View
229
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 2
Inhoud
Inleiding 3
Voorbereidingsles-Waarvoor wordt water in huis gebruikt? 4
Informatievoorleerkracht 5
Uitvoering 6
Bijlagen 8
Voorbereidingsles-Waar gaat het vieze water naar toe? 10
Informatievoorleerkracht 11
Uitvoering 12
Bijlagen 14
Voorbereidingsles-Welke vormen heeft water? 17
Informatievoorleerkracht 18
Uitvoering 19
Bijlagen 20
Voorbereiding-Museumbezoek 27
Informatievoorleerkracht 28
Uitvoering 29
Instructiekaartvoorbegeleiders 30
Verwerkingsles-Het pinquïnbordspel 31
Informatievoorleerkracht 32
Uitvoering 33
Bijlagen 34
Colofon 38
1
2
3
4
5
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 3
HetNederlandsWatermuseumiseeneigentijdseninteractiefmuseumoveralleaspectenvanzoetwater.
Dezehandleidingisbedoeldomuenuwklasvoortebereidenophetmuseumbezoek.Ukrijgtdiversesuggesties
vooractiviteitenopschool.Indeverwerkingslespassenkinderendeinhetlespakketopgedanekennistoe.
Doelen
Aanheteindevanhetlespakketkunnendekinderenvertellenoverwater(gebruik)inenrondomhethuis.−
Aanheteindevanhetlespakketwetendekinderendatwatergezuiverdwordtvoordathetweerterugnaar−
derivierengaat.
Aanheteindevanhetlespakketkunnendekinderendeverschillendeverschijningsvormenvanwaterbenoemen.−
Hetlespakketpastbinnen‘dedoorlopendeleerlijnwater’dieisopgezetdoorIVN,VeldwerkNederlandenSMEAdvies.
Meerinformatiehierovervindtuopwww.watereducatie.nlonderhetkopje‘leerlijn’.
Wat gaat er gebeuren
DeontdekkingstochtstartmeteenbriefvanPinguïn,demascottevanhetlespakket.IndebrieflegtPinguïn
uitdathijtweeflesjesheeftmeegestuurd.Heteneflesjebevatzijneigenlevenswater.Hetandereisleeg.
Hijvraagtaandekinderenofzijhetlegeflesjewillenvullenmethunlevenswater.Dekinderenmogen
hetflesjewaterzelfkomenbrengenengaanookhetmuseumverkennen.Maarvoordatdekinderennaar
hetmuseumkomen,lerenzeopschoolvanallesoverwater.
Inhoud van dit lesmateriaal
Drievoorbereidingslessen,inclusiefbijlagen,omhetbezoekaanhetmuseumopschoolvoortebereiden.−
Informatieoverdegangvanzakentijdenshetmuseumbezoek,inclusiefdeinstructiekaartvoorbegeleiders.−
Deverwerkingslesbestaandeuiteenafsluitendbordspelvoorverwerkingvandeervaringentijdens−
devoorbereidingslessenenhetmuseumbezoek.
Hoeveel begeleiding vraagt het museum
Hetmuseumvraagtpervijfleerlingenéénbegeleideromdekinderenopeenactievemanierinhetmuseum
tebegeleiden(zieinstructiekaartvoorbegeleiders).
Inleiding
HetNederlandsWatermuseumwenstuveelwaterpleziertijdensdelessenenbijhetmuseumbezoek!
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 4
1 Voorbereidingsles
Waarvoor wordt water in huis gebruikt?
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 5
1 Voorbereidingsles
Informatie voor leerkracht
Inleiding
DekinderenmakenkennismetPinguïn.Dezenodigt
dekinderenuithetflesjelevenswaterterugtebrengen
naarhetNederlandsWatermuseum.Dekinderenmaken
indezeleskennismetwaterdooreenkringgesprek
endoorhetmakenvaneencollageoverwater(gebruik)
inhuis.
Benodigdheden
Uit het lespakket
BriefvanPinguïn(ziepagina9)−
FlesjelevenswatervanPinguïn−
Leegflesje−
TekeningvanPinguïn(ziepagina8)−
U regelt zelf
Grotevellenpapier−
Lijm−
Stiften/kleurpotloden/wasco−
Tijdschriften−
Voorbereiding
Leghetpakketjemetdebriefendeflesjesop−
uwbureauofopeenandereplekwaardekinderen
hetgoedkunnenzien,zodatzenieuwsgierigworden.
Voordeverwerkingvandezevoorbereidingsles−
heeftupapierenknutselmateriaalnodig.Ditlegt
ualvastklaar.
Suggesties
Brief
Laateencollegahetpakketjemetdaarindebrief−
endeflesjesbezorgenindeklas.
Verteldathetpakketjevandaagopschoolisbezorgd−
endathetvoordezeklasis.
Les
Ukunttijdschriftengebruikenofdekinderen−
decollagelatentekenenen/ofschrijven.
Werkvorm Interactievorm:kringgesprek
Opdrachtvorm:collagemaken
Plaatsinhetlespakket Voorafgaandaanhetmuseumbezoek
Tijdsduur Introductie ±10minuten
Kern ±15minuten
Verwerking ±35minuten
Totaal ± 60 minuten
Doelen Aanheteindevandeleskunnendekinderenvertellenwaarenwaarvoorwater
inhuiswordtgebruikt.Dezelesmaaktdekinderennieuwsgierig,zodatzemeer
willenwetenoverwater.
Tip:leesdebriefvantevoren.
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 6
1 Voorbereidingsles
Uitvoering
Introductie
Brief van Pinguïn
DevoorbereidingslesbegintmeteenbriefvanPinguïn.
Dezebriefleestuaandekinderenvoor.Ookishetleuk
omdetekeningvanPinguïnaandekinderentelaten
zien.Detekeningendebriefvindtuoppagina8en9.
Suggestie
Nahetlezenvandebriefvraagtuaandekinderen
waaromhetflesjedenaam‘levenswater’heeften
waaromwaterbelangrijkisvoordekinderenen
voorPinguïn.
“Pinguïn kan niet zonder water, want hij eet vis
uit het water, drinkt water en speelt in het water.
Water is voor hem van levensbelang. Pinguïn drinkt
zoet en zout water, als het nodig is ‘drinkt’ hij sneeuw.”
Vullen flesje
Hetflesjelevenswatervandekinderenkangevuld
worden.Uvraagtaandekinderenwaarhunlevenswater
vandaankomt:komthetuitdekraan,uiteenflesof
misschienweluitdesloot?Nahetvullenvanhetflesje
vergelijktudezemethetflesjelevenswatervanPinguïn.
Vraagdekinderenofereenverschilistussendeflesjes.
InhetflesjevanPinguïnzitzoutwater.Dekinderen
kiezenerwaarschijnlijkvooromhetflesjetevullen
metzoetwater.
Kern
Klassengesprek
Ustarteengesprekoverwater,doorhetwoord‘water’
ophetbordteschrijven.Stimuleerdekinderenom
tedenkenvanuithetthema‘waterinhuis’.Dekinderen
mogenallesnoemenwatmetwatertemakenheeft.
Suggestie
Schrijfdewoordennognietophetbordenlaat−
hetgesprekniettelangduren,wantdatstimuleert
deleerlingenomvooralzelfnatedenkenbij
hetmakenvandecollage.
Ofschrijfallewoordenopeenpapierenhangdie−
aanheteindvandelesergensinhetlokaal.
Kinderenvangroepvierkunneningroepjesook−
eenwoordwebmakenendanhangtudielater
indeklasnaastdecollages.
Vragenomdekinderenopwegtehelpeninhetgesprek:
Waargebruikjezelfwatervoorinhuis?−
Waargebruikenjeouderswatervoor?−
Waarvindjewaterinhuis?−
Hoesmaaktwater?−
Watzouergebeurenalsergeenwatermeerwas?−
Watvoorkleurheeftwater?−
Theorie zoet en zout water
Zoet water
“Erismaarheelweinigzoetwateropdewereld(drieprocentvanalhetwater).Tweederdedaarvanzitvast
alsijsopdeNoord-enZuidpoolenopGroenland.Derestvanhetzoetwaterzitonderonzevoetenindegrond.
Vanalhetzoetewaterismaareenhalfprocentbruikbaarvoordemens.”
Zout water
“Zoutwateriseigenlijkgewoonzoetwater,waarinbepaaldestoffenzijnopgelost.Dieopgelostestoffennoemen
wemineralen.Alsjezoutwaterdrinkt,wordjeziek.Onslichaamkannamelijkniettegenteveelzout.”
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 7
Verwerking
Collage
Decollagekomtvoortuithetklassengesprek.Deklas
wordtopgedeeldintweetallen.Dekinderengaaneen
collagemakenoverwater,zemogenzelfwetenhoeze
decollagewillenvormgeven.Ditkanbijvoorbeelddoor
gebruikvanstiften/kleurpotloden/wasco.
Suggestie
Ukuntookaandehandvantijdschriftenengekleurd
papiereencollagelatenmaken.
Slot
Evaluatie
Alsevaluatiekuntuhetwoordwebafmakenmetde
woordendiedekinderenindecollagehebbenverwerkt.
Mogelijkevragenomhetgesprekopgangtebrengen:
Welkecollagehebbenjulliegemaakt?−
WaargebruiktPinguïnwatervoor?−
Pinguïnlaat,alshijzijntandenpoetst,dekraan−
altijdopenstaan.Watvindenjulliedaarvan?
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 8
1 Voorbereidingsles
Bijlagen
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 9
Hallo jongens en meisjes,
Ik ben Pinguïn en ik woon op de Zuidpool. De Zuidpool ligt aan de andere kant van de wereld. Er ligt daar heel veel sneeuw en ijs. Er is ook heel veel water. Ik speel elke dag met mijn vriendjes in de sneeuw.
Een poosje geleden lag er een brief en een leeg flesje in mijn brievenbus. Deze kwamen van het Nederlands Watermuseum in Arnhem. In de brief las ik dat het een heel leuk museum is, waar je alles over zoet water ontdekt. Ook verzamelen ze daar water van de hele wereld en dat water stoppen ze in flesjes. En omdat ze nog geen water van de Zuidpool hadden…
Jullie raden het al, ik heb het flesje meteen gevuld met mijn levenswater en het naar het museum gebracht. Daar heb ik ook het museum bekeken en proefjes gedaan in een echt waterlab. Ik vond het superleuk en heb veel nieuwe dingen over water ontdekt.
Nou vond ik het leuk om jullie een brief te schrijven om jullie dingen te leren over water. Vinden jullie dat ook leuk? Doe dan goed je best!
Komen jullie ook naar het museum? Bij deze brief vind je twee flesjes. Het ene flesje is van mij: het is water van de Zuidpool. Het andere flesje is leeg. Vul deze met jullie levenswater. Neem het mee op de dag dat jullie naar het watermuseum komen. Het flesje komt in het museum te staan, zodat iedereen het kan zien. Én daarna gaan jullie - net als ik – op ontdekkingstocht.
Veel plezier!
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 10
Waar gaat het vieze water naar toe?
2 Voorbereidingsles
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 11
Inleiding
Pinguïnvraagtdekinderenwatermethetwater
gebeurtdatzijinhuisgebruiken.Indezeleszoeken
dekinderenzelfeenantwoordopdezevraagdoor
hetmakenvaneenposterenhetbekijkenvan
eenfilmpjeoverwaterzuiveringophetinternet.
Benodigdheden
Uit het lespakket
BriefvanPinguïn(ziepagina16)−
Illustratiesvoordeposter(ziepagina14en15)−
U regelt zelf
Grotevellenpapier−
Wasco/kleurpotloden/stiften−
Lijm−
Computers/tv−
Voorbereiding
LegdebriefvanPinguïnopeenplekwaarallekinderen
hetkunnenzien.
Voordekernvandezevoorbereidingslesheeftu−
papierenknutselmateriaalnodig.Pertweetalgaan
dekindereneenpostermaken.Erzijnvierillustraties
toegevoegdwaarukopieënvankuntmaken.
InVerwerkingbekijkendekindereneenfilmpjeover−
waterzuivering.Datkanklassikaal,bijvoorbeeldmet
eendigibordofinhetcomputerlokaal.Hetfilmpje
vindtuopinternet.Ukuntdekinderenookzelfstandig
latenkijken,noteerdandelinkvanhetfilmpjeop
briefjesvoordekinderen.
2 Voorbereidingsles
Informatie voor leerkracht
Werkvorm Instructievorm:educatieftv-programma
Opdrachtvorm:poster+presentatie
Plaatsinhetlespakket Voorafgaandaanhetmuseumbezoek
Tijdsduur Introductie ±10minuten
Kern ±45minuten
Verwerking ±15minuten
Totaal ± 70 minuten
Doel Aanheteindevandezeleswetendekinderendathetwaterdatzeinhuisgebruiken
gezuiverdwordt,waarnahetweerterugderiviereningaat.
Tip:leesdebriefvantevoren.
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 12
2 Voorbereidingsles
Uitvoering
Introductie
Brief
Devoorbereidingslesbegintmeteennieuwebrief
vanPinguïn.Dezebriefleestuaandekinderenvoor.
Debriefvindtuoppagina16.
Kern
Poster en presentatie
Deklaswordtintweetallenverdeeld.Ugeeftelktweetal
eengrootvelpapiermeteenafbeeldingvaneentoilet,
douche,kraanofbad(ziepagina14en15).Ditisde
beginsituatievoorhetmakenvandeposter.Dekinderen
makenpertweetaleenposter.Daarinlatenzezienwat
ermethetwatergebeurtnadathetgebruiktis.Zegaan
daarbijuitvandeafbeelding.
Verwerking
Educatief tv-programma
Ubekijktmetdekindereneenfilmpjeover
rioolwaterzuivering.Ukuntdatklassikaaldoenof
individueel.Hiernaastvindtudriemogelijkheden.
Alsudeserie‘Huisje,boompje,beestje’opschoolheeft,
danisaflevering318aanteraden.
Alsunietoverdezeseriebeschikt,kijktueenaflevering
van‘hetKlokhuis’overwaterzuivering.Ditfilmpjeduurt
ongeveer15minuten.Volgnudevolgendeaanwijzingen
omhetfilmpjetezien:
www.hetklokhuis.nl −
klokhuisgemist?−
zoekopwoord−
typhierhetwoord:riool−
1.riool(15jaarklokhuis)−
klikop‘inWindowsmedia’−
Eventueelkuntudekinderenheelkortfilmpje
van2minutenen31secondenlatenzien.
Volgdevolgendeaanwijzingenomhetfilmpje
tezien:
Ganaarwww.schooltvbeeldbank.nl
ganaarprimaironderwijs−
zoekwaterzuivering−
startdeclipwaterzuivering−
Theorie waterzuivering
Alhetwaterdatwijdagelijksgebruiken,komtinhetrioolterecht.Hetrioolbestaatuithelegrotestenenbuizenonderdegrond.
Vanuithetrioolgaathetviezewaternaareenspecialefabriekwaarhetwaterweerschoongemaaktwordt.Eensoorthark
haalthetergstevuileruit.Dezeharkwordtsteedsfijnerzodatookkleinervuilachterblijft.Aldatvuilkomtuiteindelijkin
eenafvalbakterecht.Nuishetwaterwelietsschoner,maarnognietschoongenoeg.Hetwatermoeteenlangereismaken
voordathetschoonis.Hetwaterkomtnuineengrotebakwaarindeallerkleinstedeeltjesnaardebodemzakken.
Dezedeeltjes–slib–wordeningediktenweggehaald.Daarnagaathetwaternaareenbakmetheelveelbacteriën.
Dezebacteriënetendeviezedeeltjesuithetwaterop,waardoorhetwaternogschonerwordt!Nadatdebacteriën
eruitzijngehaaldishetwaterschoongenoegenkanhetweerterugnaareenrivierofeenmeer.
Hetwaterisnuweerschoongenoegomerintezwemmen.
1
2
3
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 13
Evaluatie
Poster en film
Ulaatdekindereneententoonstellingmaken.Dithoudt
indatdekinderenhunwerkoptafelleggenendatze
gaankijkenbijanderegroepjeswatzijhebbengemaakt.
Mogelijkevragenomhetgesprekopgangtebrengen:
Vondenjulliehetfilmpjeleuk?−
Wiewileruitleggenwaarhetwaternaartoegaat?−
Kloptjouwpostermethetfilmpje?−
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 14
2 Voorbereidingsles
Bijlagen
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 15
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 16
Hoi jongens en meisjes,
Ik schrijf jullie deze brief, omdat ik jullie hulp nodig heb! Ik heb namelijk een vraag aan jullie. Elke dag poets ik mijn tanden, wel twee keer op een dag. Dat doen jullie vast ook hè? Ik spoel mijn mond dan met water en dan zie ik het water zo in de wasbak verdwijnen. Ook als ik ga douchen, gaat het water zo het doucheputje in! Het water van de wc spoelt ook zomaar weg! Maar waar naar toe? Dat weet ik niet! Weten jullie misschien waar al dat water naar toe gaat? Ik hoop dat jullie me kunnen helpen!
Groetjes van Pinguïn
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 17
Welke vormen heeft water?
3 Voorbereidingsles
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 18
Inleiding
Dezelesgaatovervormenvanwaterinenomhethuis.
Ulaatdekinderenmeteendemonstratiezien
welkevormenvanwatererzijn,daarnagaanzezelfaan
deslagmeteenmemoryspel.
Benodigdheden
Uit het lespakket
BriefvanPinguïn(ziepagina26)−
Bladmetdedrievakkenwater,ijsenwaterdamp−
(ziepagina25)
Memoryspel(ziepagina21totenmet24)−
U regelt zelf
Waterkoker−
Lepel−
Glaswater−
Tweezakjesvoorhetmakenvanijsblokjes−
Voorbereiding
LegdebriefvanPinguïnopeenplekwaaralle−
kinderenhetkunnenzien.Bijvoorbeeldopuwbureau.
Vulééndagvoordeuitvoeringvandeleséén−
ijsblokjeszakjemetwaterenlegdezeindediepvries
opschool.
Zeteenglasklaareneenwaterkokermetdaarineen−
beetjewater.
Kopieerdeplaatjesvoorhetmemoryspelpergroepje−
opdikpapier(dunpapieristedoorschijnend).
Kopieerhetbladmetdedrievakkenwater,ijsen−
waterdampvoorelkgroepje.
3 Voorbereidingsles
Informatie voor leerkracht
Werkvorm Instructievorm:demonstratie
Opdrachtvorm:spel
Plaatsinhetlespakket Voorafgaandaanhetmuseumbezoek
Tijdsduur Inleiding/introductie ±5minuten
Kern ±15minuten
Verwerking ±25minuten
Totaal ± 45 minuten
Doel Aanheteindevandelesbenoemendekinderendeverschillendevormenvanwater.
Tip:leesdebriefvantevoren.
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 19
Verwerking
Memoryspel
Dekinderengaaningroepjesvanongeveervier
eenmemoryspelspelen.Legkortdespelregelsuit.
Alseenkindtweedezelfdekaartjesheeftgevonden,
danlegthij/zijdieophetbladinhetjuistevak:water-,
ijs-enwaterdampblad.
Evaluatie
Mogelijkevragenomhetgesprekopgangtebrengen:
Watgebeurtermetwateralsjehetwarmmaakt?−
Watgebeurtermetwateralsjehetheelkoudmaakt?−
Wanneerkomjebuitenijstegen?−
Introductie
Brief
DevoorbereidingslesbegintmeteenbriefvanPinguïn.
Dezebriefleestuaandekinderenvoor.
Debriefvindtuoppagina26.
Kern
Demonstratie
Ugeeftdekindereneendemonstratieover
deverschillendevormenvanwater.
Water in glas
Uvulteenglaswateruitdekraan.Ditwateris
tedrinkenenhetiswaterinvloeibarevorm.
Water in waterkoker
Ugiethetwateruithetglasindewaterkokerenlaat
hetkoken.Zodrahetwaterkookt,komterwaterdamp
uitdekoker.Waterverandertinwaterdampwanneer
hetverwarmdwordt,bijvoorbeelddoordewaterkoker,
maarookdoordezon.
Hounueenlepelbovendewaterkoker,zodatdelepel
dewaterdampopvangt.Opdelepelvormtzichnu
eendruppelwater.Waterdampwordtdusweerwater
alshetinaanrakingkomtmeteenkouderoppervlak!
Water in ijsblokjeszakje
Uvulthetlegeijsblokjeszakjemetwateruitdekraan.
Uverteltdatdaarijsvankanwordengemaakt.Haalnu
hetbevrorenijsblokjeszakjeuitdediepvries.Vertelerbij
datudezezakgisterenmetwaterindediepvriesgelegd
heeft.Datwaterisnuveranderdinijsblokjes.Vervolgens
legtueenijsblokjeinhetglaswaaruwarmwatervan
dewaterkokeringiet.Dekinderenzienzodathetijs-
blokjeweerlangzaamverandertinwater.
1
2
3
3 Voorbereidingsles
Uitvoering
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 20
3 Voorbereidingsles
Bijlagen
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 21
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 22
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 23
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 24
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 25
water
ijs
waterdamp
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 26
Hallo jongens en meisjes,
Bij mij thuis op de Zuidpool is het vaak erg koud. Er is ook veel water waar ik in zwem met mijn vriendjes en vriendinnetjes. Het kan soms heel erg mistig zijn, zodat ik bijna niks meer kan zien.
In het Nederlands Watermuseum vertelden ze mij dat water in allerlei vormen kan veranderen. Dit snapte ik niet zo goed: water is toch gewoon water? Weten jullie daar meer van? Zo ja, kunnen jullie mij dan helpen?
Groetjes van Pinguïn!
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 27
Museumbezoek
4 Voorbereiding
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 28
Inleiding
Demedewerkersvanhetmuseumgaanervanuitdatu
medeverantwoordelijkbentvooreengeslaagdbezoek.
Maakdaarommetdekinderenendebegeleiders
heldereafspraken.Leeshiervooreerstdeinstructie
voordebegeleiders(zieinstructiekaartoppagina30).
Benodigdheden
Uit het lespakket
Instructiekaartbegeleiders(ziepagina30)
U regelt zelf
Voldoendebegeleiding:pervijfkinderenéénbegeleider
Voorbereiding
Leesdebeschrijvingvanhetmuseumbezoek−
(instructiekaart)alvastdoor.
Zorgervoordatiedergroepjevanvijfkinderen−
eenbegeleiderheeft.
Kopieerdeinstructiekaartvoordebegeleiders.−
Zorgervoordatdebegeleidersdeinstructiekaart−
goedhebbengelezen.
4 Voorbereiding
Informatie voor leerkracht
Werkvorm Instructievorm:informeren
Plaatsinhetlespakket Voorafgaandaanhetmuseumbezoek
Tijdsduur Totaal ± 15 minuten
Doel Dekinderenweteninwelkgroepjezehetmuseumgaanbezoeken.
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 29
Alslaatstevoorbereidingpraatumetkinderenover
watzeverwachtentezienentekunnendoenin
hetNederlandsWatermuseum.Ulegtnogmaals
eenkoppelingtussendedrielessen,hetmuseum
ennatuurlijkhetflesjelevenswater.
Ulegtdekinderenalvasteenaantalpraktischezaken
uit(zieinstructiekaart),vooraloverdegroepjesen
begeleidersdiebijelkaarhoren.
Checklist
Wieishetaanspreekpuntvoorhetmuseum−
(éénpersoon)?
Wetenallekinderenbijwiezeinhetgroepjezitten−
enwiehunbegeleideris?
Wetendebegeleidersopwelkewijzeereenactieve−
rolvanhenverwachtwordt?
Ishetvervoerzogeregelddatiedereenongeveer−
tegelijkaankomt?
Hebbendekinderenhetflesjelevenswaterbijzich?−
4 Voorbereiding
Uitvoering
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 30
Praktische zaken in het museum
Bijbinnenkomstwordendekinderenmeteennaar
defilmzaalgebracht.Daarvolgtuitlegdooreen
medewerkervanhetmuseum.Dekinderenworden
hiergevraagddeflesjesinteleveren.
Houdeflesjesbijdehand.
Globaalishetmuseumoptedelenindrieruimtes:
defilmzaal;−
hetwaterlab;−
detentoonstelling.−
Eriseenroulatiesysteemopgesteld,omdatelkeruimtein
hetmuseummaareenbepaaldaantalbezoekersaankan.
Dekinderenzijnopschoolingedeeldingroepjesvanvijf
meteenbegeleider.Vandezegroepjesvanvijfworden
groteregroepengemaakt.
Deinleidingdoordemuseummedewerkerduurtongeveer
15minuten.Iedergroepjeheeftongeveerdertigminuten
inhetwaterlab,dertigminutenomdeopdrachtenin
hetmuseumuittevoerenendertigminutenomzelf
opontdekkingstochttegaaninhetmuseum.Hettotale
bezoekduurtongeveertweeuur.
Wie doet wat
Inhetmuseumzijndrieofviermedewerkersaanwezig,
tweeofdrieinhetwaterlabenéénindetentoonstellings-
ruimte.Demuseummedewerkerskunnennietoveral
tegelijkaanwezigzijn.Daaromwordtvanueenactieve
rolverwacht,metnametijdensdeontdekkingstocht.
Het waterlab
Eenwittelabjastovertdekinderenomtot−
echtelaboranten.
Eenmedewerkerlegtuithoedekinderendeproefjes−
gaanuitvoeren.
Uhelptdekinderenalszeomhulpvragen.−
Dekinderendoenéénoftweeproefjes,
afhankelijkvandetijd.
De tentoonstelling
Detentoonstellingisinteractiefengerichtophetzelf
ontdekken.Deontdekkingstochtzorgtervoordat
kinderenterechtkomenbijdetentoonstellingsonderdelen
dievoorhunleeftijdgeschiktzijn.Deonderdelendiebij
hetlespakkethoren,zijnaangegevenmeteenplaatje
vanPinguïn.
Een aantal spelregels
Dekinderenhoevendenummersnietinvolgorde−
aftegaan.
Alsereenandergroepjebijhetonderdeelstaat,gaan−
dekinderenopzoeknaareenanderplaatjevanPinguïn.
Wanneerdekinderendeopdrachtenofvragenbij−
hetonderdeelgoedhebbenuitgevoerd,verdienenze
éénwillekeurigdominokaartje.
Alsdekinderenalleopdrachtenofvragenuitgevoerd−
hebben,kunnenzededominogaanleggen.
Wanneerdekinderendedominokaartjesopdejuiste−
manieraanelkaarhebbengelegdendedominokaartjes
omdraaien,komtereenwoorduit.
Uw taken tijdens de ontdekkingstocht
Hetbijelkaarhoudenvandegroep.−
Hetvoorlezenvandeopdrachten.−
Helpenbijhetuitvoerenvandeopdrachten.−
Zorgendatdekinderenopdrachtenrustiguitvoeren.−
Hetgevenvaneendominokaartjealsdekinderen−
deopdrachtjuisthebbenuitgevoerd.
Helpenomdedominokaartjesaanelkaarteleggen.−
Ondersteunenbijhetvindenvanhetverborgenwoord.−
4 Voorbereiding
Instructiekaart voor begeleiders
HetNederlandsWatermuseumwenstu
veelwaterpleziertijdensdelessenen
bijhetmuseumbezoek!
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 31
Het Pinguïnbordspel
5 Verwerkingsles
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 32
Inleiding
Dekinderengaaneenbordspelspelen.Ditspelis
gebaseerdophet‘ganzenbordspel’.Hierinkomen
alleelemententerugwaarmeedekinderentijdens
devoorbereidingslessenenhetmuseumbezoekkennis
hebbengemaakt.Inhetspelzittenopdrachtendie
dekinderenaanelkaarmoetenvoorlezen,dekinderen
moetendusredelijkkunnenlezen(zekervoorgroep
driekanhetlastigzijn).Hetisvanbelangdekinderen
diegoedkunnenlezenoverdegroepjesteverdelen
enhendeopdrachttegevendevragenvoortelezen.
Benodigdheden
Uit het lespakket
HetPinguïnbordspel(ziepagina35)−
Spelregels(ziepagina34)−
Vragenkaartjes(ziepagina36en37)−
U regelt zelf
Dobbelstenen−
Pionnen−
Voorbereiding
Kopieerhetspelbord,spelregels,vragenkaartjes−
voorelkgroepje.
Verdeeldekinderendiegoedkunnenlezenover−
deverschillendegroepjes.
Elkgroepjekrijgteeneigenspeelbord,spelregels,−
vragenkaartjes,dobbelsteenenpionnen.
Tip:leesdespelregelsvantevoren,
ditvoorkomtonduidelijkhedentijdenshetspel.
5 Verwerkingsles
Informatie voor leerkracht
Werkvorm Spelvorm:hetPinguïnbordspel
Plaatsinhetlespakket Nahetmuseumbezoek
Tijdsduur Totaal ± 45 minuten
Doel Dekinderenpassendeinhetlespakketopgedanekennistoe.
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 33
De voorbereiding
Leessamenmetdekinderendespelregels.
Verdeelgoedelezersoverdegroepjes.
Suggestie
Speelhetspelgezamenlijkmetdeklas.
Het spel
Dekinderengaanineengroepjerondhetspeelbord
zitten.Iederkindkiesteeneigenpion.Elkgroepje
krijgtnudebenodigdhedenvoorhetspel.
Tip:houdespelregelsbijdehand.
5 Verwerking
Uitvoering
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 34
Spelregels
HetPinguïnbordspelkanmetdeheleklasofingroepjesgespeeldworden.−
Elkespelerzeteenpionop‘start’.−
Hetspelwordtmetééndobbelsteengespeeld.−
Depersoondiehethoogstegetalgooit,magbeginnen.−
Wanneerjepionopeenvakjemeteenplaatjekomt,kunjehieronder(onderdekop‘devakjes’)lezenwatjemoetdoen.−
Wanneerjepionopeenvraagtekenkomt,paktdepersoondienajouaandebeurtiseenkaartjevandestapelen−
leestdevraagvooropdeachterkantvanhetkaartje.
Alsjedevraaggoedbeantwoordt,magjeéénvakjevooruit,maarbeantwoordjedevraagfout,danmoetje−
éénvakjeterug.
DegenediealseersteinhetmiddenbijPinquïnis,heeftgewonnen!JemoetomtewinnenpreciesbijPinquïnuitkomen.
De vakjes
2 Wow, wat ga je snel! Je glijdt door naar 7.
4 Hier is geen opdracht.
11 Door de mist zie je niets meer. Ga terug naar 8.
15 Je mag nog een keer gooien!
17 Het regent zo hard dat je niet verder kunt. Sla een beurt over.
22 Hier is geen opdracht.
24 Je mag nog een keer gooien!
27 Het water stroomt naar het riool. Ga terug naar 4.
31 Het schaatsen gaat al goed. Je schaatst door naar 34.
35 Je mag nog een keer gooien!
39 Je hebt de kraan onnodig open laten staan. Ga terug naar 22.
? Pak een kaartje van de stapel.
5 Verwerkingsles
Bijlagen
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 35
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 36
VraagWat gebeurt er als je een ijsje in de zon legt?
AntwoordHet smelt
VraagIs er meer zout of zoet water op de wereld?
AntwoordZout water
VraagWat zie je boven de pan als je water kookt?
AntwoordWaterdamp
VraagZit er water in een wolk?
AntwoordJa
VraagWat gebeurt er als je geen water drinkt?
AntwoordDan ga je dood.
VraagWelk dier kan ademhalen onder water?
AntwoordVis
VraagWelk water komt uit de kraan: zoet of zout water?
AntwoordZoet water
VraagWat zag je in het riool in het watermuseum? Noem twee dingen.
AntwoordBlikje, schoen, rat en drol
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 37
VraagWat zijn de drie vormen van water?
AntwoordWater, ijs en damp
VraagWaar gaat het water uit het riool naar toe?
AntwoordNaar de waterzuiveringsfabriek
VraagWaar gebruik je water voor in huis?
AntwoordDouchen, koken, drinken, tanden poetsen enz.
VraagZit er water in jouw lijf?
AntwoordJa
VraagWat is een iglo?
AntwoordEen huis van ijs waar mensen in wonen
VraagWaar gaat het water van het bad naar toe?
AntwoordNaar het riool
VraagHoe voelt de vacht van een kameel?
AntwoordZacht
VraagWaar gaat het water van de wc naar toe?
AntwoordNaar het riool
Lesmateriaal voor het basisonderwijs, groep 3 en 4 / Nederlands Watermuseum 38
Nederlands Watermuseum
Zijpendaalseweg 26-28
6814 CL Arnhem
T 026 - 355 12 40
F 026 - 443 91 63
info@watermuseum.nl
www.watermuseum.nl
Idee en didactische opzet
Het idee voor het flesje levenswater is ontleend aan het lespakket dat SOM onderwijs- en milieuprojecten
heeft ontwikkeld voor groep 5-6 en 7-8.
Hogeschool Arnhem Nijmegen, studierichting CMV
Lucas te Meerman
Linda Strijkveen
Marjolijn Vrensen
Christelijke Hogeschool Ede, studierichting PABO
Wieneke Dokter
Jan-Willem Korlaar
Nienke Maas
Juliëtte de Rijke
Carina Snijders
Realisatie
Nederlands Watermuseum
Daphne Mol
Ilustrator
Jenny van Herrewegen, Jep ontwerp
Ontwerp
Loep ontwerp, Arnhem
© 2009-01
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd
(waaronder begrepen het opslaan in een automatisch gegevensbestand)
of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de auteurrechthebbende. Uitzondering hierop vormt de toepassing
van het lesmateriaal binnen het museum of in schoolklasverband.
Colofon
Recommended