Ixora javanica Drymaria diandra - Kasetsart University€¦ · Antibacterial activities of the...

ปญหาพเศษปรญญาตร สาขาวชาเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร

เรอง

การศกษาฤทธตานแบคทเรยของสวนสกดจากเขมทองและหญาเกลดหอย

Antibacterial activities of the extracts from Ixora javanica (Linn) DC. and Drymaria diandra Blume.

โดย

นายพฒพงษ เพงฤกษ

ควบคมและอนมตโดย

_____________________ วนท______เดอน__________พ.ศ.__________

(ดร. พรศร หลวานช)

การศกษาฤทธตานแบคทเรยของสวนสกดจากเขมทองและหญาเกลดหอย

นายพฒพงษ เพงฤกษ

บทคดยอ

เขมทอง (Ixora javanica (Linn) DC.) และหญาเกลดหอย (Drymaria diandra Blume.) เปนพชสมนไพรจากเภสชต ารบสมยโบราณ โดยหมอพนบานไดน าพชทงสองชนดนมาเปนสวน ประกอบในต ารบยารกษาโรคทเกดจากเชอแบคทเรย การศกษาวจยนแสดงผลการทดสอบฤทธ

ในการยบยงแบคทเรยของสมนไพรทงสองชนดโดยใชวธทดสอบแบบ disk diffusion ซงพบวาสวนสกดจากรากเขมทองแสดงฤทธตานแบคทเรยตอเชอ Bacillus subtilis โดยปรมาณสารสกดต าสดทสามารถยบยงเชอไดคอ 0.0625 mg นอกจากนสวนสกดเฮกเซนของเขมทองยงยบยงการเจรญของเชอ Staphylococcus aureus อกดวย โดยปรมาณสวนสกดทสามารถยบยงเชอได คอ 5 4 3 2 1 และ 0.5 mg สวนสกดเอทานอลจากรากสมนไพรชนดนยบยงการเจรญของเชอ B. subtilis และ S. aureus โดยปรมาณสวนสกดต าสดทสามารถยบยงเชอไดคอ 0.5 mg และ 3.0 mg ตามล าดบ และจากการศกษาฤทธตานแบคทเรยของสวนสกดเอทานอลจากตนหญาเกลดหอย พบวาสามารถยบยงเชอ S. aureus และ B. subtilis ทปรมาณสารต าสดคอ 2.0 mg นอกจากนสวนสกดเฮกเซนของสมนไพรชนดนยงสามารถยบยงการเจรญของเชอ S. aureus ได โดยปรมาณสารต าสดท

สามารถยบยงเชอได คอ 2.0 mg แตไมพบฤทธตานเชอ E. coli จากสวนสกดทงหมดทน ามาศกษา ค าส าคญ : Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, เขมทอง, หญา เกลดหอย, ฤทธยบยงแบคทเรย ปญหาพเศษ : ปรญญาตร สาขาวชาเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาตร อาจารยทปรกษา : ดร. พรศร หลวานช ปทพมพ : 2550 จ านวนหนา : 23

Antibacterial activities of the extracts from

Ixora javanica (Linn)DC. and Drymaria diandra Blume.

Mr.Phuttipong Phangrerk

Abstract Ixora javanica (Linn) DC., Thai name “Khem Tong”, and Drymaria diandra Blume. Called in Thai “Yah Gled Hoi”, are Thai medicinal plants from Thai pharmacopoeia that have long been used in the Thai traditional medicine prescribed for treating some specific infectious diseases. This investigation demonstrated the effects of these medicinal plants for their antibacterial activities by using the disk diffusion assay. Based on the present study, the Hexane extract from root of Ixora javanica (Linn) DC. showed significant antibacterial activity against Bacillus subtilis at the minimum inhibit quantity of 0.0625 mg and this extract also inhibit the Staphylococcus aureus growth when its quantities are 5, 4, 3, 2, 1 and 0.5 mg. The Ethanol extract from root of this plant inhibit the growth of B. subtilis and S. aureus when its minimum inhibit quantities are 0.5 and 3.0 mg, respectively. The Ethanol extract from the whole parts of Drymaria diandra Blume. could inhibit the S. aureus and B. subtilis growth at the minimum quantity of 2.0 mg. The Hexane extract from this plant exhibit the inhibition of S. aureus growth with the minimum inhibit quantity of 2.0 mg. We found that all extracts could not inhibit the E. coli growth at any quantities of testing extracts. Key words : Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Ixora javanica, Drymaria diandra, Antibacterial activity Degree : Bachelor of Science, Program in Agricultural Biotechnology, Faculty of Agriculture Kamphaeng Saen, Kasetsart University Advisor : Pornsiri Leewanich, Ph.D. Year : 2007 Pages : 23

ค านยม การท าปญหาพเศษครงน ขอกราบขอบพระคณอาจารย ดร. พรศร หลวานช ทคอยชวยเหลอ ใหค าปรกษา แนะน า และคอยดแลทงในเรองการเรยนและท าปญหาพเศษมาโดยตลอด ขอบคณ ดร. มณ ตนตรงกจ ทใหค าปรกษาแนะน า เกยวกบการทดสอบฤทธตานแบคทเรย ขอบคณพๆ นสตปรญญาโท และพคมหองปฏบตการทคอยใหความชวยเหลอ ทงทางดานการทดลอง และ การท าเลมปญหาพเศษ

ขอบคณอาคารเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตรและงานจลชววทยาประยกตฝายปฏบตการและเรอนปลกพชทดลอง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน ทใหความชวยเหลอในการทดลองครงน

ขอบคณเพอนๆทคอยชวยเหลอ ใหค าแนะน าและเปนก าลงใจทดเสมอมา

สดทายน ขอกราบขอบพระคณบดามารดา ทคอยใหความรก และใหก าลงใจทดตลอดมารวมทงชวยสนบสนนทางดานการเรยนและเรองอนๆมาโดยตลอด จนกระทงขาพเจาไดรบความ ส าเรจจนถงทกวนน

นายพฒพงษ เพงฤกษ กนยายน 2550

สารบญ เรอง หนา สารบญ ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค ค าน า 1 ตรวจเอกสาร 3 วตถประสงค 11 อปกรณวธการ 12

ผลการทดลอง 13

วจารณผลการทดลอง 20

สรปผลการทดลอง 21 เอกสารอางอง 22

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 ผลการทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย S. aureus B. subtilis 14 และ E. coli ของสวนสกดเฮกเซนจากรากเขมทอง

2 ผลการทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย S. aureus B. subtilis 15 และ E. coli ของสวนสกดเฮกเซนจากหญาเกลดหอย

3 ผลการทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย S. aureus B. subtilis 16 และ E. coli ของสวนสกดเอทานอลจากรากเขมทอง

4 ผลการทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย S. aureus B. subtilis 17 และ E. coli ของสวนสกดเอทานอลจากหญาเกลดหอย

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 การยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย S. aureus และ B. subtilis 18 เมอใชสวนสกดเฮกเซนจากเขมทอง 2 การยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย S. aureus และ B. subtilis 19 เมอใชสวนสกดเอทานอลจากเขมทอง และหญาเกลดหอย

ค ำน ำ ( eningi i ) 4 . . . - 2549 ( , ) e hicillin Resistant Staphylococcus aureus (MRSA) Extended Spectrum-la ama e Imipenem an om in ine o a er า Imepenem Enteroco Vancomycin ( , ) 232,586.1

( , 0)

ผลตภณฑสมนไพรก าลงเปนทนยมแพรหลายในตลาดโลกภาพลกษณในดานบวกของผลตภณฑสมนไพร กระแสการบรโภคสนคาธรรมชาต และสนคาปลอดสารพษสงผลใหผบรโภคมความตองการผลตภณฑสมนไพรเพมมากขน ประเทศไทยมความหลากหลายทางชวภาพมพชสมนไพรทสามารถน ามาใชเปนวตถดบมากกวา 13,000 ชนด แตยงขาดการสงเสรมการใชทรพยากร ธรรมชาตเหลานใหเกดประโยชนและสรางมลคาเพม ดงนนแนวทางการแกปญหาจงตองมการ ศกษาวจยและพฒนาผลตภณฑสมนไพรเพอใหทราบถงสรรพคณ และขอมลทางดานเภสชวทยา และทางการแพทยมากขน ในงานวจยนจงไดศกษาถงฤทธในการยบยงแบคทเรยของรากเขมทอง และหญาเกลดหอยซงเปนสมนไพรทปรากฏอยในต ารบยาตานแบคทเรยของแพทยแผนไทย เพอทจะเปนแนวทางในการพฒนาสมนไพรตานเชอแบคทเรยตอไป

ตรวจเอกสำร รค เก จำก ค เร น น

. . a e r . . eillon er anaero e anaerobes (tetanus) gasgangrene o li m lo ridi m ะ anaero e anaero e . . 2513 an a e ro e anaerobe anaero e a illi Spores Cocci Gram positive Cocci Gram negative Cocci ( และ , 2532)

S reo o o Staphylococcus ( , ) รอ ง บ ว ถาลกลาม ม งก อาจตาย ( , )

คออาการ น ง Staphylococcus Gram nega ive a illi Staphylococcus, Klebsiella, Pseudomonal, Escherichia coli, Proteus, Aerobactor aerogenes พษ - - ะ anaerobic bacteria 50-70 (Pleuritic chest pain) น (clubbing of finger) (Klunklangdon, 2550)

( ne monia) ( ) ( ) (Pneumococcus) (Strephylococcus) ( Streptococcus) ( Klebsi ella)

( ) ( ) (Klunklangdon, 2550)

mininge Miningitis Group B Streptococci Listeria หรอ Escherichia coli - Neisseria meningitides Streptococcus pneumoniae และ Haemophilus influenzae Neisseriamenin gitidis Haemophilus influenzae Hi va ine ( , 2550)

เ อสำเ ต

เชอแบคทเรยท น ามา วจย Staphylococcus aureus Bacillus subtilis Escherichia coli

Staphylococcus aureus จดอยใน Order Staphylococci Family Micrococcaceae และ Genus Staphylococcus 80% ร ร

( eni illin) (methicillin) ( , ) น . - . จ ร ซ ( lime) หเ (mi roaero hili) ( - ) Staphylococcus aureus โ (Bartelt, 1915) Staphylococcus aureus 1 3 ( coagulase positive) S.epidermidis S. saprophyticus ลบ (coagulse negative) (Higgins, l nd Piggot, 1993) S. aureus ไข นอกจากนเชอนยงท าใหเกด ซง โดย 1 S. aureus ะ ( , ) จ S. aureus ด

iral ne monia S. aureus ( , ) ( o i ho ndrome, TSS) น ( , )

Bacillus subtilis Class Bacillales Subclass Bacillaceae และ Genus Bacilaceae Gram - o i ive B. subtilis rod - ha ed gro (endospore) Bacillus -37 ๐C B. subtilis B. licheniformis อ ( a a) ( , 2545) robust endo ore mi roorgani m re ra ile ell endo ore ide read arrange ment chains หรอ ingle forms colonies B. subtilis d ll rin led ream ro n cell ha e a ill B. subtilis adherence re i an e ta i al re on e ell capsule proteinaceous surface layer everal la er e idogl an hee ing ro ein plasma membrane flagella peritrichous flagella endo ore intacellu larl mo her ell orangi m free spore (Frandberg Schnurer, 1994) Bacillus subtilis ( , ) heat labile entero o in rain hert ar le o in staphylococcus -

( , 2532) Escherichia coli Order Enterobacteriales Family Enterobacteriaceae และ Genus Escherichian เ ป น น า ค (la o e) (coliform bacteria) E.coli วด าพน า ( , ) - (di eren ial media) a Con e agar ค Eo in me h lene l e agar (E ) Endoagar (La in Le hevalier, 1987) iC - - ล (acetyl methyl carbinol) ะ (lysine decarboxylase) (acetate) ( , ) E. coli Enterotoxigenic E. coli (ETEC) Enteropathogenic E. coli (EPEC) Enteroinvasive E. coli (EIEC) Enterohemorrhagic E. coli (EHEC) ( , ) E. coli (E. coli Urinary Tract Infection) E. coli เ ( ) 1 2 4 6 7 9 15 16 18 75 า ะ ( ili) (adhesion)

า (ureter) เ ( elone hri i ) E. coli re o o i gro 1 และ เกดมาก E. coli K1 K1 a lar an igen ยง ( , )

อ ำ ก ำสตร ของสมนไพร

เ อ

Ixora javanica (Linn) DC. Glossy Ixora, chann tanea, pechah periuk, jarum-jarum ( ) Kingdom Plantae Subkingdom Tracheobionta Superdivision Spermatophyta Division Magnoliophyta Class Magnoliopsida Subclass Asteridae Order Rubiales Family Rubiaceae Genus Ixora L.

1-3 .

ม บ

แหลม . แต

โคน กลบ 1.5 ประมาณ 15

บ ( , 2540) ำเก อ

Drymaria diandra Blume. ( ) Kingdom Plantae Subkingdom Viridacheoplantae Superdivision Spermatophytina Division Tracheophyta Class Magnoliopsida Subclass Caryophyllanae Order Caryophyllales Family Caryophyllaceae Genus Drymaria

- -3 . 5-7 าน 0.5-1.6 า 0.5-3

ทาน - ( - ) ก น า ช า ( , 2542

ว ต ร ส ค ท และ ตอไป

ส ำน ำกำร อ

หองปฏบตการ A611 อาคารเทคโนโลยชวภาพการเกษตร และ หองปฏบตการ งานจลชววทยาประยกตฝายปฏบตการและเรอนปลกพชทดลอง

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

ร เว ำ ำกำร อ

-

อ กร ว กำร . น 2. 2.1 า 2.2 กรองแยกสารละลายออกจากกากตวอยางพชโดยใช . Ro ar Eva ora or ไดเปน . กต S. aureus B. subtilis E. coli di di ion (NCCLS, 2003) Muras hige and Skoog (m ) . . . 0.0625 0.03125 mg iral dil ion paper disc ทมเสนผานศนยกลาง 6 di agar 2 ซ า 48

ผ กำร อ ในการ S. aureus B. subtilis E. coli ท คอ 5 4 3 2 1 0.5 0.25 0.125 0.0625 0.03125 พบวา B. subtilis S. aureus . . มลลกรม เฮกเซน ร S. aureus ดง B. subtilis S. aureus . มลลกรม และในสวนของ เอทานอล ร B. subtilis S. aureus ทใชทดสอบ แตจากการศกษาวจยนพบวาสวนสกดทใชในการทดสอบไมมฤทธในการยบยงการเจรญของเชอ E. coli

ทดสอบฤทธตานเชอ S. aureus B. subtilis E. coli ของสวนสกด เฮกเซนจากรากเขมทอง

(mg)

Inhibition zone (mm) B. subtilis S. aureus E. coli

5 9.0 9.0 - 4 9.0 9.0 - 3 9.0 8.0 - 2 9.0 8.0 - 1 9.0 8.0 - 0.5 9.0 8.0 - 0.25 8.0 - - 0.125 7.0 - - 0.0625 6.5 - - 0.03125 - - - 0.015625 - - - 0.0078 - - - 0.0039 - - - 0 - - -

a er di

ทดสอบฤทธตาน S. aureus B. subtilis E. coli ของ

(mg)

Inhibition zone (mm) B. subtilis S. aureus E. coli

5 - 8.0 - 4 - 7.5 - 3 - 7.0 - 2 - 6.5 - 1 - - - 0.5 - - - 0.25 - - - 0.125 - - - 0.0625 - - - 0.03125 - - - 0.015625 - - - 0.0078 - - - 0.0039 - - - 0 - - -

a er di

ทดสอบฤทธตาน S. aureus B. subtilis E. coli ของ

(mg)

Inhibition zone (mm) B. subtilis S. aureus E. coli

5 9.5 8.0 - 4 9.0 8.0 - 3 8.5 7.0 - 2 8.0 - - 1 7.0 - - 0.5 6.5 - - 0.25 - - - 0.125 - - - 0.0625 - - - 0.03125 - - - 0.015625 - - - 0.0078 - - - 0.0039 - - - 0 - - -

a er di

ทดสอบฤทธตาน S. aureus B. subtilis E. coli ของ

(mg)

Inhibition zone (mm) B. subtilis S. aureus E. coli

5 9.0 11.0 - 4 8.5 10.0 - 3 8.0 8.0 - 2 7.0 7.0 - 1 - - - 0.5 - - - 0.25 - - - 0.125 - - - 0.0625 - - - 0.03125 - - - 0.015625 - - - 0.0078 - - - 0.0039 - - - 0 - - -

a er di

S. aureus และ B. subtilis A: การ B. subtilis ทใชทดสอบ . B: การ S. aureus ทใชทดสอบ . C: Control B. subtilis D: Control S. aureus

A B

C D

S. aureus และ B. subtilis เ B. subtilis . เ S. aureus C B. subtilis D S. aureus

A B

C D

ว จำร ผ กำร อ

เฮกเซน S. aureus คอ 5 4 3 2 1 0.5 0.25 0.125 . mg B. subtils ไดคอ 5 4 3 2 1 0.5 mg เอทานอล S. aureus ทปรมาณสารทใชทดสอบ 5 4 3 mg B. subtils . mg เฮกเซน สามารถ S. aureus 4 mg เอทานอล สามารถ S. aureus B. subtils 3 2 mg พบวา E. coli Staphylococcus aureus สวน Escherichia coli ผลจากการศกษาน สามารถจะน าไปใชในการทดสอบขนตอไปซงเปนการแยกหาสารบรสทธทมฤทธยบยงเชอแบคทเรยจากเขมทองและหญาเกลดหอย

สร ผ กำร อ B. subtilis E. coli S. aureus ของสวนสกดจากรากเขมทองและหญาเกลดหอยโดยใชวธทดสอบแบบ Disk diffusion พบวาสวนสกดจากสมนไพรทงสองชนดมฤทธยบยงเชอ 2 ชนดคอ B. subtilis S. aureus โดยสวนสกดทมประสทธภาพมากทสดคอสวนสกดหยาบเฮกเซนจากรากเขมทอง โดยปรมาณสารต าสดทใช

ทดสอบทสามารถยบยงเชอไดคอ 0.0625 และ 0.5 มลลกรม ตามล าดบ ทได ม

เอกสารอางอง นงลกษณ สวรรณพนจ. 2544. แบคทเรยทเกยวของกบโรค. Nobleprint, กรงเทพฯ. 400 น. นลน อศวโภค, สรภ เทยนกรม, ศศธร ลขตนกล และอศฎา วภากล. 2542. ประสบการณโรคตดเชอ ในประเทศไทย. โฮลสตพบลชชง, กรงเทพฯ. 306 น. เพญนภา ทรพยเจรญ. 2540. การแพทยแผนไทยสานใยแหงชวต และวฒนธรรม. องคกรสงเคราะห ทหารผานศก, กรงเทพฯ. 265 น. เพญนภา ทรพยเจรญ. 2548. การดแลสขภาพแบบพงตนเองดวยสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน. สามเจรญพานชย, กรงเทพฯ. 222 น. มนส ดสตสมธ. 2542. คมอรกษาโรคแผนปจจบนและการใชยา. แพรพทยา, กรงเทพฯ. 418 น. บษกร อตรภชาต. 2545. จลชววทยาทางอาหาร. มหาวทยาลยทกษณ, สงขลา. 425 น. วฒ วฒธรรมเวช. 2540. สารานกรมสมนไพรรวมหลกเภสชกรรมไทย. โอเดยนสโตร, กรงทพฯ. 618 น. วฒ วฒธรรมเวช. 2550. สมนไพรไทยภมปญญาไทยhttp://www.samunpri.com/modules.php?name = News&new _topic=2&pagenum=7. 21 กนยายน 2550. วทย เทยงบรณธรรม. 2530. พจนานกรมไมดอกไมประดบในเมองไทย (เลม1). โอเอสพรนตงเฮาส, กรงเทพฯ. 256 น. วทย เทยงบรณธรรม. 2542. พจนานกรมสมนไพรไทย. อกษรพทยา, กรงเทพฯ. 878 น. วชย โชคววฒน. 2541. โรคตดตอทเปนปญหาใหม. ชมนมสหกรณการเกษตร, กรงเทพฯ. 117 น. สมพนธ บญอปต และสมศกด โลหเลขา. 2532. การวนจฉยและการรกษาโรคตดเชอทพบบอย. อกษรสมพนธ, กรงเทพฯ. 498 น. A. I. Laskin and H. A. Lechevalier. 1987. CRC Handbook of Microbiology; v.1. 2nd ed., Direc tall in quiries to CRC Press, Inc., Florida. 757 p. E. Frandberg and J. shnurer. 1994. Systematics and Ecology of Bacillus spp. 11 p. M. L. Higgins, J. Bylund and P. J. Piggot. 1993. Bacillus subtilis and other Gram-Positive Bacteria. America Society for Microbiology 1325 massachusetts Ave., N.W. Washington DC. 965 p. M. A. Bartelt. 1915. Diagnostic Bacteriology A study Guide. FA. Davis Company, Philadelphia. 500 p.

Frandberg, E. and J. Schnurer. 1994. Chitinoloytic properties of Bacillus pubuli K. I. Journal of Applied Bacteriology 76 : 361 - 367. Atit Klunklangdon. 2550. http://www.bcnnv.ac.th/webadult/Lung%20abscess.htm. 29 กนยายน 2550. นรนาม. สาธารณสขกรงเทพฯ. 2550. http://www.siamhealth.net/Disease/neuro/miningitis_.htm. 29 กนยายน 2550. นรนาม. สาธารณสข จงหวดก าแพงเพชร. 2550.http://images.google.com/imgres?imgurl=http: //kpo.moph.go.th. 29 กนยายน 2550.