View
134
Download
11
Category
Preview:
DESCRIPTION
Pelagian texts with discussion
Citation preview
B!l.>^-^7\n-''!:'.';^..-
.',.
^;
:;
^
..'
w.',
'''*'-'/'.>I
'
''?^u'l'^'^-.'^^:s^^:'
::
,^^;-
'.
)
^
^%'/?fercs. Acc. masc. hervoroernfen. 20, 1. 22, 3. transferis, proferis, feris< Firm. Mat. >>err. profan, rel.3paucs oder auch gehl auch das l'nes. dicis an.
in der
Aussprache.
mortui.
'')
>octo'< (1
l'et.
3,
20) scheiut hier in der Ciuelle ausgefallen zu sein."*)
'")
M
noe
")
M.
suspicare.
S.
prouocasse.
>T< vielleicht nur in der Aus-
spraclie
'') "; Dieses Dieses Wort ist hier ausgefallen abgestossen. AVort oder sanctam oder auch sanctam et perfectani" scheint hier ausge'^j Codd. doctrinrtt Wohl durch Eintluss von uit fallen sein zu mssen, "*) S. exemp/d Sollte etwa >ut perfectac (sanctrte, sauctae tarne entstanden.
et perfectae) uitae tarn
DoctrinamAusdruck.liat
ostendere'';
doctrimou ostendevet, (luam exenip/ zu lesen sein? ist doch ein etwas seilsamer und nicht passender M. "") So nach S. Durch il/i entstanden. Codd. aequ/.;
'ueque rationabilem facit.
'**)
Man
erwartet conuersaretur.
"")
M.
Nisi qui,
S
Nemo,
qui.
gfuerit,
Zwei pelagianisthesaliius esse
Briefe
I.
non
poterit,:
iustus
uero
non
erit,
uisl
peccare
Qui facit iustitiam. iustus est^ qui desierit. aufem facit peccatum, ex diaholo est^ quia ah ^) initio diahotus peccat. In hoc apparuit fiJius Dei^ ut^) dissoluat op)era diaboli. OmSicut scriptum estnis,
qui non est iustus,
non
est
de
Deo^).
Idcirco
[haec
omniafacilu
breuiter*)]coli posse,
conplexus sum, ut osteuderem, non ubiqueut
Deum
scientia
quorudam ignorautia opinatur, sed ubi culturae eius Nam quomodo Deum colit, qui, quomodo poterit reperiri.
colere debeat^), nescit?
esse cultorem
Et ego me, cum in patria consisterem^), Dei aestimabam et placebam mihi, quia contempsi licita'), et nonNam coniugem^) habere^) secuudum nunquam illicita exercebam.2.
apostolum
*'^)
uel^^) incontinentibus^") licet
^^),
mentiri^*) uero, male-
dicere, iurare, detrabere, adulari, personas accipere,
cumcibum
fornicatori-
bus, aut auaris,
aut
ebriosis,
aut
maledicentibus
capere'^),
inimicum odisse, malura^^) pro malo reddere, maledicere^''), percutereet
omnia, quae
praecepto^^)
legis
continentur,
tam
inlicita
sunt,
quamquodsunt
euidenter prohibita.licet,
Quid enim prodest cuiquam, contempsisse,nonlicet?
[et^^)]
exercere, qupd
Tunc enim profuturapraecipiuntur,feratsi
ad
mercedis cumulum,
quae
[non^*^)]
nihiltua,
eorum
fiat,
quae prohibentur.
Non
ergo aegre
dilectio
me
ad peregrina profectum, cum per ipsius peregrinationis
occasio-
nem^^) notitiam ueritatis inuenerim.optabile est, uec
Non uos poeniteat, quod mihi meum^^) gaudium uestra debet^^) esse tristitia Nunc primum scire coepi, quomodo uerus Christianus esse possim'^^^). ClePrius quidem optabam, sed uotis meis ignorautia resistebat. mentissimus autem Dominus, qui occultorum est cognitor, procura'''*).
*)
M.
quiab.*)
Das3)
a von quia1 Juh.3, 7.
gedrckt.
S. et.
8
und das von ab durch ein a< aus*) Diese oder huUche AVorte 10.'")
mssen hier
in der Quelle ausgefallen seincl)eat.**)
S. do')
mit einem QuerstrichS. licet.**)
durch den zweiten Theil von
S. consistere.
M.
coniu-
gmn.
Codd. haberewi. Durch Einiluss von coniuge* entstanden. ") S. apoaposto^s (Verwechsehuig von 0 mit u in der Aussprache). stulus. Wohl '^) ") 1 Cor. 7, 8. 9. 27. 28 "j Zumal, insbesondere. S. incontentibus.")
") M. mentire.
^^)
Cum
fornicatoribus
cibum capere
fehlt in S.
^")
M.
Da der Verf. das maledicere ") So Codd. (M. malemale dicere). malo. schon oben zwischen mentiri und iurare aufgefhrt hat, so scheint es, als sei dasselbe hier zu streichen. Doch kann er es wiederholt haben, weil er vergessen,1)
dass er es schon einmal aufgefhrt hatte.
Esu.
passt an beiden Stellen.
M. praecepta.'^')
*")
Eu
fehlt inS.
beiden Codd.
*")
Non
fehlt in beiden
Codd.*^)
Codd.
occansionem.
Rusch,
It.
Vulg. S. 459"*)
Ausg.
1.
mecum. "=') Codd. debeat. ") S. tristiti. Verwechselung von i mit e< in der Aussprache.S.
S. possem.
Wohl nur
Zwei pelagianische
Briefe.
I.
9
ut mihi iunotosceret, quod sciebat, me toto anirai desiderio uollu Nara si itineris, si maris pericula pertuli, sod maiora*) perficere.uit,
quae uitaui: perpetuae mortis uincula^), aeterni^) ignis mcendia; et si pro tempore*) aduena fuero, non moleste fero in praesonti,sunt,
ne apud^) Deura semper peregrinus sira in futuro, quamqaam Christianus aut nusquam^'j perpgriuus esse possit^), cum domini sui omnis sit terra ^), aut etiam inter suos aduena, cui ad futurorumcouparationem3.^)
totus niuudus exilium est.
Nuraquid
me
culpabilem statuis
eo,
quod saucto Antioclio^)
in^*) itineris necessitatesignificans^*^),
coniunctus sira^^)?feceris,
qua ratione
neseio.
Quem famam maculare^^) Non licet enim nobis^^)credi
de absentibus credere,
quae^^) neeilla
de
nobis
tamest:
passim^^J(^hiod tibi
uolumus.
Ubique enim
custodienda'^^).
sententia
quod non uis [fieri^^)], dlio ne^^) feceris ipse probauero, quia scio, culis meis uidero, et quod per me^^)
Ego non credam,inuidiao et
nisi
sanctos uel
maxime
in praosenti
saeculo
obtrectationis
Durch Eiuflnss von Fcr tempora? ^) M. nee aptni. wrde besser zu fuero< passen als pro tempore^. Dies siiu/(iuanis was zwar angeht (niemals, wo immer er auch sei), 9) Codd.1)
Man
erwartet iiiaiora tarnen.')
'^)
M.
uincuZe.
perpeturtc entstauden.
S.
et
aeterni.
")
M.
teinpora.
aber dem cum domini sui omnis sit terra nur mittelbar entspricht und einen weniger scharfen Gegensatz zu inter suos giebt. ') Codd. possct. VerwechseTossit sein knnen mchte. Man lung von U mit e in der Aussprache.terra erwartet polest oder est. *) 'Cum "j M. Anc/oco, S. Anf/oco. conparatione.
ist in
INI.
ausgefiiUeu.
)
Codd.
Vgl. Anf/ocus im Anfang Vat. 286 des Briefs des Ambrosius an Alypius (Ep. 89 ed. Mig.) im Cod. '^) Vielleicht das Rechte. ^'0 S. sum. ") In S. fehlt in. fol. 140b. In der Quelle war wohl das 'in, womit "famam Codd. fama maculare. schloss, und das, womit maculare beginnt, nur durch ein >m ausgedrckt(famaS
ber
1hoininr) cognosci ist in ihm ^hominr rrcognosci geworden
tia.
)
Sir. 4,
')
S. so)Mis.
") M. dm.'
'*)
M.
credat.
'")
M.
nolite.
';
S. uoiuntis
(VVeglassung von
ber
t)-
.
Zwei pelagianische
Briefe.
II.
15
quamsciuntsciunt,
scieutia parit.^).
Nesciunt, quod
[ne] sciunt, quia,
quod nesciunt,potuisseut.
Sciunt euim,
bonumsiest'''),
esse,
quod nesciunt,scire
et propterea ne-
quia sciunt.
Nam
nescirent,
forsitan
Qualis ergo ignorautiaaliquis:
quam
scientia generat^)!
Sed
dicaf*)
Expedit mihi magis ignoranter quam scienter peccare. At ego^) dico, iam non esse ignorantiam, ubi scitur, quid sit, quod igIllum forsitan oxcusare inscientia potest, qui nee, quod') noratur*). Sed ut tibi euidontius probera, quod neminem scire debeat^), nouit.purget^)suisista
defonsio:
die
mihi:dubio,
Quid
quaerit'^'^)
a
cultoribus
DeusV
Ut suam, procul
faciant uoluntatem.
[Quae]
quaerit^i) uoluutas illius?
Omnia, ni fallor, quae legis eins fieri 12) mandata definiunt. Eandera legem ^ ^) scirii*), Dens cupit, an ignoNam quomodo, quae praecepit, fient, rari? Sine dubio ^^), sciri. Ergo prima uoluntas^'') Doi si ca res, quam praecepit, ignoratur?quae scire mandat, secunda, cum scita fuerint'^), obSi ergo prim uoluntas est eins praecepta cognoscere, quoseruari. modo te^^) per legis ignorantiam excusabilem putas, per quam T)ei Ego enim, quae^i) scio, si primae es transgressor uoluntatis 20).est,
sciri
1'^),
non
fecero,
secundae uoluntatis transgressor sum, non tarnen primae;
facio enim,
quod me primum Deus
facere
uoluit.
Tuest,
uero,
(^ui
primamFieriFioi'i
transgrederis,
quomodo eam, quae sequensDei
adinplebis?
enim potest, ut uoluntatem eins sciens autem2 2] non potest, ut uoluntatem')
et obseruet et neglegat.
uesciens inplerc
M.
lue zwei
hat St. Allem von excnsare an Worte quod sciunt, whrend inparit steht (wohl nur
bis quod nesciunt, sciunt blossS.
inscientiaui ausgefallen ist,!
parft
st.
Verwechselung von
mit
e
in
der
Aussprache) und Nesciunt, quod neseiunti durch Nichtverstndniss und den Einfluss des folgenden sciunt zu Nesciunt, quod sciunt< geworden ist. Der Gedanke verlangt Nesciunt, quod nescmnt (sie wissen uiclit, was sie inscimtiam St. nicht wissen, weil sie wisseii, dass sie nicht wissen).kiinte
man
auch'est,
ignorantiam^
ergnzen (weit. unt. heisst es
:
Qualisdasder
ergo ignoraniia
quam
scientia generat!).
Aber jenesfehlt est.'^)
"Wort,
Verf.' ebenfalls weit. unt. braucht (Illum forsitan inscientia excusare i)otest),
giebt einen schrferen Gegensatz.'')S. die.*)
*)
In
M.
^)
M. generaut.
M.**)
ArZego.
In
S. ist
>d in t corrigirt.
S. ignotur (' ber
entstanden.
Durch Einfluss von 'Scire *) S. debere. ^) Codd. quid. Codd. purgit (Verwechselung von >e mit i in der Aus") Quae was von Omnia ") J\I. (juidqi (que), S. quaerat. sprache). in der Antwort verlangt wird, fehlt in beiden Codd., und st. quaerit hat0 ausgelassen).
M. >quae
erat.
")
St.
faciendaS.;
esso'huucc corrigirt. C. adhiic. persecutiones mit einem Strich (i) durch das letztehat est- weggelassen.
>e als Correctur.
46et
Tractatus de
diuitiis.
Zachaeo dicamus.
6.
Si hunc^) loseph etiam post Christi fidem
diuitem putas, quia scriptura
eum
diuitem nuncupet,
erit
et
Mat-
thaeus publicanus, quoniam post apostolatum publicanus cognominatus Sed, hanc esse scripturae consuetudinem, nouimus^), ut quosest.
dam
Sicut Abigail adhuc uxorem Nabal fuerant^). cum, uiro priore defuncto, ad Dauid matrimonium Carraeli nuncupat, transraigrasset, et sicut, qui ex gentibus Christo crediderant, etiam post fidem gentes appellat, et alios- multos, quos nunc conmemoraredicat esse,
quod
prolixumcredam,
est.
Eodemquiaerat,
ergo
modoquia
et
loseph diuitem esse dictum
non
sed
fuerat,
Christi discipulo derogasse uideamur.inquies,legis
Et
si
unde tanta aromataconparasse,
conparauit?
ne male intellegendo *) uere diues non fuit, Ut taceam, quod nonscriptura
eum, sed Nicodemum,
quem nusquara discipulumreuera
nominat,
magnum
centum librarum aromatis pretium. sertim loco, quo uilius distrahi certum est, Zachaei uero exemplum, in quo diuitiarum quod non modo diuitiis non non intellego Quid enim de eo scriptura trarium uideo.''),
argumentum diuitiarum est Quod pauper etiam in eo praehaberefacile potuisset.
patrocinio
suffragetur,
consentaneum, sed conrefert?
Quod, receptodixerit:
Domino non magis habitaculinullaexhortationis
sui
quam
fidelissimi pectoris hospitio,
interueniente
doctrina,
sponte
Ecce
dimidium ex substantia mea do paiiperihus, et, si quid aliqitem Quo intellegi datur, eum, apud se fraudmvi, quadruplmn reddo% mediam substantiae partem in ratione fraudis ratione discussa,quae remanserat, pauperibus erogasse, ut illius beatitudinis particeps esse posset, quae pauperibus repromissa Nam^) quod inter caetera diuitiarum argumenta^) proponere 7. est. solent, passionis in tempore, postquam a Domino^) recesserunt, adexpendisse,
aliam uero,
sua remeasse
discipulos,prosit,
inperite
satisfaciunt,sit,
cum hoc non modohi,
eorum
parti
non
immo
contrarium
si ^)
qui
Dominumdatur,
sequi non poterant, nisi sua cuncta spreuissent,possunt, nisi
ad sua redire nonintellegi
cum Dominumvist
derelinquunt.
Unde
spteren Corrector her.
mit schwrzerer Diute geschrieben uud rhrt vou einem ") Der inouerimus, was S. beibehalten hat. *) Der (i) C. >fuerint. Schon S. hat fuerant. ") C. >intellegendo mit einem Strich ^) C. intellfg- mit einem Strich (i) durch das zweite ^-e. durch das zweite e:.')
C. hvnc;
C
*)
Luc. 19,
8.
')
Da Nams im
Vorangehenden Nichts
hat,
worauf
es ziuclc-
gehen kann, so muss zwischen repromissa est und ihm Etwas ausgefallen sein, was dem Folgenden nach ungefhr den Gedanken ausdrckte: Das bisher Angefhrte und Widerlegte ist von dem, was sie zur Vertheidigung des Reich-
thums vorgebracht haben, noch das Scheinbarste. zerer Diute von spterer Hand). ") C. d (Deo).
*)
C. arginneuta (v mit schwr-
'";
Man
erwartet ^siquidem".
Tractatus de
dinitiis.
47
sequentium esse sua contempnere, ad sua remeare uelle deserentium.
Denique scriptumet
est:
Uenit hora, nt diaperriamini quisque in sua,Si placet, quod
me solumquod
relinquatis^).
Dominumad
reliquerunt,
placeat,
reraeasso quorundam nostra redire uolueriUnde et nobis timendum est, si ad dicuntur. mus, ne Dominum relinquamus. Haec diximus saluo eo, quod apostolos non ad sua, id est bona, ut quidam coacte nirais et uioleuter
iuxta
intellegentiam
sua
sentire cupiunt, remeasse, sed in sua, id est fugae loca, disperses esse,
credendum
est.
Neque enim
dixit, ut
reuertamini quisque in sua, sed
ut dispergamini.
De
fuga, nisi fallor, illo in
tempore agebatur, non
de alicuius aut auaritiae, aut concupiscentiae occasione. Nam satis absurdum est, ut eos ad propria, quae iam non habebant, redisse''')arbitremur,
quos
ante
resurrectionem
Domini magLs unoinsi^)
in loeo
timoris causa fuisse legimus,
quam unumquemqueQuinetiam,
propria
domo
uel possessionesent,
habitasse.
sua recuperare uoluis-
temporis spatium defuisset.
Quantum
enini interuenit temporis
inter
Domini
passionem et resurrectionem,
ut recipere sua potuisse
credantur uel ad propria remeasse?
Praesertira
cum centumscilicet,
quin-
quaginta fere
millibus passuum illomm prouincia ab eoest,
loeo,
quo
Dominus passusangelo
sequestrata
noscatur,sicut in
Galilaea
cuius
patriae eos fuisse satis certum est,
Actibus apostolorum ab
dictum
legimus:8.
UiriIllo
Galaei^)\
Et
alibi:
Nonnequod
hiin
omnes Galilaei sunt^yi
etiam utuntur exemplo,
beati lohannis euangelio de matre
Domini continetur:
Et
suscepit
Jani (liscipulns Hie in sna^).
In sua bona, inquiunt.
Primum
quaero,
quae bona piscator in aliena prouincia babere potuerit, qui nee in sua satis idoneus fuisse credendus est, etiamsi nihilum contenipsisset.
enim lobanne Zebedaei filio dictum est, quem patrera retibus ad sequeudum Dominum intra Galilaeae Uel quomodo, etiamsi ante terminos reliquisse scriptura testatur. Et qualiter intellehabuerat, quae iam contempserat, possidebatV In sua ut discipulus iUe in sua? Suscepit illam genduni'') est: Hoc enim illi a Domino fuerat matrem scilicet, non in sua bona. inperatura, ut eara, donec resurgeret, materuo ueneraretur aflFectu, Denique sie scriptum est: Et ut eins uita filii solatio foueretur. (Uxit lesiis matri suae : Eccc filius tuns^)\ Non dixit: Ecce hos-
De cum
sancto
nauicula et
pes
tuus!
Et
discipulo dicitur:
Ecce niater tua! Et suscepit illam
')
.Toll.
16, 32.*)
')
So der(i)
C")
^)
Der C. Qui7.
si
etiam,')
was
S.
hat
stehen lassen.
Act. 1, 11.
Act. 2
)
Job. 19, 27.e.*)
C. intelle-
gendum: mit einem Strich
durch das zweite
Job. 19, 26.
48discipulus in sua^), ut
Tractatus de
diuitiis.
matremigltur
utique,
non
in possessione, quia
non
de habitationis necessitate, sed de pietatis solatio agebatur.
XII.
1.
Ueniamus
ad illam famosissimam propositionera,amatores,
qua
sibi rationabiliter
argumentari uidentur saeculi
dum
sub specie pietatis perfectiora euangelica praecepta minime custodiridebere contendunt.et
nihil
sibi
penitus
Aiunt enim: Si omnes sua erogare uoluerint seruare, unde postmodum pietatis et miseri-
cordiae opera,
modo pauperes2.
eorum exhausta materia, celebranda sunt? el quoexcipiendi sunt, ubinam hospites suscipiendi, undesi
cibandi esurientes, sitientes potandi,
substantia
mundana
defuerit?
Magnus reuera
in bis misericordiae et pietatis affectus est, qui-
bus plus de pauperibus,
quam de Deodiuitiis,
cura
est.
Atque utinam de
pauperibus et non potius de
quas sub obtentu pauperum,Tolle diuitem etest,
sub necessario conantur pietatis titulo defensare, non intellegentes,idcirco egere alios,
quod
alii
superflua possideant.plus,
pauperera non inuenies.deat,et,
Nemo
quam necessarium
possi-
Pauci enim quantum necessarium est, omnes habebunt. pauperum sunt causa multorum. B. lUud autem qule est, quod adpetimus, quod nusquam perfectis praeceptum est, et nolumus facere, quod praeceptum est? Dictum enim nobis est, ut nihil habeamus. Nihil uero habentibus nusquam aliquid de misericordiae operibus inperatum est. Uide ergo, quam peruersum quamque contrarium sit, ut propter illud, quod non est mandatum, dissimulemus facere, quod mandatum est, et, quod iussum non est, formare''') 4. Sed dices: Si uideamur, ne, quod iussum est, inpleamus. pauper fuero, unde eleomosynam faciam? Quasi alicubi non habenti tibi eleomosynam facere praeceptum sit, aut, ut semper facere possis, Debuerunt ergo haec et apostoli diuitiarum adfluentiam possidere""^).diuites
Dominoregni
respondere, cura aut beatos pauperes diceret,
aut,si
caelestis
possessores
non posse
esse
diuites,
definiret,
non magis
Christi praeceptum,
quam
diuitias cogitassent,5.
quae per occasionem
pauperum
defenduntur.si
Quaeris
itaque:
Quis
misericordiae
omnes sua conterapnendo ad perfectionis gradum nitantur ascendere? Cur autem non putes, uniuersos posse et pietatis gradum et perfectionis inplere, praesertim cum scias, paulati'mopera faciet iam,singulos fidei incremento proficere.ecclesiae, qui
Duo
certe populi esse uidenturconfitentur,
eundem Christum dominumet
catechumeno-
rum
scilicet
illorum,
qui ex catechumenis diuini lauacri sancti-
')
Job. 19, 27.')
")
vollbringen).
So der C.
So der C. (schaifen, ins Werk setzen, bewerkstelligen, possidere' in aut semper facere S. bat aut;
possis diuitiarum affluentiam possidendo corrigirt.
Tractatns de
tliuitiis.
49
nee quisquam baptizandus erit, uisi prius catechumonus fuorit. Et cum, hos duos osse, necesse sit, ad unum tarnen ambo festinant. Nee idcirco omnes aut non poterant, aiit nonficatione purgantur;
debebant ad eundeni poi)uliim perueniro,
qiiia,
inter
iiiitia
duos
esse,
non de causa misericordiae et porfectionis similiter sentias, quod omnos quidem pietatis gradus perfiei in primis dobnant, et nihilominus tamen conari perfeetionis culmen ascendere,est.
manifestum
Cur
et
nee ideo misericordiae gradum euacuari, quia ad perfectionem omnes transire coutendant, sicut nee catechumenorum, quamuis cunctosfideles esse conueniat,situr.
quia, ut dixi,
i)odetentira ad perfectiora tran-
Nam,
ut^) de
multi gradus sunt, et
humanis trabam exempla, in oratoi'is scbola tarnen omnes ad euni, qui primus est, currunt.deseruntur,
Nee
idcirco tarnen posteriores penitus.
quia ad primunisi
uniuorsi peruenire contendunt.
Uereris enim,
tu diuitias,
si
etiam oninem niundi substantiani spreueris, no noncoi-diamfaeiat.
sit,
qui
miseries'-^),
Nunquiduel
solus in
toto
mundo
possossor
ut
metuas, teuel
successorom
babero non posse?
Nolo,
auaritiam tuam
misericordiae,
quod tuura
est, perfice,
pauperum causa praetextuue defendas; tu, ad superiorem gradum de inferiore'') eousceude.
Locus tuus uacuus non est. Quoeunque enim aut nuper baptizato, aut catecbumeno accedente supplebitur. XIII. Dicis forsitan: Et unde mihi uitae alimonta, si mea cuncta contempseroV Ecce nunc agnosco causam, propter quamdiuitiaeforsitan
defenduntur,
euidenter,
et
cui
caetera argumenta
deseruiunt,titulo
paruam
scilicet fidem"^),
quam
frustra sub misericordiae
uelare
contendimus,
dum
pollieenti
Domino minus eredimusSeit
et diconti:
Nolite cogitare, quid manucetis, mit quid hibafis, ncquc
quidticsier^
induamini!quia Iwrumfidei
Haec enim gentes omninm indigetis.et
inquirunt.
enim(^ui
])ater
Quaerite ergo
primum regnumexi-
Bei
et itistitiam eius,
haec omnia apponentur uobis^).caeli
guitatem exemplo.
nostrae
uolatilium et liliorumintel legendi
agri
confundit
Et ne
consuetudinaria
prauitate
hoc
solis
apostolis dictum esse censeres, adieeit:
Haec enimte,
gentes inquirunt,
nontibi
alii
praeter apostolos Christiani.
Credis certe bis omnibus, quae
diuina uoce promissa sunt.
Credis,
cum
niortuus fueris ettui cinere
puluorem fauiUam([ue digestus, de eodom corporis resurrectionis gratiam non modo in pristinum, ueruniin
per
in
meb'orem,
immortalitatisC.
scilicet
et
incorruptionis,
statumsollte
esse
reparancknn.
')
et.
')
C.mit.
'posscssor.cs't.
Man(i)'')
nicht v.pos.sessores lesen..
^)
C.
>inferitbonum Worte, wie quod facit, ausgefallen sind. ^) C. adte. ') So der C; S. quem. ) So der C; S. e/iam. C. ^habebant und mit ihna S.
S.
Dominum.
^^
C
''
'"^
Dieses Wort oder ulicis10,26.
nmss'^
hier ausgefallen sein.
") Matth. 19,
2.5.
Marc.'*)
Luc. 18, 26.'*)
C
und mit ihm)
S.
>qui
.
") C. uia.
C. posses; S. posset.
C. exigerit.
Apellaretur?
58cur non etisti
Tractatus de
diuitiis.
eiusdem conparationis notantur exemplo?hominibus peccatoruni
Uel quocon-
modo
caraeli conparatio
uitio deprauatis
Quia rectum corpus non habet, inquies. Quasi ^) aliquod animal sit, quod in lineae moduin recto tramite deducatur, et nullam corporei status aut curuaturam habeat, aut fiexuram, maxime illud^), quod ex diuersorura membrorum diuersitate consistit. Et quamuis multipliciter aut incuruatura sit, aut inflexum, natura sua*) rectum est. Et, si quod habet, naturaliter possidet, uitio caret. Et si uitio caret, quomodo homini non natura, sed uoluntatisueuiat^),scire desidero.arbitrio deprauato conparari poterit?
Quod
naturali tenore formatur,
7. Cur ergo, dicis, ipse Dominus nouuunquam homines animalibus conparat, ut Chanana^os^) canibus, ut Herodem uulpi, ut apostolos ouibus, ut malos et pseudoprophetas lupis^j? Ista'') non tam^) ad^) corporis habitudinem, quam ad morum
inreprehensibile debet iudicari.
similitudinem referuntur, qui neenaturalis
in^*^)
ipsis
animalibus absque aliquo
motus gubernantur
arbitrio.
Sed bene aut Herodem uullegis,
pem
dicis,
aut Chananaeos ^^) canes, aut caeteros his appellationibus^'''),
quibus aut et tuest,
Dominoeas^^)
uocati sunt.
Ubi
gentes camelos dictas^^),
ita
debeas nuncupare?
Quodsi nusquam scriptumnulliusdidicisti,
quomodo propria audes usurpatione praesumere, quodel qua lectione instructus
scripturae auctoritate firmatur?
quod foramen acus angusta uia intellegi debeat? sontiendum est, quomodo per illam camelus, iddelictorum iniquitatibus deprauatus incedat,esse dominicae seutentiae auctoritate saucitur?
Autest
si
uere ita
populus cunctis
quam paucorum iustorumAutenira
gentiumfuerit,
populus camelus uitiorum
prauitate
eritsi,
et,
angustam uiam intrare nonuitatis
poteril, aut,itineris
quamdiu hoc omni infidelitatis
et pra-
erroredici
deposito,poterit.
recti8.
callem ingredi
meruorit, iara
camelus
non
Expositis his, quae
eum secundum
quo-
rundam intellectum antedicti animalis fecerant uocabulo nuncupari,ita fiet,
ut hoc loco camelus siue
secundum
historiae ueritatem,
siue
secundum')
allegoriae fallaciam^^) foramen acus intrare
non pos-
^) C und mit ihm S. conueniet. So C. und A. L. qum si. *) C. cananeos. ^) latth. 15, und mit ihm S. naturae suae. 22. 26. Marc. 7, 26 fg. Luc. 13, 32. Matth. 10, 16. 7. 15. ') Der C und ") In ist ausoefalleu. ^) Im C. ist tam mit ihm S. Isti. C. a. ''') ") C. cananeos. im C. ausgefallen. S. dicis. S. hat zu sappellationibus nuncupas hinzugefgt, indem er angenommen hat, dieses Wort sei aus'^) gefallen. Der C. und mit ihm S. Mglich, doch nicht nothwendig. dictos' und eos Vielleicht doch das Rechte, indem der Verf. an die heidnischen Individuen gedacht hat. Vgl. dann Matth. 28, 19: docete ovines '*) So der C. i^Fallagentes, haptizantes eos (avrovg). S. translationem.
C.
'^)
;
illuc.
*)
C.
'')
,
.
;
Tractatus de
fliuitiis.
59uiaet
sit*).
9.
Deinde,sibi
qule
est,
quod,
cum ungustacouiuncta
regnumsaluato-
eaelorum
inuicem
coiinexa^)
atquo
siut,
rera ea^) ab alterutro sequeslrasse, crodaturV
Namdicit:et,
si
foranien acus
angusta uiaactis,
est,
.
.
.
.
^)
faciUus,
in(][uit,
camehis introibit per foramen
quamistud
diues infiet,
regnum eaelorum.
Cum
Facilius illud,si iiigens
quamtio
infinitam discretionein osteudit,
discre-
non potest de augusta uia intellegi, quae caelcsti regno coniuugitur, non separatur*). 10. Illud uero quae ratio faciat, intuendum est, quod hi, quibus moris est, omnia paene testamenti ueterisest,
allegorica et mystica
expositioue
tractaro
et
noui seu^)
praecepta,
seu gesta liistoricae magis intellegeutiae simplicitate sentire, eo quoduetorura facta
diuitiarum
consuetudinem
nouorum praefigurauerunt ueritatem, ut^) in sola causa suam aut obliuiscantur, aut inutent etmysterio subutau-
praepostero ordine, quae in lege sunt gesta, ad defensiouem diuitumsimpliciter et absque imaginariae iuterpretationistur*'),
euangelica uero praecepta, omni historiae simplicitate et ueri-
tate^) submota, allegorica nitantrliac
obumbraticme uelare, tanquam infigura sit ueteris,
tantura ro
nouum testamentumet
cum
in Omni-
bus uetus noui imaginem gessisse noscatur.et
Diuitias
enim Abrahaelegitur,
Dauiduero
et
Salomonisin
caeterorum simpliciter intellegi uolunt;dediuitiarum
ubi
ali(|uid
euangeliotractatu
contemptumagis,
typico^^) moliuuturlegis,
corrumpere,
cum
ut dixiuius,
(juam gratiae allogorizare mandata conueniat, uisi quod luiiusmodi non tam scripturarum uim'^), quam uitae suae qualitateui'-) conantur adstruere et per falsam legis interpretationem onmi acuminis^^) ingenio defensare, quod**) diligunt, et conuersatioueni
suam
non tam secundum euangelica praecepta dirigere, quam secundum actus sui morem euangelicorum mandatorum intellegentiam tempelegi subdere cupiunt, ciuam legem Uolunt enim ita praeceptum esse, ut uiuunt, non ita uiuere*^), ut praeceptum est. 8ed huiusmodi sensus .auctoribus suis non solum nihil proficiet, uerum etiam obesserare.
Non enim tam uitam suam
suis conuersationibus subiungere.
wird durch das vorangehende gegenstzliche So der C. Zwischen Expositis his nuncupari possit^ muss Einiges ausgefallen sein. C. cowexa.ciaui'*)
^ueritateiu
geschtzt.fiat
'^)
und ^) Der
ita
non
C. nt saluature.")
')
Ab
eo separatur?')
*)
Auch
hier nuiss etwas ausgefallen sein.
C. no-
mset.hi)
>Ut'
scheint eine durch die weite Entfernung von*)
quod (quodHu")
hervorgerufene lucorrectheit zu sein.'";
So der C;
S. supputantur.
bnti,
unter der Hand, heimlich gebrauchen, fehlt in den Lexx. .l^utanturV
C.
ueritate.
So der C;'*}
S.
tropico.
") C. scripturar uT.
S.
bloss
scriptu-
rarum.
'O C.
qualitatc'
und
so
auch
S.
'^)
C. omcrimhis.
") So dere-.
C;
S. quae.
C
ueuerc^
mit einem Strich
(i)
durch das erste
60
Tractatus de
diuitiis.
credendum
est,
cum per eum uon modoSed^) dicis:
caelestium
mandatorum
praeuaricatores, sed etiam adulteratores fuisso docoantur.
XIX.
1.
Praeceptorum prius genera inplenda
sunt et ab omni iniquitatum flagitiorumque inquinanientis
expurgandus, et
sie
diuitiarum substantia distrahenda.
tum
tarn pro diuitiis,dicatur,
cum
quam tum demum unicuique speruendasseruauerit,fiet,
animus argumenNam, pro peccatis pariter inuentum!essediuitias,sit,
cum
omnia praeceptorum mandata
et
perdifficile
diuitera
uuiuersa legis iussa conplere^), ita
ut nee
mandatorum
plenitu-
dinem, diuitiarum necessitatibus curisque arcentibus, inpleat, et dum,
quod
est
difficillimum, expectat,
nee diuitias aliquando eontempnat.inbuit,
Aliter Christusinuenies,
suos
discipulos
quemQuod
nihil
prius
doeuissefacilius
quam
euncta saeculi inpedimenta spernenda,illo
quo
euangelica
possent mandata inpleri^).
in loco
praecipuein
demonstratur,
quo parabola saluatoris uerbi
caelestis- inducitur,
qua
spinis diuitiae conparantur,
ita in aruis cordis nostii suis euris
ac uoluptatibus
semen uerbiSiigitur cor
sufFocantes,
ut in
terreno
agro
Spinae
omniuni generum semina aut iufructuosa reddunt, aut nee germinarepermittunt*).
nostrum humo^)
adsimilatur,
uerbumcon-
uero seminibus adaequatur, diuitiae autem spinis et sentibus*)parantur,quis terrae huius cultor intellegendus est?
Animus, nisi fallor. Quid ergo primum in spinosa humo agricolae exerceudum estV Ante iacienda semina, et postquam fructus attulerint, spinae eradicandae, an prius ab omnibus seminum contrariis mundandus est ager, et sie bonorum frugum grana iactanda sunt^)? Et uobis igitur huius conparationis exemplo diuitiarum inprimis spinae euellendae sunt, no bono semini possint esse contrariae. 2. Dieis forsitan: Cur autem non cum diuitiis omnia possim Christi mandata seruare"?Sipotcs,nihiltibi
diuitiae
obesse credeudaedebes,et si
sunt.
Prirao ergoin-
ipsorum mandatorum speeies nosseplere^) possibilesit,
etiam diuitibus
diligenti
examinatione rimare.
lubemur enim
non mentiri, non maledicere, non periurare, sed nee iuste quidera iurare, nulli malum pro malo reddere, inimicos diligere, pro persecutoribus et calumniatoribus uostris instanter orare;ablata repetere,
non licet uobis non saecularia iudicia adire, non uicem iniuriam inrogantibus repensare. Prohibemur etiam cum fornicatoribus, aut*)
So mit^) )
S.
;
der C.
scio
.
AVre dies das*)
Rechte,^).
so
htte
man
dices'
zu lesen (Ich weiss, du wirst sagen).
/plere?.
C.
S. s7;pleri.
sensibus.
*) C. So der C; S. reddant und perniittant' Hier mssen Worte, wie Credo, prius mundandus*)
und mit ihm homo. ^ C.oder Sine
dubio
etc.,
ausgefallen sein.
A. hnpleri.
A
diuitibus inpleri?
Tractatns de
dinitiis.
CA
ebriosis,
aut maledicentibus,salteni proferre
aut rapaeibus cibum capere; uon licet
uobis otiosumali(|uid
ex ore sermonem.
Quid necesseambiguura,
est,
de maioribusut mihi
diccre,
cum
nulli
esse
possit
eis
maiora non Heere, quibus etiam miiiora prohibentur admittere.secrote,
Ob-
secundum conscientiao tuae testimoniumsitei,
respoiideas,
an haec omnia inplere possibileinplicatus.
qui diuitiarum uexibus fueritamplioris
Tanto
euira
unicuiquo
cura
sollicitudiiiis
rerum substautia possidetur^). Multos propter Deum^) pauperes scimus ab omni terrena faciiltate, proprietate. curana^citur, quauto raaior[alionos^)] nullisque
et
tantum terrae
liberos,
mundanae possessionis necessitatibns praepeditos quantum extranoos, et uix nihilorainusplenitudinempossunt.
mandatorumquid facient,
perficere
Si
illi
uix possunt,
qui ingentibus diuitiarum curis et inmensis mundana-
Et ne quis putarot, aliqua quamuis non uniuersa seruontur, alio in loco dicitur: Qui unhiersam lef/cm seruanerit^ ofendaf aiitem in uno^ factus est omnmm reus^). Et ne hoc de ueteris testamenti tantum praeceptis intellegendum existimes, scito illud Christianis dici, quibus iam nouae legis mandata erat necesse perficere; quippe cum regnum caelorum non intro(;ant, nisi quisollicitudinibus occupanturV
rum rerum
horum,
({uae superius
memorauimus,
sufficero,
prioris
instrumenti
cultores
abundantioriset
iustitiae
magnitudine^)lex dica-
ante*) transierinf).tur,
Quod autem
nouum testamentum
beatus apostolus doeot, dicens:Jo/fa
His, qui sine lege crant, quasi
sine
esseni.,
cum
Chrisfi^^).hitis
Et
alibi:
sine lege Bei non sim^), sed in lege sim^) Innicem onera nestra ]}ortate, et sie adimple3.
legem Chrisfi^^).sintV
Quid ergo dicimus:
Quod
diuitiae pec-
catum
Absit!
peccandi occasioiiem
Non quod ipsae peccatum sint, sed quod porrigant, dum aut male conquirantur, aut non,aut
sicut oportet, possidentur,
per harum sollieitudinem caelestium
mandatorum incuriastratur.
nascitur, et delictorum crebrior necessitas niiniet dicit: Fili,
Quapropter spiritus sanotus testaturtui,et, si
ne in
nmVis-sint actus
diues fueris^ non eris inmunis a
delicto^'^).
Ergo, sicut superius diximus, peccandi occasionem diuitiae praebent,')
Ab
eo possidetur?terrein
*)
So nach dem C. (dm);itroprietates,
S.
Dominum.'alienos'.et
')
Derhatalie-
omni diese WorteC.
ab
facultates.
curns
ohne
S.
>ab omuin terrae
facnltat/
proprietatiftus,
cnris
') ') .Tac. 2, 10. iiiagnitndinrr was S. behalten hat C. ganz bortlssig und dannn verdchtig. Vielleicht wollte ein Schreiber jantcierint^ setzen, schrieb aber mir ante weil er alsbald sah, dass 'transierint folgte, und vergass dann ante zu tilgen. ^) Der Verf. spielt auf '') '") l Matth. 5, 20 an. ) So der ('.; S. esaew. C. snm\ S. essem.
nos-
corrigirt.ist
*^)
Ante
,
Cor. 9, 21.
"J Gal.
6,
2.
") Sir. 11, 10.
62et possidendi
Tractatns de
dinitiis.
nimietas causa efficitur errandi.
Prudeuti et religioso
auirao et absque alicuius reprehensiouis macula uiuere concupiscenti
non modo peccatum, uerumdebetoccasio.
etiani peccati
ipsius pertimescenda esse
Beatus^
inqiiit
scriptura,
qui
timet
omnia propter
Dominum^).similesrecipiet
Occasiones euim peccatorum occasionibus ualetudinum''*) sunt. Sicut enim corpore inualidus^) pristinam difficilesospitatem,uisi
omnes
prius occaiones,abstulerit,ita
per
quas
infir-
raitatumdepressa
causae
ministrantur,et
anima
peccatorumpraeualesceredelicto-
morbo
iniquitatum febribus
exaestuans
difficile poterit, si
non uniuersas ante occasionesaeger,
absciderit
rum.
Et ut seusatussuaesaluti
recuperare uolens celerem sanitatem,
ualetudinis
causas
atque materiasrepellit
per
se
ipse
perpendens,desiderabiliasapiens,
omnia
contraria
ac
remouet,ita uir
quamuiset
nimis sint et delectabilia uoluptati,
prudens
qui
melioris substantiae, animae scilicet, desiderat sospitatem, occasiones
omnes debettione
intellegere*) peccatorum, et,
cum
eas integra considera-
librarit,
ab
amplius iam uellesaporis sui
omni animi sui desiderio procul auertere, nee diligere, quamuis dulce atque suaue sit, quod perspiritalibus uisceribusletale
commodum
uirus iufundat.
Nolo enim, mihi iam dicas:et
Sed
illa
et illa
Dens
creauit;
quoniamtamen
multiraoda
pomorum generaspecies
et
frigidissimi creaturae^),
fontium
liquores et
uini
suauissimi*')
Dei
sunt
uec
idcirco
febrientibuslanguoris.
porriguntur,
quia maior per haec causa potest uenire
Sed quid de aegris loquor, quando hoc percipere nee sanis quidem nisi cum modestiae temperamento salubre sit, quia in omni specie nocet, quicquid supra naturae necessitatem auida nimis et uisatiabili concupiscentia sumitur. 4. Sed concedam tibi, quod ita habere diuitias possis, illas scilicet, quae ex bona parentumhaereditatedescenderint,ut
eas
absque
ullius
delicti
coutagione
possideas, et sint tibi
bonorum operum
materia,illius,
non causa uitiorum.perspicuitatis atque
Este, tu illius efficaciae sis atque uirtutis
prudeutiae, ut aut solus, aut rarus illamuertas,
rem ad tuum commodumQuanti
quae aliorumillius,
saluti
adferat
detrimentum perenne.
sunt enim
cuius tu uideris esse, circumspectiouis atque pru-
deutiae, ut aut per mal um sibi diuitias intellegant^)
non expetendas,
*)
Der Verf.
zielt wolil^)
auf die Worte;^)
Timentis
Dominum heataC.;
est
anima
eins in Sir. 34, 17.
C. uaHtndiuuiE.
So
iiacli
dem
S. corp?."? inualidiu,
wogegen ausser dem*)
CS.
abstnlent
spricht,vi)
wasC.
eine Person als Subject verlaugt.^e^.^)
C.
>intellgere
mit einem Striche.
durch das zweite')
C. creaturo.
")
So nach dem C; (i) durch das zweite
febridtentibus.
intellegaut
mit einem Strich
Tractatns de
dinitiis.
()3
aut per bonuin uenientibus utiofficiisV
uelint
iu
misericordiae aut
pietatisiniuste''')
Tu
do bouo habes et bcne possides^),
quod nee
consecutus es, et iuste perfruoris; sed alii non intuentur, unde habeas, uel qualiter habeas, nisi tautum, quia habeas, et, quia, quod^) habeas, uident, unde uel qualiter habeas, non uident. Etforsitan
dum
hoc solum Optant imitari,
quod uident, incipient peruttibi
fas
et
nofas quaerere et scelera raulta committere,
inet
possidendierit
quantitate aut pares, aut superiores uideantur existere;
substantia tua non tarn uirtutum occasio,
quamsi
causa uitiorum.
iam Sed
mihi bonorum operuui materies,. inquies.rimis uero malorum.conferatur,
Solo*) tibi bonorum, plutibi
Et nescio iam uelfuerit
per
eam
boni aliquid
quae interitus
causa multorum.
Contempnenda
est illius rei bonitas,
quae multos,
dum
uni prodesse putatur, occidit.
Quanto melius egeris, si tua omnia erogando triplex perficias bonum. Primura misericordiae, quod tunc ad perfectum consummasse credendus es, cum uniuersa distribueris; secundum, quod, dum tibi nihil dereliuquis, Omnibus non modo peccandi occasionem auferes, uerum etiam praebebis uirtutis exemplum; tertium, quod perfectionis gradum conscendis, cunctis substantiae facultatibus erogatis. Quid ergodico?
Ut
diuitias a piissimis parentibus derelictas, abauis, proauis,
atauis tritauisque^) conlatas absque ulla causa peccati, absque alicuius laesione uel dolore quaesitas odio nostris suasionibus habeasV
Absit!fidoliter
(^uin potiusdiligit,
lioi'tor,
ut diligas.*),
Omne
enim,
quod quisquesempiterna
non tomporali
sed aeterna possessioneutillud
obtinere desiderat.
Si
amas Patrimonium tuum, id age, Et si uere hoc baeroditate retinere.transferillud
ualoas habes,
cupis.
dum tempusilluc'')
de
terrafine
in
caelum,est.
quia,
quicquid in hoc
romanserit,
mundi
delendum
Quicquid
mundo igitur, dum
uiuis^), transtuleris-,ris,
perpetuo possidebis, quicquid autem hie reliqueesto illius sententiae dicentis;
perdidisti.
Memor
lustijica ani-
luam ante ohiium, quoniam non est apu inferos quaerere c/hos^).. Et alil)i: Ante mdicium para vtstitiam tibi^^). Ego illumdiuitom
mam
magnificum atque
laudabilem
puto et
cunctis
sapientiao
merito praofereudum, qui ita uitae mortisque consideratione so temporat, ut ante se uniuersa praemittat, ut^')
secum
pariter sua cuncta
')
Der;
C.
haberts
und
possides*'')
;
S.
liabcas*)
der C.
S.
verkehrt
iuste''.25;')
Der
C. qnid.s.
') So und ^possideas. So der C. s. Neue, For;
nienlclire der lat.tiiiiporal/rt.ler.')
Spr. II,
und (ieorgesdas folgende'')
v.
^)
C. tratauisque.
'^)
C.
"Wohl ein'')
durch
aetern'16.17.
liorvorgernfener Feh'"j
L. ilhv/.
A. n vivis.
Sir.
14,
Sir.
18,
It.
") A.
aut, L. ac.
(34
Tractatus de dinits.
hoc scriptum esse reor: liedemptio animae uiri ditiiSed quomodo, inquies, ad caelestia possunt terrena Uade, uende Per illos scilicet, de quibus scriptum est: transferri? omnia tua et da pmiperihus, et hahebis thesaurum in eaelis"^). Meminisse debemus, nos in hoc mundo tanquam hospites et peregrinosdeficiant.tiae ipsms^).
De
dogere oportere, beato apostolo dicente(jrini ahstinetedicit:
:
Tanquam
hospites et pere-
ricut
Item alius apostohis Dum in hoc corpore simms, peregrinanmr a Domino^). Ergo aduenae in hac terrena habitatione sumus, ita^) aduenarumnos a carnalihus desideriis^):imitari.
morem debemuscunquirit)possit.
Nullus enim peregre constitutusquae secumaut
illa sibi
et
congregat,
ad proprias sedes ferre nonaut dealio
Nemo enim
de India,
de Arabia,
^gypto
ne-
gotiandi causa adueniens, Roraae uel quocunque
loco')
exiguocon-
tempore moraturus,paret*^),
aut domos sibi ibidem,
aut
possessiones
aut aliqua, quae^) esse inmobilia uideantur, nisi
aut aurum,
aut argentum, aut
merciumilla
species,
aut quaecunque
secum ad pailla
triam propriam ferretionis nostraeilla
sufficiat.
Ita ergo et nobis in hoc peregrinasunt,
tempore
tantum desideranda
quaerenda,
omni
laboris ac sudoris studio congreganda,
quae nobiscum simul
ad caelestia possunt rogna transire, et in quibus ualeamus perpetuaehaereditatis locupletatione gaudere.
XX.et
1.
Sed nee illorum mihi praetereundaqui sibi religiosi uidentur,etse,
est arguta
uimis
urbana
subtilitas,
mundi contempeo quod autuel
tores
tam apud
quam apudhabitu,auvi,et
imperilos
iudicantur,illos")
humiliore^")
incedant
aut
nuUa
possessionum
ornamentorum, auttalli
aut argenti, aut cuiuslibet pretiosioris me-
omnia nihilominus suis abscondita thesauris latent, et quod^^) coram^^) hominibus inanis gloriae causa fruendi Sed filios 2. usu'^) contempnitur, animi concupiscentia possidetur. Quid ergo relicupio uniuersa seruare. habeo, inquies, quibus niea gionis intuitu coutempsisse te fingis, quod liberorum contempltionedelectet,
pompa
eustodisVgeras, si
Uel cur
tibi plaudis^^),
aut complaces, quasi noui aliquidtuosfilios
omnium bonorum tuorumiufidelibus
haeredes instituas, quodin
facere
etiam
moris
est?
Aut
hoc forsitan tepraestas,
Deoquod
aliquid conferre existimas,
quia liberis tuis
celerius
^) ") 2 Cor. 5, 6. 1 Pet. 2, 11. 19, 21. ') So nach mit einem Strich (i) flnrch e. dem C; S. alio i loco. ^) L. coniparflt. ') Quae^ fehlt im C. ^") 0. hnmi") Qnod .ber der Zeile mit schwrzerer Dinte. Es ") C. ilh(s. liorf'. '') ") C. hishs^, was S. beibehalc^ram. scheint jnger zu sein.')
Prov.
13,
8.
*)
Mattli.
^)
C. in.
*')
C. conquerit
C
ten hat.
'^)
A. plaudes.
Tractatus
fle
dinitiis.
65
eis^)
eras
quandoque sine dubio relictuvus?Absit!
Ut filios tuos penitus exheredes. quam naturae necessarium est,diligis,siillis
Quid ergo diciinus? Sed ut illis non plus,
derelinquas.
Nam
(luomodo
eoset
ea uideris conferre,
quae
noceant"?
besse enim
ipsis
possunt.et,
quae
tibi
uisa
sunt
obfuisse.
Aut enimsentit,
tibi nibil
obfuerant,illis
frustra ea spreuisse te, simulas, aut, si obfuerunt, uec
conferenda sunt.possidere,
NuUusdiligit.si
enim, quod
sibi
noxiumte
cupiat^j,si
eos
quos
Aut
ergo
filios
non amas,
eis uis
conferre contraria, aut,
amas, certumquos"')diligis,
est,
non quasi coutrariumte,
babere,
quod
illis
optas,
exbibere, sed, ut superiussimulas,
diximus, buraanae*) gloriae causa, quasi inutile spreuisse
quod intra animi conscientiam pro summo amplecteris bono. Nihil enim nobis proderit aut numerosae sobolis gloriosa progenies. autper uniuersas^) mundi partes longe lateque diffusa uberrimi cospitisloouples')
ac
spatiosa
possessio,
aut
plurimarum
aedium superbamultiplexet iactantia,
nimis et elata constructio,
aut pretiosarum
uestium^)
gloriosa concinnitas, aut dignitatum uel
bonorum ambitiosa
cum extrema
ad
^)
nos hora peruenerit,
aduenerit, in quo nullus^)
operum fructus
accipiet.
cum ambiguus omuibus finis secum praeterquam bonorum aut malorum Nibil enim aurum, nihil argentum, nihila
pretiosorum lapidum coruscantestilare') coeperit dies
olim
gemmae proficient, cum ille inruDomino destinatus, cum ipsa etiam
ignibusdicens:
coeperint
elementaest dies
crepitare.
De quo
propheta testatur,
Magnus
Domini, magnns
et inlustris nimis, et qiiis
erit sufficicns e/^*)V
dies
Bomini utcdloreoportet
fr, in
Et beatus apostolus Petrus: Adueniet autem qua coeli magno inpetu transihunt, elementa
nero
sohientitr.
Cumin
haec
igitur
omnia dissoluendaet
sint,
quaJes
nos
esse
sanctis
conuersafionibusdiei
pietatihus,caeli
eccpectantes et projjerantes in
aduentum
Bomini, per quamiudiciiet
ardentes soluentur, et elementa ignis calore tahescent^'^)'^apostolus
Item beatusignisborroris
Paulus:
Terrihilis
quaedam
expectatio
aemulntio, quae consumptura est aduersarios'^^),
cuius
uim.4;^
non, qui diues fuerit, sed qui iustus, euadot, seriptura testante:
rum eorum
et
argentum eorum non poterit liberare eos inalibi:
die
irae
Bomini^*), et
XonSonacli
proderunt thesauri iniquis, iustitia autem
')
C.
e(7is.
*)
')^)
L.
qno^/,
)
C.)
nmanc.^)2, 7,
dem C. (mchte begehren, wnschen); S. cupff. Das m ist mit schwrzerer Dinte eingefgt.')
C. uniiiersifas.
C. locuples enim.
So der C.3,
;
bei S. fehlt uestium.>)
)
Ad
fehlt
im')
C.
So der C;11.19.It.
S. falsch
miUos.
S. nttilare.
Joel
")
2 Pet.
1012.
So nach dem ") Hebr. 10,
C;27.
") Zeph.
1,
18 vgl. Ez.
-
QQliberal
Tractatus de
diuitiis.
a morte^).fidi
3.
Curramus(?)*),
igitur,
dum tempuspossumusilla
est,
et,
omni[et'"*)]
concupisceutiae excusatione postposita, quantapost laboreminueniat.
oeleritate,
simuslidi
ne nos dies
uacuos et iufructuososet
Si uere
sumus, caelestibus nos remunerandos opibusfastidiosa sit
perpetuae possessionis sublimitate ditandos,post caelum, et omnis temporalis etillius
nobis terra
mundana
possessio
ad aeteroaesordeat
beatitudinis
conparationem
quasi
inutile
stercorum
Nemo magna consecuturus miretur exigua. Facile purgamentum. ualemus contempnere, quod sumus, si pro certo credimus, quod eriQuid nobis illa magna cum ambitione concupiscere, mus futuri. quae possunt etiam pessimi homines obtinereV Quanti locupletes criminosi, quanti inpii quantique lasciui, quanti nefandorum faciuorumsceleribuset
inquinati!pios
Si
tantumhabere
iustos,
sapientes,
pudicos,
innocentes
cerneremusuero
diuitias,
merito
cuicuuque
u
prudenti
illae
cum
iugenti auiditate desiderandae essent,At"*')
quae
solis
conpeterent bonis.sortitos,
cum
constet, lUas')
malos praecipue
nescio,
ab
stultis
qua ratioue sapientium quisquam potiri uelit, quod sceleratisque^j uideat possideri. 4. ed [et^)] in pauperibus Sed paupertatem nemo concupiscit,seet
ista sunt, inquies.
facilius
pauper*) ab
istis
exuere
quam
diues potest,
cui
paupertas uonpossibili-
modopia'-'}.
deliquendi non praestat fomitem,
uerum plerumqueiietaliir
tatem negat, scriptura dicente:an^")
Est^ qui peccare
prae
ino-
Uide ergo, quid eligendum magis sit, quod delinquere prohibet, quod nonuuuquam ^^) peccare conpellit. Nam quod diues a delicto alienus esse uix possit, superius^^j iam diuinae sententiae auctoritatemonstratum^^)est.
fragio Christi et
lilas magis diuitias conquiramus, quarum angelorum eins participes esse mereamur. 5.
suf-
Si-
mus
plane locupletes et diuites, sed in bonis actibus, sed in conuersanctisetpiis;
sationibus
repleamus
corporis
uostrisit
thesaurum
sanctitatis auro et argento iustitiae.
Pretiosior nobis
omni orna-
mento sinceritas; intrinsecus nos, non extrinsecus conponamus, id Ornemus est non corporis, sed spiritus decoramenta quaeramus. nostram, et, ut ^*) Deo formosa appareat, omnibus eam speanimam Erit enim satis compta ac decorata, si ciebus iustitiae depingamus.sit
in
illa
grauitas10,2.
morum,'')
conscientiaefehlt
puritas^^),
credulitatisergnzt.=*)
^j
V Prov.zerer Diute;.
>Eu*) "}
imi^das
C.
Schou von';
S.
CC.
sidemtis; S. consideremus.^j'';
C.
Ad
'd last ber der Zeile
mit schwr")
C. illa.
C. sceleritesque.
>Et fehlt im C.ut
paupertos.*'') Der C. Der Corr.
Sir.
20, 23.
'")
C. auno.
")'*)
MauC.
erwartet >prope semper-.et.'^) "*)
superiore.
") C. monstrawdfi.
C.C.
puri/itas.
hat
das
Wort mit schwarzer Diute(i;
corrigirt.
^creduli-
tates
mit eiuem Strich
durch das zweite
e^.
Tractatus de
liuitiis.
'
(37
fiducia,tegritas,
sobrietatis abstiuentia, patientiae
munsuetudo, pudicitiaeet
iu-
misericordiao piotas,
cordis
huinilitas,luei-a
dilectionis Caritas et
hormii oraniura conseniatrix et altrix
inuiolata simplicitas.
Nulla eiiim Deo anima tarn speciosa, tarn pulchra,iimoceutia niargarita fulgentior.
quam
cuius
est
Hamm
diuitiarum opes etscieutes,
orna-
menta quantu possumusreguo indiguoscomitata.fore,
sagacitate
quaeramus
caelesti*)
quos non omues''')
opuleutiae huius
pompa
sit
IV.
Epistola de malis doctoribus et opeiibus iidei et
de iudicio futuro.
I.
1.
(^uantaiu de purissimaeliac
raentis uestrae siuceritate fidu-
ciam geram, exuerbadirigere,et
praesumptionis meae temeritate perpeudite, qua
audeo exiraietati uestrae colligata inueterandaque literarum apicibus
cumsit.
hoc
iu
tempore
solutum et liberum ac
cito
t'ulgentemferre uix
nullius scripturae uinculo
compeditum sermonem
pro-
tutum
Duplicis euim ratio causaeetcbri>-tianitatis
me
ad huiuscemodi
auimauit
audaciam,
uestraeet
beneuoleutia,
apudeorura,
quara^) nihil non tutum pio elo(|uio credidi,
caritatis liberalitas,
cuius uaturae est facilius omnia cauenda contempnere,
quam
quae prot'uturaInsuperutet
existimauerit,
bis
illud accessit,
(|Uod ita
quidquam negare, quos diligit. uestrae essem conscius religionis,uelle,
certissime
scirem,
nihil
eam magis
nihil cupidiuslitteris
optareinser-
quam- de sanctis uoluminibus seu uoce promptum, seu
tumbus
incessabilitor haurire
sermonem,Quia,
et ea sibi
semper,
quae exer,
cere dinoscitur*), praedieari^).sit
licet diuini oris
eloquium OmniInfiuitafacit,
pro uaturali suauitate saporabile), attamen nullis tam dulce,(jui
(^uani,
se eius famulatui maucipareest,
nituutur, efticitur.
auimi oblectatio
cum
id sibi senserit aduuntiari,
qud
et
tam
contristari saucta
mens
potest,
si
resolutam doctriuam audiat,')
')
C. caelestis.S.
*)
*)
So der C;
di^ruoricitur.
So der C; Oinnis? ') C. uud mit
C.S.
und mit ihmpraedicare.
S.'')
'quem.C. sopo-
iliin
rabile.
68
Epistla de uialis doctoribus et operibus
fidei
et de iudicio futuro.
quam,
si
discipliuata^) fuerit, exultare.
2.
Nouerara etiam, uos
ita
caelestis uerbi ardoj-e flagrare, ut gratissimimi duceretis illius solatiuiu
uobis, quolibet'"*) iupertiente, praestari.
Nou
uacat^) eniin eligere iu
eins rei exhibitione personas,
qua
potiri inpatientissirae concupiscas.
Nimis sitieus nullius propiuantis respuit ministevium, et cunque bibere*) contentus est poculo, non quod^) parurauestrae copia
in qualisanctitati
doctrinae caelestis exuberet,uultis,ut,
sed quia tauta
auiditate
animisicut
eara
potare
cum
ipsis
abundetis fontibus^), neeet,
desideranteshi,
quidem paruis leutisqueet adfatim rerura
roribus riuulos respuatis,
quos inmoderatae auaritiae capiditas teuet, quamuis uber-
tim cuncta possideaut,nihilominus tameu
omniumet uos, in
opuleutia polleant,si
pro infinita habendi concupiscentia,ita
quid
eis
pauper
obtulerit, libenter accipiunt,
quibus eins cupicui,
ditatis ardor exaestuat^j,
quae in
illo
fuisse dinoscitur^),
quodmi-
uir concupiscentiavum esset,
angelica protestata responsio est^),
norum etiamipsiatis.
scientiae studio ^)
non aspernanter
dicta suscipitis,
cum
abundantioribus et opimis caelestis doctrinae thesauris^^) adflu3.
Nee meorum quidem mein
deterruit delictorum conscientia,
cultu ac deuotione meliores quo minus me^*) omnium ultimus litterar um adfatibus commonerem, et, peccatorum in oculo meo trabem gerens, eorum iumaculare aciem uellem, quo-
omni
religionis
rum nee
festuca^^j
quidemexosa^")
inessecui
credeuda
est,
cum
illius uos'*)
humilitatis esse non ignorarem,fastidium^^),etita
nee
deterioris generaret sermo
habere peccata,
ut uobis in
eisdera^')
destruendis
nee
retractare, ([uo
quidem disputatio possit horrere, qualiue labefactante desinant, dummodo^^) essepeccatorisut,si
needesi-
uant.
4.
Quapropter obsecro,
facilitatis
nostrae
usurpata
temeritas sensum uestrae sanctitatis offenderit,
non tam mihi eam,maxirae inputetis
quam
causis superius conprehensis et caritati uel
ardeuti,
quae saepissime
solet
dilectionis gratiam nititur
terminum humilitatis excedere, dum Huius namque praesuraptionis exhibero.est
audaciam sauctarum etiam scripturarum exemplis certum
con-
')
Der
C.
und mit ihmist,
S.
verkehrt nndisciplinatat.
Disciplinata-,
wozu*)
Mloctrina Subjectqo(Zlibet.*)')')
wird*)
vomC.
g-egeiistzlichen resoluta gefordert.
C.
C.
uocat.
niwere.
^)
Der)
C.
Fontibus^. exaestuet.
ber der Zeile mit etwas kleinerer)
und mit ihm S. quo:. und schwrzerer Schrift.9, 23.
So der C;"*)
S. di(/uoscitur.
Daniel, Dan.'")
10,
11. It.
Die Vulg. hat1')
mir desiderioruimC.
(Gr.
intSvniwv).fistuca.es,
C. scientia eudio.S.
C. dies rturis.V
mei.OS
'*)
C
")
C
und mit ihm
os.
1*)
C.
fastidioSciirift
")
C. exsa.
")
C'")
de (esC.
mit kleinerer und etwas
schwrzerer
ber der Zeile).
dmo.
Epistla de
maus
ductoribus
et
nperibu:? fidei et de iudicio futuro.
69et
foueri,
illis
scilicet,
quibus tontinetur:
EochortaminiChristi
inincem
aedificatenohis,
alterutrum^).
Et iterum:et
Uerhnm
hahitet'^) in
in
omni sapientia docenfes(^ertus
monentes vosmetmei^ et ego
ipsos^).
Etuohis^
nirsum*):
suin
antem^
fratres
ipse de
qnia pleni estis dilcctione^ repleti omni scientia, ita id possitis
alterii-
Irum
iHonere^).
Dilectionera eniiu in hoc loco tarn scientiae'),ostenclit,
quamillius,
monitioni praeponendo
duo
iiiferius
conpreliensa ex
quam anterius'') uuncupauerat, caritatis uidelicet, causa descendere, eam uerain et secundura Deum esse scientiara, quae non alterius rei, quam iiiutuo^) aedificatiouis amore praestetur, et tam illamet
laudandam
dileetioneni,
(juae,
ut
aliis
prosit,
in doctrinae
usu
st-
dioque laborauerit,
quam
illam
peritiam praedicandara,
quae
solius
caritatis oftioia quaesierit.II.fet'tus1.
Talis est cnim doctrina, perqualisest
quam nuUus animaeseiet
pro-
adquiritur,
medicina,
cuius per curam remedium
minirae
aegrotantibus
exhibetur.in
Quodarte
etiam peritis medicis
saepe contingere,pestilentiam
dum,
sola
lidentes^),
minus
sollicite
aut
tem])oris
perscrutantui-,'")
aut aegritudinis rimantur caucontuentur.
sam,
aut
qualitatem ualetudinis
Sicut enim in cor-
poralibus morbis uaria et multimoda languoris uidentur esse contagiaet
pro
commutationeconicere,
temporum ualetudinumlaboriosae
")
quoque diuersitas
nascitur,
et periti ac soUertis
medici est perpense^''') onmia librare,soUicitudinis declinatio fastidiosa
aestimare,et
no
aegrum perdat, dum parua
diligentia
cuncta rimatur, et artem,ita et
dum
ncglegentius*'^) latentia scrutatur,
infamet:^^j,
boni doctoris
est spiritalium
morborum causas peruidere([uibus
explorare, coguoscere,
perdocere
et,
occasionum generibus oriantur, aduertere, et
tum demum,hibere
cognitis2.
omnibus atqueSed(pii,
conpertis,
caelestis
curae ad-
medicinam.
in
tali
expetita similitudine non
tam
medici nobis,
quam
intirmantis in huius tractatus disputatione con-
petere uidetur exem])lum,et
propriae salutis commodis prospiciens,etaiit
m'orborumuitaro*').
do'^)
suorum occasiones intollegere debeat Et si, quod'^) adsolet, medicorum5,
intellegenmalitia*^)
')
1
Thess..
11.15,
'',
C. hahitut.)
',
Col. 3, 16.')
*)
Su der C. (rurs(7);*)
S. rursKS.
*)
Rom.die
14.*)
C. scientirZ.
C. a/terius.
So der'*)
Chat
Mutue?vor
";
C. fidente.
C. ualitudinis.
") C. ual/tudimun.
S.
perpense
Worteuecausrt>
lesen.')
C. perspic?titatis proprirt; S. perspicnitatis proprirtr.
C.
praest.
C. prone fas.
") So der C. (fidr);
S.
falsch fides, scilicet.
Epistola de nialis (loctoribus et operibus
fidei et
de
iiidicio fnturo.
71
rent,
quibus per
fidoi
suae indulgentiam pristinan incredulitatis fuefides proficit,iion
rant delicta donata.
Ad') abolenda peocataidest,
ad com-
mittonda Hcentius,futiiris^)
ut ante perpetrata dimittat^), non ut postsanctibaptiscilicio
Uude, si quis post ueniam largiatiiv. lauacri fidem deliqxierit*), iam non per solam fidem, ut anteseciiritatis
mura. ueniara speret, sedetjamet cinere1.
fletu.
planctii,
abstinontia,
ieiunio,
omnique genere lamontationis inploret^). Sed unde hie humanis raentibus error obrepserit, ante omnia nosse deberaus, qui Christi fidora non tani ad destruenda, quam ad protegenda censeat peccata uenisse. Proteguntur enim plurimum, cum securitatis solatio nutriuntur. Maxima enim securitasIV.est,
ut per tidei suffrnginm ant
paruo supplicio aut nullo expianda
credantur, quae ante gratiae tempus seuerius uindicabantur*).si
Quod
ita
est, nescio,si
quoniodo Cliristus Dominus non uenit soluere legem,per eius credulitatem disciplina non aucta**) est, sed est, si timoris causa sublata est, timoris autem
sed adinplere'),
minuta.
IMinuta enimest, si
causa sublata
poena dimota
est,
dimota uero
est,
si
absque nullaest.2.
paenitendi satisfactione sub
aliquo inpunitatis fine conclusa
Unde ergo huiusce peruersitatis intellegentia emanasse credenda est, nisi ex illorum raentibus, qui illa. quae exercere non pertimescunt.nitunturdefendere.
quique^) nialunt
sibi
quibuscunque coniecturisuitia declinare?
inpunitatis ueniam suadere, quam peccatorum
Multi
enim sunt, (juos aut odiendi acerbitate, aut /elandi aemulatione, aut ^^) cupiditatis ardore. aut obtrectatiouis malignitate, aut iracundiaefurore,
aut
inpatiendifalsitate.
aestuatione,
aut
luxuriandi
uoluptate,
aut
mentiendi
aut raaledicendi asperitate.
aut quocuuque alio
huiusmodi
uitio ita
malae
institutionis consuetudo et longi temporis
usus infeoit, ut pertaesum illis sit inueteratam iam cousuetudinem bonae conuersationis institutione mutare. Et si contingat, ut ex bis aliqui diuinarum scripturarum uolumina legant. nihil aliud moliuntur,
quam, ubicunque pi-aecepta doctrinae perfectioris inuenerint, ingenii calumnios acumine et disputandi arte corrumpere et ad uitae suae Faciunt enim hoc, patrocinium eiusdem intellegentiam") temperare'^'.
All-
fehlt
im C./postS.
' *'
So der
C:
^.
verkelirt
.-rrtwniittat
So der,
C:was*)
S.S.
falsch
futurrtf.in
Dernnd
C.
post sancti lauacri fidem de/-diqueritcorri
Recommended