Ekonomika preduzeća 12

EKONOMIKA PREDUZEĆA

EKONOMSKI PRINCIPI POSLOVANJA

Jedanaesta sedmica

3

Ekonomika preduzeća 2006

EKONOMSKI PRINCIPI REPRODUKCIJE

To su norme, pravila, mjerila pomoću koji svaki poslovni subjekt mjeri uspjeh svog poslovanja.

Osnovni ekonomski princip reprodukcije je težnja da se ostvari maksimalni rezultat uz minimalna ulaganja elemenata reprodukcije.

Rezultati reprodukcije ispoljavaju se u tri različita vida:a) u vidu fizički iskazanog proizvoda (Q),b) u vidu vrijednosti proizvodnje(V) ili cjenovni

izraz (C)c) u vidu dobitka.

4

Ekonomika preduzeća 2006

Ulaganja u reprodukciju,potrebna za ostvarenje rezultata reprodukcije, svode se na:a) ulaganja u vidu trošenja radne snage (L),b) troškova elemenata reprodukcije (T) i c) ulaganja u vidu angažovanja sredstava u

reprodukciji (S). Kada posmatramo pojedinačno rezultate u odnosu

na ulaganja u reprodukciju, onda izračunavamo parcijalne ekonomske principe.

5

Ekonomika preduzeća 2006

Parcijalni principi su:

• princip produktivnosti,• princip ekonomičnosti i • princip rentabilnosti

PRODUKTIVNOST

Jedanaesta sedmica

7

Ekonomika preduzeća 2006

PRODUKTIVNOST RADA

Produktivnost rada je ekonomski princip prema kome treba ostvariti određenu proizvodnju s minimalnim utrošcima radne snage.

tQLP

inverznoili

qLQP

8

Ekonomika preduzeća - vježbe

Metode za mjerenje produktivnosti

a) Mjerenje fizičkim jedinicama mjere:1. Naturalni metod2. Naturalno-uslovni metod3. Radni metod

b) Mjerenje tržišnom cijenom proizvoda

c) Mjerenje cijenom koštanja

d) Mjerenje društveno potrebnim radom

9

Ekonomika preduzeća 2006

Proizvodnja, tj.brojnik, može se izraziti:1) fizičkim jedinicama mjere,2) tržišnom cijenom proizvoda,3) cijenom koštanja i 4) društveno potrebnim radom.

Najčešće metode koje se upotrebljavju za mjerenje produktivnosti rada su:a) naturalni metoda, kod homogene proizvodnje: rudnicima,željezarama, nekada u poljoprivredi.

10

Ekonomika preduzeća 2006

b) Naturalno-uslovni metod, primjenjuju preduze- ća koja proizvode srodne proizvode.

Prednosti su što se proizvodnja izražava u prirodnom obliku i mogu se mjeriti svi nivoi u preduzećima.

Nedostaci su:promjena radnog vremena utiče da se koeficijent ekvivalencije mijenja,ne može se primijeniti ako imamo kooperante i kada postoji nedovršena proizvodnja.

11

Ekonomika preduzeća - vježbe

a) Mjerenje fizičkim jedinicama

1. Naturalni metod – homogena proizvodnja

2. Naturalno-uslovni metod – srodni proizvodi

QLPili

LQP

lQLKeQQuslproizvuslovnaQusl

QuslLPili

LQuslP

.

12

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 1 - Naturalno-uslovni metod

Koristeći naturalno-uslovni metod izračunati P!

Vrsta proizvoda

(n)

Količina (kom)

(Q)

Utrošeno vrijeme za proizvodnju 1

kom

A 3.000 8

B 2.000 12

C 4.000 10

l

13

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 1 - Rješenje

n Q Ke(keofic. ekv.)

Qusl(uslovna proizv.)

L(ukupno utrošeno vrijeme)

0,8 2.400 24.000

1,2 2.400 24.000

1,0 4.000 40.000

Σ 8.800 88.000

l

14

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 1 - Rješenje

C

C

komsatiQuslLP

satkomLQuslP

/10800.8000.88

/1,0000.88800.8

15

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 2 - vježba

Izračunati P primjenom naturalno-uslovnog metoda!

n Q Ke Qusl

L

A 1.000 2B 500 4C 400 1D 700 6

l

16

Ekonomika preduzeća - vježbe

a) Mjerenje fizičkim jedinicama

3. Radni metod – heterogeni proizvodi

Proizvodnja se izražava preko norma sati (planirani sati) i stavlja u odnos sa stvarno (efektivno) utrošenim vremenom za datu proizvodnju.

LNSQ

ESNSQP

17

Ekonomika preduzeća 2006

c) Radni metod, ovdje se proizvodnja iskazuje u norma satima.

Prednost ove metode je u tome što se mogu mjeriti potpuno heterogeni proizvodi.

Nedostaci su: uzima se samo rad direktnih radnika, svako preduzeće ima svoje norme pa se ne može komparirati produktivnost.

18

Ekonomika preduzeća - vježbe

b) Mjerenje tržišnom cijenom proizvoda

C –ukupan prihod od prodaje Cq – prodajna cijena

U slučaju promjene prodajnih cijena, potrebno je izvršiti korekciju “C” za vrijednost promjene u cilju dobijanja realnog pokazatelja P.

LC

LCqQP

19

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 3

Poznati su podaci: C1999=100.000 KM, C2000 =147.000 KM, L1999 =100

radnika, L2000 = 125 radnika. Cijene u 2000 god. su bile za 5% više od cijena u 1999 god. Izračunati indeks produktivnosti!

Indeks produktivnosti – dinamički pokazatelj produktivnosti!

...%1000

PPInd n

P

20

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 3 - Rješenje

C’- korigovani prihod Za smanjivanje (neke) vrijednosti za određeni %:

Za povećanje vrijednosti:

2000

20002000

99

9999

'

/000.1100000.100

LCP

radnikKMLCP

pCC

100100'

pCC

100100'

21

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 3- Rješenje

Produktivnost u 2000 god. je bila za 12% veća od P u prethodnoj godini.

%112100000.1120.1100

/120.1125000.140

000.1405100100000.147

100100'

1999

2000

2000

PPInd

radnikKMP

KMp

CC

P

22

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 4 - vježba

Poznati su podaci: C1999=10.000 KM, C2000 =19.000 KM, L1999 =100

radnika, L2000 = 250 radnika. Cijene u 2000 god. su bile za 5% niže od cijena u 1999 god. Izračunati indeks produktivnosti!

Rješenje: 80%

23

Ekonomika preduzeća - vježbe

Mjerenje produktivnosti cijenom koštanja

Cijena koštanja = troškovi (većinom po jedinici)

Za samostalni rad – zadatak iz knjige!

LT

LtQP

24

Ekonomika preduzeća - vježbe

Mjerenje produktivnosti društveno potrebnim radom

P predstavlja odnos vremena utrošenog u proizvodnji količine Q u konkretnom preduzeću te u prosječnom preduzeću u grani.

Lo – prosječni utrošak vremena u grani za neku proizvodnju

Lo K – utrošak vremena u preduzeću K - odstupanje

KLLP o

0

25

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 5

Pbosna je za 20% bila lošija od prosječne produktivnosti u grani. Zašto?

8,0000.100000.80

000.80000.204

000.20000.300000.200.1

000.100

000.100000.20

000.200.1

000.300

0

0

0

0

0

Bosna

o

Bosnagrana

granaBosnao

Bosna

Bosna

Bosna

grana

grana

P

satiL

QQL

QPL

satiL

KLLP

KLsatiLkomQ

satiL

komQ

26

Ekonomika preduzeća - vježbe

Zadatak 6 (on-line sedmica)

Koristeći metodu društveno potrebnog rada izračunati produktivnost u preduzeću “Alfa”, ako je poznato da je dato preduzeće za proizvodnju 500.000 jedinica proizvoda utrošilo 1.500.000 radnih sati. U istom periodu, u proizvodnoj grani u kojoj djeluje preduzeće, proizvedeno je 3 miliona jedinica proizvoda i utrošeno 12 miliona sati.

Napisati odgovor!

Rješenje: 1,33

27

Ekonomika preduzeća 2006

Faktori produktivnosti

Faktori produktivnosti

1) objektivni faktori i 2) subjektivni faktori.

U objektivne faktore spadaju: tehnički, društveni i prirodni faktori.

28

Ekonomika preduzeća 2006

Tehnički i društveni faktori

Najznačajniji tehnički faktori produktivnosti su:

1) karakteristike proizvoda,2) karakteristike tehnološkog procesa,3) karakteristike sredstava za rad,4) karakteristike materijala,5) radna sredina,6) vid i nivo organizacije rada i dr.

Među društvene faktore ubrajamo: proizvodne odnose, privredne prilike, tržište, razvijenost saobraćaja, običaji i navike stanovništva i sl.

29

Ekonomika preduzeća 2006

Subjektivni faktori

Najvažniji subjektivni faktori su:

• kvalifikovanost radnika,• intenzivnost rada,• razne organizacione mjere• izbor i odlučivanje o nizu tehničkih uslova

proizvodnje i slično.

30

Ekonomika preduzeća 2006

Sprovođenje principa produktivnosti

Ovdje se misli na poduzimanje različitih mjera da se poveća produktivnost. To su organizacione mjere, mjere tehničke racionalizacije, mjere društvenog karaktera.

Među organizacione mjere ubrajamo: bolje korištenje kapaciteta, podizanje kvalifikacione strukture kolektiva, povećanje intenzivnosti rada, razne mjere organizacije rada.

Tehničke racionalizacije i rekonstrukcije podižu produktivnost rada preko 50%, dovode do izmjene troškova, sume angažovanih sredstava, promjene ritma proizvodnje i dr.