View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Hagspá Arion banka17. mars 2021
Efnahagshorfur 2021-2023:
Jafnan er dimmast undir dögun
Hvernig myndir þú lýsa árinu 2020? Fordæmalaus… varnarsigur!?
Fyrir ári síðan litu nýjar efnahagssviðsmyndir dagsins ljós, hver annarri dekkri. Undir lok fyrstu bylgju faraldursins gerðu efnahagsspár ráð fyrir að
samdráttur ársins næmi 8%. Í raun mætti segja að spárnar hafi fylgt sóttvarnarráðstöfunum út árið, þegar slakað var á í sumar lyftist brún
greiningaraðila, þegar reglur voru hertar aftur með haustinu féllu spárnar. Þegar uppi var staðið reyndust greiningaraðilar hins vegar full svartsýnir,
þrátt fyrir langvinnari áhrif á ferðaþjónustuna en flestir væntu við upphaf faraldursins.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Arion banki2
Efnahagssamdráttur árið 2020 og spár Arion banka og Seðlabanka Íslands
-8,0%-8,2%
-7,1%
-7,5%
-8,5%
-7,7%
-6,6%
-9%
-8%
-7%
-6%
-5%
-4%
-3%
-2%
-1%
0%
SÍ maí Arion banki júní SÍ ágúst Arion banki október SÍ nóvember SÍ febrúar 2021 Rauntölur
Innlend eftirspurn pakkaði í vörn…
Stærstu frávikin frá spám greiningaraðila og þjóðhagsreikninga ársins 2020 má rekja til innlendrar eftirspurnar, þ.e.a.s. samtölu einkaneyslu,
samneyslu og fjárfestingar. Aðeins einn undirliður innlendrar eftirspurnar reyndist verulega undir væntingum, fjárfesting hins opinbera, á meðan
seigla annarra undirliða, sérstaklega einkaneyslu og íbúðafjárfestingar, kom greiningaraðilum í opna skjöldu.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Arion banki3
Undirliðir landsframleiðslu árið 2020 – breyting frá fyrra ári
-4%
3%
-13%
-4%
-30%
-24%
-8%
-4%
4%
-12%
-3%
-30%
-23%
-8%
-3%
3%
-7%
-2%
-31%
-22%
-7%
-35%
-30%
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
Einkaneysla Samneysla Fjárfesting Þjóðarútgjöld Útflutningur Innflutningur Samdráttur VLF
Spá Arion banka (október 2020) Spá Seðlabankans (febrúar 2021) Raun
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Hagstofa Íslands, Stjórnarráð Íslands, Arion banki4
Nálgun á mánaðarlegar ráðstöfunartekjur á mann, 17 ára og eldri –
nafnvirði
485
490
495
500
505
510
515
520
525
530
3F 2019 3F 2020
Úttekt séreignarsparnaðar – ma.kr.
28,6
10
0
5
10
15
20
25
30
35
Úttekt séreignarsparnaðar mars2020 - mars 2021
Upphafleg áætlun, yfir 24 mánuði
Árshækkun launavísitölunnar eftir mánuðum
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
jan.2
0
feb.2
0
ma
r.20
ap
r.20
ma
í.20
jún.2
0
júl.20
ág
ú.2
0
sep.2
0
okt.2
0
nó
v.2
0
de
s.2
0
jan.2
1
Innlán heimilanna – breyting milli ára
… en hefur alla burði til að snúa vörn í sókn, sérstaklega einkaneysla
0
20
40
60
80
100
120
140
jan.2
0
feb.2
0
ma
r.20
ap
r.20
ma
í.20
jún.2
0
júl.20
ág
ú.2
0
sep.2
0
okt.2
0
nó
v.2
0
de
s.2
0
jan.2
1
Leiðin er upp á við í ferðaþjónustunni
Þrautargöngu ferðaþjónustunnar hvergi nærri lokið. Botninum er þó að líkindum náð og leiðin er upp á við. Ákvörðun um að viðurkenna
bólusetningarvottorð á landamærum frá löndum utan EES gæti reynst áhrifamikil. Um samtals 40% ferðamanna síðustu fimm ár hafa komið frá
Bandaríkjunum og Bretlandi. Það er talsvert stærra hlutfall en hefur t.d. komið frá löndum sem tilheyra Schengensvæðinu.
Heimildir: Isavia, Iata, Túristi.is, Arion banki5
Brottfarir frá Keflavíkurflugvelli – að teknu tilliti til
aflýstra fluga
Uppsafnaðar bókanir fyrir ferðalög í júlí-ágúst – á
heimsvísu
0
10
20
30
40
50
60
ma
rs
ap
ríl
ma
í
júní
júlí
ág
úst
septe
mb
er
októ
ber
nó
ve
mbe
r
de
se
mbe
r
janú
ar
febrú
ar
ma
rs
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
Bókanir (
mill
jónir)
Kaupmánuður
2019 2020 2021
Farmiðasala á flugferðum í júlí –
ágúst er 78% minni en árið 2019
Andvari í seglin í ár, vindur á næsta ári
Útlit er fyrir að hagvöxtur ársins verði dálítið meiri en áður var talið. Viðsnúnings í ferðaþjónustunni mun þó varla gæta að ráði fyrir en seinni hluta árs
og mest á næsta ári. Hagvöxtur þessa árs verður því fyrst og fremst vegna kraftmikillar einkaneyslu og fjárfestingar, þá sérstaklega fjárfestingar hins
opinbera, en atvinnuvegafjárfesting leggur þó einnig hönd á plóg. Engu að síður á hagkerfið langan veg fyrir höndum og viðspyrnan fer hægt af stað,
en talið er að það blási byrlega í segl þjóðarskútunnar á næsta ári samhliða auknum ferðamannafjölda.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki6
Hagspá Arion banka - framlag undirliða
2,6%
-6,6%
3,3%
6,0%
4,3%
-10%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
2019 2020 2021 2022 2023
Einkaneysla Samneysla Fjárfesting Utanríkisverslun Hagvöxtur
Allir spá meðbyr en vindaspáin er ólík
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
2021 2022 2023
Arion Banki (mars) Seðlabankinn (febrúar) Hagstofan (október 2020) Íslandsbanki (janúar) Landsbankinn (október 2020) AGS (október 2020) Meðaltal
Greiningaraðilar gera ráð fyrir hagvexti í ár, mismiklum þó, en hafa ber í huga að spárnar eru misgamlar og efnahagshorfur óvenju fljótar að breytast í
núverandi árferði. Stóra myndin er engu að síður áþekk í flestum tilfellum; hagvöxtur í ár, ennþá meiri á næsta ári.
Heimildir: Hagvaxtarspár greiningaraðila7
Hagvaxtarspár fyrir árin 2021 - 2023
Fyrst kemur bólusetning, síðan ferðavilji, svo bókanir og loks ferðamenn
Sem fyrr tekur ferðamannaspá Arion banka tillit til áætlana Icelandair, greininga Alþjóðaflugmálastofnunarinnar og hagvaxtarhorfa í helstu
viðskiptalöndum. Stærsta forsendan er hins vegar hraði bólusetningar. Þá skiptir ferðavilji og gagnkvæmt samþykki vottorða miklu máli. Reiknað
er með að rúmlega 600 þúsund erlendir ferðamenn sæki landið heim í ár, bróðurparturinn á seinni helming ársins þegar bólusetning hefur náð
meiri útbreiðslu. Þrátt fyrir að bólusettum fjölgi hratt þá þarf að reikna með dálitlum tíma til að byggja upp ferðavilja, bóka ferðir og endurræsa
ferðaþjónustuna.
Heimildir: Ferðamálastofa, IATA, Arion banki8
Fjöldi erlendra gesta um Keflavíkurflugvöll - milljónir
2,2
2,3
2,0
0,5
0,6
1,5
1,9
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Spá
Framtíðarferðaáform – marskönnun
Alþjóðaflugmálastofnunarinnar (IATA)
57%
81%84%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Vænta þess aðferðast þegar tekist
hefur að haldafaraldrinum í skefjum
Telja auknar líkur áferðalögum þegarviðkomandi hefurverið bólusettur
Ætla ekki að ferðastef það eru líkur á
sóttkví ááfangastaðnum
Ísland, vin í COVID-mörkinni
Þegar ferðaþjónusta á heimsvísu tekur við sér á nýjan leik ætti ferðaþjónustan á Íslandi að geta vaxið hlutfallslega hratt. Landið er strjálbýlt, ódýrara en
áður og hefur tekist vel til í baráttunni gegn COVID-19.
Heimildir: World Bank, Eurostat, ECDC, Arion banki9
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
GR
L
NA
M
ISL
LB
Y
BW
A
MR
T
CA
F
RU
S
TC
D
NO
R
CO
G
OM
N
SA
U
50 strjálbýlustu lönd heims – íbúar á
km^2
Hlutfallslegt verðlag – vísitala, ESB =
100Litakóðunarkort Sóttvarnarstofnunar
Evrópu
60
80
100
120
140
160
180
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
20
16
20
18
20
20
ESB ÍslandDanmörk NoregurSviss Bandaríkin
Útflutningsgreinarnar rétta smám saman úr kútnum
Eftir strembið ár þar sem stærstu útflutningsgreinar landsins áttu undir högg að sækja virðist aðeins tekið að birta til. Loðnuvertíð heppnaðist vel,
þrátt fyrir að vera smá í sniðum, álverð hefur hækkað og rekstrargrundvöllur álveranna þriggja orðinn traustari. Mestu munar þó um vöxt
þjónustuútflutnings, þar sem ferðaþjónustan er hryggjarstykkið, en hafa ber í huga að greinin hlaut þyngra högg en aðrar útflutningsgreinar og
kemur því af lágum grunni. Þrátt fyrir að spáin byggi á þeirri forsendu að ferðamannastraumurinn þyngist á seinni hluta þessa árs tekur bati
greinarinnar ekki almennilega við sér fyrr en á næsta ári.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki10
Útflutningur - framlag undirliða
-4,6%
-30,5%
9,5%
22,7%
8,2%
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
2019 2020 2021 2022 2023
Skip og flugvélar Ál Sjávarafurðir Annað Þjónusta Útflutningur
Fleiri egg í körfunni
Þrátt fyrir að „stóru þrjár“ nái vopnum sínum á nýjan leik er það annar útflutningur, í þessum skilningi bæði annar vöru- og þjónustuútflutningur, sem
bætir við hlutdeild sína þegar fram í sækir. Áformin eru stórhuga, t.d. í lyfjaframleiðslu, fiskeldi og hugverkum og má reikna með áframhaldandi vexti á
næstu árum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki11
Vægi undirliða í heildarútflutningi – m.v. nafnvirði
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Ferðaþjónusta Sjávarafurðir Ál og álafurðir Annað
Útflutningur án ferðaþjónustu, sjávarafurða og
álframleiðslu – ma.kr. á föstu gengi og ársbreyting
0%
-12%
15%
11%
13%
12% 1%
8%
7%4%
-
50
100
150
200
250
300
350
2019 2020 2021 2022 2023
Annar vöruútflutningur Annar þjónustuútflutningur
Spá
Aðrar útflutningsgreinar leysa þó ekki stöðuna á vinnumarkaði
Ekki strax í það minnsta. Það hlutverk fellur í skaut ferðaþjónustunnar, sem er eina atvinnugreinin að svo stöddu sem getur stækkað nægilega hratt á
skömmum tíma til að geta unnið verulega á atvinnuleysinu. Ríkið hefur ýtt úr vör átaki undir yfirskriftinni „Hefjum störf“. Skráð atvinnuleysi gæti komið
hraðar niður samhliða átakinu, en á móti stækkar sá hópur á almenna markaðinum sem treystir á vinnumarkaðsúrræði ríkisins.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki12
Breyting á fjölda starfandi í atvinnugreinum skv. staðgreiðsluskrá – mánaðarlegar tölur
-20.000
-15.000
-10.000
-5.000
0
5.000
10.000
15.000
jan.1
7
feb.1
7
ma
r.17
ap
r.17
ma
í.17
jún.1
7
júl.17
ág
ú.1
7
sep.1
7
okt.1
7
nó
v.1
7
de
s.1
7
jan.1
8
feb.1
8
ma
r.18
ap
r.18
ma
í.18
jún.1
8
júl.18
ág
ú.1
8
sep.1
8
okt.1
8
nó
v.1
8
de
s.1
8
jan.1
9
feb.1
9
ma
r.19
ap
r.19
ma
í.19
jún.1
9
júl.19
ág
ú.1
9
sep.1
9
okt.1
9
nó
v.1
9
de
s.1
9
jan.2
0
feb.2
0
ma
r.20
ap
r.20
ma
í.20
jún.2
0
júl.20
ág
ú.2
0
sep.2
0
okt.2
0
Einkennandi greinar ferðaþjónustu Aðrar greinar
Launahækkanir + lítil verðbólga = meira atvinnuleysi en ella
Staðan á vinnumarkaði hefur verið í sviðsljósinu sl. mánuði enda hefur atvinnuleysi náð áður óþekktum hæðum. Þrátt fyrir að vonarglæta hafi kviknað við
síðustu útgáfu Vinnumálastofnunar, þar sem fram kom að atvinnuleysi minnkaði milli mánaða í febrúar, er staðan ennþá þung. Í ljósi þess að bati
ferðaþjónustunnar fer hægt af stað, og að öllum líkindum ekki fyrr en líða tekur á seinni hluta ársins, er útlit fyrir að atvinnuleysi verði áfram mikið á komandi
mánuðum. Horfurnar endurspeglast í spá um atvinnuleysi, en gert er ráð fyrir að atvinnuleysi verði að jafnaði meira í ár en síðasta ár. Hækkandi
launakostnaður ýtir enn frekar undir atvinnuleysið þar sem hann verður ekki leystur með gengisfellingu og verðbólgu eins og svo oft áður. Sökum þessa er
gert ráð fyrir að atvinnuleysi verði meira og þrálátara en ella, það er að segja, aðlögun hagkerfisins fer í gegnum vinnumarkaðinn.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki. *Einnig er tekið mið af tölum Vinnumálastofnunar yfir hefðbundið atvinnuleysi í ár þar sem þær þykja fanga aðstæður á vinnumarkaði betur. 13
Atvinnuleysi – VMK Hagstofunnar* Laun og raunlaun – breyting frá fyrra ári
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
Laun Raunlaun
Spá
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
8,0%
9,0%
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
Spá
Einkaneyslan féll sem fjöður – rís sem raketta?
Þegar COVID-19 lét fyrst á sér kræla með tilheyrandi lokunum og innanhúss ferðalögum voru greiningaraðilar svartsýnir fyrir hönd einkaneyslunnar.
Raunin varð hins vegar 3,3% samdráttur, sem er mun betri niðurstaða en flestir þorðu að vona. Ástæðurnar eru margar en helst ber að nefna
aðgerðir opinberra aðila, sem studdu við heimilin, og tvískiptingu vinnumarkaðarins. Líkt og áður sagði er einkaneyslan í kjörstöðu til að snúa vörn í
sókn og gæti vöxturinn reynst nokkuð meiri en hér er gert ráð fyrir, m.a. vegna kaupmáttaraukningar, vaxtastigs, aukins veðrýmis og mikils sparnaðar
sem safnast hefur upp undanfarið ár.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki14
Einkaneysla og atvinnuleysi – raunbreyting frá fyrra ári
5,9%7,1%
11,7%
3,8%
6,6%
-6,7%
-12,5%
-0,3%
2,1% 1,8%1,1%
2,9%
4,5%
6,7%
8,0%
4,8%
1,9%
-3,3%
2,6%3,4% 3,1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
9%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Einkaneysla (v.ás) Atvinnuleysi (h.ás)
Spá
Seigla innlendrar eftirspurnar hefur endurspeglast í innflutningi neysluvara
Á síðasta ári jókst aðeins einn undirliður vöruinnflutnings milli ára, neysluvörur, enda hægara sagt en gert að bóka verslunarferð til útlanda. Það sem af
er ári (janúar og febrúar) sýna þrír undirliðir aukningu milli ára á föstu gengi: hrá- og rekstrarvörur (7%), sem samanstanda af megninu til af álaðföngum,
fjárfestingavörur (19%) og neysluvörur (5%).
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands, Arion banki15
-6%
-11%
-53%
-13%
-16%
6%
-
50
100
150
200
250
300
Mat- og drykkjarvörur Hrá- og rekstrarvörur Eldsneyti og smurolíur Fjárfest.vörur Flutningatæki Neysluvörur
2019 2020
Vöruinnflutningur – ma.kr. á föstu gengi
Bólusetningu fylgja fleiri ferðamenn… og fleiri utanlandsferðir Íslendinga
Miðað við umræðuna í samfélaginu er ljóst að ferðaþráin er farin að segja til sín. Eins og staðan er í dag er flugframboð af skornum skammti og
aðeins lítill hluti þjóðarinnar bólusettur svo páskaferðinni til Tene verður líklega seinkað fram á næsta ár. Aukin neysla innan landsteinanna kallar
hins vegar á aukinn innflutning neysluvara, líkt og raun bar vitni á síðasta ári. Vaxandi innlend eftirspurn, bæði neyslu og fjárfestingar,
endurspeglast í auknum vöruinnflutningi á meðan innflutt þjónusta þróast í takti við ferðavilja og -getu landsmanna.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki16
Innflutningur - framlag undirliða
-9,3%
-22,0%
9,4%
16,5%
7,1%
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
2019 2020 2021 2022 2023
Skip og flugvélar Aðföng áliðnaðar Neysluvörur og annar innflutningur Þjónusta Innflutningur
Utanríkisverslun í mínus, viðskiptajöfnuður í plús
Þrátt fyrir áþekkar spár fyrir út- og innflutningsvöxt hafa viðskiptakjör þjóðarbúsins versnað, sem þýðir að innflutningsverð hefur hækkað umfram
útflutningsverð – m.ö.o. við fáum færri einingar af innflutningi fyrir hverja einingu af útflutningi. Vegna þessa er útlit fyrir halla af utanríkisverslun, annað
árið í röð. Áfram er þó spáð viðskiptaafgangi, fyrst og fremst vegna afgangs af frumþáttatekjum. Viðskiptaafgangurinn minnkar engu að síður milli ára,
úr 30 ma.kr. í tæpa 20 ma.kr. samkvæmt spá Arion banka, en eykst á nýjan leik samhliða viðspyrnu ferðaþjónustunnar.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Arion banki17
Viðskiptajöfnuður - % af VLF
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Vöruskiptajöfnuður Þjónustujöfnuður Frumþáttatekjur og rekstrarframlög Viðskiptajöfnuður
Spá
Einn kóngur á gjaldeyrismarkaði um þessar mundir
Er það viðskiptaafgangurinn? Nei!! Eru það lífeyrissjóðirnir? Nei!! Eru það erlendir fjárfestar? Nei!! Er það Seðlabankinn? Já!!! Íslenski gjaldeyrismarkaðurinn
er grunnur, óskilvirkur og býr enn við höft þar sem ekki er heimilt að gera afleiðusamninga nema til áhættuvarna. Seðlabankinn, með sinn digra
gjaldeyrisforða, er þ.a.l. einn af fáum aðilum sem getur tekið afstöðu til verðlagningar og hann telur að markaðurinn sé í góðu jafnvægi eins og sakir standa.
Þá skoðun hefur hann sýnt í verki og keypt krónur fyrir um 160 ma.kr. nettó frá því að fyrsta COVID smitið greindist hér á landi.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Arion banki18
Raungengi krónunnar – hlutfallslegt verðlag EUR/ISK og inngrip Seðlabankans á gjaldeyrismarkaði -
ma.kr.
50
60
70
80
90
100
110
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
Raungengi Langtímameðaltal Jafnvægisraungengi SÍ
130
135
140
145
150
155
160
165
170
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
feb 2
0
ma
r 20
ap
r 20
ma
í 20
jún 2
0
júl 20
ág
ú 2
0
ág
ú 2
0
sep 2
0
okt 2
0
nó
v 2
0
de
s 2
0
jan 2
1
feb 2
1
SÍ selur erl.gjald. fyrir ISK SÍ kaupir erl.gjald. fyrir ISK
EUR/ISK (h.ás)
Komin í jafnvægi?
Nú falla öll vötn til styrkingar
Seðlabankastjóri hefur ítrekað oftar en einu sinni og oftar en tvisvar að almenningur eigi ekki að þurfa að hafa áhyggjur af gengi krónunnar. Því er ólíklegt
að Seðlabankanum þóknist frekari gengisveiking – að því gefnu að efnahagsspár um viðspyrnu gangi eftir. Að undanförnu hefur flæði frá öðrum en
Seðlabankanum ekki fallið með krónunni, fjárfestar fært sig út og utanríkisverslunin í halla. Fram á við er hins vegar líklegt að gjaldeyrissköpun
ferðaþjónustunnar taki að braggast og að flæðið snúist á sveif með krónunni - og Seðlabankinn gæti þess vegna tekið upp á því að kaupa gjaldeyri á ný.
Eftir því sem líða tekur á spátímann teljum við að gengi krónunnar gæti gefið eftir á nýjan leik samhliða versnandi samkeppnisstöðu þjóðarbúsins.
Heimildir: Seðlabanki Íslands, Arion banki19
Gengi krónunnar gagnvart evru – meðaltal
ársfjórðunga
Raungengi – hlutfallslegt verðlag
100
110
120
130
140
150
160
170
20
15 1
F
20
15 3
F
20
16 1
F
20
16 3
F
20
17 1
F
20
17 3
F
20
18 1
F
20
18 3
F
20
19 1
F
20
19 3
F
20
20 1
F
20
20 3
F
20
21 1
F
20
21 3
F
20
22 1
F
20
22 3
F
20
23 1
F
20
23 3
F
Spá
60
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
Spá
Skammlífur verðbólgukúfur… og langlíft lágvaxtaland?
Við spáum að verðbólgukúfurinn nái hámarki á fyrsta fjórðungi þessa árs og að verðbólgan fikri sig í átt að markmiði eftir því sem gengisáhrifin fjara út.
Samkvæmt spánni verður verðbólgan komin í markmið við árslok og er útlit fyrir að hún haldi sig á þeim slóðum út spátímann. Í ljósi þess að akkeri
verðbólguvæntinga hefur staðið af sér storminn hefur peningastefnunefnd Seðlabankans haldið vöxtum lágum í gegnum verðbólgukúfinn. Ef fram fer sem
horfir verður það ekki verðbólgan eða verðbólguvæntingar sem kynda undir vaxtahækkanir, heldur samspil ríkisfjármála og peningastefnunnar.
Verðbólguvæntingar og kraftmeira bit peningastefnunnar þýða samt vaxtahækkanir í smærri skrefum en ella og að lágvaxtalandið sé komið til að vera – á
íslenskan mælikvarða.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands, Arion banki. * Taylor reglan miðar við spá Seðlabankans. 20
Verðbólga eftir eðli og uppruna Meginvextir SÍ – m.v. verðbólguspá Arion banka
-3%
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Húsnæðisverð Innfluttar vörur Annað
Spá
-4%
-3%
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Stýrivextir Taylor regla* Raunvextir
Spá
Vaxtaáhrifin sem enginn spáði
Heimildir: Þjóðskrá Íslands, Seðlabanki Íslands, Landsbankinn, Íslandsbanki, Arion banki21
Árshækkun vísitölu íbúðaverðs og fyrstu spár
greiningaraðila í kjölfar COVID-19
4,8%
2,0%
0,3%
-1,0%
-2,0%
-1,0%
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
2020
Vísitala íbúðaverðs Landsbankinn - maí 2020
Arion banki - júní 2020 Íslandsbanki - maí 2020
Ný útlán innlánsstofnana – ma.kr. þriggja mánaða
hlaupandi meðaltal
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
jan.
18
ma
r. 1
8
ma
í. 1
8
júl. 1
8
sep.
18
nó
v.
18
jan.
19
ma
r. 1
9
ma
í. 1
9
júl. 1
9
sep.
19
nó
v.
19
jan.
20
ma
r. 2
0
ma
í. 2
0
júl. 2
0
sep.
20
nó
v.
20
Atvinnufyrirtæki Heimili
Af hverju skiptir fasteignamarkaðurinn okkur svona miklu máli?
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki22
Eignir heimila – ma.kr. Skuldir heimila – ma.kr.
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
Íbúðalán Aðrar skuldir
Fjármunaeign hagkerfisins – um 40% af heild
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
Íbúðarhús Atvinnuvegir Starfsemi hins opinbera
Vægi reiknaðrar húsaleigu í vísitölu neysluverðs
0%
5%
10%
15%
20%
25%
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
-
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.00019
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
Fasteignir Aðrar eignir
76% af eignum heimilanna eru fasteignir 71% af skuldum heimilanna eru íbúðalán
Vegur þyngra en matarkarfan í VNV
Fasteignaverð töluvert fyrir ofan langtímaleitni… miðað við vísitölu neysluverðs
0
50
100
150
200
250
1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 2014 2019
Vísitala (raun m.v. VNV) Trend
Söguleg gögn benda til þess að verðsveiflur á fasteignamarkaði færist í aukana. Fasteignaverð hefur hækkað að meðaltali um 17% á ári frá 1968 en
um 2% að raunvirði. Meðalhækkun á fyrri hluta tímabilsins var talsvert lægri (+0,8% árleg raunverðshækkun) en eftir árið 1994 (3,2% árleg
raunverðshækkun). * Raunverð m.v. vísitölu neysluverðs bendir til þess að verð séu orðin há.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Þjóðskrá Íslands, Arion banki
* Til samanburðar þá hækkaði fasteignaverð í Bandaríkjunum um 0,3% á tímabilinu 1968-1994, 1,9% á tímabilinu 1994-2020 og 1,1% á tímabilinu 1968-2020. Meðalávöxtun á ári, raunverð.23
-50.000
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
19
69
19
74
19
79
19
84
19
89
19
94
19
99
20
04
20
09
20
14
20
19
Vísitala (nafnverð) Trend
Þróun fasteignaverðs ásamt leitni – nafnverð, 1968
= 100
Þróun fasteignaverðs ásamt leitni – raunverð m.v. VNV,
1968 = 100
Leitni
Leitni
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 2014 2019
Vísitala (raun m.v. lágmarkstaxta + launavísitölu frá 2017) Trend
Fasteignaverð mælt í kaupmætti bendir til að verð séu nálægt langtímaleitni
Ef húsnæðisverð er reiknað á föstu verðlagi út frá launum þá benda gögnin til að verðið sé nálægt jafnvægi. Samhliða hækkandi launum og auknum
kaupmætti hafa vextir lækkað sem ekki hefur verið tekið með í reikninginn í þessum útreikningum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Þjóðskrá Íslands, Arion banki24
0
20
40
60
80
100
120
1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 2014 2019
Vísitala (raun m.v. VNV + launavísitala frá 1994) Trend
Þróun fasteignaverðs ásamt leitni – raunverð m.v.
lágmarkstaxta og laun
Þróun fasteignaverðs ásamt leitni – raunverð m.v. VNV
og laun
Leitni Leitni
0
50
100
150
200
250
1994 1999 2004 2009 2014 2019
M.v. vísitölu neysluverðs M.v. lágmarkstaxta M.v. launavísitölu
Varasamt að reikna raunverð fasteigna einungis út frá verðbólgu…
… fasteignaverð mælt í kaupmætti bendir til að verð séu um 20% hærri en fyrir 25 árum, ekki 140%
Heimildir: Hagstofa Íslands, Þjóðskrá Íslands, Arion banki25
Raunþróun fasteignaverðs miðað við ólíka mælikvarða
Spáum sterkum fasteignamarkaði út spátímann
Samkvæmt vísitölu íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu hækkaði fasteignaverð um 4,8% á síðasta ári, þrátt fyrir sögulega hátt atvinnuleysi, verulegan
slaka í hagkerfinu og mikið framboð af nýjum eignum framan af ári (sem vissulega gæti bjagað útreikning á fasteignaverði þar sem nýjar eignir eru
almennt dýrari en þær sem eldri eru). Tvískipting vinnumarkaðarins og áður óséð lágvaxtaumhverfi höfðu þannig betur á fasteignamarkaði. Spáð er
áframhaldandi fasteignaverðshækkunum út spátímann en að toppnum hafi verið náð að svo stöddu, það er að segja hægja mun á hækkunartaktinum
þegar líður á spátímann. Þrátt fyrir það verða raunverðshækkanir næstu ára, reiknaðar út frá vísitölu neysluverðs, talsverðar í sögulegum samanburði.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Þjóðskrá Íslands, Arion banki. * . *Reiknað út frá vísitölu samsetta úr nokkrum vísitölum: Vísitala húsnæðiskostnaðar (húsaleiguvísitala), verðbótahækkun húsaleigu og vísitala íbúðaverðs á
höfuðborgarsvæðinu. Söguleg verðgögn af fasteignamarkaði ná ekki mjög langt aftur. Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu nær aftur til 1994 eða tvær og hálf hagsveiflu. Eldri gögn eru vísitölur notaðar til að reikna húsnæðiskostnað
eða til að reikna um hversu mikið húsaleiga ætti að breytast
26
Fasteignaverð – breyting milli ársmeðaltala
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
Nafnverð Raunverð
Spá
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 2014 2019
Raunverðsbreytingar Spá hagspár (raunbr.)
Þróun fasteignaverðs – ársbreyting raunverðs frá 1968*
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
20
10 2
F
20
11 2
F
20
11 4
F
20
12 3
F
20
13 1
F
20
13 3
F
20
14 1
F
20
14 3
F
20
15 1
F
20
15 3
F
20
16 1
F
20
16 3
F
20
17 1
F
20
17 3
F
20
18 1
F
20
18 3
F
20
19 1
F
20
19 3
F
20
20 1
F
20
20 3
F
Að fokheldu Fokhelt og lengra komið
Minna framboð á næstu misserum
Talning Samtaka iðnaðarins hefur gefið góða vísbendingu um íbúðaframboð. Samkvæmt talningunni voru um 5.000 íbúðir í byggingu síðastliðið haust.
Tölur af fyrri byggingarstigum benda til að árlegt framboð nýrra íbúða á næstu árum verði á bilinu 1.500-2.000 íbúðir á ári. Til samanburðar komu
rúmlega 3.000 íbúðir inn á markaðinn (allt landið) árið 2019 samkvæmt tölum Hagstofunnar og 3.800 í ár, sem er mesta aukning í fjölda fullgerðra íbúða
frá árinu 2007.
Heimildir: Samtök iðnaðarins, Arion banki27
Talning Samtaka iðnaðarins
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020
Fjöldi íbúða í byggingu bendir til að árlegt framboð verði um 2.000 íbúðir
Tæplega 4.000 íbúðir voru í byggingu á landinu öllu um síðustu áramót. Til samanburðar voru 5.300 íbúðir í byggingu þann 31. desember 2019, sem
þýðir að íbúðum í byggingu fækkaði um 1.410 milli ára. Aldrei áður hefur fjölda íbúða í byggingu dregist jafn hratt saman. Ef miðað er við að það taki um
tvö ár að fullgera íbúð, þá má gera ráð fyrir um 2.000 íbúðum á ári næstu tvö ár.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki28
Fjöldi íbúða í byggingu 31. desember hvert ár
Aldrei hefur fjöldi íbúða í
byggingu dregist jafn hratt
saman
Við (hin) erum fljót að gleyma
Fasteignamarkaðurinn hefur verið mikið milli tannanna á fólki að undanförnu, skiljanlega í ljósi þróunarinnar í einum dýpsta efnahagssamdrætti
sögunnar. Skortur, neyðarástand og önnur krassandi orð hafa verið látin falla um markaðinn, þá sérstaklega framboðshliðina sem er að dragast saman.
Möguleg skýring á því hvers vegna byggingaraðilar eru tregir til að hefja nýjar framkvæmdir, þrátt fyrir hátt verð, er að þeir hafa ekki gleymt tilfinningunni
þegar óseldar nýjar íbúðir söfnuðust upp. Það er ekki lengra en rúmt ár síðan að birgðir nýrra íbúða hlóðust upp.
Heimildir: Fasteignir.is, Hagdeild HMS, Arion banki29
Öndum með nefinu
Samkvæmt mannfjöldaspá Hagstofu Íslands mun einstaklingum á aldrinum 20-69 ára fjölga um 4.000 á ári hverju. Miðað við búsetuvenjur Íslendinga og
fjölda íbúa hér á landi má ætla að þörf sé fyrir 2.000 – 2.500 nýjar íbúðir á ári. Hafa ber í huga að útreikningar og áætlanir um íbúðaþörf eru háðir
veikbyggðum forsendum í besta falli. Út frá þeim tölum sem liggja fyrir, svo sem talningu SI og fjölda íbúða í byggingu samkvæmt Hagstofunni er hæpið
að framboð fullnægi eftirspurn á allra næstu misserum. Ekki munar þó miklu og því óþarfi að rjúka upp til handa og fóta að svo stöddu.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki30
Fullgerðar íbúðir og breyting á mannfjölda – spá fyrir 2021-2022 byggð á
spá SI fyrir höfuðborgarsvæðið ásamt mati fyrir landsbyggðina
-2.000
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025
Fullgert á árinu breyting á mannfjölda 20-69 ára
Íbúðafjárfesting – í ma.kr. á verðlagi ársins 2020
-
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
Spá
Fjárfesting tekin að glæðast - loksins
Þrátt fyrir samdrátt í íbúðafjárfestingu hljóðar spá Arion banka upp á 4,6% fjárfestingavöxt í ár. Vöxturinn er fyrst og fremst drifinn áfram af
fjárfestingu hins opinbera, sem dróst saman á síðasta ári þrátt fyrir háleit markmið og stórar yfirlýsingar. Útlit er fyrir að hluti fjárfestinga síðasta árs
falli inn á þetta ár sem skýrir meðal annars mikinn vöxt í opinberri fjárfestingu milli ára. Þó aukin opinber fjárfesting sé vissulega jákvæð tíðindi fellur
hún í skuggann af atvinnuvegafjárfestingu, sem loksins sýnir merki um viðsnúning. Útlit er fyrir að atvinnuvegafjárfesting, þ.e.a.s. fjárfesting í raforku,
stóriðjuframleiðslu og hefðbundin atvinnuvegafjárfesting, aukist út spátímann.
Heimildir: Hagstofa íslands, Arion banki31
Fjárfesting – framlag undirliða
-3,7% -6,8%
4,6%
-2,8%
7,1%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2019 2020 2021 2022 2023
Atvinnuvegafjárfesting Skip og flugvélar Íbúðafjárfesting Fjárfesting hins opinbera Fjárfesting
Atvinnuvegafjárfesting staulast af stað
Eftir þriggja ára samfelldan samdrátt virðist sem loksins sé komið að kaflaskilum hjá hefðbundinni atvinnuvegafjárfestingu. Batinn fer engu að síður
hægt af stað og er aðeins gert ráð fyrir tæplega 4% vexti á þessu ári, þrátt fyrir sögulega lága vexti. Þetta eru engu að síður umtalsvert bjartari horfur
en fyrir tæpu ári síðan og jákvæð tíðindi fyrir hagkerfið þar sem atvinnuvegafjárfesting er undirstaða verðmætasköpunar framtíðarinnar.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki32
Atvinnuvegafjárfesting – framlag undirliða
-12,8%-8,7%
7,8%
-0,6%
8,0%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
2019 2020 2021 2022 2023
Skip og flugvélar Stóriðja og raforkuframleiðsla Hefðbundin atvinnuvegafjárfesting Atvinnuvegafjárfesting
Fjárfestingastigið kemst að mestu klakklaust í gegnum kófið
Fjárfesting, og þá sérstaklega atvinnuvegafjárfesting, hefur verið dempuð frá hruni. Atvinnuvegafjárfesting var á niðurleið áður en COVID skall á og fjárfesting í
hagkerfinu hefur valdið áhyggjum. Fjárfesting virðist hins vegar hafa verið líflegri í COVID en við þorðum að vona. Spila allir undirliðir hér hlutverk,
íbúðafjárfesting dróst minna saman árið 2020 en bjartsýnustu spár þorðu að vona, hið opinbera tekur við keflinu í ár og hefðbundin atvinnuvegafjárfesting
2022.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Arion banki33
Fjárfesting – sem hlutfall af VLF
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Fjárfesting sem % af VLF, hlaupandi ársmeðaltal Langtímameðaltal
Atvinnuvegafjárfesting sem % af VLF, hlaupandi ársmeðaltal Langtímameðaltal
Þróun helstu hagstærða
34
Landsframleiðsla og undirliðir (eldri spá Arion banka innan sviga)
Breyting frá fyrra ári (%) 2020 2021 2022 2023
Einkaneysla -3,3 2,6 (1,6) 3,4 (3,7) 3,1 (2,6)
Samneysla 3,1 1,9 (1,5) 2,0 (1,8) 2,2 (2,2)
Fjármunamyndun -6,8 4,6 (2,1) -2,8 (1,2) 7,1 (8,2)
Atvinnuvegafjárfesting -8,7 7,8 (3,7) -0,6 (3,2) 8,0 (5,9)
Fjárfesting í íbúðarhúsnæði -1,2 -12,4 (-5,2) -8,8 (-1,6) 11,0 (17,9)
Fjárfesting hins opinbera -9,3 36,8 (14,2) -2,6 (-4,0) 0,9 (2,6)
Þjóðarútgjöld -1,9 2,9 (1,7) 1,7 (2,7) 3,7 (3,7)
Útflutningur vöru og þjónustu -30,5 9,5 (8,9) 22,7 (19,2) 8,2 (12,2)
Innflutningur vöru og þjónustu -22,0 9,4 (8,0) 16,5 (13,8) 7,1 (10,1)
Verg landsframleiðsla -6,6 3,3 (2,5) 6,0 (5,9) 4,3 (4,9)
Þróun helstu hagstærða
35
Aðrar efnahagsstærðir (fyrri spá Arion banka innan sviga)
Hlutfall af VLF (%) 2020 2021 2022 2023
Viðskiptajöfnuður 1,0 0,6 (0,7) 2,3 (3,0) 2,5 (4,2)
Fjárfesting 21,1 22,3 (20,4) 20,8 (19,9) 22,0 (20,6)
Breyting milli ársmeðaltala (%)
Verðbólga 2,8 3,3 (3,6) 2,4 (1,9) 2,4 (2,2)
Nafnlaun 6,4 7,2 (5,0) 5,0 (5,3) 4,5 (4,7)
Raunlaun 3,4 3,8 (1,3) 2,5 (3,3) 2,1 (2,5)
Húsnæðisverð 4,8 6,3 (6,0) 5,7 (5,2) 5,1 (4,9)
Raunverð húsnæðis 1,9 2,9 (2,3) 3,2 (3,2) 2,7 (2,6)
Raungengi -7,9 3,6 (-2,3) 6,8 (8,2) 0,3 (3,8)
Ársmeðaltal
Atvinnuleysi (%) 6,4 8,0 (8,3) 6,9 (6,6) 6,0 (5,9)
EUR/ISK 155 153 (165) 144 (153) 145 (144)
Fyrirvari
• Kynning þessi er eingöngu ætluð til upplýsinga og er ekki ætluð sem grundvöllur fyrir ákvörðunum móttakanda.
Upplýsingar sem fram koma í þessari kynningu fela ekki í sér loforð eða spá um framtíðina. Bankanum ber ekki
skylda til að útvega móttakanda aðgang að frekari upplýsingum en þeim sem fram koma í kynningu þessari, eða til
að uppfæra þær upplýsingar sem þar koma fram. Bankanum ber ekki skylda til að leiðrétta upplýsingar, reynist
þær rangar.
• Upplýsingar um bankann, dótturfélög og hlutdeildarfélög hafa ekki verið staðfestar. Kynning þessi felur ekki í sér
tæmandi upplýsingar um bankann, dótturfélög eða hlutdeildarfélög hans.
• Upplýsingar sem fram koma í kynningu þessari eru byggðar á fyrirliggjandi upplýsingum, áætlunum um
væntanlega þróun ytri skilyrða o.fl. Eru upplýsingarnar háðar ýmsum óvissuþáttum og geta þær breyst án fyrirvara.
• Bankinn, þ.m.t. hluthafar, stjórnendur, starfsmenn og ráðgjafar þeirra, taka enga ábyrgð á þeim upplýsingum,
forsendum og niðurstöðum sem fram koma í kynningunni eða upplýsingum sem eru veittar í tengslum við hana.
Munu framangreindir aðilar ekki gefa yfirlýsingar um að upplýsingarnar, forsendurnar og niðurstöðurnar séu
nákvæmar, áreiðanlegar eða fullnægjandi og þeir skulu ekki bera skaðabótaábyrgð á tjóni sem rekja má til þess að
þær reynist ónákvæmar, óáreiðanlegar eða ófullnægjandi.
• Móttaka þessarar kynningar skal ekki talin fela í sér fjárfestingarráðgjöf af hálfu bankans.
• Með móttöku þessarar kynningar fellst móttakandi á framangreindan ábyrgðarfyrirvara.
36
Recommended