View
228
Download
2
Category
Tags:
Preview:
DESCRIPTION
60 - pantheon// is een twee maandelijkse uitgave van de Bouwkundige studievereniging Stylos, waarin vakgerelateerde artikelen en interviews staan, gericht op verschillende thema’s die wisselen per edititie. Ook wordt er verslag gedaan van zaken waar Stylos zich mee bezig houdt.
Citation preview
tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 3 / jaargang 2008
dialoogpantheon//
// dialoog// de woonwijk van overmorgen // 2000 years after the fire // Europees aanbesteden // if photos could talk... // paper-architecture // stylos// Scandinavië // SteeOwee 2008 // stylos 115 // thematiek en invalshoek // future faculty workshop // stylos twee punt nul // algemeen// the failings in a collaborative 'Stijl' // oh shit... //
van de voorzitterEva Dubbelboer
Ons bestuursjaar zit er al weer op. Een jaar met hoogtepunten
en dieptepunten. Een jaar met een fantastische bkbeats en een
paviljoen wat maar niet af kwam, met een mooie nieuwe huisstijl
en een verschrikkelijke brand, met gezellige commissies en een
voorzitter die een groot deel van het jaar ziek was.
Rood heeft het stokje inmiddels overgenomen van paars. Zij zullen
de puinhopen van paars moeten opruimen. En we hebben er een
puinhoop van gemaakt afgelopen jaar... Nouja eigenlijk heeft de
brand, of nee de sloop, er een puinhoop van gemaakt.
Ik wil mijn hele bestuur bedanken voor een heel mooi Stylos jaar!
Ten eerst Maaike, die mijn taken heeft waargenomen tijdens mijn
lange ziek zijn. Roderick, die tot het einde toe met even veel energie,
enthousiasme en toewijding aan Stylos bleef werken (en nog steeds
werkt). Jurgen, die altijd kritisch bleef nadenken, zodat we nooit in 'zo
is het altijd geweest' bleven steken. Bas, die naast zijn onderwijstaken
ook nog eens keihard aan het paviljoen heeft gewerkt dit jaar. Suus,
die altijd vrolijk bleef. En Bram, die met zijn commissie de laatste
onvergetelijke bkbeats in het oude gebouw neerzette. Als laatste
wil ik Maria nog heel erg bedanken. Zij stond altijd voor ons klaar
met goede adviezen en heeft ons door de moeilijke tijden geholpen.
Dank jullie wel voor een onvergetelijk jaar!
Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht terbehartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteitBouwkunde van de TU Delft.
bestuur 114 D.B.S.G. Stylosvoorzitter: Eva Dubbelboersecretaris: Maaike Linapenningmeester - pr: Roderick Trompertonderwijs bachelor: Jurgen Beliënonderwijs master: Bas Wetzelpaviljoen: Suzanne Visevenementen: Bram Harding
adresD.B.S.G. StylosFaculteit BouwkundeBerlageweg 1, kab. 1.012628 CR Delft
telefoonnummersbestuur 015 2783697secretariaat 015 2781369
internetinfo@stylos.nlhttp://www.stylos.nl
lidmaatschap Stylos10 euro per jaargironummer 296475
Stylos StichtingDe Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatievenvan en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnenbij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijkeondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt uelke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen deeerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro.gironummer 1673413
colofonjaargang 12, editie 3, oktober 2008oplage: 2000Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon//vijf maal per jaar
redactieadresBerlageweg 12628 CR Delftpantheon@stylos.nl
hoofdredactieRoderick Trompert
redactieStefan BogaardHans CulpRosemarie KrautheimLaura MaasryPeter RosmulderRoderick Trompert
aan dit nummer werkten meeStylos bestuur 115, Jurgen Beliën, Joep Kuys, Eva Dubbelboer, Hens Zoet, Dave Kramer
advertenties02 | Werken bij het Rijk03 | Schüco25 | Building Your Future29 | Heraklith38 | Bolidt Kunststoftoepassing B.V.39 | GTI Groupkaft | Continu Engineering
drukkerKoninklijke De Swart, 's-Gravenhage
omslagRoderick Trompert
over de voorkantMarstallplatz, Münchengeveldetail
tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 3 / jaargang 2008
dialoogpantheon//
// dialoog// de woonwijk van overmorgen // 2000 years after the fire // Europees aanbesteden // if photos could talk... // paper-architecture // stylos// Scandinavië // SteeOwee 2008 // stylos 115 // thematiek en invalshoek // future faculty workshop // stylos twee punt nul // algemeen// the failings in a collaborative 'Stijl' // oh shit...
pantheon//tweemaandelijkse uitgave van D.B.S.G. Stylos
1i n h o u d s o p g a v e
stylos4 ScandinaviëEva Dubbelboer
7 SteeOwee 2008Hens Zoet
8 stylos 115bestuur 115
10 thematiek en invalshoekJurgen Beliën, Joep Kuys
12 stylos twee punt nulRoderick Trompert, Jurgen Beliën
14 future faculty workshopRosemarie Krautheim
dialoog16 de woonwijk van overmorgenPeter Rosmulder
20 if photos could talk...Rosemarie Krautheim
23 2000 years after the fireRosemarie Krautheim
26 Europees aanbestedenRoderick Trompert
30 paper-architectureStefan Bogaard
algemeen32 the failings in a collaborative 'Stijl'Laura Maasry
37 oh shit...Peter Rosmulder
40 get inspiredHans Culp
12 30
8
32
16
20
26
10
Er is geen studierichting te bedenken waarmee je bij ons niet aan de slag kunt.
Weet jij al wat je gaat doen na je studie? Jij en het Rijk kunnen een mooie combinatie zijn. Jouw frisse blik op verschillende terreinen geeft ons
weer nieuwe interessante inzichten en oplossingen. En wij kunnen door middel van onze kennis en opleidingen jouw kennis weer verbreden.
De beleidsterreinen bij het Rijk zijn enorm gevarieerd: veiligheid op straat, afvalbeheer, wachtlijsten, internetcriminaliteit, klimaatverandering,
voedselveiligheid, infrastructuur en nog veel meer. Er werken onder meer economen, ingenieurs, juristen, sociaal wetenschappers, fi nancieel
deskundigen, taalkundigen, ICT’ers en fi losofen. Het Rijk is een van de grootste en meest diverse werkgevers van Nederland; je kunt dus alle
kanten op. Nieuwsgierig? Kijk dan op onze website wat je mogelijkheden zijn, bijvoorbeeld bij ‘stages/afstuderen’ of ‘vacatures’.
Of word jij een van onze nieuwe rijkstrainees?
Accountancy, Bedrijfswetenschappen, Bestuur en Beleid, Personeel en Arbeid, Sociaal Pedagogische Hulpverlening, Technische Bedrijfskunde, Verpleegkundige, Werktuigbouw-kunde, Bewegingstechnologie, Bouwkunde, Facilitaire Dienst-verlening, Fiscale Economie, Bestuurskunde, Business Admini-stration, Communicatie, Beleid en Management, Economie, Economische Geografi e, Fiscale Economie, Informatiekunde, Management, Organisatie en Communicatie, Marketing Management, Nederlands Recht, Public Management and Policy, Arbeidsrecht, Bedrijfsrecht, Politicologie, Architec-tuur, Mechanical Engineering, Technische Wiskunde, Psy-chologie, Sociologie, Bestuur en Beleid voor Professionals, Bestuurskunde, Criminologie, Fiscaal Recht, Informatierecht, Internationaal en Europees Recht, Milieurecht, Nederlands Recht, Nederlands Strafrecht, Privaatrecht, Publiekrecht, Rechtsgeleerdheid, Staats- en Bestuursrecht, Publiek Manage- ment, Recht, Bestuur en Management, Sociale Geografie, Algemene Cultuurwetenschappen, Arabische taal, Archiefwetenschap, Bedrijfscommunicatie, Christen-dom en Islam, Communicatie- en Informatiewetenschappen, Europese Studies, Geschiede-nis, Godsdienstwetenschap, Informatiekunde, Journalistiek, Kunst- en Cultuurwetenschappen, Kunstgeschiedenis, Literatuurwetenschap, Maatschappijgeschiedenis, Media & Maatschappij, Nederlandse Taal, Nieuwe Media, Religiestudies, Taalwetenschap, Bedrijfseconomie, Bedrijfskun-dige Informatica, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemische Technologie, Civiele Techniek, Commerciële Economie, Culturele en Maatschappelijke Vorming, Elektrotechniek, Management, Economie en Recht, Biomedische Technologie, Civil Engineering & Management, Computer Science, Milieugerichte Materiaal-technologie, Milieukunde, Informatica en Informatiekunde, Leraar VO 1e graad Lichamelijke Oefening, Voeding en Diëtiek, Theologie, Vertalen, Sportbeleid en Sportmanagement, Strategisch Human Resource Management, Vastgoedkunde, Wijsbegeerte, Cultuurwetenschappen, Sociale Wetenschappen, Arbeids- en Organisatiepsychologie, Beleid, Communicatie en Organisatie, Bestuurskunde, Communicatiewetenschap, Criminologie, Grafische Vormgeving, Hogere Informatica, Informatiedienstverlening en –management, Maatschap-pelijk Werk en Dienstverlening, Culturele Antropologie, Cul-turele Geografi e, Gezondheidspsychologie, Internationale Betrekkingen, Klinische Psychologie, Media & Maatschappij, Medische Psychologie, Milieu-maatschappijwetenschappen, Orthopedagogiek, Pedagogische Wetenschappen, Planologie.
SCHUCOH0325_adve_Patheon_230x2971 1 11-06-2008 16:50:06
4 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
De Grote Reis van Stylos ging dit jaar naar Scandinavië. Met 23 studenten en 1 docent hebben we in 3 minibusjes een rondreis door Denemarken, Zweden en Noorwegen gemaakt in 3 weken tijd.
Eva Dubbelboer
Denemarken
Donderdag 24 juli vertrokken we ’s avonds richting Denemarken.
We reden de hele nacht om de volgende ochtend om 10.00 in
Kopenhagen meteen fris en fruitig een project te bezoeken, Bikuben
studentenwoningen van Aart Architecten. In kopenhagen zijn we
vier dagen gebleven. We hebben een dag projecten ten noorden
van Kopenhagen bezocht, waaronder het kunstmuseum Louisiana
en de Fredensborg woningen van Utzon. In de stad zelf hebben
we bijvoorbeeld een rondleiding bij de Opera gehad en hebben
mensen van het architectenbureau BIG ons een dag op sleeptouw
genomen.
Zweden
Aan het einde van de middag op maandag 28 juli maakte we de
oversteek naar Zweden over de Oresundbrug en kwamen we aan
in Malmö. De volgende morgen zijn we bij de Turning Torso van
Calatrava gaan kijken, waarna we doorgereisd zijn naar Motala.
Hier hadden we een hostel direct aan het meer, echt fantastisch.
We hebben daar heerlijk gebbqd, gezwommen en een kampvuur
gemaakt, écht vakantie! De volgende ochtend hebben we een
bezoek aan de sluizen van Motala gebracht en hebben toen onze
reis richting Stockholm vervolgd. Die middag kwamen we aan in
Stockholm, daar zijn we bijna 3 dagen gebleven. In Stockholm zijn
we bij architectenbureau White langs geweest, die het gebouw waar
hun eigen bureau in zit hebben ontworpen. En uiteraard hebben we
de klassiekers bekeken; het stadhuis, de bibliotheek van Asplund en
de Woodland begraafplaats van Asplund en Lewerentz.
We bezochten niet alleen moderne architectuur; we zijn ook de geschiedenis in gedoken bij het vikingschepen museum en het Noorse volksmuseum.
Noorwegen
Op zaterdag 2 augustus moesten we Zweden al weer verlaten om
naar Oslo te vertrekken. Oslo bekeken we in vier dagen tijd. In deze
vier dagen bekeken we het nieuwe architectuur museum van Sverre
Fehn, zijn aller laatste bouwwerk, we bezochten de ijsberg, oftewel
de nieuwe Opera van Snohetta. Maar we bezochten niet alleen
moderne architectuur, we zijn ook de geschiedenis in gedoken
bij het vikingschepen museum en het Noorse volksmuseum. Ook
bezochten we twee architecten bureaus, JSA en JVA. Bij JSA (Jensen
Skodvin Architecten) waren ze ons door de vakantie drukte helaas
vergeten. Ze zouden ons meenemen naar de Mortensrud kerk,
Scandinavië
gelukkig konden ze nog wel regelen dat iemand anders de kerk voor
ons zou openen zodat we er toch nog binnen konden kijken. Bij de
Mortensrud kerk aangekomen bleek wel waarom ze ons ‘vergeten’
waren, de detaillering was om je voor te schamen. Het leverde wel
veel mooie foto’s op van hoe het vooral níét moet. Bij JVA (Jensen
Vigneas Architecten) hadden ze gelukkig wel op onze komst gerekend
en kregen we een mooi rondleiding in het bureau.
Op donderdag 7 augustus zijn we via het Vikingskipet (Olympische
schaatsbaan) en het Hedmarksmuseet in Hamar, naar het Art Museum
en de Olympic Skijump in Lillehammer gegaan. Na deze sportieve
dag zijn we geëindigd in Borgund, een paar hele kleine huisjes in
een groot dal met verder niets. De volgende dag begon het sporten
pas echt. Toen zijn we, na de Stavekirke bezocht te hadden, met een
trein de bergen in gegaan om een prachtige wandeling van 21.5 km
naar beneden te maken. Het was een schitterende wandeling, maar
de volgende dag liep iedereen mank van de spierpijn.
De volgende dag moesten we een heel stuk rijden naar Bergen. We
hebben op weg naar Bergen een stuk van een toeristische route
genomen, met mooie watervallen en uitkijkpunten over de fjorden.
In Bergen vielen we met onze neus in de boter. De Tall Ship Race was
daar, het was de drukste maar gezelligste dag van het jaar. Maar we
konden niet te lang feesten, want de volgende morgen moesten
we op tijd weer op om te vertrekken richting de Preikestolen. Daar
stond ons weer een zware wandeling te wachten, maar die werd wel
beloond met een adembenemend uitzicht over de fjord.
Denemarken
De volgende dag was het weer tijd om richting Denemarken te reizen.
We hebben vanuit de busjes nog de hele dag kunnen genieten van
het prachtige Noorse landschap, maar die avond zijn we toch echt
met de boot naar Denemarken overgestoken. Na nog een stukje rijden
kwamen we aan in Aarhus. Na alle natuur in Noorwegen hebben we
toen nog één dagje onze architectuur harten kunnen ophalen aan
alle prachtige projecten in Aarhus. Hier hebben we onder anderen het
stadhuis en de universiteit bekeken, ook hebben we een bezoekje aan
3xN gebracht. Na een laatste avondmaal met de hele groep moeten
we toch echt weer vertrekken richting Delft, waar we de volgende
ochtend in alle vroegte bij bouwkunde aankwamen.
Het was een lange (we hebben ruim 5000 km gereden), intensieve,
interessante, gezellige en enerverende reis. Alles is goed verlopen en
iedereen heeft er volop van genoten, het was een succes!
5s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
6 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
algemeen programma Scandinavië Grote Reis
do. 24 juli - ’s avonds vertrek vanuit Delft
vr. 25 juli - Kopenhagen
ma. 28 juli - Kopenhagen en Malmö
di. 29 juli - Malmö en Motala
wo. 30 juli - Motala en Stockholm
za. 2 aug - van Stockholm naar Oslo
do. 7 aug - Hamar en Lillehammer
vr. 8 aug - Borgund
za. 9 aug - Aurland en Bergen
zo. 10 aug - Stavanger en Preikestolen
ma.11 aug - van Preikestolen naar Aarhus
di. 12 aug - Aarhus, ’s avonds vertrek naar Delft
wo.13 aug - ’s ochtends aankomst in Delft
periodevan 24 juli tot en met 13 augustus (3 weken)
locatie
Denemarken, Zweden en Noorwegen
De Stylos grote reis werd mede mogelijk gemaakt door:
MT&VTechnisch ontwerpbureau MR7ViS detacheringBrink Groep
7s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Onder een iets andere setting dan normaal vond dit jaar wederom de SteeOwee plaats, het kennismakingsweekend voor nieuwe bouwkunde studenten. Geen liedjes zingen in zaal A of barbequeen voor de faculteit dit jaar. Maar wel een camping gevoel op BK city.
Hens Zoet
SteeOwee 2008
Dit jaar begon de SteeOwee weer traditiegetrouw op vrijdagochtend.
Om al beetje in het nieuwe bouwkunde gevoel te komen werden
de nieuwe studenten al meteen de eerste dag van hot naar her
gestuurd. Na een ontvangst op BK city vervolgenden 240 eerstejaars,
46 mentoren, de SteeOweecommissie en het oude en nieuwe Stylos
bestuur hun weg naar Civiel voor een introlezing. Na inspirerende
woorden van Hans de Jonge en Warwick Butterfield begon de
workshop. De feniks bouwkunde stond centraal. Er werden dus ook
prachtige vliegers gemaakt en aan het eind van de dag de lucht in
gelaten. In de avond gingen de eerstejaars met hun mentoren mee
naar huis voor een studentikoze maaltijd. De avond werd afgesloten
met een feest op de Rotterdamseweg.
De Zaterdag begon vroeg om snel door te kunnen naar Den Haag.
In Den Haag zijn alle architectonische hoogstandjes bekeken, zoals
het Stedelijk, het stadhuis en de tweede kamer. Na een lunch op het
Malieveld, fietste de stoet weer terug naar Delft voor een bouwkundig
verantwoord ruilspel. De opdracht was namelijk een lineaal te ruilen
voor meubels voor de Julianalaan. Het nieuwe Styloshok is weer wat
meubilair rijker. Na een exotische maaltijd op BK city barstte het feest
weer los op een mooie locatie in het centrum van Delft.
De zondag begon lekker rustig om de eerstejaars een beetje uitgerust
aan de Owee te kunnen laten beginnen. Na een ontbijtje konden de
eerstejaars hun mentoren beter leren kennen door middel van een
spannend spellenprogramma, geheel verzorgt door de mentoren. Na
een snelle vorming van de Oweegroepen liep de SteeOwee moeiteloos
over in de Owee. Maandagochtend kwam iedereen nog eenmaal
samen om de liederen van bouwkunde te verfrissen. De faculteitsstrijd
in de aula verliep erg goed. De nieuwe bouwkunde studenten hebben
Delft even goed laten horen wie ze waren!
De SteeOweecommissie heeft enorm genoten van het weekend. Een
paar gebroken tanden en een verzakte bus daargelaten was het een
weekend om zeker weer te herhalen! //
Vliegerworkshop // Bas Wetzel
Vliegerworkshop // Bas Wetzel
SteeOweecommissie 2008// Hens Zoet
8 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
bestuur 115
stylos 115
Nooit had ik gedacht dat het bestuur Stylos misschien wel iets voor
mij zou zijn, tot de vraag hierover in mei kwam. Na twee jaar intensief
studeren leek het me wel wat om een jaar iets anders te gaan doen.
Bezig blijven met Bouwkunde en ondertussen het ontwikkelen
van bestuurlijke vaardigheden samen met nog enthousiaste 5
medestudenten leek mij een prachtige invulling. Naast het lezen van
de post zorg ik er dit jaar ook voor dat jullie iets te lezen hebben en
ben dan ook eindverantwoordelijk voor de Bookshop.
De start van ons Stylosjaar verliep wat minder soepel dan gehoopt:
van het 115e bestuur ben ik tot nu toe de enige die in de afgelopen
weken niet in contact is gekomen met een dokter. Hopelijk hebben
we onze portie ellende nu gehad, want we zullen dit jaar voor vele
uitdagingen komen te staan! Het wordt een bijzonder jaar voor Stylos
en Bouwkunde in het algemeen. Als voorzitter heb ik de taak om het
allemaal in goede banen te leiden. Dit lijkt me een prachtige taak en
ik weet zeker dat we er samen een geweldig jaar van gaan maken!
Met mijn taak als PR commissaris zal het een uitdaging zijn de
komende tijd alle studenten te bereiken op de verschillende locaties.
Maar de verplaatsbare en duidelijk zichtbare Stylos zuilen die we
hebben laten maken, zullen dit jaar hopelijk als herkenningspunt
dienen voor de studenten tijdens onze promo acties. Om te zorgen
Stylos dit jaar weer financieel gezond afsluit, ga ik een uitgebreide
database met sponsoren te maken, die voor iedere commissie
beschikbaar zal zijn wanneer sponsoren gezocht worden.
Van ons zessen ben ik het meest op stap. Ik wordt namelijk aankomend
jaar commissaris excursies! Ik ben Hens Zoet, derdejaars bouwkunde.
Op mijn programma staat natuurlijk het organiseren van excursies.
Dit wordt breder dan voorgaande jaren. Niet alleen architectuur maar
ook bijvoorbeeld de andere drie richtingen, cultuur zoals muziek
en musea en sport. Verder ga ik me bezighouden met de integratie
tussen Stylos en de bouwkunde studenten (onderling). Ik zou jullie
graag een keer ontmoeten: op Stylos of op een mooie excursie!
Als commissaris onderwijs zal mijn taak dit jaar voornamelijk gericht
zijn op het in de gaten houden van de veranderingen in de bachelor
en natuurlijk de verhuizing naar de Julianalaan en de problemen
die dat oplevert voor studenten. Het verzekeren van genoeg vaste
computers, besprekingen met master- coördinatoren over de eisen
die zij aan hun studenten stellen en het opzetten van internationale
stageplaatsen zijn dingen die op mijn To -Do lijst staan.
Een van de grootste doelstellingen dit jaar wordt om de afstand voor
de bouwkunde student te verkleinen, naar STYLOS, naar de faculteit
en naar het buitenland!
Janneke Rutgers - Secretaris & Bookshop // janneke@stylos.nl
Alexandra de Jong - Voorzitter // alexandra@stylos.nlKoen Kegel -
Penningmeester, Publieke Relaties // koen@stylos.nl
Hens Zoet - commissaris excursies // hens@stylos.nl
When I graduated 2 years ago in Düsseldorf, I had already heard from
Stylos and I wanted to come to Delft. Although I still speak and write in
English, I understand Dutch quite well and I'm working on improving
it. I'm the contact person for international students and I will regularly
meet with the international work group of ORAS. As the 'Commissaris
Lezingen & Debat’ I take care of our Stylos magazine Pantheon,
different Lecture series, Student Debates, for Students to discuss their
projects and an Architecture conference on Sustainability.
Romy Krautheim - commissaris lezingen en debat // romy@stylos.nl
Yannick Braat - comissaris onderwijs // yannick@stylos.nl
9s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
nederlands
Stylos kleurt rood dit jaar! Brandweerwagenrood zelfs…
Rood valt goed op tussen al het Delfts- en TU-blauw. Op elke faculteit
zie je op het moment wel bouwkundestudenten rondlopen. We
zitten dit jaar overal en daarom kunnen we jullie hulp extra goed
gebruiken! Wij zullen erg ons best gaan doen om dit jaar zo zichtbaar
mogelijk voor jullie te zijn. Houd onze mooie nieuwe website in de
gaten! We gaan er dit jaar onze schouders onder zetten om hem flink
up-to-date te houden. Elke week zal er een nieuw stukje op staan van
één van de bestuursleden, zodat jullie ook weten waar wij allemaal
mee bezig zijn. Bovendien krijgen alle commissies een eigen plekje
op de site, waar ze hun eigen activiteiten kunnen aankondigen. Er
zullen foto’s op komen te staan van de leukste Stylos-activiteiten
en het is mogelijk om je eigen profiel aan te maken. Zeker een
bezoekje waard dus! Omdat we zo verdeeld zijn heeft Stylos des te
meer de belangrijke functie om bouwkundestudenten te verenigen.
We willen dat bouwkundestudenten genoeg gelegenheid krijgen
elkaar te ontmoeten. Studenten uit de verschillende semesters,
en zeker ook de vele internationale studenten, willen we proberen
met elkaar in contact te laten komen. We hopen dat jullie inspiratie
bij elkaar op kunnen doen en flink met elkaar in discussie kunnen
gaan! We gaan extra ons best doen om interessante lezingen te
organiseren met eventueel daarop aansluitende debatten. We
willen het internationale karakter van Stylos meer benadrukken. Er
zit dit jaar zelfs voor het eerst sinds de geschiedenis van Stylos een
internationale student in het bestuur! Een ander doel voor dit jaar
is het verbreden van de activiteiten van Stylos. Waar in het verleden
vaak de nadruk werd gelegd op architectuur, willen we extra aandacht
geven aan de andere interesses van bouwkundestudenten. Hierbij kan
je denken aan stedebouwkunde, bouwtechniek en volkshuisvesting,
maar we willen het eigenlijk nog breder trekken. We willen met jullie
naar musea, het theater en andere culturele instellingen. Een leuke
manier om medestudenten te leren kennen en extra inspiratie op te
doen! En natuurlijk willen we er, net als ieder jaar, weer actief voor
jullie zijn. Kom langs op Stylos als je moeilijkheden ondervindt in het
onderwijs, maar zeker ook als je even op zoek bent naar gezelligheid.
Totdat we ons mogen vestigen in de nieuwe Straat in de Julianalaan,
zijn we te vinden achterin Tent 4. Kom gerust langs, we willen jullie
graag leren kennen! We hopen ook dit jaar weer op veel enthousiaste
commissieleden die ons willen helpen er een spetterend lustrumjaar
van te maken!
english
This year, Stylos is Red. Firefighter Red. Red stands out from all the
“Delft Blue” and TU Blue; As we’re all so spread out, we need your
help more than ever! Start by looking at our awesome new webpage!
We will work on keeping it up-to-date. Every week we want to place a
new article from one of the Board members, so that you know what
we are doing. There will be photos of the most interesting Stylos
activities, and you can set up your own profile on the site. In addition,
each committee gets its own section of the website where they can
announce their activities. It’s definitely worth visiting! Since we are
so spread out, it’s the role of Stylos to help architecture students to
connect with each other. We want to give you the opportunity to
meet your fellow students, including those from overseas and from
other years. Being a member of Stylos is the perfect opportunity
to meet, talk with, and inspire each other! Our aim this year is to
promote the international character of Stylos. For the first time in
Stylos history there is an international student in the Board! Another
aim is to broaden the range of Stylos activities. Whereas last year
the emphasis was on architecture only, this year we want to include
the whole range of students involved with the faculty, such as those
in Urban Planning, Building Technology and Real estate & Housing.
However, we also want to broaden our range of activities. We will do
our best to organise interesting lectures, followed by debates; we
want to take you to museums, theatres, and to other cultural events.
And of course we will, as always, be representing you the student.
Just stop by if you are having difficulties with your studies, problems
with the course, or just looking to have a good time. Until we take
up residence in our new “street” in the Julinalaan building, you can
find us at the very back of Tent 4. Just stop by – we’d love to meet
you! As with every year, we are also hoping to find many enthusiastic
future committee members who want to help us create a spectacular
Lustrum year. Please let us know if you are interested. //
Kom even langs!
Just stop by!
10 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Zoals in de vorige pantheon// te lezen was vond eind mei de workshop Decorontwerp plaats. De positieve reacties en resultaten roepen de vraag op of zulke thematische vingeroefeningen geïntergreerd moeten worden in het reguliere onderwijs.
Jurgen BeliënJoep Kuys
Decor Stef Bogaerts & Wouter Trompert// Jasper Weck
Terwijl de workshopcommissie nog volop aan het brainstormen was
over wat te doen het afgelopen jaar, kwam er een brief binnen van het
Noord Nederlands Toneel. De toneelgroep geeft vaker workshops aan
scholen, maar het leek hun interessant om dit een keer met studenten
te doen. De vraag aan Stylos was of wij mee wilde werken aan een
workshop in de themaweek 'Delfts Rood' in theater de Veste.
Samen met NNT is vervolgens een programma samengesteld dat
anderhalve week in beslag nam. In deze week zouden verschillende
personen werkzaam in de wereld van het decorontwerp en de
decorbouw, zoals regisseur, decorontwerper en decorbouwer, hun rol
uitleggen en vanuit hun kennis sturing geven aan onze ontwerpen.
thematiek en invalshoek
Decor Lisette van Amerongen// Jasper Weck
De bedoeling van de workshop was om een alternatief te ontwerpen
voor het decor van de adaptatie van Shakespeare's Troilus en Cressida
door regisseur Floris van Delft. Het eigenlijke decor van dit stuk was
van de hand van Niek Kortekaas.
Architectuur
Scenografie is ook architectuur, er zijn maar kleine verschillen tussen
het ontwerpen van een gebouw en het ontwerpen van een decor.
Het meest in het oog springende verschil is dat een decor in de eerste
plaats ontworpen wordt om gezien te worden, en maar voor een
beperkte groep personen om zich in te begeven. Dit in tegenstelling
tot een gebouw, waar men vooral let op hoe mensen zich er doorheen
verplaatsen. Daarnaast is het gebruik van de ruimte bij theater vooraf
vastgelegd. Een ander verschil is dat een decor bijna per definitie
een verwijzende of symbolische betekenis heeft. Een gebouw is een
gebouw, maar een decor kan van alles voorstellen.
De focus van decorontwerp ligt dus ten opzichte van de meeste
architectuuropdrachten aan de faculteit meer verschoven naar het
beeldende aspect. Dit geeft studenten de kans om zich meer bewust
te worden van dit aspect.
Werkwijze
Het verschil in focus werd al snel duidelijk bij de rondleiding die
wij kregen bij het decorbouwatelier Vorm & Decor in Rotterdam.
Veel decorontwerpen komen binnen als maquette of verzameling
maquettefoto's. De technische realisatie is veelal voor de decorbouwer
om uit te zoeken.
Het eerste begeleidingsmoment, met Niek Kortekaas, illustreerde ook
een werkwijze afwijkend van de onze. Hoewel dit begeleidingsmoment
vroeg in het proces plaatsvond, hadden veel deelnemers wel al
verschillende ruimtelijke ideeën op papier staan. Volgens Niek
Kortekaas was deze stap te snel, konden wij wel zo snel de essentie
sfeer van het stuk, gecombineerd met de ideeën van Floris van Delft
vertalen in een ruimtelijk beeld?
Een dag later kwam de kritiek van Nikolaas Vande Keere, architect en
scenograaf. Hij vond dat de meeste studenten het script nog niet op
de juiste manier bestudeerd hadden. Zou al deze kritiek veroorzaakt
zijn doordat in ons ontwerponderwijs andere onderdelen dan een
uitgebreide analyse van de bedoeling van het programma meer
aandacht krijgen?
Presentaties
Woensdag 28 mei werden de ontwerpen aan elkaar en aan Floris
11s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Decor Alexandra de Jong & Joep Kuys// Jasper Weck
Decor Crispijn van Sas & Marius Grootveld// Jasper Weck
Decor Jurgen Beliën// Jasper Weck
Decor Marloes van der Pols & Pim Schachtschabel// Jasper Weck
van Delft, Niek Kortekaas, Christoph Grafe en Boes Diertens, hoofd
techniek bij NNT, gepresenteerd. Door de brand op de faculteit is er
uitgeweken naar de foyer van theater de Veste. Helaas werd er door
de afstand tot de faculteit minder op locatie gewerkt dan gehoopt.
Hierdoor zagen de de meeste deelnemers elkaars maquettes die dag
voor de eerste keer.
De resultaten waren verrassend, uiteenlopend van abstract tot zeer
metaforisch. Het verschil tussen de Grieken en Trojanen werd veelal
uitgebeeld door hoogteverschillen en het contrast tussen luxe en
armoede.
Relatie met onderwijs
Zoals eerder genoemd levert de focus op de (uit)beeldende eisen
van een decor een breder besef van het domein van architectuur op.
Vandaar dat deze workshop een zeer goede bijdrage kan leveren aan
de vorming van architectonische ontwerpers en de kwaliteit van het
onderwijs aan onze faculteit.
Verschillende personen betrokken bij het onderwijs in Masterfase
merken op dat de studenten steeds minder goed kunnen ontwerpen.
Michiel Riedijk pleitte bijvoorbeeld onlangs in de B_Nieuws voor
veel meer architectuuronderwijs in de Bachelor om het niveau in de
Master op te kunnen schroeven. Het is waarschijnlijk echter beter om
een andere benadering te zoeken. Leren ontwerpen bestaat uit veel
oefenen en dingen van verschillende richtingen bekijken. Daarom
zouden Bachelorstudenten beter meerdere kleine ontwerpopgaves
moeten krijgen per semester, elk vanuit een andere invalshoek,
voordat zij een complexe opdracht krijgen waarbij verschillende
disciplines elkaar gaan tegenspreken.
De decorontwerp workshop zou een perfect onderdeel kunnen zijn in
deze constructie. Het zorgt ervoor dat studenten zich vooral kunnen
storten op het spelen met metaforen en de betekenis van vorm, kleur
en materiaal.
De hier afgebeelde resultaten van de workshop geven aan dat in
minder dan twee weken het mogelijk is een korte ontwerpopgave af
te sluiten met een tastbaar resultaat. Hierbij maakt het niet uit of de
student eerste of zesdejaars is. //
12 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
In navolging van websites als ah.nl en ns.nl, is ook stylos.nl vernieuwd. Na een jaar lang ontwikkelen zijn we al een heel eind op weg naar een ware 'web 2.0' community-website.
Roderick TrompertJurgen Beliën
Het plan voor een nieuwe website bestond eigenlijk al een jaar of
twee. De vorige website dateert van bestuur 110 (2003), en er waren
inmiddels een aantal eisen waar de huidige website niet meer aan
voldeed. Zo was het bijwerken van nieuwsitems op de website een hels
karwei, wat het onaantrekkelijk maakte voor een bestuur om hem up-
to-date te houden. Maar ook nieuwe foto's of agenda items toevoegen
was niet te doen zonder degelijke handleiding. Het kostte simpelweg
teveel tijd. Daarbij was het zogenaamde 'content-management'
systeem alleen te benaderen via Internet Explorer. Niet een gewenste
situatie in een tijd waar Safari en Firefox sterk in populariteit winnen.
Tijd dus voor een nieuwe website. De aanzet was afgelopen jaar al door
het 113e bestuur gegeven. Zij hadden een PvE opgesteld en hadden
al verschillende scenario’s bedacht voor hoe het goed uitgewerkt zou
kunnen worden. Met dit PvE zijn we een jaar later aan de slag gegaan.
stylos twee punt nul
We hadden het geluk aardig wat kennis in huis te hebben binnen het
bestuur, waardoor we geen extra partijen hoefden te betrekken bij
de realisatie.
De doelstellingen waren duidelijk: het moest een website worden die
makkelijk bij te houden is, hij moet user-generated zijn; commissies
houden zelf op een eigen pagina bij wat zij voor een activiteiten
organiseren, en hij moet voor volgende besturen redelijk gemakkelijk
aan te passen zijn.
Wanneer we doorspoelen naar het heden, zijn al deze doelstellingen
reeds bereikt. De oude website heeft inmiddels plaats gemaakt voor
het nieuwe ontwerp. Maar we zijn nog niet klaar: we hebben nog
steeds ideeën voor nieuwe features en spannende samenwerkingen
en zullen er het komende jaar aan door blijven werken.
13s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Homepage
De homepage is ontworpen als een etalage voor informatie uit
verschillende delen van de website. Het is opgebouwd uit een aantal
standaard elementen; zoals een hoofdmenu om te navigeren, een
diavoorstelling van zogenaamde ‘featured items’, waar met grote
afbeeldingen de meest actuele activiteiten of berichten aangeprezen
worden, en een rechter kolom met verschillende tabbladen voor
nieuws, agenda, poll’s en chatbox. Onderaan is natuurlijk ook nog
ruimte voor sponsoren van Stylos.
Commissie pagina’s
Een commissie kan op zijn eigen pagina een activiteit aanmaken. De
datum wordt dan vervolgens automatisch aan de agenda toegevoegd,
en het bericht zal als nieuwsitem op de homepage verschijnen.
Vervolgens kan deze activiteit nog extra aandacht gegeven worden
door de activiteit als ‘featured item’ in de diavoorstelling op de
homepage terug te laten komen.
Elk commissie lid heeft toegang om op zijn eigen commissie pagina
berichten, foto-albums of activiteiten aan te maken en te wijzigen. Hij
of zij heeft hier ook de mogelijkheid te communiceren met andere
leden van de commissie via een eigen chatbox. We zijn nog bezig om
mogelijkheden van een file-exchange uit te zoeken. //
www.stylos.nl
Wat nog te verwachten?
Zoals we al aangaven hebben we nog aardig wat plannen. Hieronder
een kort overzicht van wat je de komende tijd nog kan verwachten.
Profiel pagina’s
Iedereen die zich reeds heeft geregistreerd op de Stylos website, heeft
een eigen profiel pagina gekregen. Momenteel is dit niet meer dan een
overzicht van een aantal persoonlijke gegevens, van geboortedatum
tot de vereniging waar je eventueel lid van bent.
Dit willen we in de komende tijd gaan uitbreiden. Ons doel is om
iedereen de mogelijkheid te geven zijn profielpagina te personaliseren
met de ontwerpprojecten die je gedurende je studie geproduceerd
hebt. Een soort portfolio.
Een leuke manier om van elkaar eens te zien wat de ander ontwerpt.
Ook in algemeen: wat er nou zoal bedacht en uitgewerkt wordt op
onze faculteit.
Flickr.com
Uiteraard is een site van een studievereniging niet compleet zonder
foto album waarin je alle activiteiten terug kan kijken. Het heeft ons
enige tijd gekost om een goede oplossing te vinden voor de enorme
hoeveelheden foto’s die we graag willen plaatsen. We hebben nu een
manier gevonden om foto’s van een flickr account te koppelen aan de
stylos website. Binnenkort zijn alle foto’s weer online te bekijken!
Mimoa.eu
Dit is een mooi voorbeeld van de samenwerkingen die we opgestart
zijn. Mimoa is een website die zich specialiseert in moderne
architectuur in europa, en vooral ook waar deze te vinden is (zie
pantheon// avontuur). De samenwerking zal twee kanten op
werken: Stylos organiseert veel architectuur excursies, en bezoekt
en fotografeert daarmee veel bijzondere architectuur. Deze kunnen
we op mimoa.eu toevoegen. Andersom kunnen we downloadbare
gidsen van Mimoa gebruiken op excursies, en delen van de Mimoa
site integreren in de stylos website. Bijvoorbeeld door informatie van
projecten te laten zien die we bezoeken op onze excursies, of door de
‘mi was here’ of ‘mi favorites’ functies van mimoa te koppelen aan je
Stylos profiel pagina: zodat iedereen kan zien welke gebouwen jij al
bezocht hebt, en wat jouw favorieten waren.
14 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
At the Biennale a special dialogue was created, a dialogue between Students from other faculties and different countries. An online exhibition with more photos and the participants' opinions can be found on stylos.nl
Rosemarie Krautheim
A group of 15 students from the TU Delft Architecture faculty, 5
students from the Industrial Design faculty and 5 students from the
University of St. Petersburg Russia, some participants from Italy and
other countries were divided into groups. Each team was facilitated
by one industrial designer. In three hours the groups developed ideas
and a “scratch” vision around the new faculty of Architecture. This was
according to the motto, use whatever you have. To show the results
the participants used Biennale garbage, magazines and plastic cans
to create their concept models. All different groups came up with 5
approaches on the topic.
Group 1: Fun palace faculty
Group 2: Be hive – community buzzing with creative energy
Group 3: Conversion > dispersion – flexible spaces
Group 4: Inside > outside – the creative chaos
Group 5: The tree of Architecture – grows with its departments and
actions
Facilitating an Industrial Designer’s apporach:
(by Ricardo Meija and Frans van Duijnen from IO TU Delft)
The three-hour workshop was divided into three different parts,
developing the vision, creating a metaphor and designing a
presentation. To develop a vision we let the participants use their
five senses from a user-perspective in order to understand the
experience and to describe the interaction between people and space.
future faculty workshop
We use many different techniques and one of them is the approach
to understand the user perspective by defining the “personas”. This
technique describes in general characteristics, needs, dreams, and
wishes of the future actors of this new system. Another technique is
the “guided fantasy”. In their fantasy the participants were taken into
the new building with their eyes closed. In words and drawings they
had to describe what they have seen, heard, smelled, tasted and felt.
With this technique both hemispheres of the brain are used and it
stimulates lateral thinking in order to come up with a vision.
For more information look at the online exhibition on Stylos.nl where
you can read the particpants reviews on the workshop.For live stream
and other info check nai.nl and futurefaculty.org //
during the lectures
Group 5: 'The tree of Architecture' Professional review of the Future Faculty Workshop
15s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
dialoog16 de woonwijk van overmorgenPeter Rosmulder
20 if photos could talk...Rosemarie Krautheim
23 2000 years after the fireRosemarie Krautheim
26 Europees aanbestedenRoderick Trompert
30 paper-architectureStefan Bogaard
thema//
16 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Peter Rosmulder
Iedereen kent het concept van Wikipedia, de open encyclopedie, waar iedereen aan mee kan schrijven. In de Friese gemeente Smallingerland gaan ze nog een stapje verder. Hier wordt binnenkort de eerste Wiki-wijk ter wereld gerealiseerd.
de woonwijk van overmorgen
Hoe is het idee voor een Wiki-wijk tot stand gekomen?
Paul Lansen – afd. communicatie gemeente Smallingerland:
Het project is ongeveer driekwart jaar geleden gestart. Het college van
B&W besloot na een locatiestudie om in zuidelijke richting van het dorp
Opeinde een uitbreidingslocatie te plaatsen. De omstandigheid deed
zich voor dat wij als gemeente het totale gebied in het bezit hebben.
Dat maakt het makkelijker om een aantal beslissingen te nemen. Dat
was min of meer aanleiding om een keer iets bijzonders te proberen.
Eigenlijk willen we de wijk van overmorgen, met alle denkbare
innovatieve snufjes, innovatieve mogelijkheden en oplossingen
die er maar zijn op alle gebieden. Op het gebied van stedenbouw,
architectuur, verkeer, groen, maar ook sociale cohesie, financiering,
beheer van de wijk, procedures; kortom, de wijk van de toekomst.
Normaal als je een nieuwe wijk wilt plannen zet je een
stedenbouwkundige of een stedenbouwkundig bureau aan het werk.
Dat bureau gaat tekenen en dat komt dan ergens mee. Maar hoe krijg
je nu echt dat innovatieve karakter erin? Dat was de vraag. We hebben
eerst nagedacht over architectuurinstituten, universiteiten, andere
kennisinstellingen, koepelorganisaties en kunstenaars. Uiteindelijk
kwamen we min of meer per toeval uit bij het bureau The Crowds. Dit
is een jong bureau, opgericht door de voormalige hoofden nieuwe
media van Vara, Tros en VPRO. Die jongens zijn gespecialiseerd in
het opzetten van internetcommunity’s zoals forums, maar ook meer
interactieve communities, web 2.0, wiki’s enz.
Dat leek ons wel aardig, dus we zijn met die jongens gaan praten. Zij
waren heel enthousiast en dat heeft er toe geleid dat ze een plan van
aanpak hebben geschreven. Daar heeft het college ja tegen gezegd
en dat betekent dat we nu een woonwijk laten ontwerpen door 'the
crowd', door de internetcommunity.
Dat betekent dat in beginsel iedereen daarin mee kan ontwerpen.
Of het nu gaat om bewoners, toekomstige bewoners, omwonende,
burgers van Smallingerland, Friezen, Nederlanders, maar zelfs
daarbuiten. Iedereen die het leuk vind en die geïnteresseerd is kan
mee denken en ontwerpen. Het aardige is dat het daarbij niet alleen
gaat om het ontwerpen, want niet iedereen kan dat of heeft daar zin
in, maar wat iedereen wel kan doen, is het ontwerpproces volgen.
Als belangstellende omwonende weet je dus meteen wat de plannen
op dat moment zijn, en kan je eventueel reageren op de gang van
zaken. Dat maakt het zo bijzonder.
Ontwerp voor de website van de Wiki-wijk
17s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Eigenlijk is het een beetje een omdraaiing van de gebruikelijke situatie.
Normaal maken we een stedenbouwkundig plan, daar zet de college
een stempel op en dat kieperen we vervolgens over de schutting.
Zowel een bestuurder als een stedenbouwkundige als een ambtenaar
heeft dan de neiging om dat plan te verdedigen. Volstrekt logisch, want
je hebt goed over het plan nagedacht en wil het zoveel mogelijk van
het plan overeind houden. Je stelt het dus niet ter discussie, maar je
gaat zo’n plan op dat moment verdedigen.
Nu beginnen we dus echt van scratch af. Er is niets, alleen maar
een gebied en de randvoorwaarde dat het om innovatieve ideeën
moet gaan. Verder is er niets en mag iedereen meedenken, en mee
tekenen en mee ontwerpen. En dan hopen wij dat daar uiteindelijk
een realiseerbaar concept uit komt.
Hoe stelt u zich dat voor?
Wij bouwen daarvoor een website: www.wijbouweneenwijk.nl , die
vanaf 2 okt online is. Die lancering vindt plaats in het dorp. Op die
website vind je veel informatie over het gebied en over het project
an sich. Daar staan kaarten op, foto’s van het gebied, interviews met
mensen die er wonen, een promotiefilmpje, iets over de historie van
het dorp, dat soort dingen.
Dat betekent dat we nu een woonwijk laten ontwerpen door 'the crowd', door de internetcommunity.
Daarnaast is er een ideeënbus. Iedereen kan in de eerste periode, de
eerste drie weken ongeveer, ideeën geven. Door op die ideeën te
reageren, kan er een discussie plaatsvinden. Dan is het de bedoeling
om na ongeveer drie weken plangroepen te vormen, op basis van drie
thema’s en elf subthema’s. De bedoeling van deze plangroepen is om
de diepte in te gaan. Een groepje mensen vindt elkaar bijvoorbeeld
onder het thema architectuur en praat daar over door met elkaar. Een
ander groepje vindt elkaar op het thema duurzaamheid, of energie, en
praat daar over door. Als alles goed gaat worden die plangroepen in
de volgende fase weer met elkaar verbonden tot een samenhangend
concept, zodat er uiteindelijk een aantal verschillende reële concepten
ontstaan.
Dat moet zich afspelen in ongeveer een half jaar. Het is de bedoeling
dat we eind januari de zaak afronden. Als nu blijkt dat er aan het eind
nog allerlei interessante discussies worden gevoerd, dan moet je
dat natuurlijk niet af gaan kappen, dan laten we dat nog even door
lopen.
Het vormen van zo’n plangroep, verwachten jullie dat zoiets vanzelf
gebeurd in de community?
Daar gaan we van uit. We geven natuurlijk wel aan dat het de bedoeling
is en hoe je dat zou kunnen doen. We vermoeden dat die groepen
spontaan zullen ontstaan, aan de hand van de thema’s zie we wel zelf
hebben gekozen. Mocht dat nou niet het geval zijn, dan denken we
ook wel dat we daar enige regie op kunnen voeren.
Wat zullen de resultaten van de community zijn?
Dat wordt heel spannend. Wat wij hopen dat er gebeurd, is dat er twee
of drie realiseerbare concepten voor zo’n wijk overblijven. Dan is het
aan het college en daarna aan de raad om daar een keuze uit te maken.
Dit doen we wel, dat doen we niet. Dat moet je wel beargumenteren,
maar uiteindelijk blijft het de bevoegdheid van de raad om een
bestemmingsplan vast te stellen over wat er nu wel en niet komt.
Is het niet lastig om aan het einde de keuze voor een variant te
verantwoorden, als innovativiteit de enige eis is?
Ik denk dat dat wel mee zal vallen, maar dat moeten we gewoon
afwachten. Wij stappen wat dat betreft nu ook in het diepe, het is
een groot experiment. Ik vermoed dat wel uit te leggen is wat nou
de uiteindelijke keuze wordt. In elk geval is het zo, en dat is op zich al
voor heel veel mensen interessant, dat je gedurende het hele proces
kunt zien wat er precies gebeurt, en welke keuzes er worden gemaakt,
je kunt het echt helemaal volgen.
Hoe voorkomt u dat de community teleurgesteld wordt in de
uiteindelijke keuze van de gemeente?
Dat is een van de kernpunten, van de echt moeilijke onderdelen, hoe
je om gaat met de verschillende verwachtingen. Dat kun je maar op
een manier doen en dat is steeds volstrekt helder en duidelijk zijn
over wat je met de verschillende bijdragen doet. Het zou natuurlijk
kunnen dat het niet leidt tot een echt concept voor een wijk, maar
dan leidt het ongetwijfeld tot een paar interessante ideeën. Die kan
je misschien niet op de wijk toepassen, maar misschien wel ergens
anders in de gemeente, of ergens anders in Nederland. Het is nooit
een verloren discussie. We zoeken op dit moment ook nog naar
de mogelijkheid om de resultaten van de community publiekelijk
beschikbaar te houden.
Want in principe eindigt het project na een half jaar met de
presentatie van de resultaten. De community blijft niet voortbestaan
na dat moment?
Nee, niet wat ons betreft, maar niets staat de leden in de weg om
zelf door te gaan natuurlijk. Dat is het aardige van dit soort nieuwe
communicatiemogelijkheden, dat de regie erover uiteindelijk door de
deelnemers gedaan wordt. Uiteindelijk zijn het de deelnemers zelf die
de regie voeren over de communicatievorm, dat is heel bijzonder.
Wat is nu precies de rol van de gemeente tijdens het proces? Spelen
jullie een rol binnen de internetcommunity?
We sturen niet op voorhand. Er zijn geen dingen die niet kunnen omdat
de gemeente het niet wil. Als iemand binnen de ambtelijke organisatie
wil reageren op de discussie, dan kan dat, als persoon. Raadsleden
kunnen ook als raadsleden participeren in het proces. Iedereen die
dat wil mag dat. De rol van de gemeente is faciliterend. Wij bieden de
informatie aan, enthousiastmeren en informeren. Er komt een moment
dat de gemeente weer in de bestuurlijke sfeer terecht komt, we kunnen
nu eenmaal de wet niet veranderen. Dan moet de raad gaan kiezen.
Maar tot die tijd laten wij het proces gaan zoals het gaat. >>
18 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Het enige wat we misschien doen is in de vorm van de community
iets bijsturen. Als we merken dat een thema zwaar onderbelicht blijft,
dan kunnen we een deskundige bellen of hij daar wat aandacht aan
wil besteden op de site.
We monitoren wel wat er gebeurd op de community. Als we denken
dat er in de vorm iets moet veranderen dat zullen we dat aangeven en
verantwoorden. Er zullen dus geen verborgen agenda’s zijn.
Is het ook niet een risico voor de gemeente? Stel dat er ideeën uit de
community komen die de gemeente echt niet goed uit komen?
Ja, dat zou een risico kunnen zijn. Daar hebben we het ook heel
uitvoerig over gehad. We vroegen ons af, moeten we van tevoren
allerlei kaders stellen? Per se zoveel woningen, zoveel sociale
woningbouw, zoveel vrije kavels, Rode/blauwe dakpannen, tsja…
Uiteindelijk was de conclusie, we laten dat los. We gaan geen kaders
geven, anders dan de grens van het gebied en dat het plan innovatief
moet zijn. Dat gebied is wat het is, ongeveer 17 ha. Het moet
innovatief zijn, dat voorkomt hopen wij dat er al te klassieke twee
onder een kappers worden neergezet. Voor de rest hebben we het
bewust losgelaten. Dat betekent dus dat er dingen zouden kunnen
komen die niet passen in het grotere kader wat de gemeente heeft
geformuleerd.
We gaan de persoon of de groep met het beste idee belonen met een straatnaam. Die krijgt dus een mooi blauw bord.
In dat geval heeft het college aangegeven graag met de raad in
discussie te willen over dat groter kader. Een voorbeeld: volgens het
woonplan van de gemeente kan in Opeinde een uitbreiding plaats
vinden met 22 woningen. Stel dat er een fantastisch plan uitrolt, prima
passend in de omgeving, duurzaam, innovatief etc, dat uitgaat van 44
woningen. Dan gaan wij niet op voorhand zeggen: "dat kan niet".
Het succes van zo’n project drijft natuurlijk op de belangstelling
voor het plan. Hoe gaan jullie daarin te werk?
We proberen op dit moment allerlei groepen belangstellenden te
interesseren. Dat doen we door gewoon te bellen, berichten te sturen
en lezingen te geven. Ik ben wekelijks ergens in Nederland om mijn
verhaal te doen. We proberen nu allerlei mensen erop te wijzen dat
dit er is en te vragen om mee te doen. Dat doen we door min of meer
gericht mensen of organisaties te benaderen.
Ik merk dat het plan eigenlijk altijd heel positief wordt ontvangen,
mensen vinden het leuk en bijzonder. Het levert ook reacties op in
de sfeer van we doen mee.
Een van de faal- en succesfactoren is de vraag van “What’s in it for
me?” Waarom zou ik mee doen? Sommige mensen doen gewoon
mee omdat ze het leuk vinden, of omdat ze misschien naam kunnen
maken, of voor de waardering, soms voor geldelijk gewin. Er zijn
allerlei motieven waarom mensen mee zouden kunnen doen. Een
van de misschien aardige motieven die ik hier kan aangeven is dat
we degene, of de groep, met het meest briljante idee, wat ook wordt
gerealiseerd, gaan belonen met een straatnaam. Die krijgt dus een
mooi blauw bord. En dat is bij heel grote uitzondering, dat gebeurt
eigenlijk verder nergens.
Hoe gaat u om met de verschillende groepen belanghebbenden?
Hebben omwonenden bijvoorbeeld meer te zeggen dan
anderen?
Nee, dat is niet zo. Het is wel zo dat wij de inwoners van het dorp
speciale aandacht geven. Dus, daar gaat de site online, daar doen we
een feestje, we zorgen ervoor dat iedereen een folder in de bus krijgt
met hoe het nu precies werkt en hoe wij er mee om gaan. We roepen
ze ook nadrukkelijk op om mee te denken. We hebben bijna wekelijks
contact met dorpsbelang, zij weten precies hoe de stand van zaken
is. In die zin zorgen we daar wel goed voor. Maar het is niet zo dat ze
een zwaardere stem krijgen.
Op de site is dus iedereen gelijk?
Ja, het is ook niet zo dat we gezegd hebben dat er een groep potentiële
bewoners is. Wat we wel doen is verschillende deskundigen specifiek
interesseren voor deze manier van werken. Wij hebben bijvoorbeeld
contact met de TU, maar ook met de Hanze hogeschool in Groningen
en de hogeschool Leeuwarden. Ik weet dat er inmiddels op deze
twee kennisinstituten zoveel interesse is dat men gezegd heeft dat
het misschien leuk is als project voor studenten. Dan kunnen er
studiepunten aan gekoppeld worden. Dat geeft dus een soort input
vooraf. Je ontwikkelt een soort kritische massa, waarop mensen gaan
reageren.
Het is bij mijn weten een uniek plan. Zijn er vanuit het bureau The
Crowds andere initiatieven die op een dergelijke manier gelopen
zijn?
Nee, er zijn wel voorbeelden van ‘crowd sourcing’, zoals bij
productontwikkeling. Dell heeft dat een keer gedaan, m&m’s ook.
Firma’s vragen dan aan hun consumenten om hun product te
ontwikkelen. En dat levert dan allerlei ideeën op, waar je dan als
producent iets mee doet of niet.
Maar dat je echt aan co-creatie doet is uniek. Want daar komt het hier
op neer, je vraagt aan iedereen ontwerp/plan/bedenk maar mee, op
allerlei terreinen. En dan ook op zo’n tamelijk complex product als
een nieuwe woonwijk, dat is nog nooit vertoond, in ieder geval niet
bij mijn weten.
Om terug te komen op het begin van het project; uw gemeente wilde
iets speciaals doen op deze locatie. Waar komt die drang vandaan
om als gemeente innovatief te zijn?
Ja, dat heeft een paar oorzaken denk ik. Eerste is dat wij in de gemeente
een redelijke traditie hebben van ongewone oplossingen, of voor het
experiment op zich. Een voorbeeld: we waren in de jaren negentig
voorbeeldgemeente als het ging om duurzaam bouwen met een
woonwijk hier. Daarnaast hebben we een project hier ontwikkeld,
het Drachtstervaartproject, waar je eigenlijk nooit aan zou beginnen
te bouwen op die plek, omdat je er allerlei problemen tegenkwam.
19s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
We hebben geprobeerd die problemen met elkaar op te lossen. Er is
dus een traditie binnen de gemeente voor experiment.
Dat is een. Twee: we hopen dat we met deze manier ook een versnelling
kunnen laten plaatsvinden in allerlei procedures. Het is nu zo dat een
woningbouwtraject, van tekenen totdat de eerste schop de grond in
kan, een jaar of vier duurt. We hopen en denken dat we dit met de
helft kunnen verkorten.
Er ligt een redelijke traditie binnen de gemeente voor experiment, voor vernieuwing, voor ambitie. Het past binnen de manier van denken.
Op welk vlak denkt u tijdwinst te kunnen boeken?
Met name in het ontwerpproces. Dat is vaak twee stappen vooruit
en weer een achteruit. Maar het heeft ook te maken met het
inspraaktraject, het bezwarentraject wat normaal gesproken volgt.
Het bezwarentraject blijft wel gewoon, maar doordat iedereen het
hele proces heeft kunnen volgen, doordat je zo transparant ben in de
manier waarop iets tot stand is gekomen, hopen we dat men meer
begrip krijgt voor bepaalde keuzes die gemaakt worden. Mensen
hebben de keuzes mee kunnen maken, ze hebben invloed gehad van
tevoren. Natuurlijk kan je het soms niet eens zijn met een bepaalde
keuze, maar als je het helemaal vanaf begin af aan mee hebt mogen
maken en bedenken, dan is het soms makkelijker om het te accepteren.
Dat is de verwachting.
Wat is Smallingerland voor een gemeente?
Smallingerland ligt tussen Heerenveen en Groningen. Het is een
gemeente voor 55 duizend inwoners, bestaand uit Drachten, de
grootste plaats met 45.000 inwoners, en een stuk of tien/twaalf dorpen
daarom heen, Opeinde is er een van.
Ik zit hier nu tien jaar, en het is buitengewoon plezierig. In deze
gemeente kan veel. Het is een ondernemende gemeente. Daar heb je
vooral dappere bestuurders voor nodig, dat moet je wel durven.
Wat zijn uw verwachtingen bij dit nieuwe concept?
Het is een verschrikkelijk groot experiment, in allerlei opzichten. Het is
voor ons heel spannend om te zien wat er inhoudelijk gebeurt. Krijg je
ook echt leuke innovatieve nieuwe ideeën, die ook realiseerbaar zijn?
Het is ook heel spannend qua proces, omdat het totaal anders is wat
tot dusverre gebruikelijk is als we dit soort dingen doen. Voor ons is
het vanaf de lancering één groot avontuur.
Dan is het afwachten op de reacties na twee oktober.
Ja, ik wil hierbij ook vooral de lezers oproepen om een keer naar de site
te kijken en mee te doen als ze zich daartoe geroepen voelen. //
www.wijbouweneenwijk.nl
20 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
What if photos could talk? Talk about urban absurdities. Let the photos tell their story about fragments of the city. About urban spaces, about absurdities and more...
Rosemarie KrautheimDave Kramer
if photos could talk...
The snackbar – the archetype for fast food and quick dialogue with strangers Present every-where mostly through smell, the snackbar is an urban absurdity of a special kind.
The chair – In the Venice Biennale architecture is reduced to its essence. Archi-tecture melts with art. White Sculptures want to teach us about human life. Chairs are tied together, everything is possible. But how am I actually going to sit there?
The beergarden - in the winter it can get Minus 40 degrees in Toronto. The beergarden is sleeping in a zen like posture to be awakened in summer.
21s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
The terrace –A hostel terrace in Barcelona. It is the walk-way to an unfinished part of the building, which was “under construction”. Instead of a sign someone found a more original way to say that the terrace is closed.
The pavement – In the old city centre of Porto, the stones are waiting to become part of the pavement.
The metro – Union station Chicago. The engine is far and the train almost gone, what is left is smoke.
The ruin – New York City, Ground Zero. Scratched buildings are covered in mesh. This skyscraper shows an insight on its scratched façade. And suddenly there is a kind of similarity with its old neighbour.
22 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
The shopping mall – Lingotto in Turin. Fiat workers spend their lunch break here.
The monument - an absurd moment, where this old building seems like copy pasted into Toronto. Old and new beside each other.
The water - how can water be more present as an architectural element than on the broadway in New York city?
The dishes -
23s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
On May 13th 4008 Razo Jen and Telco Divano, two supranational students of the TU-Delft Bouwkunde faculty meet in Delft, the technological district of the beautiful city ‘Nederland’. They are chatting on the flyway to Amsterdam the cultural quarter, where they attend their history lessons.
Rosemarie Krautheim
2000 years after the fire
“Hey Telco, what are you up to?”
“Salve, I was just surfing through my brain architecture. I’m exploring ‘Brain drive 4.0’ which can be plugged in easier than the older version. That saves a lot of time.”
“Ah, yeah, heard of that. It prevents you from shivering, because you plug it in to your arm instead of your ear. That’s tech-knowledgy.”
“Damn right, man…the former one was crap. It made me shiver for 5 minutes every time I plugged into the conch. Surfing and zapping, pain in the ear….Anyway ‘Brain drive’ is improved for history zapping. And guess what: Today is the 2000. Anniversary of the Bouwkunde Brand…”
“…the turning point in architecture history. Great let’s ‘brainload’ some eyewitness emotions and zap back right into 2008 tonight!”
“We already did that last year and the year before…I get bored…”
“What do you propose then?”
Razo
Telco
24 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
“You know without a ‘drill pill’ I won’t have any idea …I’ll take one later…We’ll arrive to the history lesson soon, are you prepared?”
“More or less. Aah, yes. Let’s prepare for the history exam tonight by zapping into 21st century design and construction processes.”
“Uuuh…gosh. For 2000 years now we know how to build with our brains, don’t we? The whole process can be operated directly from the brain to the Robos, who process it to the construction site. We don’t need any tool, not even plans because the data is processed right away. We don’t even need to draw plans! Why do I still want to deal with these stone-aged processes?”
“Because we can learn from history?”
“I want to learn from future.”
“Ok, let’s make a trip to 7008 tonight.”
“What was that again?”
“That’s the year when machines have taken over completely and humans come to a higher level: the state of being brain dead”
“Great, that’s my favourite.”
Razo
Telco
"The fire" 2000thAnniversary...and then?
...to be continued. //
26 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Roderick Trompert
Nederlandse architectenbureaus komen in opstand tegen de manier waarop opdrachten voor openbare gebouwen in Nederland tot stand komen. Wat is er mis met de Europese aanbesteding?
Europees aanbesteden
De tijd dat een opdrachtgever simpelweg zijn favoriete architect uit
kon zoeken voor zijn nieuwe onderkomen, lijkt steeds verder naar
de achtergrond te zakken. Tegenwoordig wordt de opdrachtgever
namelijk verplicht Europees aan te besteden wanneer zijn gebouw
boven een bepaald budget komt.
de Europese aanbesteding
De bedoeling van de Europese aanbesteding is om de markt voor
meer architecten open te gooien; om opdrachten juist ook voor de
kleine en beginnende bureaus toegankelijk te maken. Op het moment
gebeurt geregeld het tegenovergestelde. Bij selectieprocedures
kijken opdrachtgevers slechts naar twee dingen: ten eerste gaan ze
alleen in zee met architectenbureaus die over een aantal jaren een
hoge omzet hebben gehaald, en ten tweede geven ze alleen opdracht
aan die bureaus die al eens eerder een dergelijke school, museum of
stadhuis hebben gerealiseerd.
"de jonge en kleine bureau's krijgen geen kans te laten zien wat ze kunnen. "
Door de BNA werd hier als voorbeeld een opdracht in de gemeente
Meppel aangedragen, waar de gemeente een zogenaamde ‘brede
school’ wilde laten bouwen. Hier mochten alleen architectenbureaus
op inschrijven die reeds al vijf (!) brede scholen gebouwd hadden.
“Je krijgt alleen maar grote bureaus die steeds maar hetzelfde doen.
Door dit risico mijdende gedrag worden verrassende ideeën a priori
uitgesloten en krijgen de jonge en kleine bureaus geen kans te laten
zien wat ze kunnen. Terwijl Nederland juist furore heeft gemaakt
door open te staan voor nieuw talent”, aldus BNA voorzitter Jeroen
van Schooten.
Door de BNA werd hier als voorbeeld een opdracht in de gemeente
Meppel aangedragen, waar de gemeente een zogenaamde ‘brede
school’ wilde laten bouwen. Hier mochten alleen architectenbureaus
op inschrijven die reeds al vijf (!) brede scholen gebouwd hadden.
“Je krijgt alleen maar grote bureaus die steeds maar hetzelfde doen.
Door dit risico mijdende gedrag worden verrassende ideeën a priori
uitgesloten en krijgen de jonge en kleine bureaus geen kans te laten
zien wat ze kunnen. Terwijl Nederland juist furore heeft gemaakt
door open te staan voor nieuw talent”, aldus BNA voorzitter Jeroen
van Schooten.
de gemeente Westland
Recent nog liep een Europese aanbesteding volledig uit de hand.
Bij de selectieprocedure voor het nieuwe stadhuis van de gemeente
Westland, trokken zeven van de twaalf architectenbureaus zich terug
uit de selectie. Het waren niet de minste architecten. Onder andere
Mecanoo, Jo Coenen (oud-Rijksbouwmeester), Claus en Kaan en
Kraaivanger-Urbis.
Wat was dan het geval? Bij elke Europese aanbesteding vindt er
een voorselectie plaats van vijf tot zeven kandidaten op basis van
relevante ervaring, stabiliteit en omvang. Daarna volgt een tweede
ronde, waarbij elke partij een visiepresentatie geeft (nog geen
daadwerkelijk ontwerp). Bij de gemeente Westland werden er maar
liefst twaalf bureaus geselecteerd om een visiepresentatie te geven.
Deze moesten specifiek antwoord geven op de opgave door middel
van schetsen en referentiebeelden.
Tegen ieders verwachting in werd hierna echter nog geen winnende
architect gekozen. Men besloot tot een derde ronde, waarin vijf
bureaus gevraagd zouden worden een schetsontwerp en een
maquette te maken. Echter, na de gevraagde informatie nauwkeurig
27s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
te hebben doorgelezen, bleek dat er een volledig, voorlopig ontwerp
gevraagd werd: alle gebruikelijke tekeningen, ruimteberekeningen,
technische omschrijving, perspectiefbeelden, constructie- en
installatieconcept, 1:20 doorsneden, en oh ja: toch graag ook twéé
maquettes. Dit alles zonder de zekerheid de opdracht daadwerkelijk
te winnen! Daarbij komt nog dat de vergoeding die hier tegenover
stond, slecht zo’n 10% was van het honorarium dat gebruikelijk voor
het omschreven werk betaald wordt.
De moeilijkheid zit hem in het feit dat niet elk bureau zo’n financieel
risico’s kan nemen. De huidige situatie maakt dat het verlies door
deelname aan aanbestedingen, gecompenseerd moet worden met
een gewonnen opdracht. Vooral jonge bureau’s kunnen zich dit
niet permiteren.
"Moeten wij echt vijf keer een gebouw ontwerpen om er één te bouwen?" Dirk Jan Postel, Kraaijvanger • Urbis
Delft
Nog altijd doen zich situaties voor waarin naar voren komt dat er nog
veel onduidelijkheden zijn over de (on)mogelijkheden bij Europees
aanbesteden. Bij de opdracht voor de stationshal en het stadskantoor
van de Gemeente Delft kwam de puntentelling van de jury uit op
een gedeelde eerste plaats voor Rudy Uytenhaak architectenbureau
en Soeters Van Eldonk architecten. De oorzaak hiervan was de stem
van ‘het volk’ die meewoog in de eindbeoordeling, welke samen
met de beoordeling van de vakjury leidde tot een gelijkstand.
Dit was een situatie die nog niet eerder was voorgekomen, en
vanzelfsprekend wist de gemeente er geen raad mee. Na een
periode van onduidelijkheid en juridische procedures, werd door
de gemeente besloten tot een tweede ronde waarbij alle vier de
kandidaten aangepaste plannen in konden leveren.
Natuurlijk een vreemde situatie. Bureaus die in de eerste ronde een ver
gevorderd ontwerp ingeleverd hadden konden weinig anders dan het
ontwerp hier en daar wat bijschaven, terwijl anderen met de extra tijd
een flinke inhaalslag konden doen. Uiteindelijk is architectenbureau
Mecanoo er met de opdracht vandoor gegaan. Terwijl Mecanoo in de
eerste ronde nota bene nog van deelname uitgesloten werd omdat
het ingeleverde ontwerp financieel niet haalbaar werd geacht!
Utrecht
Recent ging het nog een keer mis bij de puntentelling van een
Europese aanbesteding. Dit maal was het de opdracht voor een
nieuwe bibliotheek; 'Bibliotheek++', in Utrecht. Hier mag uiteindelijk
VMX architects de bibliotheek ontwerpen, en niet architectenbureau
Rapp + Rapp, welke in eerste instantie als winnaar uit de bus was
gekomen. Bij natelling van de punten kwam VMX er achter dat de
architectenvisie te zwaar was meegewogen; namelijk voor een
aandeel van 65 procent, terwijl in de regels bepaald was dat deze voor
60 procent mee zou tellen. Dit maakte dat de nummers 1 en 2 van de
prijsvraag verwisselden. Vervolgens ontstond ook hier een vreemde
situatie. De gemeente bepaalde direct dat bureau VMX de opdracht
moest krijgen, terwijl de jury stellig bij haar eerste oordeel bleef.
"De jury vond het ontwerp van het Rotterdamse bureau Rapp+Rapp
gewoon het beste en de nummer twee van het Amsterdamse bureau
VMX Architects weliswaar goed vanwege de visie die er achter zat,
maar onuitvoerbaar op de plek waar de bibliotheek moet komen.
Vooral de sociale veiligheid op maaiveldniveau schiet tekort,
onwenselijk voor een plek direct tegen Hoog Catharijne aan, waar
de sociale veiligheid een groot issue is.", aldus Bob van Reeth,
juryvoorzitter en Belgische toparchitect.
Ook bureau Rapp+Rapp laat het er niet bij zitten en onderneemt
stappen om desnoods de opdracht via de rechter terug te eisen.
de projectmanagers
De Europese aanbesteding wordt op deze manier een erg
tijdrovend proces, waarbij de onzekerheid voor de deelnemende
architectenbureaus groeit terwijl de financiële investering almaar >>
de zeven ontwerpen voor Bibliotheek++ in Utrechtv.l.n.r. :- Rapp + Rapp- VMX architects- Claus en Kaan architecten- Dok architecten- SeARCH- 3XN architects- BIG
28 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
groter wordt. De gevraagde producten tijdens de voorselectierondes
staan bij lange na niet in verhouding met de voorgeschreven
vergoedingen. Ondertussen wordt het risico voor de opdrachtgever
alleen maar kleiner.
Het is niet alleen de Europese wetgeving, die het probleem vormt,
maar ook de angstige manier waarop de Nederlandse opdrachtgevers
deze wetgeving interpreteren.
Dit alles heeft te maken met het feit dat overheden vaak project-
managers inzetten voor de organisatie van een aanbesteding. Hun
voornaamste taak is ervoor te zorgen dat de opdrachtgever zo min
mogelijk risico loopt. Iets wat ze bereiken door hoge eisen te stellen
aan de eerder genoemde ervaring, stabiliteit en omvang van het
deelnemende architectenbureau.
Hoe moet het dan straks bij het ontwerp van de nieuwe faculteit Bouwkunde?
Nieuwe aanbestedingscultuur
De BNA heeft in dit alles een vrij machteloze positie. Mede doordat
niet alle Nederlandse architecten zijn aangesloten bij de BNA, heeft
het weinig inspraak in de uitvoering van de procedures. Waar in het
buitenland een aanbesteding afgekeurd kan worden in onredelijke
situaties, kan de BNA weinig meer doen dan een negatief advies
geven, en het in de pers uit te meten. In het rapport ‘Naar een nieuwe
aanbestedingscultuur’ van het Rotterdamse architectenbureau
Atelier Kempe, wordt aangetoond dat de condities van de Europese
aanbesteding niet overal tot negatieve situaties leiden, en dat een
vrije architectuurcultuur prima kan blijven bestaan; zelfs op kan
bloeien. Zo heb je in Duitsland en Oostenrijk de ‘Architektenkammer’,
en in Spanje de Architects Association. Beide organisaties zijn
opgezet vanuit de architectengemeenschap zelf. In Belgie worden
architecten vertegenwoordigd door Bureau Vlaams Bouwmeester;
een overheidsstructuur.
In Nederland ontbreekt het momenteel aan een partij die naast de
juridische vragen ook de inhoud bewaakt; als een schakel tussen de
opdrachtgevers en de architecten. Het rapport spoort dan ook aan om
een vergelijkbare structuur in Nederland in te voeren. De oprichting
van zo’n organisatie zou voor de overheid een kleine investering
zijn, maar de meerwaarde voor de Nederlandse bouwcultuur is
uiteindelijk veel groter.
Berlageweg 1
Hoe moet het dan straks bij het ontwerp van de nieuwe faculteit
Bouwkunde? Dit zal immers ook Europees aanbesteed moeten
worden. Er is in ieder geval geprobeerd de studenten hier tegemoet te
komen door middel van de open ideeën prijsvraag. Hier kan namelijk
iedereen aan deelnemen; jong en oud, ongeacht de ervaring. Maar
het daadwerkelijke ontwerp, zal aan hun neus voorbij gaan. Dit zal
weer bij hetzelfde groepje grote architectenbureaus terecht komen,
die uiteraard wel eerst drie ontworpen faculteiten Bouwkunde op
haar cv moeten hebben staan...! //
bronnen:> "Architect staakt tegen staat", NRC Handelsblad van 15 augustus 2008.
> "Stadsbeeld dreigt oersaai te worden", de Telegraaf van 15 augustus 2008
> "Evenwichtige procedures nodig bij aanbesteding", Cobouw van augustus 2008
> "Architecten in verzet tegen EU-eisen", Dag van 27 augustus 2008
> "The greatest risk of all is to take no risk at all" (ingezonden brief van Jeroen Hendriks, architectenbureau cepezed), de Architect juli/augustus 2008
> "Europees aanbesteden architecten loopt uit de hand" (ingezonden brief van Dirk Jan Postel, Kraaivanger • Urbis), de Architect juli/augustus 2008
> " ‘Schetsen’ Westland te gortig voor architecten", architectenweb.nlhttp://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=15243
> "Naar een nieuwe aanbestedingscultuur", rapport van Atelier Kempe Thill http://www.d66.nl/9359000/1/j9vvhc6cwgbojx9/vhy0g8zapqy7/f=/vhy0ga0gr8wx.pdf
> "Soeters grijpt weer mis in zaak stadskantoor", architectenweb.nlhttp://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=8644
> "Uytenhaak en Soeters in de race voor NS-station Delft", architectenweb.nlhttp://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=8241
> "Architectenselectie", CU2030 'k zie je in Utrechthttp://www.cu2030.nl/bibliotheek/architectenselectie_bibliotheek
> " Nieuwe architect voor Utrechtse bibliotheek", architectenweb.nlhttp://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=15604
> "Jury architectenprijsvraag blijft bij eerste keus", architectenweb.nl http://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=15644
Een blik op het plafondopent nieuwe perspectieven
Wanneer Heradesign® decorplaten van natuurlijke materialen hout en magnesiet, gebruikt worden voor een modern decor, zijn ze direct een blikvanger. Het voordeel daarvan is: een uitstekende akoestiek en een behaaglijk ruimteklimaat blijven aanwezig - ook wanneer het plafond zelf een kunstobject wordt.
Heradesign Nederland Tel. +31/35/693 60 96i n f o @ h e r a d e s i g n . n lw w w. h e r a d e s i g n . n l
Een blik op het plafondopent nieuwe perspectieven
Wanneer Heradesign® decorplaten van natuurlijke materialen hout en magnesiet, gebruikt worden voor een modern decor, zijn ze direct een blikvanger. Het voordeel daarvan is: een uitstekende akoestiek en een behaaglijk ruimteklimaat blijven aanwezig - ook wanneer het plafond zelf een kunstobject wordt.
Heradesign Nederland Tel. +31/35/693 60 96i n f o @ h e r a d e s i g n . n lw w w. h e r a d e s i g n . n l
de vier ontwerpen uit de tweede fase voor de stationshal en stadskantoor in Delftv.l.n.r. :- Mecanoo architecten- Rudy Uytenhaak architectenbureau- Soeters Van Eldonk architecten- Kraaijvanger • Urbis
30 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
In een tijd dat de economie vol zeepbellen lijkt te zitten is het misschien goed om te kijken wat een architect nog meer kan doen met de tijd behalve het ontwerpen om te bouwen.
Stefan Bogaard
Dan komen we terecht bij het ontwerpen voor een ander doel dan
te bouwen. Papieren architectuur wordt het ook wel eens genoemd.
Zo omschreven bevat het ook de ontwerpen die wij als studenten
produceren en de talloze afgekeurde producten die architecten
bijvoorbeeld voor prijsvragen produceren. Natuurlijk is dat niet het
soort werk waar we het hier over hebben.
Neem bijvoorbeeld Piranesi. Hij heeft prachtige tekeningen
geproduceerd. Watkin noemt hem uiteindelijk als architect niet
succesvol, omdat de bouwwerken die hij werkelijk gerealiseerd heeft
er niet in slagen zijn tekeningen te evenaren. Niettemin heeft Piranesi
met deze tekeningen een grote invloed gehad op vele architecten
en opdrachtgevers.
Maar vallen die tekeningen niet onder kunst? Het zijn slechts
impressies, sfeerbeelden zonder plattegronden of doorsneden,
geen werkelijke ontwerpen. Of is het toch architectuur? Piranesi was
tenslotte ook architect. Ik vraag me af of Piranesi daar over nagedacht
heeft. Hij leefde weliswaar na de Renaissance, maar ik kan me
voorstellen dat de architecten en kunstenaars in zijn tijd nog de multi-
disciplinairen waren zoals in de 15e en 16e eeuw. Los van hun context
zouden we deze prenten tegenwoordig bestempelen als kunst. Echter
door hun karakter en de bijdrage die ze geleverd hebben aan de
architectuur vallen ze misschien wel onder architectuurtheorie.
Aan de andere kant staat de kunstenaar die in zijn werk architectuur
gebruikt als toneel voor zijn figuren/boodschap. De indruk die dit
soms achterlaat is zo groot dat deze fictieve architectuur uiteindelijk
weer terugkomt in het werk van architecten en vormgevers.
Een voorbeeld zijn de schilderijen van Johannes Vermeer. Door de
overeenkomst tussen de interieurs uit die tijd en het geschapene op
de schilderijen heeft men lang gedacht dat Vermeer de kamers op
het doek weergaf zoals ze werkelijkheid in waren. Terwijl in feite het
tegengestelde zich heeft voorgedaan en de karakteristiek zwart-wit
geblokte vloeren een creatie zijn van Vermeers verbeelding.
Ook huidige architecten krijgen wel eens het etiket papierenarchitect
opgeplakt. Zei het dat dit misschien vooral denigrerend bedoeld
wordt. Het gaat vaak alleen over de beginperiode van hun carrière.
Een dergelijk architect is Daniel Libeskind die inmiddels een succesvol
architectenbureau heeft opgebouwd.
Echter als aanloop hiertoe heeft hij lange tijd theorie en papieren-
architectuur geproduceerd. Hij heeft verschillede boeken geschreven
met daarin bijvoorbeeld de bekende diagrammen. Deze diagrammen
paper-architecture
zijn door Libeskind bedoeld als architectuurtheorie terwijl
ondertussen de reproducties als kunst over de toonbank gaan.
We kunnen niet zeggen dat al het papierwerk dat architectuur
aangaat valt onder papieren architectuur. Zoals niet al het gebouwde
architectuur is. Misschien kun je zeggen dat het de intentie van een
manifest moet hebben, zoals architectuurtekeningen uit de Sovjet-
Unie begin 20e eeuw. Maar dat zou niet de hele lading dekken.
En wat dan te denken van de huidige renderfabrieken en virtuele
werelden. Alles bij elkaar meer vragen dan ik in dit korte stuk tekst
zou kunnen beantwoorden, maar goede stof voor een dialoog. //
afbeeldingen1,3,4. Alexander Brodsky en Ilya Utkin, etsen 2. Piranesi (uit I carceri - 1750)5. Johannes Vermeer (1632-1675), De Schilderkunst (1666-1668)
1.
31s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
3.
5.
4.
2.
32 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Laura Maasry
There were many problems that arose in the De Stijl Artists’ collaborative works with Architects. Did they arise from tensions based on the fundamental demands of the De Stijl 'Total' Art, or were they the result of a build-up of personal conflicts between De Stijl Architects and the dogmatic leader of the movement, Theo van Doesburg?
the failings in a collaborative 'Stijl': an inevitable?
Literature describes De Stijl as an Art movement carried by individuals
who, while expressing similar ideals, differed considerably in Artistic
style and technique. While in earlier years of the movement various
collaborations in design and Architecture occurred, growing tension
between painters and architects lead to a dramatic reduction of
collaboration after 1920. In this earlier stage, from 1917 and 1920,
De Stijl Artists were mostly unsuccessful in achieving their goal: the
highly theoretical processes of the integration of the Arts into a three-
dimensional space.
This was most fervently attempted by Theo van Doesburg, the founder
and driver of De Stijl. Van Doesburg persistently attempted to reach
the synthesis of all Art through Architecture, and to create a consistent
working medium strictly defined De Stijl's aesthetic vocabulary.
Included here were free-moving planes and the integrated, dynamic
color schemes. Even as the originator of De Stijl's design tools fact, van
Doesburg is by most Art critics held responsible for the breakdown in
the relationship between the members in the later 1910’s – leading to
the persistent, inconclusive results of the group during the 1920’s.
I took the liberty to research some of De Stijl works and manifestos
and made some of my own conclusions regarding the causes the
of problems that occured while the members tried to achieve their
utopian ideals.
The respective roles of painters are architects in De Stijl Architecture
was subject to debate and disagreements among the leading De Stijl
Artists. In the first instances of collaboration, which occurred between
1916 and 1921, painters designed color schemes that were strictly
defined by the architectural settings in which they were placed . Color
was thus primarily used to highlight and reinforce the surfaces that
were already determined by the architects.
A good example of this are the stained-glass windows and color
schemes that Theo van Doesburg designed and produced for a
number of buildings by the architects J.J.P. Oud and Jan Wils. In the
interior of Oud’s De Vonk house, constructed in 1917, van Doesburg’s
designs were restricted to the colors of the floor tiles and doors (see
picture on right).
This type of collaboration between De Stijl painters and architects
was not so problematic and most probably could have continued
throughout the De Stijl movement. However, the de Vonk house and
similar works did not fulfill van Doesburg's ideals to achieve a 'true'
De Stijl Architecture.
Van Doesburg consistently talked about releasing color planes to
create a free-flowing effect. With a glance at the interior of the De Vonk
house one can see that this does not happen; the color scheme is a
secondary input to the already-designed interior. The lack of balanced
integration between the design process and color schemes explains
why van Doesburg was dissatisfied. He therefore decided that in order
to achieve a trully collaborative piece, he would need to play a more
important role in the design of future projects.
A few years later, van Doesburg made a number of designs for two of
Oud’s municipal housing projects in Rotterdam. Here he attempted to
control entire sides of the buildings by means of a sharp dissonance
of color planes. He used this technique to express horizontality
and verticality individually, while controlling the light in one major
scheme.
What the underlying goals of such controlling schemes were remain a
point of debate. One Art historian, Nancy Troy, states that van Doesburg
attempted to use color as a means of camouflaging certain elements
that he found displeasing in his old friend Oud’s buildings, particular
for their 'weighty sculptural appearance'. This suspicion goes in line
with the successful effect desired by van Doesburg of the free-flowing
planes of light that project the façade outward, radiating his color
schemes while mitigating the massiveness of Oud’s facades.
Considering van Doesburg’s explicit statements regarding his desire
‘to control the whole space’ though color contrasts, it is not surprising
that Oud felt that his control of the Architecture was threatened. A
series of letters between the two show that neither was willing to
compromise.
When finally asked to modify his designs, van Doesburg was insulted
and insisted that his designs be used in their original way or not at all.
Consequently, Oud completely abandoned the drawings and applied
33s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
his own color schemes to his buildings, and this marked the end of
collaboration between the two.
Considering their mutual stubbornness and reluctance to give up
design control, it is hard to imagine that collaboration between van
Doesburg and Oud would have allowed for van Doesburg’s desired
control of the space. However, one observes a certain degree of
successful collaboration in the projects of van Doesburg and architect
Jan Wils, who was relatively active in the Stijl movement until about
1919 . In the design of a townhouse in Alkmaar, the Artist and the
architect contrasted colors by means of light in stained-glass window
designs. The flat planes of color are said to seemingly hover in space,
barely confined within the rectangular framework . The outer layers
of blocks are primary colors which surround the middle area, made
up of secondary colors. Then in each panel, van Doesburg uses simple
block patterns and balancing use of color to create a feeling symmetry,
although absolute symmetry is nowhere present, and a sense of
rhythmic movement is achieved. All this combined, ‘the whole comes
out against the air. The composition stands completely free in space ,’
as stated by van Doesburg.
The above example shows how van Doesburg succeeded in controlling
space when given other means other than just color schemes – in this
case, the manipulation of light. It suggest the possibility of successful
collaborative work within de Stijl ideals, where the architect and the
painter played complimentary roles. Perhaps if van Doesburg had more
humbly requested to participate in the design and had Oud been less
worried about losing total control of the Architecture, collaborative
work would have been more possible. This being said, the break-down
of collaboration in 1920 between the two does not seem to have been
based on fundamental problems of the Stijl ideals, but rather the
ultimate result of a series of unresolved quarrels.
Yet one cannot draw such tentative conclusions without a deeper
understanding van Doesburg's visions regarding the synthesis Art and
Architecture. With the establishment of the Stijl movement in 1916,
van Doesburg announced the need for a new interior where a new
spiritual equilibrium would be achieved, again, through collaboration.
The basis of the collaboration would be founded on stylistic purity,
based on the rules of his coloristic designs. Referring to his designs
as ‘color solutions’, he radicalized the ideas of painters who were also
interested in the use of color in Architecture, such as Bart van der Leck.
The collaborative failures during the early period of the movement
were followed by letter exchanges between Van Doesburg and other
de Stijl Artists that show how his original visions of the color schemes
gradually radicalized into obsessive desires, that would translate into
highly abstract environments defined by planes of color. when he
began in 1923 to work in collaboration with the architects on the actual
models, van Doesburg expressed with increasing urgency the need to
play a decisive role in the design, in addition to the color schemes.
This mentality gained increasing influence on other de Stijl painters
in the late 1910’s. Perhaps the key moment in the movement’s
history where this was triggered was the success of the collaborative
interior work of the painter Vilmos Huszar with the architect Cornelius
Bruynzeel. Here, the painter designed extensive color schemes for the
bedroom of the two sons of the architect, who designed the furniture
for the room. Huszar painted the furniture mostly red and black, blue
and black for the rug, and yellow, blue, white and gray rectangular
plains on the ceiling and walls. Because the plains are unbroken and
large, they accentuate the size and span of the surfaces to which
they are applied. Most importantly, the color application takes the
placement of the furniture into account. The use of reversed color
combinations and repeated patterns connect the space with the
furniture. Absolute symmetry is avoided, creating a simultaneous
effect of contrabalance and movement, similar to the effects of van
Doesburg’s earlier described free-flowing stained glass window.
Standing in the Bruynzeel bedroom, one experiences total space,
where each wall and furniture forms a separate composition while
flowing into the adjacent surfaces . The room influenced the new goals
regarding the role of color in Architecture that was growing among
de Stijl painters at the time. This being to use color as the means of
integrating architectural surfaces. But many of the architects felt, quite
naturally, that this compromised the integrity of their designs and were
not ready to allow the original agreements within the Stijl collaborative
work to be disrupted - as what occurred with the Rotterdam housing
plans between van Doesburg and J.J.P. Oud.
One observes, therefore, an increase in the Stijl painters’ desire to
control their collaborative design projects while striving to reach the
synthesis of De Stijl ideals in Architecture. The success of a collaborative
work such as the Bruynzeel room stimulated this desire even more: Van
Doesburgs visions had begun to appear more tangible.
Such developments had paradoxical essence: the closer the Artists
came to reaching de Stijl three-dimensional ideal, the more difficult
it became to gain control from the architect. Not surprisingly, the De
Theo van Doesburg. Overloop van vakantiehuis 'De Vonk', Noordwijkerhout.
34 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Stijl architects were at a certain point unwilling to bend, causing the
break-down of further collaborative potential.
Italian historian Sergo Polano describes another problem of the.
He argues that it does not exist, and his case can be summarized as
follows. According to one of the central themes of the Stijl ideology
to reach a higher, utopian society, Polano states that the artists
'insinuate the unfinished in order to evoke the sensation of ambiguous
space'. Examples of this in painting are the lines that appear cut-off or
unfinished in the work of Piet Mondrian or the unconcluded surfaces
that appear to leak out into space in the work of Van Doesburg. The
idea is that the uncertain space, materially located within the defined
lines and planes of the Stijl patterns, extends its surroundings to
'higher' destination: a metaphor of the metropolis extending itself
towards utopian society. Polano states, ‘the de Stijl Artists produced
metaphorical images that foreshadow the dissolution of Art into the
new harmony.' The result is that the painting projects itself into three
dimensional space, expressing a 'new harmony' in its ambiguity.
Such developments had paradoxical essence: the closer the Artists came to reaching de Stijl three-dimensional ideal, the more difficult it became to gain control from the architect.
Considering such principles applied in Architecture, it can be argued
that the unfinished forms create an even higher sensation of ambiguity.
The viewer is surrounded by the elusiveness of his environment, rather
than experiencing the 'secondary' effects of at distance from a painting.
But the fact that the De Stijl emphasizes its ideology by cerating
such undefined space is paradoxical to the function of Architecture
itself. Polano argues that the greater the efforts to achieve the world
proposed by De Stijl Architecture, the more elusive it becomes , and
the more its theoretical concept diverges from possible Architecture.
According to this reasoning, de Stijl Architecture was never, nor could
have been, realized.
This bold argument of Polano that is well supported by the fact
that many of the Stijl design projects were never realized past their
model stage. In 1923, shortly after the end of his quarrels with Oud,
van Doesburg moved to Paris and began to work with the architect
Cornelius van Eesteren. He published a new De Stijl manifesto in 1924,
'Towards a Plastic Architecture', where he stresses that Architecture
regain importance in de Stijl movement. In sixteen points he descirbes
a radicalized version of his original vision, using words like anti-cubic,
anti-symmetrical, anti-gravitational and anti-decorative. The manifesto
described a pioneer form of Architecture. It was also completely
theoretical. Working with van Eesteren, their models strived to suffice
all of the sixteen points in the new manifesto. The models seemingly
received at least some appraisal, as they became the focus a popular
1923 De Stijl Parisexhibition. However, critiques of the exhibition
concluded that the models 'ignored rational functionalism' and
avoided the problems of conventional building processes. None of
the models were realized.
Perhaps it is logical that 'Towards a Plastic Architecture' resulted in
unrealistic models. Van Doesburg had long been working towards
Architecture as ‘the synthesis of all Arts’ while unfailingly insisting
that the determining design element should be assigned to the color
schemes.
None of the architects who contributed in the earlier years to the Stijl,
including as J.J.P. Oud, Jan Wils, and Gerrit Rietveld would concede
to van Doesburg’s 1923 manifesto. At this point they had all taken a
distance from the movement. Van Doesburg’s 1923 manifesto probably
hinderd any potential that was left over for additional collaborative
attempts on the part of these architects.
A pratical problem regarding the architectural designs produced by
van Doesburg was that, due to their radically abstract character, there
was no demand for their realization. The designs expressed a severe
stylistic purity that questioned existing conventions, demanding
extensive adaptation from those who would inhabit them. especially
with larger scale designs, this proved to be too much to ask from a
society that was accustomed to the modern conventions of living.
A good example of this is van Doesburg’s designs for a block of
middle-class housing in Drachten. As usual, he worked out color
schemes on the basis of contrasts and use of primary colors. His
drawings show how he achieves the free-moving planes of color, by
drawing in lines to show how the planes were linked through straight
and curved patterns. Unfortunately, the citizens of Drachten were
appalled by van Doesburg’s plans to transform the quiet little town
into a brightly colored de Stijl environment. The designs were never
taken for realization.
Postcard of the Bauhaus in Weimar with writings by Theo van Doesburg, 12 Sept. 1921. The texts reads: "Before the collapse. [Bauhaus] being bombarded by n-dimensional De Stijl artil-lery." The Hague, Netherlands Institute for Art History.
35s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
J.J.P. Oud abandoned De Stijl because he felt it incompadible with
the unique style he believed suitable for mass housing. When still
in dialogue with van Doesburg he wrote, 'In the modern city we can
be pure only in an isolated building. The facts impose an impure,
(although) necessary solution.' Here he expresses his concern that De
Stijl principals could not be depicted in functional, city Architecture.
What role then, does the famous work of Gerrit Rietveld play in
this debate? Built in 1924, the Rietveld-Schroder house is the most
recognized monument of De Stijl Architecture, considered to be one
of the first few architectural projects that realized certain aspects of
van Doesburg’s exhibited models. Associations with van Doesburg’s
models can be made with the interpenetrating spaces and planar
color schemes in the house. The sliding walls take De Stijl design a step
closer to its ideal by ‘separating and limiting, and bringing to a human
scale a part of unlimited space ’, as stated by Rietveld himself. Rietveld’s
design was admired because it boldy defined the space by means of
interlocking plans and bars in both the Architecture and furniture.
An example of this are the cornerless windows, where he extended
the window frame around the insecting planes of the house so that
when opened, the corner 'disappears' and the sensation of limitless
space occurs. This breaking down of the frame brilliantly exemplifies
the Stijl’s eluding to 'four-dimensional' (unlimited) space.
Does the existence of the Rietveld house contradict Sergio Polano’
argument that De Stijl Architecture does not exist? Polano once wrote
that the house 'seemingly demonstrates' that De Stijl’s 1924 manifesto
could in fact be translated into actual buildings . But the historian
claims that on closer scrutiny, the house is a unique experiment that
justifies Oud’s statement, ‘we can be pure only in an isolated building’.
The house was designed specifically for the Schroder family, who
made use of it for one mere generation. Afterwards, the house became
an object of display and a symbol. In this sense it is not a building,
but a model blown up for experimental purposes, failing to solve
the problem proposed by Oud: De Stijl Architecture is incapable of
surviving in the city. Nonetheless, Polano’s statement about the non-
existence of the Architecture should still be put into question, because
the house was functional for the Schroder family and had successfully
functioned, during their inhabitence, as Architecture.
Van Doesburg had long been working towards Architecture as ‘the synthesis of all Arts’ while unfailingly insisting that the determining design element should be assigned to the color schemes.
A key question that remains, therefore, is whether the Rietveld house
suffices van Doesburg’s definition of ‘the synthesis of all Arts’. In an essay
hisotrian Kenneth Frampton discusses whether the house answers all of
the 16 axioms of an Doesburg’s Towards a New Architecture manifesto.
He observes that the house fulfils the first five: the architecture is
elementary, economic, functional, formless, and unmonumental.
Points nine and ten are also answered in the transformable plan of the
second floor of the house, mostly through the sliding-folding walls.
However, Frampton rightfully suggests that it is less clear whether the
house fulfills the other points such as afrontality, anti-decorative, and
Above: Interior shot inside the Rietveld Huise, Utrecht. The color scheme, furniture, overlapping space, and plasticity of the house represents probably the most succesful de Stijl 3-dimensional (art)work.
Below: A model created by Gerrit Rietveld's in collaboration with De Stijl artist Vilmos Huszàr's color schemes. This model 'Space-Color-Compostion' was created for a 'Juryfree' exhibi-tion in Berlijn in 1923. The project was never realized.
Left : Frontpage of Theo van Doesburg's magazines for a soci-ety of 'new art, science, and culture'.
36 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
anti-cubic, where van doesburg suggests that the Architecture is meant
to appear to work against the gravitational forces. The house does not
have the floating aspect nor integration of color as an instrument of
spatial displacement that van Doesburg had described. It is important
to note van Doesburg was reticent toward the house, indicating that
it did not satisfy his architectural visions.
Finally, it is essential to note that Rietveld did not seek the contribution
nor the advice from any painter. The employment of color enhances
the structure of the house, carefully constructed with self proposed
‘visually weightless elements ’. Rietveld used color not only in contrast
to Architecture (as van Doesburg attempted while collaborating with
Oud) but extends it, without using dynamic color schemes similar to
those of van Doesburg. This sophisticated integration of color in space,
wholly designed by the architect, exemplifies that the architect was
capable of producing de Stijl coloristic designs.
The success of the house was probably because it was designed single-
handedly. Rietveld knew how to intensively integrate the colors into
the Architecture, in a way that is difficult by means of collaboration.
The house does not provide the proof needed to suggest that a true De
Stijl 'synthesis' of painting and design by could have been achieved.
While elements of van Doesburg’s aesthetic goals were clearly achieved
in collaborative projects such as his stained glass windows in the house
of Jan Wils, tension with architects had always present, and this was
undoubtedly linked to van Doesburg’s demand for control in the design
process. Such tension led to disagreements which eventually caused
the break-down of collaborative effort in De Stijl. Yet, considering that
the Bruynzeel room seems to have achieved the van Doesburg’s three-
dimensional ideal, other such collaborative projects might have been
realized in the earlier years of De Stijl. However, it is vital to understand
that the Bruynzeel room stimulated in many painters the vision and
desire to control space by means of color scheme; the success of the
project thus created a tendency in painters which was not suitable
for collaboration. Parallel to this paradox, the fundamental goals of
De Stijl total Art became even more radicalized with the publication
of van Doesburg’s 1924 Towards a Plastic Architecture manifesto. The
newly described ideals were, one, unacceptable to the architects who
originally contributed to De Stijl, and two, not to be realized beyond
design models he later created.
Given that De Stijl ideals were constantly developing and radicalizing
during the movement’s existence, the eventual break-down in
collaborative work was inevitable. Sergio Polano best describes this in
his argument that Architecture in itself cannot exist in the De Stijl ideal.
While the Rietveld house comes close, it does not suffice Doesburg’s
sixteen points in his second manifesto, as pointed out by Kenneth
Frampton. Furthermore, the success of the house is linked to the fact
that Rietveld was able to personally interpret van Doesburg’s painterly
ideals as he worked alone in design process. Finally, bearing in mind
that van Doesburg’s was the leader and driver of the De Stijl ideal,
his ever-radicalizing aesthetic needs verify that the De Stijl aesthetic
ideal became increasinly intangible, especially through means of a
two-party collaboration.
Bibliography
1. Frampton, Kenneth. The Furniture of Gerrit Rietveld:
Manifestos for a New Revolution. Published on the occasion of the
exhibition De Stijl: 1917-1931, Visions of Utopia, organized by Walker
Art Center. Oxford, 1982
2. Padovan, Richard. Towards Universality; Le Corbusier, Mies
and De Stijl. Routledge, London, 2002.
3. Polano, Sergio. De Stijl Architecture. Published on the
occasion of the exhibition De Stijl: 1917-1931, Visions of Utopia,
organized by Walker Art Center. Oxford, 1982
4. Troy, Nancy. The Abstract Environment of De Stijl. Published
on the occasion of the exhibition De Stijl: 1917-1931, Visions of Utopia,
organized by Walker Art Center. Oxford, 1982
5. Troy, Nancy. The De Stijl Environment. MIT Press,
Massachusetts, 1983.
6. Wieczorek, Marek. Geroge Vantongerloo; The Universe in the
Living Room in the Space of De Stijl. Central Museum Utrecht, 2002.
37s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Daar stonden ze dan, voor hun nieuwe huis in hartje Amsterdam. Eindelijk gingen ze dan samenwonen. Wat zou er nu beter zijn voor hun relatie dan samen te klussen aan hun nieuwe stekje?
Peter Rosmulder
oh shit…
Na al die jaren bij paps en mams in huis was nu de tijd aangebroken om
op eigen benen te gaan staan. Haar ouders waren niet meer te genieten
sinds ze wakker waren geworden uit hun Spaanse droom. Dat was de
druppel voor haar om hem te vragen om samen te gaan wonen. Voor
hem was het wel lastig geweest om z’n vrije studentenleventje op te
geven. Pas toen hij door haar voor het blok werd gezet gaf hij toe. Zij
had een goedkope woonplek gevonden, ze moesten alleen wel het
appartement zelf op knappen. Dat zou niet zo’n probleem zijn, die
klus zou hen dichter bij elkaar brengen. O ja, dat had ze hem nog niet
verteld, hun appartement was onderwerp van een documentaire over
doe-het-zelvers. Hopelijk vond hij dat niet erg?
Toen ze tussen alle bouwputten door naar hun nieuwe huis liepen
hoorden ze ineens iemand door een megafoon schreeuwen.
O shit!
Wat eens een statig herenhuis was werd nu door een tijdelijke
constructie overeind gehouden. Hun riante bovenwoning had
inderdaad veel lichtinval, het dak was nog niet klaar. Binnen was de
situatie ronduit dramatisch. Het leek wel alsof er zojuist een trein door
het blok was gereden, alles lag overhoop. De douche was nog niet
geïnstalleerd en ook het toilet was nog niet aanwezig. De aannemer
had nog wel een tuinslang opgehangen in een houten kist waar de
nieuwe bewoners zouden kunnen douchen. Dat de bovenburen zó in
de provisorische douche kunnen kijken was dan jammer.
Al snel bleek dat haar twee linkerhanden hem niet echt konden helpen. Ze was eigenlijk alleen maar een blok aan zijn been.
Al snel volgde de eerste kennismaking met de overige bewoners.
Het homo-stel op de 1e verdieping zag er wel schattig uit met hun
roze klushelmpjes. De gestresste yuppen op de 2e hadden hun
eerste knallende ruzie al gehad, iets wat door het gat in de vloer
goed te horen was. Op de begane grond was een gepensioneerd
kunstenaarsechtpaar ingetrokken, dat maar niet van elkaar af kon
blijven. De Man Met De Megafoon liet hen allen weten dat ze een
klusbudget hadden gekregen van een geweldige bank die trouwens
enorm goede hypotheken verkocht. Daarnaast kregen ze kadocheques
van een aantal woonwinkels, die echt hele mooie spulletjes hadden
voor weinig geld. Wat ze ook nog even moesten weten was dat voor
hun deur gewerkt werd aan een nieuwe metrolijn, maar daar zouden
ze weinig last van ondervinden.
Nadat ze die avond als een blok in slaap waren gevallen, werden ze
de volgende ochtend wakker van getimmer naast hun hoofd. De
mannen van de aannemer hadden nu eenmaal geen boodschap aan
hun privacy, zij moesten het dak repareren. Later die dag konden
ze eindelijk zelf beginnen met klussen. Al snel bleek dat haar twee
linkerhanden hem niet echt konden helpen. Ze was eigenlijk alleen
maar een blok aan zijn been. Hun relatie werd dan ook danig op
de proef gesteld. Dit werd nog eens verergerd door die verdomde
documentairemakers die blijkbaar meer geïnteresseerd waren in hun
ruzies dan in hun werk.
Rust werd hen nauwelijks gegund. Toen het dak eindelijk klaar was
werden ze niet langer gewekt door de timmermannen, maar wel
door het lawaai uit de bouwput voor de deur. Daar kwam nog eens
bij dat De Man Met De Megafoon elke twee weken kwam vragen of
ze niet even snel een kamer af wilde maken. Vervolgens kwamen de
andere bewoners langs om hun tijdelijke woon- dan wel slaapkamer
belachelijk te maken. Vooral de Roze-klushelmen-brigade was weinig
subtiel met hun commentaar.
Na een aantal weken waren ze gewend aan het nieuwe leefritme.
Kamer voor kamer werkten ze richting het einde. Hoewel de enige deur
die zij geplaatst had nog steeds klemde was hij toch zeer tevreden over
haar inzet. Zij verweerde zich door te zeggen dat het pand verzakt was
door de metrolijn, waardoor haar deur was gaan klemmen. Vermoeid
door een lange week hard werken gaf hij haar gelijk, ook omdat hij
geen zin had in een nieuwe onnodige ruzie die weer breed uitgemeten
op tv zou komen.
Op de laatste dag voor de oplevering van hun nieuwe liefdesnestje
kwam De Man Met De Megafoon langs om hen mede te delen dat
ze het blok onmiddellijk moesten verlaten. Ze stonden nog maar net
buiten toen achter hen de ruiten uit de sponning knalden. Voor hun
ogen zakte het blok waar ze zoveel tijd in hadden gestoken weg in
de Amsterdamse modder. Ach, zij konden natuurlijk ook niet weten
dat de metrotunnel onder hun huis niet berekend was op het extra
gewicht van de super-size koelkast op de 2e, de nieuwe betonnen
trapconstructie en de smakeloze marmeren badkamer op de 1e.
In ieder geval hoefden ze zich geen zorgen te maken over de kijkcijfers,
hoe meer drama hoe beter.//
38 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Bij de inrichting van het tijdelijke gebouw voor de Faculteit Bouwkunde is architectenbureau Kossmann de Jong Exhibition Architects mede verantwoordelijk voor de vloerafwerking van het gebouw. Hiervoor won Kossmann de Jong advies in bij Bolidt.
zoeken naar de juiste vloer
In dit proces werd vooral aandacht geschonken aan de beleving en kwaliteit
van de nieuwe vloer. Daarnaast moest de vloer voldoen aan een bepaalde
gewenste kwaliteit. Hiervoor liet zij Bolidt de totale vloerafwerking in
'de Straat' verzorgen, resulterend in een Bolidtop® 525 vloersysteem.
Het totaalplaatje van uitstraling en kwaliteit is zeer geslaagd.
Bolidt, gespecialiseerd in kunststof (vloer)toepassingen, helpt binnen-
en buitenlandse architecten bij hun zoektocht naar de enige juiste
vloer. In het Bolidroom kunnen architecten zelf vloersamples maken
en hiermee experimenteren. Architecten kunnen hierbij eindeloos
testen uitvoeren voor vloeraspecten als textuur, kleur, vloeibaarheid,
flexibiliteit, diepte en warmte.
Bolidt Kunststoftoepassing B.V.
Postbus 131
3340 AC Hendrik-Ido-Ambacht
Tel. +31 (0)78 684 54 44
Fax. +31 (0)78 684 54 00
www.bolidt.nl
Er zijn al diverse projecten succesvol in de praktijk uitgevoerd die
begonnen met experimenteren in het Bolidroom. Architect Jiwei Li
bezocht Bolidt voor zijn opdracht om de vloer in de barruimte van het
Olympisch Zwembad, de Water Cube, te ontwerpen. Uit de 50 samples
die de Chinese architect meenam is de uiteindelijke gerealiseerde
vloer gekomen. Voor de universiteit Utrecht heeft Bolidt architect Joris
Lüchinger met vloersamples uit het Bolidroom geholpen een specifieke
en unieke groentint tot stand te brengen, welke als vloer werd gelegd in
het Faculteitsgebouw biomedisch cluster. In de beroemde Berlin Staats
Bibliothek moest 20.000 m2 vloer worden vernieuwd. De Duitse architect
prof. H.G. Merz kwam dankzij zijn samples van het Bolidroom uit op een
design dat voldeed aan de eisen van architect en opdrachtgever en met
de Bolidtop® Fifty-Fifty Combi is dit design tot uitvoering gebracht.
39s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
Het RuimteManagementSysteem ondersteunt de wens van veel bedrijven en organisaties om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Door het efficiënter benutten van de bestaande ruimtes zijn investeringen in uitbreidingen vaak niet nodig.
optimale efficiency in gebouwen
HET RUIMTEMANAGEMENT
SYSTEEM
SMART & INVOLVED
OPTIMALE EFFICIENCY IN GEBOUWEN
Wilt u de bezettingsgraad van uw gebouw optimaliseren, kosten en energieverbruik verlagen én gebruikers van het gebouw een actueel overzicht geven van de beschikbare werkplekken of spreekkamers? Dat kan! Met het GTI RuimteManagementSysteem benut u de huidige capaciteit van uw pand beter en slimmer. Het unieke en innovatieve systeem is snel te implementeren en biedt u vanaf de eerste dag vele voordelen. GTI kreeg octrooi voor dit systeem.
GTI heeft het RuimteManagementSysteem ontwikkeld om van onder-buikgevoel naar actuele managementinformatie te gaan. U krijgt objectieve informatie voor uw besluitvorming. Alles wat u wilt weten over het gebruik van het gebouw is binnen handbereik. Snel en efficiënt. De managementinformatie is per periode beschikbaar. Bijvoorbeeld per uur, per dag, per week, per maand. Aan u de keuze!
GTI Building Automation
Hoe werkt het RuimteManagementSysteem?Het RuimteManagementSysteem biedt een realtime overzicht van de bezetting van ruimten. Sensoren detecteren of er iemand in een ruimte aanwezig is. De informatie wordt in een database opgeslagen en overzichtelijk via internetpagina’s gepresenteerd aan gebruikers en beheerders. Eventueel is de informatie ook via aanvullende touchscreens op een centrale plek in het gebouw voor gebruikers beschikbaar.
Energie-efficiënt én kostenverlagendHet RuimteManagementSysteem ondersteunt de wens van veel bedrijven en organisaties om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Door het efficiënter benutten van de bestaande ruimtes zijn investeringenin uitbreidingen vaak niet nodig. Daarnaast zijn diverse installaties actueel en automatisch afgestemd op het daadwerkelijke gebruik van ruimtes, waardoor kosten van het onderhoud afnemen. Een ruimte die niet wordt gebruikt, hoeft niet intensief verlicht, geventileerd of verwarmd te worden. Deze optimalisatie kan een forse besparing van tientallen procenten opleveren. En dat al vanaf de eerste dag dat het systeem in werking is. Het systeem kost hierdoor geen geld, maar levert geld op.
Snelle realisatietijdDe deskundige medewerkers van GTI realiseren dit draadloze systeem binnen korte tijd. Wij garanderen tijdens de realisatie geen verstoring in uw werkzaamheden. In overleg met uw ICT-afdeling zorgen wij dat alle informatie beschikbaar komt via uw bestaande netwerk, zodat de gegenereerde informatie voor iedereen toegankelijk is.
Uitbreiding eenvoudigHet systeem is snel en gemakkelijk uit te breiden met verschillende modules voor bijvoorbeeld reservering, onderhoud, schoonmaak en beveiliging. U bepaalt welke modules u gebruikt en zo betaalt u alleen voor datgene wat u werkelijk nodig heeft. GTI gaat graag met u in gesprek over uw specifieke wensen.GTI Building Automation
GTI NOORDTel +31 (0) 50 502 34 56GTI NOORDWESTTel +31 (0) 75 653 70 00GTI WEST UTILITEITTel +31 (0) 10 258 65 86GTI ZUIDTel +31 (0) 13 529 26 26 info-noord@gti-group.comwww.gti-group.com/ruimtemanagement
Wilt u de bezettingsgraad van uw gebouw optimaliseren, kosten en
energieverbruik verlagen én gebruikers van het gebouw een actueel
overzicht geven van de beschikbare werkplekken of spreekkamers? Dat
kan! Met het GTI RuimteManagementSysteem benut u de huidige
capaciteit van uw pand beter en slimmer. Het unieke en innovatieve
systeem is snel te implementeren en biedt u vanaf de eerste dag vele
voordelen. GTI kreeg octrooi voor dit systeem.
GTI heeft het RuimteManagementSysteem ontwikkeld om van
onderbuikgevoel naar actuele managementinformatie te gaan. U krijgt
objectieve informatie voor uw besluitvorming. Alles wat u wilt weten
over het gebruik van het gebouw is binnen handbereik
Hoe werkt het RuimteManagementSysteem?
Het RuimteManagementSysteem biedt een realtime overzicht van de
bezetting van ruimten. Sensoren detecteren of er iemand in een ruimte
aanwezig is. De informatie wordt in een database opgeslagen en
overzichtelijk via internetpagina’s gepresenteerd aan gebruikers
en beheerders. Eventueel is de informatie ook via aanvullende
touchscreens op een centrale plek in het gebouw voor gebruikers
beschikbaar.
GTI West Utiliteit BV
regio Den Haag
Limpergstraat 6
2288 AD Rijswijk
Tel. +31 (0) 70 395 52 00
www.gti-group.com
HET RUIMTEMANAGEMENT
SYSTEEM
SMART & INVOLVED
OPTIMALE EFFICIENCY IN GEBOUWEN
Wilt u de bezettingsgraad van uw gebouw optimaliseren, kosten en energieverbruik verlagen én gebruikers van het gebouw een actueel overzicht geven van de beschikbare werkplekken of spreekkamers? Dat kan! Met het GTI RuimteManagementSysteem benut u de huidige capaciteit van uw pand beter en slimmer. Het unieke en innovatieve systeem is snel te implementeren en biedt u vanaf de eerste dag vele voordelen. GTI kreeg octrooi voor dit systeem.
GTI heeft het RuimteManagementSysteem ontwikkeld om van onder-buikgevoel naar actuele managementinformatie te gaan. U krijgt objectieve informatie voor uw besluitvorming. Alles wat u wilt weten over het gebruik van het gebouw is binnen handbereik. Snel en efficiënt. De managementinformatie is per periode beschikbaar. Bijvoorbeeld per uur, per dag, per week, per maand. Aan u de keuze!
GTI Building Automation
40 s t y l o s / / d i a l o o g / / a l g e m e e n
This is a recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is acollection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor'sliterature list!
Hans Culp
get inspired
ruimte monitor
www.ruimtemonitor.nl
// explore
Need to know how many people are unemployed or don't have a car
in the Netherlands? This website will give you all the data you need.
green building elements
www.greenbuildingelements.com
// improve
Here you can learn about advances in green and renewable building
materials and current projects in sustainable architecture.
technical dictionary
www.tecdic.com
// translate
TecDic is the online Dutch-English dictionary for technical stuff. It
translates both ways.
101 things i learned in architecture school
author: Matthew Frederick
// read
A funny yet informative read about everything from ‘how to draw a
line’ to more complex design matters.
archidex
www.archidex.nl
// duplicate
Feeling uninspired? This complete catalogue of plain off-the-shelve, ready-
to-built residential houses will (hopefully) strenghten your design spirit.
agenda
14-09 / 26-10
18-09 / 02-11
12-09 / 02-11
12-09 / 07-12
02-09 / 02-11
15-10 / 12-11
24-11 / 28-11
08-10
14-09 / 23-11
Experimenta [2] locatie: EXD Amsterdam
40 meter Design-expeditie locatie: ABC Architectuurcentrum, Haarlem
Luxe en decadentie locatie: Architectuur Centrum, Nijmegen
Wotruba locatie: Museum Beelden aan Zee, Scheveningen
Instant Urbanism locatie: Glaspaleis, Heerlen
Expositie Bovenstad locatie: Podium voor Architectuur, Haarlemmermeer
Scandinavië week locatie: faculteit Bouwkunde, Julianalaan
Jaarcongres de Architect locatie: BK-City, Delft
ArchiFeniks - Faculteiten voor Architectuur locatie: Nederlands Paviljoen, Venetië (Italië)
biënnale
www.experimentadesign.nl
tentoonstelling
http://www.theobeunen.com
tentoonstelling
www.beeldenaanzee.nl
tentoonstelling
new.glaspaleis.nl
tentoonstelling
www.podiumarchitectuur.nl
tentoonstelling
www.stylos.nl
congres
www.congres-dearchitect.nl/
biënnale
www.facultiesforarchitecture.org
‘s Werelds grootste biënnale op het gebied van design, hedendaagse cultuur en architectuur, dat voor het eerst Amsterdam aandoet. Onder meer Rem Koolhaas en Alvaro Siza Vieira geven acte de présence tijdens het evenement dat zich focust op het thema Space & Place.
De expositie bestaat uit een mengeling van tekst, beeld, foto’s en ontwerpen. Het is een boeiende reis door de belevingswereld van een Nederlandse ontwerper.
Luxe en decadentie: De zucht naar het schone van Dubai.Vrijdag 12 september om 17.30 uur opent Leo Visser, lid van de raad van bestuur van Royal Haskoning, de expositie.
‘Ik droom van een sculptuur, waarin landschap, architectuur en stad tot een eenheid worden.’ Deze uitspraak is kenmerkend voor het oeuvre van de Oostenrijkse beeldhouwer Fritz Wotruba, die dit najaar onderwerp is van een groots overzicht dat museum Beelden aan Zee in samenwerking met de Wotruba Privatstiftung in Wenen organiseert.
In deze tentoonstelling staat de toepassing van de theorieën van de Internationale Situationisten door hedendaagse kunstenaars en architecten centraal. Over de herdefiniëring van de stad in termen van tijdelijkheid, spontaniteit en speelsheid.
Het Podium voor Architectuur toont zijn eerste tentoonstelling op de nieuwe locatie in Nieuw-Vennep. In de expositie Bovenstad staat het belang van efficiënt ruimtegebruik centraal, zoals het benutten van de bovenkant van bestaande gebouwen. De panelen tonen uiteenlopende experimenten over het benutten van deze gelaagdheid in de stad.
Een week van lezingen en workshops, gecombineerd met een tentoonstelling rondom architectuur in Scandinavië
Het congres Architectuur en kantoren op 8 oktober gaat in op de veranderende kantooropgave. Gevraagd zijn duurzame gebouwen die inspelen op werkprocessen en bijdragen aan stad. Dit genereert een nieuwe opgave. Tot de sprekers behoren Frank Duffy, Jurgen Mayer H, Rudy Uytenhaak en vele anderen. In workshops wordt ingegaan op onderwerpen als innovatie, duurzaamheid, werkomgeving en techniek.
Met de tentoonstelling ‘ArchiFeniks – Faculteiten voor architectuur’ vertegenwoordigt het NAi Nederland op de 11de Internationale Architectuurtentoonstelling – La Biennale di Venezia.
tentoonstelling
www.architectuurcentrumnijmegen.nl
volgende !
Continu Engineering is dé intermediair op de bouwkundige en civieltechnische arbeidsmarkt en bemiddelt en begeleidt jaarlijks honderden bouwkundigen en civieltechnici naar een nieuwe passende baan in het kantoor van Archibald en zijn werkomgeving. Het matchen van vraag en aanbod op de bouwkundige en civieltechnische arbeidsmarkt is onze kernactiviteit. Continu Enginee-ring geniet brede bekendheid in de markt en is in 13 jaar uitgegroeid tot een landelijke organisatie met acht vestigingen.
Traineeship vacaturenummer 100141Bedrijf:Voor het kantoor van Archibald en de bedrijven die de eer hebben om met hem samen te werken zijn wij op zoek naar zeer gemotiveerde, ambitieuze MTS, HTS en TU schoolverlaters. Bij dit kantoor en zijn dwangmatige volgelingen is de organisatie-structuur erop gericht om iedereen op een gedegen wijze zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid te geven. Aan de individuele ontwikkeling en brainwashing van de medewerker wordt veel aandacht besteed. Archibald is na lang aandringen van Continu (Na een kop koffie was hij al verkocht) bereid te investeren in de bouwkundigen van de toekomst enheeft hiervoor i.s.m. Continu een intensief programma opgesteld. Functie / taken:Een unieke kans en de dankbare eer om als starter een intensief traineeprogramma te doorlopen onder begeleiding van toparchi-tect Archibald. Het is een perfecte combinatie van werkend leren en lerend werken met aangeleerde bijwerkingen. Als het pro-gramma succesvol wordt doorlopen (uiteraard want alles wat Archibald aanraakt is voorbestemd tot een groot succes –maar niet groter dan hemzelf), stroom je door in een functie die bij je past. Denk hierbij aan planvoorbereider, projectleider, projectontwik-kelaar, werkvoorbereider of koffiebereider.
Archibald zoekt:MTS, HTS en TU bouwkundigen (starter of met 1-2 jaar ervaring) vragen wij te reageren op deze uitdaging. Je bent zelfstandig, ondernemend, analytisch en resultaatgericht. Bovenal ben je gemotiveerd, heb je een gezonde ambitie en durf je eigen initiatie-ven te nemen (kortom perfect in de ogen van Archibald).Kort samengevat is Archibald op zoek naar: - Jong talent - MTS, HTS of TU Bouwkunde - Starter of met een aantal jaar werkervaring - Zeer gedreven (maar nog in te tomen zonder zweep) - Ambitieus - Initiatiefrijk - Communicatief sterk (kunnen zwijgen als Archibald spreekt is een pluspunt)
Reageren? Ga naar Archibalds website op www.archmaaik.com onder “Archibalds vacatures”
ARCHIBALDS VACATURESARCHIBALDS VACATURES
neemt u ook schoolverlaters aan?
sollicitatie-ervaringis toch een minimum
vereiste...
je bedoelt mensen zonderervaring die je alles kan
laten doen zoals koffiehalen, de vloer vegen,en mijn auto wassen?
copy
righ
t ma
aik-
2008
-ww
w.a
rchm
aaik
.com
Recommended