View
112
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
DOSHA SIDHANTA ACCORDING TO SUSHRUTA
Dr. Ajay Chavan 1st Year P.G. Rasashatra
2
DOSHANirukti : SÕwÉrÉliÉÏ CÌiÉ SÉåwÉÉ|| A.H.Su.1/6
Which causes vitiation of Dushyas is called Dohsa. Is
literary meaning.
But when Dhoshas are in Balanced condition they are
carry out all the Physiological function & maintain a
health. 27/01/2010
3
urÉÑimɨÉÏ Su.Su.21/5
uÉÉ aÉÌiÉaÉlkÉlÉrÉÉå ||
iÉmÉ xÉÇiÉÉmÉå ||
ÎzsÉwÉ AÍsÉÇaÉlÉå||27/01/2010
4
SÉåwÉÉ xjÉÉlÉ Sushruta Su.su.21/6
Charak Ch.su.20/7
Vaggbhata A.H.Su.12/3
Vata Shroni, Guda Vasti, Purishadhana, Kati,Sakthini
Pakwashya, Sprsheindriyam
Pitta Pakwamashayamadhya
Sweda, lasika, Amashaya
Nabhi, Amashaya,Rudhira
Kapha Amashaya Ura, Shira, Griva, Parva
Kantha, Kloma, Rasa, Meda Jivha
27/01/2010
5
Guna Of VataSushruta
Su.Ni.1/7
Charak Ch.Su.1/58
Vaggbhata A.H.Su.1/14
Ruksha, shita, laghu,
Muhuchara, Vishada, Khara, Avaktya,Rajogu
na Tiryaka, Aashukari.
Ruksha, Shita, Laghu,
Sukshama, vishada, Daruna, Amurta, Yogvahai
Ruksha, shita, Sukshama,
khara, Vibhu, Ashukari
27/01/2010
6
Guna Of PittaSushruta Su.Su.21/11
Charaka Ch.Su.1/54
Vaggbhata A.H.Su.1/11
Ushana, Tikshna, Katu, Amla, Putigandha, Nilpitavarna.
Sneha, Drava, Sara, Visragandha, SuklaArunavarna
Laghu, Vishada, Vidagdha, Visragandha.
27/01/2010
7
Guna Of KaphaSushruta
Su.Su.21/15
Charaka Ch.su.1/60
Vaggbhata A.H.Su.1/12
Guru, Singdha Shita, Pichila, Manda, Sthira, madura, Avigandha
Matsarya, Simita, Sukla, Lavan, Sweta
Singdha, Guru, Shita.
27/01/2010
8
KARMA OF DOSHA’SuÉÉiÉ : SÉåwÉkÉÉiuÉÉÎlaÉxÉqÉiÉÉÇ
xÉÇmÉëÉÎmiÉÇ ÌuÉwÉrÉåwÉÑ cÉ|| Ì¢ürÉÉhÉÉqÉÉlÉÑsÉÉåqrÉÇ cÉ
MüUÉåirÉMÑüÌmÉiÉÉåÅÌlÉsÉ ||Su.Ni.1/9
MüTü :
xÉÎlkÉxÉÇzsÉåwÉhÉxlÉåWûlÉ UÉåmÉhÉmÉÔUhÉoÉsÉxjÉæM×üiÉç || Su.Su.15/627/01/2010
9
CONTD… ÌmÉ¨É :
UÉaÉmÉÎiMüiÉåeÉÉåqÉåkÉÉåwqÉM×üÎimɨÉÇ mÉÇcÉkÉÉ mÉëÌuÉpÉiMüqÉÎalÉMüqÉïhÉÉÅlÉÑaÉëWÇû||
Su.su.15/5
27/01/2010
10
TYPES OF VATA
mÉëÉhÉÉåSlÉÉæ xÉqÉÉlÉ¶É urÉlÉɶÉÉmÉÉlÉ LuÉ cÉ |
xjÉÉlÉxjÉÉ qÉÉÂiÉÉ: mÉlcÉ rÉÉmÉrÉÎliÉ zÉUÏËUhÉqÉç || Su.Ni.1/12
Prana Vata :
rÉÉå uÉÉrÉÑuÉï
¢üxÉÇcÉUÏ ..........mÉëÉhÉɶÉÉmrÉuÉsÉqoÉiÉå|| Su.Ni. 1/12
Udana Vata :
ESÉlÉÉå lÉÉqÉ rÉxiÉÔkuÉïqÉÑmÉæÌiÉlÉç .............. ÌuÉzÉåwÉÉåÅÍpÉmÉëuÉiÉïiÉå||
Su.Ni.1/14
27/01/2010
11
CONTD… Vyana Vata :
M×üixlÉSåWûcÉUÉå
urÉÉlÉÉå ................. mÉgcÉkÉÉ
cÉå¹rÉirÉÌmÉ||
Su.Ni.1/16
Samana Vata :
AÉqÉmÉYuÉÉzÉrÉcÉU:
xÉqÉÉlÉÉå ................
ÌuÉzÉåwÉÉÎluÉÌuÉlÉÌ£ü ÌWû||
Su.Ni.1/15
Apana Vata:
mÉYuÉÉkÉÉlÉÉsÉrÉÉåÅmÉÉlÉ: .............
zÉM×ülqÉÔ§ÉzÉÑ¢üaÉpÉÉï¨ÉïuÉÉlrÉkÉ:||
Su.Ni.1/18
27/01/2010
12
TYPES OF PITTA iÉŠÉSعWåûiÉÑMåülÉ ÌuÉzÉåwÉåhÉ
mÉYuÉÉqÉÉzÉrÉqÉkrÉxjÉÇ .............................. iÉÎxqÉlÉç pÉëÉeÉMüÉåÅÎalÉËUÌiÉ xÉÇSèlrÉÉ||
Su.Su.21/10
Ranjak Agni:
UÉaÉM×üiÉ UxÉxrÉ UgeÉMüÉÎalÉ UgeÉÌmɨÉ
MüqÉï||
Pachaka Agni:
mÉÎiMüM×üiÉÇ AÉWûÉUxrÉ ......||
Alochak Agni:
iÉåeÉM×üiÉÇ AÉsÉÉåcÉMüÉÎalÉ ..............||27/01/2010
13
CONTD… Sadhakagni : qÉåkÉÉM×üiÉÇ
qÉåkÉÉaÉëljÉMüwÉïhÉxÉÉqÉjÉï ................||
Bhrajakagni : EwqÉM×üiÉ iuÉMüxjÉ
ÌmɨÉÇ ............|| Su.Su.15/2(Dalhana)
27/01/2010
14
SITES OF PITTA IN HUMAN BODY2
7/0
1/2
01
0
15
TYPES OF KAPHA EU:xjÉÎx§ÉMüxÉlkÉÉUhÉ ........................................................
xÉuÉïxÉÎlkÉxÉÇzsÉåwÉÉiÉç xÉuÉïxÉlkrÉlÉÑaÉëWÇû MüUÉåÌiÉ ||
Su.Su.21/14
Shleshak Kapha :
xÉÎlkÉzsÉåwÉM×üiÉç xÉÎlkÉoÉlkÉlÉ MüUÉåÌiÉ .....||
Kledak Kapha :
xlÉåWûlÉM×üÌSÌiÉ zÉËUUxrÉ xlÉæakÉÇMüUÉåÌiÉ .....||
Bodhak Kapha :
UÉåmÉhÉM×üiÉç uÉëhÉxrÉ xÉÉæqrÉiuÉÉiÉ ........||
27/01/2010
16
CONTD…
Tarpak Kapha: mÉÔUhÉxrÉ zÉUÏUxrÉ
oÉWÒûiuÉÉlqÉÔiÉïiuÉÉŠ ......||
Avlambak Kapha: oÉsÉM×üiÉç
mÉÑ̹M×üiÉç ..................|| Su.Su.15/4
(Dalhan)
27/01/2010
17
uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF uÉÉiÉSushruta
Su.Su.15/14
Vaggbhat A.H.Su.11/16
Vakparushya, Karshya, karshnya, Gatraspurana, ushnakamitwa, Nidranasha, Alpabala,
Kamitwa, Kampa, Shakrudgrahan, Prlap, Bhrama.
27/01/2010
18
uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF ÌmɨÉ
Sushruta Su.Su.15/14
Vaggbhata A.H.Su.11/7
Pitabhasata, Santap, Shitakamitwa, Murcha, Balahani, Indriyadaurbalya, Pitavinmutra, Pitanetra, Twaka.
Kshatru, Daha, Alpanidrata
27/01/2010
19
uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF MüTü
Sushruta Su.Su.15/14
Vaggbhat A.H.Su.11/7
Shouklya, Shaitya, Sthairya, Gaurovm, Avsada, Tandra, Nidra, Sandhivishlesha.
Mandagni, Praseka, Alasya, Swasa, Kasa
27/01/2010
20
¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF uÉÉiÉ
Sushruta Su.Su.15/9
Vaggbhata A.H.Su.11/15
Mandachestha, Alpavaktya, Alpaharsha, Mudhasdnya.
Moha, Shleshmavrudhi,
27/01/2010
21
¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF ÌmɨÉ
Sushruta Su.Su.15/9
Vaggbhata A.H.Su.11/16
Mandaushma, Madagni, Nishprabha
Mandoanal, shita, Prphahani
27/01/2010
22
¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF MüTü
Sushruta Su.Su.15/7
Vaggbhata A.H.Su.11/13
Rukshata, Antardhah, Shlesmashay shunyata, Sandhishaithilya,Trushana,Daurbalya,
Bhrama, Hraddraya,
27/01/2010
Whether Rakta Is Dosha ???
24
Rakta As Dosha uÉÉiÉÌmɨÉzsÉåqÉhÉ LuÉ
SåWûxÉqpÉuÉWåûiÉuÉ ...............................
iÉSåÍpÉUåuÉ zÉÉåÍhÉiÉcÉiÉÑjÉåï: xÉqpÉuÉÎxjÉÌiÉmÉësÉrÉåwuÉmrÉÌuÉUÌ
WûiÉÇ zÉËUUÇ pÉuÉÌiÉ|| Su.Su.21/3
lɨÉåï SåWû: MüTüSÎxiÉ lÉ ÌmɨÉÉ³É cÉ qÉÉÂiÉÉiÉ|
zÉÉåÍhÉiÉÉSÌmÉ uÉÉ ÌlÉirÉÇ SåWû
LiÉæxiÉÑ kÉÉrÉïiÉå|| Su. Su.21/4
27/01/2010
25
CONTD…
There can be no organism without Vata,
Pitta, Kapha and Rakta, which are
necessary to constantly maintain its
integrity.
27/01/2010
26
xjÉÉlÉ OF U£ü
zÉÉåÍhÉiÉxrÉ xjÉÉlÉÇ rÉM×üiÉÎmsÉWûÉlÉÉæ |
iɧÉxjÉqÉãuÉ zÉãwÉÉhÉÉÇ zÉÉãÌlÉiÉxjÉÉlÉÉqÉlÉÑaÉëWÇû MüUÉåÌiÉ||
Su.Su.21/16
YakrutaPliha
27/01/2010
27
aÉÑhÉ OF U£ü
AlÉÑwhÉzÉÏiÉÇ qÉkÉÑUÇ ÎxlÉakÉÇ U£ügcÉ
uÉhÉïiÉ:|
zÉÉåÍhÉiÉÇ aÉÑ ÌuÉxÉëÇ xrÉÉS ÌuÉSWû¶É
ÌmɨÉuÉiÉ|| Su.Su.21/17
Vesram – Amagandhi
Vidahacha Pitaavat – how pitta does vidaha
like that 27/01/2010
28
MüqÉï Of U£ü SåWûxrÉ ÂÍkÉUÇ qÉÔsÉÇ
ÂÍkÉUåhÉæuÉ kÉÉrÉïiÉå || iÉxqÉɱ¦ÉålÉ xÉÇU¤rÉÇ U£Çü eÉÏuÉ
CÌiÉ ÎxjÉÌiÉ: || Su.Su.14/44
The root (originating factor) of the body is Rakta and body is sustained verily by Rakta.
U£Çü uÉhÉïmÉëxÉÉSÇ qÉÉÇxÉmÉÑÌ¹Ç eÉÏuÉrÉÌiÉ cÉ || Su.Su.15/6
27/01/2010
29
¤ÉrÉ Of U£ü
zÉÉåÍhÉiɤÉrÉå iuÉMümÉÉÂwrÉqÉqsÉzÉÏiÉmÉëÉjÉïlÉÉxÉÉÍxÉUzÉæÍjÉsrÉÇ cÉ ||
Su.Su.15/9
Amla – Amlarasa ichhya because of Vatavrudhi Shita – Darvatwa kshya of Rakta increases Ushnatwa of body.
Su.Su.15/9 (Dalhan)27/01/2010
30
uÉ×ÎkS Of U£ü
....................... U£Çü
U£üÉÄQçûaÉÉͤÉiÉÉÇ
ÍxÉUÉmÉÔhÉïiuÉÇ cÉ||
Su.Su.15/14
Rakta vrdhi causes flushed body
particulary eyes, fullness of blood vessels.
27/01/2010
31
CAUSE OF PRAKOPA OF RAKTA ÌmɨÉmÉëMüÉåmÉhÉæUåuÉ
cÉÉpÉϤhÉÇ................................ ............................ ÌuÉzÉwÉæUxÉ×Mçü
mÉëMüÉåmÉqÉÉmɱiÉå ||
Su.Su.21/25
Rakta prakopa verily by exiting agent
of Pitta and by frequent intake of drava,
snigdha etc. Aahara and divaswapna,
krodha etc. vihara. 27/01/2010
32
CONCEPT OF RAKTA AS DOSHA
Acc. Sushruta Rakta is also responsible for
the EimÉÌ¨É and ÌuÉlÉÉzÉ Sharira as like
the Tridosha and for Dharan it is also
responsible.Su.Su.21/4
He has mentioned that U£ü uÉæzÉqrÉ is
also responsible for the EimÉÌ¨É of urÉÉÍkÉ
Su.Su.21/327/01/2010
33
CONTD…
Susruta has mentained xjÉÉlÉ and
mÉëMüÉåmÉ MüÉUhÉ of Rakta as like
the Tridosha.
Su.Su.21/16,25
He has mentaied classification of urÉÉÍkÉ
are uÉÉiÉeÉ, ÌmɨÉeÉ, MüTüeÉ,
U£üeÉ, & xÉͳÉmÉÉiÉeÉ.Su.Su.1/2427/01/2010
34
CONTD…uÉÉiÉÉSØiÉå lÉÉÎxiÉ ÂeÉÉ lÉ mÉÉMü:
ÌmɨÉÉSØiÉå lÉÉÎxiÉ MüTüÉŠ mÉÔrÉ.......................................... zÉÉåÍhÉiÉqÉåuÉ mÉÉMüÉå qÉiÉÉåÅUåwÉÉÇ ÌuÉSÒwÉÉ ²ÏÌiÉrÉ: ||
Su.Su.17/7,8
Acc. to other view Paka is caused by Rakta which is affected by pitta aggravated in due course and subjugating Vata and Kapha.
27/01/2010
35
CONTD…
According to cÉUMü:
Acharya Chrak also mentained Immportance of Rakta
iÉiÉ: zÉÉåÍhÉiÉeÉÉ UÉåaÉÉ: mÉëeÉÉrÉiÉå mÉ×jÉÎauÉkÉÉ: .............................................. ÌuÉMüÉUÉ:xÉuÉïLuÉæiÉå ÌuÉ¥ÉårÉÉ: zÉÉåÍhÉiÉeÉÉ || Ch.Su.24/12-16.
Charak has given Nidan of U£üSÒ¹Ï in the
ÌuÉÍkÉzÉÉåÍhÉiÉÏrÉ AkrÉÉrÉ27/01/2010
36
IN OTHER PATHY’S Unani : in Unani they mentioned four type of dosha xÉÉæSÉ (uÉÉiÉ), xÉTüUÉ (ÌmɨÉ), & oÉsÉaÉqÉ (MüTü)
and they include the ZÉÔlÉ (U£ü) as the fourth Dosha. Alopathy : In Alopathy having the Four Humor Theory (Galenic
Theory),
1) Lymph
2) Black Bile (believed to be from the Spleen)3) Bilary secretion from Liver
4) Blood27/01/2010
37
CONTRADICTION
From Sushrut Samhita :
AcÉÉrÉï xÉÑ´ÉÑiÉ has mentaioned Vata,
Pita, Kapha as ̧ÉxjÉÔhÉ . Su.Su.21/3
He has mentained Vitiation of Tridosha is
cause for Vitiation of Rakta.Su.Su.21/25
27/01/2010
38
CONTD… ÌuÉxÉaÉÉïSÉlÉÌuɤÉåmÉæ:
xÉÉåqÉxÉÑrÉÉïÌlÉsÉÉ rÉjÉÉ| kÉÉUrÉÎliÉ eÉaÉSåWÇû
MüTüÌmɨÉÉÌlÉsÉÉxiÉjÉÉ || Su.Su.21/8
Vata, Pitta and Kapha maintain the integrity of
the animated organism by creating, assimilating
and diffusing strength in the same way as the
moon, the sun, and the winds maintain the
integrity of the terrestrial globe. 27/01/2010
39
CONTD…
Mainly Vata, Pitta, Kapha are the responsible for
producing SåWûmÉëM×üiÉÏ,there is not
mentioned regarding U£ümÉëM×üiÉÏ. Other Reference :
In AjÉuÉïuÉåS only Vata, Pitta(sukshma),
Kapha(abha) is there & in GaÉuÉåS also given
Vata, Pitta, Kapha as ̧ÉkÉÉiÉÑ.
27/01/2010
40
DISCUSSION Pitta and Agni :
lÉ ZÉsÉÑ ÌmɨÉurÉÌiÉUåMüÉSlrÉÉåÅÎalÉÂmÉsÉprÉiÉå .............................. AÉaÉqÉÉŠ mÉzrÉÉqÉÉå lÉ ZÉsÉÑ ÌmɨÉurÉÌiÉUåMüÉSlrÉÉåÅÎalÉÂmÉsÉprÉiÉå||
Su.Su.21/9
Sushruta has mentioned there is no Agni other than Pitta.Pitta
being of igneous nature, come forth with function like Dahan, Pachan
etc
Consequently an enfeebled action of Pitta is remedied by the
administration of drugs and substances which are similar to the Agni
in their attributes27/01/2010
41
CONTD… Now the point of difference is if both are identical then
how some drug are ÌmɨÉzÉÉqÉMü but
AÎalÉuÉkÉïM and vice versa eg. Ghrita, goat milk .
Also ‘xÉqÉSÉåwÉ xÉqÉÉÎalÉcNû’cant be
explained Su.Su.15
In Nidana of Palita, Agni & Pitta are mentioned
separately.Su.Ni.13/17
Guna of Pitta is Snigha, Drava, downmoving
while Agni is opposite to that. Su.Su.21/9 (Dalhan)
27/01/2010
42
CONCLUSION
xÉÑ´ÉÑiÉ had given importance to the Rakta
because of xÉÑ´ÉÑiÉ xÉÇÌWûiÉÉ is mainly
zÉsrÉ mÉëkÉÉlÉ and in zÉsrÉ MüqÉï
Rakta is very important factor.
Sushruta had frist mentained Pitta dosha in
detail.
He had considar Pitta and Agni are same.27/01/2010
43
CONTD…
There is No Controversy regarding Rakta as Dosha or Dhatu as per Sushruta. He Cleary defined and justified it with respect to condition
27/01/2010
44
Referances ‘Sushruta Samhita’ comentary of Dahlanacharya.
‘Sushruta Samhita’ P.V.Sharma.
‘Charak Samhita’
‘Astang Hrudaya’
‘Sarira Kriya Vigan’ Shivkumar Gaud.
‘Text book of SariraKriya’ S.K.Pande
‘Text Book of Pathology’ Dr.Harsha Mohan
Internet.
27/01/2010
THANK YOU 27/01/2010 45
Recommended