View
1
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Mál að meta
Þróunarverkefni tíu grunnskóla um námsmat veturinn 2010 - 2011
BORGARHVERFI 2 Í REYKJAVÍK
Efnisyfirlit Aðdragandi og undirbúningsvinna .......................................................................................................... 1
Markmið verkefnisins.............................................................................................................................. 2
Skipulag, umfang og framkvæmd vinnunnar .......................................................................................... 3
Sameiginleg dagskrá vetrarins ............................................................................................................ 3
Verkefni unnin í einstökum skólum .................................................................................................... 6
Ráðstöfun styrkjar ................................................................................................................................. 19
Mat á verkefninu ................................................................................................................................... 20
Niðurstöður ....................................................................................................................................... 20
Ályktanir ............................................................................................................................................ 25
Kynning á verkefninu ............................................................................................................................ 26
Mál að meta
1
Aðdragandi og undirbúningsvinna Árið 2008 voru ný lög sett um leik- grunn- og framhaldsskóla, sem fólu í sér veigamiklar breytingar
frá fyrri lögum. Annars vegar voru samræmd lokapróf felld niður og réttur ólögráða ungmenna til
skólavistar í framhaldsskólum lögfestur. Nú skal innritun í framhaldsskóla byggð á fjölbreyttu
námsmati úr grunnskóla og öðrum þáttum sem miða að því að nemendur hafi nægan undirbúning til
að takast á við nám á viðkomandi námsbraut.
Þessar breytingar gera auknar kröfur um námsmat í grunnskólum. Í Aðalnámskrá grunnskóla frá 2007
segir eftirfarandi um námsmat:
Hverjum kennara og skóla ber að fylgjast vandlega með því hvernig nemendum gengur að ná þeim námsmarkmiðum sem aðalnámskrá og skólinn setja þeim. Námsmat miðar að því að afla vitneskju um árangur skólastarfsins og hvernig einstökum nemendum eða hópum gengur að ná settum markmiðum. Megintilgangur námsmats er því sá að afla upplýsinga sem hjálpa nemendum við námið, örva þá og hvetja til að leggja sig enn betur fram.
Námsmat á að veita nemendum og foreldrum og forráðamönnum þeirra, kennurum, viðtökuskólum og skólayfirvöldum upplýsingar um námsgengi nemenda sem m.a. má hafa að leiðarljósi við frekari skipulagningu náms.
Ný aðalnámskrá kom út á þessu ári. Með þeim breytingum sem þar eru boðaðar á námsmati er ljóst
að yfirgripsmikil þekking kennara og skólastjórnenda á námsmati er mikilvæg sem aldrei fyrr.
Þróun námsmatsaðferða og kennsluhátta er verkefni sem aldrei er lokið og verða kennarar og
stjórnendur stöðugt að vega og meta það starf sem fer fram og leitast við að undirbúa nemandann
sem best undir að takast á við það sem framundan er.
Til þess að auka þekkingu, færni og víðsýni stjórnenda og kennara í tíu skólum í Laugardal og Háaleiti
í Reykjavík – svonefnt Hverfi 2 - var ákveðið að efna til sameiginlegs þróunarverkefnis um námsmat.
Skólarnir sem um ræðir eru: Álftamýrarskóli, Breiðagerðisskóli, Fossvogsskóli, Hvassaleitisskóli,
Langholtsskóli, Laugalækjarskóli, Laugarnesskóli, Réttarholtsskóli, Safamýrarskóli og Vogaskóli.
Leiðbeinandi og stjórnandi verkefnisins var fenginn Ingvar Sigurgeirsson prófessor við
Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Honum til aðstoðar var skipaður stýrihópur með fulltrúum frá
öllum skólunum. Hann skipuðu eftirfarandi: Agla Ástbjörnsdóttir (Fossvogsskóla), Ágúst Pétursson
(Vogaskóla), Brynhildur Ólafsdóttir (Álftamýrarskóla), Dögg Lára Sigurgeirsdóttir (Langholtsskóla),
Guðrún Gísladóttir (Hvassaleitisskóla), Guðrún Gunnarsdóttir (Safamýrarskóla), Kristín Björg
Knútsdóttir (Álftamýrarskóla), Jón Páll Haraldsson (Laugalækjarskóla), Kristín Pétursdóttir
(Breiðagerðisskóla), Mariella Thayer (Réttarholtsskóla) og Sigríður Heiða Bragadóttir
(Laugarnesskóla). Stýrihópurinn hittist mánaðarlega á haustmisseri og þrisvar á vormisseri.
Mál að meta
2
Markmið verkefnisins Eins og fram kom í styrkumsókn til KÍ þá voru eftirfarandi markmið lögð til grundvallar:
Vinna að námsmatsstefnu skólanna.
Skapa vettvang fyrir kennara og stjórnendur skólanna til að dýpka þekkingu sína á
fjölbreyttum og áhugaverðum námsmatsaðferðum, einkum þeim sem henta í
einstaklingsmiðuðu námi.
Gefa kennurum og öðrum starfsmönnum tækifæri til að þróa námsmatsaðferðir sínar með
skipulegum hætti og miðla reynslu sinni til annarra (milli skólanna, samstarfsfólks,
starfsmanna í öðrum skólum, foreldra)
Efla þekkingu á innlendum og erlendum heimildum um námsmatsaðferðir.
Mál að meta
3
Skipulag, umfang og framkvæmd vinnunnar Hver skóli skipaði eigið námsmatsteymi sem gjarnan voru í fulltrúar stjórnenda, kennara af öllum
aldursstigum, fulltrúi fyrir list- og verkgreinar og fulltrúi fyrir sérkennara. Námsmatsteymið hafði það
hlutverk að skipuleggja starfið innan skólanna á meðan verkefninu stóð.
Verkefnið var í tveimur áföngum, haust og vor. Á haustmisseri hittust námsmatsteymi skólanna einu
sinni í mánuði (ágúst–desember) og ræddu ýmsar hliðar námsmats. Fyrsti fundur var mánudaginn
16. ágúst í Laugalækjarskóla. Á vormisseri stýrðu teymin þróunarstarfi um námsmat, hvert í sínum
skóla. Starfið á vormisseri hófst með sameiginlegum starfsdegi 3. janúar 2011 og lauk með
sameiginlegu málþingi sem haldið var í Laugarnesskóla og Laugalækjarskóla í lok apríl þar sem
verkefnin sem unnin hafa verið í skólunum voru kynnt.
Sameiginleg dagskrá vetrarins 16. ágúst: Efst á baugi í námsmati:
Erindi: Ingvar Sigurgeirsson prófessor við Kennardeild HÍ.
Leitast var við að gefa yfirlit um stefnur og strauma í námsmati um þessar mundir og bregða upp
dæmum úr skólum hér á landi þar sem námsmat hefur verið í deiglu. Sjá m.a. á kennsluaðferða-
vefnum á þessari slóð: http://starfsfolk.khi.is/ingvar/kennsluadferdir/namsmat.htm
20. september: LEIÐSAGNARMAT (e. Formative Assessment)
Erindi: Berglind Axelsdóttir og Hrafnhildur Hallvarðsdóttir kennarar við Fjölbrautaskóla Snæfellinga
fjölluðu um leiðsagnarmat. Skjámyndir og dæmi um matsverkefni er að finna á vef verkefnisins.
Einnig var rætt um og bent á bókina Assessment for Learning: Putting it into Practice eftir Paul Black
o.fl. (2003). Einnig var bent á greinina Að hafa forystu um þróun námsmats eftir Ingibjörgu Ernu
Pálsdóttur sem birtist í Netlu í nóvember 2007.
18. október: Að meta það sem við viljum að nemendur læri: Lykilþættir í vönduðu námsmati
Erindi: Erna Ingibjörg Pálsdóttir, aðstoðarskólastjóri við Álftanesskóla Staður: Álftamýrarskóli.
Skjámyndir Ernu er að finna á vef verkefnisins. Erna sagði mikilvægt að nemendur skilji
námsmarkmiðin til fullnustu, að námsmatið væri í samræmi við markmið námsins og mæti þá þætti
sem verið væri að þjálfa. Námsmat á ekki að vera einstakt atvik heldur er betra fyrir nemendur og
kennara að það sé samfellt. Skilgreina þarf tilgang námsmatsins og spyrja; hvaða þætti á að leggja
megináherslu á í náminu, hvaða leiðir eru mest viðeigandi til að nemendur nái settum markmiðum
og hvernig birtast niðurstöður námsmatsins. Námsmat er ekki einungis til þess gert að safna og miðla
upplýsingum um stöðu nemenda eða að meta hversu mikið nemendur hafa lært á ákveðnum
tímapunkti heldur snýst það jafnframt um að hjálpa nemendum að læra (leiðsögn).
15. nóvember: Námsmöppur og óhefðbundin próf
Auður Ögmundsdóttir kennari í Ölduselsskóla og Sigrún Cortes kennari við Salaskóli sögðu frá reynslu
sinni af verkmöppum (námsmöppum, e. portfolio) og óhefðbundnum prófum.
Skjámyndir þeirra eru á vef verkefnisins.
13. desember: Fundur í Réttarholtsskóla
Stýrihópar úr öllum skólum: samræða um starfið í skólunum eftir áramót.
Mál að meta
4
3. janúar 2011 kl. 13.00–16.00: Skriða, Menntavísindasviði HÍ
Öllum kennurum skólanna tíu boðið. Tvö erindi voru á dagskrá:
Ingvar Sigurgeirsson: Efst á baugi um námsmat
Erna Ingibjörg Pálsdóttir: Námsmat – í upphafi skyldi endirinn skoða
Skjámyndir þeirra er að finna á vef verkefnisins.
Dagskrá 15. febrúar 2011, kl. 14.30–16.00. Stigskipt dagskrá fyrir alla kennara skólanna
Yngsta stig:
Eygló Friðriksdóttir skólastjóri og Hólmfríður Kristjánsdóttir stigstjóri yngsta stigs í
Sæmundarskóla: Námsmat í Sæmundarskóla (áhersla á byrjendakennslu)
Miðstig:
Sigrún Cortes kennari í Salaskóla: Námsmat á miðstigi, óhefðbundin próf
Unglingastig:
Linda Heiðarsdóttir kennari í Laugalækjarskóla: Námsmat á unglingastigi: Námsmöppur og
leiðarbækur
Sæmundur Helgason og Kristín Kristmundsdóttir: „Gísli í anda Gardner"
Íþróttakennsla:
Erla Gunnarsdóttir kennari í Hamraskóla: Námsmat í íþróttum
List og verkgreinar:
Fríða Kristinsdóttir kennari í Laugalækjarskóla. Dæmi um námsmat í list- og verkgreinum.
Kristinn Svavarsson aðstoðarskólastjóri í Laugarnesskóla: Dæmi um námsmat í list- og
verkgreinum.
Skjámyndir úr þessum erindum er að finna á vef verkefnisins.
Uppskeruhátíð 26. apríl, frá kl. 13.00–16.00
Dagskráin fór fram í Laugarnes- og Laugalækjarskóla og var í fimm málstofum:
Námsmat í 1.–4. bekk
Að safna í Sarpinn. Sarpurinn er leiðarbók í 3. og 4. bekk í Laugarnesskóla og þar með hluti af
leiðsagnarmati. Nemandi skráir í lok tíma eða í lok dags í Sarpinn um nám sitt og
námsframmistöðu með rökstuddum skýringum eða dæmum. Tilgangurinn er að nemandinn
ígrundi nám sitt og verði meðvitaður um það sem hann lærir. Kynnir: Helen Símonardóttir
Námsmat og tengsl þess við námsmarkmið og nám nemenda. Sóknarkvarðar (matskvarðar)
í íslensku og stærðfræði í 1.–7. bekk (Breiðagerðisskóla). Kynnir Guðlaug Ólafsdóttir
Kynning á námsmati á yngsta stigi í Vogaskóla. Sagt verður frá fyrirkomulagi námsmats í 1.–
4 . bekk. Námsmatið er einstaklingsmiðað leiðsagnarmat. Kynntir verða matslistar í íslensku
og stærðfræði, sjálfsmatslistar nemenda og matslistar kennara. Þeir sem kynna: Sigurbjörg
Hallgrímsdóttir og Unnur Gunnarsdóttir
Mál að meta
5
Námsmat í 4. bekk Fossvogsskóla. Meðal annars verður fjallað um upplýsingar til foreldra
um námsmat, gátlista yfir námsþætti sem liggja til grundvallar námsmati í íslensku og
stærðfræði, atrennukannanir og matsblað fyrir foreldraviðtöl Um kynninguna sjá Agla
Ástbjörnsdóttir og Elsa Herjólfsdóttir Skogland
Námsmat í 5.–7. bekk
Leiðarljós í stærðfræði. Í 5. og 6. bekk í Laugarnesskóla er unnið með markmið, áætlanir og
sjálfsmat í stærðfræði sem hluta af leiðsagnarmati. Með þessari nálgun stefnum við að því að
nemendur verði meðvitaðri um eigin stöðu í námi og taki aukna ábyrgð á námi sínu. Kynnir:
Rúna Björg Garðarsdóttir
Námsmat í stærðfræði í 5.–7. bekk í Hvassaleitisskóla. Sagt frá markmiðsmiðaðri kennslu
og hvernig áætlanagerð liggur fyrir. Einfalt leiðsagnarmat sem hjálpar nemandanum að sjá
stöðu sína og auðveldar þannig undirbúning fyrir próf. Vægi námsmats á sem sanngjarnastan
hátt. Kynnir: Lilja Írena Guðnadóttir
Námsmat og tengsl þess við námsmarkmið og nám nemenda. Sóknarkvarðar (matskvarðar)
í íslensku og stærðfræði í 1.–7. bekk (Breiðagerðisskóla). Kynnir Rannveig Guðmundsdóttir
Fjölbreytt námsmat með sögurömmum á miðstigi í Langholtsskóla (Leifur Eiríksson,
Norðurlöndin og Snorrasaga). Kynnir: Dögg Lára Sigurgeirsdóttir
Gátlistar: Markmið og sjálfsmat nemenda - hluti af einstaklingsmiðuðu námi.
Í vetur fór af stað vinna hjá öllum kennurum skólans tengd námsmati. Hún hefur það að
markmiði að efla meðvitund kennara, nemenda og foreldra gagnvart þeim markmiðum sem
unnið er að hverju sinni. Lögð er áhersla á algjört samræmi hjá öllum kennurum hvað
uppsetningu og orðalag snertir þegar listarnir eru búnir til og að þeir séu skýrir og skiljanlegir
nemendum. Listarnir þjóna þeim tilgangi að vera nemendum, kennurum/teymum ákveðið
leiðarljós í gegnum hverja lotu og minnka líkur á því að nemendur/kennarar missi sjónar á
tilgangi eða markmiðum námsins. Kynnir: Helga Helgadóttir – 5.–7. bekkur
Námsmat á unglingastigi
Að meta umfangsmikil lokaverkefni í 10. bekk. Sagt frá marklista sem notaður er við mat á
lokaverkefnum í 10. bekk í Réttarholtsskóla. Kynnir: Hilmar Hilmarsson
Námsmat í stærðfræði í Réttarholtsskóla. Kynnir: Ásta Ólafsdóttir
Gátlistar fyrir alla. Farin er af stað vinna við að taka upp notkun gátlista á öllum
kennslustigum í Álftamýrarskóla til að gera nemendur, foreldra og kennara meðvitaðri um
markmið í hverju fagi fyrir sig. Í kjölfarið var ákveðið að samræma útlit, uppsetningu og
notkun gátlistanna í skólanum. Kynnir: Brynjar M. Ólafsson
Námsmat í Moodle. Ágúst Tómasson segir frá tilraun með notkun á Moodle-
námsumsjónarkerfinu í unglingastigi Vogaskóla. Sérstaklega verða rafræn próf og
skilaverkefni í Moodle kynnt og einnig notkun einkunnabókar í kerfinu.
Markmiðum miðlað til nemenda og tengsl við mat (Laugalækjarskóli). Kynningu annast
Erika Frodell, Gry Ek Gunnarsson, Guðrún Björg Karlsdóttir og Þórunn Sleight
Námsmat á list- og verkgreinum
Námsframvinda í hönnun og smíði í Hvassaleitisskóla. Jafningjamat, sjálfsmat, ferilmöppur
o.fl. Kynnir: Gunnar B. Pálsson
Mál að meta
6
Marklisti í list- og verkgreinum í Réttarholtsskóla. Kynnir: Maríella Thayer
Listamappan mín (Vogaskóli). Verkefninu er ætlað að gera nemendum betur kleift að skilja
samhengið milli verklýsinga, hönnunarferlis, vinnubragða og lokaafurðar. Með því að halda
til haga öllum verkefnum nemenda í öllum listgreinum, á sama stað, öðlast þeir mikilvæga
yfirsýn yfir þekkingu sína og færni og þannig eflist sjálfsmynd þeirra og sjálfstraust í
listgreinum og ekki síður sjálfstæði og frumkvæði í vinnubrögðum. Freyja Rut Emilsdóttir
kynnir verkefnið.
Námsmat í íþróttum
Árangursbók í íþróttakennslu Vogaskóla. Bókin verður kynnt, hugmyndafræði hennar,
tilangur og notkun. Sýnishornum verður dreift og fagleg umræða um bókina í kjölfarið. Um
kynninguna sjá Ragnar Vignir og Jóhannes Níels Sigurðsson íþróttakennarar
Verkefni unnin í einstökum skólum Hér á undan var gerð grein fyrir hinni sameiginlegu dagskrá. Jafn mikilvægur þáttur í Máli að meta
var starfið í hverjum skóla fyrir sig. Á valdi hvers skóla var að sníða þá vinnu að sínum þörfum. Lagt
var til að í hverjum skóla væri stofnað námsmatsteymi sem skipulegði vinnuna. Eins og sjá má á
eftirfarandi yfirliti frá skólunum má sjá að afraksturinn varð mjög fjölbreyttur, en um leið ólíkur eftir
skólum:
Álftamýrarskóli
Gátlistar: Markmið og sjálfsmat nemenda - hluti af einstaklingsmiðuðu námi
Í Álftamýrarskóla starfaði fimm manna teymi undir stjórn skólastjóra. Í teyminu voru Helga
Helgadóttir, Brynjar M. Ólafsson, Kristín B. Knútsdóttir, Þórunn Traustadóttir og Fanný
Gunnarsdóttir. Teymið fundaði einu sinni í mánuði í allan vetur og fór á allar kynningar
þróunarverkefnisins fyrir áramót. Kennarar Álftamýrarskóla hafa verið að þróa námsmatsaðferðir í
einstaklingsmiðuðu námi síðastliðin fjögur ár. Unnið hefur verið með rúbrikkur (e. rubricks,
marklista) og fjölbreytt námsmat. Einnig hefur skólinn verið í þróunarverkefni um gæði náms í
samstarfi við tvo aðra skóla og John Morris skólastjóra í Essex á Englandi. Í því verkefni hafa
starfsmenn verið að vinna við að endurskoða markmið til að efla vitund kennara, nemenda og
foreldra um það sem verið er að vinna með hverju sinni. Teyminu fannst eðlilegt að vinna
námsmatsverkefnið í tengslum við þetta verkefni þar sem markmið beggja verkefna fara algjörlega
saman.
Brynjar M. Ólafsson, sem er stærðfræðikennari í unglingadeild, hefur stýrt teymi síðastliðin tvö ár
sem hefur það markmið að samræma stærðfræðikennslu frá 1.–10. bekk í skólanum. Í tengslum við
það verkefni áttu kennarateymi skólans að útbúa markmiðalista/gátlista í stærðfræði. Brynjar, ásamt
kennurum í 4/5. bekk, var búinn að ljúka þeirri vinnu í desember og kynntu þá vinnu á kennarafundi.
Í framhaldi af þeirri kynningu var ákveðið að frá og með áramótum myndu allir kennarar búa til
markmiðslista/gátlista fyrir hvert og eitt fag en byrja á stærðfræði og íslensku. Lögð var áhersla á
samræmi hjá öllum kennurum hvað varðar uppsetningu og orðalag og að listarnir væru skýrir og
skiljanlegir nemendum. Listarnir áttu að vera leiðarljós fyrir nemendur og kennara í gegnum hverja
lotu og námsmat síðan að byggjast á þessum listum. Hver kennari eða kennarateymi áttu að skila
einum lista fyrir miðjan febrúar og vista á sameign. Námsmatsteymið fór yfir alla lista og gerði
athugasemdir ef það þurfti. Almennt má segja að listarnir hafi verið mjög vel unnir og þjónað sínum
Mál að meta
7
tilgangi. Annar skiladagur fyrir nýja gátlista var síðan í apríl. Stefnt er að því, næsta vetur, að allir
kennarar búi til slíka lista fyrir hverja einustu lotu vetrarins. Í starfsmannasamtölum kom fram að
allflestir kennarar notuðu listana og voru mjög ánægðir með þessa vinnu.
Sýnishorn af listunum verða á heimasíðu þróunarverkefnisins.
Breiðagerðisskóli
Í Breiðagerðisskóla unnu allir kennarar skólans að matskvörðum í stærðfræði og íslensku. Þar sem
námsmat er hluti af námi nemenda lögðu starfsmenn áherslu á mikilvægi þess að markmiðin væru
skýr. Verkefnið fékk nafnið Námsmat og tengsl þess við námsmarkmið og nám nemenda.
Námsmarkmiðin eiga að vera aðgengileg fyrir nemendur þannig að þeir geti skipulagt nám sitt og
sett sér markmið út frá þeim.
Markmið verkefnisins var:
að þróa heildstæða stefnu í námsmati skólans með áherslu á matskvarða í öllum
námsgreinum
að kenna nemendum að nýta sér matskvarða til að sjá hvar þeir eru staddir og setja sér
markmið
að þróa sjálfsmatsaðferðir nemenda
að þróa frekara námsmat í skólanum með áherslu á þátttöku nemenda og foreldra
að námsmatið verði einstaklingsmiðað og verða námsmatsblöðin unnin út frá matskvörðum
Verkefninu var skipt niður í fjögur þrep og hefur vinnan í vetur tengst vinnu á fyrsta þrepi en það er
gerð matskvarða í íslensku og stærðfræði. Gerð matskvarða er flókið ferli og því var ákveðið að fara
þá leið að allir kennarar tæku þátt í að vinna matskvarða í íslensku og stærðfærði. Með því fengju
allir reynslu í gerð matskvarða og umræða skapaðist um hugmyndafræðina á bak við þá. Auk þess er
mikilvægt fyrir kennara í öllum greinum að hafa yfirsýn yfir markmið í þessum grunn- greinum, þar
sem þær tengjast öllu námi.
Ætlunin er að vinna matskvarða í öllum greinum og hafa matskvarðana sýnilega í stofum fyrir
nemendur og kenna þeim að nýta sér þá við að setja sér markmið í náminu. Kvörðunum er ekki skipt
eftir árgöngum þannig að nemendur truflist ekki af því, heldur skoði hvar þeir eru staddir burt séð frá
aldri. Kennarar verða þó með kvarðana aldursskipta hjá sér, þar sem stærsti hópur nemenda er að
vinna að sömu markmiðum. Nemendur verða þjálfaðir í að nota matskvarða til að sjá hvar þeir eru
staddir í náminu, setja sér markmið og skoða með aðstoð kennara og foreldra hvaða leiðir eru færar
að markmiðum. Ætlunin er að kynna kvarðana fyrir foreldrum og nemendum í nemendaviðtölum og
fá þannig foreldra til að koma með sínar hugmyndir að leiðum til að barn þeirra nái þeim
markmiðum sem það hefur sett sér. Sjálfsmat verður einn liður fyrir nemendann til að meta hvernig
til hafi tekist og meta hvað gekk vel og hvað fór úrskeiðis. Foreldraviðtöl verða notuð til að fara yfir
þessa þætti og einnig er ætlunin að kynna sér það sem Mentor hefur að bjóða í sjálfsmati nemenda.
mat kennara er að þessi nálgun nýtist mjög vel til að þróa áfram einstaklingsmiðað nám í skólanum
og þjálfa nemendur í að setja sér markmið og verða þannig ábyrgari í eigin námi. Þessi leið gefur
einnig foreldrum meiri hlutdeild í námi barna sinna.
Þriðja þrepið er svo námsmatið sjálft – hvaða leiðir skólinn fer við að meta nám nemenda. Þegar eru
komnar upp hugmyndir, en frekari úrvinnsla er eftir. Þar á m.a. að þróa áfram sjálfsmat nemenda og
tengja það við vinnu þeirra við að setja sér markmið út frá matskvörðum.
Mál að meta
8
Fjórða þrepið er gerð námsmatsblaðs, en hugmyndin er að vinna það með hliðsjón af matskvörðum
þannig að tekin séu saman þau atriði sem nemandinn á að hafa náð tökum á samkvæmt markmiðum
og merkt við þau atriði sem hafa náðst og hvað það er sem huga þarf betur að. Þannig verður
námsmatið leiðsegjandi fyrir nemendur og foreldra.
Mat kennara er að vinnan í vetur hafi farlið vel af stað og er fyrirhugað að halda áfram næsta vetur
að vinna að þessu verkefni. Sótt hefur verið um styrk til Sprotasjóðs til að vinna áfram að verkefninu
með aðstoð ráðgjafa.
Matskvarðar í íslensku og stærðfræði eru tilbúnir þó að eftir sé að yfirfara þá og og samræma
orðalag og annað. Það verður gert næsta haust.
Fossvogsskóli
Á haustdögum skipaði skólastjóri í námsmatsteymi sem átti að sjá um útfærslu þróunarverkefnisins
innanhúss. Í teyminu voru Agla Ásbjörnsdóttir, Árni Freyr Sigurlaugsson, Magnea Antonsdóttir,
Óskar S. Einarsson og Ægir Rúnar Sigurbjörnsson.
Starf teymisins og kennarahópsins
Teymið sótti alla þá fyrirlestra sem í boði voru og fundaði í skólanum um útfærsluna innanhúss.
Á einum þessara funda skipulagði teymið umræðufundi sem allir kennarar skólans tóku þátt í.
Kennurum var skipt í umræðuhópa og fengu umræðupunkta til að vinna út frá. Umræðupunktum
var skilað í þar til gerða möppu á tölvusameign í skólanum. Punktarnir voru teknir saman og unnið úr
þeim. Af umræðunum sem fram fóru má helst sjá að kennarar skólans eru sáttir við þá braut sem
skólinn er á í námsmatsmálum og vilja halda fjórskiptum kvarða með skriflegum umsögnum. Það sem
helst má bæta að allra mati er að koma með skilgreiningar á kvarðanum, þ.e. útskýra hvað liggur að
baki og hafa það sýnilegt á vitnisburðarblaði nemenda.
Á þessum sama fundi sögðu kennarar frá því hvernig námsmati þeirra er háttað. Einnig hvernig
upplýsingagjöf til foreldra og nemenda vegna námsmats er háttað.
Námsmatsteymið hefur á þessu skólaári hvatt kennara til þess að prófa nýjar leiðir í námsmati, þeim
var sérstaklega bent á að lesa bók Þóru Bjarkar Jónsdóttur (2008) um leiðsagnarmat. Á
starfsmannafundum í vetur hefur verið jafningjafræðsla og oftar en ekki hefur eitthvað verið kynnt
sem tengist námsmati. Margir hafa komið að máli við fulltrúa teymisins og sagt frá ýmsum
nýjungum í fyrirlögn kannana, má þar nefna atrennukannanir og heimapróf. Þá hvatti teymið
sérstaklega til þess að allir kennarar myndu prófa nemenda- og jafningjamat.
Unnið hefur verið að drögum að nýrri skólanámskrá og mun sú vinna halda áfram næsta vetur.
Nýlega fengu kennarar skólans kynningu á Leiðsagnarmati Mentor og er mikill áhugi á því innan
skólans að taka það upp jafnvel næsta vetur.
Framhaldið
Auk þessa þróunarverkefnis eru mörg verkefni í gangi sem taka sinn tíma af þeim sem sameiginlegur
er í skólanum og skólastjóri getur ráðstafað. Það er ósk teymisins að námsmatsmálin fái meira rými í
fundardagatali næsta skólaárs.
Það er ljóst að margir kennarar hafa farið nýjar leiðir í námsmati í vetur. Verkefnin framundan snúast
kannski fyrst og fremst um það að samræma námsmatið enn frekar, koma skólanámskránni í betra
Mál að meta
9
horf, í takt við nýja aðalnámskrá og athuga hvort grundvöllur sé til að taka upp Leiðsagnarmat
Mentors.
Þróunarverkefnið Mál að meta er vonandi upphaf að gróskumiklu námsmatsstarfsári í Fossvogsskóla
næsta skólaár.
Hvassaleitisskóli
Umræður og skoðanaskipti hafa farið fram í kennarahópnum og mál skoðuð frá ólíkum hliðum. Á
haustönn lásu kennarar sér til um ýmsar leiðir í námsmati og ræddu innan námsgreina. Ýmis form
námsmats voru lögð fyrir og árangur metinn. Einnig var tímanum varið í að skoða vitnisburðablöð og
gátlista frá öðrum skólum.
Í vetur höfum við komið betra skipulagi á námsmat okkar, samhæft og mótað ný vitnisburðablöð
sem gefa betri upplýsingar um náms- og félagsfærni nemenda. Ákveðið var að vinna með afmarkaða
þætti í námsmati og innleiða breytingaferlið í hægum markvissum skrefum.
Í samstarfinu þóttu árangursríkast skólaheimsóknir og kynningar á þeim námsmatsleiðum sem
höfðu reynst vel í öðrum skólum. Námsmat á að vera upplýsandi um námslega stöðu nemenda og
stefna að framförum þeirra. Mikil umræða var meðal kennara um tímafrekt skráningarferli sem fylgir
auknu námsmati og voru kennarar sammála um að það mætti ekki koma niður á aðalstarfinu,
kennslunni.
Næsta skólaár munum við fullvinna vitnisburðablöð og taka í notkun, gera skráningar í Mentor um
námsmarkmið og námsmat meira upplýsandi fyrir nemendur og foreldra og leita eftir samvinnu við
kennara í öðrum skólum.
Langholtsskóli
Í Langholtsskóla hefur námsmatsáherslan legið í því að kennarar endurskoði markmiðin sem þeir
vinna eftir og eru í skólanámskrá skólans. Markmið í öllum fögum eru komin í Mentor og ætlunin er
að þau verði sýnileg nemendum og foreldrum í haust. Unnið hefur verið að þessu verkefni þar sem
kennarar hafa í sameiningu skoðað og breytt markmiðum þannig að þau verði skýrari fyrir
nemendur, foreldra og kennara. Þannig verður námsframvinda nemandans gagnvirkari og sýnilegri.
Sýnishorn af verkefnum og námsmati verða á vef þróunarverkefnisins.
Yngsta stig
Aðaláhersla á lestur. Allar námsgreinar eru í vinnslu. Þrepin eru 20 talsins fyrir 1.–10. bekk.
Stærðfræði í 4. bekk.
Ritun í 4. bekk – sjálfsmat nemenda samkvæmt gátlistum.
Miðstig
Unnið með námsframvinduna í ensku.
Samfélagsfræðigreinar í 5. og 6. bekk: Leifur Eiríksson, Norðurlöndin, Snorrasaga: Sjálfsmat,
jafningjamat, foreldramat, heimapróf og munnlegt próf.
Unglingastig
Stærðfræði
Íslenska
Danska
Mál að meta
10
Þemadagar í mars (áratugur). Nemendur settu sér markmið og mátu sjálfir vinnuna við lok
þemadaganna. Afurð, kynning og vinnuferli metin.
List og verkgreinar
Heimilisfræði: Foreldramat og jafningjamat.
Textíl: Leiðarbækur: leiðsagnarmat þar sem nemandinn sér námsframvinduna og bókin leiðir
nemendur áfram stig af stigi.
Stærðfræði
Allir stærðfræðikennarar voru á námskeiði í vetur um þrautalausnir og eflingu skilnings
nemenda á stærðfræði með leiðsagnarmati. Við námsmat var athygli beint að þátttöku
nemenda í lausnaferlinu, skýringum og mismunandi lausnaleiðum.
Laugalækjarskóli
Stýrihópur fyrir Mál að meta var skipaður innan skólans haustdögum og starfaði hann yfir veturinn
og skipulagði dagskrána innan skólans. Nokkrir fundir voru einnig sameiginlegir með kennararáði.
Í stýrihópnum sátu eftirtalin: Soffía Guðmundsdóttir fyrir 7. og 8. bekk, Nanna Ævarsdóttir fyrir 9. og
10. bekk, Kristín Jóhannsdóttir fyrir list- og verkgreinar og Jón Páll Haraldsson fyrir hönd stjórnenda.
Stýrihópurinn ákvað að leggja fram tillögur að viðfangsefnum til að þróa í hópastarfi kennara. Eftir
forkönnun meðal kennara á haustdögum lagði hópurinn fram níu tillögur að viðfangsefnum.
Kennarar fengu að velja sér viðfangsefni og völdu sig í hópa þar með. Á endanum urðu til fjórir
vinnuhópar með eftirtalin viðfangsefni:
Að setja markmið í forgrunn og gera nemendur meðvitaða um þau.
Að lesa flókinn texta; mat á skilningi nemenda.
Þróun viðmiða fyrir vinnueinkunn nemenda
Að nota sóknarkvarða (rubric) við mat, almennt séð.
Fyrsti hópurinn tók saman aðferðir og dæmi sem reynst höfðu vel til að gera nemendur meðvitaða
um þau markmið sem stefnt er að, að gera nemendur þátttakendur í framsetningu markmiða og svo
að semja sín eigin markmið. Hópurinn flutti erindi á uppskeruhátíð Máls að meta og er glærusýningu
þeirra að finna á vef verkefnisins.
Annar hópurinn er sjálfsprottinn hópur sem var þegar starfandi þegar Mál að meta hófst – hópurinn
er gjarnan kenndur við Ólaf Örn Pálmarsson náttúrufræðikennara. Upphaflegt viðfangsefni hópsins
var að móta aðferðir um það hvernig hægt er að leiðbeina nemendum að við lestur texta sem er
þeim tiltölulega flókinn, hvernig kynna megi og þjálfa notkun á nýjum orðaforða. Samfara Máli að
meta glímdi hópurinn við þá spurningu hvernig meta megi skilning nemenda við þessar sömu
aðstæður.
Þriðji og fjórði hópurinn unnu mikið saman. Vinnueinkunn nemenda hefur verið talsvert í brennidepli
undanfarin misseri enda fær hún aukið vægi nú þegar skólaeinkunnir einar liggja til grundvallar
inntöku í framhaldsskóla. Afraksturinn varð sóknarkvarði (rubric), grunnplagg sem nota má til að
reikna út vinnueinkunn í ólíkum fögum. Hvert fag getur aðlagað kvarðann að aðstæðum. Ennfremur
samræmdi hópurinn önnur viðmið um vægi þátta í vinnueinkunn og tengingu við námsmöppukerfi
skólans. Sóknarkvarðann getur að líta á vef Máls að meta.
Mál að meta
11
Seinni tvö verkefnin voru kynnt á umbótadegi starfsmanna að vori.
Vinnan í hópunum gekk vel og skilaði því sem vonast var til. Helst olli vonbrigðum hve kennarar
dreifðust lítið á hópa því fjölmörg viðfangsefni voru í boði. Er þar þó að hluta við stjórnendur að
sakast að setja ekki skýrari skilyrði um skipan í hópa.
Laugarnesskóli
Vinnan á haustönn
Strax í upphafi var skipað teymi í skólanum til að vinna að verkefninu. Í teyminu voru: Helen
Símonardóttir, fulltúi fyrir 3. og 4. bekk, Rúna Björg Garðarsdóttir fyrir 5. og 6. bekk, Sigrún Sif
Karlsdóttir fyrir 1. og 2. bekk og Hulda Guðrún Geirsdóttir, fulltrúi list- og verkgreina. Kristinn
Svavarsson aðstoðarskólastjóri kom að teyminu þegar hann hóf störf við skólann í lok september.
Námsmatsteymið sótti sex fundi og fyrirlestra sem haldnir voru í tengslum við verkefnið og hittist
þess á milli í skólanum til að ráða ráðum sínum. Stjórnendur skólans tókust á við það verkefni að
móta tillögur að námsmatsstefnu Laugarnesskóla. Haft var að leiðarljósi að allir kennarar skólans
hefðu sama skilning á orðum og hugtökum við námsmatið. Einnig var lögð áhersla á að samræma
hvaða tölur á bilinu 1–10 stæðu að baki bókstöfum, því einhverjir kennarar höfðu hug á að birta
einkunnir á þann hátt. Ástæða þessarar samræmingar er sú að auðveldara er að vinna með töluleg
gögn en gögn byggð á bókstöfum. Afrakstur þessarar vinnu var kynntur á kennarafundi á
haustdögum og kennarar beðnir að koma með tillögur að breytingum. Námsmatsteymið vann síðan
úr breytingatillögum kennara og fundaði fjórum sinnum til að móta tillögurnar í það form sem síðan
var borið undir kennarafund. Virðist hafa náðs víðtæk sátt og samstaða um áherslur í námsmati og
birtingarformi þess. Stefnuna má sjá á heimasíðu verkefnisins.
Að öðru leyti var vinnan samkvæmt áætlun verkefnisstjóra.
Vinnan á vorönn
Vinnan á vorönn hófst með sameiginlegum fundi skólanna 3. janúar. Auk sameiginlegra funda
skólanna allra héldu kennarar Laugarnesskóla tólf fundi til að ráða ráðum sínum og móta og vinna
með námsmatshugmyndir. Í janúar var haldinn fundur með öllum kennurum skólans til að ákveða
hvaða námsmatsaðferðir ætti að leggja áherslu á. Niðurstaðan var að í þróunarvinnunni skyldi leggja
áherslu á leiðsagnarmat og tóku allir kennarar þátt í því starfi. Meðlimir námsmatsteymisins leiddu
starfið og skipulögðu fundi. Undir lokin prófuðu kennarar að nota aðferðir þær sem þeir voru með í
vinnslu til að kanna hvernig þær reyndust. Mikil samvinna og frjóar samræður einkenndu vinnu þessa
hóps. Afrakstur þessarar vinnu var kynntur kennurum á kennarafundi og öllum gerð grein fyrir því að
ætlunin væri að vinna samkvæmt námsmatsstefnunni og hugmyndum teymisins frá og með haustinu
2011.
Hugmyndirnar voru einnig kynntar kennurum annarra skóla á fundum á vorönninni. Á uppskeruhátíð
verkefnisins 26. apríl voru þrír kennarar Laugarnesskóla með erindi þar sem þeir kynntu vinnu sinna
hópa og svöruðu fyrirspurnum úr sal. Voru þar kynnt verkefnin Að safna í Sarpinn, Leiðarljós í
stærðfræði og Rafrænar verkmöppur í list- og verkgreinum (sjá í dagskránni hér að framan). Afurðir
þessara verkefna má sjá á vef þróunarverkefnisins.
Mál að meta
12
Námsmatsverkefni
Hér að neðan er gerð grein þeim verkefnum sem unnin voru í tengslum við þróunarverkefnið Mál að
meta í Laugarnesskóla. Öll byggja verkefnin byggja á og eru gerð með hliðsjón af námsmatsstefnu
skólans sem nefnd var hér að framan. Afurðir þessara verkefna má sjá á vef þróunarverkefnisins.
1. og 2. bekkur
Teymisstjóri var Sigrún Sif Karlsdóttir. Eftir kynningu á leiðsagnarmati urðu kennarar 1.og 2. bekkjar
fljótt sammála um að það sem myndi gagnast best væri að þróa skorlista sem myndi auðvelda að
meta hvar nemandi stæði í stærðfræði og íslensku. Einnig voru gerðir skorlistar fyrir framsögn, skrift
og ritun.
Skort hefur á samfellu í námsmati milli árganga og stundum hafa kennarar breytt áherslum í því
augnamiði að bæta námsmatið en það hafa oftar en ekki verið geðþóttaákvarðanir. Rætt var um að
tímabært væri að hafa sama birtingaform á námsmati 1. bekkjar og annarra árganga og að reyna að
breyta því á þessu skólaári. Samkomulag um það náðist ekki.
Lokaverkefni hópsins er í raun uppkast því hópurinn hefur ekki hist eftir að listarnir voru tilbúnir,
rætt þá og gert athugasemdir. Engu að síður eru þeir góð vinnuplögg og hafa nýst hópnum vel í
vetur. Verkefni næsta vetrar er að klára listana og samræma birtingaform einkunna.
3. og 4. bekkur
Teymisstjóri var Helen Símonardóttir
Að safna í sarpinn
Vinnuhópurinn samanstóð af sjö umsjónarkennurum í 3. og 4. bekk auk skólasafnskennara. Hópurinn
hittist sjö sinnum á tímabilinu 11. janúar til 12. apríl. Á fyrsta vinnufundi kynnti verkefnastjóri
leiðsagnarmat fyrir kennurum og í framhaldi tók hópurinn ákvörðun um að leiðsagnarmat þessara
árganga yrði byggt á leiðarbók. Næstu fundir fóru í að setja markmið með leiðarbókinni og svara þar
með spurningunni: „Hvernig gagnast leiðarbókin nemendum, kennurum og foreldrum?“ Á fundunum
sömdu kennarar í sameiningu spurningar í bókina sem nemendur svara til að ná fram markmiðunum
sem sett voru.
Markmið með leiðarbókinni er
að nemandi ígrundi nám sitt
að nemandi komi hugsunum sínum í orð með skráningu
að nemandi meti frammistöðu sína
að kennari fái nánari sýn á námsframvindu nemenda
að foreldrar fái innsýn í nám barna sinna
Átta spurningar eru innan á bókarkápu.
Hvað lærði ég í dag?
Hvað lærði ég í þessum tíma?
Hvað vissi ég áður?
Hvernig gekk mér?
Hvað var áhugavert?
Hvað fannst mér erfiðast?
Hvað þarf ég að læra betur?
Mál að meta
13
Hvar get ég leitað mér frekari upplýsinga um efnið?
Vegna ungs aldurs nemendanna var ákveðið að hafa spurningarnar númeraðar svo auðvelda mætti
þeim skrifin í bókina. Kennari ákveður að nota eina til tvær spurningar eftir kennslustund eða eftir
heila kennsludag. Á vinnufundum var einnig ákveðið að í lok hverrar annar gefur umsjónarkennari
nemandanum umsögn á lausu blaði og telur fram það sem gott er og það sem betur má fara.
Foreldrar fá einnig tækifæri til að meta skrif barn síns, bókin verður send heim í lok hverrar annar
með eyðublaði þar sem foreldrar skrá tvær stjörnur og eina ósk, tvö jákvæð ummæli og eitt sem
betur má fara og fylgir það blað bókinni.
Nytsemi leiðarbókarinnar
Á fundunum ræddu kennarar um það hvernig kennari getur notað leiðarbókina við undirbúning fyrir
foreldraviðtöl einnig geta foreldrar notað efni úr bókinni til umfjöllunar í viðtali. Jafnframt að
nemandi getur valið bókina eða ákveðnar síður úr bókinni í Gullakistuna (verkefni sem hann/hún er
stolt af).
Reynslan
Kennarar bjuggu til leiðarbókina úr 10 hvítum A4 blöðum sem þeir brutu saman í A5. Ástæðan fyrir
hvítum blöðum er að þannig geta nemendur haft frjálsari hendur með tjáninguna, jafnvel teiknað
myndir til að hjálpa sér að útskýra og muna. Nemendur fengu bókina í hendur og útskýringar með.
Nauðsynlegt er að kenna nemendum að skrifa í Sarpinn. Til að byrja með er gott að taka afmarkað
efni fyrir sem nemendur eiga að skrá, t.d. nýtt hugtak í einhverju fagi eða orðskýringu í
bókmenntum. Það þarf að krefja nemendur um góð svör við spurningunum og krefja þá um að tiltaka
hvað þeir hafa lært, ekki eingöngu að þeir hafi lært nýtt orð eða hugtak. Reynslan hefur sýnt sig að
það getur reynst erfitt í upphafi fyrir nemendur en æfingin skapar meistarann. Kennari getur látið
nemendur vita að morgni hvað verður spurt um í lok dags svo þeir hafi daginn til að hugsa sig um og
þannig auðvelda þeim skrifin í lok dagsins. Reynslan hefur einnig kennt kennurum að nemendur í 3.
bekk eiga almennt erfiðara með þessa skráningu en nemendur í 4. bekk. Það getur reynst „klárum“
nemendum erfitt og mjög krefjandi að koma hugsun sinni á blað. Margir vilja sleppa með „Ég lærði
ekki neitt“ þá verður kennarinn að leiða nemendur áfram.
Framhaldið og útfærsluatriði
Sarpinn má með sama hætti nota með nemendum í 5. og 6. bekk og jafnvel krefja þá um enn frekari
rökstuðning eða meiri skrif. Útfæra má hugmyndina fyrir nemendur í 1. og 2. bekk þannig að
nemendur koma munnlega skilaboðum til kennarans,t.d. á leið út úr skólastofunni. Mikilvægt er að
gera leiðarbókina að föstum lið hjá nemandanum, krefja hann til horfa til baka og rifja upp hvað það
var sem hann lærði, hvernig það gekk og hvað þarf að læra betur, þ.e. að hann ígrundi nám sitt betur
og meira.
Mál að meta
14
Forsíða Sarpsins Foreldramatið
5. og 6. bekkur
Leiðarljós í stærðfræði
Kennarar 5. og 6. bekkjar tóku fyrir þáttinn sjálfsmat, markmiðssetning og áætlanagerð og í
leiðsagnarmati. Teymisstjóri var Rúna B. Garðarsdóttir.
Byrjað var á því að skoða markmið, áætlanir og sjálfsmat í stærðfræði í þessum tveimur árgöngum.
Þessir þrír þættir voru settir saman á eitt blað sem nefnt var „leiðarljós“ og nemendur vinna eftir í
stærðfræði. Hópurinn endurskoðaði markmið með hverjum námsþætti og aðlagaði að þroska
nemenda. Þessi markmið höfðu verið endurskoðuð í vinnu með nemendum og er ætlunin að halda
þeirri vinnu áfram næsta vetur. Næst var að vinna áætlun með hverjum námsþætti, en þá vinnu
unnu kennarar samhliða undirbúningi fyrir kennslu á þeim þáttum sem unnið var með nemendum
undir vor. Stefnt er að því að ljúka þessu á næsta skólaári.
Sjálfsmat nemenda er miðað við markmiðin sem tekin hafa verið saman fyrir hvern námsþátt.
Nemendur hafa prófað þetta matsform og gengið vel. Á næsta ári er stefnt að því að safna saman og
útbúa ítarefni með hverjum námsþætti svo og grunn að stöðuprófum og lokaprófum sem hægt er að
aðlaga að námi og kennslu hvers árgangs.
Staðan nú
Enn sem komið er koma nemendur ekki að markmiðsetningunni né áætlanagerðinni. Að virkja
nemendur í markmiðssetningu og áætlanagerð er spennandi viðbót við þessa vinnu sem bíður betri
tíma. Nemendur hafa hins vegar prófað að nota markmiðin og áætlunina. Einnig hafa þeir metið
stöðu sína út frá markmiðunum. Það er trú hópsins eftir þessa stuttu reynslu með nemendum, að
„leiðarljósið“ nýtist þeim til að:
auka sjálfstæði þeirra í vinnubrögðum
Mál að meta
15
auka ábyrgð þeirra á eigin námi
gera þá meðvitaðri um stöðu sína í námsgreininni
Hópurinn sér fyrir sér að þessi vinna nýtist í fleiri greinum. Formið má auðveldlega aðlaga að
náttúrufræði og einnig gæti það hentað í öðrum árgöngum, bæði eldir og yngri.
Framhaldið
Hálfnað er verk þá hafið er. Búið er að vinna grunn sem nú þarf að slípa til og fullmóta. Hópurinn
gerir sér vonir um að fá tækifæri til þess í skólaþróun næsta vetrar um leið og hann innleiðir þessa
vinnu með nemendum.
Myndin sýnir vinnuferlið í stærðfræði:
List- og verkgreinar
Í hópnum list- og verkgreinar eru mjög ólíkar námsgreinar. Þar sem hver námsgrein hefur sína
sérstöðu og áherslur auk þess sem möguleikar til sameiginlegra aðferða er takmarkaður urðu mikil
skoðanaskipti á fundum teymisins. Sumir voru ánægðir með námsmat sitt og vildu helst engu breyta
en aðrir voru tilbúnir í að þróa það og bæta.
Á fyrstu fundunum var lögð áhersla á að kynna leiðsagnarmat og voru allir á því að það væri mikið
notað, þó sérstaklega í list og verkgreinum. Einnig voru kennarar ásáttir um að auka bæri ábyrgð
nemenda á eigin námi, láta þá gera sér markmið og vinna með sjálfsmat nemenda. Kennarar voru
einnig ásáttir með að koma á jafningjamati í því augnamiði að fá nemendur til vanda betur til verka.
Nemendur eru líklegir til að vanda vinnu sína ef þeir vita að aðrir nemendur muni meta þá. Umræða
á fundunum leiddi ýmislegt af sér varðandi markmiðssetningu í beinum tengslum við námsmat og
eru flestir kennarar búnir að vinna mjög góð markmið og námsmatsramma. Tryggt á að vera að
markmiðin sýni nemendum til hvers er ætlast af þeim, hvað hver og einn á að læra og kunna skil á.
Matskvarðar eiga að upplýsa nemendur um hvort þeir hafi náð markmiðum eða hvar þeir séu
staddur á leið sinni að markmiðunum.
Kennarar hafa lagt sig alla fram í námsmatsþróuninni og mikill metnaður er fyrir því að námsmatið
nái að leiðbeina nemendum og sýna þeim fram á stöðu sína. Kennarar greinanna fengu frelsi til að
Markmið kynnt fyrir bekknum í
upphafi kafla.
Unnið eftir áætlun
Sjálfsmat
nemendur meta stöðu sína m.v. markmið
Þættir sem þarf að æfa betur
þjálfaðir.
Ítarfefni
Greinandi stöðupróf út frá
markmiðum kaflans.
Lokapróf eftir nokkra kafla.
Ítarefni heim og/eða unnið með það í upprifjun.
Mál að meta
16
móta námsmatið í samræmi við sérstöðu námsgreinanna enda eru þær ólíkar í eðli sínu eins og áður
sagði. Sumar tengjast sviðslistum en aðrar sjónlistum og enn aðrar verklegum þáttum (performance /
product). Kennararnir hafa sett fram markmið hver í sinni grein byggð á Aðalnámskrá grunnskóla og
setja þau í samræmi við aðstæður sem eru í skólanum og þann tíma sem hver grein fær til umráða á
stundatöflum nemenda. Markmiðin eru skilgreind, ákveðið er hvað á að meta, hvaða aðferðir verði
notaðar og hvaða kröfur séu gerðar um kunnáttu. Þeir hafa flestir gert sér matskvarða sem sýnir
stöðu nemenda með hliðsjón af markmiðum.
Á fundunum báru kennarar saman bækur sínar og skipst var á skoðunum. Hér að neðan eru lýsingar
á matsaðferðum nokkurra greina.
Rafrænar verkmöppur
Sameiginlegur áhugi er hjá list og verkgreinakennurum á að koma á rafrænum vinnumöppum. Slíkar
möppur þjóna fyrst og fremst þeim tilgangi að gefa nemandanum yfirsýn yfir verk sín með aðstoð
kennara og gera verk nemenda sýnileg foreldrum sem ná þá betur að fylgjast með framvindu
námsins. Kennurum finnst þessi nálgun áhugaverð en hún krefst grunnvinnu sem þarf að vinna og
einnig meiri tölvu og tæknikunnáttu. Lagði kennarahópurinn því til að fá þá þjálfun inn í símenntun
næsta vetrar og vilja með því gera þessa hugmynd að veruleika.
Tónmennt
Tónmenntakennari skólans vann með sjálfsmat nemenda og gerði matskvarða sem byggður var á
námsmatstefnu skólans.
Myndmennt og textílmennt
Kennarar i textíl og myndmennt gerðu matskvarða sem byggðir eru á námsmatsstefnu skólans.
Einnig gerðu þeir tilraunir með sjálfsmat nemenda.
Íþróttir
Íþróttakennarar höfðu bent á að þeirra námsgrein hefði nokkra sérstöðu þar sem að mestu er um
huglægt mat að ræða. Þeir skráðu áherslur í námsmati fyrir íþróttir þar sem fram kemur vægi
einstakra þátta í einkunn nemenda. Þeir eru einnig að þróa einkunnagjöf í sundi og eru búnir að gera
sér kvarða sem sýnir hvaða tala stendur að baki einkunn í bókstöfum.
Hönnun og smíði
Í hönnun og smíði hefur kennari verið að þróa og setja niður fyrir sér fjölþætt námsmat þar sem
margir þættir eru metnir og ættu að gefa heildstæða mynd af frammistöðu nemenda. Þetta er gert í
þeirri viðleitni að meta frammistöðu nemenda í flestu því sem skiptir máli í vinnu og ástundun. Einnig
hefur kennarinn unnið með sjálfsmat nemenda og gert blöð sem hjálpa eiga nemendum að hafa
yfirsýn yfir það sem gert hefur verið.
Réttarholtsskóli
Í Réttarholtsskóla hélt fjögurra manna stýrihópur utan um starfið. Hópurinn fundaði og miðlaði af
fremsta megni til kennara því sem gerðist á vettvangi verkefnisins. Allir kennarar völdu sér
viðfangsefni til þróa og skiptust þau í stórum dráttum í fernt:
matskvarða vegna lokaverkefnis
fjölbreytt námsmat í stærðfræði þar sem m.a. var leitast við að móta vinnubrögð við mat á
vinnubrögðum
Mál að meta
17
drög að samræmdu námsmati í verk- listgreinum
mat á ritsmíðum nemenda.
Litið er svo á að þótt sú vinna sem unnin var í vetur endaði ekki með heildarendurskoðun á
námsmatsstefnu skólans hafi hún gefið kennurum tækifæri til að dýpka þekkingu sína á
áhugaverðum námsmatsaðferðum. Afrakstur vetrarins er mikilvægt vegarnesti á næstu misserum
þegar unnið verður að því að útfæra fyrirmæli nýrrar aðalnámskrár um námsmat.
Vogaskóli
Námsmatsteymi var skipað kennurum af öllum stigum, auk list- og verkgreinakennara. Fundir
haustsins mæltust misvel fyrir enda misjafnt hvað fólk hafði fram að færa og hversu vel tókst til.
Í Vogaskóla er námsmatsvinna sífellt í gangi. Þar hefur áður verið fengist við þróunarverkefni þar
sem lagður var grunnur að áframhaldandi vinnu sem vissulega hefur haldið áfram á hverju stigi fyrir
sig. Töluverður munur er á námsmati eftir stigum og einnig er munur á mati í list og verkgreinum
annars vegar og íþróttum hinsvegar. Áherslan hefur verið á gagnsæi og upplýsingamiðlun auk
fjölbreytni í matsaðferðum. Við tókum ákvörðun um að færa þetta verkefni inn í þá vinnu sem fyrir
var á stigunum og þætta hana inn í þá námsmatsumræðu sem þar er í gangi. Þau verkefni sem vísað
er til hér að neðan verða aðgengileg á vef verkefnisins.
Á yngsta stigi var unnið mjög heildstætt með námsmat í íslensku og stærðfræði og skil á því til
foreldra fyrir nokkrum árum. Þar voru unnir matsrammar með mjög skilgreindum þrepum, allt
færnimiðað. Kennarar tóku þá ákvörðun að endurskoða þessa matsramma í vetur sem sinn þátt í
þessu verkefni. Árangurinn var síðan kynntur í málstofu í Laugarnesskóla.
List- og verkgreinakennarar tóku ákvörðun um að samþætta þetta verkefni öðru þróunarverkefni
sem tveir kennarar, þær Birgitta Baldursóttir og Freyja Rut Emilsdóttir voru að vinna. Þær nefna
verkefnið: Listamappan mín Verkefninu er ætlað að gera nemendum betur kleift að skilja samhengið
milli verklýsinga, hönnunarferlis, vinnubragða og lokaafurðar. Með því að halda til haga öllum
verkefnum nemenda í öllum listgreinum, á sama stað, öðlast þeir mikilvæga yfirsýn yfir þekkingu sína
og færni og þannig eflist sjálfsmynd þeirra og sjálfstraust í listgreinum og ekki síður sjálfstæði og
frumkvæði í vinnubrögðum. Í verk- og listgreinum er grunnurinn í námsmatinu rúbrikka sem notuð er
til mats á verkefnum jafnóðum og þeim er lokið. Þessi rúbrikka krefur kennara og nemanda um
samtal um afurð, þar sem farið er yfir ferlið og einstaka þætti þess. (Þessar rúbrikkur eru að
fyrirmynd frá Ingunnarskóla og hafa gefið góða raun.) Hér er því verið að tvinna saman sjálfsmat,
leiðsagnarmat og fleiri þætti á áhrifaríkan hátt.
Á miðstigi fór vinnan ekki í einn farveg, kennarar voru að vinna að mismunandi verkefnum og kemur
sú vinna til með að halda áfram. Megináherslan fór þar í samþættingu list og verkgreina.
Á unglingastigi ákvað fólk að einbeita sér að lokaverkefni 10. bekkinga sem hefur tíðkast hér eins og í
flestum skólum í hverfinu. Undanfarin ár hefur mat á verkefninu og öll umgjörð þess verið í
endurskoðun og þótti tilvalið að fella þessa vinnu inn í þá endurskoðun enda allir kennarar á
unglingastigi, utan einn, sem tengjast lokaverkefninu. Vinnan þar var með fókus á markmiðsetningu
og matsramma, hugsunin var einnig að styrkja leiðsagnarþáttinn með aukinni áherslu á verkfundi
með leiðsagnarkennara. Einnig voru margir verkferlar unnir samhliða þeirri vinnu.
Þegar reynt er að leggja mat á verkefnið og hverju það skilaði inn í skólann verður að hafa í huga að
hér er um huglægt mat að ræða. Þeir sem voru í samstarfshópnum og sóttu alla fyrirlestrana fengu
Mál að meta
18
að sjálfsögðu meira út úr vinnunni en hinir. Það vakti ekki vinsældir hjá mörgum í kennarahópnum að
taka fyrsta dag eftir jólafrí í fræðsluerindi og hið sama má segja um fyrsta dag eftir páska, fólk fékk
mjög misjafna dóma hjá félögum sínum fyrir sitt framlag.
Erfitt er að leggja dóm á hvernig til hefur tekist í heild. Fólk er almennt vakandi fyrir nýjungum í
námsmati sem og kennsluaðferðum og hægt er að fullyrða að þessi vinna hefur náð að efla
umræðuna og sennilega dýpka hana í mörgum tilvikum. Hafa verður í huga að ekki eru allir jafn
reiðubúnir að leggja á sig mikla umframvinnu við verkefni sem það fær ekki greitt sérstaklega fyrir.
Við í samstarfshópnum fundum vel að það þótti sjálfsagt að við ynnum vinnuna.
Fólk er mislangt komið í að þætta leiðsagnarmat inn í sitt skipulag og það er sennilegt að slík vinna
muni halda áfram af meiri krafti en áður. Nokkuð vantaði á að umræða um leiðsagnarmat 3. janúar
dygði til að kveikja áhuga á efninu. Samt er vitað að margir eru í sínu horni að lesa sig til um
matsaðferðir og heimasíða Ingvars Sigurgeirssonar er fróðleiksbrunnur sem undirritaður hefur
endurnýjað kynni sín við og það á við um fleiri starfsmenn skólans.
Annað sem kom út úr þessu verkefni var að tekin var ákvörðun um að endurvekja reglulega
kynningarfundi í skólanum; fundi þar sem einstakir kennarar eða kennarahópar miðla því sem þeir
eru að vinna hver í sínu horni. Slíkur fundur var haldinn í apríl og gaf góða raun.
Eftir situr að hugmyndirnar á bak við þetta verkefni eru svo stórar að einn vetur er varla nema
upphitun. Margir eru þeirrar skoðunar að skólastarfið hefði gott af markvissri umræðu um áherslur í
námsmati og sameiginlegt tungutak, bæði í umræðum um nám og mat á því og ekki síður í skilum til
nemenda og forráðamanna. Þá má nefna mikilvægi þess að kennarar komi sér upp sameiginlegan
orðaforða um námsmat. Þar er stórum spurningum ósvarað, jafnvel grundvallarspurningum.
Mál að meta
19
Ráðstöfun styrkjar
Verkefni Einingarverð Kostnaður
15 fyrirlestrar 29.000 435.000
Ráðgjöf og verkefnisstjórn 600.000
Samtals 1.035.000
Mál að meta
20
Mat á verkefninu
Niðurstöður Eins og sjá má í skýrslum skólanna hér að framan hefur verkefnið þróast með mismunandi hætti
innan skólanna. Í sumum þeirra hefur námsmat verið í þróun um nokkurt skeið, í öðrum hefur
þessum þætti minna verið sinnt eins og gengur. Í öllum tilvikum virðist verkefnið engu að síður hafa
verið lóð á vogarskál aukinnar umræðu, auk þess sem ýmsir þættir hafa verið teknir til
endurskoðunar. Víða var fengist við að endurskoða markmið. Margir kusu að þróa matslista,
matskvarða, rúbrikkur og vitnisburðarblöð. Eins voru margir kennarar að huga að sjálfsmati. Þess er
vænst að þau ýmsu gögn sem til urðu verði öðrum aðgengileg á heimasíðu verkefnisins sem finna má
á þessari slóð: http://notendur.hi.is/ingvars/Skolathroun/Hverfi_2/index.htm
Ákveðið var að ráðast í rafræna könnun meðal kennara og stjórnenda í kjölfar þróunarverkefnisins.
109 manns svöruðu könnuninni af tæplega 300 kennurum við skólana tíu. Í inngangstexta að henni
stóð eftirfarandi:
Svör svið spurningum dreifðust eins og hér segir, í fyrri talnadálki er jafnan fjöldi svara og hlutfall í
þeim seinni, tilgreint í prósentum. Myndrit sýnir fjölda svara. Þar sem fjöldi svara er 109 eru
fjöldatölur og prósentur mjög áþekkar.
Verkefninu Mál að meta er nú formlega að ljúka, þótt vonandi muni það stuðla að ferkari vinnu
skóla, kennarahópa og einstaklinga. Með fylgjandi könnun langar okkur í stýrihópi Máls að meta til
að skoða hvernig kennurum hafi gagnast verkefnið.
Eftirfarandi markmið voru sett í upphafi:
Að vinna að námsmatsstefnu skólanna.
Að skapa vettvang fyrir kennara og stjórnendur skólanna til að dýpka þekkingu sína á
fjölbreyttum og áhugaverðum námsmatsaðferðum, einkum þeim sem henta í
einstaklingsmiðuðu námi.
Að gefa kennurum og öðrum starfsmönnum tækifæri til að þróa námsmatsaðferðir sínar
með skipulegum hætti og miðla reynslu sinni til annarra (milli skólanna, samstarfsfólks,
starfsmanna í öðrum skólum, foreldra)
Að efla þekkingu á innlendum og erlendum heimildum um námsmatsaðferðir.
Fylgjandi könnun leitar vísbendinga um hvernig til hafi tekist og þá einkum hvað varðar þrjú
síðasttöldu markmiðin. Þegar fjallað er um „Mál að meta“ eða „verkefnið“ hér að neðan er talað í
víðu samhengi. Bæði er þá horft til sameiginlegra fyrirlestra með öðrum skólum í hverfinu,
mögulegra fyrirlestra innan skólans þíns, umræðufunda innan skólans, umræðufunda með
kennurum úr öðrum skólum og svo verkefnavinnu innan skólans í tengslum við þróunarverkefnið.
Mál að meta
21
Við hvaða skóla starfar þú? Álftamýrarskóla 12 11%
Breiðagerðisskóla 15 14%
Fossvogsskóla 6 6%
Hvassaleitisskóla 14 13%
Langholtsskóla 12 11%
Laugalækjarskóla 14 13%
Laugarnesskóla 15 14%
Réttarholtsskóla 10 9%
Safamýrarskóla 3 3%
Vogaskóla 7 6%
Merktu við það sem þér finnst best lýsa starfinu þínu: Kennari á yngsta stigi 30 28%
Kennari á miðstigi 17 16%
Kennari á unglingastigi 38 35%
Kennari í íþróttum, list- eða verkgreinum
23 21%
1. Mál að meta hefur aukið áhuga minn á námsmati.
Mjög sammála 22 20%
Frekar sammála 51 47%
Hvorki né 30 28%
Frekar ósammála 4 4%
Mjög ósammála 2 2%
2. Mál að meta hefur aukið þekkingu mína á námsmati.
Mjög sammála 23 21%
Frekar sammála 57 52%
Hvorki né 21 19%
Frekar ósammála 5 5%
Mjög ósammála 2 2%
Mál að meta
22
3. Ég kynntist áhugaverðun námsmatsaðferðum í verkefninu.
Mjög sammála 22 20%
Frekar sammála 55 50%
Hvorki né 26 24%
Frekar ósammála 5 5%
Mjög ósammála 1 1%
4. Mál að meta hefur aukið áhuga minn á námsmati í einstaklingsmiðuðu námi.
Mjög sammála 11 10%
Frekar sammála 41 38%
Hvorki né 48 44%
Frekar ósammála 5 5%
Mjög ósammála 3 3%
5. Mál að meta hafði áhrif á það námsmat sem ég sinnti í vetur.
Mjög sammála 17 16%
Frekar sammála 45 41%
Hvorki né 30 28%
Frekar ósammála 12 11%
Mjög ósammála 4 4%
6. Mál að meta mun hafa áhrif á námsmat sem ég sinni næsta vetur.
Mjög sammála 32 29%
Frekar sammála 51 47%
Hvorki né 18 17%
Frekar ósammála 3 3%
Mjög ósammála 3 3%
Mál að meta
23
7. Ég hef lesið meira af efni um námsmat í vetur en aðra vetur.
Mjög sammála 18 17%
Frekar sammála 41 38%
Hvorki né 35 32%
Frekar ósammála 9 8%
Mjög ósammála 6 6%
8. Mér þóttu sameiginlegu fyrirlestrarnir gagnlegir.
Mjög sammála 12 11%
Frekar sammála 61 56%
Hvorki né 25 23%
Frekar ósammála 5 5%
Mjög ósammála 5 5%
9. Mér þótti verkefnavinnan í skólanum mínum gagnleg.
Mjög sammála 21 19%
Frekar sammála 49 45%
Hvorki né 31 28%
Frekar ósammála 5 5%
Mjög ósammála 1 1%
10. Mér þóttu aldurs-/fagskiptu umræðufundirnir fyrir kennara í öllu hverfinu gagnlegir.
Mjög sammála 33 30%
Frekar sammála 33 30%
Hvorki né 28 26%
Frekar ósammála 7 6%
Mjög ósammála 5 5%
Mál að meta
24
11. Ég myndi vilja áframhaldandi aldurs-/fagskipta umræðufundi fyrir kennara úr öllu hverfinu.
Mjög sammála 38 35%
Frekar sammála 29 27%
Hvorki né 29 27%
Frekar ósammála 3 3%
Mjög ósammála 8 7%
12. Það er gagnlegt fyrir kennara að margir skólar standi saman að verkefni sem þessu.
Mjög sammála 49 45%
Frekar sammála 32 29%
Hvorki né 22 20%
Frekar ósammála 3 3%
Mjög ósammála 2 2%
Með því að gefa svörum tölugildi þar sem mjög ósammála gaf 1 stig en mjög sammála gaf 5 stig og allt þar í milli, var hægt að reikna skor sem sjá má í eftirfarandi tveimur töflum. Fyrst kemur fjöldi svara og þá meðalskor :
Meðalskor einstakra kennarahópa:
Kennari á miðstigi 17 3,88
Kennari á yngsta stigi 30 3,87
Kennari í íþróttum, list- eða verkgreinum 23 3,75 Kennari á unglingastigi 38 3,65
Meðalskor einstakra skóla:
Fossvogsskóli 6 4,06
Laugarnesskóli 15 4,00
Laugalækjarskóli 14 3,87
Vogaskóli 7 3,86
Breiðagerðisskóli 15 3,75
Álftamýrarskóli 12 3,73
Safamýrarskóli 3 3,73
Langholtsskóli 12 3,68
Hvassaleitisskóli 14 3,58
Réttarholtsskóli 10 3,44
Meðalskor allra sem svöruðu var 3,77
Mál að meta
25
Ályktanir Með hliðsjón af þeim markmiðum sem sett voru í upphafi má draga eftirfarandi ályktanir.
Markmið 1: Vinna að námsmatsstefnu skólanna
Fram kemur í skýrslum frá skólunum að fæstir skólanna luku við gerð námsmatsstefnu en engu að
síður kom fram að verkefnið lagði góðan grunn fyrir þá vinnu. Skólarnir munu ljúka þeirri vinnu á
næsta skólaári með hliðsjón af nýrri aðalnámskrá. Við teljum að þessu markmiði hafi verið náð að
hluta.
Markmið 2: Skapa vettvang fyrir kennara og stjórnendur skólanna til að dýpka þekkingu sína á
fjölbreyttum og áhugaverðum námsmatsaðferðum, einkum þeim sem henta í einstaklingsmiðuðu
námi
Um 70% kennara eru frekar eða mjög sammála þeim fullyrðingum að verkefnið hafi aukið þekkingu
og áhuga þeirra á námsmati og kynnt þeim áhugaverðar námsmatsaðferðir. Einungis 48% þeirra telja
þó að verkefnið hafi aukið áhuga þeirra á námsmati í einstaklingsmiðuð námi, 44% segja að verkefnið
hafi hvorki aukið áhugann né dregið úr honum. Við teljum að þessu markmið hafi verið náð nokkuð
vel en huga þurfi frekar að námsmati í einstaklingsmiðuðu námi.
Markmið 3: Gefa kennurum og öðrum starfsmönnum tækifæri til að þróa námsmatsaðferðir sínar
með skipulegum hætti og miðla reynslu sinni til annarra (milli skólanna, samstarfsfólks,
starfsmanna í öðrum skólum, foreldra)
57% kennara segja verkefnið hafi nú þegar haft áhrif á það námsmat sem þeir sinna en 76% telja að
það muni hafa áhrif á næsta skólaári. Um 2/3 kennara segja að sameiginlegir fundir og verkefnavinna
hafi verið gagnlegir og 72% þeirra vilja hafa tækifæri til að hitta kennara úr nágrannaskólum á
komandi skólaári til að deila góðum hugmyndum. Við teljum að þessu markmiði hafi verið náð.
Markmið 4: Efla þekkingu á innlendum og erlendum heimildum um námsmatsaðferðir
55% kennara segjast hafa lesið meira efni um námsmat í ár en fyrri ár. Við teljum að þessu markmiði
hafi verið náð að hluta, meiri áherslu hafi mátt leggja á þennan þátt.
Í opnum svörum kennara kemur einnig og ítrekað fram að þeir hefðu viljað meiri fræðslu í formi
fyrirlestra, meiri stýringu innan skólanna og markvissari leiðsögn. Ennfremur kom þar fram
áhugaverð hugmynd um að með hverri kennslubók sem gefin væri út fylgdi bæði markmið og
námsmatslistar.
Á heildina litið teljum við að þróunarverkefnið Mál að meta hafi heppnast vel og áhrifa þess muni
gæta í skólunum nokkur ár í viðbót. Í kjölfarið er lag fyrir starfsfólk skólana að vinna að eigin
námsmatsstefnu og að fræðast meira um nýtt form á einkunnagjöf sem fylgir nýrri Aðalnámskrá
grunnskóla. Eins og sjá má af skýrslum skólanna eru áform uppi um það í mörgum þeirra.
Mál að meta
26
Kynning á verkefninu Öll gögn sem urðu til í verkefninu - skýrslur, námsmatsverkefni og önnur gögn – eru eða verða
fyrirliggjandi á sérstökum vef um námskeiðið, sjá á þessari slóð:
http://notendur.hi.is/ingvars/Skolathroun/Hverfi_2/index.htm
Að auki munu heimasíður allra skólanna vísa á þann vef og jafnvel birta eigið efni sem rekja má til
þróunarverkefnisins.
Fyrir hönd stýrihóps verkefnisins,
Brynhildur Ólafsdóttir
Jón Páll Haraldsson
Sigríður Heiða Bragadóttir
Ingvar Sigurgeirsson
Mál að meta
27
Tilvísanir Black, P.; Harrison, C.; Clare, C.; Marshall, B. og Wiliam, D. (2003) Assessment for Learning: Putting it
into Practice. Maidenhead: Open University Press
Erna Ingibjörg Pálsdóttir. (2007). Að hafa forystu um þróun námsmats. Netla – veftímarit um uppeldi
og menntun. (Grein birt 21. nóvember). Sótt á þessa slóð:
http://netla.khi.is/greinar/2007/010/index.htm
Þóra Björk Jónsdóttir. (2008). Námsmat með áherslu á leiðsagnarmat. [Útg.st. ekki getið]: Höfundur.
Recommended