View
284
Download
5
Category
Tags:
Preview:
DESCRIPTION
karapara-ile-mucadelede-uluslararasi-girisimler-aydan-gediyeva
Citation preview
1
AAZZEERRBBAAYYCCAANN CCUUMMHHUURRYYYYEETT EETTMM BBAAKKAANNLLIIII
AAZZEERRBBAAYYCCAANN DDEEVVLLEETT KKTTSSAATT NNVVEERRSSTTEESS
YYKKSSEEKK LLSSAANNSS HHAAZZIIRRLLIIKK MMEERRKKEEZZ
UULLUUSSLLAARRAARRAASSII EEKKOONNOOMMKK LLKKLLEERR BBLLMM
Konu: Karapara Aklama ile Mcadelede Uluslararas Giriimler
Ders: Kaytdlk ve Global Ekonomiye Etkileri
renci: Aydan Gediyeva
r.Grevlisi: Elen Barzade
Bak 2011
Uluslararas Ekonomik likiler
2
NDEKLER
Giri................................................................................................................................................3.
1. KARAPARA VE KARAPARA AKLANMASI KAVRAMLARI................4-6.
1.1 Karapara Kavram.....4.
1.2 Karapara Aklanmas Kavram...4-5.
1.3 Karapara ve Karapara Aklamann Tarihi Geliimi....5-6.
2. KARAPARA AKLAMANIN AAMALARI......7-9.
2.1 Karapara Aklamada Yerletirme Aamas........7-8.
2.2 Karapara Aklamda Ayrtrma Aamas...........8-9.
2.3 Karapara Aklamada Btnletirme Aamas..............................................................9.
3. KARAPARA AKLANMASI LE MCADELEDE ULUSLARARASI
GRMLER............................................................................................................10-20.
3.1 Avrupa Konseyi.....................................................................................................10-13.
3.1.1 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (80) 10 Sayl Tavsiye Karar.10-11.
3.1.2 Su Kaynakl Gelirlerin Aklanmas, Aranmas, Zapt Edilmesi ve Msadere
Edilmesi Hakknda Avrupa Konseyi Szlemesi (1990 Strazburg
Szlemesi...................................................................................................11-13.
3.2 Birlemi Milletler (BM).......................................................................................13-16.
3.2.1 Karapara Aklanmasi ile Mcadelede Uyuturucu ve Psikotrop Maddelerin
Kaaklna Kar Birlemi Milletler Szlemesi Viyana Szlemesi.13-15.
3.2.2 Sinir Aan rgtl Sulara Kar Birlemi Milletler Szlemesi (Palermo
Szlemesi)..................................................................................................15-16.
3.3 Avrupa Birlii(AB)................................................................................................17-20.
3.3.1 91/308/Eec Sayl Konsey Direktifi (Mali Sistemin Karaparann Aklanmas
Amacyla Kullanlmasnn nlenmesi Hakkndak Konsey Direktifi)...17-18.
3.3.2 2001/97 Sayl Konsey Direktifi...18.
3.3.3 2005/60/EC Sayl Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi......18-20.
3.4 Karaparann Aklanmas ile Mcadelede Basle lkeleri.............................................20.
Sonu............................................................................................................................................21.
Kaynaklar................................................................................................................................22-23.
3
Giri
Globalleme, gnmz dnyasn deyim yerinde ise kk bir ky haline
dntrmektedir. Dolaysyla 21. yz ylnda kreselleme, ok hzla genileyerek hayatmzn
her aamasnda kendisini gstermektedir. Bir baka ifade ile ulusal kltrlerin, ekonomilerin ve
snrlarn ortadan kalkmaya yz tuttuu, politik kutuplamalarn yok olduu, hemen hemen her
alanda liberal eilimlerin g kazand, teknolojinin akl almaz bir hzla gelitii ve toplumsal
hayatn byk bir ksmnn kresel sreler tarafndan belirlendii bu ada sermaye, igc,
teknoloji ve bilgi snr tanmaz hale gelmitir.
Kresellemenin etkileri sadece yukarda deinilenlerle snrl kalmamtr. Yerel kar
amal organize su rgtleri kar evresinde snr tesi organize su rgtleriyle
yaknlamtr. Bylelikle, birlikte alma imknlar, kendi mal ticaretini artrabilmek iin
illegal faaliyetler uluslar aras bir boyuta erimitir. Bu sayede organize su rgtlerinin iledii
uyuturucu ticaret, silah kaakl, tarihi eser kaakl, deerli maden kaakl, organ
kaakl gibi karaparann elde edildii sularn ilenmesi kolaylamtr.
Bunun iin de elde edilen karaparalarn aklanmas ile mcadelede uluslararas aktrlerin
rol artmaktadr.
almada nce karapara kavramnn ve karapara aklama kavramn ortaya k,
karapara aklama aamalar, karapara ile mcadelede uluslararas giriimler ele alnmaktadr.
Uluslararas giriimlerden AB direktifleri, BM giriimleri ve Avrupa Konseyi giriimleri
incelenmektedir.
4
1. KARAPARA VE KARAPARA AKLANMASI KAVRAMLARI
1.1 Karapara Kavram.
Kara para, sosyal, ahlaki, ekonomik ve hukuki alardan farkl tanmlanmaktadr. Sosyal
anlamda kara para, dolayl olarak da olsa toplumsal hayata zarar veren her trl faaliyetten elde
edilen kazanlar, Ahlaki anlamda kara para, yasalarla yasaklanm olsun veya olmasn toplum
nazarnda su saylan hareketler sonucunda elde edilen tm kazanlar, Ekonomik anlamda kara
para, kanunlar tarafndan su saylan fiillerin yan sra, ekonomik hayat dzenleyen kural ve
usuller ihlal edilerek elde edilen kazanlar. Hukuki anlamda kara para ise, lke mevzuatnda
ncl su olarak belirtilmi fiillerden elde edilmi kazanlar, olarak nitelendirilir. Farkl
alardan yaplan tanmlardaki ortak noktadan hareketle, kara para, genel
olarak su ilenmesi suretiyle elde edilen geliri ifade etmektedir.
eitli lkelerde kara parann nasl kabul edildisinin tespiti, kara parann aklanmasnn
nlenmesi iin yaplm olan yasal dzenlemelerin incelenmesini gerektirmektedir. Zira, sz
konusu yasalarda ncl su olarak kabul edilmi fiillerin gerekletirilmesiyle elde edilen para,
kara para saylmaktadr. Bylesi bir inceleme, her lkede ncl su olarak belirtilmi olanlarn
farkllk gsterdiini, kimi lkelerin kara paray yaratan ncl su listesinde yer alan sularn
dierlerinde yer almadn gstermektedir. Kara paray dourduu kabul edilen ncl sularn
daha snrl veya geni kapsaml tutulmu olmasna gre, kara parann biri dar, dieri geni
olmak zere iki ayr anlamda ele alnd sylenebilir. Dar anlamda kara para, belli bir veya
birka suun ilenmesi sonucu elde edilmi her trl maddi menfaat ve deerleri kapsamaktadr.
Geni anlamda kara para ise, her trl suun ilenmesi sonucu elde edilen btn maddi
menfaat ve deerleri kapsamaktadr.1
1.2 Karapara Aklanmas Kavram. G zerinde sz sahibi olmak, gc elde etmek su ilemenin altnda yatan temel
amalardan biridir. Bu nedenle suun ilenmesiyle elde edilen gcn kullanlabilir olmas
gereklidir. Bu adan yaklaan bir erevede karaparann aklanmasna ilikin baz tanmlar
aada verilmektedir.
Karapara Aklama: Kanun d yollardan kazanlan gelirin, deerini mmkn olduunca
koruyarak, yetkililerin dikkatini ekmeyecek ve kullanlabilirliini arttracak ekilde gizleyerek
veya kanuni gereke kazandrarak baka varlklara dntrlmesi ilemidir.
1 Aziz Tadelen, Vergi Hukuku Kurallarnn Kara Parann Aklanmasnn nlenmesindeki nemi , Trkiyede Vergi Kayp ve Kaaklar ve nlenmesi Yollar, 19.Trkiye Maliye Sempozyumu, 10-14 Mays 2004, Belek/Antalya, s.464.
5
Bir maln sutan kaynaklandn bilerek, onun doru tabiatn, kaynan, pozisyonunu,
tasarrufunu, hareketini, haklarn veya sahibini gizlemek veya deitirmektir. 2
Yasad gelirin ekonomiye aktarlmas ve yasal amalarla kullanlmas srecidir.
Yasad olarak elde edilen varlklarn gerek kaynan gizlenmek iin baka varlklara transfer
edilmesidir.
Yasad faaliyetlerden elde edilen gelirin kaynan, sahibini, kontrol edenini, yerini
gizlenmek veya eklini deitirmek suretiyle ilem yaplmas veya ilem yaplma giriiminde
bulunulmasdr.
Aklama, sulularn yasad faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerinin gerek kaynan ve
sahiplerini gizleme srecidir.
Tm bu tanmlar sonucunda karaparann aklanabilmesi iin u unsurlarn gerektiini
syleyebiliriz; lenen su sonucunda bir gelir elde edilmesi, bu gelirin elde eden kiinin
beklenen gelirinden belirgin lde fazla olmas, gelirin kaynandaki fiilin su olmas ve gelirin
kullanabilirliini artrmak ve deerini korumak iin yasal grnt kazandrlmas veya
gizlenmesi gerekmektedir.3
1.3 Karapara ve Karapara Aklanmann Tarihi Geliimi.
Modern anlamda karapara, uyuturucu ve psikotrop madde ile mcadele sonucunda
ortaya kmtr. lk balarda karapara, uyuturucu ve Psikotrop maddelerin satndan elde
edilen kazan olarak ele alnmtr. Daha sonra ise karapara, bir ok lkede her trl ar
sulardan elde edilen kazan olarak ele alnmaya balamtr. 1974 dnya ekonomi krizi
zamannda hzla yaylan uyuturucu kaaklndan elde edilen karapara, uluslararas boyutta
ciddi bir sorun haline gelmitir. Mafyalamann oalmas zerine karapara oluumu da
artmtr. Artk gnmz dnyasnda, ar hzla gelien teknoloji ve kreselleme ile parallel
olarak karapara aklama yntemleri de gelimektedir. 4
Sulular ok eski zamanlardan beri yasad faaliyetlerden elde ettikleri gelirleri
aklamaktadrlar. Karapara aklama teriminin kkeni, 1920 yllarna uzanmaktadr. 1928 ylnda
ABDdeki ikago mafia babas Al Capone, demelerin sadece nakitle yapld amarhaneler
zinciri kurarak, sutan elde ettikleri karaparay bu kurduklar amarhanelerin geliri olarak
gstermilerdir. Dolaysyla amarhanelerin gnlk gelirine aklayaca karaparay ilave ederek,
temiz paray karapara ile kartrmak suretiyle aklama ilemini gerekletirilmekteydi.
2 Emniyet Genel Mdrl, (1999), Karaparann Aklanmasnn nlenmesine likin Yasal Dzenlemeler,
Bakanclk Dergisi, C. 1, S. 30, ss.3-4. 3 Akar, Yldrm, (1997), Karaparann Aklanmas, Ankara: TSAMAT Basm Sanayi, s. 4-5
4 Ergl Ergin, (2005), Karapara Ekonomi ve Aklama Suu, Ankara: Adalet Yaynevi, s. 2-5
6
Karapara aklamann tarihinde, Al Caponeden sonra gelen mehur mafia babas Lucky
Lucianonun sa kolu olarak bilinen Meyer Lanskyden bahsetmek yanl olmaz. Meyer Lansky,
sutan elde ettikleri karaparay lke dna kartarak vergi cennetlerine ve svire deki isimsiz
hesaplara yatrmaktayd. Sonra geri ABDye byk irketlerin dorudan yatrmlar veya borlar
olarak gsterilip getirilmesiyle aklama ilemi yapmaktayd. Bu aklanan fonlar sayesinde
ABDdeki Las Vegas kurduunu iddia etmektedir.
Karaparann aklanmasnn basnda duyurulmas, 1973 ylnda ABDde Watergate
skandalyla olur. Bu skandaln ayrntlarysa ABD gazetesi olan The Guardian haberine gre,
Meksikada aklanlan 200 000 dolarn Cumhuriyeti parti kampanyasnda kullanlmasyd.
Karaparann aklanmas deyiminin uluslararas nitelik kazanmas, 1980li yllarnda
Amerikadaki kokainin ortaya kmas sonucunda, su rgtlerinin uyuturucu satndan elde
ettikler byk miktarda olan karaparann aklamasyla olmutur.
Gnmzde ngilizce karl Money Launderng olan karapara aklama teriminin hukuki
olarak kullan, 1982de Kolombiya kokaininden elde edilen gelirin msaderesine ilikin bir
dava srasnda kullanlmtr. 5
5 ERGIN (2005), a.g.e. s. 5-7
7
2. KARAPARA AKLAMANIN AAMALARI
Karaparann aklanmas genelde 3 aamadan oluan bir sre ierisinde
gerekletirilmektedir:
Yerletirme (Placement)
Ayrtrma (Layering)
Btnletirme (Integration)
Her aklama srecince bu aamalarn nn de ayr ayr gereklemesi zorunlu deildir.
Bazen bu aamalarn ikisi veya tek ilemle gerekletirilebilir ya da baz aamalar
gerekletirilmeden aklama sreci tamamlanabilir.6
2.1 Karapara Aklamada Yerletirme Aamas. Kara para aklamann ilk aamas olan bu aamada ama, sutan elde edilen nakit parann
fiziki olarak elden karlmasdr. Mali sistem ierisinde yer almayan kara para ya mali sistem
ierisine sokulacak veyahut yurt dna karlarak daha ok Offshore Bankalar araclyla
finansal sistem ierisine girii salanacaktr.
Yerletirme aamas aklayclar iin en zor aamadr. Karapara ile mcadele eden birimler
asndan ise karaparay yakalamak iin en kolay aamadr. nk bu aamada karapara ile
illegal kayna arasndaki ba henz kesilmemistir. Baka bir ifade ile karapara aklaycnn
henz parann kaynana ilikin kanuni bir gerekesi yoktur. Dolaysyla parann kaynann
kanun d olduunu ispat etmek daha kolaydr.7
Ancak para finansal sisteme ilk girite pheli ilem bildirimine ve nakit bildirime tabi
tutulmaz ise fon transferi gerekletirildiinde finansal ilemi gerekletiren kurulu ilk finansal
kuruluun gerekli incelemeleri ve sorgulamarn yerine getirdii varsaymyla ok zel emareler
olmad srece parann kaynan sorgulamayacaktr. 8
Kara para yerletirme aamasnda u yntemlere tabi tutulabilmektedir;
Fiziki olarak yurtdna karlarak denetimin daha az olduu lkelerde bankaya
yatrlabilir,
Kk tutarlara (bildirim snrnn altndaki) blnerek lke ierisindeki eitli
bankalara eitli isimler altnda yatrlabilir,
Gayrimenkul, lks otomobil, antika eya, mcevher, sanat eseri almnda kullanlabilir,
Hisse senedi, ek, bono, polie gibi mali aralara dntrlebilir,
6 Bkz. http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/genel_bilgi.htm#
7 Yldrm Akar, Karaparann Aklanmas, SPK yay,1997,S.69
8 M. Okan Ergin, Finansal Sistem Araclyla Gerekletirilen Kara Para Aklama Yntemleri, Eyll 2001,
Merkez Bankas Tefti Raporlar, Rapor no 15, s.39
8
Kumarhane geliri, turizm geliri, ihracat geliri gibi gsterilebilir.
Finansal kurulular veya onlarn alanlar ile anlalarak finansal sisteme sokulabilir
yada su geliri elde edenler dorudan sahibi olduklar finansal kurulu yardmyla parann
sisteme entegresini salayabilirler.
Sonu olarak yerletirme aamas gerekletikten sonra para nakit formdan kurtulacak ve
mali sistem ierisinde teknolojinin de faydasyla artk ok hzl ve karmak ilemlere tabi
tutulabilecektir.
Ancak istisnai bir durum olarak para eer nakit halinde deilse yani deme finansal sisten
araclyla gerekletirilmise kara para aklamann yerletirme aamasna ihtiya
duyulmayacaktr. 9
2.2 Karapara Aklamada Ayrtrma Aamas.
Kara para aklamann bu aamasnda ama parann kaynann kara olduunun
gizlenmesidir. Yerletirme aamasnda mali sisteme sokulan para kaynandan fiziksel ve
nedensel olarak uzaklatrlmas amacyla bir dizi kark mali ilem gerekletirilmektedir.
Bylelikle hem para hem de parann sahibi olan sulunun ortaya karlmas
nlenmektedir.
Kademeli ilem olarak da bilinen bu aamada, para kk miktarlara blnerek dnya
bankaclk sistemi ierisinde bankadan bankaya, lkeden lkeye aktarlmaya balanmaktadr.10
Bankalar aras hareketleri hzlandrmak ve paralar kaynandan mmkn olan en etkili
ekilde ayrmak iin en karmak vastalar kullanlmakta zellikle, ksa ad SWFT olan Dnya
Bankalar Aras Mali letiim Sisteminden faydalanlmaktadr. SWFT, 1974 ylnda
kurulmutur. Yurt ierisinde iki farkl banka birbirine para aktarrken nasl EFT denen sistemi
kullanyorsa, SWFT de dnyann kulland bir EFT sistemidir. Balanta sistem 500 Avrupa
ve Amerikan bankasnn bir araya gelmesiyle kooperatif eklinde oluturulmutur. Merkezi
Belikada olup yeleri arasnda bankalar ve arac kurumlar olduundan nemli para
hareketlerinin ou sistemden gemektedir. Sistemin 153 lkede 6 bin, Trkiyede 61 yesi
bulunmaktadr. Sistemde gnde 3 milyon ilem yaplmaktadr. 1996 ylnda toplam 700 milyon
ilem yaplmtr. Byle bir a sayesinde, hangi miktarda olursa olsun para birka saat ierisinde
dnyay dolaabilmektedir. Sistemde gizli olan bir ey yoktur. Ancak ok hzl hareket eden
paraya yetimek ve hesapla ilgili snrl iz brakan ilemleri deifre etmek ok zordur. 11
9 Kuntay elik, Kadir Gler, Selen Ik Koara, Karapara Aklama Tanm Aamalar Yntemi ve ilgili Uluslararas almalar, Ankara 2000, s.75 77 10
A. Fazl zsoylu, Yer alt Ekonomisi, Aka yaynlar, Ankara 1999, s.;121 11
ERGIN, Karapara Endstrisi ve Aklama Suu, a.g.e., S.10
9
Ayrtrma aamasnda dzenli biimde bir ya da birden fazla muvazaal irketler ve sz
konusu kiilerin kimliklerini gizlemek iin sunduklar gvence ve olanaklar nedeniyle off shore
finans merkezleri de kullanlr. Ayrma teknii sayesinde, yzlerce hesap zerine yaylan ve
blnen fonlar, daha sonra onlar ynlendiren rgtlerin arzusuna gre tam bir zgrlkle
kullanabilecekleri belirli bankalar grubu zerinde yeniden bir araya getirilebilir.
2.3 Karapara Aklamada Btnletirme Aamas. Bu aamay karaparann yuvaya dnme aamas da denilmektedir. Bu aamada karapara
artk temiz para grntsyle aklanm olarak lkenin mali sistemine sokulmakta, parann sahibi
rahat bir ekilde parasna harcayabilmektedir.12 Bir baka ifade ile btnletirme aamas,
karaparann ekonomiye tamamen entegre olasdr. Yasad yollardan elde edilen kazancn yasal
bir kazan gibi grnmesidir ve bu aamada karaparann tespiti, artk daha nceki iki aama
geildiinden ve saysz ilemler neticesinde lke ekonomisine ve finansal sisteme girdii iin
ok zordur. 13
Karapara aklayc btnletirme aamasnda paray normal ticari para olarak ekonomiye
sokar. Bu parayla menkul veya gayrimenkul, hisse senedi, tahvil, bono satn alabilir; bir finans
kurulusundan kredi almak iin teminat gsterebilir, borlarn deyebilir ve buna benzer her trl
kanuni ilemi yapabilir. Bylece para sistemle btnlemekte ve kanuni fonlardan farkl olan
ynlerinden arndrlmaktadr. 14
12
ELK, GLER, KOARA a.g.e. s.80 13
pek, Halim, Bir Sorun Karapara ve Karaparann Aklanmas, stanbul: Beta Yayncl, 2000, s. 18. 14
ELK, GLER, KOARA a.g.e. s. 80
10
3. KARAPARA AKLANMASI LE MCADELEDE ULUSLARARASI GRMLER
Kara para aklamayla mcadele ilk olarak ABD ve talyada balamtr. Dier lkelerde
ise mcadele sreci uluslararas hukukun harekete gemesiyle uluslararas temel ilke ve tanmlar
konulmu ve lkeler bu tanm ve ilkeleri kendi i hukuklarna yanstmlardr. Kara para
aklamaya kar mcadele ABDde 1970li, Avrupa lkelerinde ise 1980li yllarda balamakla
birlikte uluslararas mcadelenin gerekliliine inanan lkelerin bir araya gelerek ortaya
koyduklar baz uluslararas enstrmanlar unlardr;15
3.1 Avrupa Konseyi
3.1.1 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R(80) 10 Sayl Tavsiye Karar
AK 1949 ylnda kurulmu olup, her ye devletin bakan dzeyinde ve balayc temsil
yetkisine sahip temsilcilerinin katlmyla olumaktadr. Bu kurum ye devletler iin hukuk
oluturma (tzk, ynerge, karar, tavsiye ve gr aklama) yetkisine sahiptir.
AKnin karaparann aklanmasyla mcadele konusundaki faaliyetlerinden birisi, AK
bnyesinde faaliyet gsteren Pompidou Grubudur. Bu grup, uyuturucu bamll ve
kaakl ile mcadele ve bamllarn tedavi ve rehabilitasyonu iin ye devletlerin politikalar
arasnda egdm salamaktadr. 16
Avrupa Konseyine ye devletlerde karaparann aklanmasnn nlenmesi amacyla, 27
Haziran 1980 tarihinde kabul edilen 80 no.lu Tavsiye Karar ile uluslararas bir olgu olan
karaparann aklanmas ilk kez Avrupa Konseyi bnyesinde inceleme konusu yaplmtr. Anlan
tavsiye karar, karaparann aklanmasnn nlenmesi konusunda yaplan ilk uluslararas
giriimlerden olmas itibariyle dikkat ekicidir.
Avrupa Konseyi tarafndan, karma, soygun gibi iddete dayal sularn birok Avrupa
lkesinde artt dikkate alnarak, bu tr sulardan elde edilen kazanlarn bir lkeden dierine
aktarlmasnn ve ekonomik sisteme tekrar dahil edilerek aklanmasnn ciddi sorunlara yol
aaca ve su oluturan eylemlerin artmas ile uluslararas boyutta karaparann aklanmasnn
yaygnlaaca gz nnde bulundurularak, karaparann aklanmasnda bankaclk sisteminin
olduka nemli nleyici bir rol stlenecei ve bankalarla ibirlii yaplmak suretiyle su orannn
azalaca dnlmtr.
15
Ergl Ergin, Organize Sular ve Kara Parann Aklanmas, Ekonomik Su ve Ceza Sempozyumu, TOBB
Yayn no: 2005 25 Ekim 2005, s.244 16
Glren Tekinalp, nal Tekinalp, Avrupa Birlii Hukuku, Beta Yaynevi, stanbul , 2000, s.210.
11
Avrupa Konseyinin Tavsiye Kararnda, karaparann bankalar araclyla aklanmasnn
nlenmesi iin bankaclk sistemine ilikin olarak nlemler getirilmi ve ye devletlerin
bankaclk sistemlerinde gerekli deiiklikleri yapmalar tavsiye edilmitir. Sz konusu kararda,
bankalarn mterilerinden resmi bir belgeye dayanan kimlik bilgileri almalar, kiralk kasalar
sadece tandklar veya gvendikleri kiilere kiralamalar, su konusu oluturmas nedeniyle seri
numaralar kaytl paralara rezerv koymalar ve alanlarna zellikle mteri kimlik bilgilerinin
kontrol ve sulu davranlar konusunda gerekli eitimi vermeleri, karaparann aklanmasnda
bankalarn kullanlmasnn nlenmesi iin alnmas gerekli nlemler olarak saylmtr.
Karaparann aklanmasnn nlenmesinde, karaparalarn tannmas nem kazandndan,
dolamdaki karaparalarn seri numaralarnn takip edilmesi iin polis, yarg ve dier yetkili
organlar ile bankalar arasnda gerekli ibirliinin sadece ulusal ereve ile snrl olarak deil,
uluslararas boyutta da salanmas gereine iaret edilmi ve bankaya gelen paralarn, karapara
olup olmadnn, karapara seri numaralarnn kaytl olduu listeden kontrol edilmesi iin nlem
alnmas ye devletlere tavsiye edilmitir.
Sonu olarak, Avrupa Konseyinin karapara aklanmasnn nlenmesine ilikin ilk
almasn oluturan Tavsiye Karar, daha ok bankalar zerinde younlam olup, bununla
bankalarn karaparann aklanmasnda kullanmnn engellenmesine ynelik nlemler belirtilerek,
ye devletlerin gerekli dzenlemeleri yapmalar tavsiye edilmitir. 17
3.1.2 Su Kaynakl Gelirlerin Aklanmas, Aranmas, Zapt Edilmesi ve Msadere Edilmesi Hakknda Avrupa Konseyi Szlemesi (1990 Strazburg Szlemesi)
8 Kasm 1990 tarihinde Strazburgta Avrupa Konseyi tarafndan sutan gelir elde
edilmesinin nlenmesi amacyla, su gelirlerinin msadere edilerek aklanmasnn nlenmesi ve
bu amala uluslararas ibirliinin salanmasna ynelik olarak hazrlanarak imzaya alan ve
Trkiye Cumhuriyeti adna 27 Eyll 2001 tarihinde imzalanan Szlemenin onaylanmas, 16
Haziran 2004 tarih ve 5191 sayl Kanunla uygun bulunmutur.
Avrupa Konseyi Szlemesi, uyuturucu madde kaaklnn mali alanda ortaya
kard sorunlarla ilgili olarak Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu bnyesinde 1986 tarihinden
itibaren balatlan almalarn en son eklini oluturmaktadr. alma alan sadece uyuturucu
maddelerden elde edilen kazanlarla snrl tutulmayarak geniletilmitir. Karaparann
aklanmasnn nlenmesi konusunda Viyana Szlemesinin terminolojisi ve sistematik yaklam
genel olarak benimsenmitir. Ancak Viyana Szlemesine gre daha kat kurallar ve daha
17 Banu Saati, Karaparann Aklanmasnn nlenmesine ilikin Uluslararas giriimler, Bankaclar dergisi, S:19,1996, s.3
12
gelimi zmler getirilmitir. Karaparann aklanmasnn nlenmesi konusunda daha etkin
zmlerin getirilmesinin nedeni olarak, Avrupa Konseyi Szlemesinin, Viyana Szlemesine
gre daha kk uluslararas toplulua ynelmesi ve bu topluluu oluturan lkelerin benzer
niteliklere sahip olmalar gsterilebilir.18
Szlemede ayrca, ulusal dzeyde alnmas ngrlen msadere nlemleri
konusunda da dzenleme getirilmi ve sulardan elde edilen kazanlarn msaderesine imkan
veren hukuki dzenlemelerin ulusal dzeyde yaplmas zorunlu klnmtr. Ayrca
Szlemeye taraf lkelerin banka ve mali kurumlarnn karaparann aklanmasnn nlenmesi
konusunda yaplan aratrmalarda, ilemlere ilikin kaytlar vermeleri iin gerekli
dzenlemeleri yapmalar ve hatta bu konuda bankalarn sr saklama ykmllne istisna
getirmeleri ngrlmtr. Yaplacak hukuki dzenlemelerin mmkn olduunca geni
kapsaml tutulmasnn, sularn ve karaparann aklanmasnn nlenmesinde daha etkili
olaca dncesinden hareket edilerek, ulusal dzeyin yan sra uluslararas dzeyde de
ibirlii yaplmasnn gerektii zerinde durulmutur. Su oluturan eylemlerden elde edilen
kazancn, karapara nitelii bilinerek aklanmas, baka bir deyile, karaparann bilerek
aklanmas ise bal bana su oluturan bir eylem olarak saylmtr.19
Birinci blmde gelir, mlk, vasta, msadere ve msnet su terimleri aklanmaktadr.
kinci blm, milli dzeylerde alnacak tedbirleri dzenlemektedir. nc blm, uluslararas
ibirlii yedi balk ve aamada dzenlenmektedir.
Aamalar;
Kazanlarn tespit edilmesi ve izlenmesi soruturma aamasnda
Mallarn zapt edilmesi, dondurulmas soruturma aamasnda
Msadereye ilikin karar verilmesi mahkeme aamasnda gerekletirilmektedir.
Szlemenin drdnc blm ise nihai hkmleri dzenlemektedir.20
Avrupa Konseyi, terrizmin finansmannn sadece sutan kaynaklanan gelirlerin
aklanmas yolu ile deil yasal faaliyetler yolu ile de gerekletirilebilir olduu gereini gz
nnde tutarak, 1990 Strazburg Szlemesini gncelletirmeye ve geniletmeye karar vermitir.
Bu kararn sonucu olarak 16 Mays 2005te Sutan Kaynaklanan Gelirlerin Aklanmas,
Aratrlmas, Ele Geirilmesi, Msaderesi ve Terrizmin Finansman Szlemesi
oluturulmutur. Bu szleme hem aklamay hem de terrizmin finansmann dzenleyen ilk
uluslararas szlemedir.
18 Sacit Ylmaz, Kara Parann Aklanmas ve Trkiye Boyutu, Doktora Tezi, Dumlupnar niversitesi, SBE, 2006,s.90 19
AKAR, Karaparann Aklanmas, s, 30 20
Sedat Gner, Organize Su rgtleri, Kara Para ve Aklanmas, Bilgi Yaynevi2003, s. 342-343
13
Szleme taraf lkelere mali istihbarat birimlerini oluturmak iin gerekli yasal
dzenlemeleri yapma ykmll ve ayrca bu mali istihbarat birimlerinin, mali, idari ve adli
bilgilere zamannda ulaabilmesi iin gerekli tedbirleri alma ykmll getirmektedir.21
3.2 Birlemi Milletler (BM).
Birlemi Milletler uluslararas gvenlik iin nemli bir tehdit oluturan uyuturucu
ticareti ve snr aan organize su rgtleri ile mcadele kapsamnda kara para aklama ile
mcadeleye ayr bir nem vermektedir. Bu kapsamda Birlemi Milletler inisiyatifinde
gerekletirilen Viyana ve Palermo Konvansiyonlar aklama ile mcadelede nemli admlardr.
Birlemi Milletler sz konusu Szlemeler dnda da eitli ekillerde aklama ile mcadele
konusunda rol oynamaktadr. Aada bu hususlar zetlenmektedir.
3.2.1 Karapara Aklanmas ile Mcadelede Uyuturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaaklna Kar Birlemi Milletler Szlemesi - Viyana Szlemesi.
19 Aralk 1988 tarihinde BM gzetiminde imzaya alm olup 20 lke tarafndan
onaylandktan sonra, 20 Kasm 1990'da yrrle girmitir. Szleme, uluslararas ceza hukuku
alannda imdiye kadar benimsenmi olan en detayl ve geni belgelerden biri olarak kabul
edilmekte olup, tm dnyada konu ile ilgili ulusal kanun ve uygulama tekniklerini
uyumlatrmay hedeflemektedir. Szlemeyle uyuturucu madde kaakl ile ilgili
faaliyetlerin ve bu faaliyetler sonucu elde edilen kazanlarn aklanmasna dair ilemlerin cezai
meyyidelere balanmas zerinde anlamaya varlmtr.22
Szlemenin giriinde aadaki hususlara vurgu yaplmtr:
- Bireylerin salk ve refahn ciddi bir biimde tehdit eden ve toplumun ekonomik,
kltrel ve siyasal temellerine zararl etkileri olan uyuturucu ve psikotrop maddelerin yasad
retimi ve talebi ile kaaklnn yaygn boyutlarndan ve gsterdii arttan derin endie
kaynadr.
- llemeyecek boyutlara ulaan bir tehlike oluturan uyuturucu ve
psikotrop madde kaaklnn srekli bir ekilde toplumdaki eitli gruplar iinde gittike
yaygnlamakta olmasndan ve zellikle ocuklarn dnyann birok blgesinde bir uyuturucu
madde tketici pazar olarak smrlmesi
ve uyuturucu ve psikotrop maddelerin yasad retim, datm ve ticaretinde kullanlmas
endieye neden olmaktadr.
21
Deirmenci Olgun, Mukayeseli Hukukta ve Trk Hukukunda Sutan Kaynaklanan Malvarl Deerlerini Aklama Suu (Kara Para Aklama Suu), Turhan Kitabevi, Ankara, 2007, s.167 22
HALM, a.g.e., s.51.
14
- Devletlerin yasal ekonomilerinin temellerini kerten ve egemenlik, gvenlik ve
istikrarn tehdit eden kaaklk ile dier benzer rgtl sular arsnda ba bulunmaktadr.
- Kaakln, ortadan kaldrlmas amacyla, ivedi nlemler alnmasn ve birincil
ncelik verilmesini gerektiren uluslararas bir sutur.
- Kaakln lkeler tesi su rgtlerinin Devletin yapsna, yasal mali ve ticari
faaliyetlere ve topluma her dzeyde nfuz etmesine, bozmasna, yoldan karmasna imkn veren
byk mali kr ve servet salamaktadr.
- Szlemeye taraf lkeler kaaklar bu sularndan saladklar kazanlardan mahrum
ederek, kaaklk yapmalarna neden olan temel saiki bylece ortadan kaldrmaya kararldrlar.
- Uyuturucu ve psikotrop maddelerin ktye kullanlmas sorununun
temelinde yatan nedenleri ve zellikle bu maddelere olan yasad talebi ve kaaklndan elde
edilen byk kazanlar ortadan kaldrmak amalanmaktadr.
- Kaakln ortadan kaldrlmasnn tm Devletlerin ortak sorumluluunda
bulunduuna ilikin ve bu amala uluslararas ibirlii erevesinde egdml bir eylem
gereklidir.
- Kaakl oluturan uluslararas su nitelikli eylemlerin nlenmesi amacyla, cezai
konularda uluslararas ibirliine imkn salayan etkin hukuki aralarn glendirilmesi ve
gelitirilmesi nemlidir.
Szlemenin giriinde yaplan vurgularda, yasad uyuturucu ve psikotrop maddelerin
kaaklnn ulat boyutun oluturduu tehlikenin bykl, bununla mcadele iin
uluslararas ibirliinin nemi ve mcadelede kaaklar elde ettikleri menfaatten (kara paradan)
mahrum etmenin nemine zel vurgu yapld grlmektedir. Szleme, uyuturucu ve
psikotrop madde kaaklnn uluslararas boyutu bulunan deiik ynleri daha etkin bir
biimde mcadele etmelerini salayabilmek iin Taraflar arasndaki ibirliini artrmay
amalamaktadr.
Szlemede ncl su veya kara para tanm yaplmamaktadr. Sular ve Yaptrmlar
balkl 3 nc maddede taraf lkelere Szlemede saylan fiillerin su olarak ihdas edilmesi
ykmll getirilmektedir. Anlan maddenin birinci fkrasnn (a) alt bendinde aklama
asndan ncl su olarak nitelendirebileceimiz uyuturucu ve psikotrop maddelerinin
retim, sat, ithal ihra gibi pek ok ynn ierecek sular saylmaktadr. Maddenin birinci
fkrasnn (b) alt bendi ile (c) alt bendinin (i) balkl paragrafnda bugn literatrde aklama suu
olarak isimlendirebileceimiz sua kaynaklk eden fiiller sralanmaktadr. Bu fiiller aadaki
gibidir:
- Bir malvarlnn szlemede saylan sulardan birinden veya bu sulara itirakten
kaynaklandn bilerek, malvarlnn yasad kaynann gizlenmesi, olduundan farkl
15
gsterilmesi veya suun ilenmesine karm kiinin eylemlerinin yasal sonularndan
kamasna yardmc olmak amacyla malvarlnn baka bir malvarlna dntrlmesi veya
devredilmesi,
- Szlemede saylan sulardan birinden veya bunlardan birine itirakten kaynaklandn
bilerek, malvarlnn gerek niteliinin, kaynann, yerinin, hareketinin, gerek sahibinin
gizlenmesi ya da olduundan farkl gsterilmesi,
- Anayasa ilkeleri ve lkelerin hukuk sisteminin temel kavramlar sakl kalarak,
Szlemede saylan sulardan ya da bu sulara itirakten kaynaklandn bilerek, bu
malvarlnn edinilmesi, sahip olunmas ya da kullanlmas.
Szlemede ayrca saylan sularla etkin mcadele ve uluslararas ibirliine ilikin,
msadere, sulularn iadesi, adli yardmlama, kontroll teslimata ilikin hkmler yer
almaktadr. 23
Viyana konvansiyonunun amac, uyuturucu kaakl yapan kiileri elde ettikleri
gelirden mahrum etmek bylece sulular su ilemeye ynelten temel nedeni ortadan
kaldrmaktr. 24 Szlemeyle getirilen iki temel yenilik msadere ve kontroll teslimat olmutur.
Szlemeye gre msadere ve kontroll teslimat;
Msadere: Bir mahkeme veya baka bir yetkili makam kararyla bir mala srekli olarak
el konulmasdr.
Kontroll teslimat: Suta itirak edenlerin belirlenmesi amacyla kaak veya kaak
olmasndan phelenilen bir biimde sevk edilen uyuturucu maddelerin ilgili lkelerin yetkili
makamlarnn bilgisi ve denetimi altnda bir veya birden ok lke itibaryla geiine kna
olanak veren yntemdir.25
3.2.2 Snr Aan rgtl Sulara Kar Birlemi Milletler Szlemesi (Palermo Szlemesi).
Organize sularla ilk uluslararas dzenleme nitelii tayan konvansiyon; 15 Kasm 2000
tarihinde BM genel kurulu tarafndan kabul edilmi ve 12 15 Aralk 2000 tarihinde Palermoda
imzaya almtr. Trkiye szlemeyi; 13 Aralk 2000 tarihinde imzalam ve 30 Ocak 2003
tarihinde 4800 sayl kanunla kabul etmitir. Palermo konvansiyonu snr aan rgtl sularn
nlenmesi ve daha etkili bir ekilde mcadele edilmesi iin ibirliini amalamaktadr. Bu
kapsamda Viyana ve Strazburg szlemelerindeki yntem gibi kara para aklamann nlenmesi ve
23
Hasan Aykin, Aklama ve Terrn Finansman ile Mcadelenin Kresel Boyutu, T.C Maliye Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl, Yayn No: 2010/406, Ankara 2010. 24
BAAK, a.g.e., s. 12 25
ELK, GLER, KOARA, a.g.e., s.133
16
cezalandrlmasyla el koyma ve msadere kararlarnn yabanc lkelerde de infazna ynelik
olanaklar getirmektedir. 26
Szlemede, su geliri, ncl su, kontroll teslimat, malvarl kavramlar szleme
asndan aadaki gibi tanmlanmtr.
"Su geliri" su tekil eden yasad bir eylemden kaynaklanan veya dorudan veya
dolayl olarak elde edilen herhangi bir malvarln ifade eder.
"Malvarl" gerek maddi gerek gayri maddi, tanr veya tanmaz, somut veya soyut her
trl varlk ve bu tr varlklara ilikin tasarruf hakkn veya ayni hakk tevsik eden yasal belgeler
veya aralardr.
"ncl su", ilenmesi sonucunda elde edilen gelir, bu Szlemenin 6'nc maddesinde
tanmlanan suun konusu olabilecek herhangi bir yasad eylem anlamna gelir.
"Kontroll teslimat", bir suun soruturulmas ve suun icrasnda yer alan kiilerin
kimliklerinin tespiti amacyla, yetkili makamlarn bilgisi ve gzetimi altnda, yasad veya
pheli sevkiyatn bir veya daha fazla devletin snrlarndan dar kmasna, iinden gemesine
veya ieri girmesine msaade edilmesi yntemidir.27
Szlemeye gre her taraf devlet;
a) Karapara aklamann her biimini nlemek ve tespit etmek iin, kendi yetkisi dahilinde,
bankalar ve bankalar dndaki mali kurulular ve gerektiinde, zellikle karapara aklamaya
msait dier kurumlar iin kapsaml bir i dzenleyici ve denetleyici sistemi oluturacaktr. Bu
sistem, kimlik tespiti, kayt tutulmas ve pheli ilem bildiriminde bulunulmas ihtiyalarna
cevap verecektir.
b) Szlemenin 18 ve 27. madde hkmleri sakl kalmak artyla, kara para aklamayla
mcadeleye hasredilmi, idari, dzenleyici, kanun uygulayc makamlarnn yan sra dier
makamlarn kendi i hukuklarnca ngrlen koullar erevesinde, ulusal ve uluslararas
dzeyde ibirlii yapmak ve bilgi deiiminde bulunmak imkan ve yetkisine sahip olmalarn
salayacak ve bu amala, muhtemel karapara aklamaya ilikin bilginin toplanmas, analizi ve
iletilmesi iin ulusal bir merkez olarak hizmet verecek bir mali istihbarat biriminin kurulmas
ihtiyac deerlendirecektir.
Szlemede taraf devletlerden yolsuzluu su haline getirmeleri istenmektedir. Bunun
yannda yolsuzlua kar alnacak dier nlemler de sralanmaktadr.28
26
Ergl Ergin, Organize Sular ve Kara Parann Aklanmas, s.247 27
AYKIN, Aklama ve Terrn Finansman ile Mcadelenin Kresel Boyutu, a.g.e., s. 106 28
Hasan Aykin, Karaparann Aklanmasyla Mcadele Konusundaki Temel Uluslararas Metinler Ve Oluumlar,
Uluslararas Ekonomik Sorunlar, say 25, Mays 2007, ISSN:106-8431, ss.33-40
17
3.3 Avrupa Birlii (AB).
Temelleri 1949 ylna, Avrupa Kmr ve elik Birliine, dayanan Avrupa Birlii, yirmi
yedi ye lkeden oluan ve topraklar byk lde Avrupa ktasnda bulunan siyasi ve
ekonomik bir rgtlenmedir. 1993 ylnda, Avrupa Birlii Antlamas olarak da bilinen
Maastricht Antlamas'nn yrrle girmesi sonucu, var olan Avrupa Topluluu'na yeni grev
ve sorumluluk alanlar yklenmesiyle kurulmutur. AB karaparann aklanmasyla etkin mcadele
eden uluslarst bir kurulutur.29
ABnin karaparann aklanmasyla mcadelede att ilk nemli adm 91/308/EEC sayl
direktiftir. Daha sonra Konsey tarafndan, 91/08/EEC sayl Direktifin gerektirdii artlar ve
FATFnin 40 tavsiyesi, zellikle 4 numaral tavsiyesi dikkate alnarak karapara aklanmas,
kimlik tespiti, su kaynakl gelirlerin ve aralarn izlenmesi, dondurulmas ve msaderesine
ilikin bir Ortak Eylem plan benimsenmitir. Ama, zellikle organize sular alannda cezai
faaliyetlerle mcadele iin kimlik tespiti, su kaynakl gelirlerin izlenmesi ve msaderesine
ilikin ye lkeler arasndaki ibirliinin artrlmasdr. Sz konusu Ortak Eylem uyarnca
organize sulara kar etkili bir mcadele iin ye lkelerce, zellikle ciddi sular sz konusu
olduunda Strazburg Szlemesinin 2. ve 6. maddelerinin uygulanmas kararlatrlmtr.30
3.3.1 91/308/EEC Sayl Konsey Direktifi (Mali Sistemin Karaparann
Aklanmas Amacyla Kullanlmasnn nlenmesi Hakkndaki Konsey Direktifi).
10 Haziran 1991 tarihinde Mali Sistemin Karapara Aklanmas Amacyla
Kullanlmasnn nlenmesine Ynelik 91/308 sayl Konsey Direktifi karaparann
aklanmas ile mcadele konusunda Topluluk mktesebat ierisinde yer alan ilk balayc
dzenlemedir. Direktifin amac; sermaye akn ve mali hizmetlerin sunulmasn
snrlamadan mali sistemin karapara aklanmasnda bir ara olarak kullanlmasnn
engellenmesidir.
Direktif esas itibariyle Viyana Konvansiyonu ve FATFnin 40 Tavsiyesi temel alnarak
hazrlanmtr. Direktifte karapara aklanmas suu, kimlik tespiti, kaytlarn saklanmas
pheli ilem bildirimine ilikin dzenlemelere yer verilmitir.
Direktifin 1'inci maddesinde, ye lkelerce karapara aklanmann su olarak kabul
edilmesinin salamas ngrlm ve karapara aklama suu tanmlanmtr.31
29
Deirmenci, Mukayeseli, a.g.e., s.161. 30
ERGN, a.g.e., ( 2005), s.247 31
Bkz. http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/uluslararasi_mucadele.htm#308, (29 Nisan 2011)
18
Direktifte yer alan ncl sular 1988 tarihli BM Viyana Szlemesinde yer alan
uyuturucu sularna paralel ekilde dzenlenmitir. Direktifte nleyici tedbirler kapsamnda;
Mali kurulularn mterilerinin kimliklerini tespit etmeleri,
Kimlik tespitine konu i ve ilemlere ilikin kaytlar saklamalar,
Aklama phesinin bulunduu durumlarda ilem yapmaktan kanma ve bunu
yetkili birimlere raporlamalar,
Mali kuruluun aklamada ara olarak kullanlmasn engelleme amacna ynelik
olarak i kontrol sistemi gelitirmeleri,
Mali kurulularn alanlarn aklama ile mcadele konusunda bilgilendirmeleri
hususlarna yer verilmitir.32
3.3.2. 2001/97 Sayl Konsey Direktifi.
2001/97/EEC Sayl Direktif 19 Kasm 2001 tarihinde onaylanan Finansal Sistemin
Karapara Aklama Amacyla Kullanlmasnn nlenmesine Dair 91/308 sayl Direktifi deitiren
bir direktiftir. Direktifle getirilen en nemli deiikliklerden birisi kara para aklama ile mcadele
kapsamndaki ncl sular, uyuturucu sularnn yan sra, organize sular, yolsuzluk sular,
sahtecilik, ye devletin ceza hukukunda ar hapse neden olabilecek sular da kapsayacak
ekilde geniletilmi olmasdr.
Dier bir yenilik ise Direktifin kara para ile mcadele kapsamnda getirilen nleyici
tedbirlere ilikin ykmllklerin; kredi kurulular, finansal kurulular, denetiler,
muhasebeciler, mali mavirler, belirli faaliyetleri erevesinde noterler ve bamsz hukuk
meslei ile uraanlar, emlakiler kumarhaneler ve 15.000 Euronun zerinde nakit ilem
gerekletiren deerli ta, maden, sanat eseri ticareti ve mzayedecilik ii ile uraanlarn tm
iin geerli hale getirilmesidir.33
3.3.3 2005/60/EC Sayl Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi.
nc direktif olarak da adlandrlan bu direktif ile birlikte Mali Sistemin Karaparann
Aklanmas Amacyla Kullanlmasnn nlenmesine likin 1991/308/EEC sayl Avrupa
Topluluu Konsey Direktifi yrrlkten kalkmtr. Bu direktif ile birlikte Avrupa Birlii yesi
lkelerin Karapara Aklama ile Mcadelede mevzuatlarnda yapmalar gereken dzenlemeler
belirtilmitir.
32
AYKIN, Aklama ve Terrn Finansman ile Mcadelenin Kresel Boyutu, a.g.e., s. 127 33
AYKIN, Aklama ve Terrn Finansman ile Mcadelenin Kresel Boyutu, a.g.e., s. 127
19
Direktifin getirdii en byk yeniliklerden biri, direktifte saylan btn nleyici tedbirlerin
terrizmin finansmann da kapsayacak ekilde geniletilmesidir.
Yine direktifle gelen dier bir yenilik, mterini tan (Customer Due Dilligence-CDD)
ilkesinin ilk defa dzenlenmesi olmutur. Mteri zen ilkesi; mterinin kimlik tespiti ve kimlik
teyidi, mterinin i bilgilerinin temini, mterinin risk bakmndan srekli bir ekilde takip
edilmesi hususlarn kapsamaldr. Ayrca, karapara aklama ve terrizmin finansman riski
durumuna geniletilmi veya basitletirilmi CDD nlemleri uygulanabilecei dzenlenmitir.
Direktifte saylan ykml gruplar 1991/308 ve 2001/97 saylanlara ek olarak trust ve
irket hizmeti salayanlar kapsamaktadr.
Bunlarn dnda, direktifin dzenleme getirdii dier hususlar ise unlardr:
Direktifin tanmlar dzenleyen maddesindeki ciddi sularn kapsam geniletilerek,
2002/475/JHA Konsey ereve Kararnn 1 ile 4. madde arsnda tanmlanan eylemler
ile Ceza st snr 1 yldan fazla hapis cezasn gerektiren sular veya yasal
sistemlerinde asgari ceza miktar usuln bulunan lkeler bakmndan en az 6 aydan
fazla cezay gerektiren sular da kapsama alnmtr. Yine ayn maddede, nihai
faydalanc, trust ve irket hizmet salayanlar, siyasi nfuz sahibi kiiler, i ilikisi ve
paravan banka kavramlarnn tanm yaplmtr.
nc kiilere gven ilkesi
zel dikkat gerektiren ilemlere ilikin dzenleme,
Her ye lkenin karapara aklama ve terrn finansman ile ilgili pheli ilem
bildirimlerini alacak, analiz edecek ve bu bilgileri ilgili otoritelerle paylaacak bir
mali istihbarat birimi kurmas gereklilii
fa etme yasa (tipping off)
Kaytlarn be yl sre ile saklanmas hkm
Mali kurulular ve kredi kurulularnn mali istihbarat birimi ile hzl bir ekilde veri
deiimini gerekletirmelerinin salanmasna ilikin dzenleme
Karaparann aklanmas ve terrn finansman ile ilgili istatistik verileri
oluturulmasna ilikin dzenleme (pheli ilem bildirim says, yrtlen
soruturma says, mahkmiyet saylar ve msadere miktar)
Risk belirlemesi, risk ynetimi, uyum ynetimi konularnda politika ve prosedrlerin
oluturulmas ve ykml kurulularn bu konularda eitimler dzenlenmesi
Dviz brolar, trustlar ve kumarhanelerin lisans altna alnmas
Ykmllerin denetlenmesi
Mali stihbarat Birimleri arasnda uluslar aras ibirliine gidilmesi
20
Gerek ve tzel kiilere uygulanacak yaptrmlar 34
3.4 Karaparann Aklanmas ile Mcadelede Basle lkeleri 12 Aralk 1988 tarihinde Basle'da toplanan Onlar Grubu (G-10) lkelerinin (Benelux-
Belika-Hollanda-Lksembourg-, Kanada, Fransa, Almanya, _talya, Japonya, sve, svire,
Birleik Krallk ve ABD) banka gzetim ve denetim makamlar ile merkez bankalar
temsilcilerinin olusturdugu Basle Komitesi tarafndan karaparann mali sistem araclgyla
aklanmasn nlemeye ynelik, Basle lkeleri olarak anlan neriler saptanmtr. lkelerdeki
temel ama, zellikle uyuturucu madde kaakl olmak zere, dier kanun d eylemlerden
elde edilen paralarn aklanmasnda veya gizlenmesinde, bankalarn kullanlmamas iin
bankaclk sektrnde ortak ilkelerin kabul edilmesini salamaktr.35
Bu kararlar bankaclk uygulama alan ierisinde karaparann aklanmasnn nlenmesine
ilikin etkili zmler iermektedir. lkeler incelendiinde temel amacn, zellikle uyuturucu
madde kaakl olmak zere yasa d faaliyetlerden elde edilen paralarn aklanmas ve
gizlenmesinde bankalarn kullanlmasn nlemek iin bankaclk sektrnde ortak ilkelerin
hayata geirilmesini salamak olduu grlmektedir. Bu ama dorultusunda ilkelerin zellikle
bankalarn ilem yaptklar mterilerin kimlik bilgilerinin bilinmesi, yasal grnmeyen
ilemlerin yaplmamas ve yargsal makamlarla ibirlii yaplmas noktalarnda odakland
gzlenmektedir.
Basle ilkeleri, sadece Onlar Grubu lkeleri ile snrl braklmam, diger lkelerin
gzetim ve denetim makamlarna da duyurularak karaparann aklanmasnda bankalarn
kullanlmasnn nlenmesi iin tavsiye edilmitir. Basle ilkeleri, Avrupa Konseyinin 1980 tarihli
Tavsiye Karar gibi, yneldii lkeleri balayc olmamakla birlikte, karaparann aklanmasnda
mali sistemin kullanlmasnn nlenmesine ilikin olarak, uluslararas alanda atlm nemli
admlardan biri olarak grlmelidir. 36
34
Bkz. http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/uluslararasi_mucadele.htm#308, (29 Nisan 2011). 35
Hatice Banu zsuca, Avrupa Topluluk Hukukunda Bankalarn Karaparann Aklanmas iin Ktye
Kullanlmaktan Korunmas, A Sosyal Bilimler Enstits, (Yksek Lisans Tezi), Ankara 1993,S.18 36
Furkan en, Ersin Yalin, Global Bir Su: Sutan Elde Edilen Gelirlerin Aklanmasi ve Ortaya Koyduu
Sorunlar, Polis Bilimleri Dergisi Cilt:9 (1-4), s 82-83
21
SONU
Tarihi srete incelendiinde karaparann ok eskilere dayand bir gerek olduu
anlalmaktadr. Fakat karapara aklama konusu daha yeni bir kavramdr. Aklama szc ilk
defa 20. yzyln balarnda ABD mafyasyla ilgili olarak kullanlmtr. Aklamann ciddi
anlamda lkelerin gndemine gelmesi 20 yllk bir gemie sahiptir. Bu yakn tarihine ramen
karapara, bir anda uluslararas toplumun birincil gndem maddesini oluturmutur. Hangi
yasad faaliyetlerden elde edilen gelirlerin karapara olaca hususu her lkenin kendi iradesine
ve mevzuatna baldr. Birok lke karapara saylan deerleri oluturacak temel sular
belirlerken, bu sular sayma yoluyla gstermitir. Baz lkeler her trl sutan elde edilen
deerleri karapara olarak kabul ederken, bir ksm lkeler ise belli bir hrriyeti balayc ceza
miktarn esas alarak bunun zerinde bir cezay gerektiren sulardan elde edilen gelirleri
karapara olarak belirtmitir. Dier yanda, bata uyuturucu madde kaakl olmak zere
yasad yollardan elde edilen ekonomik deerler olarak tanmladmz karapara gnmzde
korkun denebilecek boyutlara ulamtr. Dnyada var olduu iddia edilen karapara miktar 2
trilyon ABD Dolar civarndadr ki bu miktar Fransann yllk btesinin katdr. Bir baka
ifade ile bu miktar lkelerin ekonomik ve siyasal sistemlerini ve globalleme ile balantl olarak
da dnya ekonomisini etkileyebilecek dzeydedir. Karapara, kaaklk (uyuturucu, rvet,
silah, organ ve doku, kadn ve ocuk, yasad kmr vb.) dolandrclk, rvet ve yolsuzluk,
sahtecilik, finansal sular gibi yasad faaliyetler sonrasnda ortaya ktndan, karaparann
kaynana gidilmesi sz konusu su failleri de ortaya kabilecektir. Dolaysyla, karapara ile
mcadele uzun vadede hukuk dzeninin de etkin biimde lkeye egemen olmas sonucu
douracaktr.
Karapara ile mcadelenin sadece ulusal nlemlerle baarl olunamaz ve bu anlamda
uluslararas mcadele almalar younluk kazanmtr. Bu konuda zellikle Birlemi Milletler,
Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii`nin almalar ne kmakta, bu almalar ile dier lkeler
zerinde karaparann aklanmas ile mcadele iin nlemler almalar konusunda basklar
oluturulmaktadr. Zira karapara, mcadelenin zayf olduu lkeleri kolaylkta bulabilmekte o
lkelere giderek aklanm bir halde geri dnebilmektedir.
Bu almalar sonrasnda karapara ile mcadelede bir takm ilerlemeler kayd edilmitir.
Karapara ile mcadele yaplan uluslararas giriimlerin kapsam bytldke olumlu sonulara
ulalabilinir. Karapara ile aklamada suun yaps, ileni ekilleri, nedenleri, sonular iyi bilinir
ve devletler bu konuyla mcadele amacyla ibirlii hususunda gerekten drst, iten kararlar
alr, bu ynde cesur ve fedakr giriimlerde bulunurlarsa eminiz ki devlet sua deil su devlete
boyun emek zorunda kalacak ve bylelikle karapara ve karapara aklama ile etkin bir mcadele
yaplm olacaktr.
22
KAYNAKA
AKAR, Yldrm, Karaparann Aklanmas, SPK Yay No:90, Eyll 1997
YILDIRIM, Akar, (1997), Karaparann Aklanmas, Ankara: TSAMAT Basm Sanayi
AYKIN, Hasan, Aklama ve Terrn Finansman ile Mcadelenin Kresel Boyutu, T.C Maliye Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl, Yayn No: 2010/406, Ankara 2010
AYKIN, Hasan, Karaparann Aklanmasyla Mcadele Konusundaki Temel Uluslararas Metinler Ve Oluumlar, Uluslararas Ekonomik Sorunlar, say 25, Mays 2007, ISSN:106-8431, ss.33-40
ELK, Kuntay, GLER Kadir, KOARA Selen Ik, Karapara Aklama Tanm Aamalar Yntemi ve ilgili Uluslararas almalar,Ankara 2000
DERMENC, Olgun. Mukayeseli Hukukta ve Trk Hukukunda Sutan Kaynaklanan Malvarl Deerlerini Aklama Suu (Kara Para Aklama Suu), Turhan Kitabevi, Ankara, 2007 dergisi, S:19,1996
Emniyet Genel Mdrl, (1999), Karaparann Aklanmasnn nlenmesine likin Yasal Dzenlemeler, Bakanclk Dergisi, C. 1
ERGN, Ergl, Organize Sular ve Kara Parann Aklanmas, Ekonomik Su ve Ceza Sempozyumu, TOBB Yayn no: 2005 25 Ekim 2005
ERGN, M. Okan, Finansal Sistem Araclyla Gerekletirilen Kara Para Aklama Yntemleri, Eyll 2001, Merkez Bankas Tefti Raporlar, Rapor no 15
ERGL, Ergin, Karapara Endstrisi ve Aklama Suu,Yarg yay,Ankara 2001
ERGIN, Ergl, , (2005), Karapara Ekonomi ve Aklama Suu, Ankara: Adalet Yaynevi
GNER, Sedat, Organize Su rgtleri, Kara Para ve Aklanmas, Bilgi Yaynevi2003
HALM, pek, , (2000), Bir Sorun Karapara ve Karaparann Aklanmas, stanbul: Beta Yayncl
ZSOYLU, A. Fazl, Yer alt Ekonomisi, Aka yaynlar, Ankara 1999
ZSUCA, Hatice Banu, Avrupa Topluluk Hukukunda Bankalarn Karaparann Aklanmas iin Ktye Kullanlmaktan Korunmas, A sosyal Bilimler Enstits,Yaynlanmams Yksek Lisans Tezi, Ankara 1993
SAATI, Banu, Karaparann Aklanmasnn nlenmesine ilikin Uluslararas giriimler, Bankaclar
SACT, Ylmaz, , Kara Parann Aklanmas ve Trkiye Boyutu, Doktora Tezi, Dumlupnar niversitesi, SBE, 2006
23
EN, Furkan, YALIN, Ersin, GLOBAL BR SU: SUTAN ELDE EDLEN GELRLERN AKLANMASI VE ORTAYA KOYDUU SORUNLAR, Polis Bilimleri Dergisi Cilt:9 (1-4)
TADELEN, Aziz, Vergi Hukuku Kurallarnn Kara Parann Aklanmasnn nlenmesindeki nemi , Trkiyede Vergi Kayp ve Kaaklar ve nlenmesi Yollar, 19.Trkiye Maliye Sempozyumu ,10-14 Mays 2004, Belek/Antalya
TEKNALP, Glren ve TEKNALP nal , Avrupa Birlii Hukuku, Beta Yaynevi, stanbul, 2000
http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/uluslararasi_mucadele.htm#308(29 Nisan
2011)
http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/uluslararasi_mucadele.htm#308(29 Nisan
2011)
http://www.masak.gov.tr/SucGelirlerininAklanmasi/genel_bilgi.htm# (5 Mays 2011)
Recommended