe)
1. INFORMACIONE TË PËRGJITHSHME
Banka e Shqipërisë (“Banka”) është Banka Qendrore e Republikës së Shqipërisë, që ushtron veprimtarinë e saj në përputhje me ligjin nr. 8269, datë 23 dhjetor 1997 “Për Bankën e Shqipërisë” dhe në zbatim të këtij ligji, detyrat kryesore të Bankës së Shqipërisë janë si vijon:
• të hartojë, të miratojë dhe të zbatojë politikën monetare të Republikës së Shqipërisë, në përputhje me objektivin e saj kryesor;
• të hartojë, të miratojë dhe të zbatojë regjimin e këmbimit valutor, si dhe politikën e kursit të këmbimit të valutave në Republikën e Shqipërisë;
• të licencojë ose të revokojë këtë licencë bankave dhe të mbikëqyrë veprimtarinë e tyre bankare, me qëllim që të sigurojë stabilitetin e sistemit bankar;
• të disponojë dhe të administrojë rezervat e saj valutore;• të veprojë me cilësinë e bankierit, këshilltarit dhe të agjentit fiskal për
Qeverinë e Republikës së Shqipërisë; dhe• të nxisë funksionimin normal të sistemit të pagesave.
Banka i nënshtrohet ligjeve të miratuara nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë dhe ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”.
2. BAZAT E PËRGATITJES
(a) Deklarata e përputhshmërisë
Pasqyrat financiare janë përgatitur në përputhje me politikat kontabël të përshtatura në Manualin e Kontabilitetit të Bankës, miratuar nga Këshilli i Ministrave me Vendimin Nr. 50, datë 26 janar 2001 dhe politika të tjera të miratuara nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës. Politikat e rëndësishme kontabël të aplikuara në përgatitjen e këtyre pasqyrave financiare janë përshkruar në Shënimin 3.
Këto politika kontabël të përdorura në përgatitjen dhe prezantimin e pasqyrave financiare janë përgjithësisht në pajtueshmëri me Standardet Nderkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF) të aprovuara nga Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit.
(b) Baza e matjes
Pasqyrat financiare janë përgatitur mbi bazën e kostos historike përveç sa më poshtë:
Raporti Vjetor2012
146 Banka e Shqipërisë
• instrumentet financiare të mbajtura me vlerë të drejtë përmes fitim/humbjes janë matur me vlerë të drejtë,
• aktivet financiare të vlefshme për shitje janë matur me vlerë të drejtë,• ari është matur me vlerë të drejtë,• ndërtesat janë matur me vlerën e rivlerësuar.
(c) Monedha funksionale dhe e prezantimit
Pasqyrat financiare prezantohen në LEK Shqiptar (“LEKË”), e cila është monedha funksionale e Bankës. Nëse nuk është shënuar ndryshe, informacioni financiar i prezantuar në LEKË është rrumbullakosur në milionin më të afërt.
(d) Përdorimi i vlerësimeve dhe gjykimeve
Përgatitja e pasqyrave financiare kërkon nga drejtimi i Bankës që të bëjë gjykime, vlerësime dhe supozime që ndikojnë në zbatimin e politikave kontabël dhe shumat e raportuara të aktiveve e detyrimeve, të ardhurave e shpenzimeve. Rezultatet faktike mund të ndryshojnë nga ato të parashikuara.Vlerësimet dhe supozimet shqyrtohen në baza vijueshmërie. Rishikimet e vlerësimeve kontabël njihen në periudhën në të cilën vlerësimi rishikohet dhe në periudhat e ardhshme nëse ato ndikohen.
Në Shënimin 4 jepet informacion mbi elementë të rëndësishëm në vlerësimin e pasigurive dhe mbi gjykime kritike për zbatimin e politikave kontabël të cilat kanë efekt të konsiderueshëm në vlerat kontabël në pasqyrat financiare.
3. PËRMBLEDHJE E POLITIKAVE TË RËNDËSISHME KONTABËL
Politikat kontabël të paraqitura më poshtë janë zbatuar në mënyrë të qëndrueshme në të gjitha periudhat e prezantuara në këto pasqyra financiare. Ndryshimi më i rëndësishëm nga SNRF sqarohet më poshtë:
SNK 39 ‘Instrumentet Financiare: njohja dhe matja’
Të ardhurat dhe shpenzimet nga interesat mbi aktivet dhe detyrimet financiare janë njohur në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve në bazë të të drejtave të konstatuara, llogaritur sipas metodës lineare (shënimi 3.a). Kjo metodë nuk është në përputhje me SNK 39, i cili kërkon llogaritjen mbi bazën e interesit efektiv. Gjithashtu, huatë nga institucionet financiare ndërkombëtare janë njohur me kosto në vend të njohjes me vlerë të drejtë siç kërkohet nga SNK 39.
a. Njohja e interesave dhe komisioneve
Të ardhurat dhe shpenzimet për interesa njihen në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve sipas parimit të të drejtave të konstatuara. Të ardhurat dhe shpenzimet për interesa përfshijnë interesat e fituara nga kuponat si edhe amortizimin e çdo primi apo skontoje apo çdo diference tjetër ndërmjet vlerës
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 147
fillestare kontabël të instrumentit fitimprurës dhe vlerës së tij në maturim, llogaritur me metodën lineare.
Të ardhurat dhe shpenzimet nga interesat mbi gjithë aktivet dhe detyrimet për tregtim konsiderohen të lindin me operacionet tregtuese të Bankës dhe prezantohen së bashku me gjithë ndryshimet e tjera në vlerën e drejtë të aktiveve dhe detyrimeve në të ardhurat nga letrat me vlerë të tregtueshme, neto.
Të ardhurat dhe shpenzimet nga komisionet lindin nga shërbimet financiare të siguruara nga Banka dhe regjistrohen në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve në momentin që shërbimi kryhet. Shpenzime dhe të ardhura të tjera operative përfshijnë fitimet dhe humbjet që vijnë nga shitjet dhe ndryshimet në vlerën e tregut të aktiveve dhe detyrimeve financiare të vlefshme për shitje.
b. Transaksionet në monedhë të huaj
Transaksionet në monedhë të huaj regjistrohen me kursin aktual të këmbimit në datat e kryerjes së veprimeve. Në çdo datë të raportimit, zërat monetarë të shprehur në monedhë të huaj rivlerësohen me kursin zyrtar të këmbimit në datën e raportimit. Përsa i përket transaksioneve që kryhen në kuadrin e marrëveshjeve me Fondin Monetar Ndërkombëtar, rivlerësimi kryhet një herë në vit me mbylljen e vitit financiar nga FMN. Disa zëra jomonetarë të shprehur në monedhë të huaj që maten me kosto historike nuk rivlerësohen.
Fitimi ose humbja nga ndryshimi i kurseve të këmbimit njihet fillimisht në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve në periudhën në të cilën lindin, dhe më pas transferohet në llogarinë “Rezerva të rivlerësimit” në Kapital, siç parashikon ligji nr 8269, datë 23 dhjetor 1997 “Për Bankën e Shqipërisë”.
Gjatë rrjedhës normale të aktivitetit të saj, Banka kryen veprime të këmbimit valutor me datë pagesë një ose dy ditë pas datës të tregtimit. Këto veprime regjistrohen në pasqyrat financiare me datën e pagesës. Fitimi ose humbja nga ndryshimi i kurseve të këmbimit njihet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve me datën e pagesës.
Kurset zyrtare të këmbimit të përdorura nga Banka (LEK për njësi të monedhës së huaj) për monedhat e huaja më kryesore, më 31 dhjetor 2012 dhe 31dhjetor 2011 paraqiten si më poshtë:
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011Dollari amerikan (“USD”) 105.85 107.54Monedha evropiane (“EURO”) 139.59 138.93Stërlina angleze (“GBP”) 171.18 165.92Të drejta të veçanta tërheqjeje (“SDR”) 162.69 164.54Jen japonez (JPY) 1.2293 1.3880Ari (“XAU”) për 1 onz 176,134.40 169,321.73
Raporti Vjetor2012
148 Banka e Shqipërisë
c. Të ardhurat nga letrat me vlerë të tregtueshme, neto
Të ardhurat (humbjet) neto nga letrat me vlerë të tregtueshme, përbëhet nga fitime minus humbje që lidhen me aktivet dhe detyrimet e tregtueshme, dhe përfshijnë gjithë ndryshimet e realizuara dhe të parealizuara në vlerën e drejtë, interesat dhe diferencat nga ndryshimet në kursin e këmbimit.
d. Pagesat e qirasë
Pagesat e bëra nën qiranë operative janë njohur në të ardhura dhe shpenzime në bazë të metodës lineare mbi jetëgjatësinë e qirasë. Zbritje nga qiraja njihen si pjesë përbërëse e totalit të shpenzimit të qirasë mbi jetëgjatësinë e qirasë.
e. Tatimi dhe politika e Bankës për shpërndarjen e fitimit
Banka është e përjashtuar nga tatimi mbi fitimin në bazë të ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”.
Politika e shpërndarjes së fitimit të Bankës nga aktiviteti bankar bazohet në ligjin “Për Bankën e Shqipërisë”. Sipas këtij ligji i gjithë fitimi i realizuar kalon në buxhetin e Shtetit, pas plotësimit të niveleve të fondeve rezervë të kërkuara nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës.
Në bazë të Nenit 64, pika (a) e ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”, fitimi/ humbja neto si rezultat i rivlerësimit të aktiveve dhe detyrimeve të shprehura në monedha të huaja, transferohet në kapital tek një llogari rezervë “Rezerva e rivlerësimit”. Në bazë të Nenit 64, pika (b), Qeveria e Republikës së Shqipërisë lëshon letra me vlerë të borxhit me norma interesi të tregut për të mbuluar vlerën negative të rezervës së rivlerësimit si rezultat i aktivitetit të Bankës.
Në përputhje me kërkesat e Nenit 9 të ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”, Banka ka krijuar një Rezervë Ligjore në të cilën transferohet 25 % e fitimit neto të çdo viti, deri sa shuma e rezervës arrin 500 % të fondit të themelimit (shiko politikën kontabël 3.f).
Në bazë të Nenit 11 të ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”, asnjë transferim, shpërndarje apo pagesë sipas Neneve 8, 9 ose 10 të këtij ligji nuk do të bëhet nëse aktivet e Bankës janë më pak se shuma e detyrimeve dhe fondit të themelimit. Në këto kushte, bazuar në ligjin “Për Bankën e Shqipërisë” sipas Nenit 7, Ministria e Financave duhet t’i transferojë Bankës letra me vlerë të qeverisë me interes të negociueshëm, në shumën e nevojshme për të mbuluar pamjaftueshmërinë.
f. Rezerva ligjore
Pas shpërndarjes së rezervës siç kërkohet nga ligji “Për Bankën e Shqipërisë” (shiko politikën kontabël 3.e), Banka përcakton pjesën e mbetur që do t’i paguhet Buxhetit të Shtetit.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 149
g. Aktivet dhe detyrimet financiare
(i) Njohja
Aktivet financiare të mbajtura deri në maturim, ose aktive financiare të vlefshme për shitje njihen fillimisht me kosto në datën e pagesës. Investimet financiare të mbajtura për tregtim njihen në datën e tregtimit. Banka fillimisht i njeh kreditë dhe paradhëniet, depozitat dhe detyrimet financiare në datën e lindjes së tyre.
Një aktiv apo detyrim financiar fillimisht matet me kosto. Kostoja fillestare e aktiveve në përgjithësi përafron me vlerën e tyre të drejtë.
(ii) Klasifikimi
Shiko politikat kontabël 3(h), (i), (j), (k), (l) dhe (m).
(iii) Çregjistrimi (Mosnjohja)
Banka çregjistron një aktiv financiar kur mbarojnë të drejtat kontraktuale të flukseve të parasë që vijnë nga aktivi financiar, ose kur transferon të drejtat mbi aktivin financiar për të marrë flukset e parasë të kontraktuara, në një transaksion në të cilin transferohen në thelb të gjitha rreziqet dhe përfitimet nga pronësia e aktivit financiar. Interesat në aktivin financiar të transferuar të cilat janë krijuar apo mbajtur njihen si një aktiv apo detyrim i veçantë.
Banka çregjistron një detyrim financiar kur detyrimet kontraktuale janë përmbushur, ndërprerë apo përfunduar. Banka nxjerr jashtë nga pasqyra e pozicionit financiar ato kredi dhe investime në letra me vlerë të cilat vlerësohen si të pambledhshme (shiko shënimin 4).
(iv) Netimi
Aktivet dhe detyrimet financiare netohen me njëra-tjetrën dhe shuma paraqitet neto në pasqyra atëherë dhe vetëm atëherë kur Banka ka të drejtën ligjore për të netuar këto shuma dhe ka si qëllim ose t’i shlyejë neto ose të realizojë aktivin dhe të shlyejë detyrimin njëkohësisht.
Të ardhurat dhe shpenzimet paraqiten në bazë neto vetëm atëherë kur lejohet nga standardet kontabël, ose për fitimet dhe humbjet e krijuara nga një grup transaksionesh të ngjashme si ato në aktivitetin tregtues të Bankës.
(v) Matja e vlerës së drejtë
Vlera e drejtë është shuma me të cilën një aktiv mund të shkëmbehet, ose një detyrim mund të shlyhet, midis palëve të mirinformuara dhe me vullnet të plotë në kushte të lira tregu në datën e matjes. Kur është e mundur, Banka mat vlerën e drejtë të një instrumenti duke përdorur çmimet e kuotuara në një treg aktiv për atë instrument. Një treg quhet aktiv në qoftë se çmimet e
Raporti Vjetor2012
150 Banka e Shqipërisë
kuotuara janë rregullisht të gatshme dhe paraqesin transaksionet aktuale të vazhdueshme në kushte të lira tregu.
Për investimet e tregtuara në tregje financiare të organizuara, vlera e drejtë përcaktohet duke iu referuar çmimeve të kuotuara në tregjet e kapitalit në mbylljen e biznesit në datën e raportimit. Për investimet që nuk kanë një çmim të kuotuar tregu, përcaktohet një vlerësim i arsyeshëm i vlerës së drejtë duke iu referuar vlerës aktuale të tregut të një instrumenti tjetër thuajse të njëjtë.
(vi) Vlerësimi dhe matja e zhvlerësimit
Në çdo datë raportimi Banka vlerëson nëse ka evidencë objektive që aktivet financiare, të cilat nuk mbahen me vlerën e drejtë përmes fitim/humbjes, janë zhvlerësuar. Aktivet financiare zhvlerësohen kur evidenca objektive paraqet që një ngjarje që sjell humbje ka ndodhur pas njohjes fillestare të aktivit, dhe që ngjarja që sjell humbje ka një ndikim në flukset e ardhshme të parasë së aktivit, të cilat mund të maten me besueshmëri.
Aktivet financiare, me përjashtim të atyre klasifikuara si “Të mbajtura për tregtim”, vlerësohen në çdo datë raportimi nëse kanë pësuar rënie në vlerë. Aktivet financiare pësojnë rënie në vlerë kur ka evidencë objektive që, si rezultat i një apo më shumë ngjarjeve që kanë ndodhur pas njohjes fillestare të aktivit financiar, janë ndikuar flukset e ardhshme të parave që pritet të merren nga investimi. Për aktivet financiare të mbajtura me kosto, shuma e zhvlerësimit është diferenca midis vlerës kontabël dhe vlerës aktuale të flukseve të ardhshme të vlerësuara si më poshtë:
• për huatë e krijuara nga Banka - shuma e rikuperueshme e huasë së krijuar llogaritet bazuar mbi vlerësimin në fund të vitit për huatë, duke përfshirë dhe interesin e akumuluar. Në përcaktimin e shumave të rikuperueshme nga huatë për personelin, drejtuesit duhet të konsiderojnë shumë faktorë, duke pëfshirë dhe historinë e pagesave të ish-punonjësve. Provigjoni për rënien në vlerë të huave raportohet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve si një shpenzim dhe zbritet nga kategoria përkatëse e aktiveve në bilanc. Kur vendoset që një hua nuk mund të rikuperohet më, të gjitha procedurat e nevojshme ligjore janë përfunduar dhe humbja përfundimtare është përcaktuar, huaja hiqet nga librat.
• për aktivet financiare të mbajtura deri në maturim – vlera e mbartur e aktivit ulet deri në shumën që vlerësohet të merret në mënyrë direkte ose nëpërmjet përdorimit të një llogarie për provigjone dhe shuma e humbjes përfshihet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve.
• për aktivet financiare të vlefshme për shitje – në qoftë se rënia në vlerën e drejtë të një aktivi të disponueshëm për shitje është kaluar direkt në të ardhura të tjera përmbledhëse dhe ka një evidencë objektive që aktivi mund të jetë zhvlerësuar, humbja e akumuluar që është njohur direkt tek të ardhura të tjera përmbledhëse do të hiqet nga të ardhura të tjera përmbledhëse dhe do të njihet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve edhe nëse aktivi financiar nuk është çregjistruar.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 151
(vii) Marrëveshjet e huadhënies së letrave me vlerë
Investimet e dhëna hua nën marrëveshjet e huadhënies së letrave me vlerë raportohen në bilanc dhe maten në përputhje me politikat kontabël të zbatueshme për aktivet me vlerë të tregtueshme dhe aktivet e vlefshme për shitje. Investimet e dhëna hua nën marrëveshjet e huadhënies së letrave me vlerë vazhdojnë të njihen në pasqyrën e pozicionit financiar të Bankës. Për letrat me vlerë të dhëna hua, banka merr kolateral në formë monetare ose letra me vlerë të tjera. Banka regjistron në interesa vlerën e të ardhurave nga huadhënia e letrave me vlerë.
h. Paraja dhe ekuivalentet e saj
Paraja dhe ekuivalentet e saj përfshijnë kartëmonedha, monedha, llogari rrjedhëse dhe depozita me afat maturimi më pak se tre muaj. Këto aktive mbahen me koston e amortizuar në pasqyrën e pozicionit financiar.
Për përpilimin e pasqyrës së flukseve të parave, Banka përfshin dhe arin dhe metalet e tjera të çmuara tek paraja dhe ekuivalentet e saj (shiko politikën kontabël 3.m).
i. Aktivet dhe detyrimet e tregtueshme
Aktivet dhe detyrimet e tregtueshme janë ato aktive dhe detyrime që Banka ka kryesisht për qëllimin e shitjes ose riblerjes në periudhën afatshkurtër, ose i mban si pjesë e portofolit i cili përdoret për ruajtjen e pozicionit ose për përfitime afatshkurtra.
Aktivet dhe detyrimet e tregtueshme, fillimisht njihen me kosto dhe më vonë mbahen me vlerën e drejtë në pasqyrën e pozicionit financiar, duke i kaluar kostot direkte të transaksionit si fitim ose humbje në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve. Çdo fitim ose humbje si pasojë e ndryshimit në vlerën e drejtë njihet si pjesë e “Të ardhura nga letrat me vlerë të tregtueshme, neto”. Aktivet dhe detyrimet e tregtueshme nuk riklasifikohen pas regjistrimit fillestar. Një informacion i përgjithshëm për instrumentet derivative, që përfshijnë kontratat e së ardhmes, është dhënë në shënimin 34 (d).
j. Investime të vlefshme për shitje
Investimet e vlefshme për shitje, në momentin e parë, njihen me kosto. Kostoja direkte e transaksionit regjistrohet si fitim ose humbje në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve. Më pas, letrat me vlerë të vlefshme për shitje mbahen në pasqyrat financiare me vlerën e drejtë të tyre. Të ardhurat nga interesi regjistrohen në pasqyrën e të ardhurave sipas parimit të të drejtave të konstatuara.
Ndryshimet në vlerën e drejtë njihen direkt në të ardhura të tjera përmbledhëse deri në momentin që letra me vlerë shitet ose zhvlerësohet, kur vlera progresive e njohur në të ardhura të tjera përmbledhëse, kalon si fitim ose humbje.
Raporti Vjetor2012
152 Banka e Shqipërisë
k. Huatë dhe paradhëniet
Huatë dhe paradhëniet janë aktive financiare joderivative, me pagesa fikse ose të përcaktuara, të cilat nuk janë kuotuar në tregje aktive dhe Banka nuk ka për qëllim t’i shesë në periudhën afatshkurtër.
Kur Banka blen një aktiv financiar dhe njëherësh hyn në një marrëveshje për ta rishitur këtë aktiv (ose një aktiv kryesisht të ngjashëm) me një çmim të fiksuar në një datë të ardhshme (marrëveshje të anasjellta të riblerjes), marrëveshja kontabilizohet si një hua apo paradhënie dhe aktivet në bazë të marrëveshjes nuk paraqiten në pasqyrat financiare të Bankës.
Të ardhurat nga interesi regjistrohen në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve kur konstatohen.
l. Derivatët e mbajtur për qëllime të menaxhimit të riskut
Derivatët e mbajtur për qëllime të menaxhimit të rrezikut përfshijnë të gjitha aktivet dhe detyrimet derivative të cilat nuk janë të klasifikuara si aktive ose detyrime të tregtueshme. Informacioni për kontratat bazë, rreziqet, dhe të tjera konsiderata të përgjithshme, lidhur me instrumentet derivative të përdorura nga Banka, që përfshijnë kontratat forward (‘e ardhshme’) të këmbimit dhe swap, është dhënë në shënimin 34 (d).
m. Ari dhe metalet e tjera të çmuara
Ari dhe metalet e tjera të çmuara mbahen me vlerë tregu duke u bazuar në çmimin e Tregut të Arit në Londër (London Bullion Market), në datën e raportimit. Ky vlerësim është në përputhje me legjislacionin vendas.
(i) Njohja dhe vlerësimi
Zërat e aktiveve të qëndrueshme vlerësohen me koston historike zvogëluar për zhvlerësimin e akumuluar dhe humbjet nga rënia në vlerë, përveç tokës dhe ndërtesave, të cilat paraqiten me shumën e rivlerësuar, që është llogaritur duke përdorur metodën e kostos së zëvendësimit.
Çdo rritje nga rivlerësimi e ardhur nga rivlerësimi i tokës dhe ndërtesave kreditohet në llogarinë e kapitalit ose të ardhura të tjera përmbledhëse tek “Rezerva e rivlerësimit të aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara”, përveç rastit kur kjo rritje anulon rënien nga vlerësimi i të njëjtit aktiv, të njohur më parë në fitim ose humbje, rast ky kur rritja nga rivlerësimi njihet direkt në fitim ose humbje deri në masën e rënies së njohur paraprakisht.
Çdo rënie në vlerën e mbetur të ndërtesave, rezultuar nga procesi i rivlerësimit njihet direkt fitim ose humbje deri në masën e balancës së njohur në rezervën e rivlerësimit, rezultuar nga rivlerësimi i mëparshëm i ndërtesave. Kostoja e aktivit përfshin dhe shpenzime që lidhen direkt me blerjen e tij.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 153
(ii) Kostot e mëvonshme
Kostoja e zëvendësimit të një pjese të një aktivi të qëndrueshëm regjistrohet me vlerën e mbartur të këtij aktivi, nëse është e mundshme që përfitimet e ardhshme ekonomike nga ky aktiv do të jenë për Bankën dhe që kostoja e zëvendësimit të matet në mënyrë të besueshme. Vlera e mbetur e pjesës së zëvendësuar çregjistrohet nga pasqyra e pozicionit financiar. Kostot e mirëmbajtjes ditore të aktiveve të qëndrueshme njihen në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve kur ndodhin.
(iii) Zhvlerësimi
Zhvlerësimi njihet në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve. Zhvlerësimi vjetor llogaritet me metodën lineare duke përdorur norma specifike për çdo aktiv, bazuar në jetëgjatësinë e vlerësuar të tij. Toka dhe Ndërtimet në proces nuk zhvlerësohen.
Vlerësimi i jetës së dobishme për periudhën aktuale dhe atë krahasimore është si më poshtë:
Ndërtesa, Zyra Qendrore 40 vjetNdërtesa, degët 25 vjetAktive transporti 5 - 10 vjetPajisje zyre 3 - 20 vjet
Metoda e zhvlerësimit, jeta e dobishme dhe vlera e mbetur rishikohen në datën e raportimit.
o. Aktivet e patrupëzuara
(i) Kosto të shtypjes dhe prerjes së parasë
Kostot e shtypjes së kartëmonedhave dhe të prerjes së monedhave kapitalizohen si aktive të qëndrueshme të patrupëzuara dhe amortizohen respektivisht me 2.5 vjet dhe 10 vjet.
(ii) Programet kompjuterike
Programet kompjuterike të blera nga Banka njihen me koston historike zvogëluar me amortizimin dhe humbjet e akumuluara nga rënia në vlerë.
Shpenzimet e mëvonshme mbi programet kompjuterike kapitalizohen vetëm kur këto shpenzime lidhen me rritjen e përfitimit të ardhshëm ekonomik prej këtij aktivi. Të gjitha shpenzimet e tjera njihen në periudhën që ndodhin tek pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve. Shpenzimi i amortizimit njihet në pasqyrën e të ardhurave, bazuar mbi metodën lineare të amortizimit gjatë jetës së dobishme ekonomike, prej datës në të cilën ky program është i gatshëm për përdorim. Jeta e dobishme ekonomike e programeve kompjuterike është 2 vjet.
Raporti Vjetor2012
154 Banka e Shqipërisë
p. Rënia në vlerë e aktiveve jofinanciare
Vlera e mbetur e aktiveve jofinanciare rishikohet në çdo datë raportimi për të përcaktuar nëse ka ndonjë tregues për rënie të saj. Nëse ekziston një tregues i tillë, atëherë vlerësohet vlera e rikuperueshme e këtij aktivi.
Humbja nga rënia e vlerës njihet kur vlera e mbetur e aktivit tejkalon vlerën e rikuperueshme.
Vlera e rikuperueshme është vlera më e madhe midis vlerës nga përdorimi i aktivit dhe vlerës së tregut zvogëluar me kostot e shitjes. Për llogaritjen e vlerës nga përdorimi, aktualizohen flukset e ardhshme të parasë nga përdorimi i këtij aktivi, me një normë interesi e cila reflekton vlerën në kohë të parasë dhe rreziqet specifike të lidhura me aktivin.
Humbjet nga rënia në vlerë të njohura në periudhat e mëparshme rishikohen në çdo datë raportimi për të parë nëse humbja është zvogëluar apo nuk ekziston më. Humbja nga rënia në vlerë rimerret nëse ka patur ndonjë ndryshim në vlerësimin e përdorur për përcaktimin e vlerës së rikuperueshme. Humbja nga rënia në vlerë rimerret vetëm për pjesën që vlera aktuale e mbetur të mos e tejkalojë vlerën e mbetur neto nga amortizimi apo zhvlerësimi, nëse kjo humbje nuk do të ishte njohur më parë.
q. Grantet
Grantet fillimisht regjistrohen si të ardhura të shtyra kur ekziston siguria se ato do të përfitohen dhe Banka do të veprojë në përputhje me kushtet e këtij granti. Grantet që lidhen me zëra shpenzimi kalojnë tek pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve gjatë periudhës që është bërë shpenzimi. Grantet që lidhen me blerjen e aktiveve kalojnë tek pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve përgjatë jetës së aktivit përkatës në shumën që i përket zhvlerësimit ose amortizimit që i zbritet aktivit.
r. Huatë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN)
Huatë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) për Qeverinë e Shqipërisë ndërmerren nëpërmjet Bankës dhe tregohen në pasqyrën e pozicionit financiar të Bankës. Interesi për këto hua paguhet direkt nga Banka. Huatë nga FMN shprehen në SDR (Special Drawings Rights). Këto hua maten fillimisht me kosto.
s. Marrëveshjet e riblerjes
Kur Banka shet një aktiv financiar dhe njëkohësisht hyn në marrëveshje për të riblerë këtë aktiv, me një çmim fiks në një datë të caktuar (‘REPO’), marrëveshja regjistrohet si depozitë dhe aktivi vazhdon të jetë i regjistruar në pasqyrat financiare të Bankës.
Marrëveshjet e riblerjes regjistrohen në bilanc në zërin “Detyrime ndaj bankave
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 155
vendase”. Bazuar mbi rregulloren e Bankës mbi marrëveshjet e riblerjes, Bankës nuk i kërkohet të vendosë garanci për këto letra me vlerë.
Interesi i fituar mbi marrëveshjet e anasjellta të riblerjes dhe interesi i pësuar mbi marrëveshjet e riblerjes njihen si të ardhura ose shpenzime nga interesi gjatë jetëgjatësisë së çdo marrëveshjeje duke përdorur normën bazë të interesit të shpallur me vendim të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës.
t. Provigjone
Një provigjon njihet nëse, si rezultat i ngjarjeve të mëparshme, Banka ka një detyrim ligjor ose konstruktiv i cili mund të matet në mënyrë të besueshme, dhe është e mundur që do të kërkohen të mira ekonomike për shlyerjen e këtij detyrimi.
u. Përfitimet e punonjësve
(i) Plan pensioni me kontribute të përcaktuara
Kontributet e Bankës ndaj planit të pensioneve me kontribut të përcaktuar ngarkohen në pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve kur ato ndodhin.
Banka paguan kontribute për sigurimet shoqërore të detyrueshme për përfitimet e punonjësve që dalin në pension. Autoritetet shqiptare janë përgjegjëse për përcaktimin e limitit minimal ligjor të vendosur për pensionet në Shqipëri sipas një plani kontributesh të përcaktuara për pensione.
(ii) Përfitimet nga ndërprerja e marrëdhënieve të punës
Përfitimet nga ndërprerja e marrëdhënieve të punës regjistrohen atëherë kur Banka në mënyrë të dukshme ka vendosur të zbatojë një plan formal të detajuar për të ndërprerë punësimin para datës së daljes në pension, ose të ofrojë përfitime për të paguar në rastin e largimit vullnetar të punonjësve. Përfitime të ofruara për largimin vullnetar do të regjistrohen vetëm atëherë kur oferta është bërë, është e mundshme që do të pranohet, dhe numri i personave që do të pranojnë ofertën mund të matet në mënyrë të besueshme. (iii) Përfitime afatshkurtra
Detyrimet për përfitime afatshkurtra nuk skontohen dhe regjistrohen në periudhën kur ofrohet shërbimi. Një provigjon mund të regjistrohet për shumën që pritet të paguhet në lidhje me bonuset afatshkurtra në para, nëse Banka ka një detyrim ligjor ose konstruktiv për të paguar këtë shumë si rezultat i shërbimeve të shkuara të ofruara nga punonjësi, dhe detyrimi mund të matet në mënyrë të besueshme.
Raporti Vjetor2012
156 Banka e Shqipërisë
4. PËRDORIMI I VLERËSIMIT DHE GJYKIMEVE
Këto shënime shpjeguese mbështesin komentet mbi administrimin e rrezikut financiar (shënimi 34)
Burimet kryesore të pasigurisë në matje
Fonde të lejuara për humbje nga kreditë
Aktivet e regjistruara me kosto vlerësohen për të identifikuar rënie në vlerë të aktivit, në bazë të politikave të përshkruara në 3(g)(vi).
Përbërësit specifikë të kundërpartisë për totalin e provigjoneve për rënie në vlerë aplikohen ndaj aktiveve financiare të vlerësuara individualisht, dhe bazohen në vlerësimin më të mirë të flukseve të pritshme të parasë. Për të llogaritur këto flukse të parave, drejtimi i Bankës gjykon mbi situatën financiare të palës tjetër dhe vlerën neto të realizueshme të ndonjë garancie. Çdo aktiv i zhvlerësuar, matet bazuar mbi cilësitë e tij, dhe llogaritja e flukseve të parasë që konsiderohen të arkëtueshme aprovohet në mënyrë të pavarur.
Përcaktimi i vlerës së drejtë
Përcaktimi i vlerës së drejtë të aktiveve dhe detyrimeve financiare për të cilat nuk ka një çmim tregu kërkon përdorimin e një metode vlerësuese. Për instrumentet financiare të cilat nuk tregtohen në mënyrë sistematike, dhe që transparenca në çmim është e vogël, vendosja e vlerës së drejtë është më pak objektive dhe kërkon nivele të ndryshme gjykimi të cilat variojnë në bazë të likuiditetit, përqendrimit, pasigurisë së faktorëve të tregut, supozimeve të çmimeve dhe rreziqeve të tjera të cilat kanë një ndikim në instrumentin financiar. Gjithashtu referohuni “ Vlerësimit të Instrumenteve Financiare” më poshtë.
Gjykime në përdorimin e politikave kontabël
Gjykime në përdorimin e politikave kontabël përfshijnë:
Shtypshkronja
Banka ka kontrolluar aktivitetin e Shtypshkronjës në 31 dhjetor 2007. Shtypshkronja ka ushtruar veprimtarinë e saj ekonomiko-financiare deri në datën 30 shtator 2008 në bazë të vendimit të Këshillit të Ministrave Nr. 598, datë 5 shtator 2007, “Për mbylljen e veprimtarisë ekonomike-financiare të Shtypshkronjës”, ndryshuar me vendimin Nr. 862, datë 18 qershor 2008.
Sipas pikave 7 dhe 8 të vendimit Nr. 598, kapitalet e patrupëzuara dhe inventari ekonomik transferohen për llogari të Ministrisë së Financave, teknologjia dhe makineritë për shtypjen e pullave fiskale i transferohen Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve. Sipas pikës 10 po të këtij vendimi, administrimi (pronësia) i ndërtesës i mbetet Bankës së Shqipërisë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 157
Pas mbylljes së aktivitetit, Banka ka përfshirë në “Detyrime të tjera vendase” (Shënimi 18) një shumë prej 226 milionë LEKË (2011: 226 milionë LEKË), e cila përfaqëson transferime të tjera ndërmjet Bankës dhe shtypshkronjës në mbyllje të aktivitetit. Këto transferime u bazuan në vendimet e sipërpërmendura. Banka nuk ka marrë ende një vendim për shlyerjen e këtyre detyrimeve.
Vlerësimi i instrumenteve financiare
Banka i mat vlerat e drejta duke përdorur hierarkinë e mëposhtme të metodave: • Niveli 1: Çmimet e tregut janë të publikuara në një treg aktiv për një
instrument identik.• Niveli 2: Teknikat e vlerësimit bazohen në të dhëna të vëzhgueshme.
Kjo kategori përfshin instrumente të vlerësuara duke përdorur: çmimet e publikuara për instrumente të ngjashme; çmimet e publikuara për instrumente të ngjashme në tregje joaktive; ose teknika vlerësimi ku të gjitha të dhënat mund të vëzhgohen direkt apo indirekt në treg.
• Niveli 3: Teknikat e vlerësimit bazohen në të dhëna jo të vëzhgueshme. Kjo kategori përfshin gjithë instrumentet për të cilat, teknikat e vlerësimit nuk bazohen në të dhëna të vëzhgueshme dhe të dhënat jo të vëzhgueshme mund të kenë ndikim të rëndësishëm në vlerësim. Kjo kategori përfshin instrumente të vlerësuara duke përdorur çmimet e publikuara për instrumente të ngjashme, mbi të cilat kërkohen rregullime apo supozime të rëndësishme dhe jo të vëzhgueshme për të reflektuar ndryshimin midis instrumenteve.
Për letrat me vlerë që tregtohen në tregje financiare aktive, vlera e drejtë përcaktohet duke iu referuar çmimeve të kuotuara në treg ose atyre të kuotuara nga tregtues të instrumenteve. Për të gjitha instrumentet financiare Banka përcakton vlerën e drejtë duke përdorur teknika të vlerësimit. Teknikat e vlerësimit përfshijnë modelet e vlerës aktuale neto, flukset e skontuara të parave, krahasimin me instrumente të ngjashme për të cilat ekziston një vlerë tregu dhe metoda të tjera. Objektivi i teknikave të vlerësimit është të arrijë në një përcaktim të vlerës së drejtë e cila reflekton çmimin e instrumentit financiar që do të ishte përcaktuar nga tregu në datën e raportimit.
Banka përdor metoda gjerësisht të njohura të vlerësimit për përcaktimin e vlerës së drejtë të instrumenteve të thjeshta financiare, të cilat përdorin vetëm të dhëna të publikuara tregu dhe që kërkojnë pak gjykim dhe vlerësim. Çmime dhe të dhëna të publikuara janë të disponueshme në bursa për ato letra me vlerë të cilat janë të listuara dhe për derivativë të tregtueshëm e të këmbyeshëm si kontratat e të ardhmes apo derivativë të tjerë të thjeshtë, të tregtueshëm. Disponibiliteti i vlerës së publikuar redukton nevojën për gjykim dhe vlerësim nga drejtimi i Bankës, dhe redukton pasigurinë e shoqëruar me përcaktimin e vlerës së drejtë. Disponibiliteti i çmimeve të publikuara në bursë dhe faktorëve të marrë në llogaritje, varion sipas produkteve dhe tregjeve, dhe ndikohet prej ngjarjeve të veçanta dhe kushteve të përgjithshme të tregjeve financiare.
Raporti Vjetor2012
158 Banka e Shqipërisë
Llogaritë me bankat
Vlera e drejtë e këtyre instrumenteve bazohet në metodën e Nivelit 2 të përshkruar me sipër.
Investimet në letrat me vlerë
Vlera e drejtë e investimeve në letrat me vlerë bazohet në çmimet e tregut ose ato të kuotuara nga brokera e agjentë këmbimi. Vlera e drejtë e këtyre instrumenteve bazohet në metodën e Nivelit 1 të përshkruar më sipër. Kur ky informacion nuk është i disponueshëm, vlera e drejtë bazohet në metodën e Nivelit 2 të përshkruar më sipër.
5. ARI DHE METALE TË ÇMUARA
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Ari depozitë në bankat e huaja 12,196 11,724Ar dhe metale të çmuara në kasafortë 5,805 5,577Totali 18,001 17,301
Më 31 dhjetor 2012, vlera e arit të vendosur në depozita dhe llogari rrjedhëse në bankat e huaja, ishte 12,196 milionë LEKË (2011: 11,724 milionë LEKË).Ari dhe metale të tjera të çmuara të përfshira në aktive vendase përfshin gjendjet e arit jomonetar, platinit dhe të argjendit në kasafortë, të vlerësuara me kursin e këmbimit fiks të Londrës në datën e raportimit, me një shumë totale prej 5,805 milionë LEKË (2011: 5,577 milionë LEKË).
Rritja prej 700 milionë LEKË (2011: 2,220 milionë LEKË), që rezulton vetëm nga rivlerësimi i arit dhe metaleve të çmuara, është njohur në rezervën e rivlerësimit.
6. LLOGARI ME FONDIN MONETAR NDËRKOMBËTAR
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Kuota në Fondin Monetar Ndërkombëtar (FMN) 9,854 7,601Të drejta speciale të tërheqjes (“SDR”) të mbajtura 8,789 8,224Interes i përllogaritur 1 3Totali 18,644 15,828
Kuotat tek Fondi Monetar Ndërkombëtar (“FMN”) rezultojnë nga anëtarësimi i Republikës së Shqipërisë pranë FMN-së, në përputhje me Ligjin Nr. 8269, datë 23 dhjetor 1997 “Për Bankën e Shqipërisë”. Këto depozita kanë si kundërparti huatë e dhëna nga FMN për Republikën e Shqipërisë siç paraqitet në Shënimin 13.
Kuotat e Republikës së Shqipërisë pranë FMN janë 9,854 milionë LEKË ose 60 milionë SDR më 31 dhjetor 2012 nga të cilat 1,005 milionë LEKË ose 6
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 159
milionë SDR përfaqësojnë këstin rezervë të mbajtur me FMN. FMN paguan kompensim (interes) për ata anëtarë të cilët kanë pozicion kësti rezervë të kompensueshëm. Me 31.12.2012 norma e interesit është 0.03% (2011: 0.11%) normë interesi vjetore të ndryshueshme.
Të drejtat speciale të tërheqjes (“SDR”) përfaqësojnë depozitat e vendosura pranë FMN-së. Këto depozita kanë një interes të përcaktuar në bazë javore. Norma e interesit vjetor më 31 dhjetor 2012 është 0.03 % (2011: 0.11 %).
Më 31 dhjetor 2012 të drejtat speciale të tërheqjes rezultojnë në shumën prej 8,789 milionë LEKË ose 54 milionë SDR (2011: 8,224 milionë LEKË ose 46 milionë SDR). Këto të drejta përfaqësojnë shumat e fituara përmes alokimit të SDR-ve, siç paraqitet në Shënimin 13 . Alokimet e SDR-ve përfaqësojnë shuma të marra nga FMN, qëllimi i së cilave ishte një përgjigje e menjëhershme ndaj nevojave afatshkurtra dhe afatgjata për likuiditet të vendeve anëtare. Shuma e të drejtave speciale të tërheqjes e cila tejkalon atë të alokimeve ishte 1,232 milionë lekë ose rreth 7 milionë SDR (2011: 579 milionë LEKË ose 4 milionë SDR).
7. DEPOZITA NË BANKAT E HUAJA
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011 Llogari rrjedhëse 20,370 25,532Depozita afatshkurtra 6,900 3,030Kontrata të së ardhmes 14 35Interes i përllogaritur 2 7Totali 27,286 28,604
Depozitat afatshkurtra dhe llogaritë rrjedhëse në bankat e huaja kanë norma interesi që bazohen në monedhën e depozitës apo llogarisë rrjedhëse. Depozita afatshkurtër ështe me normë interesi 0.02 % për monedhën evropiane (Euro), 0.65% në monedhën angleze (GBP) dhe 0.17% për monedhën e amerikane (USD) (2011: 0.29% në EURO dhe 0.01% në USD).
8. INVESTIME NË LETRA ME VLERË NË MONEDHË TË HUAJ
8.1. INVESTIME TË VLEFSHME PËR SHITJE
Portofoli i letrave me vlerë në monedhë të huaj të vlefshme për shitje i kontabilizuar me vlerë tregu është si më poshtë:
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Nota thesari të qeverive të huaja 160,599 164,558Investime afatmesme të Bank for International Settlements (BIS) 1,449 1,476
Bono thesari të qeverive të huaja 7,632 11,210Nota thesari të agjencive dhe korporatave 40,689 26,556Bono thesari të agjencive 5,910 2,749Totali 216,279 206,549
Raporti Vjetor2012
160 Banka e Shqipërisë
Nota Thesarit të Qeverive të Huaja kanë kurse kuponash që variojnë nga 0.20% në 8.7% (2011: 0.25% në 8.7 %). Interesi paguhet në baza gjashtëmujore (USD, GBP dhe JPY) dhe vjetore (EURO) si dhe maturimet variojnë nga janari i vitit 2013 në janar të vitit 2022. Norma e brendshme e kthimit per monedhen e gjelbert USD varion nga 0.2127% - 3.704% (2011: 0.1256% - 9.495%), GBP varion nga 0.6648% – 3.6033% (2011: 0.6929% - 3.6033%) dhe JPY varion nga 0.099% - 0.2704% (2011: 0.1399% – 0.239%) kurse per EURO ku interesi paguat me baze vjetore varjon nga 0.0099% - 5.0318% (2011: 0.4029% - 5.1753%).
Investimet afatmesme të BIS përbëhen nga letra me vlerë me kupona fiks, të shprehura në EURO me kurse që variojnë nga 0.620% në 5.850% (2011: 3.7% në 3.8%). Interesi është i pagueshëm në baza vjetore për investimet në EURO dhe maturimet variojnë midis mars 2013 dhe dhjetor të vitit 2013. Norma e brendshme e kthimit varion nga 1.045% në 1.261% (2011: 1.045% në 1.261%).
Nota Thesari të Agjencive dhe Korporatave janë të shprehura në USD, GBP dhe EURO me kurse kuponi nga 0.380% në 5.375% (2011: 1.125% në 5.5%). Interesi është i pagueshëm në baza gjashtëmujore dhe vjetore, si dhe kufijtë e maturimit janë nga janar 2013 deri në shtator 2022. Norma e brendshme e kthimit varion nga 0.0401% në 2.312% (2011: 0.306% në 2.3998 %).
Bono Thesarit të Agjencive janë të shprehura në EURO me normë të brendshme kthimi nga 0.103 % në 0.2604% (2011: 0.555% në 1.75%) dhe me kufij maturiteti nga prill 2013 në korrik 2013.
Bono Thesarit të Qeverive të Huaja janë të shprehuara në USD, EURO dhe JPY dhe norma e brendshme e kthimit varion nga 0.017% në 2.5 % (2011: 0.11% në 1.75%), ndërsa maturimi është nga shkurt 2013 deri në korrik 2013.
8.2. INVESTIME TË MBAJTURA PËR TREGTIM
Portofoli i letrave me vlerë në monedhë të huaj, klasifikuar si “Të mbajtura për tregtim” paraqitet me vlerë tregu si më poshtë:
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Nota Thesari të Qeverisë 7,564 7,827Nota Thesari të Agjencive 5,389 5,343Bono Thesari të Qeverisë 81 -Totali 13,034 13,170
Nota Thesarit të Qeverisë të shprehura në USD, kanë kurse kuponi fiks, që variojnë ndërmjet 0.25% dhe 3.375% (2011: 0.25% dhe 3.375%). Interesi është i pagueshëm çdo gjashtë muaj dhe maturiteti varion ndërmjet 27 janar 2014 dhe 15 dhjetor 2015.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 161
Notë e thesarit të agjencive të shprehura në USD, kanë kurse kuponi fiks dhe të ndryshueshëm. Për letrat me vlerë me kupon fiks, periudhat e pagesave të kuponave janë çdo 6 dhe 12 muaj.
Normat e interesit të letrave me vlerë me maturitet 6 mujorë variojnë ndërmjet 0.500% dhe 2.750% (2011: 0.625% në 5.00%). Maturiteti i këtyre letrave me vlerë shtrihet respektivisht në periudhën 15 korrik 2013 – 20 nëntor 2015. Normat e interesit me maturitet 1 vjeçar varionë ndërmjet 0.875% dhe 1.00% (31 dhjetor 2011: 0.875% në 2.875%). Maturiteti i këtyre letrave shtrihet respektivisht në periudhën 19 shkurt 2013 – 5 maj 2015.
Për letrat me vlerë me kuponë të ndryshueshëm interesi është i pagueshëm në bazë tremujore dhe mujore. Maturiteti i tyre shtrihet nga 13 mars 2014 – 5 tetor 2015.
Bono Thesari të Qeverisë të shprehura në USD, kanë maturitet maksimal nga 7 mars 2013 – 10 tetor 2013.
Investimet e mbajtura për tregtim administrohen nga Banka Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (IBRD) në kuadrin e marrëveshjes së Bankës së Shqipërisë me Bankën Botërore “Për administrimin dhe asistencën teknike mbi investimin e rezervës valutore të Bankës së Shqipërisë” (Program Menaxhimi për Rezervë dhe Këshillim) të lidhur më datë 23 shtator 2005. Investimet në këtë portofol njihen në pasqyrat financiare në datën e tregtimit.
9. AKTIVE TË TJERA NË MONEDHË TË HUAJ
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011 Kuotizacione në institucionet ndërkombëtareBanka Botërore (të tjera) 127 -Banka Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (IBRD) 362 362Agjencia Ndërkombëtare e Zhvillimit (IDA) 12 13Agjencia e Garantimit të Investimeve Shumëpalëshe (MIGA) 7 7Korporata Ndërkombëtare Financiare (IFC) 78 79Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) 62 63Banka Islamike e Zhvillimit (IDB) 24 24Totali i kuotizacioneve 672 548
Arka në valutë 31 53Totali i aktiveve të tjera në monedhë të huaj 703 601
Kuotizacionet në institucionet ndërkombëtare financiare përbëhen nga nënshkrime për pjesëmarrjen e Bankës së Shqipërisë në këto institucione (Shënimi 31).
10. KREDI NDAJ BANKAVE VENDASE
Kredia ndaj bankave vendase përfaqëson marrëveshje të anasjellta riblerjeje midis Bankës së Shqipërisë dhe bankave të nivelit të dytë në vlerën 21,800
Raporti Vjetor2012
162 Banka e Shqipërisë
milionë LEKË, (përfshirë 32 milionë LEKË interesin e përllogaritur) me afat maturimi një javë, një muaj dhe tre muaj (31 dhjetor 2011: 25,485 milionë LEKË). Në 31 dhjetor 2012, normat vjetore të interesit të marrëveshjeve të anasjellta të riblerjes variojnë nga 4.00 % në 4.32% (2011: 4.75% në 5.50%), ndërsa maturimet shtrihen brenda janar 2013.
11. INVESTIME TË VLEFSHME PËR SHITJE (NË MONEDHË VENDASE)
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Bono thesari afatshkurtër të Qeverisë Shqiptare 63,619 63,616Totali 63,619 63,616
Më 31 dhjetor 2012, investime të vlefshme për shitje në monedhë vendase, përfaqësojnë bono thesari të Qeverisë Shqiptare me kupon zero, me afat maturimi nga 3 muaj deri në 12 muaj. Normat e tyre të kthimit në blerje variojnë nga 5.00% në 7,3871% (2011: 4.778% në 7.022%). Portofoli i bonove të thesarit nga pikëpamja e maturimit ka një shtrirje nga janar 2013 në dhjetor 2013.
12. AKTIVE TË TJERA (NË MONEDHË VENDASE)
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011 Aktive të qëndrueshme të trupëzuara, neto 8,712 7,575Aktive të qëndrueshme të patrupëzuara, neto 59 25Kredi punonjësve 1,894 1,890Debitorë të tjerë 199 4Numizmatika 253 38Inventari 59 64Të tjera 36 43Totali 11,212 9,639
Në 31 dhjetor 2012, kreditë e punonjësve paraqiten neto nga provigjonet për çështje gjyqësore që lidhen me to, në masën 12 milionë LEKË (2011: 13 milionë LEKË).
Më 31 dhjetor 2012, vlera e regjistruar e kolateralit për kreditë afatgjata dhënë punonjësve të Bankës arrin në shumën 2,294 milionë LEKË (2011: 2,266 milionë LEKË). Vlera e kredive ende të padisbursuara në favor të punonjësve (në bazë të rregullores së dhënies së kredive nr. 77, datë 25 tetor 2006) është 86 milionë LEKË (2011: 145 milionë LEKË).
Më 31 dhjetor 2012, zëri “Debitorë të tjerë” arrin shumën 199 milionë LEKË (2011: 4 milionë LEKË) dhe lidhet me paradhënie paguar shoqërisë “Oberthur Fichciaire” si rezultat i kontratës së lidhur më datë13 mars 2012 për rishtypjen e kartëmonedhës 1000 lekë.
Rritja e zërit “Numizmatika” ka ardhur si rezultat i prodhimit të monedhave me përbërje prej ari dhe argjendi të cilat janë emetuar me rastin e 100 – vjetorit të Pavarisë. Ky shenim ka lidhje me noten 18.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 163
Vlera neto kontabël e aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara për çdo kategori më 31 dhjetor 2012 paraqitet si më poshtë:
Toka, ndërtesa, konstruksione të përgjithshme
Pajisje të përgjithshme
Mjete transporti
Ndërtime në proces Totali
Kosto/Vlerësimi Gjendja më 1 janar 2012 6,601 1,330 184 770 8,885Shtesa 60 608 6 730 1,404Pakësime (2) (50) - - (52)Gjendja më 31 dhjetor 2012 6,659 1,888 191 1,499 10,237Amortizimi i akumuluar Gjendja më 1 janar 2012 274 878 158 - 1,310Amortizimi i vitit 72 136 7 - 215Pakësime - - - - -Gjendja më 31 dhjetor 2012 346 1,014 165 - 1,525Vlera kontabël neto Gjendja më 31 dhjetor 2012 6,313 874 26 1,499 8,712Gjendja më 31 dhjetor 2011 6,327 452 26 770 7,575
Vlera neto kontabël e aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara për çdo kategori më 31 dhjetor 2011 paraqitet si më poshtë:
Toka, ndërtesa, konstruksione të përgjithshme
Pajisje të përgjithshme
Mjetetransporti
Ndërtime në proces Totali
Kosto/Vlerësimi Gjendja më 1 janar 2011 6,562 1,212 186 265 8,225Shtesa 1,781 131 - 505 2,417Pakësime (1,742) (13) (2) - (1,757)Gjendja më 31 dhjetor 2011 6,601 1,330 184 770 8,885Amortizimi i akumuluar Gjendja më 1 janar 2011 157 793 151 - 1,101Amortizimi i vitit 117 96 7 - 220Pakësime - (11) - - (11)Gjendja më 31 dhjetor 2011 274 878 158 - 1,310Vlera kontabël neto Gjendja më 31 dhjetor 2011 6,327 452 26 770 7,575Gjendja më 31 dhjetor 2010 6,405 419 35 265 7,124
Vlera neto kontabël e aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara për çdo kategori paraqitet si më poshtë:
Programe kompjuterike
Kartëmonedha të shtypura dhe monedha të prera
Totali i aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara
Kosto Gjendja më 1 janar 2012 408 3,097 3,505Shtesa 8 55 63Pakësime (12) (5) (17)Gjendja më 31 dhjetor 2012 404 3,147 3,551Amortizimi i akumuluar Gjendja më 1 janar 2012 392 3,088 3,480Amortizimi i vitit 6 9 15Pakësime (3) - (3)Gjendja më 31 dhjetor 2012 395 3,097 3,492Vlera kontabël neto: Më 31 dhjetor 2012 9 50 59Më 31 dhjetor 2011 16 9 25
Raporti Vjetor2012
164 Banka e Shqipërisë
Vlera neto kontabël e aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara për çdo kategori paraqitet si më poshtë:
Programe kompjuterike
Bankënota të shtypura dhe monedha të prera
Totali i aktiveve të qëndrueshme të patrupëzuara
Kosto Gjendja më 1 janar 2011 391 3,097 3,488Shtesa 17 - 17Gjendja më 31 dhjetor 2011 408 3,097 3,505Amortizimi i akumuluar Gjendja më 1 janar 2011 384 2,949 3,333Amortizimi i vitit 8 139 147Gjendja më 31 dhjetor 2011 392 3,088 3,480Vlera kontabël neto: Më 31 dhjetor 2011 16 9 25Më 31 dhjetor 2010 7 148 155
13. DETYRIME NDAJ FONDIT MONETAR NDËRKOMBËTAR
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011 Alokim i SDR-ve 7,557 7,645Huaja e Uljes së Varfërisë dhe Zhvillimit (“PRGF’) 2,634 3,621Llogaria e letrave me vlerë tek FMN 10,001 6,002Llogari e FMN-së në LEKË - 2,277Interes i përllogaritur 3 5Totali 20,195 19,550
Huatë PRGF janë të lidhura me kuotizacionet për anëtarësimin e Republikës së Shqipërisë në FMN dhe janë tërhequr në emër të Qeverisë për reformat makroekonomike. Këto hua përfshijnë programet e mëposhtme:
• “Huaja e Uljes së Varfërise dhe Zhvillimit PRGF 3” u miratua me marrëveshjen e datës 21 qershor 2002 në shumën 28,000,000 SDR dhe është disbursuar deri më 20 qershor 2005. Gjendja në fund të vitit 2012 është 8,800,00 SDR (2011: 14,000,000 SDR) dhe është ekuivalente e 1,432 milionë LEKË (2010: 2,304 milionë LEKË), me një interes prej 0.5% i pagueshëm çdo gjashtë muaj. Principali i huasë do të fillojë të shlyhet pas pesë vjet e gjysëm, me 10 këste gjashtëmujore të barabarta.
• “Huaja e Uljes së Varfërisë dhe Zhvillimit” (PRGF 4) dhe “Huaja-Lehtësia e Financimit Afatmesëm” (EFF) u miratuan me marrëveshjen trevjeçare të datës 27 janar 2006 në shumën 17,045,000 SDR, me një interes prej 0.5% të pagueshëm çdo gjashtë muaj. Gjendja më 31 dhjetor 2012 është 7,392,000SDR (2011: 7,913,572 SDR) dhe është ekuivalente e 1,203 milionë LEKË (2011: 1,302 milionë LEKË). Principali i huasë do të fillojë të shlyhet pas pesë vjet e gjysmë, në dhjetë këste gjashtëmujore të barabarta.
Llogaritë e FMN-së përfaqësojnë detyrime përkundrejt pjesëmarrjes së Shqipërisë në FMN. Më 31 dhjetor 2012, shuma e këtyre detyrimeve është 10,001 milionë LEKË ose 61 milionë SDR (më 31 dhjetor 2011: 8,280 milionë LEKË ose 53 milionë SDR). Detyrimet e lidhura me kuotat e FMN-së nuk mbartin interes dhe janë me maturitet të papërcaktuar. Këto detyrime
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 165
përfshijnë llogaritë Nr.1, Nr.2 dhe llogari të letrave me vlerë, në të cilën janë depozituar notat premtuese të panegociueshme dhe që nuk mbartin interes. Balancat në këto llogari janë krijuar nga pagesa e komponentit të monedhës vendase të nënshkrimit të kuotave dhe blerjet e burimeve të Fondit në shkëmbim të monedhës vendase.
E përfshirë në llogaritë e FMN-së është dhe huaja “Lehtësia e Financimit Afatmesëm” (EFF) prej 1,,151 milionë LEKË (2011: 1,230 milionë LEKË). Huaja është disbursuar gjatë viteve 2006-2009 dhe gjendja më 31 dhjetor 2012 është 7,000,630 SDR (2011: 7,913,752 SDR).
Principali i huasë do të fillojë të shlyhet pas katër vjet e gjysmë, dhe do të paguhet brenda 10 vjetëve. Interesi i këtyre kredive është i ndryshueshëm dhe paguhet çdo tre muaj. Më 31 dhjetor 2012, interesi vjetor ishte 1.04 % (2011: 1.11%).
14. DETYRIME NDAJ INSTITUCIONEVE FINANCIARE JOVENDASE
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011 Hua e Republikës së Greqisë 1,229 1,223Detyrime ndaj Bankës Botërore 18 14Interes i përllogaritur 5 6Totali 1,252 1,243
Huaja e Republikës Greke prej 1,229 milionë LEKË (2011: 1,223 milionë LEKË) ose 8.8 milionë EURO (2011: 8.8 milionë EURO) është dhënë me qëllim financimin e bilancit të pagesave të Republikës së Shqipërisë. Norma vjetore e interesit është 1.17%, e pagueshme çdo 6 muaj. Principali i huasë paguhet me një shumë të vetme në datën e maturimit, në vitin 2018.
Detyrimi ndaj Bankës Botërore përbëhet nga shumat detyruar organizatave ndërkombëtare si Banka Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (IBRD), Agjencia Ndërkombëtare e Zhvillimit (IDA) dhe Agjencia e Garantimit të Investimeve Shumëpalëshe (MIGA).
15. DETYRIME TË TJERA TË HUAJA
Në zërin e “Detyrimeve të tjera të huaja” janë të përfshira transaksionet blerje të letrave me vlerë të administruara nga IBRD gjatë muajit dhjetor të këtij viti e cila rezulton që të jetë 131 milionë LEKË (2011: zero milionë LEKË).
16. PARA NË QARKULLIM
Banka ka të drejtën ekskluzive të emetimit të monedhës shqiptare. Zëri “Para në qarkullim” përfshin kartëmonedha dhe monedha vendase në qarkullim të emetuara nga Banka.
Raporti Vjetor2012
166 Banka e Shqipërisë
Më 31 dhjetor 2012 dhe 31 dhjetor 2011, gjendja e kartëmonedhave dhe monedhave në qarkullim është si më poshtë:
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011Vlera Nominale LEKË
Copë(në mijë)
Totali LEKË (milionë)
Copë(në mijë)
Totali LEKË (milionë)
100 14,820 1,482 3,417 342200 9,133 1,827 10,021 2,004500 32,843 16,421 38,093 19,0471,000 59,697 59,697 61,221 61,2212,000 14,752 29,505 15,018 30,0365,000 17,981 89,908 17,440 87,201Monedha 2,032 3,029
200,872 202,880
17. DETYRIME NDAJ BANKAVE VENDASE
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011Në monedha të huajaRezerva e detyrueshme dhe llogari rrjedhëse 48,196 44,055Në monedhë vendase Rezerva e detyrueshme dhe llogari rrjedhëse 32,331 44,340Rezerve e detyruar cash kujdestari 14,863 -Depozita njëditore 1,648 154Interes i përllogaritur 16 21Totali 97,054 88,570
Për fundvitin 2012, rezervat e detyrueshme në valutë, që bankat e nivelit të dytë mbajnë pranë Bankës së Shqipërisë, nuk rimunerohen, në përputhje kjo me VKM të Bankës së Shqipërisë nr. 29, datë 27.04.2011. Sa i përket rezervave në monedhën vendase, edhe për këtë vit nuk paraqiten ndryshime, gjë që nënkupton se vlera e rimunerimit është 70% e normës së fitimit të marrëveshjeve repo: 2.800% më 31 dhjetor 2012 (2011: 3.500%). Kjo vlerë e rimunerimit vjen mbas Vendimit nr. 47, datë 25.07.2012 të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë “Për uljen e normës së interesit të marrëveshjeve të riblerjes dhe të anasjellta të riblerjes” që dha efektin nga muaji gusht i vitit 2012.
Banka e Shqipërisë nga muaj maj 2012 sipas VKM Nr. 29, datë 16.05.2012 “Mbi minimumin e rezervës së detyruar mbajtur në Bankën e Shqipërisë nga bankat” mban rezervën e detyruar edhe në formën e CASH në kujdestari. Me 31.12.2012 rezulton që ky zë të jetë 14,863 milionë LEKË (2011: zero milionë LEKË)
Me 31 dhjetor 2012 depozitat njëditore me bankat vendase arrin në shumën 1,648 millionë LEKË (2011: 154 millionë LEKË) . Normë interesi bazë vjetore rezultonë të jetë 2.25% (2011: 3.00%).
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 167
18. DETYRIME NDAJ QEVERISË
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Fitim për t’iu shpërndarë Qeverisë 3,113 1,373Depozita në emër të Qeverisë 12,888 10,465Të tjera 24 25Totali 16,025 11,863
Depozita në emër të Qeverisë janë si më poshtë:31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Llogaria kryesore 3,260 2,041Kundravlefta e llogarisë kryesore të qeverisë 1,289 338Fonde rezervë 3,511 3,625Fonde të donatorëve ndërkombëtarë 2,798 2,345Fonde me destinacion për financime të tjera 1,530 1,616Fonde garanci 500 500Totali 12,888 10,465
Zëri “Të tjera” përmban fonde të marra nga Banka për një hua të dhënë qeverisë nga Banka Islamike e Zhvillimit në shumën 230,000 USD (2011: 230,000 USD). Kundravlefta në lekë për datën 31 dhjetor 2012 është 24 milionë LEKË (2011: 25 milionë LEKË).
19. DETYRIME TË TJERA (NË MONEDHË VENDASE)
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011Depozita të individëve nga pjesëmarrja në bono thesari 669 641Detyrimi neto ndaj fondit të pensionit 11 15Detyrim ndaj institucioneve financiare jobankare 148 103Marrëdhënie me të tretët 226 226Të tjera 632 204Totali 1,686 1,189
Detyrimi neto ndaj fondit të pensionit lidhet me skemën e fondit të pensionit që bazohet në kontributin e punonjësve në vlerën 2% dhe 7% të pagës së tyre bruto si dhe kontributi i punëdhënësit 15% mbi totalin e pagave. Në 31 dhjetor 2012, vlera e aktiveve të fondit të pensionit e investuar në letra me vlerë të qeverisë me afat maturimi 12-mujor është rreth 1,023 milionë LEKË (2011: 850 milionë LEKË) dhe në obligacionet e Qeverisë Shqiptare me afat maturimi 2-7 vjeçar është 52 milionë LEKË (2011: 25 milionë LEKË).
Më 31 dhjetor 2012, fondi i pensionit i investuar në letrat me vlerë të qeverisë është 1,075 milionë LEKË (2011: 875 milionë LEKË).
Kontributi i punëmarrësit është rritur si rezultat i dy faktorëve: rritjes së numrit të punonjësve pjesëmarrës në skemën e fondit të pensionit dhe rritjes së masës së kontributit personal që sipas Rregullores nr. 30, datë 27.04.2011 krijon mundësinë për një kontribut 2% ose 7% me të drejtë ndryshimi nga vetë anëtari i fondit vetëm një herë në vit.
Raporti Vjetor2012
168 Banka e Shqipërisë
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011
Aktive në 1 janar Të ardhura nga investimi 890 792Interesa 88 73Të ardhura neto nga investimi 88 73Kontributi i punëmarrësve 25 18Kontributi i punëdhënësit 94 90Përdorur nga rezervat (3) (53)Totali i kontributeve 116 55Pagesa të kryera në favor të pensionistëve (8) (30)Rritja neto 196 98
Aktive më 31 dhjetor 1,086 890Detyrime më 31 dhjetor (1,075) (875)Neto në fund të vitit 11 15
Në zërin “Të tjera”, përfshihen kryesisht shpenzime të llogaritura prej 132 milionë LEKË (2011: 81 milionë LEKË), të cilat lidhen me shërbime të kryera ndaj Bankës. Ky zë përfshin gjithashtu edhe provigjonimin e pretendimeve për disa çështje ligjore, krijuar në kushte normale biznesi. Gjatë vitit 2012 lëvizjet në provigjon janë:
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Gjendja në 1 janar 63 73Provigjon shtesë për periudhën 132 8Rimarrje dhe pagesa gjatë periudhës (13) (19)Diferenca rivlerësimi (1) 1Gjendja në fund të vitit 181 63
Provigjone shtesë për vitin e mbyllur më 31 dhjetor 2012 ishte 140 milionë LEKË (31 dhjetor 2011: 8 milionë LEKË).
20. REZERVA LIGJORE
Në përputhje me ligjin “Për Bankën e Shqipërisë”, në fund të çdo viti financiar Banka duhet të shtojë fondin e rezervës së përgjithshme me një shumë prej 25% të fitimit neto të Bankës, deri sa të arrijë 500 % të fondit të themelimit të Bankës.
Me mbylljen e vitit 2011 Banka plotësoi vlerën totale të rezervës ligjore prej 500 % të fondit të themelimit. Me 31 dhjetor 2012 Rezerva Ligjore është 12,500 milionë LEKË (31 dhjetor 2011: 12,500 milionë LEKË).
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 169
21. REZERVA E RIVLERËSIMIT
Përbërësit e rezervës së rivlerësimit janë si më poshtë:Viti që mbyllet
31 dhjetor 2012Viti që mbyllet
31 dhjetor 2011Rivlerësimi / (zhvlerësimi) i monedhave të huaja dhe arit 19,949 20,663Rivlerësimi i letrave me vlerë 1,056 2,369Rivlerësime / (zhvlerësime) të tjera (179) (110)Totali 20,826 22,922
Gjatë vitit 2012, rivlerësimi i monedhave të huaja dhe arit nga luhatja e kursit të këmbimit rezulton me humbje neto prej 715 milionë LEKË (2011: fitim neto prej 5,823 milionë LEKË).
Rivlerësimi i letrave me vlerë me vlerën e tregut, gjatë vitit 2012 rezultoi me humbje prej 1,313 milionë LEKË (2011: fitim prej 1,783 milionë LEKË).
Në përputhje me ligjin “Për Bankën e Shqipërisë” neni 64, pika (a), fitim/humbja neto që rezulton nga rivlerësimi i aktiveve dhe detyrimeve në valutë të huaj, transferohet në kapital në një llogari rivlerësimi “Rezerva të rivlerësimit nga kursi i këmbimit”.
22. REZERVA TË TJERA
Përbërësit e rezervave të tjera janë si më poshtë:31 dhjetor
201231 dhjetor
2011
Rezervë speciale për bilancin e pagesave 7,209 7,209Rezerva në ar dhe metale të çmuara 7,042 7,042Fondi i investimit 301 301Të tjera 1,196 1,196Totali 15,748 15,748
Rezerva speciale për bilancin e pagesave ka të bëjë me grante të dhëna nga Komuniteti Evropian për Shqipërinë, si asistencë financiare për të mbështetur Shqipërinë në procesin e transformimit të ekonomisë në një ekonomi tregu. Këto fonde i përkasin periudhës 1992 – 1993, në mbështetje të qëndrueshmërisë së bilancit të pagesave si dhe për të forcuar pozicionin e rezervave. Kjo rezervë ka mbetur e pandryshuar që nga viti 1995.
Fondi i investimit përbëhet nga një fond i krijuar me vendim të Këshillit Mbikëqyrës me qëllim blerjen e një ndërtese të re për Bankën.
Kategoria “Të tjera” përfshin rezerva të krijuara gjatë viteve 2002-2007, me vendime të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë për shpërndarjen e fitimit të realizuar në vitet respektive të kësaj periudhe.
Raporti Vjetor2012
170 Banka e Shqipërisë
23. TË ARDHURA NGA INTERESA DHE KOMISIONE (JOREZIDENTËT)
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Të ardhura nga interesat e letrave me vlerë 5,333 5,052Interesa nga depozitat me afat 26 104Interesa nga depozitat në SDR me FMN 9 32Interesa nga “Huadhëniet e letrave me vlerë” 18 13Të tjera (skontime) 54 146Totali 5,440 5,347
24. SHPENZIME PËR INTERESA DHE KOMISIONE (JOREZIDENTËT)
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Amortizimi i primit të letrave me vlerë 3,740 2,572Shpenzime për interesa nga huatë e institucioneve të huaja 14 15Shpenzime për interesa nga llogaritë e FMN 22 48Të tjera 53 53Totali 3,829 2,688
25. TË ARDHURA NGA INTERESA DHE KOMISIONE (REZIDENTËT)
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Të ardhura nga interesat e letrave me vlerë 4,178 4,133Të ardhura nga interesat e marrëveshjeve të anasjellta të riblerjes 992 986Të tjera 80 77Totali 5,250 5,196
26. SHPENZIME PËR INTERESA DHE KOMISIONE (REZIDENTËT)
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Shpenzime për interesa mbi rezervën e detyrueshme 1,081 1,629Shpenzime për interesa mbi depozitat e qeverisë 21 25Të tjera 119 16Totali 1,221 1,670
27. TË ARDHURA TË TJERA OPERATIVE, NETO
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Fitim (humbje) neto nga shitja e letrave me vlerë të vlefshme për shitje 2,659 823Fitim (humbje) nga kontratat forward 54 -Fitim (humbje) nga kontratat future (13) -Të tjera 53 116Totali 2,753 939
28. TË ARDHURA NGA INSTRUMENTE TË TREGTUESHME, NETO
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Të ardhura nga interesat e letrave me vlerë të tregtueshme 111 149Fitim neto nga shitja e letrave me vlerë të tregtueshme 68 80Humbje e parealizuar nga rivlerësimi (80) (48)Totali 99 181
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 171
29. SHPENZIME PERSONELI
Shpenzimet e personelit përfshijnë pagat e personelit, kontributet për sigurimet shoqërore, kontributet për planin e pensionit dhe shpenzime të tjera.
Shpenzimet sociale përfaqësojnë kryesisht kontributin e detyrueshëm ndaj Institutit të Sigurimeve Shoqërore. Më 31 dhjetor 2012, Banka numëron në regjistrin e saj 517 punonjës (2011: 502 punonjës).
30. PARAJA DHE EKUIVALENTËT E SAJ
31 dhjetor 2012
31 dhjetor 2011
Depozita në bankat e huaja (Shënimi 7) 27,284 28,597Likuiditete në monedhë vendase 38,128 20,120Likuiditete në monedhë të huaj (Shënimi 9) 31 53Ari i mbajtur jashtë vendit (Shënimi 5) 12,196 11,724Ari dhe metalet e tjera të çmuara në vend (Shënimi 5) 5,805 5,577Totali 83,444 66,071
31. ANGAZHIME DHE GARANCI
(i) Pjesëmarrja në Institucionet Financiare Ndërkombëtare
Në vitet e shkuara, Republika e Shqipërisë është anëtarësuar me kuotizacione në një sërë institucionesh financiare ndërkombëtare, përfshirë këtu Bankën Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (IBRD), Agjencinë Ndërkombëtare të Zhvillimit (IDA), Agjencinë e Garantimit të Investimeve Shumëpalëshe (MIGA), Korporatën Ndërkombëtare Financiare (IFC), Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Bankën Islamike të Zhvillimit (IDB). Siç detajohet në Shënimin 9 ‘Aktive të tjera (Në monedhë të huaj)’, shuma e kuotizacioneve të paguara nga Banka është 545 milionë LEKË (2011: 548 milionë LEKË).
Për datën 31 dhjetor 2012, është konfirmuar nga IBRD, MIGA, EBRD, IDA, IFC dhe IDB shuma prej 1,494 milionë LEKË (2011: 1,496 milionë LEKË, e korrigjuar për vitin e kaluar me 400 milionë LEKË në përputhje me konfirmimin për këtë vit nga IDB), nga e cila 545 milionë LEKË (2011: 548 milionë LEKË) janë paguar nga Banka e Shqipërisë dhe përfshirë në pasqyrën e pozicionit financiar si pjesë e aktiveve të tjera (në monedhë të huaj) me total prej 545 milionë LEKË. Diferenca prej 942 milionë LEKË (2011: 941 milionë LEKË), paguar nga Republika e Shqipërisë dhe 7 milionë LEKË (2011: 7 milionë LEKË) për kuotizacione në Agjencinë e Garantimit të Investimeve Shumëpalëshe që mbështeten nga Nota Premtuese, nuk janë përfshirë në pasqyrën e pozicionit financiar të Bankës.
Në datë 31 dhjetor 2012, janë konfirmuar nga IBRD dhe MIGA 10,312 milionë LEKË (31 dhjetor 2011: 10,477 milionë LEKË) kuotizacione të
Raporti Vjetor2012
172 Banka e Shqipërisë
kërkueshme prej emetuesit, me qëllim mbështetjen e Republikës së Shqipërisë. Banka e Shqipërisë dhe Republika e Shqipërisë nuk kanë nënshkruar një marrëveshje mirëkuptimi për ndarjen e kontributit origjinal dhe pronësisë së kuotizacioneve tek institucionet financiare ndërkombëtare mes palëve.
(ii) Bono thesari të emetuara nga Ministria e Financave
Në 31 dhjetor 2012 dhe 31 dhjetor 2011, rezerva e rivlerësimit të monedhave të huaja është pozitive. Si rezultat Ministria e Financave nuk ka emetuar Bono Thesari (Shënimi 19).
(iii) Marrëveshje të anasjellta riblerjeje
Marrëveshjet e anasjellta të riblerjes më 31 dhjetor 2012 përfaqësojnë kredi të kolateralizuara (shënimi 10). Vlera nominale e letrave me vlerë të përdorura si kolateral më 31 dhjetor 2012 ishte 25,010 milionë LEKË (2011: 29,000 milionë LEKË). Vlera e tregut të kolateralit pë kreditë dhënë punonjësve më 31 dhjetor 2012 ishte 2,294 milionë LEKË (2011: 2,265 milionë LEKË).
(iv) Marrëveshjet e qirasë
Banka është e përfshirë në marrëveshje të qirasë për një periudhë tre dhe pesëvjeçare. Më 31 dhjetor 2012 detyrimi për pagesë për vitin 2013 rezulton të jetë rreth 52 milionë lekë. (Më 31 dhjetor 2011, këto kontrata sillnin një angazhim për të paguar brenda një viti 56 milionë LEKË, dhe një angazhim për të paguar 95 milionë LEKË pas një viti dhe jo më vonë se pesë vjet)
(v) Angazhimet kapitale
Banka ka nënshkruar një kontratë për rindërtimin e ndërtesës së saj. Më 31 dhjetor 2012, Banka ka një angazhim për të paguar 1,241 milionë LEKË (2011: 1,583 milionë LEKË) deri në fund të vitit 2013.
32. AKTIVE TË ADMINISTRUARA
Më 31 dhjetor 2012, Banka vepron si kujdestare për bono thesari (afat maturimi 3- 12 muaj) në vlerën 260 miliardë LEKË (2011: 255 miliardë LEKË ) dhe rreth 46 milionë EURO (2011 : 9 milionë), dhe për obligacione me afat maturimi nga 2 vjet deri 7 vjet në vlerën e rreth 204 miliardë LEKË (2011: 189 miliardë LEKË). Këto instrumente financiare përfaqësojnë letra me vlerë të emetuara nga Qeveria Shqiptare.
33. PALËT E LIDHURA
Palët konsiderohen si të lidhura në qoftë se njëra palë ka aftësinë të kontrollojë tjetrën apo të ushtrojë një influencë domethënëse mbi palën tjetër në marrjen e vendimeve financiare apo të tjera.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 173
Duke marrë në konsideratë çdo palë të lidhur të mundshme, vëmendje i kushtohet përmbajtjes së marrëdhënies dhe jo formës së mirëfilltë ligjore.
Banka e Shqipërisë nuk ka palë të lidhura përveçse marrëdhënieve me drejtuesit dhe anëtarët e Këshillit Mbikëqyrës. Më 31 dhjetor 2012 dhe 2011, transaksionet e realizuara me palët e lidhura përbëhen nga:
31 dhjetor 2012 31 dhjetor 2011Kredi për stafin drejtues- Staf drejtues 112 109Totali 112 109
Kreditë kanë normë interesi vjetore 0.5% dhe janë të pagueshme për 30 vjet, duke filluar pas një periudhe prej dy vitesh, me këste të barabarta mujore. Këto kredi janë të kolateralizuara.
Viti që mbyllet31 dhjetor 2012
Viti që mbyllet31 dhjetor 2011
Shpenzime administrative -Shpenzime telefoni - Drejtorët dhe anëtarët e Këshillit Mbikëqyrës 4 5-Paga dhe bonuse-Drejtorët dhe anëtarët e Këshillit Mbikëqyrës 121 114-Kontributi i Bankës në skemën e fondit të pensionit-Drejtorët dhe administratorët 11 11Totali i shpenzimeve administrative 136 130
34. ADMINISTRIMI I RREZIKUT FINANCIAR
(a) Struktura e administrimit të rrezikut
Politikat e monitorimit dhe të adresimit ndaj rrezikut përcaktohen nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës.
Rezerva valutore administrohet nga Banka e Shqipërisë dhe investimi i saj realizohet nga Departamenti i Operacioneve Monetare i cili bazohet në rregulloren “Mbi politikën dhe mënyrën e administrimit të rezervës valutore”, të miratuar nga Këshilli Mbikëqyrës. Strategjia e saj e investimit varet kryesisht nga funksioni i veçantë si një bankë qendrore, i cili rregullohet në përputhje me kërkesat e ligjit “Mbi Bankën e Shqipërisë”.
Rezerva, sipas nevojave të likuiditetit, investohet në instrumente financiare afatshkurtra, në letra me vlerë me të ardhura konstante dhe të ndryshueshme, si dhe instrumente derivativë. Pjesa tjetër e portofolit mbahet në SDR dhe ar monetar.
Këto instrumente e ekspozojnë bankën ndaj rreziqeve të mëposhtme:
• rreziku i likuiditetit,• rreziku i kreditit,
Raporti Vjetor2012
174 Banka e Shqipërisë
• rreziku i tregut,• rreziku operacional.
Ky shënim paraqet informacion lidhur me ekspozimin e Bankës ndaj rreziqeve të mësipërme si dhe objektivat, politikat dhe procedurat për matjen dhe administrimin e tij.
(b) Rreziku i likuiditetit
Rreziku i likuiditetit është rreziku që Banka nuk do të jetë në gjendje të shlyejë detyrimet e lidhura me detyrimet financiare në kohën e duhur.
Administrimi i rrezikut të likuiditetit
Politikat e monitorimit dhe të adresimit të rrezikut të likuiditetit përcaktohen nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës. Banka administron rrezikun e likuiditetit nëpërmjet investimit në instrumente afatshkurtra dhe në letra me vlerë të borxhit në tregje likuide.
Qëndrimi i Bankës në administrimin e likuiditetit është të sigurojë vazhdimisht likuiditet të mjaftueshëm për të shlyer detyrimet në kushte normale dhe të pafavorshme, pa pësuar humbje të papranueshme apo të rrezikojë të dëmtojë emrin e saj. Në të njëjtën kohë, ajo duhet të operojë në përputhje me politikat monetare dhe të këmbimit. Portofoli përcaktohet çdo vit bazuar në parashikimet mujore dhe vjetore të nevojave për likuiditet për çdo monedhë. Investimet në letra me vlerë të borxhit konsiderohen si instrumente me likuiditet të mjaftueshëm.
Lidhur me detyrimet në monedhën vendase, Banka nuk është e ekspozuar ndaj këtij rreziku për shkak të karakterit të saj të një banke qendrore.
Tabela e mëposhtme paraqet detyrimet financiare të Bankës në bazë të maturitetit kontraktual si dhe aktivet financiare në bazë të maturitetit të pritshëm në datën e bilancit. Flukset e pritshme të parasë mund të variojnë nga rezultatet e kësaj analize.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 175
31 d
hjet
or 2
012
Der
i një
m
uaj
Një
der
i në
tre m
uaj
Tre
mua
j der
i në
1 v
itG
jash
të m
uaj
deri
në n
jë v
itN
jë d
eri n
ë pe
së v
jet
Mbi
pes
ë vj
etM
atur
itet i
pa
përc
aktu
arTo
tali
Det
yrim
e nd
aj F
MN
-së
9,02
837
23
545
2,47
022
07,
557
20,1
95D
etyr
ime
ndaj
inst
ituci
onev
e fin
anci
are
jove
ndas
e-
--
--
1,25
2-
1,25
2D
etyr
ime
të tj
era
të h
uaja
131
--
--
--
131
Para
ja n
ë qa
rkul
lim-
--
--
-20
0,87
220
0,87
2D
etyr
ime
ndaj
ban
kave
ven
dase
96,6
36-
--
--
418
97,0
54D
etyr
ime
ndaj
Qev
eris
ë5,
749
-2,
413
--
-7,
863
16,0
25D
etyr
ime
të tj
era
vend
ase
252
13
521
-1,
404
1,68
6To
tali
i det
yrim
eve
2012
(dat
ës s
ë m
atur
imit
kont
rakt
ual)
111,
796
373
2,41
955
02,
491
1,47
221
8,11
433
7,21
5To
tali
i akt
ivev
e 20
12 (d
atës
së
mat
urim
it të
prit
shëm
)70
,746
29,3
8336
,621
43,3
7815
8,84
914
,379
37,2
2239
0,57
8
31 d
hjet
or 2
011
Der
i një
m
uaj
Një
der
i në
tre m
uaj
Tre
mua
j der
i në
1 v
itG
jash
të m
uaj
deri
në n
jë v
itN
jë d
eri n
ë pe
së v
jet
Mbi
pes
ë vj
etM
atur
itet i
pa
përc
aktu
arTo
tali
Det
yrim
e nd
aj F
MN
-së
7,14
633
766
539
3,26
655
17,
645
19,5
50D
etyr
ime
ndaj
inst
ituci
onev
e fin
anci
are
jove
ndas
e-
--
--
1,24
3-
1,24
3D
etyr
ime
të tj
era
të h
uaja
--
--
--
--
Para
ja n
ë qa
rkul
lim-
--
--
-20
2,88
020
2,88
0D
etyr
ime
ndaj
ban
kave
ven
dase
86,8
00-
--
--
1,77
088
,570
Det
yrim
e nd
aj Q
ever
isë
2,37
917
01,
203
--
-8,
111
11,8
63D
etyr
ime
të tj
era
vend
ase
302
12
411
-86
91,
189
Tota
li i d
etyr
imev
e 20
11 (d
atës
së
mat
urim
it ko
ntra
ktua
l)96
,627
508
1,27
154
33,
277
1,79
422
1,27
532
5,29
5To
tali
i akt
ivev
e 20
11 (d
atës
së
mat
urim
it të
prit
shëm
)71
,127
41,1
3838
,307
43,1
2913
8,22
315
,193
33,6
7638
0,79
3
Raporti Vjetor2012
176 Banka e Shqipërisë
(c) Rreziku i kreditit
Rreziku i kreditimit është rreziku i humbjes ose pakësimit të vlerës së investimit për shkak të paaftësisë ose rënies së cilësisë së besimit të institucioneve financiare ose emetuesve të letrave me vlerë, në instrumentet e të cilëve rezerva valutore është investuar.
Ekspozimi ndaj rrezikut të kreditimit administrohet nëpërmjet përcaktimit të limiteve mbi nivelin total të ekspozimit të lejuar ndaj institucioneve financiare si dhe ndaj emetuesve të ndryshëm. Limitet e ekspozimit llogariten bazuar në kritere të cilat janë të miratuara nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës. Rreziku i kreditit gjithashtu zvogëlohet nëpërmjet krijimit të një portofoli të larmishëm.
Kreditë për bankat vendase sigurohen nga bonot e thesarit të Qeverisë Shqiptare.
Tabela e mëposhtme tregon aktivet financiare që paraqesin rrezikun e kreditimit në datën e raportimit:
Aktivet 2012 2011
Ari në bankat e huaja (shënimi 5) 12,196 11,724Të drejtat speciale të tërheqjes tek FMN (shënimi poshtë tabelës) 1,231 579Depozita në bankat e huaja (Shënimi 7) 27,286 28,604Investime të vlefshme për shitje të huaja (Shënimi 8.1) 216,279 206,549Investime të mbajtura për tregtim të huaja (Shënimi 8.2) 13,034 13,170Kredi ndaj bankave vendase (Shënimi 10) 21,800 25,485Investime të vlefshme për shitje vendase (Shënimi 11) 63,619 63,616
Totali i aktiveve 355,445 349,727
Një shumë prej 7,557 milionë LEKË (2011: 7,645 milionë LEKË) që përfshihet në të drejtat speciale të tërheqjes tek FMN (Shënimi 6) nuk paraqet rrezik krediti, sepse përfaqëson një kundër-llogari të shumave të shpërndara nëpërmjet alokimeve në SDR nga FMN (Shënimi 13). Vetëm shuma e të drejtave prej 1,231 milionë LEKË (2011: 579 milionë LEKË), që tejkalon alokimet përfshihet në aktivet financiare që paraqesin rrezik kreditimi.
Një analizë e përqendrimit të aktiveve financiare sipas kundërpartisë në datën e raportimit paraqitet si më poshtë:
Kriteret e kreditimitAri në
bankat e huaja
Të drejtat speciale të
tërheqjes tek FMN
Depozita në
bankat e huaja
Investime të vlefshme
për shitje (të huaja)
Investime të mbajtura për tregtim (të huaja)
Kredi ndaj
bankave vendase
Investime të vlefshme
për shitje (vendase)
Totali
Banka Qendrore 12,196 1,231 12,361 - - - - 25,788BIS Basle - - 7,167 1,449 8,616Letra me vlerë të qeverive dhe agjencive të huaja - - - 209,280 13,034 - - 222,314
Bankat tregtare - - 7,758 5,550 - - - 13,308Qeveria Shqiptare B1 - - - - - - 63,619 63,619Pa kategori - - - 21,800 - 21,800Totali 31 dhjetor 2012 12,196 1,231 27,286 216,279 13,034 21,800 63,619 355,445
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 177
Qeveria Shqiptare është vlerësuar B1 bazuar në kriteret e Standard & Poor’s ose ekuivalentët e tyre.
Kriteret e kreditimitAri në
bankat e huaja
Të drejtat speciale të
tërheqjes tek FMN
Depozita në
bankat e huaja
Investime të vlefshme
për shitje (të huaja)
Investime të mbajtura për tregtim (të huaja)
Kredi ndaj
bankave vendase
Investime të vlefshme
për shitje (vendase)
Totali
Banka Qendrore 11,724 579 18,808 - - - - 31,111BIS Basle - - 3,670 1,477 - - - 5,147Letra me vlerë të qeverive dhe agjencive të huaja - - - 205,072 13,170 - - 218,242
Bankat tregtare - - 6,126 - - - - 6,126Qeveria Shqiptare B1 - - - - - - 63,616 63,616Pa kategori - - - - - 25,485 - 25,485Totali 31 dhjetor 2011 11,724 579 28,604 206,549 13,170 25,485 63,616 349,727
Një analizë e përqendrimit të rrezikut të kreditimit sipas pozicionit gjeografik në datën e raportimit paraqitet si më poshtë:
31 dhjetor 2012 Evropë ShBA Republika e Shqipërisë Të tjera Totali
Ari në bankat e huaja 12,196 - - - 12,196Të drejtat speciale të tërheqjes tek Fondi Monetar Ndërkombëtar - - - 1,231 1,231Depozita në bankat e huaja 23,605 3,681 - - 27,286Investime të vlefshme për shitje (monedha të huaja) 167,364 39,934 - 8,981 216,279Investime të mbajtura për tregtim (monedha të huaja) - 13,034 - - 13,034Kredi ndaj bankave vendase - - 21,800 - 21,800Investime të vlefshme për shitje - vendase - - 63,619 - 63,619Totali 203,165 56,649 85,419 10,212 355,445
31 dhjetor 2011 Evropë ShBA Republika e Shqipërisë Të tjera Totali
Ari në bankat e huaja 11,724 - - - 11,724Të drejtat speciale të tërheqjes tek Fondi Monetar Ndërkombëtar - - - 579 579Depozita në bankat e huaja 25,950 2,654 - - 28,604Investime të vlefshme për shitje (monedha të huaja) 154,627 40,135 - 11,787 206,549Investime të mbajtura për tregtim (monedha të huaja) - 13,170 - - 13,170Kredi ndaj bankave vendase - - 25,485 - 25,485Investime të vlefshme për shitje - vendase - - 63,616 - 63,616Totali 192,301 55,959 89,101 12,366 349,727
(d) Rreziku i tregut
Rreziku i tregut është rreziku që ndryshimi në çmimet e tregut, si normat e interesit, çmimet e kapitalit, normat e kursit të këmbimit dhe normat e kredive (që nuk lidhen me ndryshimet në balancën e kredisë të kredidhënësit apo kredimarrësit) do të ndikojë në të ardhurat e Bankës apo vlerën e instrumenteve financiarë. Objektivi i administrimit të rrezikut të tregut është të menaxhojë dhe kontrollojë që ekspozimi ndaj rrezikut të tregut të jetë brenda parametrave të pranueshëm, ndërkohë që optimizon kthimin nga rreziku.
Elementët kryesorë të rrezikut të çmimit që ndikojnë Bankën janë:
Raporti Vjetor2012
178 Banka e Shqipërisë
• Rreziku i normave të interesit i lidhur me ndryshimet në vlerën e drejtë të instrumenteve financiare për shkak të ndryshimit të normave të interesit; dhe
• Rreziku i kursit të këmbimit i lidhur me ndryshimet në vlerën e drejtë të instrumenteve financiare për shkak të ndryshimit të kursit të këmbimit.
Ekspozimi i Bankës ndaj rrezikut të monedhave monitorohet vazhdimisht nga Departamenti i Operacioneve Monetare. Aktivet dhe detyrimet financiare, të mbajtura në monedhë të huaj janë paraqitur në secilin prej shënimeve korrespondues në pasqyrat financiare.
Rreziku i normave të interesit
Operacionet e Bankës janë të ekspozuara ndaj rrezikut të normave të interesit i cili ndikon në çmimet e aktiveve interesprurëse (duke përfshirë investimet) dhe detyrime që paguajnë interes. Ekspozimi i Bankës ndaj rrezikut të normave të interesit monitorohet vazhdimisht nga Departamenti i Operacioneve Monetare. Banka e zbut këtë rrezik duke mbajtur një tepricë të konsiderueshme të aktiveve interesprurëse mbi detyrimet që paguajnë interes. Banka mban një portofol aktivesh dhe pasivesh financiare me interes, të tillë që e ardhura nga interesi neto është në mënyrë të ndjeshme më e lartë se kërkesat operative, e cila minimizon efektet e mundshme negative të ndryshimeve në normat e interesit. Normat e interesit që zbatohen mbi aktivet dhe detyrimet financiare paraqiten në çdo shënim korrespondues të pasqyrave financiare.
Instrumentet me norma të ndryshueshme interesi përmbajnë rrezikun e ndryshimit në bazën për përcaktimin e normave të interesit.
Këto instrumente detajohen si më poshtë:
31 dhjetor 2012 Norma mesatare
Një deri në dymbëdhjetë muaj
Një deri në pesë vjet
Mbi pesë vjet Totali
AktivetInvestime të vlefshme për shitje 0.33% 487 - - 487Investime të mbajtura për tregtim 0.32% 529 - - 529Investime të mbajtura për tregtim 0.47% - 2,011 - 2,011Totali 1,162 2,011 - 3,173Detyrimet Detyrime ndaj FMN 1.04% - - 1,151 1,151Totali - - 1,151 1,151Ndryshimi nga norma e ndryshueshme e interesit 1,162 2,011 (1,151) 4,324Ndjeshmëria ndaj 100 b.p. rritje 11 20 (12)
31 dhjetor 2011AktivetInvestime të vlefshme për shitje 0.54% 9,950 - - 9,950Investime të mbajtura për tregtim 0.60% 1,076 - - 1,076Investime të mbajtura për tregtim 0.47% - 861 - 861Totali 11,026 861 - 11,887Detyrimet Detyrime ndaj FMN 1.11% - - 1,230 1,230Totali - - 1,230 1,230Ndryshimi nga norma e ndryshueshme e interesit 11,026 861 (1,230) 10,657Ndjeshmëria ndaj 100 b.p. rritje 110 9 (12)
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 179
Një
për
mbl
edhj
e e
aktiv
eve
inte
resp
rurë
se d
he d
etyr
imev
e që
pag
uajn
ë in
tere
s (p
ërfs
hirë
inst
rum
ente
t e m
ësip
ërm
e m
e no
rmë
të n
drys
hues
hme)
sip
as
datë
s së
mat
urim
it në
31
dhje
tor
2012
dhe
201
1 pa
raqi
tet s
i më
posh
të:
Der
i në
një
mua
jN
jë d
eri n
ë tre
mua
jTr
e de
ri në
gj
asht
ë m
uaj
Gja
shtë
mua
j de
ri në
një
vit
Një
der
i në
pesë
vje
tM
bi p
esë
vjet
Pa in
tere
sTo
tali
Aktiv
etAr
i dhe
met
alet
e ç
mua
ra –
të h
uaja
--
--
--
12,1
9612
,196
Llog
ari m
e Fo
ndin
Mon
etar
Ndë
rkom
bëta
r8,
789
--
--
-9,
855
18,6
44D
epoz
ita n
ë ba
nka
të h
uaja
24
,690
1,39
61,
200
--
--
27,2
86In
vest
ime
të v
lefs
hme
për
shitj
e –
të h
uaja
2,45
111
,112
15,5
0236
,217
147,
282
3,71
5-
216,
279
Inve
stim
e të
mba
jtura
për
treg
tim53
038
413
541
11,5
66-
-13
,034
Aktiv
e të
tjer
a në
mon
edhë
të h
uaja
127
--
--
-57
670
3Ar
i dhe
met
alet
e ç
mua
ra -
ven
dase
--
--
--
5,80
55,
805
Kred
i nda
j ban
kave
ven
dase
21,8
00-
--
--
-21
,800
Inve
stim
e të
vle
fshm
e pë
r sh
itje
- ve
ndas
e20
,626
16,4
8919
,895
6,60
9-
--
63,6
19Ak
tive
të tj
era
vend
ase
522
211
111
-10
,665
11,2
12To
tali
79,5
3529
,383
36,6
2143
,378
158,
849
3,71
539
,097
390,
578
Det
yrim
et d
he k
apita
li i v
etD
etyr
ime
ndaj
Fon
dit M
onet
ar N
dërk
ombë
tar
9,02
837
23
545
2,47
022
07,
557
20,1
95D
etyr
ime
ndaj
inst
ituci
onev
e fin
anci
are
jove
ndas
e-
--
--
1,25
2-
1,25
2D
etyr
ime
të tj
era
të h
uaja
131
--
--
--
131
Para
ja n
ë qa
rkul
lim-
--
--
-20
0,87
220
0,87
2D
etyr
ime
ndaj
ban
kave
ven
dase
96,6
36-
--
--
418
97,0
54D
etyr
ime
ndaj
qev
eris
ë5,
749
-2,
413
--
-7,
863
16,0
25D
etyr
ime
të tj
era
vend
ase
252
13
521
-1,
404
1,68
6Ka
pita
li dh
e re
zerv
at-
--
--
-53
,363
53,3
63To
tali
111,
796
373
2,41
955
02,
491
1,47
227
1,47
739
0,57
8Po
zici
oni m
ë 31
dhj
etor
201
2(3
2,26
1)29
,010
34,2
0242
,828
156,
358
2,24
3(2
32,3
80)
-Po
zici
oni i
aku
mul
uar
nga
ndje
shm
ëria
e n
orm
ave
të in
tere
sit –
201
2(3
2,26
1)(3
,251
)30
,951
73,7
7923
0,13
723
2,38
0-
-
Raporti Vjetor2012
180 Banka e Shqipërisë
Der
i në
një
mua
jN
jë d
eri n
ë tre
mua
jTr
e de
ri në
gj
asht
ë m
uaj
Gja
shtë
mua
j de
ri në
një
vit
Një
der
i në
pesë
vje
tM
bi p
esë
vjet
Pa in
tere
sTo
tali
Aktiv
etAr
i dhe
met
alet
e ç
mua
ra –
të h
uaja
--
--
--
11,7
2411
,724
Llog
ari m
e Fo
ndin
Mon
etar
Ndë
rkom
bëta
r8,
224
--
--
-7,
604
15,8
28D
epoz
ita n
ë ba
nka
të h
uaja
3,
030
--
--
-25
,574
28,6
04In
vest
ime
të v
lefs
hme
për s
hitje
– të
hua
ja5,
594
12,6
7818
,314
35,5
4212
8,71
85,
703
-20
6,54
9In
vest
ime
të m
bajtu
ra p
ër tr
egtim
-14
21,
121
2,41
89,
489
--
13,1
70Ak
tive
të tj
era
në m
oned
hë të
hua
ja-
--
--
-60
160
1Ar
i dhe
met
alet
e ç
mua
ra -
ven
dase
--
--
--
5,57
65,
576
Kred
i nda
j ban
kave
ven
dase
21,0
804,
406
--
--
-25
,486
Inve
stim
e të
vle
fshm
e pë
r shi
tje -
ven
dase
15,6
8423
,911
18,8
705,
151
--
-63
,616
Aktiv
e të
tjer
a ve
ndas
e11
21
218
16-
9,49
09,
639
Tota
li 53
,724
41,1
3838
,307
43,1
2913
8,22
35,
703
60,5
6938
0,79
3D
etyr
imet
dhe
kap
itali
i vet
Det
yrim
e nd
aj F
ondi
t Mon
etar
Ndë
rkom
bëta
r7,
146
337
6653
93,
266
551
7,64
519
,550
Det
yrim
e nd
aj in
stitu
cion
eve
finan
ciar
e jo
vend
ase
--
--
-1,
243
-1,
243
Para
ja n
ë qa
rkul
lim-
--
--
-20
2,88
020
2,88
0D
etyr
ime
ndaj
ban
kave
ven
dase
86,8
00-
--
--
1,77
088
,570
Det
yrim
e nd
aj q
ever
isë
2,37
917
01,
203
--
-8,
111
11,8
63D
etyr
ime
të tj
era
vend
ase
302
12
411
-86
91,
189
Kapi
tali
dhe
reze
rvat
--
--
--
55,4
9855
,498
Tota
li 96
,627
508
1,27
154
33,
277
1,79
427
6,77
338
0,79
3Po
zici
oni m
ë 31
dhj
etor
201
1(4
2,90
3)40
,630
37,0
3642
,586
134,
946
3,90
9(2
16,2
04)
-Po
zici
oni i
aku
mul
uar n
ga n
djes
hmër
ia e
nor
mav
e të
inte
resi
t – 2
011
(42,
903)
(2,2
73)
34,7
6377
,349
212,
295
216,
204
--
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 181
Kontratat e ardhshme
Kontratat e ardhshme janë kontrata standarde për blerjen ose shitjen në një datë të ardhshme të një aktivi financiar ose jofinanciar, me një çmim specifik të paracaktuar. Për të minimizuar rrezikun e kreditit, në varësi të llojit të kontratës së ardhshme, investitorët duhet të lënë një marzh pranë ‘clearing broker’-it, si garanci financiare, i cili vlerësohet çdo ditë sipas tregut, që do të thotë se çdo ndryshim në vlerë tregohet në llogarinë e investitorit në fund të çdo dite tregtimi deri në skadimin e kontratës.
Gjatë vitit 2012, Banka ka kryer transaksione me instrumente derivative. Më 31 dhjetor 2012, vlerësimi neto për këto kontrata ishte 14 milionë LEKË (2011: 35 milionë LEKË) (shënimi 7).
Rreziku i këmbimit
Rreziku i kursit të këmbimit vjen si pasojë e diferencës në strukturën e monedhave midis aktiveve dhe detyrimeve. Nga një këndvështrim kontabël, Banka është e ekspozuar ndaj rrezikut të këmbimit për shkak të realizimit të funksioneve të saj si bankë qendrore. Ky rrezik mund të ndikojë madhësinë e kapitalit të saj. Për të administruar këtë lloj ekspozimi ndër vite është vepruar me shtim të kapitalit, të fondeve dhe në raste të veçanta, atëherë kur vlera e rivlerësimit të zërave të bilancit ka rezultuar negative, me emetim të instrumenteve nga qeveria e Republikës së Shqipërisë, sikurse parashikohet në ligjin “Për Bankën e Shqipërisë”.
LEKË USD EURO GBP Të tjera Totali
AktivetAri dhe metalet e çmuara – të huaja - - - - 12,196 12,196Llogari me Fondin Monetar Ndërkombëtar - - - - 18,644 18,644Depozita në bankat e huaja - 4,897 18,811 1,697 1,881 27,286Investime të vlefshme për shitje – të huaja - 51,635 145,390 10,272 8,982 216,279Investime të mbajtura për tregtim - 13,034 - - - 13,034Aktive të tjera në monedhë të huaj 334 339 30 - - 703Ari dhe metale të çmuara - vendase 5,805 - - - - 5,805Kredi ndaj bankave 21,800 - - - - 21,800Investime të vlefshme për shitje - vendase 63,619 - - - - 63,619Aktive të tjera vendase 10,992 14 201 5 - 11,212Totali i aktiveve 102,550 69,919 164,432 11,974 41,703 390,578
Detyrimet Detyrime ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar 10,001 - - - 10,194 20,195Detyrime ndaj institucioneve financiare të huaja 18 - 1,234 - - 1,252Detyrime te tjera te huaja - 131 - - - 131Para në qarkullim 200,872 - - - - 200,872Detyrime ndaj bankave vendase 48,858 6,923 41,273 - - 97,054Detyrime ndaj Qeverisë Shqiptare 13,296 136 2,592 1 - 16,025Detyrime të tjera vendase 1,522 84 80 - - 1,686Totali i detyrimeve 274,567 7,274 45,179 1 10,194 337,215
Pozicioni neto në valutë më 31 dhjetor 2012 (172,017) 62,645 119,253 11,973 31,509 53,363Pozicioni neto në valutë më 31 dhjetor 2011 (161,995) 64,344 111,072 12,060 30,017 55,498
Raporti Vjetor2012
182 Banka e Shqipërisë
LEKË USD EURO GBP Të tjera Totali
AktivetAri dhe metalet e çmuara – të huaja - - - - 11,724 11,724Llogari me Fondin Monetar Ndërkombëtar - - - 15,828 15,828Depozita në bankat e huaja - 2,724 22,478 893 2,509 28,604Investime të vlefshme për shitje – të huaja - 55,776 128,379 11,168 11,226 206,549Investime të mbajtura për tregtim - 13,170 - - - 13,170Aktive të tjera në monedhë të huaj 335 215 51 - - 601Ari dhe metale të çmuara - vendase 5,577 - - - - 5,577Kredi ndaj bankave 25,485 - - - - 25,485Investime të vlefshme për shitje - vendase 63,616 - - - - 63,616Aktive të tjera vendase 9,600 13 26 - - 9,639Totali i aktiveve 104,613 71,898 150,934 12,061 41,287 380,793
Detyrimet Detyrime ndaj Fondit Monetar Ndërkombëtar 8,280 - - - 11,270 19,550Detyrime ndaj institucioneve financiare të huaja 14 - 1,229 - - 1,243Para në qarkullim 202,880 - - - - 202,880Detyrime ndaj bankave vendase 44,515 7,429 36,626 - - 88,570Detyrime ndaj Qeverisë Shqiptare 9,819 69 1,974 1 - 11,863Detyrime të tjera vendase 1,100 56 33 - - 1,189Totali i detyrimeve 266,608 7,554 39,862 1 11,270 325,295
Pozicioni neto në valutë më 31 dhjetor 2011 (161,995) 64,344 111,072 12,060 30,017 55,498Pozicioni neto në valutë më 31 dhjetor 2010 (175,128) 60,592 121,127 10,843 29,689 47,123
(e) Rreziku operacional
Rreziku operacional është rreziku i humbjes direkte dhe indirekte si rezultat i një shumëllojshmërie shkaqesh të lidhura me operacionet e Bankës si personeli, teknologjia dhe infrastruktura, si dhe faktorë të jashtëm përveç rrezikut të kreditit, rreziqeve të tregut dhe të likuiditetit, të lindura nga kërkesat ligjore dhe rregullatore si dhe standardet përgjithësisht të pranuara të sjelljes organizative. Rreziku operacional rrjedh nga të gjitha operacionet e Bankës.Menaxhimi i rrezikut operacional mbështetet nga standarde të përgjithshme të Bankës për menaxhimin e rrezikut operacional dhe politika të gjera të përbashkëta që përshkruhen në rregulloret e drejtimit të stafit dhe një numri kërkesash të detyrueshme, si dhe përcaktimi i hollësishëm i sistemeve të kontrollit të brendshëm për pjesë të ndryshme të aktiviteteve të Bankës.
35. NGJARJET PASUESE
Nuk ka ngjarje të rëndësishme pasuese, të tilla që mund të ketë nevojë për rregullime ose shënime shpjeguese në këto pasqyra financiare.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 183
Raporti Vjetor2012
184 Banka e Shqipërisë
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 185
Përmbajtja Fq.-Pg. Contents1. Zhvillimet monetare dhe normat e interesit 187 Monetary developments and interest rates 1.
2. Prodhimi i brendshëm bruto, indekset e çmimeve dhe tregu i punës 187 Gross domestic product, price indexes and labor market 2.
3. Bilanci i pagesave, rezerva dhe kursi i këmbimit 188 Balance of payments, reserves and exchange rate 3.
4. Bilanci fiskal, stoku i borxhit të brendshëm dhe borxhi i jashtëm 188 Fiscal balance, domestic debt stock and external debt 4.
1. SEKTORI FINANCIAR 189 FINANCIAL SECTOR 1.
1-1 Bilanci sektorial i Bankës së Shqipërisë 189 Sectoral balance sheet of Bank of Albania 1-1
1-2.a Bilanci sektorial i bankave paradepozituese/ Mjetet 190 Sectoral balance sheet of deposit money banks/ Assets 1-2.a
1-2.b Bilanci sektorial i bankave paradepozituese/ Detyrimet 191 Sectoral balance sheet of deposit money banks/ Liabilities 1-2.b
1-3 Agregatët monetarë dhe përbërësit e tyre 192 Monetary aggregates and their components 1-3
1-4 Kundërpartitë e agregatëve monetarë 193 Counterparts of monetary aggregates 1-4
1-5 Llogaritë rrjedhëse dhe depozitat pa afat në lekë sipas sektorit 193 Lek denominated current account and sight deposits by sector 1-5
1-6 Depozitat me afat në lekë sipas sektorit 194 Lek denominated time deposits by sector 1-6
1-7 Llogari rrjedhëse dhe depozita pa afat në valutë sipas sektorit 194Foreign currency denominated current account and sight
deposits by sector 1-7
1-8 Depozitat me afat në valutë sipas sektorit 194 Foreign currency denominated time deposits by sector 1-8
1-9 Kredia sipas aktivitetit ekonomik 195 Loans by economic activity 1-9
1-10 Kredia sipas qëllimit të përdorimit dhe monedhës për bizneset 196 Business loans by purpose and currency 1-10
1-11 Kredia sipas qëllimit të përdorimit dhe monedhës për individët 197 Household loans by purpose and currency 1-11
1-12 Kredia sipas rrethit 198 Loans by district 1-12
2. NORMAT E INTERESIT TË INSTRUMENTEVE TË POLITIKËS MONETARE 198 INTEREST RATES OF MONETARY POLICY INSTRUMENTS 2.
2-1 Normat e interesit të Bankës së Shqipërisë 198 Bank of Albania interest rates 2-1
3. TREGJET FINANCIARE 199 FINANCIAL MARKETS 3.
3-1 Normat e interesit për depozitat e reja sipas monedhës 199 Interest rates on new deposits by currency 3-1
3-2 Normat e interesit për kreditë e reja sipas monedhës 200 Interest rates on new loans by currency 3-2
3-3 Normat e interesit për bonot e thesarit sipas afatit 201 Yields of Treasury bills by maturity breakdown 3-3
4. KURSI I KEMBIMIT 202 EXHANGE RATE 4.
4-1 Kursi i këmbimit të lekut kundrejt monedhave kryesore 202 Exchange rate 4-1
5. STATISTIKAT E SEKTORIT TË JASHTËM 203 EXTERNAL SECTOR STATISTICS 5.
5-1 Bilanci i Pagesave 203 Balance of payments 5-1
5-2 Eksporti i mallrave sipas partnerëve 204 Export by countries 5-2
5-3 Importi i mallrave sipas partnerëve 205 Import by countries 5-3
5-4 Eksporti i mallrave sipas SITC 206 Export by commodity groups 5-4
5-5 Importi i mallrave sipas SITC 206 Import by commodity groups 5-5
5-6 Pozicioni i investimeve ndërkombëtare 207 International investment position 5-6
5-7 Borxhi i jashtëm bruto 207 Gross external debt 5-7
SHTOJCË STATISTIKORE STATISTICAL APPENDIX
Raporti Vjetor2012
186 Banka e Shqipërisë
6. FINANCAT E QEVERISË 208 GOVERNMENT FINANCE 6.
6-1 Të ardhurat e buxhetit të qeverisë 208 Government budget revenue 6-1
6-2 Shpenzimet e buxhetit të qeverisë 208 Government budget expenditure 6-2
6-3 Financimi i deficitit buxhetor 209 Fiscal deficit and its financing 6-3
6-4 Stoku i borxhit të brendshëm sipas instrumenteve 209 Domestic debt stock by instruments 6-4
7. SEKTORI REAL 210 REAL SECTOR 7.
7-1 Prodhimi i brendshëm bruto sipas aktivitetit ekonomik 210 Gross domestic product by economic activities 7-1
7-2 Prodhimi i brendshëm bruto sipas metodës së shpenzimeve 210 Gross domestic product by expenditure approach 7-2
7-3 Indeksi i çmimeve të prodhimit dhe indeksi i kushtimit në ndërtim 211 Producer price index and construction cost index 7-3
7-4 Indeksi i çmimeve të konsumit 212 Consumer price index 7-4
7-5 Punësimi, papunësia dhe pagat 213 Employment, unemployment and wages 7-5
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 187
TREG
UES
TË
PËRG
JITH
SHËM
MAK
ROEK
ON
OM
IKË
M
AIN
MAC
ROEC
ON
OM
IC IN
DIC
ATO
RS
1. Z
HVI
LLIM
ET M
ON
ETAR
E D
HE
NO
RMAT
E IN
TERE
SIT
NË
MIL
IARD
Ë LE
KË, P
ËRVE
Ç R
ASTE
VE K
UR
SHËN
OH
ET N
DRY
SHE,
FU
ND
PER
IUD
HE
MO
NET
ARY
DEV
ELO
PMEN
TS A
ND
INTE
REST
RAT
ES 1
.IN
BIL
LIO
NS
ALL,
UN
LESS
OTH
ERW
ISE
IND
ICAT
ED, E
ND
OF
PERI
OD
Ag
rega
tët m
onet
arë/
Mon
etar
y ag
greg
ates
Dep
ozita
t1 / D
epos
its1
Kred
ia2
/ C
redi
t2N
orm
at e
inte
resi
t 12m
/ 1
2m in
tere
st ra
tes
(%)
Nor
ma
e m
arrë
vesh
jes
së ri
bler
jeje
s nj
ëjav
ore
4 W
eekl
y re
purc
hase
agr
eem
ent r
ate4
M1
M2
M3
Dep
ozita
3 /
Dep
osits
3 Kr
edi3 /
Loa
ns3
Bono
The
sari/
T. B
ills
12
34
56
78
920
08 2
82.9
5
55.0
8
15.7
6
19.9
3
96.3
6.
9311
.75
8.56
6.25
2009
284
.5
578
.2
871
.5
662
.4
440
.4
6.78
12.4
69.
145.
2520
10 2
75.4
6
04.5
9
80.3
7
85.2
4
83.1
6.
4011
.29
7.09
5.00
2011
276
.9
647
.0
1,0
70.1
8
75.2
5
41.9
5.
8711
.17
6.95
4.75
2012
* 2
81.2
6
69.6
1
,123
.4
930
.7
554
.7
5.38
10.2
86.
374.
00Bu
rimi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë.So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.
2. P
ROD
HIM
I I B
REN
DSH
ËM B
RUTO
5, IN
DEK
SET
E Ç
MIM
EVE
DH
E TR
EGU
I PU
NËS
GRO
SS D
OM
ESTI
C P
ROD
UC
T5, P
RIC
E IN
DEX
ES A
ND
LAB
OR
MAR
KET
2.
Rritj
a re
ale
vjet
ore
e PB
B m
e çm
ime
kons
tant
e (%
)/
Annu
al re
al g
row
th o
f GD
P at
con
stan
t pric
es (%
)
Me
çmim
e ko
rren
te, n
ë m
ilion
ë le
kë/
At c
urre
nt p
rices
, in
mill
ion
ALL
Ndr
yshi
met
vje
tore
të In
deks
eve
(%) /
Yea
rly In
dex
chan
ge (%
)Tr
egu
i pun
ës7 /
Lab
or m
arke
t7
Prod
ukti
Bren
dshë
m B
ruto
(P
BB)/
Gro
ss d
omes
tic
prod
uct (
GD
P)
Paga
t e të
pun
ësua
rve,
ne
to /
Com
pens
atio
n of
em
ploy
ees,
net
Të A
rdhu
ra n
ga p
rona
, ne
to/
Prop
erty
inco
me,
ne
t
Të A
rdhu
rat K
ombë
tare
Br
uto/
Gro
ss N
atio
nal
Inco
me
IÇK6
/ C
PI6
(12/
2007
=10
0)IÇ
P /
PPI (
2005
=10
0)N
ivel
i i p
unës
imit/
Em
ploy
men
t rat
e (%
)Sh
kalla
e p
apun
ësis
ë/
Une
mpl
oym
ent r
ate
(%)
21
6
78
920
075.
996
7,67
0.0
13,8
58.3
13,0
05.3
994,
533.
73.
14.
144
.713
.220
087.
51,
089,
293.
121
,282
.7-1
5,90
3.7
1,09
4,67
2.1
2.2
4.4
45.8
12.5
2009
3.3
1,14
8,08
2.1
20,7
49.0
-37,
865.
91,
133,
902.
73.
70.
441
.913
.620
103.
81,
222,
462.
122
,501
.4-3
1,03
0.7
1,23
3,88
8.7
3.4
0.2
42.3
13.6
2011
1.
72.
6
13.3
Burim
i: IN
STAT
.So
urce
: IN
STAT
.
Raporti Vjetor2012
188 Banka e Shqipërisë
3. B
ILAN
CI I
PAG
ESAV
E, R
EZER
VA D
HE
KURS
I I K
ËMBI
MIT
NË
MIL
ION
Ë EU
RO, P
ËRVE
Ç R
ASTE
VE K
UR
SHËN
OH
ET N
DRY
SHE
BAL
ANC
E O
F PA
YMEN
TS, R
ESER
VES
AND
EXC
HAN
GE
RATE
3.
IN M
ILLI
ON
S EU
R, U
NLE
SS O
THER
WIS
E IN
DIC
ATED
Bi
lanc
i i ll
ogar
isë
korr
ente
/ C
urre
nt a
ccou
nt
In
vest
imet
e H
uaja
D
irekt
e/ F
orei
gn d
irect
in
vest
men
ts
Reze
rvat
val
utor
e (s
tok)
/ Re
serv
es (s
tock
)
Reze
rvat
në
mua
j im
porte
/ Re
serv
es in
m
onth
s of
impo
rt
Kurs
i i k
ëmbi
mit/
Exc
hang
e ra
te
Mes
atar
e e
periu
dhës
/ Pe
riod
aver
age
Nga
të c
ilat:
Bila
nci t
regt
ar/
Of
whi
ch:T
rade
bal
ance
(3+
4)
Nga
të c
ilat:
Rem
itanc
at/
Of
whi
ch: R
emitt
ance
sEk
spor
ti/ E
xpor
tIm
porti
/ Im
port
ALL
/ EU
RAL
L /
USD
12
34
56
78
910
2008
-1,3
81.2
-2,4
31.5
91
7.5
-3,3
48.9
83
3.3
609.
81,
675.
4 4.
012
2.8
83.9
2009
-1,3
29.8
-2,3
03.7
75
0.7
-3,0
54.4
78
1.3
688.
71,
646.
2 4.
213
2.1
95.0
2010
-1,0
18.6
-2,0
82.7
1,
171.
5 -3
,254
.2
689.
8 78
8.5
1,90
4.8
4.8
137.
810
3.9
2011
-1,1
22.1
-2,2
41.6
1,
405.
5 -3
,647
.1
687.
9 71
6.8
1,91
2.5
4.4
140.
310
0.9
2012
139.
010
8.2
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
4. B
ILAN
CI F
ISKA
L, S
TOKU
I BO
RXH
IT T
Ë BR
END
SHËM
DH
E BO
RXH
I I J
ASH
TËM
NË
MIL
IARD
Ë LE
KË
FISC
AL B
ALAN
CE,
DO
MES
TIC
DEB
T ST
OC
K AN
D E
XTER
NAL
DEB
T 4.
IN B
ILLI
ON
S AL
L
Të
Ard
hura
/ Re
venu
e
Sh
penz
ime/
Ex
pend
iture
D
efic
iti/
Def
icit
St
oku
i bor
xhit
të q
ever
isë
qend
rore
/ C
entra
l gov
ernm
ent
debt
sto
ck
Nga
të c
ilat:
Të a
rdhu
ra ta
timor
e/
Of w
hich
: Tax
rev
enue
Shpe
nzim
e ka
pita
le/
Cap
ital e
xpen
ditu
reFi
nanc
im i
bren
dshë
m/
Dom
estic
fina
ncin
gFi
nanc
im i
jash
tëm
/ Fo
reig
n fin
anci
ngSt
oku
i bor
xhit
të b
rend
shëm
/ D
omes
tic d
ebt s
tock
Stok
u i b
orxh
it të
jash
tëm
/
Exte
rnal
deb
t sto
ck
12
34
56
78
920
0725
1.6
228.
228
5.7
57.0
-34.
128
.85.
336
9.5
147.
520
0829
1.2
264.
435
1.5
93.8
-60.
324
.435
.840
0.5
195.
420
0929
9.0
270.
837
9.9
95.9
-80.
970
.710
.241
5.0
267.
520
1032
4.7
288.
636
2.8
67.5
-38.
027
.810
.240
7.4
308.
020
1133
0.5
303.
937
6.4
70.7
-45.
926
.119
.843
8.6
334.
0
Burim
i: M
inis
tria
e Fi
nanc
ave,
sip
as p
ublik
imev
e "S
tatis
tikat
fisk
ale
të q
ever
isë"
dhe
Tre
gues
it e
Borx
hit".
* Të
dhë
nat p
ër z
hvill
imet
mon
erat
re të
mua
jit d
hjet
or 2
012
janë
par
apra
ke.
1) P
ërfs
hihe
n ve
tëm
llog
aritë
dhe
dep
ozita
t që
janë
pje
së e
par
asë
së g
jerë
.2)
Për
faqë
son
kred
inë
për e
kono
min
ë.3)
Nor
ma
mes
atar
e e
pond
erua
r vje
tore
e d
epoz
itave
dhe
kre
dive
të re
ja 1
2 m
ujor
e në
lekë
për
sis
tem
in b
anka
r. 4)
Të
dhën
at i
refe
rohe
n no
rmës
në
fund
të p
eriu
dhës
.5)
PBB
201
0 jo
për
fund
imta
re.
6) N
drys
him
i i m
uajit
dhj
etor
të v
itit n
me
dhje
torin
e v
itit n
-1.
7) T
ë dh
ënat
sip
as in
form
acio
nit n
ë ta
bela
t vje
tore
“Të
pun
ësua
r gjit
hsej
sip
as s
ekto
rëve
, niv
eli i
pun
ësim
it” d
he “
Shka
lla e
pap
unës
isë”
. Të
dhën
a ad
min
istra
tive.
Sour
ce: M
inis
try o
f Fin
ance
, acc
ordi
ng to
“Fi
scal
Sta
tistic
s of
Gov
ernm
ent”
and
“D
ebt I
ndic
ator
s” p
ublic
atio
ns.
* D
ecem
ber 2
012
data
on
mon
etar
y de
velo
pmen
ts a
re p
relim
inar
y.1)
Dep
osits
incl
uded
in b
road
mon
ey.
2) C
redi
t to
econ
omy.
3) T
he a
nnua
l wei
ghte
d av
erag
e ra
te o
f the
12
mon
ths
new
dep
osits
and
loan
s in
ALL
for t
he b
anki
ng s
yste
m.
4) E
nd o
f per
iod
data
.5)
GD
P 20
10 s
emi f
inal
.6)
Var
iatio
n of
Dec
embe
r ind
ex o
f yea
r n w
ith D
ecem
ber i
ndex
of y
ear n
-1.
7) D
ata
as o
f “To
tal
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 189
1. S
EKTO
RI F
INAN
CIA
R
1-1
BILA
NC
I SEK
TORI
AL I
BAN
KËS
SË S
HQ
IPËR
ISË
Në
mili
onë
lekë
, fun
d pe
riudh
e
FIN
ANC
IAL
SEC
TOR
1.
SEC
TORA
L BA
LAN
CE
SHEE
T O
F BA
NK
OF
ALBA
NIA
1-1
In m
illio
ns A
LL, e
nd o
f per
iod
To
tali
i mje
teve
/ To
tal a
sset
s (2
+3+
4 +
5+8+
12+
13+
14)
Mba
jtjet
e
SDR/
SD
R ho
ldin
gs
Arka
në
valu
të/
Fore
ign
curr
ency
D
epoz
ita/
Dep
osits
Letra
t me
vler
ë të
nd
rysh
me
nga
aksi
onet
/
Secu
ritie
s ot
her t
han
shar
es (6
+7)
Hua
të/
Loan
s (9
+10
+11
)
Der
ivat
et
finan
ciar
e/
Fina
ncia
l de
rivat
ives
Llog
ari t
ë ar
këtu
eshm
e/
Rece
ivab
le
acco
unts
Mje
te
jofin
anci
are/
N
onfin
anci
al
asse
tsJo
rezi
dent
ë/
Non
resi
dent
s
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Korp
orat
a të
tjer
a de
pozi
tues
e/
Oth
er d
epos
itory
co
rpor
atio
ns
Sekt
orë
të tj
erë
rezi
dent
ë/
Oth
er re
side
nt
sect
ors
12
34
56
78
910
1112
1314
2009
/12
359,
552.
47,
546.
170
5.8
54,3
91.6
243,
142.
816
5,85
3.4
77,2
89.4
33,8
85.2
_32
,371
.71,
513.
510
.713
,279
.26,
590.
920
10/1
236
8,03
1.5
8,12
6.9
647.
041
,705
.728
0,30
0.9
215,
901.
864
,399
.214
,302
.2_
12,5
34.8
1,76
7.3
81.4
10,7
48.3
12,1
19.1
2011
/12
384,
581.
38,
226.
559
.840
,286
.028
4,20
9.6
219,
718.
864
,490
.827
,388
.1_
25,4
85.4
1,90
2.8
35.3
11,2
95.9
13,0
80.0
2012
/01
384,
380.
78,
010.
470
.337
,552
.328
5,94
9.5
221,
694.
764
,254
.826
,004
.3_
24,0
81.3
1,92
3.0
22.4
13,2
30.1
13,5
41.5
0238
3,58
9.6
7,75
1.3
59.8
43,2
69.5
280,
854.
121
6,68
0.1
64,1
74.0
24,4
33.2
_22
,514
.31,
918.
917
.813
,521
.513
,682
.403
376,
994.
17,
653.
964
.335
,918
.128
8,16
1.7
224,
103.
264
,058
.421
,256
.5_
19,3
34.2
1,92
2.3
17.2
10,5
58.9
13,3
63.5
0438
3,56
8.3
7,73
7.2
62.1
44,0
99.0
282,
934.
921
7,89
4.7
65,0
40.2
23,5
35.7
_21
,605
.51,
930.
223
.011
,569
.413
,607
.005
386,
335.
48,
553.
249
.341
,695
.829
1,58
3.7
222,
524.
869
,058
.918
,534
.3_
16,5
88.0
1,94
6.2
28.1
12,2
80.0
13,6
11.1
0639
2,02
1.6
8,32
4.9
125.
743
,759
.828
8,34
4.7
218,
414.
969
,929
.825
,703
.8_
23,7
63.0
1,94
0.8
20.6
12,1
25.6
13,6
16.5
0740
2,92
4.8
8,29
8.8
56.4
47,3
05.6
291,
255.
122
1,38
1.9
69,8
73.2
28,9
16.4
_26
,980
.91,
935.
520
.513
,096
.713
,975
.308
407,
390.
27,
994.
848
.540
,768
.030
3,00
9.1
232,
945.
470
,063
.728
,334
.4_
26,4
04.7
1,92
9.7
19.1
12,9
91.1
14,2
25.3
0940
7,90
8.0
7,83
5.6
54.0
45,3
17.6
302,
043.
423
3,13
6.6
68,9
06.8
25,0
28.3
_23
,104
.01,
924.
316
.412
,944
.014
,668
.810
404,
172.
28,
947.
837
.936
,262
.730
5,46
4.7
237,
700.
067
,764
.725
,673
.1_
23,7
55.0
1,91
8.2
13.5
13,3
00.2
14,4
72.3
1139
7,02
0.8
8,91
8.3
40.1
36,4
65.4
299,
785.
923
3,94
4.0
65,8
41.9
23,2
75.5
_21
,362
.61,
912.
913
.913
,831
.414
,690
.312
*39
4,83
3.6
8,78
9.7
67.5
39,4
31.1
294,
007.
222
9,31
3.1
64,6
94.1
23,7
06.8
_21
,800
.21,
906.
514
.214
,129
.214
,688
.0
Det
yrim
et
tota
le/
Tota
l lia
bilit
ies
(2+
3+
4+10
+
14+
15
+16
)
Para
ja n
ë qa
rkul
lim/
Cur
renc
y in
ci
rcul
atio
n
Dep
ozita
të
për
fshi
ra
në p
aran
ë e
gjer
ë/
Dep
osits
in
clud
ed in
br
oad
mon
ey
Dep
ozita
të
papë
rfshi
ra
në p
aran
ë e
gjer
ë/ D
epos
its
excl
uded
from
br
oad
mon
ey
(5+
6+7+
8+9)
Hua
të
/ Lo
ans
(11+
12
+13
)
Llog
ari t
ë pa
gues
hme/
O
ther
ac
coun
ts
paya
ble
Alok
imi i
SD
R/ S
DR
allo
catio
n
Aksi
one
dhe
inst
rum
ente
të
tjer
ë të
ka
pita
lit/
Shar
es a
nd
othe
r equ
ity
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Korp
orat
a të
tjer
a de
pozi
tues
e/
Oth
er
depo
sito
ry
corp
orat
ions
Korp
orat
a të
tjer
a jo
finan
ciar
e/
Oth
er
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Sek
torë
të
tjerë
rezi
dent
ë/
Oth
er re
side
nt
sect
ors
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Korp
orat
a të
tjer
a de
pozi
tues
e/
Oth
er
depo
sito
ry
corp
orat
ions
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
2009
/12
359,
552.
421
6,76
7.6
0.6
87,6
60.4
7,98
1.6
10,8
97.5
68,0
71.5
17.0
692.
91,
269.
21,
269.
2_
_6,
903.
56,
954.
139
,997
.020
10/1
236
8,03
1.5
202,
386.
725
6.8
98,8
41.8
8,44
0.3
8,96
6.2
80,8
10.0
14.9
610.
45,
920.
65,
920.
6_
_93
9.4
7,43
9.5
52,2
46.7
2011
/12
384,
581.
320
2,90
6.6
102.
810
8,01
6.5
8,31
8.7
10,4
65.6
88,5
70.2
20.5
641.
54,
852.
04,
852.
0_
_1,
064.
37,
647.
159
,992
.020
12/0
138
4,38
0.7
197,
613.
449
0.8
112,
250.
69,
603.
713
,446
.987
,644
.920
.81,
534.
34,
689.
54,
689.
5_
_99
7.2
7,57
1.6
60,7
67.6
0238
3,58
9.6
196,
427.
353
.411
3,11
5.1
9,59
7.8
11,1
78.2
91,0
32.9
21.1
1,28
5.1
4,49
8.1
4,49
8.1
__
1,00
0.3
7,52
0.7
60,9
74.7
0337
6,99
4.1
195,
450.
516
.011
0,47
4.8
9,57
9.0
12,1
04.9
87,9
19.2
21.9
849.
84,
386.
54,
386.
5_
_2,
538.
67,
552.
356
,575
.404
383,
568.
319
4,74
4.5
596.
011
5,93
2.9
9,57
3.1
14,2
38.2
90,7
72.5
23.9
1,32
5.3
4,42
2.3
4,42
2.3
__
1,89
3.8
7,63
4.5
58,3
44.2
0538
6,33
5.4
194,
689.
628
1.5
115,
369.
610
,132
.512
,089
.992
,506
.324
.761
6.2
4,50
4.6
4,50
4.6
__
1,47
9.2
7,85
8.9
62,1
52.0
0639
2,02
1.6
195,
731.
892
.312
3,66
6.9
10,1
23.9
12,6
07.7
100,
288.
027
.861
9.6
4,37
0.1
4,37
0.1
__
1,07
6.0
7,71
0.1
59,3
74.5
0740
2,92
4.8
196,
989.
41,
018.
612
8,32
4.8
10,1
10.8
14,6
21.1
102,
260.
227
.91,
304.
84,
283.
74,
283.
7_
_1,
751.
27,
842.
662
,714
.508
407,
390.
219
7,46
9.5
1,40
9.9
132,
727.
410
,066
.517
,328
.810
4,40
2.7
31.2
898.
24,
062.
74,
062.
7_
_1,
475.
27,
774.
962
,470
.609
407,
908.
019
5,66
7.7
424.
013
4,43
4.5
10,0
56.5
18,2
32.6
105,
249.
132
.686
3.8
3,93
9.4
3,93
9.4
__
1,22
3.8
7,74
9.8
64,4
68.9
1040
4,17
2.2
193,
494.
61,
287.
313
3,75
6.9
10,0
54.3
19,4
28.0
103,
037.
534
.11,
203.
13,
917.
73,
917.
7_
_1,
395.
67,
691.
462
,628
.911
397,
020.
819
4,85
5.6
1,45
1.7
124,
545.
110
,054
.716
,111
.297
,532
.735
.281
1.3
3,90
9.2
3,90
9.2
__
1,91
1.0
7,66
8.5
62,6
79.8
1239
4,83
3.6
200,
898.
718
7.3
120,
691.
010
,042
.912
,887
.197
,054
.737
.266
9.2
3,87
0.7
3,87
0.7
__
1,81
2.6
7,55
7.9
59,8
15.5
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë
* T
ë dh
ënat
e m
uajit
dhj
etor
201
2 ja
në p
arap
rake
. So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.*
Dec
embe
r 201
2 da
ta a
re p
relim
inar
y.
Raporti Vjetor2012
190 Banka e Shqipërisë
1-2.
A BI
LAN
CI S
EKTO
RIAL
I BA
NKA
VE P
ARAD
EPO
ZITU
ESE/
MJE
TET
NË
MIL
ION
Ë LE
KË, F
UN
D P
ERIU
DH
ESE
CTO
RAL
BALA
NC
E SH
EET
OF
DEP
OSI
T M
ON
EY B
ANKS
/ AS
SETS
1-2
.AIN
MIL
LIO
NS
ALL,
EN
D O
F PE
RIO
D
To
tali
i mje
teve
/ To
tal a
sset
s (2
+3+
4+
8+ 1
1+21
+
24+
25)
Arka
në
lekë
/ N
atio
nal c
urre
ncy
Arka
në
valu
të/
Fore
ign
curr
ency
D
epoz
ita/
Dep
osits
(5
+6+
7)
Let
ra m
e vl
erë
të n
drys
hme
nga
aksi
onet
/ Se
curit
ies
othe
rs
than
sha
res
(9+
10)
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Bank
a qe
ndro
re/
Cen
tral B
ank
Bank
at p
arad
epoz
itues
e/
Dep
osit
mon
ey b
anks
J
orez
iden
tët/
N
onre
side
nts
Qev
eria
qen
dror
e/
Cen
tral G
over
nmen
t
12
34
56
78
910
2009
/12
898,
790.
57,
707.
712
,931
.011
9,11
6.3
43,3
35.1
68,0
07.2
7,77
4.0
279,
459.
014
,179
.626
5,27
9.4
2010
/12
1,01
2,06
9.6
7,29
7.8
11,3
43.3
155,
910.
265
,042
.680
,939
.89,
927.
831
3,09
4.4
25,1
29.5
287,
964.
920
11/1
21,
152,
773.
67,
961.
611
,365
.718
4,30
2.3
88,4
70.2
89,1
22.7
6,70
9.5
342,
609.
434
,075
.630
8,53
3.8
2012
/01
1,14
7,92
1.6
9,38
3.1
10,5
51.6
174,
055.
881
,100
.388
,256
.64,
698.
934
6,24
5.1
35,0
86.3
311,
158.
802
1,15
6,11
0.9
9,05
3.1
10,1
56.9
183,
660.
286
,954
.891
,646
.15,
059.
234
6,36
4.4
34,4
69.2
311,
895.
203
1,17
8,60
3.5
9,80
1.3
10,3
22.9
187,
997.
690
,732
.988
,952
.18,
312.
635
5,44
4.1
42,0
68.0
313,
376.
104
1,18
4,69
1.2
8,59
7.4
11,5
87.9
194,
821.
294
,996
.990
,888
.08,
936.
335
0,12
7.1
41,7
69.7
308,
357.
305
1,19
1,05
2.7
8,39
7.1
10,7
47.6
205,
213.
310
0,74
5.7
94,2
77.5
10,1
90.1
343,
539.
242
,351
.530
1,18
7.7
061,
201,
385.
78,
199.
010
,615
.621
6,75
2.3
109,
734.
910
0,26
9.3
6,74
8.1
340,
695.
140
,969
.729
9,72
5.4
071,
209,
057.
38,
672.
111
,775
.622
2,93
5.8
113,
556.
510
2,38
0.5
6,99
8.8
341,
470.
943
,724
.029
7,74
6.9
081,
230,
938.
78,
502.
212
,932
.024
2,35
8.2
132,
443.
610
4,44
3.6
5,47
1.1
341,
223.
645
,857
.529
5,36
6.1
091,
236,
615.
37,
911.
711
,509
.624
5,35
5.0
134,
215.
410
5,12
9.4
6,01
0.3
340,
745.
646
,242
.729
4,50
2.8
101,
236,
539.
07,
966.
811
,440
.324
3,99
5.9
133,
163.
410
3,60
5.4
7,22
7.1
343,
731.
245
,782
.529
7,94
8.7
111,
239,
761.
98,
874.
611
,008
.924
1,20
2.6
135,
415.
299
,040
.46,
747.
034
5,86
7.0
47,5
11.9
298,
355.
112
1,23
5,86
6.3
8,17
7.0
10,9
28.2
225,
802.
812
2,16
9.4
97,3
04.4
6,32
9.0
355,
507.
851
,037
.830
4,47
0.0
Hua
të/
Loan
s (1
2+13
+
14+
15+
16
+17
+
18+
19 +
20)
Ak
sion
e dh
e in
stru
men
te
të tj
erë
të
kapi
talit
/
Shar
es a
nd
othe
r equ
ity
(22+
23)
Der
ivat
et
finan
ciar
e/
Fina
ncia
l de
rivat
ives
Llog
ari t
ë Ar
këtu
eshm
e/
Oth
er
acco
unts
re
ceiv
able
Mje
te
jofin
anci
are/
N
onfin
anci
al
asse
ts
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Bank
a qe
ndro
re/
Cen
tral
Bank
Bank
at
para
depo
z-itu
ese/
Dep
osit
mon
ey b
anks
Korp
orat
a të
tje
ra fi
nan-
ciar
e/ O
ther
fin
anci
al
corp
orat
ions
Qev
eria
qen
-dr
ore/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Qev
eria
lo
kale
/ L
ocal
go
vern
men
t
Korp
orat
a jo
finan
ciar
e pu
blik
e /P
ublic
no
nfin
anci
al
corp
orat
ions
Korp
orat
a të
tje
ra jo
finan
-ci
are/
Oth
er
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Sek
torë
të
tjerë
rezi
dent
ë/
Oth
er re
side
nt
sect
ors
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Rezi
dent
ë/
Resi
dent
s
1112
1314
1516
1718
1920
2122
2324
2526
2009
/12
456,
905.
614
,325
.7_
220.
06,
032.
37,
775.
9_
12,0
56.3
275,
479.
814
1,01
5.7
2,22
2.2
1,91
4.9
307.
3_
5,82
9.5
14,6
19.3
2010
/12
501,
556.
920
,228
.0_
966.
88,
704.
53,
475.
185
.09,
373.
831
5,87
9.1
142,
844.
62,
502.
22,
200.
330
1.9
_5,
498.
514
,866
.420
11/1
257
9,93
4.2
41,7
96.5
_1,
260.
49,
841.
91,
400.
314
7.2
18,6
78.4
364,
374.
014
2,43
5.5
2,52
5.1
2,22
3.2
301.
9_
6,91
5.4
17,1
59.8
2012
/01
579,
306.
841
,862
.5_
2,22
8.2
9,99
5.2
1,40
4.1
144.
618
,604
.736
2,67
3.9
142,
393.
64,
298.
83,
996.
930
1.9
_6,
935.
817
,144
.702
578,
355.
437
,450
.7_
3,38
1.4
10,1
17.0
1,40
1.7
144.
618
,703
.836
4,17
3.6
142,
982.
74,
530.
44,
228.
530
1.9
_6,
860.
917
,129
.603
585,
754.
235
,817
.9_
4,94
1.5
10,6
21.4
1,40
7.5
147.
718
,723
.937
0,78
7.4
143,
307.
04,
560.
24,
258.
330
1.9
_7,
120.
817
,602
.504
582,
924.
933
,886
.0_
4,25
1.3
10,4
85.9
1,41
0.6
143.
318
,717
.337
1,21
9.3
142,
811.
111
,546
.34,
349.
57,
196.
8_
7,15
8.3
17,9
28.3
0558
5,60
6.9
33,6
24.9
_3,
822.
310
,480
.71,
391.
914
3.3
20,6
39.7
373,
210.
114
2,29
4.1
11,5
19.5
4,28
7.1
7,23
2.4
_7,
826.
618
,202
.606
587,
337.
435
,669
.2_
4,12
1.2
10,3
44.4
1,38
5.8
143.
320
,181
.137
3,73
4.4
141,
758.
111
,379
.84,
112.
67,
267.
2_
6,64
6.2
19,7
60.5
0758
6,56
3.2
35,9
67.7
_3,
096.
610
,624
.61,
378.
513
9.1
20,7
04.9
372,
690.
814
1,96
0.9
11,3
67.1
4,06
2.5
7,30
4.6
_6,
489.
919
,782
.908
587,
600.
736
,879
.6_
3,84
7.2
10,3
46.9
1,38
3.3
139.
120
,826
.037
2,44
9.7
141,
729.
011
,609
.94,
260.
97,
348.
9_
6,38
3.0
20,3
29.1
0959
2,31
6.0
35,5
98.9
_4,
626.
910
,248
.61,
404.
615
7.1
21,0
61.7
376,
254.
214
2,96
4.0
11,7
06.3
4,31
2.9
7,39
3.5
_6,
123.
220
,948
.010
592,
795.
343
,135
.6_
2,55
9.2
10,1
40.0
1,40
2.5
159.
723
,139
.336
9,54
6.9
142,
712.
27,
956.
14,
198.
63,
757.
5_
6,22
5.8
22,4
27.5
1159
6,68
6.8
44,2
59.1
_3,
100.
210
,134
.71,
399.
215
9.4
24,5
66.3
369,
834.
714
3,23
3.2
6,03
0.5
4,05
0.1
1,98
0.5
_6,
261.
623
,829
.912
598,
545.
945
,050
.3_
3,85
6.4
10,1
62.9
1,39
7.5
193.
923
,780
.637
0,99
3.0
143,
111.
24,
327.
94,
026.
030
1.9
_6,
335.
326
,241
.3Bu
rimi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë.So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 191
1-2.
B BI
LAN
CI S
EKTO
RIAL
I BA
NKA
VE P
ARAD
EPO
ZITU
ESE/
DET
YRIM
ET
Në
mili
onë
lekë
, fun
d pe
riudh
eSE
CTO
RAL
BALA
NC
E SH
EET
OF
DEP
OSI
T M
ON
EY B
ANKS
/ LI
ABIL
ITIE
S 1-
2.B
In m
illio
ns A
LL, e
nd o
f per
iod
Det
yrim
et
tota
le /
Tot
al
liabi
litie
s (2
+8+
17
+18
+
26+
27)
Dep
ozita
të
përfs
hira
në
para
në e
gj
erë/
Dep
osits
in
clud
ed in
br
oad
mon
ey
(3+
4+ 5
+6
+7)
Dep
ozita
të
papë
rfshi
ra n
ë pa
ranë
e g
jerë
/ D
epos
its n
ot
incl
uded
in b
road
m
oney
(9+
10+
11
+12
+ 1
3+14
+
15+
16)
Korp
orat
a të
tjer
a fin
anci
are/
O
ther
fin
anci
al
corp
orat
ions
Qev
eria
lo
kale
/ Lo
cal
Gov
ern-
men
ts
Korp
orat
a jo
finan
ciar
e pu
blik
e /
Publ
ic
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Korp
orat
a të
tjer
a jo
finan
ciar
e/
Oth
er
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Sekt
orë
të tj
erë
rezi
dent
ë/
Oth
er re
side
nt
sect
ors
Jore
zide
ntët
/ N
onre
side
nts
Bank
a qe
ndro
re/
Cen
tral
Bank
Korp
orat
a të
tjer
a de
pozi
tues
e/
Oth
er
depo
sito
ry
corp
orat
ions
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Korp
orat
a të
tjer
a fin
anci
are/
O
ther
fin
anci
al
corp
orat
ions
Korp
orat
a jo
finan
ciar
e pu
blik
e /
Publ
ic
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Korp
orat
a të
tjer
a jo
finan
ciar
e/
Oth
er
nonf
inan
cial
co
rpor
atio
ns
Sekt
orë
të tj
erë
rezi
dent
ë/
Oth
er
resi
dent
se
ctor
s
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
2009
/12
898,
790.
566
0,88
5.7
5,13
3.6
799.
417
,945
.070
,360
.556
6,64
7.2
36,9
49.0
15,5
09.2
113.
41,
805.
22,
294.
30.
423
4.3
5,46
6.5
11,5
25.7
2010
/12
1,01
2,06
9.6
783,
208.
88,
637.
21,
496.
118
,760
.488
,204
.666
6,11
0.6
44,3
02.9
14,0
03.0
475.
04,
473.
94,
638.
161
.225
8.0
6,75
4.3
13,6
39.6
2011
/12
1,15
2,77
3.6
873,
228.
07,
875.
21,
547.
515
,154
.686
,392
.376
2,25
8.4
57,2
82.9
22,1
00.6
894.
95,
817.
23,
045.
859
.820
1.8
8,42
4.5
16,7
38.2
2012
/01
1,14
7,92
1.6
870,
619.
67,
465.
41,
587.
516
,144
.777
,775
.876
7,64
6.2
54,6
12.3
21,2
62.8
856.
13,
692.
23,
976.
760
.120
5.9
7,30
2.5
17,2
56.0
021,
156,
110.
987
7,84
0.2
8,21
1.2
1,40
8.4
15,0
87.2
76,2
61.9
776,
871.
455
,737
.420
,630
.699
8.2
6,13
7.5
3,70
0.9
60.5
221.
56,
929.
417
,058
.703
1,17
8,60
3.5
882,
710.
68,
568.
51,
715.
816
,066
.874
,154
.878
2,20
4.7
69,7
49.3
26,6
25.2
2,35
6.3
9,38
1.0
4,34
9.7
63.6
207.
68,
661.
518
,104
.504
1,18
4,69
1.2
888,
763.
19,
935.
81,
749.
115
,484
.575
,275
.178
6,31
8.7
66,3
33.3
24,0
66.1
516.
18,
971.
74,
427.
263
.919
1.0
8,83
6.1
19,2
61.3
051,
191,
052.
789
6,39
7.7
8,66
3.9
1,60
7.2
18,7
35.5
74,8
31.2
792,
559.
967
,888
.024
,368
.01,
930.
79,
211.
26,
137.
364
.318
7.0
7,69
6.4
18,2
93.2
061,
201,
385.
790
3,04
2.4
9,54
0.8
1,67
5.4
14,9
97.4
77,2
33.0
799,
595.
864
,448
.524
,081
.658
.57,
039.
56,
777.
263
.616
0.5
8,11
4.3
18,1
53.3
071,
209,
057.
390
9,89
0.5
8,74
4.6
1,78
1.0
15,7
21.1
79,7
82.6
803,
861.
361
,857
.023
,044
.050
1.6
5,44
0.7
6,05
7.6
64.0
225.
08,
233.
418
,290
.808
1,23
0,93
8.7
926,
616.
88,
975.
51,
638.
315
,649
.585
,429
.981
4,92
3.6
62,3
46.3
22,9
03.8
334.
44,
484.
95,
814.
864
.315
7.5
8,19
3.5
20,3
93.1
091,
236,
615.
392
7,95
1.8
8,60
5.3
1,85
8.7
15,1
03.2
85,0
68.2
817,
316.
562
,791
.919
,488
.016
6.4
5,94
6.9
5,52
6.1
63.6
174.
49,
911.
621
,515
.010
1,23
6,53
9.0
929,
533.
98,
192.
41,
561.
915
,733
.088
,476
.781
5,56
9.9
59,3
33.0
20,6
17.0
718.
04,
851.
65,
565.
864
.022
9.4
5,58
0.9
21,7
06.5
111,
239,
761.
992
6,73
3.2
8,52
5.7
1,41
6.3
14,6
21.7
83,6
65.3
818,
504.
362
,808
.221
,104
.21,
776.
06,
160.
75,
232.
881
.116
9.6
5,74
3.6
22,5
40.3
121,
235,
866.
392
8,45
9.6
10,1
68.9
1,12
3.6
12,8
94.6
82,5
38.2
821,
734.
459
,626
.720
,358
.230
8.2
6,70
2.6
4,23
6.0
63.6
146.
95,
601.
522
,209
.8
Letra
t me
vler
ë pë
rveç
ak
sion
eve/
Se
curit
ies
othe
r th
an s
hare
s
Hua
të/
Loan
s (1
9+20
+21
+22
+
23+
24+
25)
Llo
gari
të
pagu
eshm
e/
Oth
er a
ccou
nts
paya
ble
Aksi
one
dhe
inst
rum
ente
të tj
erë
të k
apita
lit/
Shar
es
and
othe
r equ
ityJo
rezi
dent
ët/
Non
resi
dent
s
Bank
a qe
ndro
re/
Cen
tral B
ank
Korp
orat
a të
tjer
a de
pozi
tues
e/ O
ther
de
posi
tory
cor
pora
tions
Qev
eria
qe
ndro
re/
Cen
tral
Gov
ernm
ent
Korp
orat
a të
tjer
a fin
anci
are/
Oth
er
finan
cial
cor
pora
tions
Korp
orat
a të
tjer
a jo
finan
ciar
e/ O
ther
no
nfin
anci
al c
orpo
ratio
ns
Sek
torë
të tj
erë
rezi
dent
ë/ O
ther
re
side
nt s
ecto
rs
Der
ivat
et fi
nanc
iare
/ Fi
nanc
ial d
eriv
ativ
es
1718
1920
2122
2324
2526
2728
2009
/12
_83
,987
.542
,785
.132
,377
.08,
606.
321
8.1
1.0
1.0
__
27,6
54.3
89,3
14.0
2010
/12
_49
,254
.228
,680
.512
,536
.97,
761.
727
4.0
1.0
1.0
__
37,7
01.7
97,6
02.0
2011
/12
_59
,492
.027
,467
.925
,488
.85,
314.
243
2.9
2.6
_78
5.6
_62
,929
.699
,841
.120
12/0
1_
59,8
97.0
27,8
47.3
24,0
84.6
6,70
9.2
433.
12.
6_
820.
2_
62,5
98.8
100,
194.
002
_56
,484
.226
,838
.922
,517
.25,
795.
250
6.2
2.5
_82
4.2
_63
,794
.710
2,25
4.4
03*
_54
,098
.026
,703
.619
,339
.16,
734.
548
5.4
2.4
_83
3.0
155.
268
,849
.110
3,04
1.2
04_
56,0
81.6
25,1
28.9
21,6
08.0
7,97
3.6
527.
52.
3_
841.
321
1.5
69,1
88.7
104,
113.
005
_51
,215
.824
,983
.516
,589
.98,
257.
852
3.0
2.3
_85
9.3
132.
870
,759
.810
4,65
8.7
06_
57,2
20.4
24,5
41.8
23,7
68.5
7,30
4.7
499.
12.
1_
1,10
4.3
220.
873
,011
.310
3,44
2.4
07_
59,8
64.8
23,1
14.7
26,9
84.1
8,08
4.7
563.
32.
0_
1,11
6.0
173.
473
,583
.310
3,68
8.3
08_
59,6
48.5
23,2
72.1
26,4
07.6
8,27
8.2
567.
31.
9_
1,12
1.4
203.
777
,221
.610
4,90
1.8
09_
57,8
97.7
24,9
17.5
23,1
11.7
8,18
8.4
560.
05.
4_
1,11
4.7
388.
781
,792
.610
5,79
2.5
10_
58,2
07.0
24,2
65.3
23,7
57.6
8,43
4.8
626.
02.
6_
1,12
0.8
267.
082
,628
.410
6,56
9.7
11_
54,8
13.2
24,3
28.3
21,3
64.9
7,17
4.9
680.
81.
7_
1,26
2.7
354.
187
,282
.510
7,77
0.7
12_
54,0
01.4
23,3
20.2
21,8
02.6
6,97
2.9
659.
813
.3_
1,23
2.6
333.
785
,228
.810
8,21
6.0
Bur
imi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë
*N
ë të
dhë
nat e
kre
disë
për
mua
jin m
ars
2012
ësh
të b
ërë
rikla
sifik
im i
kred
isë
nga
kred
i për
jore
zide
ntët
në
kred
i për
kor
porta
ta të
tjer
a jo
finan
ciar
e.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
*In
the
data
of l
oans
for M
arch
201
2 ha
s be
en a
recl
assi
ficat
ion
from
loan
s gi
ven
to n
onre
side
nts
to lo
ans
give
n to
oth
er n
onfin
anci
al c
orpo
ratio
ns.
Raporti Vjetor2012
192 Banka e Shqipërisë
1-3 AGREGATËT MONETARË DHE PËRBËRËSIT E TYRE MONETARY AGGREGATES AND THEIR COMPONENTS 1-3
M3 (2+7)
M2 (3+6)
Depozitat në
valutë/ Deposits in foreign currency
M1 (4+5)
Depozitat me afat në lekë/
Time deposits in national currency
Paraja jashtë korporatave depozituese/ Currency
outside depository corporations
Llogari rrjedhëse dhe depozitat pa afat në lekë/ Current
accounts and non-term deposits in national currency
1 2 3 4 5 6 7 Gjendja në fund të periudhës (në milionë lekë)/ Stock at end of period (in millions ALL)2009/12 871,469.5 578,181.5 284,505.5 209,043.7 75,461.8 293,675.9 293,288.02010/12 980,283.9 604,517.3 275,427.3 195,059.0 80,368.4 329,090.0 375,766.62011/12 1,070,149.6 647,003.3 276,898.1 194,923.2 81,974.9 370,105.2 423,146.22012/01 1,061,214.5 641,761.1 265,229.6 188,208.6 77,020.9 376,531.6 419,453.4
02 1,067,141.6 644,320.9 265,885.8 187,352.5 78,533.3 378,435.1 422,820.703 1,070,278.4 645,659.6 264,654.4 185,626.0 79,028.4 381,005.2 424,618.804 1,077,408.8 650,766.0 267,040.9 186,123.9 80,917.0 383,725.1 426,642.805 1,084,874.3 656,295.1 268,034.5 186,269.3 81,765.3 388,260.6 428,579.106 1,092,617.4 657,620.7 269,403.5 187,507.0 81,896.5 388,217.2 434,996.707 1,101,176.4 657,731.2 270,578.5 188,291.5 82,287.0 387,152.7 443,445.208 1,118,943.9 656,627.0 272,316.4 188,941.4 83,374.9 384,310.7 462,316.909 1,118,144.9 652,703.2 272,566.4 187,726.4 84,840.0 380,136.8 465,441.610 1,118,362.0 652,754.9 268,618.1 185,498.2 83,119.9 384,136.8 465,607.111 1,116,179.0 655,677.7 267,390.8 185,951.4 81,439.5 388,286.9 460,501.312* 1,123,381.6 669,550.1 281,233.5 192,692.0 88,541.5 388,316.6 453,831.5
Ndryshimi vjetor në përqindje/ Annual percentage changes 2009/12 6.8 4.2 0.6 6.8 -13.3 7.9 12.52010/12 12.5 4.6 -3.2 -6.7 6.5 12.1 28.12011/12 9.2 7.0 0.5 -0.1 2.0 12.5 12.62012/01 8.1 6.7 0.7 0.9 0.2 11.4 10.4
02 9.1 6.6 1.4 0.8 2.7 10.6 13.203 8.8 6.0 0.3 0.0 1.0 10.3 13.504 8.3 5.7 0.6 -0.9 4.3 9.5 12.605 8.7 6.0 1.2 -0.9 6.3 9.6 13.006 8.3 5.2 0.6 -0.9 4.4 8.7 13.307 8.4 5.1 0.4 -1.0 3.7 8.7 13.708 8.1 5.0 0.2 -0.3 1.4 8.6 13.009 6.8 3.5 1.4 -0.6 6.1 5.1 11.810 6.2 3.4 0.5 -0.6 3.1 5.5 10.311 5.6 2.9 -0.6 -0.7 -0.5 5.5 9.612* 5.0 3.5 1.6 -1.1 8.0 4.9 7.3
Burimi :Banka e Shqipërisë.* Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania.* December 2012 data are preliminary.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 193
1-4 KUNDËRPARTITË E AGREGATËVE MONETARË COUNTERPARTS OF MONETARY AGGREGATES 1-4
Mjetet valutore neto/ Net
Foreign Assets Mjetet e brendshme/ Domestic
assets (3+4) Të tjera neto/
Other items net Pretendimet ndaj qeverisë qendrore neto/ Net claims on Central Government
Pretendime ndaj sektorëve të tjerë*/ Claims on other sectors*
1 2 3 4 5 Gjendja në fund të periudhës (milionë lekë)/ Stock at end of period (in millions ALL) 2009/12 244,442.7 781,942.8 341,292.4 440,650.4 3,516.52010/12 339,409.2 826,848.0 343,395.1 483,453.0 10,282.62011/12 387,271.2 903,860.2 361,663.0 542,197.2 29,672.22012/01 381,565.0 901,216.0 360,663.6 540,552.4 28,893.6
02 383,831.3 906,383.8 363,526.3 542,857.5 28,777.603 386,872.5 908,432.4 358,081.5 550,351.0 31,022.404 395,637.2 911,989.8 354,644.3 557,345.5 32,481.105 403,332.5 912,995.2 352,204.4 560,790.9 32,390.806 411,047.0 910,833.8 350,550.6 560,283.2 33,748.107 427,814.3 908,249.9 347,978.2 560,271.7 34,450.208 454,340.2 903,030.5 343,347.9 559,682.6 35,493.809 458,953.0 905,287.2 340,412.1 564,875.2 37,508.010 459,862.3 898,759.2 342,510.5 556,248.8 36,587.711 458,069.6 900,481.4 343,786.3 556,695.1 36,426.212** 451,148.0 909,350.0 354,029.1 555,321.0 34,426.5
Ndryshimi vjetor në përqindje/ Annual percentage changes
Mjetet valutore neto/ Net foreign assets
Mjetet e brendshme/ Domestic assets (3+4) Pretendimet ndaj qeverisë qendrore neto/
Net claims on Central Government Pretendime ndaj sektorëve të tjerë*/ Claims on other
sectors*
1 2 3 42009/12 18.3 8.8 6.0 11.12010/12 38.9 5.7 0.6 9.72011/12 14.1 9.3 5.3 12.22012/01 14.1 8.8 4.8 11.7
02 19.8 7.7 3.3 11.003 22.4 6.9 1.3 10.904 22.8 6.2 -1.1 11.405 23.0 5.6 -1.8 10.806 24.5 4.4 -3.0 9.707 29.3 3.1 -4.4 8.408 27.3 2.3 -5.7 7.909 23.0 2.0 -5.2 6.910 21.3 1.1 -4.3 4.711 21.1 0.7 -4.8 4.412** 16.5 0.6 -2.1 2.4
Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfshin kredinë për ekonominë dhe pretendime të tjera ndaj sektorëve mbajtës së parasë së gjerë. ** Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania. * Include credit to economy and other claims on broad money holding sectors.
** December 2012 data are preliminary.
1-5 LLOGARITË RRJEDHËSE DHE DEPOZITAT PA AFAT NË LEKË SIPAS SEKTORIT*Në milionë lekë, fund periudhe
LEK DENOMINATED CURRENT ACCOUNT AND SIGHT DEPOSITS BY SECTOR* 1-5
In millions ALL, end of period Llogari rrjedhëse dhe
depozita pa afat/ Current account and sight
deposits (3+4+ 5+6 +7)
Qeveria lokale/ Local government
Korporatat jofinanciare publike/ Public nonfinancial corporations
Korporata të tjera financiare/Other financial corporations
Korporata të tjera jofinanciare/ Other nonfinancial corporations
Sektorë të tjerë rezidentë/ Other resident sectors
1 2 3 4 5 62009/12 75,461.8 478.1 7,795.6 675.3 20,879.3 45,633.52010/12 80,368.4 948.1 7,134.0 920.6 22,505.0 48,860.82011/12 81,974.9 1,157.4 7,303.5 532.5 20,681.5 52,300.12012/01 77,020.9 1,347.8 7,232.6 384.6 19,122.8 48,933.1
02 78,533.3 1,207.9 7,265.9 407.2 19,710.7 49,941.703 79,028.4 1,432.5 7,689.7 529.9 19,130.9 50,245.404 80,917.0 1,540.1 7,879.8 751.2 20,534.0 50,211.905 81,765.3 1,451.5 10,544.3 625.6 18,898.3 50,245.506 81,896.5 1,565.7 7,595.8 526.1 19,500.6 52,708.407 82,287.0 1,635.6 8,053.4 662.2 19,647.7 52,288.108 83,374.9 1,430.9 8,006.9 709.5 21,428.2 51,799.409 84,840.0 1,608.5 7,473.1 563.2 22,001.6 53,193.710 83,119.9 1,439.9 7,648.1 1,778.7 22,115.1 50,138.211 81,439.5 1,377.6 7,126.2 532.1 21,478.4 50,925.112** 88,541.5 1,059.7 7,168.0 1,789.2 24,716.6 53,807.9
Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfshihen vetëm llogaritë dhe depozitat që janë pjesë e parasë së gjerë. ** Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania.* Deposits included in broad money.
** December 2012 data are preliminary.
Raporti Vjetor2012
194 Banka e Shqipërisë
1-6 DEPOZITAT ME AFAT NË LEKË SIPAS SEKTORIT* Në milionë lekë, fund periudhe
LEK DENOMINATED TIME DEPOSITS BY SECTOR * 1-6In millions ALL, end of period
Depozitat me
afat/ Time deposits (9+10+11+12+13)
Qeveria lokale/ Local government
Korporatat jofinanciare publike/ Public
nonfinancial corporations
Korporata të tjera financiare/ Other
financial corporations
Korporata të tjera jofinanciare/ Other
nonfinancial corporations
Sektorë të tjerë rezidentë/ Other resident sectors
1 2 3 4 5 62009/12 293,675.9 8.4 3,378.4 786.6 9,898.3 279,604.32010/12 329,090.0 55.1 3,054.3 1,773.4 8,316.8 315,890.52011/12 370,105.2 109.6 2,608.9 1,423.5 11,292.5 354,670.82012/01 376,531.6 29.1 3,584.2 2,027.0 10,376.9 360,514.3
02 378,435.1 30.8 2,477.3 2,277.2 10,241.1 363,408.803 381,005.2 31.5 2,673.1 2,560.8 9,649.5 366,090.304 383,725.1 31.8 1,877.6 4,366.2 8,739.0 368,710.505 388,260.6 31.9 2,431.2 2,877.9 10,589.7 372,329.906 388,217.2 32.9 1,759.8 3,607.3 10,577.2 372,240.007 387,152.7 33.3 2,073.7 3,571.3 10,159.9 371,314.508 384,310.7 33.2 2,002.2 4,018.5 10,423.9 367,832.909 380,136.8 33.7 1,799.3 3,073.8 9,259.2 365,970.810 384,136.8 18.7 2,098.1 1,919.2 10,201.3 369,899.511 388,286.9 18.7 1,410.0 3,727.5 10,750.4 372,380.312** 388,316.6 19.4 1,715.4 2,224.4 10,954.1 373,403.4
Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfshihen vetëm llogaritë dhe depozitat që janë pjesë e parasë së gjerë. ** Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania.* Deposits included in broad money.
** December 2012 data are preliminary.
1-7 LLOGARI RRJEDHËSE DHE DEPOZITA PA AFAT NË VALUTË SIPAS SEKTORIT*Në milionë lekë, fund periudhe
FOREIGN CURRENCY DENOMINATED CURRENT ACCOUNT AND SIGHT DEPOSITS BY SECTOR* 1-7
In millions ALL, end of period
Llogari rrjedhëse dhe depozita pa afat/ Current
account and sight deposits (3+4+5+6+7)
Qeveria lokale/ Local government
Korporatat jofinanciare publike/ Public
nonfinancial corporations
Korporata të tjera financiare/ Other
financial corporations
Korporata të tjera jofinanciare/ Other
nonfinancial corporations
Sektorë të tjerë rezidentë/ Other resident sectors
2 3 4 5 6 72009/12 75,422.6 153.7 2,771.9 426.8 25,627.3 46,443.02010/12 87,471.8 256.0 4,102.0 971.9 29,547.6 52,594.22011/12 86,753.0 263.1 2,091.5 971.8 28,217.3 55,209.42012/01 84,358.6 193.8 2,439.7 362.7 27,594.2 53,768.102 82,462.9 154.4 2,405.6 227.0 25,347.8 54,328.103 83,612.2 248.9 2,719.8 303.2 25,855.3 54,485.004 83,660.7 174.2 2,704.6 362.3 26,885.8 53,533.805 83,863.2 120.9 2,594.9 395.8 27,074.3 53,677.306 86,883.7 73.9 2,443.1 315.8 28,851.6 55,199.407 89,290.2 109.3 2,743.6 345.1 29,725.0 56,367.308 92,115.2 171.3 2,914.6 408.2 30,214.2 58,406.909 88,991.8 213.7 2,832.9 221.0 28,954.6 56,769.710 88,644.7 100.4 2,884.7 474.9 31,355.3 53,829.511 91,098.3 17.0 3,502.9 270.3 31,697.5 55,610.712** 89,206.6 44.5 2,137.6 253.4 29,224.4 57,546.6 Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfshihen vetëm llogaritë dhe depozitat që janë pjesë e parasë së gjerë. ** Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania.* Deposits included in broad money.
** December 2012 data are preliminary.
1-8 DEPOZITAT ME AFAT NË VALUTË SIPAS SEKTORIT*NË MILIONË LEKË, FUND PERIUDHE
FOREIGN CURRENCY DENOMINATED TIME DEPOSITS BY SECTOR* 1-8IN MILLIONS ALL, END OF PERIOD
Depozitat me
afat/ Time deposits (9+10+11+12+13)
Qeveria lokale/ Local government
Korporatat jofinanciare publike/ Public
nonfinancial corporations
Korporata të tjera financiare/ Other
financial corporations
Korporata të tjera jofinanciare/ Other
nonfinancial corporations
Sektorë të tjerë rezidentë/ Other resident sectors
8 9 10 11 12 132009/12 217,865.3 159.3 3,999.1 3,246.0 13,955.6 196,505.42010/12 288,294.8 237.0 4,470.0 5,229.1 27,835.3 250,523.52011/12 336,393.2 17.4 3,150.8 5,050.5 26,201.1 301,973.42012/01 335,094.8 16.8 2,888.1 5,183.8 20,681.9 306,324.3
02 340,357.8 15.4 2,938.4 5,354.4 20,962.4 311,087.203 341,006.6 2.9 2,984.2 5,192.0 19,519.0 313,308.504 342,982.1 2.9 3,022.5 5,014.9 19,116.3 315,825.505 344,715.9 2.9 3,165.1 5,009.7 18,268.9 318,269.506 348,113.0 2.9 3,198.7 5,148.0 18,303.7 321,459.707 354,155.0 2.8 2,850.4 5,147.8 20,250.0 325,903.908 370,201.7 2.9 2,725.8 5,256.7 23,363.5 338,852.909 376,449.8 2.9 2,997.9 5,136.0 24,852.8 343,460.210 376,962.4 2.9 3,102.1 5,233.5 24,805.1 343,818.811 369,403.0 2.9 2,582.7 5,411.2 19,739.0 341,667.112** 364,625.0 _ 1,873.6 6,049.9 17,643.1 339,058.4
Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfshihen vetëm llogaritë dhe depozitat që janë pjesë e parasë së gjerë. ** Të dhënat e muajit dhjetor 2012 janë paraprake.
Source: Bank of Albania.* Deposits included in broad money.
** December 2012 data are preliminary.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 195
1-9
KRED
IA S
IPAS
AKT
IVIT
ETIT
EKO
NO
MIK
¹N
Ë M
ILIO
NË
LEKË
, FU
ND
PER
IUD
HE
LOAN
S BY
EC
ON
OM
IC A
CTI
VITY
¹ 1-
9 IN
MIL
LIO
NS
ALL,
EN
D O
F PE
RIO
D
Tota
li i k
redi
së p
ër
bizn
eset
/ To
tal
loan
s to
bus
ines
s (2
+3+
4+5+
6+7+
8+9+
10+
11+
12+
13+
14+
15+
16+
17)
Bujq
ësia
, gj
uetia
dhe
si
lvik
ultu
ra/
Agric
ultu
re,
hunt
ing
and
fore
stry
Pesh
kim
i/
Fish
ing
Indu
stria
nx
jerr
ëse/
M
inin
g an
d qu
ar-
ryin
g
Indu
stria
pë
r-pu
nues
e/
Man
ufac
-tu
ring
Prod
him
i, sh
përn
darja
e
ener
gjis
ë el
ektri
ke, e
ga
zit d
he e
uj
it/ E
lect
ric-
ity, g
as a
nd
wat
er s
uppl
y
Ndë
rtim
i/
Con
stru
c-tio
n
Treg
tia, r
ipar
imi i
au
tom
jete
ve d
he
artik
ujve
sht
ëpia
kë/
Trad
e, re
pair
of
mot
or v
ehic
les
and
pers
onal
and
ho
useh
old
good
s
Hot
elet
dh
e re
stor
ante
t/
Hot
els
and
rest
aura
nts
Tran
spor
ti,
mag
azin
imi d
he
tele
kom
u-ni
kaci
oni/
Tr
ansp
ort,
stor
age
and
tele
com
mun
ica-
tions
Ndë
rm-
jetë
sim
m
on-
etar
dhe
fin
anci
ar/
Fina
ncia
l in
term
edia
-tio
n
Pasu
ritë
e pa
tund
shm
e,
dhën
ia m
e qi
ra, e
tj. /
Re
al e
stat
e,
rent
ing,
etc
.
Adm
in-
istri
mi
publ
ik/
Publ
ic
adm
inis
-tra
tion
Arsi
mi/
Ed
ucat
ion
Shën
deti
dhe
vep-
rimta
ritë
soci
ale/
H
ealth
an
d so
cial
w
ork
Shër
bim
e ko
lek-
tive,
soc
iale
dhe
in
divi
dual
e/
Oth
er c
omm
u-ni
ty, s
ocia
l and
pe
rson
al s
ervi
ce
activ
ities
Të tj
era/
O
ther
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
1720
09/1
229
1,21
4.3
3,06
0.1
569.
56,
727.
842
,215
.822
,392
.159
,332
.598
,050
.913
,800
.87,
391.
19,
055.
72,
374.
742
3.1
3,28
0.5
3,26
1.5
13,5
75.4
5,70
2.9
2010
/12
330,
388.
13,
982.
690
3.8
6,73
6.7
47,1
96.6
23,5
63.2
65,7
87.3
113,
996.
314
,118
.410
,910
.910
,631
.72,
437.
679
7.1
3,68
7.1
4,79
7.3
12,1
17.9
8,72
3.4
2011
/12
389,
425.
75,
586.
31,
036.
46,
572.
657
,853
.637
,073
.370
,875
.512
9,07
5.9
15,8
76.4
11,0
60.5
11,4
04.7
2,67
2.0
1,66
0.4
4,49
6.7
4,67
5.2
16,8
11.3
12,6
95.1
2012
/01
387,
401.
15,
421.
61,
019.
56,
302.
759
,791
.332
,746
.168
,830
.413
4,90
0.3
15,9
19.8
10,5
66.7
11,6
93.7
2,87
7.4
1,65
8.6
4,44
6.2
4,57
5.5
16,9
48.3
9,70
3.2
0238
8,83
0.8
5,57
6.0
1,04
1.0
6,10
6.4
59,5
99.4
33,1
22.9
69,6
92.2
134,
042.
616
,691
.411
,192
.611
,843
.82,
780.
41,
719.
34,
532.
94,
750.
516
,515
.49,
623.
903
*39
6,70
5.6
5,56
7.0
1,07
0.4
7,26
8.6
59,6
51.7
33,4
82.2
70,1
99.4
135,
961.
516
,581
.611
,279
.712
,487
.42,
755.
01,
723.
14,
615.
84,
683.
217
,095
.512
,283
.704
396,
430.
65,
641.
11,
039.
57,
064.
659
,417
.333
,284
.270
,126
.713
6,05
1.5
16,9
06.8
11,1
87.7
12,4
40.8
2,71
0.6
1,75
7.0
4,66
8.1
4,64
5.1
16,7
53.5
12,7
36.2
0539
9,93
2.0
5,78
2.4
1,05
3.8
5,91
8.9
59,7
93.6
36,0
73.9
69,8
97.7
138,
831.
715
,953
.810
,688
.212
,421
.42,
707.
31,
830.
84,
688.
64,
620.
416
,874
.412
,795
.206
400,
056.
94,
928.
796
2.6
8,01
2.0
58,4
69.1
37,9
66.8
71,1
49.4
140,
932.
117
,829
.211
,712
.912
,092
.12,
864.
276
0.0
5,48
3.6
4,47
0.6
14,2
47.9
8,17
5.9
0739
9,75
2.3
4,85
1.5
943.
97,
804.
958
,550
.138
,537
.571
,685
.213
9,35
5.0
17,7
01.4
11,6
18.3
12,3
80.0
2,61
8.3
756.
25,
744.
04,
486.
714
,414
.18,
305.
108
398,
774.
35,
010.
195
5.1
7,94
6.3
60,0
67.5
38,8
87.8
70,5
47.1
135,
823.
217
,603
.111
,660
.512
,591
.22,
631.
475
8.6
5,80
9.1
4,50
5.4
15,6
39.3
8,33
8.5
0940
3,25
5.1
5,27
4.9
958.
98,
416.
660
,213
.139
,897
.171
,871
.613
8,40
9.1
17,7
27.9
11,6
85.7
12,6
75.1
2,60
7.0
861.
45,
805.
44,
848.
015
,055
.36,
948.
010
398,
225.
75,
527.
794
5.8
7,62
6.0
60,3
06.6
42,9
03.0
67,8
98.5
135,
074.
017
,570
.111
,602
.312
,660
.12,
657.
887
5.5
5,69
6.9
4,80
8.1
15,0
24.0
7,04
9.4
1140
0,20
2.8
5,50
6.2
941.
57,
483.
459
,587
.445
,807
.663
,554
.713
6,02
5.4
17,6
80.9
11,4
69.7
12,9
65.9
5,88
3.3
886.
65,
569.
74,
840.
215
,283
.96,
716.
712
401,
699.
15,
655.
490
5.5
7,56
6.5
57,9
31.2
46,5
18.3
63,4
10.3
137,
951.
217
,467
.711
,470
.113
,087
.65,
829.
680
8.6
5,51
7.6
4,91
6.4
15,1
99.2
7,46
3.9
Bur
imi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë.
1) T
ë dh
ënat
e k
redi
së n
uk p
ërfs
hijn
ë in
tere
sat e
për
lloga
ritur
.
*N
ë të
dhë
nat e
kre
disë
për
mua
jin m
ars
2012
ësh
të b
ërë
rikla
sifik
im i
kred
isë
nga
kred
i për
jore
zide
ntët
në
kred
i për
biz
nese
t.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
1) D
ata
on lo
ans
do n
ot in
clud
e ac
crue
d in
tere
sts.
*In
the
data
of l
oans
for M
arch
201
2 ha
s be
en a
recl
assi
ficat
ion
from
loan
s gi
ven
to n
onre
side
nts
to lo
ans
give
n to
bus
ines
ses.
Raporti Vjetor2012
196 Banka e Shqipërisë
1-10 KREDIA SIPAS QËLLIMIT TË PËRDORIMIT DHE MONEDHËS PËR BIZNESET¹Në milionë lekë, fund periudhe
BUSINESS LOANS BY PURPOSE AND CURRENCY1 1-10In millions ALL, end of period
Kredia për bizneset/ Business loans
(2+7+12+17)Në lekë / In ALL
(3+4+5+6)Overdraft/ Overdraft
Kapital qarkullues/ Working capital
Blerje pajisjesh/ Machineries and appliances
Pasuri të paluajtshme/ Real estate
1 2 3 4 5 62009/12 291,214.3 76,734.3 30,976.5 17,237.7 18,494.7 10,025.42010/12 330,388.1 89,529.3 33,349.8 21,738.1 21,121.2 13,320.32011/12 389,425.7 118,862.4 37,883.4 33,938.2 26,536.0 20,504.82012/01 387,401.1 116,880.7 36,960.8 32,780.3 26,294.7 20,845.0
02 388,830.8 117,748.0 37,196.9 33,018.5 26,263.4 21,269.303* 396,705.6 121,958.9 37,712.2 36,755.5 26,153.6 21,337.704 396,430.6 122,139.7 37,759.2 36,423.6 26,385.7 21,571.305 399,932.0 125,516.5 36,436.1 38,627.2 28,832.3 21,620.906** 400,056.9 127,433.9 37,345.4 39,368.3 29,179.7 21,540.407 399,752.3 129,097.3 37,649.0 40,567.8 29,363.5 21,517.108 398,774.3 128,437.5 36,626.0 40,186.8 30,629.9 20,994.809 403,255.1 131,646.5 37,769.1 41,368.3 31,090.4 21,418.710 398,225.7 136,257.5 41,650.0 41,947.9 31,038.1 21,621.511 400,202.8 141,551.9 43,001.0 43,347.0 22,518.2 32,685.812 401,699.1 142,844.8 42,857.0 44,283.3 22,145.0 33,559.5
Në dollarë amerikanë / In USD (8+9+10+11) Overdraft/ Overdraft Kapital qarkullues/
Working capitalBlerje pajisjesh/ Machineries
and appliances Pasuri të paluajtshme/ Real estate
7 8 9 10 112009/12 26,832.1 12,115.4 5,787.9 4,493.4 4,435.42010/12 31,186.8 12,966.4 6,116.6 6,474.7 5,629.12011/12 36,138.2 17,403.7 5,354.5 7,070.4 6,309.62012/01 36,377.3 16,611.9 5,795.4 7,526.8 6,443.2
02 34,683.8 13,790.7 5,841.0 8,714.9 6,337.303 36,888.0 14,538.7 6,410.2 9,423.4 6,515.604 36,646.6 14,078.5 6,341.4 9,615.5 6,611.305 38,919.6 14,939.1 6,766.2 10,239.8 6,974.506 39,942.0 16,411.6 6,685.6 10,088.8 6,756.007 39,090.6 15,681.6 6,264.7 11,084.6 6,059.708 37,571.4 14,640.0 6,147.9 11,020.1 5,763.509 36,543.9 14,607.3 5,717.7 10,560.0 5,658.910 34,777.8 13,534.0 5,621.6 10,412.0 5,210.111 34,655.3 13,857.5 6,254.8 9,430.4 5,112.612 34,546.2 14,513.9 6,114.0 9,176.9 4,741.3
Në euro / In EUR (13+14+15+16)
Kredia në monedha të tjera/ In other
currenciesOverdraft/ Overdraft Kapital qarkullues/ Working capital
Blerje pajisjesh/ Machineries and appliances
Pasuri të paluajtshme/ Real estate
12 13 14 15 16 172009/12 186,942.0 53,528.5 26,575.6 53,511.5 53,326.4 705.82010/12 209,347.5 61,989.3 27,174.5 60,072.5 60,111.2 324.52011/12 234,203.0 68,305.4 31,695.8 65,354.7 68,847.0 222.12012/01 233,923.2 69,299.3 30,191.2 65,820.9 68,611.8 219.9
02 236,184.5 70,312.3 30,221.5 65,504.7 70,146.1 214.403 237,650.7 71,270.4 29,884.2 66,587.3 69,908.8 207.904 237,440.4 71,281.4 30,110.8 67,033.7 69,014.4 203.905 235,309.8 69,904.3 30,001.4 66,124.4 69,279.7 186.106 232,499.6 66,483.6 29,902.6 66,737.4 69,376.0 181.507 231,386.5 65,729.6 29,390.6 66,257.3 70,009.0 177.908 232,676.6 65,581.6 29,514.3 66,273.2 71,307.4 88.909 234,976.5 66,240.1 29,735.7 67,908.4 71,092.2 88.310 227,103.6 62,727.9 28,740.8 66,515.7 69,119.2 86.811 223,909.8 63,159.5 27,919.5 58,096.8 74,734.0 85.812 224,224.0 62,521.8 28,140.0 57,525.4 76,036.8 84.1
Burimi: Banka e Shqipërisë 1) Të dhënat e kredisë nuk përfshijnë interesat e përllogaritur. *Në të dhënat e kredisë për muajin mars 2012 është bërë riklasifikim i kredisë nga kredi për jorezidentët në kredi për bizneset.**Në të dhënat e kredisë për muajin qershor 2012 është bërë riklasifikim i kredisë brenda grupeve "Biznese" dhe "Individë".
Source: Bank of Albania.1) Data on loans do not include accrued interests.
*In the data of loans for March 2012 has been a reclassification from loans given to nonresidents to loans given to businesses.
**Loans data for June 2012 have been reclassified within groups “Business” and “Households”.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 197
1-11 KREDIA SIPAS QËLLIMIT TË PËRDORIMIT DHE MONEDHËS PËR INDIVIDËT¹ NË MILIONË LEKË, FUND PERIUDHE
HOUSEHOLD LOANS BY PURPOSE AND CURRENCY1 1-11IN MILLIONS ALL, END OF PERIOD
Kredia për individët/
Household Loans (2+8+
14+20)
Në lekë/In ALL
(3+4+5+6+7) Overdraft/Overdraft Mallra jo të qëndrueshëm /Non durable goods
Mallra të qëndrueshëm/Durable goods
Pasuri të paluajtshme/Real estate
Ushtrim aktiviteti/ Business activity
1 2 3 4 5 6 72009/12 139,779.6 56,239.5 3,859.5 14,338.2 5,228.1 25,591.3 7,222.42010/12 142,176.0 59,411.9 4,468.4 14,403.5 5,434.0 27,782.7 7,323.32011/12 141,618.3 61,524.9 5,271.1 16,128.1 5,489.7 30,285.5 4,350.52012/01 141,265.3 61,544.9 5,259.1 16,074.3 5,413.3 30,435.8 4,362.3
02 141,728.2 61,565.4 5,210.5 15,957.0 5,400.1 30,676.6 4,321.303 142,004.9 61,743.7 5,355.0 15,785.0 5,415.9 30,891.9 4,295.904 141,702.4 61,681.3 5,297.8 15,606.2 5,409.9 31,110.8 4,256.605 141,183.2 62,010.9 5,419.6 15,507.8 5,472.0 31,411.8 4,199.706* 140,850.8 62,580.7 5,500.1 15,430.8 5,486.1 31,837.2 4,326.607 141,013.4 63,051.8 5,644.5 15,596.4 5,455.7 32,048.2 4,307.008 140,829.6 63,151.3 5,620.6 15,652.0 5,434.7 32,171.3 4,272.709 142,010.4 63,389.1 5,601.8 15,670.8 5,410.8 32,456.2 4,249.510 141,732.3 63,573.0 5,711.8 15,605.6 5,365.6 32,707.3 4,182.811 142,358.9 63,587.6 5,676.9 15,520.0 5,427.8 32,817.8 4,145.212 142,270.8 63,553.9 5,617.3 15,501.0 5,442.2 33,014.8 3,978.5
Në dollarë
amerikanë / In USD (9+10+ 11+12 +13)
Overdraft/ Overdraft
Mallra jo të qëndrueshëm/ Nondurable goods
Mallra të qëndrueshëm/ Durable goods
Pasuri të paluajtshme/ Real estate Ushtrim aktiviteti/ Business activity
8 9 10 11 12 132009/12 2,330.8 243.0 40.1 104.5 1,846.1 97.12010/12 2,254.3 236.8 20.6 135.1 1,756.7 105.12011/12 2,253.4 251.0 35.5 93.3 1,606.5 267.22012/01 2,165.0 210.1 42.2 78.4 1,573.8 260.6
02 2,118.6 226.6 39.1 76.7 1,521.3 255.003 2,074.8 227.9 40.2 87.3 1,502.6 216.804 2,076.4 240.3 45.0 83.2 1,489.8 218.005 2,075.2 184.0 48.4 84.2 1,526.9 231.706 2,026.9 192.6 50.3 80.6 1,476.7 226.707 2,066.3 192.0 40.1 72.7 1,529.8 231.708 2,031.9 231.5 44.6 58.6 1,472.3 224.909 1,938.7 214.0 36.2 49.1 1,417.9 221.610 1,924.9 218.6 48.4 46.3 1,390.0 221.611 1,875.5 164.2 51.1 45.7 1,393.7 220.812 1,900.9 223.0 62.6 44.9 1,354.1 216.3
Në euro / In EUR (15+16
+17+ 18+19)
Kredia në monedha të tjera / In other currencies
Overdraft/ Overdraft
Mallra jo të qëndrueshëm/ Nondurable goods
Mallra të qëndrueshëm/ Durable goods
Pasuri të paluajtshme/ Real estate
Ushtrim aktiviteti/ Business activity
14 15 16 17 18 19 202009/12 80,748.3 2,029.4 1,666.4 2,899.4 70,031.3 4,121.9 461.02010/12 80,001.6 1,559.4 1,732.9 2,415.5 70,107.7 4,186.0 508.32011/12 77,355.1 1,624.0 1,687.8 2,912.2 68,167.1 2,964.0 484.92012/01 77,070.4 1,727.2 1,675.9 2,862.9 67,847.2 2,957.3 485.0
02 77,559.3 1,754.4 1,710.0 2,877.1 68,238.1 2,979.7 484.803 77,703.8 1,783.8 1,744.0 3,134.2 68,085.9 2,955.9 482.604 77,468.4 1,782.3 1,903.8 2,999.1 67,830.8 2,952.3 476.505 76,627.6 1,792.5 1,892.9 3,082.5 66,969.3 2,890.4 469.506 75,778.3 1,891.3 1,929.4 2,965.1 66,331.2 2,661.3 464.907 75,438.7 1,917.7 1,887.8 3,117.1 66,008.5 2,507.6 456.608 75,193.0 1,719.9 1,767.6 3,083.8 66,120.1 2,501.6 453.409 76,228.2 2,129.2 1,780.2 3,271.2 66,561.6 2,485.9 454.410 75,741.9 2,201.7 1,759.1 3,128.2 66,150.5 2,502.4 492.511 76,405.4 2,723.3 1,771.5 3,209.3 66,065.7 2,635.7 490.512 76,371.6 2,759.2 1,761.0 3,194.8 66,055.3 2,601.3 444.4
Burimi: Banka e Shqipërisë. 1) Të dhënat e kredisë nuk përfshijnë interesat e përllogaritur. *Në të dhënat e kredisë për muajin qershor 2012 është bërë riklasifikim i kredisë brenda grupeve "Biznese" dhe "Individë".
Source: Bank of Albania.1) Data on loans do not include accrued interests.
*Loans data for June 2012 have been reclassified within groups “Business” and “Households”.
Raporti Vjetor2012
198 Banka e Shqipërisë
1-12
KRE
DIA
SIP
AS R
RETH
IT*
Në
mili
onë
lekë
, fun
d pe
riudh
eLO
ANS
BY D
ISTR
ICT*
1-1
2In
mill
ions
ALL
, end
of p
erio
d
To
tali
i kre
disë
/ To
tal l
oans
(2
+3+
4+5+
6+7+
8+9+
10 )
T
iranë
/ Ti
rana
D
urrë
s/ D
urrë
s E
lbas
an/
Elba
san
Shk
odër
/ Sh
kodr
a K
orçë
/ Ko
rca
Vlo
rë/
Vlor
a F
ier/
Fie
r L
ezhë
/ Le
zha
Të
tjera
/ O
ther
1
23
45
67
89
1020
09/I
V43
0,99
3.8
296,
368.
633
,631
.913
,740
.310
,995
.78,
421.
815
,726
.912
,859
.39,
363.
029
,886
.220
10/I
V47
2,56
4.0
330,
634.
137
,138
.312
,921
.512
,024
.48,
083.
616
,490
.214
,187
.28,
909.
632
,175
.220
11/I
V53
1,04
4.0
374,
940.
941
,383
.815
,266
.513
,128
.98,
649.
416
,477
.115
,779
.510
,257
.835
,160
.020
12/I
538,
710.
538
3,73
8.6
40,8
01.6
15,2
79.7
13,0
51.5
8,68
0.3
16,6
07.8
15,4
24.7
10,3
23.8
34,8
02.5
II54
0,90
7.8
387,
458.
941
,273
.314
,693
.413
,100
.38,
425.
216
,341
.315
,292
.210
,522
.333
,800
.9III
545,
265.
539
1,19
5.8
40,8
54.7
15,5
94.7
13,1
86.4
8,46
6.6
16,3
43.9
14,5
88.4
10,5
67.4
34,4
67.7
IV54
3,96
9.9
390,
253.
441
,266
.815
,272
.713
,134
.18,
496.
416
,190
.113
,810
.210
,611
.434
,934
.7
Bur
imi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë *
Të
dhën
at e
kre
disë
nuk
për
fshi
jnë
inte
resa
t e p
ërllo
garit
ur.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
* D
ata
on lo
ans
do n
ot in
clud
e ac
crue
d in
tere
sts.
2. N
ORM
AT E
INTE
RESI
T TË
INST
RUM
ENTE
VE T
Ë PO
LITI
KËS
MO
NET
ARE
2-1
NO
RMAT
E IN
TERE
SIT
TË B
ANKË
S SË
SH
QIP
ËRIS
Ë *
Në
përq
indj
e
INTE
REST
RAT
ES O
F M
ON
ETAR
Y PO
LIC
Y IN
STRU
MEN
TS 2
. BA
NK
OF
ALBA
NIA
INTE
REST
RAT
ES*
2-1
In p
erce
ntag
e
D
epoz
ita n
jëdi
tore
/ O
vern
ight
dep
osit
Mar
rëve
shje
ribl
erje
je n
jëja
vore
/ W
eekl
y re
purc
hase
agr
eem
ent
Kred
ia n
jëdi
tore
/ O
vern
ight
cre
dit
Kred
ia p
ër m
bësh
tetje
me
likui
dite
t1 / L
iqui
dity
sup
porti
ng lo
an1
Vler
a/ L
evel
Ndr
yshi
mi/
Cha
nge
Vler
a/ L
evel
Ndr
yshi
mi/
Cha
nge
Vler
a/ L
evel
Ndr
yshi
mi/
Cha
nge
Vler
a/ L
evel
Ndr
yshi
mi/
Cha
nge
12
34
56
78
2004
29/
043.
25_
6.25
_8.
75_
12.2
5_
12/0
53.
00-0
.25
6.00
-0.2
58.
50-0
.25
12.0
0-0
.25
24/0
62.
75-0
.25
5.75
-0.2
58.
25-0
.25
11.7
5-0
.25
28/0
72.
50-0
.25
5.50
-0.2
58.
00-0
.25
11.5
0-0
.25
04/1
12.
25-0
.25
5.25
-0.2
57.
75-0
.25
11.2
5-0
.25
2005
31/
032.
00-0
.25
5.00
-0.2
57.
50-0
.25
11.0
0-0
.25
27/0
73.
251.
255.
00_
6.75
-0.7
511
.00
_20
06 1
2/07
3.50
0.25
5.25
0.25
7.00
0.25
11.2
50.
2530
/11
3.75
0.25
5.50
0.25
7.25
0.25
11.5
00.
2520
07 2
8/06
4.00
0.25
5.75
0.25
7.50
0.25
11.7
50.
2527
/09
4.25
0.25
6.00
0.25
7.75
0.25
12.0
00.
2530
/11
4.50
0.25
6.25
0.25
8.00
0.25
12.2
50.
2520
08 2
4/12
4.50
_6.
25_
7.00
-1.0
012
.25
_20
09 2
8/01
4.50
_6.
25_
7.00
_12
.25
_29
/01
4.00
-0.5
05.
75-0
.50
6.50
-0.5
011
.75
-0.5
028
/10
3.50
-0.5
05.
25-0
.50
6.00
-0.5
011
.25
-0.5
020
10 2
9/07
3.25
-0.2
55.
00-0
.25
5.75
-0.2
511
.00
-0.2
520
11 0
3/01
3.25
_5.
00_
6.75
1.00
11.0
0_
24/0
33.
500.
255.
250.
257.
000.
2511
.25
0.25
30/0
93.
25-0
.25
5.00
-0.2
56.
75-0
.25
11.0
0-0
.25
01/1
23.
00-0
.25
4.75
-0.2
56.
50-0
.25
10.7
5-0
.25
2012
26/
012.
75-0
.25
4.50
-0.2
56.
25-0
.25
10.5
0-0
.25
29/0
32.
50-0
.25
4.25
-0.2
56.
00-0
.25
10.2
5-0
.25
10/0
52.
50_
4.25
_6.
00_
8.25
-0.2
025
/07
2.25
-0.2
54.
00-0
.25
5.75
-0.2
58.
00-0
.25
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë
*Tab
ela
para
qet n
drys
him
in e
nor
mav
e ba
zë të
inte
resi
t sip
as v
endi
mit
të p
oliti
kës
mon
etar
e.
1) M
e hy
rjen
në fu
qi të
ven
dim
it nr
. 16
datë
13.
03.2
012,
për
mira
timin
e rr
egul
lore
s "P
ër k
redi
në p
ër m
bësh
tetje
me
likui
dite
t", in
stru
men
ti "K
redi
a Lo
mba
rd" d
o të
pas
ohet
nga
"Kre
dia
për m
bësh
tetje
me
likui
dite
t".
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia*T
able
pre
sent
the
chan
ge o
f key
inte
rest
rate
s ac
cord
ing
to th
e m
onet
ary
polic
y de
cisi
ons
for i
nter
est r
ates
.1)
Upo
n th
e en
try in
to fo
rce
of D
ecis
ion
No.
16,
dat
ed 1
3 M
arch
201
2, o
n th
e ap
prov
al o
f the
Reg
ulat
ion
“On
the
liqui
dity
su
ppor
ting
loan
”, th
e in
stru
men
t of “
Lom
bard
Loa
n” w
ill b
e fo
llow
ed b
y th
e “L
iqui
dity
sup
porti
ng lo
an”.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 199
3. T
REG
JET
FIN
ANC
IARE
3-1
NO
RMAT
E IN
TERE
SIT
PËR
DEP
OZI
TAT
E RE
JA S
IPAS
MO
NED
HËS
* N
ë pë
rqin
dje
FIN
ANC
IAL
MAR
KETS
3.
INTE
REST
RAT
ES O
N N
EW D
EPO
SITS
BY
CU
RREN
CY*
3-1
In p
erce
ntag
e
Në
lekë
/ In
ALL
Llog
ari r
rjedh
ëse/
Cur
rent
acc
ount
s1
muj
ore/
1 m
onth
s3
muj
ore/
3 m
onth
s6
muj
ore/
6 m
onth
s12
muj
ore/
12
mon
ths
24 m
ujor
e/ 2
4 m
onth
s20
090.
284.
565.
055.
746.
787.
2320
100.
304.
554.
645.
386.
407.
0420
110.
224.
394.
224.
875.
876.
5920
12/0
10.
053.
994.
164.
765.
806.
4602
0.05
3.80
3.98
4.61
5.62
6.63
030.
053.
743.
844.
595.
686.
6704
0.05
3.34
3.90
4.54
5.57
6.61
050.
053.
603.
854.
635.
706.
6406
0.05
3.31
3.79
4.38
5.50
6.52
070.
053.
303.
824.
345.
336.
6808
0.04
4.33
3.66
4.40
5.06
6.17
090.
053.
513.
794.
405.
196.
5010
0.05
3.43
3.74
4.47
5.24
6.24
110.
053.
553.
544.
395.
256.
4212
0.05
3.06
3.78
4.30
5.17
6.64
N
ë do
llarë
am
erik
anë/
In U
SD20
090.
081.
171.
601.
772.
382.
3220
100.
091.
151.
191.
392.
042.
3420
110.
090.
841.
071.
592.
141.
9620
12/0
10.
041.
131.
161.
672.
472.
2902
0.03
1.10
1.18
1.75
2.60
2.46
030.
040.
931.
691.
682.
452.
2004
0.03
0.99
1.38
1.88
2.31
2.66
050.
031.
101.
352.
002.
492.
7106
0.03
0.74
1.73
1.83
2.52
2.64
070.
030.
921.
302.
082.
432.
7508
0.03
0.88
1.71
1.85
2.53
3.00
090.
041.
021.
541.
822.
342.
4310
0.03
0.84
1.37
1.69
2.59
3.19
110.
040.
760.
991.
793.
332.
1112
0.03
1.00
1.54
1.58
2.16
2.03
N
ë Eu
ro/
In E
UR
2009
0.14
2.09
3.48
3.96
4.23
4.91
2010
0.15
1.87
2.52
3.00
3.57
4.22
2011
0.11
2.04
2.09
2.45
3.11
3.85
2012
/01
0.02
1.71
2.13
2.41
3.30
3.72
020.
031.
762.
112.
493.
144.
5903
0.03
1.94
2.12
2.56
3.29
3.64
040.
041.
832.
092.
513.
253.
9105
0.03
2.12
2.16
2.80
3.31
3.62
060.
032.
022.
082.
553.
243.
7507
0.04
1.99
2.00
2.47
3.16
3.65
080.
032.
071.
992.
372.
913.
6009
0.04
1.79
1.93
2.38
2.96
3.62
100.
031.
581.
922.
003.
003.
5311
0.04
1.52
1.70
2.28
2.93
3.58
120.
041.
381.
982.
092.
853.
47
Bur
imi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë *N
orm
at v
jeto
re p
ërfa
qëso
jnë
norm
at m
esat
are
të p
onde
ruar
a vj
etor
e, n
dërs
a no
rmat
muj
ore
përfa
qëso
jnë
norm
at m
esat
are
të p
onde
ruar
a m
ujor
e.So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.*Y
early
dat
a pr
esen
ts th
e an
nual
wei
ghte
d av
erag
e ra
te, w
hile
the
mon
thly
dat
a pr
esen
ts th
e m
onth
ly w
eigh
ted
aver
age
rate
.
Raporti Vjetor2012
200 Banka e Shqipërisë
3-2
NO
RMAT
E IN
TERE
SIT
PËR
KRED
ITË
E RE
JA S
IPAS
MO
NED
HËS
*N
ë pë
rqin
dje
INTE
REST
RAT
ES O
N N
EW L
OAN
S BY
CU
RREN
CY*
3-2
In p
erce
ntag
e
N
ë le
kë/
In A
LLD
eri n
ë 6
mua
j/ U
p to
6 m
onth
s6
mua
j - 1
vit/
6 m
onth
s -
1 ye
ar1-
3 vj
et/
1-3
year
s 3
- 5
vje
t/ 3
- 5
yea
rsM
bi 5
vje
t/ O
ver 5
yea
rs20
0912
.54
12.4
615
.75
15.1
114
.06
2010
13.1
711
.29
15.6
814
.16
12.0
520
1112
.28
11.1
713
.43
12.7
910
.73
2012
/01
11.1
410
.72
13.2
513
.91
10.5
502
9.91
11.5
314
.12
13.5
410
.34
0312
.68
11.8
714
.21
12.6
810
.27
0411
.33
10.5
214
.71
13.7
110
.16
0511
.28
11.4
514
.48
10.4
510
.72
0610
.78
11.1
014
.86
12.6
110
.44
0711
.78
10.9
113
.96
13.6
910
.65
0810
.70
10.1
613
.29
13.2
510
.93
099.
9810
.96
14.9
513
.49
10.2
510
9.44
8.07
14.3
013
.61
10.0
111
11.2
29.
2215
.74
13.0
09.
5612
10.3
410
.58
15.4
311
.66
9.61
N
ë do
llarë
am
erik
anë
/ In
USD
20
09
7.32
7.22
7.15
7.15
6.96
2010
7.44
6.68
6.72
7.06
8.01
2011
8.85
6.57
7.15
4.52
6.91
2012
/01
9.24
7.59
6.99
6.46
5.24
028.
076.
697.
007.
00_
034.
317.
926.
707.
3210
.00
045.
905.
867.
657.
006.
9005
6.74
6.72
6.24
6.34
4.84
066.
666.
267.
067.
007.
5607
7.07
6.69
7.27
6.78
4.30
086.
345.
956.
18_
_09
6.86
6.86
8.03
7.95
_10
7.77
8.28
5.08
__
117.
506.
696.
06_
2.76
128.
876.
804.
908.
72_
N
ë Eu
ro/
In E
UR
2009
8.32
7.64
8.19
8.07
7.60
2010
7.20
7.14
8.02
7.87
7.41
2011
7.51
7.18
7.76
7.45
7.56
2012
/01
7.47
6.85
7.32
8.01
7.85
025.
847.
477.
257.
706.
8703
7.26
7.56
7.38
8.10
7.59
046.
617.
486.
647.
987.
6105
7.18
7.33
7.48
8.27
7.65
067.
457.
187.
728.
076.
4507
6.96
5.18
7.82
7.52
7.29
086.
556.
878.
398.
017.
7409
7.24
7.04
7.98
7.85
6.90
107.
947.
068.
087.
347.
5311
7.11
7.40
6.88
7.60
7.17
127.
116.
697.
298.
566.
91
Bur
imi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë.*N
orm
at v
jeto
re p
ërfa
qëso
jnë
norm
at m
esat
are
të p
onde
ruar
a vj
etor
e, n
dërs
a no
rmat
muj
ore
përfa
qëso
jnë
norm
at m
esat
are
të p
onde
ruar
a m
ujor
e.So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.*Y
early
dat
a pr
esen
ts th
e an
nual
wei
ghte
d av
erag
e ra
te, w
hile
the
mon
thly
dat
a pr
esen
ts th
e m
onth
ly w
eigh
ted
aver
age
rate
.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 201
3-3 NORMAT E INTERESIT PËR BONOT E THESARIT SIPAS AFATIT* NË PËRQINDJE
YIELDS OF TREASURY BILLS BY MATURITY BREAKDOWN* 3-3
IN PERCENTAGE Normat e interesit për bonot e thesarit/ Maturity breakdown of Treausury bill yields
3 mujor/ 3 months 6 mujor/ 6 months 12 mujor/ 12 months2007/12 6.32 7.41 8.262008/12 6.27 7.45 8.562009/09 6.34 7.70 9.33
10 6.36 7.73 9.4211 6.32 7.65 9.3012 6.30 7.52 9.14
2010/01 _ 7.48 8.9902 6.27 7.46 8.8803 6.22 7.39 8.6504 6.04 7.30 8.4405 5.90 7.15 8.0206 5.86 7.12 7.9107 5.86 7.11 7.9408 5.74 7.03 7.8609 5.59 6.98 7.7510 _ 6.80 7.7111 5.51 6.70 7.5512 5.29 6.41 7.09
2011/01 _ 6.32 6.8302 5.21 6.38 6.9503 5.35 6.72 7.2704 _ 6.84 7.4105 5.47 6.82 7.3606 5.65 6.80 7.5407 _ 6.82 7.6908 5.61 6.78 7.6809 5.62 6.77 7.6810 _ 6.49 7.5011 5.49 6.44 7.4012 5.31 6.23 6.95
2012/01 _ 6.23 7.0702 5.08 6.10 7.1103 5.29 6.20 7.3304 _ 6.20 7.3505 5.30 6.20 7.3606 5.26 6.25 7.3707 _ 6.24 7.3408 5.15 6.23 7.1909 5.08 6.17 6.9310 _ 6.13 6.7811 5.03 6.06 6.4612 5.03 5.65 6.37
Burimi: Banka e Shqipërisë * Përfaqësojnë normat mesatare të ponderuara të periudhës.
Source: Bank of Albania. * Weighted average interest rates.
Raporti Vjetor2012
202 Banka e Shqipërisë
4. K
URS
I I K
EMBI
MIT
4-1
KURS
I I K
ËMBI
MIT
TË
LEKU
T KU
ND
REJT
MO
NED
HAV
E KR
YESO
RELe
kë p
ër n
jësi
të m
oned
hës
së h
uaj
EXH
ANG
E RA
TE 4
.
EXC
HAN
GE
RATE
4-1
ALL
per u
nit o
f for
eign
cur
renc
ies
Mon
edha
t kry
esor
e/
Mai
n fo
reig
n cu
rren
cies
Mes
atar
ja e
per
iudh
ës/
Aver
age
of p
erio
dFu
ndi i
per
iudh
ës/
End
of p
erio
d
Dol
lari
amer
ikan
/ U
S do
llar (
USD
)
Mon
edha
evr
opia
ne/
Euro
pean
cur
renc
y (E
UR)
Poun
d-i b
ritan
ik/
Briti
sh p
ound
st
erlin
g (G
BP)
Fran
ga
zvic
eran
e/ S
wis
s Fr
anc
(CH
F)
Jeni
Jap
onez
/ Ja
pane
se y
en
(per
100
) (JP
Y)
Dol
lari
Kana
dez/
C
anad
ian
dolla
r (C
AD)
Dol
lari
amer
ikan
/ U
S D
olla
r (U
SD)
Mon
edha
evr
opia
ne/
Euro
pean
cur
renc
y (E
UR)
Poun
d-i b
ritan
ik/
Briti
sh p
ound
st
erlin
g (G
BP)
Fran
ga
zvic
eran
e/ S
wis
s fra
nc (C
HF)
Jeni
Jap
onez
/ Ja
pane
se y
en
(per
100
) (JP
Y)
Dol
lari
Kana
dez/
C
anad
ian
dolla
r (C
AD)
12
34
56
78
910
1112
2010
103
.94
137
.79
160
.53
99.
87
118
.66
100
.94
104
.00
138
.77
161
.46
110
.98
127
.90
104
.29
2011
100
.90
140
.33
161
.72
113
.98
126
.68
102
.04
107
.54
138
.93
165
.92
114
.46
138
.80
105
.36
2012
108
.18
139
.04
171
.43
115
.39
135
.74
108
.27
105
.85
139
.59
171
.18
115
.65
122
.93
106
.37
2012
/ 0
1 1
07.1
0 1
38.3
2 1
66.1
5 1
14.2
7 1
39.2
1 1
05.7
8 1
05.3
0 1
38.9
3 1
66.0
3 1
15.2
7 1
37.8
9 1
05.4
4 0
2 1
05.3
2 1
39.3
5 1
66.4
3 1
15.5
1 1
34.3
1 1
05.6
3 1
04.1
2 1
40.0
8 1
66.0
4 1
16.3
7 1
29.3
6 1
05.2
0 0
3 1
05.9
7 1
40.0
3 1
67.7
3 1
16.1
4 1
28.7
1 1
06.6
4 1
05.2
0 1
40.3
8 1
68.4
6 1
16.5
9 1
28.1
6 1
05.6
6 0
4 1
06.3
5 1
39.9
8 1
70.1
9 1
16.4
3 1
30.7
9 1
07.0
7 1
06.0
4 1
40.3
3 1
72.5
7 1
16.8
5 1
32.2
8 1
08.0
1 0
5 1
08.9
6 1
39.4
4 1
73.3
1 1
16.0
5 1
36.7
0 1
07.9
1 1
11.9
2 1
39.0
9 1
73.6
3 1
15.7
6 1
41.9
5 1
09.0
6 0
6 1
10.4
8 1
38.5
1 1
71.7
2 1
15.3
3 1
39.5
0 1
07.5
1 1
09.8
6 1
38.1
7 1
71.3
3 1
15.0
8 1
38.4
7 1
07.1
4 0
7 1
11.7
7 1
37.4
6 1
74.2
1 1
14.4
7 1
41.5
8 1
10.2
3 1
11.9
5 1
37.3
1 1
75.6
3 1
14.3
3 1
43.0
8 1
11.8
3 0
8 1
10.7
9 1
37.3
5 1
74.0
1 1
14.4
3 1
40.8
7 1
11.5
8 1
10.0
9 1
38.2
4 1
74.1
9 1
15.2
4 1
40.1
9 1
11.0
8 0
9 1
08.1
0 1
38.8
9 1
74.1
1 1
14.9
5 1
38.2
9 1
10.4
8 1
08.3
4 1
40.1
9 1
75.6
4 1
16.0
4 1
39.5
2 1
10.7
2 1
0 1
07.7
8 1
39.7
2 1
73.3
2 1
15.5
5 1
36.6
7 1
09.3
4 1
07.6
2 1
39.8
1 1
73.4
2 1
15.8
8 1
34.8
5 1
07.9
9 1
1 1
09.0
1 1
39.7
1 1
73.9
5 1
15.9
4 1
34.8
1 1
09.3
3 1
07.5
8 1
39.8
2 1
72.4
6 1
16.1
0 1
30.2
4 1
08.3
3 1
2 1
06.5
7 1
39.7
2 1
72.0
4 1
15.6
2 1
27.4
2 1
07.6
8 1
05.8
5 1
39.5
9 1
71.1
8 1
15.6
5 1
22.9
3 1
06.3
7 Bu
rimi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë. S
ourc
e: B
ank
of A
lban
ia.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 203
5. S
TATI
STIK
AT E
SEK
TORI
T TË
JAS
HTË
M
5-1
BILA
NC
I I P
AGES
AVE
Në
mili
onë
euro
EXTE
RNAL
SEC
TOR
STAT
ISTI
CS
5. BA
LAN
CE
OF
PAYM
ENTS
5-1
In m
illio
ns E
UR
Ll
ogar
ia k
oren
te/
Cur
rent
acc
ount
(2
+5+
6+7+
8+9+
10)
Bila
nci t
regt
ar/
mal
lrat /
Tr
ade
bala
nce
(3+
4)
Sh
ërbi
met
/ Se
rvic
esTë
ard
hura
t/ In
com
eTr
ansf
erta
pr
ivat
e/ P
rivat
e tra
nsfe
rs
Tran
sfer
ta s
htet
ëror
e/ O
ffici
al
trans
fers
Eksp
orti
mal
lrave
(fob
) /
Expo
rt of
goo
ds (f
ob)
Impo
rti i
mal
lrave
(fob
)/
Impo
rt of
goo
ds (f
ob)
Kred
i/ C
redi
tD
ebi/
Deb
itKr
edi/
Cre
dit
Deb
i/ D
ebit
12
34
56
78
910
2009
-1,3
29.8
-2,3
03.7
750.
7-3
,054
.41,
771.
4-1
,597
.526
9.4
-407
.391
0.8
27.1
2010
-1,0
18.6
-2,0
82.7
1,17
1.5
-3,2
54.2
1,75
0.7
-1,5
18.9
286.
3-3
76.4
877.
145
.3
2011
-1,1
22.1
-2,2
41.6
1,40
5.5
-3,6
47.1
1,74
7.4
-1,6
12.8
269.
6-2
22.0
916.
420
.920
11 /
IV-3
52.1
-658
.636
0.0
-1,0
18.6
428.
5-3
87.3
67.5
-53.
024
4.0
6.8
2012
/ I
-253
.1-4
65.3
325.
8-7
91.2
293.
8-2
85.4
59.7
-61.
620
2.0
3.7
II-2
19.9
-475
.539
4.2
-869
.738
1.1
-354
.960
.9-7
1.1
236.
43.
3 II
I-1
98.1
-540
.540
2.5
-943
.057
8.1
-445
.474
.9-5
4.1
185.
13.
9
Llog
aria
kap
itale
/
Cap
ital a
ccou
nt
Llog
aria
fina
ncia
l/
Fina
ncia
l acc
ount
(1
3+14
+15
+16
)
G
abim
e dh
e ha
rres
a/ N
et e
rror
s an
d om
issi
ons
Bila
nci i
pë
rgjit
hshë
m/
Ove
rall
bala
nce
(1+
11+
12+
17)
Reze
rvat
/ Re
serv
e as
sets
Ndr
yshi
mi
tota
l në
reze
rva/
Tot
al
chan
ge in
re
serv
es a
sset
s
Nga
të c
ilat:
Rivl
erës
im/
Of w
hich
: Re
valu
atio
n
Inve
stim
et e
hua
ja d
irekt
e (n
eto)
/ Fo
reig
n di
rect
in
vest
men
t, ne
t
Inve
stim
e po
rtofo
li (n
eto)
/ Po
rtfol
io in
vest
men
t, ne
t
Kapi
tale
të tj
era*
(n
eto)
/ O
ther
ca
pita
l, ne
t*
Përd
orim
kre
dish
&
huas
h ng
a FM
N/
Use
of
fund
cre
dit a
nd lo
ans
1112
1314
1516
1718
1920
2120
0984
.993
7.3
688.
712
.724
3.3
-7.4
278.
5-2
9.2
29.2
-31.
5-2
.320
1085
.578
6.6
788.
523
2.1
-224
.9-9
.232
5.4
179.
0-1
79.0
254.
675
.720
1184
.984
2.2
716.
8-4
9.0
183.
0-8
.716
6.4
-28.
628
.68.
036
.620
11 /
IV27
.824
9.3
270.
025
.7-4
5.9
-0.5
68.8
-6.2
6.2
18.2
24.5
2012
/ I
12.9
245.
419
9.3
-46.
792
.8_
-2.0
3.2
-3.2
-21.
0-2
4.3
II43
.012
9.2
178.
323
.1-6
3.5
-8.7
55.2
7.5
-7.5
48.4
41.0
III
9.8
167.
016
3.9
-11.
518
.4-3
.911
1.0
89.7
-89.
788
.8-0
.9
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë.
* N
uk p
ërfs
hihe
n pë
rdor
ime
huas
h dh
e kr
edis
h ng
a FM
N.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
* Ex
clud
ing
Use
of F
und
Cre
dit a
nd L
oans
.
Raporti Vjetor2012
204 Banka e Shqipërisë
5-2
EKSP
ORT
I I M
ALLR
AVE
SIPA
S PA
RTN
ERËV
E N
ë m
ilion
ë eu
roEX
PORT
BY
CO
UN
TRIE
S 5-
2In
mill
ions
EU
R
T
otal
i / T
otal
(2
+11
+18
+26
)
Vend
et e
BE-
së -
15
e 1:
Tot
al /
Eur
opea
n U
nion
- 1
5 m
embe
r co
untri
es (3
+4+
5+
6+ 7
+8+
9+
10)
Vend
et e
BE-
së-a
nëta
rë
të ri
nj 2
/ Eu
rope
an
Uni
on -
new
mem
bers
hip
coun
tries
(11+
12
+13
+14
+15
+16
+17
)
Angl
i/
Uni
ted
King
dom
Aust
ri/
Aust
riaFr
ancë
/ Fr
ance
Gre
qi/
Gre
ece
Gje
rman
i/
Ger
man
yIta
li/ It
aly
Span
jë/
Spai
nTë
tjer
a/
Oth
ers
Bullg
ari/
Bu
lgar
iaH
unga
ri/
Hun
gary
Polo
ni/
Pola
ndRu
man
i/
Rom
ania
Sllo
veni
/ Sl
oven
ia
Të
tjera
/ O
ther
s
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
1720
0975
0.6
576.
20.
99.
87.
056
.425
.045
9.6
8.3
9.3
10.1
4.7
0.6
0.2
3.3
0.3
1.1
2010
1,17
1.5
773.
91.
812
.110
.362
.532
.859
5.5
40.2
18.7
47.0
11.9
0.4
0.2
0.6
10.6
23.3
2011
1,40
5.5
954.
61.
216
.78.
871
.140
.974
7.4
49.8
18.8
64.4
17.5
0.7
0.5
1.9
1.5
42.2
2012
/ 0
197
.377
.90.
11.
90.
75.
22.
564
.10.
72.
65.
11.
50.
00.
10.
10.
03.
302
108.
986
.70.
10.
90.
66.
62.
157
.917
.61.
02.
11.
70.
00.
00.
10.
00.
203
119.
695
.00.
31.
60.
87.
33.
164
.415
.61.
72.
72.
20.
00.
00.
10.
00.
304
128.
293
.20.
01.
50.
64.
92.
774
.97.
80.
76.
92.
00.
10.
0_
0.0
4.8
0513
8.7
92.6
0.1
3.0
0.9
7.0
9.4
62.2
8.3
1.8
9.2
1.7
0.0
0.1
0.1
0.0
7.4
0612
7.3
84.7
0.0
1.5
0.9
4.9
1.9
66.4
6.7
2.3
2.5
1.4
0.0
0.1
0.2
0.0
0.8
0714
2.1
94.7
0.1
1.1
1.2
6.3
2.7
64.9
16.2
2.1
6.6
1.6
0.1
0.1
0.7
3.4
0.8
0812
4.5
78.6
0.1
1.2
0.9
6.0
2.9
54.9
8.0
4.7
11.5
1.6
0.0
0.0
0.3
0.0
9.4
0913
5.9
97.6
0.4
1.5
1.4
4.3
12.7
58.0
17.6
1.7
2.3
1.4
0.0
0.1
0.2
0.1
0.6
1013
5.9
101.
20.
21.
51.
35.
02.
975
.013
.22.
22.
61.
70.
00.
10.
40.
10.
311
139.
010
0.3
0.1
1.6
1.0
4.7
2.7
67.1
21.2
2.0
2.8
1.7
0.1
0.0
0.3
0.0
0.6
1212
8.2
95.4
0.2
1.1
0.6
5.1
2.0
72.2
8.8
5.4
2.0
1.4
0.1
0.0
0.1
0.1
0.4
Ve
ndet
e B
allk
anit/
Ba
lkan
Cou
ntrie
s (1
9+20
+21
+22
+
23+
24 +
25)
Vend
e të
tjer
a /
Oth
er c
ount
ries
(27+
28
+29
+30
+
31+
32 +
33)
Bosn
jë H
erce
govi
në/
Bosn
ia a
nd
Her
zego
win
a
Koso
vë/
Koso
voKr
oaci
/ C
roat
iaM
al i
Zi/
Mon
tene
gro
FYRO
M /
Maq
edon
i /M
aced
onia
FY
ROM
Serb
i/
Serb
iaTu
rqi/
Tu
rkey
Braz
il/
Braz
ilKi
në/
Chi
naRu
si/
Russ
iaSH
BA/
USA
Ukr
ainë
/ U
krai
neZv
icër
/ Sw
itzer
land
Të tj
era/
Oth
ers
1819
2021
2223
2425
2627
2829
3031
3233
2009
100.
10.
853
.80.
910
.423
.96.
14.
364
.20.
837
.00.
16.
4_
9.2
10.7
2010
191.
92.
372
.81.
811
.019
.614
.270
.115
8.8
2.0
64.4
0.0
17.2
0.0
48.6
26.5
2011
282.
21.
710
4.6
2.2
12.0
29.5
25.7
106.
510
4.5
1.4
35.2
6.1
13.9
0.2
37.6
15.7
2012
/ 0
111
.60.
15.
50.
30.
60.
70.
14.
22.
80.
11.
0_
0.3
0.0
0.1
1.2
028.
50.
13.
30.
10.
60.
40.
13.
811
.6_
1.9
0.0
0.3
_0.
58.
903
16.0
0.2
8.1
0.2
1.0
1.5
1.2
3.8
5.9
0.1
2.6
_1.
10.
00.
81.
404
22.7
0.1
11.1
0.2
1.3
2.1
0.6
7.4
5.4
0.1
3.5
_0.
10.
00.
11.
705
29.2
0.1
12.5
0.2
1.5
3.4
1.3
10.2
7.6
0.1
3.9
0.4
0.4
_0.
72.
106
30.9
0.2
10.7
0.4
1.4
3.2
1.9
13.1
9.2
0.1
2.5
0.1
1.0
0.0
3.6
2.0
0729
.80.
110
.30.
10.
83.
52.
312
.710
.90.
15.
20.
00.
30.
03.
31.
908
28.0
0.1
16.3
0.2
0.9
3.7
0.7
6.1
6.4
0.1
3.0
0.0
0.5
_1.
31.
509
30.7
0.5
14.7
0.6
1.2
3.6
0.7
9.5
5.4
0.1
1.2
_1.
7_
0.8
1.5
1023
.50.
113
.50.
31.
23.
51.
03.
88.
60.
25.
00.
00.
5_
0.4
2.5
1124
.30.
212
.10.
11.
32.
70.
77.
211
.60.
16.
30.
00.
90.
01.
52.
812
21.7
0.0
6.9
0.2
1.1
1.6
0.4
11.5
9.1
0.1
5.3
0.1
0.4
_1.
41.
8Bu
rimi:
Bank
a e
Shqi
përis
ë.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 205
5-3
IMPO
RTI I
MAL
LRAV
E SI
PAS
PART
NER
ËVE
Në
mili
onë
euro
IMPO
RT B
Y C
OU
NTR
IES
5-3
In m
illio
n EU
R
T
otal
i / T
otal
(2+
11
+18
+26
)
Vend
et e
BE-
së -
15
e 1:
Tot
al /
Eur
opea
n U
nion
- 1
5 m
embe
r co
untri
es (3
+4
+5+
6 +
7+8
+9+
10)
Vend
et e
BE-
së -
anë
tarë
të
rinj
2/
Euro
pean
U
nion
- n
ew m
embe
rshi
p co
untri
es (1
1+ 1
2+
13+
14+
15+
16 +
17)
Angl
i/
Uni
ted
King
dom
Aust
ri/
Aust
riaFr
ancë
/ Fr
ance
Gre
qi/
Gre
ece
Gje
rman
i/
Ger
man
yIta
li/ It
aly
Span
jë/
Spai
nTë
tjer
a/
Oth
ers
Bullg
ari/
Bu
lgar
iaH
unga
ri/
Hun
gary
Polo
ni/
Pola
ndRu
man
i/
Rom
ania
Sllo
veni
/ Sl
oven
ia
Të
tjera
/ O
ther
s
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
1720
09 3
,248
.8
1,8
49.4
3
9.6
40.
3 6
7.6
504
.9
209
.4
850
.1
51.
7 8
5.9
238
.5
61.
3 2
7.5
38.
6 2
6.2
29.
5 5
5.4
2010
3,4
74.1
1
,965
.1
50.
4 5
7.1
74.
0 4
58.5
1
89.3
9
87.3
5
2.6
95.
9 2
84.7
6
3.1
31.
5 4
7.9
43.
4 3
7.7
61.
0 20
11 3
,905
.3
2,2
23.7
4
3.1
70.
9 9
3.1
411
.8
222
.7
1,2
00.7
8
2.1
99.
4 2
74.6
4
9.3
36.
5 4
7.0
39.
9 2
9.7
72.
2 20
12 /
01
267.
8 1
34.8
3
.5
3.2
2
.3
33.
1 1
7.0
65.
6 4
.1
6.2
17.
7 2
.4
1.6
3
.4
2.2
1
.9
6.1
02 2
66.4
1
53.6
2
.8
3.6
6
.3
29.
8 1
5.2
87.
5 3.
1 5
.2
17.
8 4
.2
0.6
4
.6
3.4
2
.1
3.0
03
317
.3
177
.8
4.8
4
.0
8.5
3
6.9
20.
0 9
4.8
2.7
6.0
2
3.9
5.0
2
.4
3.9
4
.7
3.2
4
.7
04 2
83.4
1
48.9
2
.0
3.9
4
.9
28.
7 1
7.6
83.
3 3.
2 5
.2
21.
5 4
.1
2.8
4
.1
4.5
2
.4
3.6
05
317
.9
174
.6
3.3
2
.9
2.9
3
0.0
20.
7 1
01.5
8.
1 5
.3
19.
2 3
.2
2.3
4
.5
3.5
1
.8
4.0
06
332
.3
195
.5
5.4
3
.7
3.0
2
9.6
19.
9 1
13.8
12
.5 7
.6
17.
7 3
.3
2.3
3
.7
3.9
1
.6
2.8
07
344
.7
200
.8
3.4
3
.2
7.1
3
1.5
21.
1 1
15.0
10
.7 8
.9
19.
2 3
.7
2.5
4
.6
3.1
2
.6
2.7
08
330
.0
170
.6
2.5
4
.4
4.0
2
6.4
22.
7 9
5.7
8.3
6.5
2
4.4
5.1
5
.8
4.0
4
.5
1.8
3
.1
09 3
34.6
1
74.0
2
.2
6.6
2
.9
29.
3 1
8.3
103
.6
6.9
4.3
2
4.4
4.4
2
.4
3.6
3
.9
1.4
8
.7
10 3
31.6
1
91.9
2
.2
3.4
1
.7
30.
3 2
0.2
122
.7
4.7
6.7
2
1.9
4.7
2
.0
4.7
2
.9
2.2
5
.3
11 3
22.4
1
82.5
2
.8
6.5
7
.4
26.
0 1
7.1
110
.1
5.6
7.0
1
8.7
3.8
2
.0
2.9
2
.4
2.6
4
.9
12 3
34.3
1
87.4
3
.2
3.9
8
.1
27.
3 1
8.2
113
.6
4.4
8.7
2
3.2
5.2
2
.5
4.5
3
.5
2.4
5
.0
Vend
et e
Bal
lkan
it/
Balk
an C
ount
ries
(19+
20+
21+
22+
23
+24
+25
)
Vend
e të
tjer
a /
Oth
er c
ount
ries
(27+
28+
29
+30
+ 3
1+32
+
33)
Bosn
jë H
erce
govi
në/
Bosn
ia a
nd
Her
zego
win
a
Koso
vë/
Koso
voKr
oaci
/ C
roat
iaM
al i
Zi/
Mon
tene
gro
FYRO
M /
Maq
edon
i /M
aced
onia
FY
ROM
Serb
i/
Serb
iaTu
rqi/
Tu
rkey
Braz
il/
Braz
ilKi
në/
Chi
naRu
si/
Russ
iaSH
BA/
USA
Ukr
ainë
/ U
krai
neZv
icër
/ Sw
itzer
land
Të tj
era/
Oth
ers
1819
2021
2223
2425
2627
2829
3031
3233
2009
423
.5
7.8
2
2.6
32.
2 5
.9
59.
8 8
6.6
208
.6
737
.4
35.
0 2
35.9
8
7.0
46.
3 5
3.4
73.
5 2
06.4
20
10 5
12.8
2
7.6
27.
9 6
8.3
8.0
5
5.9
128
.8
196
.3
711
.5
30.
9 2
16.2
8
0.8
53.
0 3
3.1
54.
7 2
42.7
20
11 5
57.4
3
8.7
36.
8 5
2.0
10.
2 6
3.5
140
.5
215
.6
844
.7
31.
4 2
47.8
7
7.6
53.
5 4
7.4
100
.8
309
.0
2012
/ 0
1 5
5.8
1.7
1
.9
2.8
0
.3
3.6
3
1.3
14.
2 5
9.5
4.8
1
5.8
3.6
6
.1
3.2
4
.3
21.
8 02
33.
2 0
.8
1.4
2
.8
0.2
3
.3
11.
3 1
3.4
61.
8 3
.7
17.
8 1
.0
2.6
0
.3
11.
9 2
4.5
03 4
8.2
2.8
2
.5
9.0
0
.4
4.1
8
.4
20.
9 6
7.5
4.9
1
8.1
3.8
3
.4
3.1
1
7.1
17.
1 04
38.
4 1
.6
2.7
3
.4
0.3
3
.9
10.
0 1
6.5
74.
6 1
.9
15.
5 1
1.3
4.2
2
.5
20.
1 1
9.1
05 4
7.9
3.4
3
.5
3.1
0
.5
4.8
1
0.4
22.
2 7
6.2
1.3
2
4.6
5.5
3
.7
5.7
1
2.4
23.
1 06
42.
1 3
.0
2.9
3
.8
0.8
6
.4
9.9
1
5.2
77.
1 1
.8
22.
1 1
0.4
5.8
3
.1
12.
1 2
1.7
07 4
3.3
3.6
4
.0
3.1
0
.8
6.4
9
.5
16.
0 8
1.3
2.1
1
9.0
6.4
1
5.7
1.6
1
1.1
25.
5 08
54.
6 2
.7
3.0
9
.8
0.9
6
.3
13.
1 1
8.9
80.
5 2
.3
23.
2 9
.8
5.7
4
.2
6.9
2
8.2
09 5
1.9
2.4
3
.5
2.8
0
.9
7.2
1
6.6
18.
4 8
4.2
2.8
1
7.1
16.
7 1
6.7
3.4
5
.3
22.
2 10
42.
7 1
.7
3.6
3
.2
0.7
5
.4
7.8
2
0.3
75.
1 2
.6
21.
5 1
1.2
5.4
6
.2
4.3
2
4.1
11 5
0.1
1.8
3
.7
2.4
0
.7
4.4
1
8.8
18.
4 7
1.1
2.8
2
1.3
10.
7 7
.2
4.3
2
.3
22.
5 12
57.
5 1
.1
3.2
4
.0
1.2
4
.3
20.
0 2
3.7
66.
2 3
.3
24.
3 5
.3
5.7
3
.6
2.6
2
1.2
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
Raporti Vjetor2012
206 Banka e Shqipërisë
5-4
EKSP
ORT
I I M
ALLR
AVE
SIPA
S SI
TCN
ë m
ilion
ë eu
roEX
PORT
BY
CO
MM
OD
ITY
GRO
UPS
5-4
In m
illio
ns E
ur
To
tali/
Tot
al (2
+3
+4+
5 +
6+7
+8+
9 +
10+
11)
Ush
qim
e dh
e ka
fshë
të
gjal
la/
Food
and
live
an
imal
s
Pije
dhe
duh
an/
Beve
rage
s &
to
bacc
o
Mat
eria
le të
pa
përp
unua
ra/
Raw
m
ater
ials
, min
eral
s
Lënd
ë dj
egës
e/
Fuel
s an
d lu
bric
ants
Yndy
rna
bim
ore
dhe
shta
zore
/ An
imal
&
vege
tabl
e oi
ls &
fats
Prod
ukte
ki
mik
e/
Che
mic
als
Mal
lra të
pë
rpun
uar /
M
anuf
actu
res
Mak
iner
i dhe
paj
isje
/
Mac
hine
ry a
nd
equi
pmen
t
Mal
lra të
tjer
ë të
pë
rpun
uar /
Mis
cella
neou
s m
anuf
actu
res
Mal
lra të
pak
lasi
fikua
r di
ku tj
etër
/ O
ther
&
uncl
assi
fied
12
34
56
78
910
1120
0975
0.7
36.0
3.4
81.2
90.8
0.3
12.6
136.
634
.835
5.6
_20
101,
171.
542
.44.
513
5.6
210.
90.
811
.228
8.0
49.2
428.
8_
2011
1,40
5.5
48.0
4.1
147.
729
7.6
1.7
18.8
354.
156
.447
7.1
_20
12/0
1 9
7.3
4.0
0
.3
8.2
2
2.3
0.1
0
.8
19.
3 5
.4
36.
9 _
02 1
08.9
4
.0
0.3
5
.5
34.
1 0
.2
0.9
1
9.4
5.1
3
9.4
_03
119
.6
4.6
0
.3
11.
8 2
7.7
0.1
1
.2
25.
5 5
.6
42.
8 _
04 1
28.2
3
.2
0.7
1
2.9
40.
3 0
.1
1.2
2
8.5
3.8
3
7.5
_05
138
.7
6.6
1
.0
18.
8 3
1.2
0.0
1
.4
35.
0 4
.4
40.
3 _
06 1
27.3
6
.5
0.5
1
2.1
26.
2 0
.1
1.0
3
7.1
4.1
3
9.6
_07
142
.1
4.6
0
.6
15.
1 3
2.8
0.2
1
.1
35.
5 4
.5
47.
7 _
08 1
24.5
3
.0
_
20.
0 4
4.0
-
1.0
2
4.0
3.0
2
9.0
_09
135
.9
4.0
0
.3
16.
3 3
7.6
0.5
1
.2
29.
4 4
.6
41.
9 _
10 1
35.9
6
.2
0.2
1
6.2
35.
8 0
.1
1.3
3
2.0
4.9
3
9.1
_11
139
.0
6.5
0
.4
17.
1 3
5.2
0.4
1
.1
32.
3 5
.5
40.
4 _
12 1
28.2
5
.0
1.1
1
1.4
39.
7 0
.1
1.0
2
8.4
3.8
3
7.9
_Bu
rimi:B
anka
e S
hqip
ëris
ë.So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
.
5-5
IMPO
RTI I
MAL
LRAV
E SI
PAS
SITC
*N
ë m
ilion
ë eu
roIM
PORT
BY
CO
MM
OD
ITY
GRO
UPS
* 5-
5In
mill
ions
Eur
To
tali/
Tot
al (2
+3
+4+
5 +
6+7
+8+
9 +
10+
11)
Ush
qim
e dh
e ka
fshë
të
gjal
la/
Food
and
live
an
imal
s
Pije
dhe
duh
an/
Beve
rage
s &
to
bacc
o
Mat
eria
le të
pa
përp
unua
ra/
Raw
m
ater
ials
, min
eral
s
Lënd
ë dj
egës
e/
Fuel
s an
d lu
bric
ants
Yndy
rna
bim
ore
dhe
shta
zore
/ A
nim
al &
ve
geta
ble
oils
& fa
ts
Prod
ukte
ki
mik
e/
Che
mic
als
Mal
lra të
pë
rpun
uar /
M
anuf
actu
res
Mak
iner
i dhe
paj
isje
/M
achi
nery
and
eq
uipm
ent
Mal
lra të
tjer
ë të
pë
rpun
uar /
Mis
cella
neou
s m
anuf
actu
res
Mal
lra të
pak
lasi
fikua
r di
ku tj
etër
/ O
ther
&
uncl
assi
fied
12
34
56
78
910
1120
09 3
,248
.8
395
.1
123
.8
95.
7 3
82.6
3
9.2
362
.5
811
.9
741
.9
296
.0
_20
10 3
,474
.1
441
.7
143
.3
63.
3 4
79.2
4
1.2
387
.3
913
.5
673
.5
331
.0
_20
11 3
,905
.3
473
.7
127
.9
55.
9 6
83.4
4
9.3
412
.1
968
.8
784
.5
349
.6
0.2
2012
/01
267
.8
34.
5 7
.6
2.9
6
7.1
4.7
2
6.7
50.
8 5
1.3
22.
1 0.
002
266
.4
35.
2 1
2.2
2.5
5
7.6
2.6
2
9.1
52.
6 5
0.2
24.
4 0.
003
317
.3
43.
5 1
0.1
4.4
6
3.5
3.5
3
3.4
71.
9 6
0.2
26.
7 0.
104
283
.4
41.
3 6
.9
4.7
5
6.7
3.1
3
4.4
58.
7 5
1.7
25.
8 0.
005
317
.9
35.
5 1
0.3
5.3
5
7.8
5.0
3
5.7
74.
2 6
1.7
32.
4 0.
006
332
.3
42.
3 1
2.6
5.2
6
0.2
5.2
4
0.2
72.
7 6
2.1
31.
8 0.
107
344
.7
41.
2 1
5.8
4.7
5
8.3
2.9
4
8.8
77.
9 6
6.0
29.
0 0.
108
330
.0
40.
7 1
4.1
4.4
7
3.6
5.7
3
3.9
70.
2 6
2.9
24.
5 0.
109
334
.6
41.
6 1
0.9
3.6
6
7.3
3.8
4
4.9
81.
5 5
1.6
29.
3 0.
110
331
.6
40.
6 1
1.1
4.2
5
9.6
6.1
4
0.9
79.
8 5
8.2
31.
2 0.
011
322
.4
35.
1 8
.1
3.6
6
8.6
3.3
3
9.2
73.
4 6
0.6
30.
4 0.
012
334
.4
41.
0 1
1.7
3.0
6
5.4
3.7
4
0.8
73.
6 6
4.5
30.
7 0.
1
Burim
i:Ban
ka e
Shq
ipër
isë.
*Im
porte
t jan
ë në
vle
rën
c.i.f
. So
urce
: Ban
k of
Alb
ania
. *
Impo
rts a
re v
alue
d in
c.i.
f.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 207
5-6
POZI
CIO
NI I
INVE
STIM
EVE
ND
ËRKO
MBË
TARE
Në
mili
onë
euro
INTE
RNAT
ION
AL IN
VEST
MEN
T PO
SITI
ON
5-6
Pozi
cion
i i
inve
stim
eve
ndër
kom
bëta
re/
Inte
rnat
iona
l in
vest
men
t po
sitio
n (2
-16)
Mje
tet/
Ass
ets
(3+
6+
9+
10+
15)
Inve
stim
e di
rekt
e ja
shtë
/ D
irect
in
vest
men
t abr
oad
(4+
5)
Inve
stim
e po
rtofo
li /
Portf
olio
in
vest
men
t (7
+8)
Der
ivat
iva
finan
ciar
ë/
Fina
ncia
l de
rivat
ives
Inve
stim
e të
tje
ra/
Oth
er
inve
stm
ents
(1
1+ 1
2 +
13 +
14)
Mje
tet e
re
zerv
ës/
Rese
rve
asse
ts
Kapi
tali
i vet
dhe
fit
imi i
riin
vest
uar/
Eq
uity
cap
ital a
nd
rein
vest
ed e
arni
ngs
Kapi
tale
të
tjer
a/
Oth
er
capi
tal
Letra
me
vler
ë të
kap
italit
/Eq
uity
se
curit
ies
Letra
me
vler
ë të
bo
rxhi
t/ D
ebt
secu
ritie
s
Kred
i tre
gtar
e/
Trad
e cr
edits
Hua
/ Lo
ans
Mon
edha
dh
e de
pozi
ta/
Cur
renc
y an
d de
posi
ts
Mje
te
të tj
era/
O
ther
as
sets
12
34
56
78
910
1112
1314
1520
06-5
28.7
2,32
9.8
28.7
28.7
_85
.80.
085
.8_
847.
1_
43.9
734.
069
.21,
368.
220
07-1
,410
.42,
426.
450
.750
.7_
61.2
0.0
61.2
_85
4.8
_26
.575
4.8
73.5
1,45
9.8
2008
-2,3
27.9
2,52
6.6
104.
710
2.9
1.8
109.
80.
710
9.1
_63
6.7
_33
.753
3.8
69.2
1,67
5.4
2009
-2,7
93.2
2,44
3.0
115.
711
2.2
3.5
103.
50.
310
3.2
_57
7.7
_10
8.6
403.
765
.41,
646.
220
10-3
,001
.52,
973.
411
5.2
109.
65.
618
1.9
0.4
181.
5_
771.
6_
150.
854
3.6
77.2
1,90
4.8
D
etyr
imet
/ Li
abili
ties
(17+
20
+ 2
3+ 2
4)
Inve
stim
e di
rekt
e në
Shq
ipër
i/ D
irect
in
vest
men
t in
the
repo
rting
eco
nom
y(1
8+19
)
Inve
stim
e po
rtofo
li/
Portf
olio
in
vest
men
t (2
1+22
)
D
eriv
ativ
a fin
anci
arë/
Fi
nanc
ial
deriv
ativ
es
Inve
stim
e të
tje
ra/
Oth
er
inve
stm
ents
(2
5+ 2
6+
27+
28)
Kapi
tali
i vet
dhe
fit
imi i
riin
vest
uar/
Eq
uity
cap
ital a
nd
rein
vest
ed e
arni
ngs
Kapi
tale
të tj
era/
O
ther
cap
ital
Letra
me
vler
ë të
kap
italit
/ Eq
uity
sec
uriti
es
Letra
me
vler
ë të
bor
xhit/
D
ebt s
ecur
ities
Kred
i tre
gtar
e/
Trad
e cr
edits
Hua
/ Lo
ans
Mon
edha
dh
e de
pozi
ta/
Cur
renc
y an
d de
posi
ts
Det
yrim
e të
tjer
a/ O
ther
liab
ilitie
s
1617
1819
2021
2223
2425
2627
2820
062,
858.
51,
048.
597
6.6
71.9
69.4
27.0
42.4
1,74
0.7
72.2
1,47
2.4
92.9
103.
120
073,
836.
81,
815.
11,
626.
218
8.9
107.
758
.049
.71,
914.
188
.11,
625.
816
6.6
33.5
2008
4,85
4.5
2,03
9.9
1,81
2.1
227.
714
3.7
70.8
72.8
2,67
1.0
101.
42,
376.
216
1.8
31.6
2009
5,23
6.2
2,23
3.4
2,14
7.6
85.8
140.
567
.473
.12,
862.
396
.02,
517.
017
7.3
72.0
2010
5,97
4.9
2,63
9.9
2,54
9.5
90.3
456.
071
.738
4.3
2,87
9.1
108.
62,
425.
227
7.7
67.7
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë.
5-7
BORX
HI I
JAS
HTË
M B
RUTO
Në
mili
onë
euro
GRO
SS E
XTER
NAL
DEB
T 5-
7In
mill
ions
Eur
Borx
hi i
jash
tëm
br
uto/
Gro
ss
exte
rnal
deb
t (2+
5 +
8 +
11 +
14)
Qev
eria
e
përg
jiths
hme/
G
ener
al
Gov
ernm
ent (
3+4)
Auto
ritet
i mon
etar
/ M
onet
ary
auth
oriti
es
(6+
7)
Ba
nkat
/ Ba
nks
(9+
10)
Se
ktor
ë të
tje
rë/
Oth
er
sect
ors
(12+
13)
Inve
stim
e di
rekt
e: h
ua
ndër
mje
t kom
pani
ve/
Dire
ct in
vest
men
t: in
terc
ompa
ny le
ndin
gAf
atsh
kurtë
r/
Shor
t-ter
mAf
atgj
atë/
Lo
ng-te
rmAf
atsh
kurtë
r/
Shor
t-ter
mAf
atgj
atë/
Lo
ng-te
rmAf
atsh
kurtë
r/
Shor
t-ter
mAf
atgj
atë/
Lo
ng-te
rmAf
atsh
kurtë
r/
Shor
t-ter
mAf
atgj
atë/
Lo
ng-te
rm
12
34
56
78
910
1112
1314
2009
3,56
7.5
1,64
5.4
_1,
645.
410
9.0
_10
9.0
479.
437
2.1
107.
370
1.7
100.
660
1.1
632.
120
103,
919.
11,
930.
3_
1,93
0.3
105.
9_
105.
946
1.3
293.
016
8.3
765.
911
8.2
647.
765
5.7
2011
4,59
9.5
2,11
5.5
_2,
115.
599
.3_
99.3
711.
354
6.4
164.
992
0.8
130.
579
0.4
752.
620
11/
IV4,
599.
52,
115.
5_
2,11
5.5
99.3
_99
.371
1.3
546.
416
4.9
920.
813
0.5
790.
475
2.6
2012
/ I
4,69
9.8
2,14
1.3
_2,
141.
393
.7_
93.7
773.
461
6.0
157.
493
2.0
110.
982
1.1
759.
4 II
4,85
9.9
2,23
0.9
_2,
230.
996
.4_
96.4
811.
766
5.6
146.
194
6.2
115.
483
0.8
774.
7 II
I5,
044.
62,
263.
6_
2,26
3.6
91.8
_91
.894
6.6
800.
014
6.7
964.
612
6.1
838.
577
8.0
Burim
i: Ba
nka
e Sh
qipë
risë.
Sour
ce: B
ank
of A
lban
ia.
Raporti Vjetor2012
208 Banka e Shqipërisë
6. F
INAN
CAT
E Q
EVER
ISË
6-
1 TË
ARD
HU
RAT
E BU
XHET
IT T
Ë Q
EVER
ISË
1 (T
ë dh
ëna
prog
resi
ve, n
ë m
ilion
ë le
kë, f
undi
i pe
riudh
ës)
GO
VERN
MEN
T FI
NAN
CE
6. G
OVE
RNM
ENT
BUD
GET
REV
ENU
E1 6-
1(P
rogr
essi
ve d
ata
in m
illio
ns A
LL, e
nd o
f per
iod)
Tota
li i t
ë ar
dhur
ave/
Tot
al
reve
nue
(2+
3+7)
Të
ardh
ura
nga
ndih
mat
/ G
rant
s Të
ard
hura
tatim
ore/
Tax
re
venu
e (4
+5+
6)Të
ard
hura
jo ta
timor
e/ N
on
tax
reve
nue
Të
ardh
urat
nga
tatim
et d
he d
ogan
at /
Re
venu
e fro
m ta
x of
fices
and
cus
tom
s Të
ard
hura
nga
pus
htet
i ven
dor/
Re
venu
e fro
m lo
cal g
over
nmen
tTë
ard
hura
nga
fond
et s
peci
ale/
So
cial
inst
. Con
tribu
tions
12
34
56
720
0929
8,98
14,
430
270,
830
208,
870
12,1
4949
,812
23,7
2020
1032
4,72
14,
605
288,
564
223,
019
11,8
9853
,647
31,5
5220
1133
0,47
53,
811
303,
933
235,
509
11,7
9256
,632
22,7
3120
12/
0125
,731
345
23,0
79 1
6,65
5 81
35,
611
2,30
702
49,2
7742
544
,955
33,
453
1,58
49,
918
3,89
703
78,3
4865
672
,219
54,
367
2,83
715
,015
5,47
304
106,
314
747
97,5
09 7
1,98
9 5,
077
20,4
438,
058
0513
3,16
21,
356
121,
425
91,
005
5,76
224
,658
10,3
8106
161,
574
1,55
214
6,11
2 1
10,8
56
6,42
928
,827
13,9
1007
190,
241
1,93
617
3,05
9 1
31,3
93
7,46
934
,197
15,2
4608
218,
862
2,04
320
0,49
6 1
53,8
39
8,13
938
,518
16,3
2309
245,
163
2,39
222
5,18
3 1
73,6
94
8,77
042
,719
17,5
8810
273,
242
2,65
825
1,01
8 1
93,1
42
9,58
148
,295
19,5
6611
301,
551
4,80
527
4,96
6 2
12,1
52
10,1
0352
,711
21,7
80
Burim
i: M
inis
tria
e Fi
nanc
ave
sipa
s pu
blik
imit
"Sta
tistik
at fi
skal
e të
qev
eris
ë".
Të d
hëna
t për
201
2 si
pas
publ
ikim
it "T
regu
esit
fiska
lë s
ipas
bux
hetit
të k
onso
lidua
r 201
2", 0
5.02
.201
3. 1
) 201
2 Të
dhë
na p
arap
rake
.
Sour
ce: M
inis
try o
f Fin
ance
, acc
ordi
ng to
"Fis
cal S
tatis
tics
of G
over
nmen
t" pu
blic
atio
n.20
12 D
ata
refe
r to
“Fis
cal i
ndic
ator
s re
gard
ing
cons
olid
ated
bud
get 2
012”
pub
licat
ion,
on
05.0
2.20
13.
1) 2
012
Prel
imin
ary
data
.
6-2
SHPE
NZI
MET
E B
UXH
ETIT
TË
QEV
ERIS
Ë1Të
dhë
na p
rogr
esiv
e, n
ë m
ilion
ë le
kë, f
undi
i pe
riudh
ësG
OVE
RNM
ENT
BUD
GET
EXP
END
ITU
RE1
6-2
Prog
ress
ive
data
, in
mill
ions
ALL
, end
of p
erio
d
Tota
li i
shpe
nzim
eve/
To
tal
expe
nditu
re
(2+
10+
11)
Shpe
nzim
et k
oren
te/
Cur
rent
exp
endi
ture
(3
+4+
5+6+
7+8+
9)
Shpe
nzim
e ka
pita
le/
Cap
ital
expe
nditu
re
Shpe
nzim
e të
tje
ra/
Oth
er
expe
nditu
reSh
penz
ime
për
pers
onel
in/
Pers
onne
l ex
pend
iture
Inte
resa
t/
Inte
rest
Shpe
nzim
e op
erat
ive
mirë
mba
jtje/
Ope
ratio
nal &
m
aint
enan
ce
Subv
enci
onet
/ Su
bsid
ies
Shpe
nzim
e pë
r fon
de
spec
iale
/ So
cial
in
sura
nce
outla
ys
Shpe
nzim
e pë
r bux
hetin
ve
ndor
/ Lo
cal b
udge
t ex
pend
iture
Shpe
nzim
e ko
rent
e të
tje
ra/
Oth
er c
urre
nt
expe
nditu
re
12
34
56
78
910
1120
0937
9,86
328
3,89
762
,359
36,3
0132
,058
2,00
496
,725
33,5
8220
,868
95,8
8185
2010
362,
752
300,
878
65,7
6241
,604
34,3
183,
535
106,
207
30,7
6418
,688
67,4
92-5
,618
2011
376,
352
305,
673
67,4
4641
,121
32,9
953,
301
113,
946
28,1
1918
,745
70,6
79_
2012
/ 01
24,0
1822
,354
5,53
72,
571
2,58
386
8,28
81,
362
1,92
71,
664
_02
56,3
3549
,492
11,0
996,
556
7,27
123
317
,523
3,23
83,
572
6,84
3_
0387
,919
73,5
9216
,661
9,34
59,
816
297
27,0
625,
130
5,28
114
,327
_04
117,
911
100,
071
22,3
6511
,483
12,9
0140
536
,868
8,10
27,
947
17,8
40_
0515
1,04
712
7,54
828
,133
16,3
0215
,739
503
46,4
6110
,948
9,46
223
,499
_06
182,
707
153,
773
33,7
6819
,977
18,5
2378
356
,494
13,0
8411
,144
28,9
34_
0721
1,12
917
9,25
639
,607
22,7
9321
,310
906
66,6
4415
,277
12,7
1931
,873
_08
242,
577
206,
565
45,2
1126
,920
23,4
291,
476
78,1
0817
,271
14,1
5036
,012
_09
271,
185
230,
435
50,7
5329
,027
25,6
801,
614
88,0
9019
,389
15,8
8240
,750
_10
298,
970
254,
231
56,4
7031
,029
27,7
251,
677
98,2
0021
,800
17,3
3044
,739
_11
336,
821
283,
703
62,4
5838
,145
30,3
271,
766
108,
011
24,6
3918
,357
53,1
18_
Burim
i: M
inis
tria
e Fi
nanc
ave
sipa
s pu
blik
imit
"Sta
tistik
at fi
skal
e të
qev
eris
ë".
Të d
hëna
t për
201
2 si
pas
publ
ikim
it "T
regu
esit
fiska
lë s
ipas
bux
hetit
të k
onso
lidua
r 201
2", 0
5.02
.201
3.1)
201
2 Të
dhë
na p
arap
rake
.
Sour
ce: M
inis
try o
f Fin
ance
, acc
ordi
ng to
"Fis
cal S
tatis
tics
of G
over
nmen
t" pu
blic
atio
n.20
12 D
ata
refe
r to
"Fis
cal i
ndic
ator
s re
gard
ing
cons
olid
ated
bud
get 2
012"
pub
licat
ion,
on
05.0
2.20
13.
1) 2
012
Prel
imin
ary
data
.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 209
6-3
FIN
ANC
IMI I
DEF
ICIT
IT B
UXH
ETO
R 1
Të d
hëna
pro
gres
ive,
në
mili
onë
lekë
, fun
di i
periu
dhës
FISC
AL D
EFIC
IT A
ND
ITS
FIN
ANC
ING
1 6-
3Pr
ogre
ssiv
e da
ta, i
n m
illio
ns A
LL, e
nd o
f per
iod
D
efic
iti/
Def
icit
Fina
ncim
i i d
efic
itit
/ D
efic
it fin
anci
ng
(3+
7)Fi
nanc
imi i
bre
ndsh
ëm/
Dom
estic
fina
ncin
g (4
+5+
6)
Fina
ncim
i hu
aj/
Fore
ign
finan
cing
(8
+9)
Të a
rdhu
ra n
ga p
rivat
izim
i/
Priv
atiz
atio
n re
ceip
tsH
uam
arrje
e b
rend
shm
e/
Dom
estic
bor
row
ing
Të tj
era
/ O
ther
Hua
afa
tgja
të (m
arrë
)/
Long
term
loan
(dra
win
gs)
Ndr
yshi
mi i
gje
ndje
s së
ark
ës/
Cha
nge
of s
tate
men
t acc
ount
sRi
page
sat/
Re
paym
ents
12
34
56
78
910
2009
-80,
883
80,8
8370
,701
25,1
3843
,339
2,22
410
,182
15,3
7556
7-5
,760
2010
-38,
031
38,0
3127
,819
411
25,9
481,
460
10,2
1218
,429
-1,7
05-6
,512
2011
-45,
877
45,8
7726
,119
438
28,1
75-2
,494
19,7
5825
,229
2,14
2-7
,613
2012
/ 0
11,
713
-1,7
13-2
,223
330
2,25
6-4
,809
510
547
326
-363
02-7
,058
7,05
85,
110
373
5,06
8-3
311,
948
3,51
5-8
29-7
3803
-9,5
719,
571
5,83
757
88,
273
-3,0
143,
734
6,32
4-1
,468
-1,1
2204
-11,
597
11,5
978,
352
592
12,0
43-4
,283
3,24
58,
452
-2,4
51-2
,756
05-1
7,88
517
,885
12,0
8660
713
,604
-2,1
255,
799
11,7
00-2
,221
-3,6
8006
-21,
133
21,1
3312
,810
652
14,6
63-2
,505
8,32
316
,097
-2,9
48-4
,826
07-2
0,88
820
,888
12,0
1970
215
,045
-3,7
288,
869
16,7
75-2
,748
-5,1
5808
-23,
715
23,7
1512
,281
735
18,4
54-6
,908
11,4
3419
,139
-2,0
12-5
,693
09-2
6,02
226
,022
12,5
9978
218
,057
-6,2
4013
,423
21,0
97-1
,396
-6,2
7810
-25,
728
25,7
2812
,584
853
17,5
12-5
,781
13,1
4423
,145
-1,6
07-8
,394
11-3
5,27
035
,270
19,0
5888
818
,603
-433
16,2
1227
,560
-1,8
67-9
,481
Burim
i: M
inis
tria
e Fi
nanc
ave
sipa
s pu
blik
imit
"Sta
tistik
at fi
skal
e të
qev
eris
ë".
Të d
hëna
t për
201
2 si
pas
publ
ikim
it "T
regu
esit
fiska
lë s
ipas
bux
hetit
të k
onso
lidua
r 201
2", 0
5.02
.201
3. 1
) 201
2 Të
dhë
na p
arap
rake
.
Sour
ce: M
inis
try o
f Fin
ance
, acc
ordi
ng to
"Fis
cal S
tatis
tics
of G
over
nmen
t" pu
blic
atio
n.20
12 D
ata
refe
r to
"Fis
cal i
ndic
ator
s re
gard
ing
cons
olid
ated
bud
get 2
011"
pub
licat
ion,
on
05.0
2.20
13.
1) 2
012
Prel
imin
ary
data
.
6-4
STO
KU I
BORX
HIT
TË
BREN
DSH
ËM S
IPAS
INST
RUM
ENTE
VEN
ë m
ilion
ë le
kë, f
und
periu
dhe,
të d
hëna
pro
gres
ive
DO
MES
TIC
DEB
T ST
OC
K BY
INST
RUM
ENTS
6-4
In m
illio
ns A
LL, e
nd o
f per
iod,
pro
gres
sive
dat
a
St
oku
i bor
xhit
të b
rend
shëm
/ D
omes
tic d
ebt s
tock
(2
+3+
4+5+
6+7+
8)Bo
no T
hesa
ri /
Trea
sury
bill
sO
blig
acio
ne d
y vj
eçar
e/ 2
ye
ars
bond
sO
blig
acio
ne tr
e vj
eçar
e/ 3
ye
ars
bond
sO
blig
acio
ne p
esë
vjeç
are/
5
year
s bo
nds
Obl
igac
ione
sht
atë
vjeç
are/
7
year
s bo
nds
Rivl
erës
imi i
val
utës
/ Fo
reig
n ex
chan
ge re
s. e
valu
atio
nTë
tjer
a1/
Oth
er1
12
34
56
78
2009
415,
028
237,
469
65,2
4715
,600
60,3
1512
,000
18,8
705,
527
2010
407,
372
231,
436
70,9
5715
,613
71,8
1512
,000
_5,
551
2011
438,
582
241,
385
75,1
4119
,387
82,0
1212
,000
_8,
657
2011
/ IV
438,
582
241,
385
75,1
4119
,387
82,0
1212
,000
_8,
657
2012
/ I
446,
886
250,
781
70,3
9620
,514
84,4
8012
,000
_8,
715
II45
3,17
525
1,09
772
,896
20,7
4385
,312
14,5
00_
8,62
7 II
I45
6,69
624
6,95
375
,316
22,1
7586
,562
16,9
82_
8,70
8
Burim
i: M
inis
tria
e Fi
nanc
ave
sipa
s pu
blik
imev
e "S
tatis
tikat
fisk
ale
të q
ever
isë"
dhe
"Tre
gues
it e
borx
hit".
1) P
ërfs
hin
"Kre
di d
irekt
e" d
he "B
orxh
i i g
aran
tuar
".Pë
rditë
sim
i i fu
ndit
në 1
2.11
.201
2.
Sour
ce: M
inis
try o
f Fin
ance
, acc
ordi
ng to
the
publ
icat
ions
“Fi
scal
Sta
tistic
s of
Gov
ernm
ent”
and
“D
ebt I
ndic
ator
s” .
1) C
ompr
ises
"Dire
ct c
redi
t" an
d "P
ublic
ly g
uara
ntee
d de
bt".
Late
st u
pdat
e on
12.
11.2
012.
Raporti Vjetor2012
210 Banka e Shqipërisë
7. S
EKTO
RI R
EAL
7-1
PRO
DH
IMI I
BRE
ND
SHËM
BRU
TO S
IPAS
AKT
IVIT
ETIT
EKO
NO
MIK
*19
96 –
201
0, m
e çm
ime
korr
ente
, në
mili
onë
lekë
REAL
SEC
TOR
7.
GRO
SS D
OM
ESTI
C P
ROD
UC
T BY
EC
ON
OM
IC A
CTI
VITI
ES*
7-1
1996
-201
0 at
cur
rent
pric
es ,
In m
illio
ns A
LL
Prod
him
i i b
rend
shëm
bru
to
(sip
as a
ktiv
itetit
eko
nom
ik)/
G
ross
dom
estic
pro
duct
(by
econ
omic
act
ivity
) (2+
8-9)
Rritj
a re
ale
vjet
ore
e PB
B m
e çm
ime
kons
tant
e kr
ahas
uar m
e vi
tin e
mëp
arsh
ëm/
Annu
al re
al
grow
th o
f GD
P at
con
stan
t pric
es
com
pare
d to
pre
viou
s ye
ar (%
)
Vler
a e
shtu
ar b
ruto
, m
e çm
imet
baz
ë/ G
ross
va
lue
adde
d at
bas
ic
pric
es (3
+4
+5+
6 -
7)
Taks
a m
bi
prod
ukte
t/ T
ax
on p
rodu
cts
(-) S
ubve
ncio
net
mbi
pro
dukt
et/
(-)
Subs
idie
s on
pro
duct
s Bu
jqës
ia, g
juet
ia d
he p
yjet
/ Ag
ricul
ture
, hun
ting
and
fore
stry
Indu
stri/
In
dust
ryN
dërti
m/
Con
stru
ctio
nSh
ërbi
me/
Se
rvic
es
(-) S
hërb
ime
ndër
mje
tsue
se fi
nanc
iare
të
mat
ura
indi
rekt
/ (-
) Fin
anci
al in
term
edia
tion
serv
ices
indi
rect
ly m
easu
red
12
34
56
78
910
N
ë m
ilion
ë le
kë/
In m
illio
n AL
L(%
)19
96 3
46,4
03.2
3
24,8
61.4
1
21,7
56.8
3
2,83
4.9
17,
011.
3 1
61,3
16.7
8
,058
.3
23,
163.
9 1
,622
.0
9.1
1997
346
,197
.8
319
,587
.7
104
,505
.7
28,
973.
5 2
0,17
1.6
177
,085
.0
11,
148.
1 2
8,02
0.1
1,4
10.0
-1
0.8
1998
409
,208
.8
363
,514
.7
110
,781
.9
28,
321.
6 1
9,33
4.6
225
,807
.8
20,
731.
2 4
8,05
9.1
2,3
65.0
9.
019
99 4
71,5
78.5
4
24,0
66.7
1
14,9
97.3
3
2,31
9.7
26,
942.
5 2
71,2
31.7
2
1,42
4.5
49,
577.
8 2
,066
.0
13.5
2000
523
,043
.4
463
,971
.1
122
,908
.1
37,
528.
7 3
9,97
9.4
282
,062
.8
18,
507.
9 6
3,93
5.8
4,8
63.5
6.
720
01 5
83,3
68.6
5
23,6
12.8
1
28,0
39.3
3
9,44
8.8
56,
450.
2 3
17,5
69.8
1
7,89
5.3
67,
165.
8 7
,410
.0
7.9
2002
622
,710
.8
554
,994
.0
134
,508
.0
39,
592.
3 6
9,16
4.7
330
,980
.7
19,
251.
7 7
3,71
0.8
5,9
94.1
4.
220
03 6
94,0
97.2
6
12,3
97.9
1
49,0
12.9
5
4,92
7.4
87,
046.
7 3
42,2
59.9
2
0,84
9.0
86,
714.
3 5
,015
.0
5.8
2004
751
,021
.6
660
,904
.6
151
,562
.1
68,
028.
9 9
4,43
1.9
365
,610
.7
18,
729.
0 9
4,95
1.0
4,8
34.0
5.
720
05 8
14,7
96.7
7
14,1
27.7
1
51,6
40.2
7
8,31
8.6
101
,759
.5
405
,917
.4
23,
508.
0 1
04,1
58.0
3
,489
.0
5.7
2006
882
,208
.8
764
,738
.5
154
,648
.1
88,
207.
3 1
13,7
23.7
4
38,6
05.7
3
0,44
6.2
121
,188
.3
3,7
18.0
5.
420
07 9
67,6
70.4
8
33,9
59.9
1
65,7
47.9
8
1,69
2.9
129
,585
.4
495
,614
.7
38,
681.
0 1
36,7
89.2
3
,078
.8
5.9
2008
1,0
89,2
93.1
9
32,9
25.0
1
82,1
18.2
9
5,22
9.5
145
,450
.6
551
,029
.0
40,
902.
2 1
58,7
12.1
2
,344
.0
7.5
2009
1,1
48,0
82.1
9
85,1
75.0
1
92,2
63.0
1
03,9
45.9
1
46,0
43.6
5
86,2
66.5
4
3,34
3.9
164
,717
.4
1,8
10.3
3.
320
101)
1,2
22,4
62.1
1
,047
,720
.3
211
,346
.1
128
,504
.0
119
,973
.1
634
,812
.1
46,
914.
9 1
76,5
20.2
1
,778
.4
3.8
Burim
i: IN
STAT
.1)
Të
dhën
at e
viti
t 201
0 ja
në jo
për
fund
imta
re.
* Të
dhë
nat j
anë
sipa
s ta
bela
ve n
ë fa
qen
e w
eb-it
të IN
STAT
në
datë
n 12
.11.
2012
,Te
mat
/ Ll
ogar
itë K
ombë
tare
/ Sh
ifrat
:-Tr
egue
s kr
yeso
rë m
akro
ekon
omik
ë-P
rodh
imi i
bre
ndsh
ëm b
ruto
sip
as a
ktiv
itetit
eko
nom
ik (m
e çm
ime
korr
ente
).
Sour
ce: I
NST
AT.
1) 2
010
Sem
i fin
al d
ata.
* D
ata
as o
f IN
STAT
web
pag
e ta
bles
on
12.1
1.20
12,
Them
es/
Nat
iona
l acc
ount
/ Fi
gure
s:-M
ain
mac
roec
onom
ic in
dica
tors
-Gro
ss d
omes
tic p
rodu
ct b
y ec
onom
ic a
ctiv
ities
(at c
urre
nt p
rices
).
7-2
PRO
DH
IMI I
BRE
ND
SHËM
BRU
TO S
IPAS
MET
OD
ËS S
Ë SH
PEN
ZIM
EVE
1996
-200
8 m
e çm
ime
kore
nte,
në
mili
onë
lekë
GRO
SS D
OM
ESTI
C P
ROD
UC
T BY
EXP
END
ITU
RE A
PPRO
ACH
7-2
1996
-200
8 cu
rren
t pric
es, i
n m
illio
ns A
LLPr
odhi
mi i
Br
ends
hëm
Br
uto/
G
ross
do
mes
tic
prod
uct
(2+
8+11
)
Kërk
esa
e br
ends
hme/
D
omes
tic
abso
rptio
n (3
+7)
Eksp
orti
neto
/ N
et
expo
rt (9
-10)
Ndr
yshi
met
e g
jend
jeve
+
mos
përp
uthj
e st
atis
tikor
e/ C
hang
e in
in
vent
orie
s &
sta
tistic
al
disc
repa
ncy
Kons
umi
final
/ F
inal
co
nsum
ptio
n (4
+5+
6)
Fo
rmim
i bru
to
i kap
italit
fiks
/ G
ross
fixe
d ca
pita
l for
mat
ion
Eksp
orte
t e m
allra
ve
e sh
ërbi
mev
e/
Expo
rts o
f goo
ds
and
serv
ices
(f.o
.b)
Impo
rtet e
mal
lrave
e
shër
bim
eve/
Im
ports
of g
oods
an
d se
rvic
es (f
.o.b
)Ko
nsum
i fin
al i
popu
llatë
s/ /
Fi
nal c
onsu
mpt
ion
of h
ouse
hold
s Ko
nsum
i fin
al i
adm
inis
tratë
s pu
blik
e/Fi
nal c
onsu
mpt
ion
of g
ener
al g
over
nmen
tKo
nsum
i i in
stitu
cion
eve
jo-
fitim
prur
ëse/
Con
sum
ptio
n of
NPI
SHs
12
34
56
78
910
1119
9634
6,40
344
2,92
236
9,64
233
7,56
131
,852
229
73,2
79-7
2,15
138
,782
110,
934
-24,
367
1997
346,
198
443,
090
372,
151
336,
678
35,1
6730
670
,939
-84,
626
33,7
3911
8,36
5-1
2,26
719
9840
9,20
950
5,18
241
9,15
237
6,82
441
,987
340
86,0
30-9
7,36
244
,376
141,
738
1,38
919
9947
1,57
854
5,40
343
7,00
438
9,57
347
,023
408
108,
399
-77,
321
74,5
8815
1,91
03,
497
2000
523,
043
615,
863
449,
879
399,
935
49,4
5449
016
5,98
4-1
05,5
8393
,453
199,
036
12,7
6420
0158
3,36
969
5,59
647
1,81
641
0,44
860
,667
700
223,
780
-119
,983
107,
524
227,
507
7,75
520
0262
2,71
177
1,57
353
5,55
146
5,18
069
,572
800
236,
021
-154
,037
122,
044
276,
081
5,17
520
0369
4,09
887
8,37
459
7,45
352
0,95
475
,585
914
280,
921
-171
,642
141,
290
312,
931
-12,
635
2004
751,
022
947,
566
668,
187
584,
659
82,4
841,
044
279,
378
-168
,169
165,
097
333,
265
-28,
376
2005
814,
797
1,02
5,52
572
4,17
163
4,47
188
,508
1,19
230
1,35
4-2
00,8
2418
5,97
038
6,79
4-9
,904
2006
882,
209
1,11
4,98
777
1,10
568
0,32
389
,411
1,37
134
3,88
2-2
08,0
6721
9,97
442
8,04
0-2
4,71
220
0796
7,67
01,
248,
995
874,
937
775,
081
98,3
521,
504
374,
058
-258
,520
272,
164
530,
683
-22,
805
2008
1)1,
089,
293
1,38
9,62
597
4,50
486
1,89
011
0,92
21,
691
415,
121
-290
,065
319,
931
609,
997
-10,
266
Burim
i: IN
STAT
.1 )
Të
dhën
at e
viti
t 200
8 ja
në jo
për
fund
imta
re.
Sour
ce: I
NST
AT.
1 ) 2
008
Sem
i fin
al d
ata.
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 211
7-3
IND
EKSI
I Ç
MIM
EVE
TË P
ROD
HIM
IT D
HE
IND
EKSI
I KU
SHTI
MIT
NË
ND
ËRTI
MIN
DEK
S
PRO
DU
CER
PRI
CE
IND
EX A
ND
CO
NST
RUC
TIO
N C
OST
IND
EX 7
-3IN
DEX
IÇ
P In
deks
i Tot
al1
/ PP
I Tot
al In
dex
1 20
05=
100
Inde
kset
e ç
mim
eve
të p
rodh
imit
duke
për
jash
tuar
ndë
rtim
in/
Prod
ucer
pric
e in
dex,
exc
ludi
ng c
onst
ruct
ion
Inde
ksi i
kus
htim
it në
ndë
rtim
2 /
Con
stru
ctio
n co
st in
dex2
I /
2011
=10
0In
dust
ria n
xjer
rëse
/ M
inin
g an
d qu
arry
ing
indu
stry
Indu
stria
për
punu
ese/
Man
ufac
turin
g in
dust
ryPr
odhi
mi,
shpë
rnda
rja e
ene
rgjis
ë el
ektri
ke, e
gaz
it dh
e e
ujit/
Ele
ctric
ity, g
as a
nd w
ater
sup
ply
12
34
520
0910
9.2
124.
311
4.1
92.1
99.3
2010
109.
513
3.8
118.
276
.899
.720
1111
2.4
139.
712
2.3
77.0
100.
120
11 /
IV11
3.0
138.
512
3.7
77.0
100.
520
12 /
I11
4.7
140.
912
5.9
77.1
100.
3 II
114.
114
1.6
124.
877
.110
0.7
III
112.
813
8.6
123.
177
.310
1.1
Ndr
yshi
met
në
% të
inde
ksit
të ç
mim
eve
të p
rodh
imit
dhe
të in
deks
it të
kus
htim
it në
ndë
rtim
Në
përq
indj
e
Cha
nge
in %
of p
rodu
cer p
rice
inde
x an
d co
nstru
ctio
n co
st in
dex
In p
erce
ntag
e
IÇ
P In
deks
i Tot
al3
/ PP
I Tot
al In
dex
3 20
05=
100
Ndr
yshi
mi v
jeto
r i in
deks
it të
çm
imev
e të
pro
dhim
it du
ke p
ërja
shtu
ar n
dërti
min
/ An
nual
cha
nge
of p
rodu
cer p
rice
inde
x, e
xclu
ding
con
stru
ctio
n N
drys
him
i tre
muj
or i
inde
ksit
të k
usht
imit
në
ndër
tim4/
Qua
terly
cha
nge
of c
onst
ruct
ion
cost
inde
x 4
I / 2
011=
100
Indu
stria
nxj
errë
se/
Min
ing
and
quar
ryin
g in
dust
ryIn
dust
ria p
ërpu
nues
e/ M
anuf
actu
ring
indu
stry
Prod
him
i, sh
përn
darja
e e
nerg
jisë
elek
trike
, e g
azit
dhe
e uj
it/ E
lect
ricity
, gas
and
wat
er s
uppl
y
12
34
520
090.
42.
60.
20.
60.
020
100.
27.
73.
6-1
6.5
0.3
2011
2.6
4.1
3.5
0.1
0.5
2011
/ IV
2.1
2.1
3.3
_0.
320
12 /
I2.
50.
73.
80.
2-0
.2 II
1.5
0.8
2.0
0.1
0.4
III
0.5
-1.1
0.9
0.4
0.4
Burim
i: IN
STAT
. 1)
Të
dhën
at v
jeto
re të
IÇP
përfa
qëso
jnë
inde
kse
mes
atar
e vj
etor
e.2)
Duk
e fil
luar
nga
T1
2011
, IN
STAT
-i llo
garit
IKN
me
shpo
rtën
e re
të m
ater
iale
ve d
he s
hpen
zim
eve
dhe
me
periu
dhë
bazë
T1
2011
=10
0.3)
Ndr
yshi
mi p
ër të
dhë
nat v
jeto
re p
ërfa
qëso
n nd
rysh
imin
e ç
mim
it të
inde
ksev
e m
esat
are
vjet
ore
të v
itit k
orre
nt m
e vi
tin
e m
ëpar
shëm
, ndë
rsa
ndry
shim
i vje
tor p
ër të
dhë
nat t
rem
ujor
e të
inde
ksit
mat
ndr
yshi
min
e ç
mim
it të
trem
ujor
it ko
rent
m
e tre
muj
orin
e n
jëjtë
të v
itit t
ë m
ëpar
shëm
. 4)
Ndr
yshi
mi t
rem
ujor
mat
ndr
yshi
min
e in
deks
it të
çm
imev
e të
trem
ujor
it ko
rent
me
trem
ujor
in e
mëp
arsh
ëm.
Sour
ce: I
NST
AT.
1) P
PI a
nnua
l dat
a re
pres
ent y
early
ave
rage
inde
xes.
2) S
tarti
ng fr
om Q
1 20
11, I
NST
AT c
alcu
late
s C
CI r
efer
ring
to th
e ne
w b
aske
t of m
ater
ials
and
exp
endi
ture
s, w
ith b
ase
perio
d Q
1 20
11=
100.
3)
Ann
ual d
ata
chan
ge in
% re
pres
ents
pric
e ch
ange
s of
ann
ual a
vera
ge in
dexe
s of
the
curr
ent y
ear w
ith th
e pr
evio
us o
ne, w
hile
the
annu
al c
hang
e fo
r qu
arte
rly d
ata
mea
sure
s th
e pr
ice
chan
ges
of th
e cu
rren
t qua
rter w
ith th
e sa
me
quar
ter o
f the
pre
viou
s ye
ar.
4) Q
uate
rly c
hang
e m
easu
res
the
pric
e ch
ange
s of
the
curr
ent q
uarte
r with
the
prev
ious
one
.
Raporti Vjetor2012
212 Banka e Shqipërisë
7-4
IND
EKSI
I Ç
MIM
EVE
TË K
ON
SUM
ITC
ON
SUM
ER P
RIC
E IN
DEX
7-4
IÇK
1 To
tali
dhje
tor 2
007=
100
/ C
PI1
Tota
l D
ecem
ber
2007
=10
0
U
shqi
me
dhe
pije
jo
-alk
oolik
e/ F
ood
and
non-
alco
holic
be
vera
ges
Pije
alk
oolik
e dh
e du
han/
Alc
ohol
ic
beve
rage
s an
d to
bacc
o
Vesh
je d
he
këpu
cë/
Clo
thin
g an
d fo
otw
ear
Qira
, ujë
lënd
ë dj
egës
e dh
e en
ergj
i/
Rent
, wat
er, f
uel a
nd
pow
er
Mob
ilim
, paj
isje
sht
ëpie
dh
e m
irëm
bajtj
e e
shtë
pisë
/ Fu
rnitu
re h
ouse
hold
and
m
aint
enan
ce
Shën
deti/
M
edic
al
care
Tran
spor
ti/
Tran
spor
tKo
mun
ikim
i/
Com
mun
icat
ion
Argë
tim
dhe
kultu
rë/
Recr
eatio
n an
d cu
lture
Shër
bim
i ar
sim
or/
Educ
atio
n se
rvic
e
Hot
ele,
kaf
ene
dhe
rest
oran
te/
Hot
els,
co
ffee-
hous
e an
d re
stau
rant
s
Mal
lra d
he s
hërb
ime
të
ndry
shm
e/ G
oods
and
var
ious
se
rvic
es
12
34
56
78
910
1112
1320
0910
3.42
105.
8710
4.17
94.5
710
5.13
100.
4810
4.09
102.
5180
.80
110.
7510
2.64
102.
9510
1.24
2010
107.
1111
1.37
109.
8993
.16
108.
9310
0.97
111.
2610
7.29
81.1
111
0.92
105.
7010
4.31
102.
9020
1111
0.78
116.
2512
2.84
91.3
711
1.94
101.
8711
9.90
113.
6681
.30
112.
0910
5.83
105.
6410
3.23
2012
/01
112.
1811
8.53
124.
1490
.68
112.
3510
2.68
121.
8611
6.85
81.2
311
2.89
106.
9910
6.88
102.
8702
113.
6612
1.13
124.
3990
.23
112.
8810
2.69
122.
2611
7.80
81.2
311
2.95
107.
0110
6.90
109.
1203
114.
0712
1.73
124.
6190
.16
113.
1210
2.79
122.
2911
9.23
81.2
111
3.49
107.
0310
7.08
109.
4204
114.
0112
1.20
124.
6190
.07
113.
5910
2.93
123.
4811
9.24
81.2
011
4.00
107.
0310
7.05
109.
5705
113.
1511
9.04
124.
4189
.92
113.
5410
3.38
123.
5511
8.49
81.2
011
3.95
107.
0210
7.45
109.
4706
112.
2011
6.84
124.
3289
.60
113.
4110
3.47
123.
5111
7.42
81.2
011
3.99
106.
9610
7.46
109.
6407
112.
0011
6.40
124.
3688
.92
113.
3110
3.46
123.
5211
8.08
81.2
011
3.57
106.
9610
7.30
109.
7208
112.
4211
7.36
124.
4488
.20
113.
3810
3.50
123.
5611
8.82
81.2
011
4.08
106.
9610
7.29
109.
7709
112.
6611
8.00
126.
4188
.40
112.
2210
3.46
123.
5911
9.56
81.2
411
4.62
106.
9210
7.49
110.
2210
112.
8911
8.26
128.
2988
.84
112.
2510
3.56
123.
7011
9.48
81.0
411
4.54
108.
9210
7.72
110.
2111
113.
1011
8.20
128.
4988
.78
112.
6210
3.61
123.
8211
9.23
81.0
511
4.68
108.
9510
8.20
113.
3312
114.
1012
1.08
128.
9088
.64
112.
6410
3.88
123.
5611
9.32
82.3
011
4.88
108.
9610
8.80
108.
58
Ndr
yshi
met
vje
tore
të in
deks
it të
çm
imev
e të
kon
sum
it si
pas
grup
eve
krye
sore
2/
(në
%) /
Yea
r on
year
con
sum
er p
rice
inde
x, m
ain
grou
ps (i
n %
)In
flaci
oni
mes
atar
vj
etor
3 /
Annu
al
aver
age
infla
tion 3
IÇK
Tota
li dh
jeto
r 20
07=
100/
CPI
to
tal D
ecem
ber
2007
=10
0
Ush
qim
e dh
e pi
je
jo-a
lkoo
like/
Foo
d an
d no
n-al
coho
lic
beve
rage
s
Pije
alk
oolik
e dh
e du
han/
Alc
ohol
ic
beve
rage
s an
d to
bacc
o
Vesh
je d
he
këpu
cë/
Clo
thin
g an
d fo
otw
ear
Qira
, ujë
lënd
ë dj
egës
e dh
e en
ergj
i/
Rent
, wat
er, f
uel a
nd
pow
er
Mob
ilim
, paj
isje
sht
ëpie
dh
e m
irëm
bajtj
e e
shtë
pisë
/ Fu
rnitu
re h
ouse
hold
and
m
aint
enan
ce
Shën
deti/
M
edic
al
care
Tran
spor
ti/
Tran
spor
tKo
mun
ikim
i/
Com
mun
icat
ion
Argë
tim
dhe
kultu
rë/
Recr
eatio
n an
d cu
lture
Shër
bim
i ar
sim
or/
Educ
atio
n se
rvic
e
Hot
ele,
kaf
ene
dhe
rest
oran
te/
Hot
els,
co
ffee-
hous
e an
d re
stau
rant
s
Mal
lra d
he
shër
bim
e të
nd
rysh
me/
Goo
ds
and
vario
us s
ervi
ces
12
34
56
78
910
1112
1314
2009
3.73
6.78
4.10
-1.0
70.
860.
728.
564.
270.
351.
024.
731.
320.
202.
2820
103.
374.
556.
46-2
.30
4.73
0.25
6.55
3.29
0.63
0.11
-0.4
91.
381.
783.
5620
111.
681.
229.
46-2
.35
1.30
1.25
4.08
5.81
-0.3
61.
191.
531.
55-0
.42
3.45
2012
/01
1.55
1.44
3.45
-2.1
71.
231.
414.
215.
43-0
.27
1.54
1.47
1.49
-0.5
63.
3102
0.58
-1.1
91.
45-2
.30
1.25
1.21
3.21
5.67
-0.1
91.
161.
501.
385.
822.
9903
1.04
0.02
1.54
-2.0
80.
831.
172.
795.
34-0
.15
1.33
1.49
1.60
5.92
2.71
041.
591.
081.
47-1
.91
1.35
1.26
3.68
4.62
-0.1
51.
921.
471.
546.
052.
5005
1.94
1.94
1.24
-2.0
41.
341.
613.
484.
14-0
.13
1.78
1.45
1.94
5.87
2.31
062.
172.
721.
10-2
.28
1.28
1.57
3.16
3.23
-0.1
12.
101.
391.
896.
022.
1707
2.73
4.07
1.18
-2.7
01.
291.
483.
174.
15-0
.11
1.69
1.39
1.78
5.95
2.09
082.
844.
181.
06-2
.28
1.37
1.48
3.19
4.43
-0.0
82.
211.
391.
875.
862.
0709
2.63
4.18
2.63
-2.1
40.
081.
311.
714.
63-0
.02
1.64
1.46
2.03
5.96
2.06
102.
403.
394.
17-1
.97
0.02
1.36
1.58
4.15
-0.2
71.
381.
921.
677.
692.
0111
2.54
3.40
4.03
-2.1
00.
371.
311.
673.
38-0
.26
1.51
1.88
1.67
10.6
21.
9812
2.43
3.56
3.82
-2.3
00.
321.
471.
533.
411.
321.
861.
901.
995.
732.
04Bu
rimi:
INST
AT.
1) T
ë dh
ënat
vje
tore
të In
deks
it të
Çm
imev
e të
Kon
sum
it ja
në In
deks
e m
esat
are
vjet
ore
të ç
mim
eve
të k
onsu
mit
sipa
s gr
upev
e kr
yeso
re, n
dërs
a të
dhë
nat
muj
ore
pasq
yroj
në in
deks
in e
çm
imev
e të
kon
sum
it.2)
Të
dhën
at v
jeto
re m
atin
var
iaci
onin
e in
deks
eve
të m
uajit
dhj
etor
të v
itit n
me
inde
ksin
e m
uajit
dhj
etor
të v
itit n
-1, n
dërs
a të
dhë
nat m
ujor
e m
atin
nd
rysh
imet
vje
tore
të in
deks
eve,
në
përq
indj
e.3)
Esh
të m
esat
arja
arit
met
ike
e th
jesh
të e
infla
cion
eve
vjet
ore
të d
ymbë
dhje
të m
uajv
e të
fund
it (ll
ogar
itje
e B.
Sh).
Sour
ce: I
NST
AT
1) T
he C
onsu
mer
Pric
e In
dex
year
ly d
ata
(for t
his
and
cons
ecut
ive
year
s), r
epre
sent
yea
rly a
vera
ge c
onsu
mer
pric
e in
dexe
s by
mai
n gr
oups
, whi
le m
onth
ly d
ata
repr
esen
t con
sum
er p
rice
Inde
x.
2) Y
early
dat
a m
easu
re th
e va
riatio
n of
Dec
embe
r ind
ex o
f yea
r n w
ith D
ecem
ber i
ndex
of y
ear n
-1 w
hile
, mon
thly
da
ta m
easu
re y
early
inde
x ch
ange
s in
per
cent
age.
3)
Sim
ple
arith
met
ic a
vera
ge o
f ann
ual i
nfla
tion
of la
test
twel
ve m
onth
s (c
alcu
latio
n of
BoA
).
Raporti Vjetor 2012
Banka e Shqipërisë 213
7-5
PUN
ËSIM
I, PA
PUN
ËSIA
DH
E PA
GAT
1N
ë m
ijë, o
se n
ë ra
st të
kun
dërt,
sik
urse
për
cakt
ohet
EMPL
OYM
ENT,
UN
EMPL
OYM
ENT
AND
WAG
ES1
7-5
In th
ousa
nds,
unl
ess
othe
rwis
e in
dica
ted
F
orca
e p
unës
/ La
bor f
orce
(2+
6)
Paga
t (në
lekë
) / W
ages
(in
ALL)
Të p
unës
uar,
prej
të c
ilëve
/
Tota
l em
ploy
men
t, of
w
hich
(3+
4+5)
Të
pap
unë
të re
gjis
truar
/
Regi
ster
ed u
nem
ploy
men
t Pa
ga m
esat
are
muj
ore
në s
ekto
rin s
htet
ëror
/ Av
erag
e m
onth
ly w
age
in p
ublic
sec
tor
Paga
min
imal
e e
mira
tuar
/ Ap
prov
ed m
inim
um m
onth
ly w
age
Në
sekt
orin
sht
etër
or/
In
publ
ic s
ecto
rN
ë se
ktor
in p
rivat
jo-b
ujqë
sor/
In n
on
agric
ultu
ral p
rivat
e se
ctor
Në
sekt
orin
priv
at b
ujqë
sor/
In
agr
icul
tura
l priv
ate
sect
or
12
34
56
78
2009
1,04
189
916
623
749
614
240
,874
18,0
0020
101,
059
917
166
244
507
143
43,6
2519
,000
2011
1,07
092
816
525
650
714
246
,665
20,0
0020
11 /
IV1,
075
932
165
261
507
143
48,0
0020
,000
2012
/ I
1,07
793
316
526
250
714
348
,800
20,0
00 II
1,07
693
316
526
250
714
348
,800
20,0
00 II
I1,
064
922
164
273
485
142
51,2
7021
,000
Burim
i: IN
STAT
.1)
Të
dhën
at v
jeto
re ja
në a
dmin
istra
tive
sipa
s in
form
acio
nit t
ë pu
blik
uar n
ë fa
qen
e w
eb-it
të IN
STAT
: -Te
mat
/ Tr
egu
i Pun
ës/
Shifr
at
-Tem
at/
Paga
t dhe
të a
rdhu
rat/
Shi
frat.
Të d
hëna
t vje
tore
mbi
pun
ësim
in d
he p
apun
ësin
ë ja
në m
esat
are
vjet
ore.
Të d
hëna
t tre
muj
ore
janë
sip
as p
ublik
imit
në fa
qen
e w
eb-it
të IN
STAT
: Tem
at/
Treg
u i P
unës
, tab
ela
"For
cat e
Pun
ës".
Përd
itësi
mi i
fu
ndit
në 1
3.12
.201
2.
Sour
ce: I
NST
AT
1) Y
early
dat
a ar
e ad
min
istra
tive
and
acco
rdin
g to
the
info
rmat
ion
on IN
STAT
web
pag
e: -T
hem
es/
Labo
ur M
arke
t/ F
igur
es -T
hem
es/
Earn
ings
and
Wag
es/
Figu
res.
Year
ly d
ata
on e
mpl
oym
ent a
nd u
nem
ploy
men
t are
yea
rly a
vera
ges
Qua
rterly
dat
a ar
e ac
cord
ing
to IN
STAT
web
pag
e pu
blic
atio
n: T
hem
es/
Labo
ur M
arke
t, ta
ble
“Lab
our F
orce
”. L
ates
t upd
ate
on 1
3.12
.201
2.
Raporti Vjetor2012
214 Banka e Shqipërisë
Recommended