View
234
Download
6
Category
Preview:
Citation preview
Tetor 2013
Përgjegjësia parakontraktuese, formimi dhe
interpretimi i kontratave
Manual trajnimi:
Përgjegjësia parakontraktuese, formimi
dhe interpretimi i kontratave
HEQJE E PËRGJEGJËSISË
Përmbajtja e këtij manuali është vetëm përgjëgjësi e Checchi and Company Consulting, Inc., ndërsa pikëpamjet e
autorit nuk pasqyrojnë medoemos pikëpamjet e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar
apo të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara.
Ky publikim mund të riprodhohet, shumëzohet ose të transmetohet në mënyrë elektronike, mekanike, të
fotokopjohet apo të inçizohet vetëm me kusht që atributi ndaj USAID-it dhe Programit të USAID-it për përmbarim
dhe legjislacion komercial (CLE) ceket shumë qartë në çdo kopje të bërë apo të shpërndarë.
Contents
MODULI 1: 2
KONTRATAT DHE PËRGJEGJËSIA PARAKONTRAKTUESE 2
1.1. Parathënie 3
1.2. Objektivat e Mësimit 3
1.3. Disa ide rreth kontratave në përgjithësi 4
1.4. Baza ligjore për përgjegjësinë parakontraktuese 4
1.5. Negociatat dhe përgjegjësia parakontraktuese 5
1.6. Obligimet e përgjithshme parakontraktuese 6
1.7. Një shembull praktik, më një situatë faktike të dhënë, në lidhje me përgjegjësinë
parakontraktuesë 15
MODULI 2: 17
KUSHTET PËR LIDHJEN E KONTRATAVE 17
KUSHTETET E PËRGJITHSHME 17
2.1. Parathënie 18
2.2. Objektivat e mësimit 18
2.3. Aftësia punuese e palëve 19
2.4. Lënda e kontratës 21
2.5. Pajtimi i vullnetit 22
2.6. Baza e kontratës 23
2.7. Përmbledhje 24
MODULI 3: 25
FORMA E KONTRATVE 25
3.1. Parathënie 26
3.2. Objektivat e mësimit 26
3.3. Kuptimi dhe llojet e formave së kontratave 27
3.4. Forma verbale 27
3.5. Forma e shkruar 28
3.6. Forma konkludente 29
3.7. Forma konsensuale dhe reale 29
3.8. Forma e thjeshte - jo formale 29
3.9. Forma e caktuar 30
3.10. Forma provuese 32
3.11. Përmbledhje 33
MODULI 4: 34
LIDHJA E KONTRATAVE 34
4.1. Parathënie 35
4.2. Objektivat e mësimit 35
4.3. Oferta 36
4.4. Pranimi i ofertës 39
4.5. Koha dhe vendi i lidhjes së kontratës 41
4.6. Parakontrata 42
4.7. Përmbledhje 44
MODULI 5: 45
INTERPRETIMI I KONTRATAVE 45
5.1. Parathënie 46
5.2. Objektivat e Mësimit 46
5.3. Kuptimi dhe llojet e interpretimit të kontratave 47
5.4. Interpretimi jashtëgjyqësor dhe gjyqësor i kontratave 48
5.5. Interpretimi i dispozitave të qarta dhe jo-kontestuese, dhe interpretimi i dispozitave të
kontestueshme dhe jo të qarta të kontratave 48
5.6. Teknika e interpretimit 50
5.7. Përmbledhje 51
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 2
MODULI 1:
KONTRATAT DHE PËRGJEGJËSIA
PARAKONTRAKTUESE
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 3
Hyrje
1.1. Parathënie
Në këtë modul janë përshkruar çështjet ligjore që ndërlidhen me disa ide të përgjithshme mbi kontratat,
e në veçanti theksi vihet mbi detyrimet dhe përgjegjësinë parakontraktuese, si dhe problemet aktuale në
fushën e zbatimit të këtyre kërkesave ligjore në lidhje me përgjegjësinë parakontraktuese në praktikë, si
dhe një përshkrim i përgjithshëm i Ligjit për detyrimet për këtë institut juridik.
1.2. Objektivat e Mësimit
Pas përfundimit të këtij moduli, ju do të mund të:
Përshkruani kornizën e përgjithshme ligjore për detyrimet dhe përgjegjësinë parakontraktuese
sipas kërkesave të Ligjit për marrëdhëniet e detyrimeve.
Përshkruani praktikën që është e lidhur me zbatimin e kërkesave ligjore për përgjegjësinë
parakontraktuese.
Analizoni kuptimet dhe kërkesat e dispozitave të Ligjit për marrëdhëniet e detyrimeve në lidhje
me përgjegjësinë parakontraktuese.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 4
1.3. Disa ide rreth kontratave në përgjithësi
Kontratat si punë juridike të vullnetshme të subjekteve të së drejtës, janë instrumente të veçanta juridike, përmes
të cilave krijohen marrëdhënie të reja juridike, marrëdhëniet juridike ekzistuese mund të ndryshohen, po ashtu
edhe të shuhen, e krejt kjo me vullnetin e palëve. Pasi që lëndë e kontratave kryesisht janë bartja, ose transferimi
i të drejtave subjektive civile ndërmjet subjekteve të së drejtës, kryesisht vetëm të atyre që kanë karakter
pasuror, ose mund të shprehen në vlera pasurore, andaj ligjvënësi, si dhe tradita juridike prej mijëra vitesh, ua
njeh të drejtën këtyre subjekteve të së drejtës që si zot i të drejtave subjektive, edhe të disponojnë me të njëjtat
përmes kontratave.
Andaj, kontratat, si një akt i vullnetshëm i palëve, si dhe si një instrument i përshtatshëm juridik për qarkullimin e
mallrave dhe shërbimeve, zënë një vend qendror në jetën private dhe tregtare të subjekteve të së drejtës, e
gjithashtu, edhe një vend qendror në teorinë dhe praktikën juridike në përgjithësi. Me anë të tyre bëhet, si
qarkullimi i brendshëm edhe ai ndërkombëtar i mallrave. Zhvillimi i madh i shkencës, teknikës dhe teknologjisë
bashkëkohore ka kushtëzuar lidhjen e një numri të madh dhe të llojllojshëm kontratash të detyrimeve. Kontrata
është mjet i qarkullimit juridik, me të cilin shprehet dinamika e këmbimit të mallrave.
Andaj, pasi që për kontrata thuhet se formohen vetëm kur ekziston pajtimi i vullnetit të palëve për elementet
esenciale, me të drejtë kontratat quhen edhe si vepër e vullnetit të subjekteve të së drejtës. Madje, kontratat janë
shembulli më tipik kur subjektet e së drejtës krijojnë rregulla të sjelljes për një marrëdhënie juridike, e që është
marrëdhënia kontraktuese. Përderisa palët nuk lidhin një Kontratë, sjelljet e tyre i nënshtrohen një regjimi të
përgjithshëm juridik; mirëpo, nga momenti kur palët hyjnë në një marrëdhënie kontraktuese, atëherë kjo
nënkupton se palët tani i nënshtrohen një regjimi juridik të krijuar me vullnetin e tyre. Në momentin e
dakordimit, rregullat e dakorduara janë të detyrueshme për të gjitha palët, të cilat duhet t’i përmbushin
premtimet reciproke në këtë marrëdhënie. Andaj, me të drejtë thuhet se me kontratë palët kanë krijuar një "ligj
ose akt të veçantë juridik" për rregullimin e raporteve të ndërsjella.
Edhe pse është përgjithësisht e pranuar dhe e themeluar tanimë me shekuj, ku thuhet se kontratat prodhojnë
efekte juridike të detyrueshme për palët, një gjë e tillë nuk ka qenë përherë e trajtuar nëse palët hyjnë në ndonjë
raport juridik edhe para momentit të krijimit të marrëdhënieve kontraktuese, gjegjësisht nëse sjelljet e palëve
prodhojnë efekte juridike edhe gjatë fazës së negociatave. Në të drejtën moderne kontraktuese akoma
ekzistojnë dallime të theksuara në adresimin e problemeve parakontraktuese që mund të krijohen ose lindin
ndërmjet palëve që para se kontrata të jetë lidhur. Andaj, ne vijim të këtij moduli në veçanti do të trajtojmë
problemin e detyrimeve parakontraktuese, ose të detyrimeve ose të përgjegjësive të palëve të krijuara para se
kontrata të jetë konsideruar e lidhur.
1.4. Baza ligjore për përgjegjësinë parakontraktuese
Ligji për marrëdhëniet e detyrimeve, gjegjësisht nëni 20 i të njëjtit themelon një bazë juridike të dukshme
për mundësinë e krijimit të detyrimeve dhe përgjegjësisë parakontraktuese, pra edhe për rastet nëse
palët akoma nuk kanë hyrë në një marrëdhënie kontraktuese. Kështu, i njëjti themelon si në vijim:
"1. Negociatat që i paraprijnë lidhjes së kontratës nuk detyrojnë dhe secila palë mund t`i ndërpret kurdo që
të dëshirojë.
2. Pala që ka zhvilluar negociata pa pasur qëllim që të lidhë kontratë, mban përgjegjësi për dëmin e
shkaktuar gjatë zhvillimit të negociatave.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 5
3. Përgjegjësi për dëmin mban edhe pala që i ka zhvilluar negociata me qëllim që të lidhë kontratë, e pastaj
heqë dorë nga ky qëllim, pa ndonjë shkak të bazuar dhe në këtë mënyrë i shkakton dëm palës tjetër.
4. Në qoftë se nuk merren vesh ndryshe, secila palë bartë shpenzimet e veta rreth përgatitjes për lidhjen e
kontratës, kurse shpenzimet e përbashkëta i bartin në pjesë të barabarta."
1.5. Negociatat dhe përgjegjësia parakontraktuese
Lidhjes së kontratës mund t’i paraprijnë negociatat mes palëve kontraktuese, kjo ndodh veçanërisht te
lidhja e kontratave më të komplikuara. Gjatë rrjedhjes së negociatave palët kontraktuese i sqarojnë
rrethanat e ndryshme që kanë të bëjnë me lidhjen e kontratës së tyre (psh: kualiteti e lëndës, kohën e
dorëzimit të lëndës, lartësinë e çmimit etj ). Negociatat u mundësojnë palëve që të bëjnë ofertë dhe ta
pranojnë atë, e cila çon në lidhjen e kontratës.
Në qoftë se negociatat mbarojnë me sukses dhe lidhet kontrata ato nuk prodhojnë kurrfarë efektesh
juridike të veçanta, por ato efekte burojnë nga vetë kontrata, ose siç thuhet në Neni 20 të Ligjit për
marrëdhëniet e detyrimeve (në vijim edhe si: LMD) se negociatat të cilat i paraprinë lidhjes së kontratës
nuk obligojnë, dhe se secila palë mund që t’i ndërpres ato kur të dojë .
Por gjatë zhvillimit të negociatave e veçanërisht gjatë ndërprerjes së tyre duhet të merren parasysh disa
parime të së drejtës së detyrimeve. Ato para së gjithash janë: parimi i ndershmërisë dhe
ndërgjegjshmërisë (Neni 4 i LMD-së) dhe parimi i ndalimit të shkaktimit të dëmit tjetrit (Neni 9 i LMD-
së). Në qoftë se me zhvillimin e negociatave cenohen ato parime dhe në qoftë se vjen deri në shkaktimin
e dëmit, atëherë do të vijë deri te përgjegjësia për dëmin e tillë të shkaktuar.
Kështu, në qoftë se njëra palë kontraktuese ka bërë negociata pa qëllim që të lidh kontratë atëherë do
të përgjigjet për dëmin që i është shkaktuar palës tjetër me ato negociata (Neni 20.2 i LMD-së ). Dëmi i
tillë më së shpeshti shkaktohet nga shpenzimet e bëra rreth zhvillimit të negociatave, të cilat shpesh nuk
janë edhe të vogla. Gjithashtu edhe në qoftë se njëra palë bën negociata me qëllim që të lidh kontratën
dhe pa shkak të arsyeshëm tërhiqet nga ai qëllim dhe me të i shkakton dëm palës tjetër atëherë do të
përgjigjet për dëmin e tillë të shkaktuar ( Neni 20.3 i LMD-së).
Siç u tha edhe më lartë se negociatat mund të shkaktojnë edhe shpenzime përkatëse, heqjen e atyre
shpenzimeve e përcaktojnë me marrëveshje mes veti palët kontraktuese të cilat i kanë udhëhequr
negociatat. Në mungesë të marrëveshjes së tillë mes tyre sipas Nenit 20.4 të LMD- së, secila palë i bart
shpenzimet e veta, kurse shpenzimet e përbashkëta i ndajnë përgjysmë.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 6
1.6. Obligimet e përgjithshme parakontraktuese
Këto obligime sipas asaj që është paraparë në DCFR (Projekt korniza e përbashkët referuese) përfshijnë
obligimet si në vijim.
1.6.1. Obligimi për të negociuar në mirëbesim dhe për të bërë marrëveshje
të drejta
Palët, në pajtim me të drejtën private, përmes marrëveshjeve të tyre (bilaterale dhe multilaterale) mund
t’i krijojnë, ndryshojnë apo shuajnë marrëdhëniet e tyre të ndërsjella private. Kjo mund të jetë e
mundshme vetëm përmes një akti juridik “privat” i cili njihet si kontratë. Për t’u zbatuar një kontratë ajo
duhet të jetë e bazuar në marrëveshjen e palëve. Para arritjes së marrëveshjes, ende konsiderohet se
nuk ekziston kontrata andaj edhe nuk ka as të drejta e as obligime që burojnë nga një marrëdhënie e
tillë. Prandaj, palët që janë subjekte të së drejtës private mund të negociojnë lirshëm, pa marrë asnjë
rrezik për ndonjë obligim apo përgjegjësi në rast të dështimit të negociatave. Mirëpo, janë disa obligime
që i vihen palëve e të cilat duhet të realizohen qysh në fazën parakontraktuese (apo fazën negociuese).
Një nga to është obligimi për të negocijuar në mirëbesim dhe për të bërë marrëveshje të drejta.
Parimi i mirëbesimit dhe bërjes së marrëveshjeve të drejta në marrëdhëniet parakontraktuese është
parim i vjetër në traditën juridike Evropiane. Ky parim zbatohet në pothuajse të gjitha sistemet juridike
nacionale të shteteve anëtare të BE-së, me përjashtim të Mbretërisë së Bashkuar dhe Irlandës.1 Parimi i
mirëbesimit dhe bërjes së marrëveshjeve të drejta është gjithashtu i paraparë në disa Direktiva të BE-së,2
duke e bërë këtë parim të detyrueshëm në shtetet anëtare si standard i BE-së në fazën
parakontraktuese dhe si pjesë të përmbushjes së kontratës. DCFR-ja i përmban edhe disa “rregulla
model” që e trajtojnë parimin e “mirëbesimit”, duke e paraqitur atë si kriter që palët e përfshira në
negociata duhet ta respektojnë, përndryshe mosrespektimi i këtij standardi i jep të drejtë palës tjetër për
të kërkuar kompensim dhe apo dëmshpërblim.3
Parimi i mirëbesimit dhe bërjes së marrëveshjeve të drejta në fazën parakontraktuese i vë obligim të
gjitha palëve të përfshira në negociata që të veprojnë në mirëbesim dhe të bëjnë marrëveshje të drejta si
dhe ta arrijnë qëllimin e përbashkët në mënyrë të ndërsjellët (lidhjen e kontratës). Parimi i mirëbesimit
synon që t’i zbatojë standardet e komuniteteve për drejtësinë dhe arsyeshmërinë në marrëdhëniet
parakontraktuese dhe i njëjti synon mbrojtjen e palës nga sjellja e pasigurt e palës tjetër.4 Standardi i
mirëbesimit dhe drejtësisë, në disa aspekte, është mjaft subjektiv dhe shpesh varet nga ajo që
komunitetet nënkuptojnë me të. Mirëpo, shumë dispozita të së Drejtës së BE-së (asaj primare dhe
1 E drejta Anglosaksone e MB-së dhe Irlandës nuk e njeh marrëdhëniet parakontraktuese apo kontraktuese. Mirëpo
ato kanë rregulla dhe institute tjera juridike që I arrijnë të njejtat rezultate. Për më tepër shih Musy, Alberto. Parimi i
mirëbesimit në të drejtën kontraktuese obligimi parakontraktues për zbulim – analizë krahasimore e dallimeve të
reja në kulturat juridike. Berkeley Electronic Press, 2001. 2 Shih direktivat në vijim: Neni 2(h) i Dir. së Praktikave të padrejta ekonomike; Neni 4(2) i Dir. së Shitjes nga larg;
Neni 3(2) I Dir. për Shërbime Financiare të Shitjes; Neni 3(1) I Dir. për Kushtet e padrejta; Neni 3(1) dhe 4(1) I Dir.
për Agjentët Ekonomik; 3 Neni II.3:301 I DCFR.
4 Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese Private të Komuniteteve Evropiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës, kushtet e padrejta. Munchen: Sellier – European Law Publishers,
2007: 65.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 7
sekondare) japin përgjigje apo japin definicione të përafërta të mirëbesimit dhe marrëdhënieve të drejta
në fazën parakontraktuese. Sipas këtij interpretimi, do të ishte në kundërshtim me standardin e
“drejtësisë dhe arsyeshmërisë” nëse një biznes e shkel obligimin e vet për të mos i mashtruar
konsumatorët,5 nëse dështon në dhënien e këshillave,6 dështon që të jep informacion për palën tjetër,7
dështon në mospërdorimin e praktikave agresive ekonomike,8 etj. Në veçanti, do të ishte në
kundërshtim me mirëbesimin apo bërjen e marrëveshjes së drejtë nëse njëra palë do të hynte në
negociata pa pasur qëllim që ta lidhë kontratën.9
Obligimi për të vepruar në mirëbesim dhe për të bërë marrëveshje të drejta në fazën parakontraktuese
është obligim i përgjithshëm që vlen për të gjitha palët (personat fizik dhe juridik). Ky obligim vlen pa
kufizime në situata që përfshijnë si marrëdhëniet biznes me biznes ashtu edhe ato biznes konsumator.10
Sipas DCFR-së palët (me marrëveshje) nuk mund ta përjashtojnë zbatimin e këtij standardi në fazën
parakontraktuese, e as nuk mund t’i kufizojnë pasojat e tij.11 Dështimi për respektimin e këtij obligimi në
marrëdhëniet parakontraktuese përbën obligim të palës që ka dështuar, për kompensim të palës tjetër
për dëmet apo humbjet e shkaktuara si rezultat i prishjes së negociatave.12
1.6.2. Obligimi për moszbulimin e informatave konfidenciale dhe apo,
mospërdorimin e tyre për qëllime të vetë palës
Lidhja e kontratës në disa situata kërkon kohë për negociata. Gjatë fazës parakontraktuese, me qëllim të
qartësimit të kushteve dhe afateve të marrëveshjes së ardhshme, palët mund të ndajnë informata lidhur
me cilësinë e mallrave dhe shërbimeve. Në disa raste, këto informata që ndahen me palën tjetër, mund
të jenë esenciale për suksesin e biznesit të prodhuesit apo ofruesit të shërbimeve. Andaj, pala që i zbulon
informatat mund të ketë interes që ato informata të mbahen të fshehta apo të mos përdoren nga pala
tjetër. Në rrethana të tilla, pala që i ka marr informatat gjatë negociatave nuk duhet t’i zbulojë ato për
palët e treta, dhe nuk duhet t’i përdor ato për përfitime të veta, pa lejen e palës e cila i ka siguruar ato
informata. Prandaj, sipas DCFR-së ky është obligim i përgjithshëm parakontraktues i cili vlen në të gjitha
rrethanat dhe të gjitha rastet (B për B dhe B për C).13
Obligimi për të mos zbuluar informata vlen vetëm në rrethanat kur ato informata janë konfidenciale. Se a
janë informatat konfidenciale apo jo, kjo vendoset në bazë të “natyrës” që e kanë apo “rrethanat në të
cilat janë marrë informatat”. Pala të cilës iu janë dhënë informatat mund të lirohet nga obligimi për
5 Neni 6 dhe 7 I Direktivës për praktikat e padrejta ekonomike.
6 Neni 19(4) I Direktivës 2004/39;
7 Neni II.3:101 deri 3:105 I DCFR-së;
8 Neni 8 i Direktivës për praktikat e padrejta ekonomike;
9 Neni II.3:301(4) I DCFR-së;
10 Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese Private të komuniteteve evropiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës, kushtet e padrejta. Munchen: Sellier – European Law Publishers,
2007: 61 - 67. 11
Neni II.3:301(2) i DCFR-së. 12
Neni II.3:301(3) i DCFR-së. 13
Neni 3:302(1) i DCFR-së. Për më tepër lidhur me informatat konfidenciale shih: Lando, Ole dhe Hugh Beale
(eds.). Parimet e së Drejtës Kontraktuese të BE-së – Pjesët I dhe II. Hagë: Kluwer Law International, 2000: 193 –
195.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 8
moszbulim nëse pala e argumenton me sukses që nuk ka qenë në dijeni, apo që ai/ajo nuk ka mundur të
jetë në dijeni në mënyrë të arsyeshme që informatat kanë qenë konfidenciale.14
Shkelja e këtij obligimi parakontraktues përbënë obligim për palën shkelëse që të kompensojë palën
tjetër për dëmin eventual të shkaktuar nga shkelja apo në rastin kur pala shkelëse ka marr përfitim, e
njëjta mund të urdhërohet që ta dorëzojë atë përfitim tek pala tjetër.15 Pala që e ka zbuluar informatën
ka të drejtë që të kërkojë nga gjykata lëshimin e urdhrit për ndalimin e zbulimit të informatave
konfidenciale.16
1.6.3. Obligimi për parandalimin e gabimeve
Në shoqërinë e sotme, kontratat gjithnjë e më shumë lidhen përmes mjeteve elektronike dhe shpesh pa
ndonjë komunikim të drejtpërdrejtë ndërmjet palëve. Në një rast të tillë, biznesi që synon të lidhë
kontratë duke përdorur vetëm mjetet elektronike, duhet ta merr për sipër obligimin që palës tjetër t’ia
vë në dispozicion mjetet teknike “të duhura, efektive dhe të qasshme” të cilat do t’ia mundësojnë
konsumatorit që të identifikojë dhe korrigjojë gabimet në të dhënat gjatë procesit të lidhjes së kontratës
“para dorëzimit të konfirmimit për pranim të ofertës”.17
Obligimi për ndalimin e gabimeve në të dhëna gjatë lidhjes së kontratës përmes mjeteve elektronike
është obligim parakontraktues i cili u krijua së pari në nivel të BE-së përmes Direktivës E-Comerce,18
pastaj u inkorporua në parimet e së Drejtës së BE-së dhe në fund u parapa si obligim parakontraktues
për bizneset (me disa modifikime) në DCFR.19 Ky obligim parakontraktues, siç u përshkrua më lart, nuk
vlen në të gjitha rrethanat. Është i detyrueshëm vetëm në marrëdhëniet ndërmjet bizneseve dhe
konsumatorëve. Palët (Nëse kemi marrëdhënie të B-së me C-në) nuk mund ta përjashtojnë zbatimin e
këtij obligimi, e as nuk mund t’i derogojnë apo ndryshojnë efektet e tij.20 Për sa i përket sanksionit nëse
ky obligim shkelet, DCFR shkon përtej zgjidhjes së paraparë në Direktivën E-Comerce;21 duke e
paraparë të drejtën e palës tjetër (konsumatorit) për t’u kompensuar për humbjet e shkaktuara ndaj
tij/saj si rezultat i shkeljes së këtij obligimi.22
14
Neni II.3:302(2) i DCFR-së. 15
Neni II.3:302(4) i DCFR. 16
Neni II.3:302(3) i DCFR-së. 17
Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese Private të Komuniteteve evropiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës, kushtet e padrejta. Munchen: Sellier – European Law Publishers,
2007: 102 – 103. 18
Neni 11(2) i Direktivës E-Commerce. 19
Neni II.3:201(1) i DCFR-së. 20
Neni II.3:201(3) i DCFR-së. 21
Direktiva E-Commerce ua ka lënë shteteve anëtare që të përcaktojnë sanksione për shkeljen e këtij obligimi. Ajo
kërkon nga shtetet anëtare vetëm që sanksionet të jenë “efektive, proporcionale dhe zhbindëse”. Shih nenin 20 të
Direktivës E-Comerce. 22
Neni II.3:201(2) i DCFR.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 9
1.6.4. Obligimi parakontraktues i zbulimit (obligimi për informim)
Siç është përcaktuar në DCFR dhe në disa aspekte edhe në të drejtën aktuale të BE-së, ekzistojnë disa
obligime parakontraktuese për informatat, që duhet të respektohen nga palët në marrëdhënie
parakontraktuese. Këto obligime per informim duhet të përmbushen, në shumicën e rasteve nga
bizneset, apo nga pala që i furnizon mallrat dhe shërbimet. Në teori, ekziston një debat lidhur me atë
nëse mund të parashihet ndonjë obligim për informim, apo nëse po deri në çfarë mase. Mirëpo, shumica
e obligimeve për informim tashmë janë integruar në të drejtën aktuale të BE-së. Ato synojnë që të
mbrojnë konsumatorin apo palën me të dobët, duke ia dhënë atij/asaj mundësinë për ta vlerësuar
vendimin se a do ta lidhë kontratën apo jo. Në përgjithësi, obligimi për informim me sa duket është në
funksion të lirisë së kontraktimit, pëlqimit të palëve, sigurisë së shitblerjes, kontrollimit të drejtësisë dhe
arsyeshmërisë së palëve dhe vendosjes së standardeve objektive për transaksionet.23 Siç është
përcaktuar në DCFR, këto obligime për informim përfshijnë këto në vijim:
1.6.5. Obligimin për zbulimin e informatave për mallrat dhe shërbimet
Sipas DCFR-së ekziston obligimi i bizneseve që t’i zbulojnë informatat për mallrat apo shërbimet që do
të dorezohen (liferohen). Ky obligim për informim së pari është paraparë në CISG,24 dhe në Direktivën
për shitjen e mallrave për konsumatorët,25 për tu zhvilluar pastaj në parime të së Drejtës së BE-së,26 dhe
inkorporuar përfundimisht në DCFR.27 Derisa, ashtu siç është përcaktuar në Direktivën për shitjen e
mallrave për konsumatorët ky obligim për informim vlen vetëm në relacionin biznes konsumator (gjatë
furnizimit me mallra), apo sipas dispozitave të CISG-së ky obligim për informim vlen vetëm në relacionin
biznes-biznes. Ndryshe nga ajo që u tha më lartë, në zgjidhjet e propozuara nga parimi i së Drejtës së
BE-së dhe DCFR-ja, ky obligim për zbulim të informatave vlen pavarësisht nëse palët janë biznese apo
konsumatorë dhe në të dy rrethanat, gjatë furnizimit me mallra apo shërbime. Siç mund të shihet,
zgjidhja e inkorporuar në DCFR është më gjithëpërfshirëse.
Obligimi për t’i zbuluar informatat për mallrat dhe shërbimet, siç është përcaktuar në DCFR, nënkupton
që është obligim i bizneseve (në shumicën e rasteve) që të zbulojnë informatat relevante lidhur me
mallrat dhe shërbimet, në mënyrë që pala tjetër të mund të ketë pritje të arsyeshme, duke i pasur
parasysh standardet e njohura të cilësisë (apo performancës) së mallrave/shërbimeve që do të
furnizohen, në rrethanat e identifikuara (të rastit).28 Sipas këtij kuptimi, jo të gjitha informatat që mund t’i
ketë furnizuesi (për mallrat dhe shërbimet) duhet të zbulohen. Ekziston obligimi vetëm për zbulimin e
informatave relevante, që zakonisht mund të priten nga pala tjetër dhe informatave të cilat do të
23
Wilhelmsson, Thomas. Rregullat Evropiane për obligimet për informimin parakontraktues. Forumi ERA, botimi i
veçantë 2006, Trier: Asociacioni për promovimin e Akademisë së të Drejtës së Bashkimit Evropian në Trier, 2006:
16 – 25. Për më tepër informata lidhur me qëllimin e obligimeve për informim shih edhe: Wilhelmsson, Thomas,
dhe Christian Tëigg-Flesner. Obligimet për informim parakontraktues në Acquis Communautaire. Rishikim
Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 446 – 452. 24
Neni 35 i Konventës së Kombeve të Bashkuara për shitjen ndërkombëtare të mallrave (CISG). 25
Neni 2 i Direktivës për shitjen e mallrave për konsumatorët. 26
Neni 2:201 i Parimeve të së drejtës së BE-së. 27
Neni II.3:101 i DCFR-së. 28
Neni II.3:101 i DCFR-së.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 10
përdoreshin nga pala tjetër për të pasur qasje në standardet e zakonshme të cilësisë së mallrave dhe
shërbimeve që do të ofrohen.29
Sipas interpretimit të cekur më lartë, do të ekzistojë obligimi për zbulimin e informatave për mallrat dhe
shërbimet nëse cilësia e mallrave dhe shërbimeve që do të furnizohen nuk i plotësojnë sa duhet
standardet e zakonshme të llojit të tyre apo qëllimin e konsumatorit (nëse ai i është bërë i ditur
furnizuesit). Andaj, nëse furnizuesi i ka zbuluar ato informata para lidhjes së kontratës, do të
konsiderohet që furnizuesi e ka përmbushur obligimin e tij dhe do të lirohet nga përgjegjësia në të
ardhmen. Ndryshe nga ajo që u tha më lartë, nuk do të ketë obligim për zbulimin e informatave nëse
cilësia e mallrave dhe shërbimeve i plotëson standardet e llojit të vet apo qëllimet e konsumatorit (nëse
ato iu janë bërë të ditura furnizuesit).30
1.6.6. Obligimi specifik për informim për bizneset gjatë reklamimit të mallrave apo shërbimeve për konsumatorët
DCFR, në veçanti parasheh obligim shtesë për informim për bizneset kur ato të reklamojnë mallrat apo
shërbimet për konsumatorin, apo kur përdorin “komunikimet ekonomike” për t’i bindur konsumatorët
për t’i blerë mallrat dhe shërbimet. Nëse përdoren praktika të tilla, është e kuptueshme që
konsumatorit mund t’i nevojiten më shumë informata (materiale) për ta vlerësuar vendimin e mundshëm
të tij/saj për lidhjen e kontratës apo edhe për t’u informuar lidhur me “informatat relevante” të
kontratës. Ky obligim i veçantë për informim, që i përketë bizneseve së pari është përcaktuar në
Direktivën e praktikave të padrejta ekonomike31 qëllimi së cilës ishte eliminimi i praktikave të padrejta
në transaksionet ekonomike. Pastaj përmbajtja dhe fusha e zbatimit të saj është inkorporuar dhe
modifikuar nga parimet e së Drejtës së BE-së32 dhe DCFR-ja,33 autorët e së cilës kishin konsideruar që
ky obligim për informim mund të luan rol të rëndësishëm edhe në të drejtën kontraktuese.34
Siç është përcaktuar më paragrafin e parë të nenit II.3:102 të DCFR-së, ekziston obligim i posaçëm i
bizneseve (gjatë reklamimit të mallrave dhe shërbimeve) që konsumatorit t’ia sigurojnë informatat e
nevojshme “materiale” shtesë (për konsumatorin e zakonshëm) që ai ta vlerësojë vendimin e tij/saj se a
do të lidhë kontratë apo jo. Sipas kuptimit të këtij paragrafi, do të jetë çështje e informatave “materiale”
nëse përmbajtja e tyre mund të ndikojë në vendimin e konsumatorit lidhur me kontratën.35 Obligimi për
të siguruar informata sipas këtij paragrafi është i kufizuar, së pari nga ajo që lejohet nga rrethanat e rastit
(rrethanat e rastit mund ta përcaktojnë cilat informata duhet të sigurohen), apo mënyrën e komunikimit
që do të përdoret (varësisht nga mënyra e komunikimit, nganjëherë, informatat e kërkuara mund të jenë
29
Wilhelmsson, Thomas, dhe Christian Tëigg-Flesner. Obligimet për informim parakontraktues në Acquis
Communautaire. Rishikim Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 458 – 460. 460. 30
Wilhelmsson, Thomas. Obligimet parakontraktuese. Konferenca për Zhvillimet në të Drejtën e Evropiane –
Iniciativat Evropiane (CFR) dhe reforma në të drejtën civile në shtetet e reja anëtare, Tartu, 15 – 16 nëntor
2007. e qasshme në: <http://ëëë.ut.ee/307199> 31
Neni 7(1) i Direktivës për praktika të padrejta ekonomike. 32
Article 2:202 of the Acquis Principles. 33
Neni II.3:102 i DCFR-së. 34
Wilhelmsson, Thomas, dhe Christian Tëigg-Flesner. Obligimet për informim parakontraktues në Acquis
Communautaire. Rishikim Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 462 – 463. 35
Paragrafi (1) i nenit II.3:102 të DCFR-së.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 11
më të detajuara apo më të shkurtra).36 Për më tepër, në këtë kontekst, nëse një biznes përdor
“komunikime ekonomike” me qëllim të tërheqjes së vëmendjes së konsumatorëve dhe iu lë atyre
përshtypjen që “informatat e siguruara” përmbajnë të gjithë informacionin relevant për marrjen e
vendimit për lidhjen e kontratës, atëherë biznesi është i obliguar që të sigurojë informata shtesë për
konsumatorin, si informata për karakteristikat e mallrave dhe shërbimeve, identitetin e tyre, çmimin, të
drejtat e mundshme të tërheqjes dhe informata tjera të rëndësishme për pagesën, dorëzimin (liferimin),
performancën.37
1.6.7. Obligimi për informim për konsumatorin në pozitë veçanërisht të pafavorshme
Do të ketë obligim të “posaçëm” për informim për bizneset gjatë lidhjes së kontratës me konsumatorin i
cili është në pozitë veçanërisht të pafavorshme. Obligimi për të siguruar informacion për konsumatorin
në pozitë veçanërisht të pafavorshme është obligim parakontraktues për informim që vlen vetëm në
relacionin biznes - konsumator. Ky obligim për informim, në krahasim me të drejtën aktuale të BE-së,
është risi e paraparë në DCFR. Disa Direktiva aktuale kanë vendosur disa obligime për informim që
duhet të sigurohen nga bizneset kur ato kanë të bëjnë me konsumatorë të cilët gjenden në rrethana të
veçanta.38 Mirëpo, neni II.3:103 i DCFR-së ka pasur për qëllim që të paraqes zgjidhje që do të mund të
vlejë në të gjitha rrethanat kur kemi konsumatorë në pozitë të pafavorshme.39
Prandaj, sipas DCFR-së, do të ketë obligim shtesë për informim për bizneset kur ato kanë konsumatorë
të cilët janë në pozitë “veçanërisht” të pafavorshme. Për plotësimin e këtij kriteri, do të ketë informatë
të “veçantë” për konsumatorin në pozitë të pafavorshme (në krahasim me bizneset) kur ajo pozitë e
pafavorshme është rezultat i “mjeteve teknike të përdorur për kontraktim”, “largësisë fizike ndërmjet
biznesit dhe konsumatorit” apo natyrës së transaksionit”.40 Për shembull, do të ketë pothuajse pozitë
veçanërisht të pafavorshme të informacionit për një konsumator kur ai blen mallra përmes internetit. Në
këto shitblerje, blerësi, para se të lidhë kontratë mund të ketë nevojë për informata shtesë lidhur me
karakteristikat e mallrave, dorëzimin dhe informata tjera relevante.41
Siç është përcaktuar në DCFR, nëse ekziston ndonjë blerës në pozitë të pafavorshme, atëherë ekziston
detyra e biznesit që të sigurojë informata lidhur me karakteristikat kryesore të mallrave – shërbimeve,
36
Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese Private të Komuniteteve Evopiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, lidhja e kontratës, kushtet e padrejta. Munchen: Sellier – European Law Publishers,
2007: 82. 37
Paragrafi (2) i nenit II.3:102 të DCFR-së. 38
Për më tepër informata në këtë aspekt shih: Nenin 4(1) të Direktivës për shitjen në derë të shtëpisë (Doorstep
Directive); Nenin 3(2) dhe 4(1) të Direktivës për udhëtimin e pakove; Nenin 4 të Direktivës së shitjes nga largësia;
Nenin 10 të Direktivës së shitjes elektronike, etj. 39
Wilhelmsson, Thomas, Obligimet parakontraktuese. Konferenca për zhvillimin e të drejtës sevropiane –
iniciativat Evropiane (CFR) dhe Reforma e të drejtës civile në shtete e reja anëtare, Tartu, 15 – 16 nëntor 2007. E
qasshme në: <http://ëëë.ut.ee/307199> 40
Paragrafi (1) i nenit II.3:103 të DCFR-së. 41
Për më shumë informata shih: Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese private të komuniteteve evropiane
(Acquis Group). Kontrata I – Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës, kushtet e padrejta. Munchen: Sellier
– European Law Publishers, 2007: 84 – 90.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 12
çmimit, kostos së dërgimit, tatimeve, identifikimit të biznesit, kushteve dhe afateve të kontratës dhe të
drejtën e mundshme për t’u tërhequr. Informacioni, siç është përshkruar, i sigurohet konsumatorit para
se ai/ajo ta lidhë kontratën. Obligimi i biznesit për të siguruar informacion (sipas nenit të cekur më lart)
do të jepet deri në masën “e duhur sipas rrethanave” të rastit. Në disa raste për shkak të mungesës së
informatave, obligimi për të ofruar informata duhet të jetë më i detajuar, përndryshe, nëse informatat
janë të qarta nuk do të ketë nevojë për sigurimin e atyre informatave ndarazi.42 Në rast të kontratave të
veçanta, duhet të sigurohen obligime të veçanta për informim dhe kjo do të ketë përparësi ndaj
obligimeve për informim të cekura më lart në këtë pjesë.43
1.6.8. Obligimi për informim në komunikimin e drejtpërdrejtë dhe atë në largësi të vogla
Ekziston obligimi për informim te bizneset kur ato lidhin kontrata përmes “komunikimit të
drejtpërdrejtë dhe komunikimit në largësi të vogla”. Nëse kontrata lidhet në bazë të komunikimit të
drejtpërdrejtë dhe komunikimit në largësi të vogla, ekziston obligimi i biznesit (në fillim të komunikimit)
që konsumatorit t’i sigurojë informata të sakta për identitetin e biznesit dhe qëllimet ekonomike të
kontratës.44 “Komunikimi i drejtpërdrejtë dhe në largësi të vogla” ekziston nëse komunikimi përfshinë
telefon, ndonjë mjet tjetër elektronik apo bisedime që ndërlidhen me internetin (Chats).45 Obligimi për
të siguruar informata nga ky parim është inkorporuar në DCFR nga Direktiva për Shitje në Largësi,46 dhe
Direktiva për shitje në largësi të shërbimeve financiare.47 Informatat që duhet të sigurohen në kuadër të
këtij obligimi duhet të jenë të qarta, të sakta dhe në një gjuhë të kuptueshme.48 Barra e provës që
konsumatori e ka pranuar informacionin e kërkuar mbetet obligim i biznesit.49
1.6.9. Kriteret për informim për lidhjen e kontratave përmes mjeteve
elektronike
Ekziston obligimi i biznesit që të sigurojë informata shtesë nëse kontrata do të lidhet përmes mjeteve
elektronike dhe pa komunikim individual. Ky obligim për informim është lëndë që trajtohet në nenin
II.3:105 të DCFR-së. Siç është përcaktuar në këtë nen, biznesi është i obliguar që (mes tjerash) të
sigurojë informatat parakontraktuese në vijim (para se pala tjetër të bëjë apo pranojë ofertën): “hapat
teknik që duhet ndjekur për lidhjen e kontratës, informata për atë se a do të dërgohet dokumenti nga
biznesi dhe a do të mund të kundërshtohet, mjetet teknike për identifikimin dhe korrigjimin e gabimeve
në të dhëna, gjuhën e kontratës dhe ndonjë term të përdorur në kontratë”.50
42
Paragrafi (1) i nenit II.3:103 të DCFR-së. 43
Paragrafi (2) i nenit II.3:103 të DCFR-së. 44
Paragrafi (1) i nenit II.3:104 të DCFR-së. 45
Paragrafi (2) i nenit II.3:104 të DCFR-së. 46
Neni 4(3) i Direktivës për shitje në largësi. 47
Neni 3(3) i Direktivës për shitjen në largësi të shërbimeve financiare. 48
Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese private të komuniteteve evropiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës. Munchen: Sellier – European Law Publishers, 2007: 92. 49
Paragrafi (3) i nenit Article II.3:104 të DCFR-së. 50
Paragrafi (1) i nenit II.3:105 të DCFR-së.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 13
Siç mund të shihet më lart në nenin II.3:105 të DCFR-së formulimi është modeluar në bazë të Direktivës
E-Comerce.51 Autorët e DCFR-së i kanë inkorporuar në tekst gati të gjitha kriteret për informatat
parakontraktuese të përcaktuara me Direktivë, me dy modifikime të vogla.52 Obligimet për informim që
duhet të përmbushen sipas DCFR-së, duhet të shprehen në mënyrë të qartë dhe precize dhe në një
gjuhë të kuptueshme, “para se pala tjetër ta bëjë apo pranojë ofertën”. Për më tepër, çdo term i
kontratës që përdoret në kontratë i sigurohet palës tjetër “në formë tekstuale”, përndryshe ato nuk do
të jenë të detyrueshme për palën.53
1.6.10. Qartësia dhe forma e informimit
Në të drejtën aktuale të BE-së ka edhe dispozita që i përcaktojnë disa kritere përkitazi me formën në të
cilën informimit parakontraktues duhet të sigurohet. Mirëpo, nuk ka udhëzim të qartë për kriteret e të
Drejtës së BE-së përkitazi me formën e informimit. Kjo me siguri është për shkak të kohës së gjatë të
miratimit të tij.54 Autorët e DCFR-së synuan që të gjejnë një zgjidhje që do të mund të zbatohej në të
gjitha rrethanat dhe në të njëjtën kohë të siguronin një formë adekuate dhe qartësi të informimit që
është adekuat për rrethanat. Prandaj, në DCFR, ata hartuan një nen të posaçëm që merret me formën
dhe qartësinë e informatave që duhet të sigurohen (neni II.3:106). Rrjedhimisht, siç është përcaktuar në
DCFR, informatat që duhet të sigurohen nga biznesi duhet të jenë “të qarta dhe precize dhe të
shprehura në gjuhë të thjeshte dhe të kuptueshme”.55 Kjo nënkupton që gjuha (formulimi) i përdorur
për paraqitjen e informacionit duhet të jetë e kuptueshme për konsumatorin, e qartë – të mos lejë
hapësirë për interpretim tjetër, për aq sa është e mundshme duhet të shmangen termet teknike, apo
përndryshe të sqarohen. 56
Në rrethana të caktuara, kur kontrata do të lidhet në largësi (ndërmjet B-së dhe C-së), informatat e
kërkuara në ato raste duhet të sigurohen në mënyrë të shkruar, “formë tekstuale në mënyrë të
qëndrueshme”, para apo së paku në kohën e pajtuar për lidhjen e kontratës.57 Për më tepër, DCFR-ja e
parasheh zgjidhjen që, nëse kontratat specifike kërkojnë forma specifike të informimit (në formë dhe
mënyrë të qëndrueshme apo ndonjë formë të caktuar), atëherë ato forma specifike që vlejnë për
kontakte specifike do të kenë përparësi ndaj kritereve të përgjithshme të përcaktuara në DCFR.58
51
Neni 10 i Direktivës E-Commerce. 52
Në vend të shprehjes “ofrues i shërbimeve” është përdorur shprehja “biznes” dhe në vend të shprehjes “para bërjes
së porosisë” është përdorur shprehja “para se pala ta bëjë apo pranojë ofertën”. 53
Paragrafi (2) i nenit II.3:105 të DCFR-së. 54
Wilhelmsson, Thomas, dhe Christian Tëigg-Flesner Obligimet për informim parakontraktues në Acquis
Communautaire. Rishikim Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 464 – 465. 55
Paragrafi (1) i nenit II.3:106 të DCFR-së. Ky paragraf i ka paraparë kriteret për qartësim të informatave që duhet
të sigurohen. Formulim i ngjashëm në këtë aspekt mund të gjendet edhe në Direktivat tjera. 56
Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese Private të Komuniteteve Evropiane (Acquis Group). Kontrata I –
Obligimet parakontraktuese, lidhja e kontratës. Munchen: Sellier – European Law Publishers, 2007: 95. 57
Paragrafi (3) i nenit II.3:106 të DCFR-së. Ky paragraf është kryesisht i modeluar në bazë të nenit 5 të Direktivës
për shitje në largësi. 58
Paragrafi (2) i nenit II.3:106 të DCFR-së.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 14
Dështimi për sigurimin e informatave në formën adekuate, siç parashihet nga këto “rregulla model”, sjell
pasoja negative për palën e cila është e obliguar që t’i respektojë ato. Andaj, efekti i dështimit për
ofrimin e informatave në formën e kërkuar është i njëjtë si ai për “shkeljen e obligimeve për informim”.59
1.6.11. Mjetet juridike për shkeljen e obligimeve për informim
Zakonisht, nëse ka dështim në zbatimin e kritereve ligjore nga ana e palës, palës tjetër duhet t’i ofrohen
mjete juridike adekuate. Kjo nuk ka qenë rasti me të Drejtën Aktuale të BE-së. Direktivat, në shumicën
e rasteve, e kanë rregulluar vetëm fushën dhe iu është lënë shteteve anëtare që të paraqesin sanksione
apo mjete juridike.60 Ndryshe nga e Drejta e deritanishme e BE-së, DCFR në nenin II.3:107 synon që të
paraqesë një sistem më koherent të mjeteve juridike i cili do të zbatohet në rast se biznesi dështon që t’i
respektojë obligimet parakontraktuese për informim.
Së pari, DCFR parasheh që mosrespektimi i obligimeve parakontraktuese për informim shpie në shtyrje
të fillimit të periudhës së tërheqjes. Kjo nënkupton që nëse një konsumatori nuk iu kanë siguruar
informatat e kërkuara para lidhjes së kontratës nga e cila ai ka të drejtën e tërheqjes, periudha e
tërheqjes nuk fillon përderisa konsumatorit t’i sigurohen të gjitha informatat e kërkuara. Pavarësisht nga
vonesa në fillimin e periudhës së tërheqjes, e drejta e tërheqjes përfundon një vit pas fillimit nga dita e
lidhjes së kontratës.61 Së dyti, pavarësisht se a është lidhur kontrata apo jo, dështimi i biznesit që t’i
respektojë obligimet parakontraktuese të informimit, mund të rezultojë në humbje apo dëme për palën
tjetër (konsumatorin). Prandaj, siç parashihet në DCFR, biznesi është përgjegjës për humbjet – dëmtimet
e shkaktuara ndaj konsumatorit si rezultat i dështimit të tij. Ende është duke u debatuar nga autorët e
DCFR-së nëse kjo përgjegjësi buron nga e drejta kontraktuese apo ajo e obligimeve.62 Së treti sipas
DCFR-së, dështimi i një biznesi për ta respektuar obligimin për informim në situatën ku kontrata është
lidhur, ndikon në objektin e kontratës, respektivisht, të drejtat dhe obligimet që burojnë nga kontrata.
Prandaj, biznesi do të mbahet përgjegjës për obligimin që në mënyrë të arsyeshme pretendohet nga pala
tjetër (konsumatori) si rezultat i informatave “të mangëta-jokorrekte”.63
Siç parashihet në DCFR, mjetet juridike të cekura më lart janë të natyrës detyruese në marrëdhëniet
ndërmjet bizneseve dhe konsumatorëve. Andaj, palët e atyre marrëdhënieve nuk mund të heqin dorë,
derogojnë apo ndryshojnë efektet e tyre.64
59
Paragrafi (4) i nenit II.3:106 të DCFR-së. 60
Wilhelmsson, Thomas, dhe Christian Tëigg-Flesner Obligimet për informim parakontraktues në Acquis
Communautaire. Rishikim Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 465 – 466. 61
Paragrafi (1) i nenit II.3:107 të DCFR-së. Disa Direktiva parashohin mjete të ngjashme juridike për mosrespektim
të obligimit për informim. Shih për këtë: nenin 5 të Direktivës së shitjes në prag të shtëpisë; Neni 5(1) i Direktivës
për ndarje të kohës; Neni 6 i Direktivës për shitje të shërbimeve financiare nga larg; 62
Paragrafi (2) i nenit II.3:107 i DCFR-së. Në të drejtën aktuale të BE-së nuk ka mjet të tillë juridik. Për më shumë
informata shih edhe: Wilhelmsson, Thomas, dhe Christian Tëigg-Flesner Obligimet për informim parakontraktues
në Acquis Communautaire. Rishikim Evropian i të Drejtës Kontraktuese, vëllimi 2, nr. 4, 2006: 467. 63
Paragrafi (3) i nenit II.3:107 të DCFR-së. Shih gjithashtu: Grupi kërkimor për të Drejtën ekzistuese private të
komuniteteve evropiane (Acquis Group). Kontrata I – Obligimet parakontraktuese, Lidhja e kontratës, kushtet e
padrejta. Munchen: Sellier – European Law Publishers, 2007: 101. 64
Paragrafi (5) i nenit II.3:107 të DCFR-së.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 15
1.7. Një shembull praktik, më një situatë faktike të dhënë, në lidhje me
përgjegjësinë parakontraktuesë
Situata faktike e dhënë:
Blerësi, me prejardhje nga Kosova por me shtetësi Gjermane, dëshiron të blejë një vilë në bjeshkët e
Rugovës. Ai ka kontraktuar agjencionin e paluajtshmërive “Tempulli” I cili I ka propozuar vila të
ndryshme. Ai zgjodhi një vilë në Bogë, të ndërtuar nga një qytetar I Pejës I quajtur Petrit Gashi.
Negociatat zgjatën disa javë. Më në fund, shitësi dhe blerësi u dakorduan për një çmim prej €800,000.
Megjithatë, ky negocim nuk ka qenë aq I lehtë. Blerësi ka ardhur tri herë nga Gjermania për këtë punë.
Herën e tretë ata u dakorduan për nënshkrimin e kontratës së shitjes. Për këtë qellim Blerësi ka bërë
pagesën në një llogari të hapur për këtë qëllim në bankën e shitësit (me kusht që e njëjta të mbetet e
bllokuar përderisa të mos lidhet kontrata dhe transferohet pronësia).
Duke u përballur me vështirësitë për lidhjen e kontratës që nga vizita e parë, Blerësi autorizoj një avokat
nga Peja, I cili iu shkroi disa letra Petrit Gashit dhe “Tempulli-t”. Avokati në fjalë ishte gjithashtu i
pranishëm gjatë vizitës kur negociohej për të dytën herë.
Kur Blerësi erdhi për të katërtën herë në Kosovë, takimi ishte caktuar në Gjykatën Komunale në Pejë.
Petrit Gashi, i cili ishte pronar bashkë me gruan e tijë, kishte ardhur vet në takim. Avokati i Blerësit ishte
prezent në takim. Diskutimet ishin te tensionuara. Më në fund, shitësi e thirri gruan e tij e cila u paraqit
në gjykatë pasdite. Kontrata e shitjes ishte draftuar nga palët, e njëjta ishte nënshkruar nga Blerësi. Më
pas bashkëshortja e Petrit Gashit refuzoj nënshkrimin e së njëjtës, I cili më pas u pajtua me qëndrimin e
bashkëshortes dhe si rezultat e tërë afera dështoj. Bashkëshortët Gashi nuk dhanë asnjë shpjegim për
dështimin e kontraktimit.
Pretendimi: Blerësi pretendon se si rezultat i këtij dështimi bashkëshortët Gashi duhet ti paguajnë
atij të gjitha shpenzimet rreth negocimit dhe përgatitjes së kontratës në lartësi prej €10,000, si dhe
fitimin e humbur në lartësi prej €40,000, për shkak se ai si rezultat I këtij negocimi kishte humbur një
mundësi të blinte një vilë tjetër të ngjashme në të njëjtin fshat për një çmim më të lirë prej €40,000.
Pyetja: Nëse sjellja e bashkëshortëve Gashi krijon përgjegjësi parakontraktuese.
Konkludimi i gjykatës:
Konkludimi: “dhënia pa rezervë e një pëlqimi parimor për lidhjen e një kontrate formale dhe refuzimi
I njëanshëm dhe pa arsye për formalizmin e së njëjtës, është në kundërshtim me rregullat e
mirëbesimit. Për më tepër shitësi në asnjë rast nuk kishte treguar se ai ishte ende në pritje për
shprehjen e rezervave të tij. Sipas mendimit të Gjykatës, shitësi ka lënë që të besohet se vullneti I tij për
lidhjen e kontratës ishte më I fuqishëm se sa në realitet. Më fjalë të tjera shitësi ka dështuar që ta njoftoj
blerësin për qëllimet e tij te mirëfillta”.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 16
Përmbledhje
Në këtë modul janë përshkruar aspektet ligjore që kanë të bëjnë me disa ide të përgjithshme rreth
kontratave, e në veçanti fokusi u përqendrua në fazën parakontraktuese-negociatat, përgjegjësinë që
mund të krijohet që në këtë fazë, nëse palët dështojnë në respektimin e disa principeve bazike të së
drejtës së detyrimeve, siç është parimi i ndershmërisë, ndërgjegjshmërisë, si dhe ai i ndalimit të
shkaktimit të dëmit. Në veçanti një përkushtim më i madh ju dedikua parimit të ndershmërisë,
ndërgjegjshmërisë, si dhe detyrimit të ruajtjes së informatave konfidnciale.
Ndër të tjera, në këtë modul ju keni mësuar të:
Përshkruani kornizën e përgjithshme ligjore, siç është përcaktuar në Ligjin e detyrimeve në lidhje
me fazën parakontraktuese dhe përgjegjësinë e palëve për dëmshpërblim, nëse dështojnë të
sillen sipas kërkesave ligjore;
Vlerësoni dhe interpretoni zbatimin e parimit të ndershmërisë dhe ndërgjegjshmërisë edhe ne
fazën parakontraktuese, i nevojshëm për konstatimin e përgjegjësisë së palës e cila është me
keqbesim në marrëdhënie.
Përshkruani një ngjarje faktike, në lidhje me konstituimin e përgjegjësisë së një palën, e cila, sipas
mendimit të gjykatës, ka dështuar në zbatimin e standardeve të sjelljes sipas parimit të
ndershmërisë, ndërgjegjshmërisë;
Shpjegoni pothuajse të gjitha dispozitat e LMD-së, për përgjegjësinë parakontraktuese.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 17
MODULI 2:
KUSHTET PËR LIDHJEN E KONTRATAVE
KUSHTETET E PËRGJITHSHME
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 18
Kushtet e përgjithshme
2.1. Parathënie
Në këtë modul janë përshkruar çështjet që ndërlidhen me kushtet e përgjithshme për lidhjen e
kontratave, sipas Ligjit për marrëdhëniet e detyrimeve. Këtu para së gjithash do të trajtohen aspektet e
rregullativës juridike në lidhje me aftësinë punuese të palëve - subjekteve të së drejtës, autonominë e
vullnetit për lidhjen e kontratave, lënda e kontratës dhe kualitetet e saj, si dhe baza juridike e kontratave.
2.2. Objektivat e mësimit
Pas përfundimit të këtij moduli, ju do të mund të:
Përshkruani kornizën e përgjithshme ligjore për Ligjin për marrëdhëniet e detyrimeve lidhur me
kushtet e përgjithshme për lidhjen e kontratave.
Përshkruani dhe trajtoni kërkesat juridike për konsiderimin e ekzistimit të aftësisë punuese të
subjekteve të së drejtës, përfshirë këtu personat fizik dhe personat juridik.
Përshkruani dhe trajtoni aspektet e autonomisë së vullnetit të palëve, si dhe se si interpretohet
vullneti i palëve, nëse vullneti i deklaruar nuk përputhet me vullnetin e brendshëm të palëve.
Përshkruani dhe shpjegoni aspektet e lëndës së Kontratë, si dhe kualitetet që duhet të
plotësohen që lënda e kontratës të jetë e vlefshme, gjegjësisht edhe kontrata më pas të jetë e
plotfuqishme..
Përshkruani, shpjegoni dhe praktikoni aspektet juridike të bazës së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 19
2.3. Aftësia punuese e palëve
Që kontrata të jetë e plotfuqishme, kërkohet që e njëjta të lidhet nga palët që kanë aftësi punuese. Në
lidhje me aftësinë punuese, duhet të çmohet aftësia punuese si e personave fizik, ashtu edhe e personave
juridik, gjegjësisht entiteteve ligjore. Në vijim, po trajtojmë aftësinë punuese të personave fizik:
2.3.a. Aftësia punuese e personave fizik
Personat fizik si palë kontraktuese për lidhjen e kontratës së plotfuqishme duhet të kenë aftësi për të
vepruar e cila kërkohet për lidhjen e asaj kontrate (Neni 41.1 i LMD-së). Ajo si rregull është zotësia e
përgjithshme e veprimit (e plotë), të cilën personat fizik e fitojnë me arritjen e moshës madhore ose me
emancipim. Në këtë rast duhet cekur se zotësinë e tillë të veprimit këta persona e gëzojnë deri në
mbarim të jetës së tyre, vetëm në qoftë se për shkaqe dhe në procedurën e paraparë me ligj ajo nuk u
është kufizuar ose marrë.
Të miturit e vjetër, si dhe personat madhor të cilëve u është kufizuar zotësia e të vepruarit munden vetë
dmth. pa lejen e përfaqësuesit ligjor të tyre, të lidhin ato kontrata lidhja e të cilave u është lejuar me ligj
(Neni 41.2 i LMD-së). Kjo është e mundshme sepse këta persona në atë rast e kanë zotësinë e veçantë
të veprimit (e ashtuquajtura zotësi e kufizuar për të vepruar). Kështu, psh. personat e mësipërm mund ti
lidhin vetë ato kontrata në bazë të të cilave ato mund të disponojnë me mjetet e tyre të fituara.
Kontratat tjera, për disponimin e interesave të tyre pasurore të një rëndësie më të madhe, ata persona
mund t’i lidhin vetëm me lejen e përfaqësuesve ligjor të tyre (të prindërve ose të kujdestarëve të tyre).
Ajo leje mund të jepet para lidhjes së kontratës, ose në mënyrë plotësuese pas lidhjes së saj. Kontratat
të cilat i kanë lidhur këta persona pa lejen paraprake të përfaqësuesve ligjor të tyre janë të rrëzueshme.
Mirëpo megjithatë në qoftë se jepet leja plotësuese atëherë kontrata e tilla “mbeten në fuqi”, dmth. se
ata nga kontrata të rrëzueshme bëhen kontrata të plotfuqishme (Neni 41.3 i LMD).
Sipas Nenit 42.1 të LMD-së “bashkëkontraktuesi i personit fizikë pa zotësi veprimi i cili nuk ka ditur për
gjendjen juridike të tij mund të heq dorë nga kontrata e lidhur me atë person pa lejen e përfaqësuesit
ligjor të tij”. Në qoftë se dispozita e mësipërme interpretohet në aspektin gramatikor, atëherë vijmë në
përfundim se sipas saj dhe sipas dispozitave të paragrafit 2 dhe 3 të po atij Neni, kemi të bëjmë me
kontratën e lidhur nga i mituri i ri dhe nga personat fizikë madhorë të cilit i është marrë zotësia e
veprimit. Personat e tillë janë pa zotësi të veprimit dhe se ato nuk mund të lidhin kontratën as me lejen
e përfaqësuesve ligjor të tyre. Me lejen e përfaqësuesve ligjor të tyre mund të lidhin kontrata vetëm të
miturit e vjetër, dhe personat fizikë madhorë të cilëve u është kufizuar zotësia e veprimit. Për këtë arsye
Neni 42 i LMD-së ka të bëjë me kontratat të cilat i lidhin personat me zotësi të kufizuar veprimi, e jo
personat pa zotësi veprimi.
Kontratat e lidhura në kuptim të Nenit 42 të LMD-së janë të rrëzueshme në kuptim të Nenit 41.3 të
LMD-së, mirëpo ato mund të konvalidohen me lejen plotësuese nga ana e përfaqësuesit ligjor të palës
me zotësi të kufizuar veprimi. Kjo nënkupton se kontratat e tilla të cilat konsiderohen si të rrëzueshme
deri në dhënien e lejes pala tjetër kontraktuese mund ti sulmojë duke kërkuar anulimin e tyre nga
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 20
gjykata kompetente. Në bazë të asaj se procedura për anulimin e tillë është relativisht e gjatë, Neni 42.1
i LMD-së parasheh mundësinë që t’i ashmanget anulimit gjyqësor të asaj kontrate dhe të shkohet në
shkëputjen e njëanshme të asaj kontrate nëse plotësohen dy kushte: që pala kontraktuese e cila në këtë
mënyrë dëshiron që ta shkëpus kontratën të mos ketë ditur se bashkëkontraktuesi i tij është me zotësi
veprimi të kufizuar; dhe që përfaqësuesi ligjor i atij personi të mos ketë dhënë lejen për lidhjen e asaj
kontrate. Neni 42.2 i LMD-së parasheh mundësinë që kontrata e tillë të mund të shkëputet edhe nëse
janë plotësuar këta dy kushte: që pala kontraktuese e cila në këtë mënyrë e bën shkëputjen e kontratës
të ketë ditur se bashkëkontraktuesi i tij ka zotësi të kufizuar veprimi; dhe që bashkëkontraktuesi me
zotësi të kufizuar veprimi ta ketë mashtruar atë palë se ka leje nga ana e përfaqësuesit ligjor të tij që ta
lidh atë kontratë. Në këtë rast duhet cekur se kontratat e tilla sipas nenit 42.1 dhe 42.2 të LMD-së
mund të shkëputen në mënyrë të njëanshme në afat prej 30 ditësh nga dita kur merr vesh për zotësinë e
kufizuar të palës tjetër, respektivisht për mungesën e lejes nga ana e përfaqësuesit ligjor të tij, por edhe
para skadimit të atij afati nëse përfaqësuesi ligjor i tij nuk e ka pranuar lidhjen e asaj kontrate (Neni 42.3 i
LMD). Në këtë rast duhet cekur se afati i paraparë në nenin 42.3 të LMD-së është afat subjektiv
prekluziv.
Në lidhje me personat fizik mund të përmbledhim se kontratat e lidhura nga personi fizik me zotësi të
kufizuar veprimi do të konsiderohen si të plotfuqishme deri në anulimin e tyre. Në qoftë se ato nuk
anulohen në afatin e paraparë atëherë konvalidohen (dmth. bëhen të plotfuqishme). Në konvalidimin e
tyre çon edhe leja plotësuese nga ana e përfaqësuesit ligjor të personit me zotësi të kufizuar veprimi.
Kurse nëse megjithatë ajo kontratë anulohet, atëherë ajo nuk prodhon kurrfarë efektesh juridike nga
momenti i lidhjes së saj. Kjo dmth. se ato kontrata krijojnë situata të paqarta dhe të ndërlikuara të cilat
nuk i konvenojnë palës tjetër kontraktuese. Prandaj është në interes të saj që këto situata ajo t’i zgjedh
në mënyrë të shpejtë dhe efikase. Në këtë kuptim, pos tjerash ajo palë ka interes të dij se përfaqësuesi
ligjor i personit me zotësi të kufizuar veprimi se a do ta pranojë ose jo atë kontratë. Ajo palë këtë mund
ta bëjë në atë mënyrë që ta thirr përfaqësuesin ligjor të palës tjetër që të deklarohet për kontratën e
tillë. Në këtë rast janë të mundshme tre situata: që përfaqësuesi ligjor i personit me zotësi të kufizuar
veprimi të jap leje dhe kontrata e tillë të bëhet e plotfuqishme (bëhet konvalidimi i saj), që përfaqësuesi
ligjor të refuzoj dhënien e lejes, dhe në atë rast mund të kërkohet anulimi i saj; dhe që përfaqësuesi ligjor
do të hesht. Në atë rast sipas LMD-së heshtja konsiderohet si refuzim i dhënies së lejes prandaj pala
tjetër mund të kërkoj anulimin e kontratës (ky përfundim sipas Nenit 43 të LMD-së).
2.3.b. Aftësia punuese e personave juridik
Kontratën mund ta lidhë edhe personi juridik (ose entiteti ligjor). Që kontrata të jetë e plotfuqishme,
kontrata e tillë, ose lënda e kontratës së tillë duhet të jetë në kuadrin e zotësisë juridike (aktivitetit
afarist) të personit juridik. Personi juridik si aftësinë juridike, ashtu edhe aftësinë për të vepruar e fitojnë
që me regjistrim, andaj, edhe nga ai moment mund të jenë palë në kontrata. Më tutje, ligjet e veçanta
përmbajnë dispozita të veçanta për zotësinë juridike dhe të veprimit të personave juridik, andaj, trajtimi i
kësaj çështjeje kërkon më shumë hapësirë, çka nuk është qëllim i veçantë i këtij moduli.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 21
2.4. Lënda e kontratës
Lëndës e kontratës konsiston gjithmonë në ndonjë dhënie, bërje, mos-bërje ose durim (Neni 34.1 i
LMD). Sipas Nenit 34.2 të LMD, lënda e kontratës duhet të jetë e mundshme, e lejueshme, e caktuar
respektivisht i caktueshme kjo nënkupton se lënda e kontratës ashtu si dhe lënda e marrëdhënieve
detyrimore në përgjithësi duhet të jetë: e mundshme, e lejuar dhe e caktuar respsktivisht e caktueshme.
2.4.a. Lënda është e mundshme atëherë kur prestimi mund të ekzekutohet (psh. sendi mund të
dorëzohet, televizori mund të riparohet etj.). Në qoftë se prestimi nuk mund të ekzekutohet atëherë ai
është i pamundshëm. Deri te ajo pamundësi mund të vijë për arsye faktike, e kjo nënkupton
pamundësinë fizike të ekzekutimit të atij prestimi; ose për arsye se e drejta e ndalon ekzekutimin e saj.
Në rastin e dytë kemi të bëjmë me pamundësinë juridike. Pamundësia faktike ekziston atëherë kur psh.
lëndë e kontratës është dorëzimi i sendit individualisht i caktuar ndërsa ai është zhdukur, ose kur lënda e
kontratës është ndonjë bërje e cila në bazë të shkallës së zhvillimit të shkencës dhe teknikës nuk mund
të ekzekutohet. Pamundësi juridike ekziston atëherë kur lënda e kantatës është dorëzimi i ndonjë sendi i
cili është jashtë qarkullimit juridik .
Përveç kësaj kemi edhe forma të tjera të pamundësisë, të cilat po i trajtojmë si në vijim. Pamundësia e
objektive ekziston atëherë kur prestimin nuk mund ta ekzekutoj asnjë person. Kështu psh. asnjë person
nuk mund ta dorëzoj sendin individualisht të përcaktuar i cili është zhdukur. Pamundësia subjektive
ekziston atëherë kur prestimin nuk mund ta ekzekutoj ndonjë person tjetër. Kështu psh. personi i cili
është palë e kontratës nuk mund të bëjë riparimin e televizorit për të cilën gjë është obliguar me
kontratën e veprës, pasi që i njëjti nuk ka ekspertizën për atë punë.
Pamundësia fillestare ekziston atëherë kur ajo ekziston në momentin e lidhjes së kontratës. I tillë është
psh. rasti me dorëzimin e sendit të caktuar individualisht që është shkatërruar para lidhjes së kontratës
së shitblerjes, etj. Pamundësia e mëvonshme ekziston atëherë kur ajo është paraqitur pas lidhjes së
kontratës. I tillë është rasti psh. me dorëzimin e sendit individualisht të përcaktuar i cili është bërë i
pamundshëm pas lidhjes së kontratës.
2.4.b. Lënda është e lejueshme atëherë kur ekzekutimi i prestimit nuk është në kundërshtim me
parimet e rendit publik të parapara me kushtetutë, me dispozitat imperative dhe me moralin e
shoqërisë. Nëse ajo nuk është e tillë atëherë nuk është e lejuar.
2.4.c. Lënda është e caktuar atëherë kur përbëhet në dorëzimin e sendit individualisht të përcaktuar
ose në ekzekutimin e prestimit tjetër të caktuar saktë ( psh. ndërrimin e ekranit të TV, të tipit të
saktësuar, për çmimin e saktësuar etj). Lënda është e caktueshme atëherë kur palët në momentin e
lidhjes së kontratës japin kritere të mjaftueshme se si lënda e tillë mund të caktohet në të ardhmen (si
kriter i tillë psh. mund të merret çmimi i tregut, sipas të cilit, në të ardhmen, kur ekzekutohet kontrata,
saktësohet një element esencial i kontratës).
2.4.ç. Pamundësia, palejueshmëria, pacaktueshmëria respektivisht papërcaktueshmëria e
lëndës së kontratës sipas Nenit 35 të LMD-së çojnë në anulimin e kontratës. Kjo është rregull nga e
cila ekzistojnë përjashtime. Çdo pamundësi e lëndës së kontratës nuk çon në anulimin e saj. Në të çon
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 22
vetëm pamundësia objektive. Pamundësia subjektive çon vetëm në ndërrimin e përmbajtjes së kontratës,
në atë kuptim se debitori do të përgjigjet për dëmin e shkaktuar, në qoftë se janë plotësuar edhe kushtet
e tjera për përgjegjësinë e tij. Gjithashtu kur kontrata është lidhur me afat ose kusht shtyrës ( për të cilat
do të bëjmë fjalë veçmas ) dhe në momentin e lidhjes së sajë lënda ka qenë e pa mundshme por, para
realizimit të kushtit ose skadimit të afatit ajo bëhet e mundshme, atëherë ajo është e plotëfuqishme (
Neni 36 i LMD-së).
Kur lënda e kontratës është e caktueshme në atë kuptim që palët e kontratës kanë kontraktuar që
lëndën e saj t’a caktoj ndonjë person i tretë, atëherë kontrata do të jetë e plotfuqishme nëse ai person e
bën atë. Por në qoftë se personi i tretë nuk mund ose nuk do t’a bëjë atë atëherë kontrata është nule (
Neni 38.2 i LMD). Pamundësia, palejushmëria, pacaktushmëria dhe papërcaktueshmëria e lëndës së
kontratës në rastet e mësipërme çojnë në anulimin e saj sepse kontrata nuk ka lëndë të veten, prandaj
nuk mund të prodhojë as efekte juridike, si nuk mund të prodhojë efekte juridike as marrëdhënia
detyrimore tjetër e cila nuk ka lëndë të veten.
2.5. Pajtimi i vullnetit
Kontrata është vepër e vullnetit të palëve, andaj, edhe quhet e lidhur vetëm nëse palët kanë dakorduar
vullnetin reciprok për të paktën, kushtet ose elementet esenciale të kontratës. Vullneti, si kusht i
përgjithshëm, posaçërisht theksohet edhe me LMD-në (Neni 15 i LMD-së).
Për arritjen e pajtimit të vullnetit të palëve është e nevojshme që ato vullnete të deklarohen. Ai deklarim
mund të bëhet me fjalë, me shenja të rëndomta ose me ndonjë veprim tjetër nga i cili mund të
konkludohet “për ekzistimin e tij” ose më mirë me thënë për deklarimin e vullnetit (Neni 18.1 i LMD).
Deklarimi i vullnetit me fjalë mund të bëhet me shkrim ose gojarisht. Vullneti mund të deklarohet edhe
me shenja të rëndomta ashtu që i njëjti mund të konkludohet në mënyrë të sigurt nga ato shenja (psh.
me lëshimin e monedhës me vlerë të caktuar). Vullneti mund të deklarohet edhe me sjelljen përkatëse,
nga e cila me siguri mund të konkludohet përmbajtja e deklarimit të vullnetit; vullneti mund të
deklarohet edhe me ekspozimin e mallit dhe përcaktimin e çmimit të tij, me dërgimin e mallit pas
marrjes së ofertës, etj.
Deklarimi i vullneteve të palëve kontraktuese për të çuar në lidhjen e kontratës së plotfuqishme duhet
që të deklarohet në mënyrë të lirë dhe serioze (Neni 18.2 i LMD). Ne qoftë se deklarimi i vullnetit nuk
është bërë i lirisht, por ajo është bërë nën kanosje lajthim, mashtrim ose dhunë, atëherë ajo nuk çon
deri në lidhjen e kontratës së plotfuqishme sepse kontrata e lidhur si e tillë është e rrëzueshme (Neni 45
- 51 i LMD-së).
Deklarimi i vullneteve të palëve gjithashtu duhet të jetë edhe serioz, dmth. që të jetë i drejtuar kah lidhja
e kontratës, e jo nga arritja e ndonjë qëllimi tjetër, për të mundur me çuar kah lidhja e kontratës së
plotfuqishme. Kështu psh. vullneti i shitësit është deklaruar seriozisht nëse ka pasur qëllim t’a shes
sendin, kurse vullneti i blerësit është serioz kur ai ka qëllim që t’a blejë sendin, dhe kur deklarimi i
vullneteve të tyre do të çojë në pajtimin e shitësit dhe blerësit, atëherë është lidhur kontrata e
shitblerjes.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 23
Në pajtim me parimin e lirisë së kontraktimit të paraparë në N10 të LMD–së, palët kontraktuese si
rregull vet vendosin se a do të lidhin kontratë dhe me cilin do ta lidhin atë. Kjo nënkupton se palët
kontaktuese si rregull vet vendosin se a do ta deklarojnë vullnetin e tyre për lidhjen e kontratës. Nga kjo
rregull ekziston përjashtim atëherë kur dikush “ në bazë të ligjit është i obliguar që të lidhë kontratë”.
Në atë rast “ personi i cili ka interes juridik mundë të kërkoj që kontrata e tillë të lidhet pa shtyrje” (
Neni 17.1 i LMD), dhe në këtë rast kemi të bëjmë me lidhjen e detyrueshme të kontratës. Kështu
psh. është e obligueshme lidhja e kontratës për sigurim të udhëtarëve në komunikacionin publik, për
sigurimin e pronarëve respektivisht të shfrytëzuesve të automjeteve për dëmin e shkaktuar personave të
tretë etj.
Pajtimi i vullneteve duhet të arrihet për elementet esenciale të kontratës që të mundë të çojë në
lidhjen e saj. Ato janë ato elemente pa të cilat kontrata nuk mundë të ekzistojë. Ato janë të njëjta për të
gjitha kontratat e veçanta që i takojnë llojit të njëjtë të kontratës. Kështu psh elemente esenciale të
kontratës së shitblerjes janë dorëzimi i sendit dhe pagimi i çmimit, ose më mirë e thënë lënda dhe çmimi,
elemente të tilla të kontratës së veprës janë vepra e cila duhet të ekzekutohet dhe shpërblimi në të holla
i cili duhet ti jepet.
2.6. Baza e kontratës
Sipas LMD-së, çdo detyrë si element i përmbajtjes së kontratave patjetër ka bazën e vet.
Në LMD nuk ka dispozita të tilla që do të saktësonin se kur është e lejuar baza, pasi që kjo nuk është
praktikë. Por, LMD-ja përmban dispozita me të cilat saktëson se kur është e palejuar baza. Baza është e
palejuar atëherë kur është në kundërshtim me parimet e rregullimit shoqëror të parapara me
kushtetutë, me normat dhunuese,dhe me moralin shoqëror.(Neni 39.1 dhe 39.2 i LMD).
Baza e detyrimit mundet por nuk është e thënë që të jetë e shprehur dmth. e dukshme. Kështu psh baza
e detyrës së shitësit që ta dorëzoj sendin është në atë se ai për atë dorëzim duhet ta merr çmimin e atij
sendi nga blerësi. LMD më tutje saktëson se çdo detyrim kontraktues duhet ta ketë bazën e vet të
lejuar. LMD në. Neni 39.3 parasheh edhe një rregull, sipas së cilës supozohet se detyrimi e ka bazën e
vet edhe pse ajo nuk është e shprehur.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 24
2.7. Përmbledhje
Në këtë modul janë përmbledhur aspektet ligjore të kushteve të përgjithshme për lidhjen e kontratave.
Konkretisht, në këtë modul ju keni mësuar të:
Përshkruani kornizën e përgjithshme ligjore për Ligjin për marrëdhëniet e detyrimeve lidhur me
kushtet e përgjithshme për lidhjen e kontratave.
Përshkruani dhe trajtoni kërkesat juridike për konsiderimin e ekzistimit të aftësisë punuese të
subjekteve të së drejtës, përfshirë këtu personat fizik dhe personat juridik.
Përshkruani dhe trajtoni aspektet e autonomisë së vullnetit të palëve, si dhe se si interpretohet
vullneti i palëve, nëse vullneti i deklaruar nuk përputhet me vullnetin e brendshëm të palëve.
Përshkruani dhe shpjegoni aspektet e lëndës së Kontratë, si dhe kualitetet që duhet të
plotësohen që lënda e kontratës të jetë e vlefshme, gjegjësisht edhe kontrata më pas të jetë e
plotfuqishme.
Përshkruani, shpjegoni dhe praktikoni aspektet juridike të bazës së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 25
MODULI 3:
FORMA E KONTRATVE
Forma e kontratave
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 26
3.1. Parathënie
Në këtë modul janë përshkruar çështjet që ndërlidhen me formën e kontratës. Kryesisht, forma nuk
është kusht për vlefshmërinë e shumicës së kontratave. Megjithatë, ekzistojnë të ashtuquajturat kontrata
formale, ku forma është ligjore, që nënkupton atë se respektimi i formës është kusht esencial për
vlefshmërinë e atyre kontratave. Përkundër kësaj, sot në afarizëm palët zgjedhin që kontratës së tyre ti
japin një formë, edhe përkundër faktit se për atë kategori të kontratave LMD ose ligji i veçantë nuk
kërkon ndonjë forme. Andaj, duke e pas në konsideratë rëndësinë e formës, në vijim të këtij moduli do
të trajtojmë llojet e formës së kontratave.
3.2. Objektivat e mësimit
Pas përfundimit të këtij moduli, ju do të mund të:
Përshkruani formën ligjore të kontratës;
Përshkruani formën kontraktore të kontratës;
Përshkruani formën provuese të kontratës;
Përshkruani formën reale të kontratës;
Përshkruani formën solemne të kontratës;
Përshkruani dhe trajtoni çështjen dhe pasojat juridike të mungesës së formës së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 27
3.3. Kuptimi dhe llojet e formave së kontratave
Sipas natyrës së vet forma e kontratës është mënyra në të cilën është ariturr pajtimi i vullnetit të palëve.
Për këtë arsye secila kontratë duhet të lidhet në ndonjë formë. Se cila do të jetë ajo formë mvaret nga
ajo se kujt i është lënë zgjedhja e saj, se a u takon ajo palëve kontraktuese, ose atë e ka bërë ligji.
Në të drejtën moderne mendohet se për shkak të asaj se formalizmi në marrëdhëniet kontraktuse e
kushtzon dhe ngadalson procesin e lidhjes së kontratave të plotfuqishme, ajo ka paraqitur penges për
zhvillimin e shpejt të qarkullimit ekonomik dhe juridik. Për këtë arsye ajo ngadal ia ka lëshuar vendin
lidhjes së kontratës në cilën do formë, dmth.kontratave jo formale. Por, për lidhjen e llojeve të caktuara
të kontratave edhe në këto kushte kërkohet forma e përcaktuar. Ato janë kontrata të cilat kan rëndësi
më të madhe shoqërore, ose më të cilat rregullohen mardhëniet më të komplikuara.
Sipas llojit te vet, forma e kontratave mund të jetë e ndryshme. Në bazë të mënyrës në të cilën palët
kontraktuse e kan arritur pajtimin e vullneteve të tyre, forma e kontratave mund të jetë: verbale, me
shkrim dhe mënyra konkludente. Në bazë të asaj se për lidhjen e kontratës është e nevojshme vetëm
pajtimi i arritur i palëve kontraktuese, ose përceç asaj është e nevojshme edhe dorzimi i sendit, forma e
kontratave mund të jetë konsensuale dhe reale. Në bazë të asaj se kontrata mund të lidhet në çfardo
forma, ose vetëm në formën e caktuar, forma e kontratave mund të jetë e lirë dhe ligjore. Në qoftë se
kontrata e plotfuqishme mund të lidhet në çfardo forme dhe në qoftë se përpilohet dokumenti i shkruar
për dëshmimin e kontratës dhe të përmbajtjes së saj, atëher thuhet se ai dokument paraqet formën
provuese të kontratës përkatëse.
3.4. Forma verbale
Forma verbale e kontratave ekziston atëherë kur palët kontraktuese pajtimin e vullnetit të tyre e kanë
arritur me gojë, dmth. me ndihmën e bisedës si mjet komunikimi mes njerëzve.
Në të drejtën detyrimore, shpesh-herë, duke pas parasysh marrëdhëniet e thjeshtësuara ndërmjet
personave fizik, lidhja e kontratave në formë verbale (gojore) është bërë si rregull. Ajo është e thjeshtë
dhe mundëson lidhjen e shpejtë dhe pa pengesa të kontratave. Për këtë arsye numri më i madh i
kontratave lidhen në formë verbale. Por, megjithatë dobësi e saj është se në rast të kontestit të saj,
është vështirë të dëshmohet se a është lidhur kontrata, dhe në qoftë se është lidhur, çfarë është forma e
saj. Kjo mangësi e formës verbale në njëfarë mase mënjanohet me pjesëmarrjen e dëshmitarëve gjatë
lidhjes së kontratës, me pjesëmarrjen e të cilëve në rast të kontestit dëshmohet lidhja e kontratës dhe
përmbajtja e saj.
Me lidhjen e kontratës me ndihmën e fjalëve është e njëjtë edhe lidhja e kontratës me ndihmën e
mjeteve tjera komunikuese të cilat janë të ngjashme me komunikimin gojor. Ata janë lëvizjet përkatëse
të gishtërinjve si mjete komunikimi mes shurdhmemecëve. Ajo gjithashtu është edhe lëvizje përkatëse e
pjesëve të trupit të cilat kanë kuptimin e pajtimit psh. lëvizja përkatëse me kokë, ose lëvizja përkatëse e
dorës e cila nënkupton pajtimin etj.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 28
3.5. Forma e shkruar
Forma e kontratave është e shkruar atëherë kur palët kontraktuese kanë arritur pajtimin e vullneteve të
tyre në mënyrë të shkruar, dmth. me ndihmën e fjalëve të shkruara. Ajo mund të jetë forma me shkrim
e thjeshtë, forma me shkrim si lloj i vërtetimit të dokumentit publik, dhe forma e shkruar e dokumentit
publik.
3.5.a. Forma e shkruar e thjeshtë (forma e shkruar e rëndomtë) është formë e tillë e shkruar e
kontratës te e cila shkresën për kontratën e kanë nënshkruar palët kontraktuese. Me këtë rast duhet
cekur se nuk ka rëndësi se atë shkresë e kanë përpiluar palët e saj ose ndonjë person i tretë. Gjithashtu
nuk ka rëndësi se palët kontraktuese kanë nënshkruar një shkresë të vetme, apo secili prej tyre ka
nënshkruar shkresa të veçanta, (psh shkresa të kontratës janë edhe letrat e ofertuesit i cili i propozon të
ofertuarit lidhjen e kontratës, dhe të të ofertuarit i cili deklaron se e pranon ofertën). Gjithashtu nuk ka
rëndësi as ajo se a është lidhur kontrata në formë të shkruar në një ekzemplar të dokumentit të shkruar,
ose se ajo është bërë në dy e më shumë ekzemplarë, të cilat paraqiten si origjinale të kontratës.
Në Nenin 57 të LMD-së parashihen dispozitat për përpilimin e shkresës kur kontrata lidhet në formë të
shkruar. Sipas tij kur për lidhjen e kontratës është e nevojshme përpilimi i shkresës, atëherë kontrata
është lidhur atëherë kur shkresën" do ta nënshkruajnë të gjithë personat që obligohen me të ", dmth.të
gjithë palët kontraktuese. Pala kontrakuese që nuk din shkrim-lexim në vend të nënshkrimit të vetë
mund të vëndoj gishtin në prani të dy dëshmitarëve të vërtetuar nga organi shtetror kompetent. Për
lidhjen e kontratës mjafton që palët kontraktuese të nënshkruajnë vetëm një shkresë, ose që secila palë
të nënshkruaj ekzemplar të shkresës e cila i është caktuar palës tjetër. Dhe në fund kërkesa për formën
e shkruar është plotësuar edhe atëherë kur palët do te shkëmbejn letra, ose merren vesh me mjete tjera
të komunikimit elektronik që me siguri të vërtetohet përmbatja e deklaratdhënsit.
Forma e shkruar e thjeshët mundëson lidhjen e lehtë dhe të thjeshtë të kontratës në formën e shkruar.
Por, ajo mund të krijoj vështirsi atëherë kur do të kontestohen nënshkrimet e njërës ose të të dy palëve
kontraktuese etj. Në atë rast çështjet kontestuse i zgjedh gjykata kompetente në procedurën
kontestimore.
3.5.b. Forma e shkruar si lloj i dokumentit publik të vërtetuar ekziston atëherë kur shkresën e
përpiluar për lidhjen e kontratës e ka vërtetuar gjykata kompetente ose ndonjë organ tjetër i autorizuar
për vërtetimin e tillë, psh. sot noteri. Me vërtetimin e tillë gjykata ose noteri vërteton se në prezencën e
punëtorit të autorizuar për vërtetimin e nënshkrimeve, palët kontraktuese e kanë nënshkruar shkresën,
kurse në qoftë se ato atë e kanë bërë më parë, atëherë se nënshkrimet e shkresës janë të tyre. Me atë
rast në arkivën e organit i cili e bën vërtetimin mbetet një ekzemplar i kontratës, kurse në librin në të
cilin shënohet vërtetimi gjithashtu nënshkruhen palët kontraktuese. Në atë mënyrë menjanohen
mangësitë e formës së thjeshtë të shkruar, në të cilat çon kontestimi i nënshkrimeve të palëve
kontraktuese etj. Por për ndryshim nga forma e shkruar e thjesht, forma e shkruar si lloj i vërtetimit të
dokumentit publik është më e komplikuar, kërkon më shumë kohë.
3.5.c. Forma e shkruar e dokumentit publik egziston atëherë kur për lidhjen e kontratës rol aktiv
luan shërbimi publik - noteri i cili e vërteton shkresën e kontratës. Roli i atij shërbimi përbëhet në
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 29
mbajtjen e llogarisë që me atë kontratë të mos cënohet ndonjë interses juridik, në paralajmërimin e
palëve kontraktuese për pasojat e caktuara të cilat i prodhon kontrata të cilën e lidhin ato, në mbrojtjen
e llogarisë për aftësin juridike të palëve që e lidhin kontratën etj. Kjo formë është shumë e sigurt, por
relativisht e ndërlikuar për lidhjen e kontratave dhe e cila shkakton shpenzime relativisht të larta të
vërtetimit, prandaj parashihet vetëm te ato kontrata, të cilat kanë rëndësi të veçant, ose të cilat
prodhojn pasoja më të ndërlikuara, prandaj është e nevojshme njëfar sigurimi për atë se palët kanë qen
të afta për lidhjen e kontratës, se ato kanë qen të vetëdijshëme për afektet e saj, se nuk është cenuar
ndonjë interes shoqëror etj.
3.6. Forma konkludente
Forma konkludente e kontratës ekziston atëherë kur palët kontraktuese kanë arritur pajtimin e
vullneteve të tyre me veprime të cilat në mënyrë të padyshimtë e shprehin vullnetin e tyre (me veprime
konkludente). Veprime të tilla janë psh. ekspozimi i mallit dhe caktimi i çmimit të tij në vende në të cilat
ato zakonisht shiten, marrja e mallit dhe pagimi i çmimit të tij, etj. Në jetën bashkëkohore forma
konkludente është forma në të cilën lidhen një numër i madh i kontratave. Ajo është shumë e shpejt,
efikase dhe praktike për lidhjen e kontratave të tilla, në bazë të të cilave kënaqen nevojat themelore
jetësore të qytetarëve, veçanërisht në vendbanimet më të mëdha.
3.7. Forma konsensuale dhe reale
3.7.a. Forma konsensuale ekziston atëherë kur për lidhjen e kontratave është e nevojshme që palët e
tyre të kenë arritur pajtimin e vullneteve të tyre për përmbajtjet e atyre kontratave. Kështu psh. për
lidhjen e kontratës së shitblerjes mjafton që shitësi dhe blerësi të arrin pajtimin e vullneteve të tyre për
lëndën dhe çmimin.
3.7.b. Forma reale ekziston atëherë kur krahas pajtimit të vullneteve të palëve kontraktuese është e
nevojshme edhe dorëzimi i sendit. Në atë rast, pajtimi i vullneteve dhe dorëzimi i sendit, marrë në
mënyrë kumulative, çojnë në lidhjen e kontratës. Kështu psh. për lidhjen e kontratës së avansit është e
nevojshme edhe pajtimi i vullneteve të palëve kontraktuese, edhe dorëzimi i kaparit (Neni 67.1 i LMD).
3.8. Forma e thjeshte - jo formale
Forma e thjeshtë e kontratave ekziston atëherë kur kontrata mund të lidhet në cilëndo formë. Me këtë
rast duhet cekur se në bazë të joformalitetit të kontratave, e cila është rregull, ata më së shpeshti lidhen
në formë të thjeshtë dmth. me pajtimin e vullneteve të palëve kontraktuese në çfardo forme.
Sipas Nenit 51.1 të LMD-së "lidhja e kontratës nuk i nënshtrohet kurfarë forme, përveçse në qoftë se
me ligj është paraparë ndryshe". Në qoftë se dispozita e atij neni interpretohet bukfalisht, atëherë vihet
në përfundim se për lidhjen e kontratës nuk është e nevojshme kurfarë forme "përveç kur me ligj është
përcaktuar". Por, interpretimi bukfal dmth.interpretimi gramatikor i atij neni nuk mjafton për kuptimin
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 30
dhe esencën e atij. Në realitet, pjesa e parë e atj neni, dhe ato dispozita "se lidhja e kontratës nuk i
nënshtrohet kurfarë forme" është pjesë e cila ka të bëjë me kontratat joformale. Siç u tha edhe më parë
se çdo kontratë patjetër të lidhet në ndonjë formë, sepse pajtimi i vullneteve të palëve kontraktuese
patjetër të arihet në ndonjë mënyrë. Me këtë rast, pajtimi i vullneteve te kontratat joformale mund të
arrihet në cilëndo mënyrë, e kjo don të thotë se ato mund të lidhen në formë të thjeshtë.
3.9. Forma e caktuar
Forma e caktuar e kontratave ekziston atëherë kur kontrata mund të lidhet vetëm në formën e caktuar
saktë dmth. kur kontrata është formale. Forma e caktuar paraqet njërën nga elementet esenciale të
kontratës. Mosrespektimi i saj si rregull çon në pavlefshmerinë e kontratës, ashtu siç do të ceket në
paraqitjen e mëposhtme.
Për dallim nga forma e thjeshtë, forma e caktuar haset më rrallë, sepse kontratat formale, për të cilat
është karaktersitike kjo formë, hasen më rrallë se kontratat joformale. Forma e caktuar mund të
përcaktohet me ligj dhe me kontratë. Në rastin e parë kemi të bëjm me formën ligjore, kurse në rastin e
dytë me formën kontraktuese.
3.9.a. Formën ligjore ligji e ka paraparë për lidhjen e kontratave të cilat janë me rëndësi të veçantë
(psh për kontratat në bazë të të cilave bëhet qarkullimi i paluajtshmërive me rëndësi të veçant për
individin dhe shoqërinë, psh. për shkak të pagimit të tatim qarkullimit, për shkak të mbajtjes së evidencës
për paluajtshmëritë dhe për të drejtat që ekzistojnë mbi to, për shkak të rëndësisë ekonomike të
paluajtshmerive, etj). Atë formë ligji e ka paraparë edhe për lidhjen e kontratave me të cilat regullohen
mardhenje të rëndësishme dhe të ndërlikuara mes palëve kontraktuese, (psh.për kontratën për mbajtje
të përjetshme, kontratën për shërndarje të pasurisë gjatë jetës, kontratat bankare, për sigurimin, etj)
prandaj me formë te këto kontrata dëshirohet që ajo të shërbej për krijimin e sigurisë juridike në ato
kontrata.
3.9.b. Formën kontraktore e përcaktojnë vetë palët kontraktuese me kontratën e tyre.Sipas Nenit
54.2 të LMD "palët kontraktuese mund të meren vesh që forma e veçantë të jetë kusht për
plotfuqishmërinë e kontratës së tyre”. Në këtë rast është e qartë se në dispozitën ligjore të mësipërme
mendohet "në plotëfuqishmërinë e kontratës së tyre", e cila, pa atë pajtim të tyre, mund të lidhet në
çfarëdo forme. Në qoftë se ajo kontratë duhet të lidhet në formën ligjore, atëherë është e panevojshme
që edhe palët e saj ta kontraktojnë atë formë, sepse ato ose mund ta kontraktojnë ose formën e njejtë
qe e ka paraparë ligji, ose mund të kontraktojnë formë tjetër e cila është në kundërshtim me ligjin. Në
rastin dytë, në qoftë se palët e lidhin kontratën në formën e kontraktuar e jo në formën ligjore, kontrata
e tillë e kundërligjshme do të jetë e nulshme, dmth nuk do të prodhojë kurfarë efektesh juridike.
3.9.c. Kur kontrata është e lidhur në formën ligjore, atëherë në atë formë duhet të lidhen edhe
të gjitha ndryshimet dhe plotësimet e saj. Kjo është regull nga e cila kemi dy përjashtime. Përjashtimi i
parë ka të bëj me"pikat dytësore",dmth.me elementet dytësore të kontratës (elementet jo-esenciale),
për të cilat në kontratën formale "nuk është thënë asgjë" e kjo nënkupton ato për të cilat palët
kontraktuese nuk kan aritur pajtim. Pajtimin për ato pika palët kontraktuese mund ta arrijnë edhe me
"gojë".dmth. në formë tjetër nga ajo që e ka përcaktuar ligji, në qoftë se ajo nuk është në kundërshtim
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 31
me qëllimin për të cilin ligji i ka parapar formën në të cilën duhet të lidhet kontrata.I tillë është rasti psh.
me kohën e pagimit të çmimit te kontrata e shitblerjes së tokës, ndërtesës ose pjesës së ndërtesës. Ajo
kontratë siç u tha më lart duhet të lidhet në formë të caktuar dhe vërtetuar. Nëse në kontratën e tillë të
lidhur nuk ka dispozita për kohën e pagimit të çmimit, e cila është "pika dytsore" në kontratë, atëherë
për atë kohë palët kontraktuese mund të arijnë marrëveshje edhe në formë verbale.
Përjashtimi i dytë ekziston atëherë kur me marrëveshjet e më vonshme zvoglohen ose lehtsohen detyrat
e njërës ose palës tjetër. Edhe në atë rast marrëveshja e tillë mund të jetë "verbale", e kjo nënkupton se
ajo mund të arrihet edhe në formën tjetër, e jo në formën që e ka paraparë ligji, por me kusht që ligji ta
ketë paraparë formën e kontratës vetëm në interes të palëve kontraktuese. (Neni 51.2 deri 51.4 të
LMD).
Kur kontrata është lidhur në formën kontraktore, atëherë sipas Nenit 54.2 të LMD "ajo mund të
plotsohet ose në ndonjë mënyrë tjetër të ndryshohet edhe me marrëveshje joformale".
3.9.ç. Efekti i kontratës e cila është lidhur në formën e caktuar qoftë në bazë të ligjit ose
kontratës, si rregull, ngushtohet vetëm në atë që është shprehur në atë formë. Kjo është rregull nga e
cila egzistojnë dy përjashtime. Përjashtimi i parë ka të bëj "me marveshjet e njëkohshme verbale për
pikat dytsore për të cilat në kontratën formale nuk është thanun asgjë". Ato marveshje verbale gjithashtu
prodhojnë efekte juridike, në qoftë se nuk janë në kundërshtim me përmbajtjen e kontratës formale, ose
në qoftë se nuk janë në kundërshtim me qëllimin për të cilin është paraparë forma e kontratës.
Përjashtimi i dytë ka të bëjë me "marveshjen verbale të njëkohshme me të cilat zvoglohen ose lehtsohen
detyrat e njërës ose të të dyja palëve" në qoftë se forma e kontratës është paraparë vetëm në interes të
palëve kontraktuese (Neni 56 i LMD).
3.9.d. Sanksioni i mos respektimit të formës së caktuar të kontratës është pavlefshmëria e saj.
Në këtë rast në qoftë se forma e caktuar është paraparë me ligj, atëherë sanksioni për mosrespektimin e
saj është se ajo nuk prodhon kurfarë efektesh juridike, dmth. se ajo është nule. Kjo është regull, nga e
cila ekziston përjashtim atëherë kur nga qëllimi i dispozitës me të cilën është paraparë sanksioni nuk del
diçka tjetër. Kurse në qoftë se forma e caktuar është kontraktuar, atëherë sanksioni për mosrespektimin
e saj është pavlefshëmëria e saj, edhe atë nuliteti i kontratës, në qoftë se palët kontraktuese e kanë
kushtëzuar plotfuqishmërin e saj kontrate me respektimin e formës kontraktuese (Neni 55 i LMD).
Kurse sipas Nenit 58 të LMD-së si përjashtim, kur për lidhjen e kontratës është paraparë me ligj ose
është kontraktuar mes palëve forma e shkruar e saj ajo do të konsiderohet si e plotfuqishme edhe pse
nuk është lidhur në formën e shkruar, në qoftë se janë plotësuar këto dy kushte „që palët kontraktuese
t'i ken ekzekutuar plotësisht ose pjesën më të madhe të detyrave "që krijohen me atë", e kjo nënkupton
detyrat që e përbëjnë përmbajtjen e asaj kontrate; dhe nga qëllimi për të cilën është paraparë forma e
shkruar "të mos dal diçka tjetër", ose thën më ndryshe se në qoftë se del nga ajo se kontrata e tillë
duhet të konsiderohet si e joplotfuqishme. Kjo do të ndodh veçanrisht atëherë kur forma e kontratës
është paraparë për shkak të mbrojtjes së interesave shoqërore.
Përjashtimi nga rregulla e mësipërme që e prasheh Neni 58 i LMD-së është pasojë e asaj se ekzekutimi i
kontratës forma me shkrim e së cilës nuk është respektuar çon në konvalidimin e asaj kontrate.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 32
Dhe në fund, shkëputja e kontratave të lidhura në formën e caktuar, dmth.shkëputja e kontratave
formale mund të bëhet edhe me "marveshje joformale"e kjo nënkupton me kontratë joformale të
drejtuar ndaj shuarjes së kontratës formale e cila shkëputet. Kjo është rregull nga e cila ekzistojnë dy
përjashtime. Përjashtimi i parë ekziston atëherë kur me ligj është paraparë "diçka tjetër" e kjo don të
thotë se kur me ligj është paraparë që edhe shkëputja e tyre të bëhet në formën e caktuar. Perjashtimi i
dytë ekziston atëherë, kur qëllimi për shkak të cilës është paraparë forma e shkruar në të cilën është
lidhur kontrata kërkon që shkëputja e asaj kontrate të bëhet po në atë formë (Neni 53 i LMD).
3.10. Forma provuese
Forma provuese ekziston atëherë kur ajo është paraparë për shkak të të provuarit të kontratës ose për
shkak të arritjes së ndonjë qëllimi tjetër. Me këtë rast duhet cekur se kontrata e cila provohet është
lidhur në formë të thjeshtë, në momentin e arritjes së pajtimit të vullneteve të palëve të saj
kontraktuese, me atë se në momentin e lidhjes së saj për ta del obligimi"që kontratës t'ia japin formën e
kërkuar", e cila më së shpeshti përbëhet në përpilimin e shkresës përkatëse për kontratën e lidhur me të
cilën tregohet ekzistimi i saj, dhe përmbajtja e saj.(Neni 54.3 LMD)
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 33
3.11. Përmbledhje
Në këtë modul janë përshkruar çështjet që ndërlidhen me formën e kontratës. Kryesisht, forma nuk
është kusht për vlefshmërinë e shumicës së kontratave. Megjithatë, ekzistojnë të ashtuquajturat kontrata
formale, ku forma është ligjore, që nënkupton atë se respektimi i formës është kusht esencial për
vlefshmërinë e atyre kontratave. Përkundër kësaj, sot, në afarizëm, palët zgjedhin që kontratës së tyre ti
japin një formë, edhe përkundër faktit se për atë kategori të kontratave LMD ose ligji i veçantë nuk
kërkon ndonjë forme. Andaj, duke e pas në konsideratë rëndësinë e formës, në vijim të këtij moduli do
të trajtojmë llojet e formës së kontratave.
Në këtë modul ju keni mësuar të:
Përshkruani formën ligjore të kontratës;
Përshkruani formën kontraktore të kontratës;
Përshkruani formën provuese të kontratës;
Përshkruani formën reale të kontratës;
Përshkruani formën verbale dhe të thjeshtë të kontratave;
Përshkruani formën solemne të kontratës;
Përshkruani dhe trajtoni çështjen dhe pasojat juridike të mungesës së formës së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 34
MODULI 4:
LIDHJA E KONTRATAVE
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 35
Lidhja e kontratave
4.1. Parathënie
Në këtë modul janë përshkruar çështjet që ndërlidhen me lidhjen e kontratave. Kontrata prodhon
efekte juridike, si një lidhje juridike ndërmjet palëve, vetëm nga momenti kur quhet e lidhur. Prandaj,
këtu në veçanti do te trajtohen rregullat e LMD-së në lidhje me lidhjen e kontratave, si dhe aspektet
praktike dhe teorike për lidhjen e kontratave. Ldhja e kontratave, në shumicën e rasteve është një
proces, që shpesh herë fillon me negociata (për të cilat u bë fjalë më herët), pastaj procesi vazhdohet me
komunikimin e ofertës nga ofertuesi, për të ofertuarin, pastaj adresohen aspektete e efekteve juridike të
ofertës dhe të pranimit të ofertës, si dhe caktimi i momentit të lidhjes së kontrates, caktimi i të cilit ka
edhe rëndësi praktike. Të gjitha këto aspekte do të trajtohen në këtë modul.
4.2. Objektivat e mësimit
Pas përfundimit të këtij moduli, ju do të mund të:
Përshkruani procesin e lidhjes së kontratës.
Përshkruani kuptimin dhe përmbajten e ofertës.
Përshkruani mënyrat e komunikimit të ofertës.
Përshkruani efektet e ofertës;
Përshkruani pranimin dhe menyrat e pranimit të ofertës.
Përshkruani kuptimin e kundërofertës, dhe ofertës së përgjithëshme.
Përshkruani lidhjen e kontratës dhe momentin e lidhjes së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 36
4.3. Oferta
Për lidhjen e kontratës nevojitet që njëra palë ( ofertuesi ) t’i bëjë propozim palës tjetër (të ofertuarit ).
Sipas natyrës së vetë oferta është propozim për lidhjen e kontratës nga ofertuesi drejtuar të ofertuarit.
Oferta i përmban të gjitha elementet esenciale të kontratës që propozohet të lidhet, dhe çon në lidhjen
e saj në qoftë se ajo pranohet ( Neni 22.2 i LMD ). Si e tillë oferta është punë juridike e njëanshme. Ajo
njëkohësisht është edhe iniciativë për lidhjen e kontratës dhe mjet i cili e mundëson lidhjen e saj.
4.3.a. Oferta është iniciativë për lidhjen e kontratës me të cilën ofertuesi i propozon të ofertuarit
lidhjen e kontratës për elementet që i përmban ajo. Me atë njëkohësisht mundësohet edhe lidhja e
kontratës së propozuar sepse ajo përmban në vete edhe pëlqimin e ofertuesit për të lidhur kontratë.
Oferta mund të çojë në lidhjen e kontratës së plotfuqishme atëherë kur ajo plotëson disa kushte të
caktuara. Kështu, oferta duhet të jepet nga personi i cili është i aftë që ta lidhë atë kontratë dhe i cili
dëshiron lidhjen e saj.
Oferta gjithashtu duhet t’i përmbaj së paku elementet esenciale sipas natyrës së kontratës, për të cilën
duhet të arrihet pajtimi i vullneteve të palëve kontraktuese. Ajo mund të përmbajë edhe elemente
esenciale sipas vullnetit të palëve kontraktuese. Në qoftë se oferta nuk i përmban së paku elementet
esenciale sipas natyrës së kontratës, lidhja e së cilës propozohet, atëherë ajo nuk mund të çojë në lidhjen
e kontratës, sepse nuk mund të arrihet pajtimi i vullneteve për ato elemente.
Pastaj, oferta duhet të përmbaj vullnetin e qartë dhe të shprehur seriozisht, sepse vetëm vullneti i tillë
mund të çojë në lidhjen e kontratës së plotfuqishme. Dhe në fund, oferta duhet t’i drejtohet të ofertuarit
si palë e dytë kontraktuese, e jo ndonjë personi të tretë, sepse kontrata e cila duhet të lidhet mund t’a
lidhin palët kontraktuese personalisht ose përfaqësuesit e tjerë, e jo edhe personat e tretë.
Në qoftë se oferta nuk i plotëson kushtet e më sipërme atëherë ajo nuk mund të çoje në lidhjen e
kontratës së plotfuqishme. Kështu psh në qoftë se ofertën e ka bërë ofertuesi i cili nuk është i aftë që të
lidh kontratë dhe në qoftë se oferta pranohet nga i ofertuari, atëherë ajo kontratë do të jetë e
pavlefshme ose e rrëzueshme, varësisht nga lloji i paafësisë juridike të ofertuesit. Në lidhjen e kontratës
së plotfuqishme nuk çon as oferta e cila nuk i përmban elementet esenciale sipas natyrës së kontratës,
sepse pa ekzistimin e tyre nuk ekziston as kontrata e “ lidhur“. Në lidhjen e kontratës së plotfuqishme
nuk çon oferta e cila nuk përmban vullnetin e qartë dhe të shprehur seriozisht të ofertuesit, sepse
vullneti i tillë nuk është me rëndësi juridike për lidhjen e kontratës së tillë. Dhe në fund, në lidhjen e
kontratës së plotfuqishme nuk çon as oferta e bërë personit të tretë, sepse ajo nuk është palë e
kontratës së propozuar.
4.3.b. Si rregull ofertuesi vetë e zgjedh palën të cilës do t’ia bëje ofertën për lidhjen e
kontratës, kjo është në përputhje me parimin e iniciativës së lirë të palëve gjatë lidhjes së kontratës, e
cila ka të bëjë edhe me zgjidhjen e lirë të palës me të cilën do t’a lidh kontratën. Kurse si përjashtim
mund të ekzistojë obligimi i ofertuesit që ofertën t’ia bëjë palës së caktuar saktë. Kështu psh. kur me ligj
është paraparë e drejta prioritare e blerjes, atëherë është paraparë edhe obligimi i shitësit, që t’ia bëjë
ofertën për lidhje të kontratës, personit të cilit i takon ajo e drejtë. Gjithashtu edhe kur ekziston e
drejta kontraktuese për blerjen prioritare atëherë blerësi është obiguar që t’i bëj ofertë për lidhje të
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 37
kontratës, personit të cilit i është e njohur e drejta e blerjes prioritare me kontratën me të cilën i është
përcaktuar e drejta e blerjes prioritare.
4.3.c. Është cekur edhe më herët se ofertuesi mund t’i bëjë ofertë personit të caktuar si ofertues. Por,
ofertuesi gjithashtu mund të bëjë ofertë edhe ndaj numrit të pacaktuar të personave. Në atë rast kemi të
bëjmë me ofertën publike. Sipas Nenit 23 të LMD ofertë e tillë është propozimi për lidhjen e
kontratës së bërë ndaj numrit të pacaktuar të personave, e cila i përmban elementet esenciale të
kontratës për lidhjen e së cilës synohet. Por, propozimi i tillë nuk do të llogaritet si ofertë publike, në
qoftë se ashtu del nga rrethanat e rastit ose dokut.
Oferta publike për lidhjen e kontratës mund të drejtohet në mënyra të ndryshme. Ajo më së shpeshti
bëhet me ekspozimin e mallit dhe me caktimin e çmimeve të tyre. Ekspozimi i tillë i mallit dhe caktimi i
tillë i çmimeve është ofertë e përgjithshme në çoftë se nuk del ndryshe nga rrethanat e rastit ose doku
(Neni 23 i LMD). I tillë është rasti me mallin e ekspozuar në vitrinë në të cilin është i shënuar çmimi,
ndërsa malli tjetër i njëjtë është shitur kurse marrja e mallit të ekspozuar nga vitrina shkakton vështirësi.
Oferta e përgjithshme ekziston edhe te lidhja e të ashtuquajturave kontrata formulare.
Oferta e përgjithshme ekziston edhe në lidhjen e kontratës për transportin e udhëtarëve dhe të mallit
në komunikacionin publik. Dobia nga ofertat e përgjithshme është e madhe dhe e shumëllojshme. Ato
mundësojnë lidhjen e kontratave për qarkullimin masiv të mallit dhe shërbimeve në mënyrë të shpejtë,
efikase dhe të thjeshtë. Ajo gjithashtu mundëson lidhjen e atyre kontratave nën kushte të njëjta për
secilin person, që do t’a pranojë atë ofertë, e cila mund të mos ndodh te dhënia e ofertës personit të
caktuar saktë.
Duhet të bëhet dallimi në mes ofertës në njërën anë dhe dërgimit të katalogjeve dhe shpalljeve në anën
tjetër. Sipas Nenit 24.1 të LMD dërgimi i katalogëve, çmimeve, si dhe shpalljet të bëra përmes shtypit,
radios, TV-së ose në ndonjë mënyrë tjetër nuk paraqesin ofertë për lidhje të kontratës por vetëm ftesë
që të bëhet oferta nën kushtet e paraqitura. Ftesat e tilla për bërje të ofertës si rregull nuk obligojnë.
Pos në qoftë se në bazë të tyre bëhet oferta për lidhje të kontratës, dhe ajo për shkaqe të paarsyeshme
nuk pranohet, atëherë dërguesi i ftesës do të përgjigjet për dëmin që e ka pësuar ofertuesi me atë se
nuk është pranuar oferta e tij (Neni 24.22 i LMD). Ajo përgjegjësi është pasojë e cenimit të parimit të
ndërgjegjshmërisë dhe ndershmërisë, dhe e ndalimit të shkaktimit të dëmit tjetrit si parime themelore të
së drejtës detyrimore.
4.3.ç. Oferta, si rregull është punë juridike joformale. Kjo nënkupton se ajo si rregull mund të
bëhet në çfarëdo forme. Ajo mund të bëhet edhe me veprim konkludente. Kështu psh. Ekspozimi i mallit
dhe shënimi i çmimit të tyre, hipja në autobus dhe tregimi i biletës së prapaguar, ekspozimi i gazetave
dhe librave para trafikave dhe librarive etj. Nënkupton dhënien e ofertës në mënyrë konkludente për të
lidhur kontratën përkatëse.
Oferta si përjashtim mund të jetë edhe punë juridike formale. Kjo do të ndodh atëherë kur ashtu është
përcaktuar me ligj, kontratë ose punë të njëanshme juridike. Kështu psh. Sipas Nenit 27 të LMD-së
oferta e kontratës për lidhjen e së cilës ligji kërkon formën e shkruar, do t’a obligojë ofertuesin vetëm
nëse është bërë në atë formë. Oferta patjetër të bëhet në formë të shkruar edhe atëherë kur ashtu kanë
kontraktuar palët e kontratës së ardhshme,si dhe atëherë kur dërguesi i ftesës për dhënien e ofertës,
ashtu ka përcaktuar në atë ftesë (Neni 24.2 i LMD).
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 38
4.3.d. Edhe pse është punë juridike e njëanshme, oferta e obligon ofertuesin. Kjo është
rregull nga e cila ekzistojnë dy përjashtime. Përjashtimi i parë ekziston atëherë kur ofertuesi e ka
përjashtuar obligimin e vet “ që t’a mbajë ofertën”, dmth. që të mbeten pas saj. Përjashtimi i dytë
ekziston atëherë kur nga rrethanat e punës del qartë se ofertuesi e ka përjashtuar obligimin e vet që të
mbetet pranë ofertës (psh. kur nuk është dhënë pëlqimi për lidhjen e kontratës së paraparë në Neni 38
të LMD-së).
Oferta e obligon ofertuesin nga momenti kur ajo më nuk mund të revokohet. Në të vërtetë, oferta si
rregull nuk mund të revokohet, dmth. Ajo është punë juridike e njëanshme e pa revokueshme. Si
përjashtim, atë ofertuesi mund t’a revokojë vetëm në qoftë se i ofertuari e ka marrë revokimin e ofertës
para pranimit të saj, ose njëkohësisht me atë pranim. Ai revokim merret parasysh vetëm në qoftë se
oferta i është bërë personit që mungon (psh. në qoftë se oferta është bërë në letër që është dërguar në
postë, dhe bëhet revokimi i saj me letër tjetër, me telefon ose me ndonjë mënyrë tjetër).
Kur oferta i është bërë të ofertuarit të pranishëm, ajo nuk e obligon ofertuesin në qoftë se i ofertuari
nuk e pranon atë pa shtyrje, dmth. menjëherë pasi ajo është bërë. Kurse si përjashtim, në qoftë se nga
rrethanat e rastit të dhënë del se ofertuesit i nevojitet kohë për të menduar, atëherë ajo e obligon
ofertuesin deri në skadimin e atij afati, për të cilën do të bëhet fjalë edhe te paraqitja për pranimin e
ofertës.
Kur është përcaktuar afati për pranimin e ofertës, atëherë ajo e obligon ofertuesin deri në skadimin e
atij afati. Fillimin e rrjedhjes së atij afati LMD në mënyrë të veçantë e rregullon vetëm atëherë kur
ofertuesi atë afat e ka përcaktuar në letër ose në telegram. Në atë rast afati i tillë fillon të rrjedh nga
data e shënuar në letër respektivisht nga dita kur telegrami është dorëzuar në postë. Në qoftë se letra e
tillë nuk e përmban datën, atëherë afati për pranimin e ofertës fillon të rrjedh nga momenti kur ajo është
dorëzuar në postë. Dhe në fund kur oferta i është bërë personit që mungon, dhe nuk është caktuar afati
i pranimit të saj, atëherë ajo e obligon ofertuesin gjatë kohës që është e nevojshme që ajo të arrijë te i
oferuari, që ai t’a shikojë atë, që të vendos për të, dhe përgjigja e tij për pranimin e ofertës të arrij te
ofertuesi.
4.3.e. Oferta shuhet me revokimin e saj, për të cilën u bë fjalë më parë .Ajo shuhet edhe atëherë
kur i ofertuari e refuzon pranimin e saj. Dhe në fund, ajo shuhet me pranimin e saj sepse e ka arritur
qëllimin e vet duke çuar në lidhjen e kontratës.
Kur do të shuhet personi i cili e ka bërë ofertën, atëherë sipas Nenit 32 të LMD, si rregull, oferta nuk
do shuhet me shuarjen e ekzistimit të atij personi, sepse në vend të tij paraqitet trashigimtari juridik i tij.
Kurse si përjashtim, në këtë mënyrë oferta shuhet, në qoftë se ajo del nga qëllimi i atij që e ka bërë atë
(dmth. nga vullneti i tij ), ose në qoftë se shuarja e tillë është e zakonshme, ose në qoftë se ajo del nga
natyra e punës (psh. Në qoftë se oferta është dashtë të çojë në lidhjen e kontratës e cila sipas natyrës së
vet është marrëdhënie detyrimore personale).
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 39
4.4. Pranimi i ofertës
Pranimi i ofertës çon në lidhjen e kontratës, në qoftë se janë plotësuar kushtet e nevojshme për të. Sipas
natyrës së vet, ky pranim i ofertës është deklaratë e vullnetit të të ofertuarit (dmth. punë juridike e
njëanshme), me të cilën ai në tërësi e pranon ofertën që i është bërë, dhe e cila çon në lidhjen e
kontratës së propozuar nga ofertuesi.
4.4.a. Deri në lidhjen e kontratës së plotfuqishme pranimi i ofertës do të çoj atëherë kur ajo do t'i
plotësoj kushtet e caktuara. Pranimi i ofertës duhet të bëhet nga pala e cila është e aftë për të
lidhur kontratë, dhe e cila dëshiron që ta lidhë atë kontratë.
Pranimi i ofertës gjithashtu duhet të jetë edhe i plotë. Kjo nënkupton se duhet të pranohen të gjitha
elementet e kontratës, që i përmban oferta. Në qoftë se i ofertuari deklaron se ofertën e pranon
pjesërisht, ose se e pranon atë, dhe njëkohësisht propozon që ajo të ndryshohet ose plotësohet diçka
atëherë "pranimi'' i tillë në realitet nënkupton refuzimin e ofertës së bërë, nga ana e ofertuesit, dhe
dhënien e ofertës tjetër, në të cilën si ofertues paraqitet i ofertuari i deriatëhershëm, kurse si i ofertuar-
ofertuesi i deri atëhershëm (Neni 29 i LMD).
Pastaj, pranimi i saj duhet të bëhet në kohë. Në qoftë se oferta i është bërë personit të pranishëm,
atëherë pranimi do të jetë me kohë, në çoftë se është bërë pa shtyrje, dmth. në qoftë se është bërë në
atë moment. Por, në qoftë se nga rrethanat e ngjarjes del se të ofertuarit i duhet afat për të menduar,
atëherë pranimi është bërë me kohë, në qoftë se ekzekutohet në atë afat. Në këtë rast duhet cekur se
do të merret se oferta i është bërë personit të pranishëm, edhe atëherë kur ajo është bërë me telefon
ose me teleprinter, si dhe me lidhje tjera mes ofertuesit dhe të ofertuarit.
Pranimi i ofertës duhet të bëhet me deklarimin e vullnetit në mënyrë të kjartë, serioze dhe në
mënyrë shprehimore, për të mundur të çoj në lidhjen e kontratës. Vullneti i cili nuk është deklaruar
në mënyrë të kjart dhe serioze, nuk çon në lidhjen e kontratës, nga shkaqet e njëjta, nga të cilat vullneti i
tillë nuk çon as te oferta. Deklarimi në mënyrë shprehimore i vullnetit të të ofertuarit për pranimin e
ofertës, mund të bëhet në mënyra të ndryshme: me shkrim, me gojë, me veprime konkludente etj.
Kështu, sipas (Nenit 28.2 të LMD) ''ofeta është pranuar kur i ofertuari dërgon sendin ose paguan
çmimin, ose kur bën ndonjë veprim tjetër i cili në bazë të ofertës, praktikës ekzistuese të palëve të
interesuara, ose të dokeve, mund të konsiderohet si pranim i ofertës''. Me këtë rast, duhet cekur se
pranimi i ofertës me dërgimin e sendit ose me pagimin e çmimit është i kjartë, dhe me të njëkohësisht
ekzekutohet edhe detyrimi përkatës nga kontrata e lidhur e shitësit, kurse me pagimin e çmimit-detyra e
blersit.
Dhe në fund duhet cekur se pranimi i ofertës duhet t'i drejtohet të ofertuarit, e jo personit të
tretë, sepse për lidhjen e kontratës ai duhet të jetë në atë situatë që të dijë se është lidhur kontrata,
lidhjen e së cilës me ofertën e vet e ka propozuar.
4.4.b. Në qoftë se pranimi i ofertës nuk i plotëson kushtet e më sipërme atëherë ajo nuk mund të
çoj në lidhjen e kontratës së plotfuqishme. Kështu psh. pranimi i ofertës nga ana e të ofertuarit i cili nuk
ka zotësi veprimi që të lidhë kontratë, çon në atë që kontrata e lidhur të jetë nule ose e rrëzueshme,
varësisht nga lloji i paaftësisë së veprimit të të ofertuarit. Pranimi i pjesshëm i ofertës, ose pranimi i saj
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 40
me propozim që ajo të ndryshohet ose plotësohet, nuk çon në kontratë, sepse sipas natyrës së vet ajo
nuk është pranim i ofertës, por vënie e kundër-ofertës. Pranimi i ofertës me vonesë, si rregull gjithashtu
nuk i çon në lidhjen e kontratës,sepse ajo është pranim i ofertës që është shuar. Deklarimi jo i kjart dhe
jo-serioz i vullnetit të të ofertuarit për pranimin e ofertës, nuk çon në lidhjen e kontratës së
plotfuqishme për shkaqe të njëjta nga të cilat në të nuk çon as deklarimi jo i kjart dhe joserioz i vullnetit
të të ofertuesit. I njëjti është rasti edhe me pranimin e ofertës që nuk i është drejtuar ofertuesit.
4.4.c. Pranimi i ofertës, ashtu si edhe oferta, është punë juridike joformale. Kjo nënkupton se ajo si
rregull mund të bëhet në cilëndo formë, dmth. në formë verbale, të shkruar ose me veprime
konkludente. Për pranimin e ofertës me veprime konkludente u bë fjal në paraqitjen e mëparshme.
Kurse si përjashtim pranimi i ofertës mund të jetë punë juridike formale,dhe atë në rastet e njëjta kur
edhe vet oferta është formale (Neni 27.2 i LMD).
4.4.ç. Pranimi i ofertës si punë juridike e njëanshme mund të revokohet nga ana e të ofertuarit vetëm
në qoftë se deklaratën e tij për revokim, ofertuesi e merr para deklaratës për pranim ose njëkohësisht
me të (Neni 28.3 i LMD). Pas atyre dy momenteve revokimi i pranimit të ofertës nuk është i
mundshëm,sepse ai pranim ka çuar në lidhjen e kontratës, dhe me të është shuar si punë juridike e
njëanshme. Me këtë rast duhet cekur se revokimi i plotfuqishëm i pranimit të ofertës çon në shuarjen e
saj.
4.4.d. Vdekja e të ofertuarit sipas Nenit 32 të LMD nuk çon në atë që oferta ta humb atë efekt të
vet dmth. nuk çon në shuarjen e saj, sepse në vend të tij vjen përfaqësuesi i tij. As paaftësia juridike e të
ofertuarit nuk çon në shuarjen e ofertës, sepse atë mund ta pranojnë përfaqsuesit ligjor të tij, në emër
dhe për llogari të tij. Kjo është rregull nga e cila ekzistojnë përjashtime atëherë kur vdekja ose paaftësia
e të ofertuarit janë shkaqe të shuarjes së ofertës, për shkak të qëllimit të palëve, dokut ose natyrës së
punës, për të cilat u bë fjalë te paraqitja për shuarjen e ofertës.
4.4.e. Dhe në fund, kur kemi të bëjmë me pranimin e ofertës duhet të tregohen edhe pasojat e
heshtjes së të ofertuarit, si dhe të pranimit të vonuar, si dhe dhënien e vonuar të deklaratës për
pranimin e saj.
Heshtja e të ofertuarit nuk nënkupton pranim të ofertës, sepse në atë mënyrë nuk është deklaruar
vullneti i kjart dhe serioz i të ofertuarit për pranimin e saj. Asaj heshtje të tij i ofertuari nuk mund t'i jep
rëndësinë e pranimit të ofertës, as atëherë kur në të ka vënë ndonjë dispozitë sipas së cilës heshtja e të
ofertuarit ose ndonjë lëshimi tjetër i tij, (psh. refuzimi i ofertës në afatin e caktuar, ose moskthimi i
lëndës në afatin e caktuar etj), do të merret si pranim i ofertës, sepse dispozita e tillë në ofertë si punë
juridike e njëanshme nuk mund ta obligoj të ofertuarin. Për këtë shkak LMD ka paraparë që dispozita e
tillë të mos ketë efekt juridik, dmth. që ajo të jetë nule (Neni 30.1 dhe 30.2 LMD).
Nga rregulla që heshtja e të ofertuarit të mos paraqes pranim të ofertës ekzistojnë dy përjashtime.
Përjashtimi i parë ekziston atëherë kur palët kontraktuese kanë marrëdhënie të përhershme afariste. Në
atë rast në bazë të marrëdhënieve të tilla është normale të llogaritet se i ofertuari e ka pranuar ofertën
që ka të bëj me marrëdhëniet e tyre, në qoftë se atë nuk e ka pranuar menjëherë ose në afatin e
paraparë në ofertë. Për shkak të kësaj heshtjen e tillë edhe LMD e merr si pranim të ofertës (Neni 31.3
LMD). Përjashtimi i dytë ka të bëjë me heshtjen e cila çon në pranimin e ofertës për lidhjen e kontratës
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 41
për autorizim (Neni 30.4 dhe 30.5 i LMD) edhe për të do të bëhet fjalë te paraqitja për lidhjen e asaj
kontrate.
4.4.f. Dhënia e vonuar e deklaratës për pranimin e ofertës, ne kushte të caktuara çon në lidhjen
e kontratës. Ato kushte janë :
-që deklarata për pranimin e ofertës të jetë bërë në kohë,
-që ajo deklarat të dërgohet te ofertuesi me kohë,
-për kohën e deklarimit dhe për dërgimin e tij me kohë të ketë ditur ose të kishte mondur të dijë
ofertuesi,
-dhe që deklarata e dërguar për pranimin e ofertës të ketë arritur te ofertuesi pas skadimit të afatit të
pranimit të ofertës (Neni31.2 i LMD).
Në atë rast supozohet se ofertuesi e ka vazhduar afatin e pranimit të ofertës deri në pranimin e
deklaratës për pranimin e ofertës. Por, supozimin e tillë ofertuesi mund ta rëzoj në atë mënyr se ai
mund që menjëher pas marjes se asoj deklarate, e më së vonti deri në ditën e parë të punës pas
pranimit të deklaratës, ose edhe para atij pranimi ta lajmroj të ofertuarin se për shkak të vonesës nuk
është i obliguar për ofertën e vet (Neni 31.3 i LMD). Në atë rast llogaritet se oferta është shuar, prandaj
pranimi i saj nuk çon në lidhjen e kontratës.
4.4.g. Pranimi i vonuar i ofertës nuk çon ne lidhjen e kontratës sepse ajo nuk është me kohë.
Por, pranimi i tillë sipas Neni 31.1 i LMD ''llogaritet si ofert e re nga ana e të ofertuarit''. Kjo nëmkupton
se në këtë rast i ofertuari bëhet ofertues, kurse ofertusi -i ofertuar. Kjo është ofert e re e cila do të
mund të çoj në lidhjen e kontratës, nëse pranohet.
4.5. Koha dhe vendi i lidhjes së kontratës
4.5.a. Koha e lidhjes së kontratës është momenti në të cilin ofertuesi e pranon deklartën e të
ofertuarit për pranimin e ofertës. Duhet cekur me këtë rast se LMD e ka përcaktuar në mënyrë të njëjtë
si pranimin e ofertës e cila bëhet nga i ofertuari i pranishëm, ashtu edhe atë nga i ofertuari i cili nuk
është i pranishëm.
Koha e lidhjes së kontratës është e një rëndësie të veçantë. Nga momenti i lidhjes së kontratës, ajo fillon
ta prodhojë efektin e vet juridik. Sipas atij momenti, si rregulle përcaktohet edhe përmbajta e kontratës,
pastaj sipas kohës së lidhjes së kontratës përcaktohen edhe dispozitat që aplikohen për atë kontratë.
Kur kemi të bajmë fjalë për kohën e lidhjes së kontratës mes personave që nuk janë të pranishëm, duhet
të kemi parasysh se janë të mundshme edhe momente të tjera të cilat mund të merren si moment i
lidhjes së kontratës dhe se disa nga ato momente edhe janë të pranuara nga legjislacionet e disa
shteteve. Kështu psh. mund që si moment i lidhjes së kontratës të merret momenti në të cilin i ofertuari
ka deklaruar se e pranon ofertën. Gjithashtu është e mundshme që si moment i lidhjes së kontratës të
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 42
merret edhe momenti në të cilin i ofertuari e ka dërguar te ofertuesi deklaratën e tij se e pranon
ofertën. Dhe në fund, mund që si moment i pranimit të ofertës të merret momenti në të cilin i ofertuari
ka kuptuar për pranimin e ofertës nga ana e të ofertuarit.
4.5.b. Vendi i lidhjes së kontratës sipas N 31 al 2 të LMD është vendi në të cilin ofertuesi ka selinë e
vet, respektivisht vendbanimin, në momentin kur e bën ofertën.
4.6. Parakontrata
Një nga fazat e lidhjes së kontratave mund të jetë edhe parakontrata. Sipas natyrës së vet parakontrata
është kontratë me të cilën merret obligimi që më vonë të lidhet kontrata. Për shkak të gjendjes se
këtillë, parakontrata paraqet kontratë akcesore kurse kontrata e cila duhet të lidhet pastaj paraqet
kontratën kryesore (Neni 33.1 i LMD). Por, parakontrata dhe kontrata kryesore janë lloj i veçantë i
kontratave kryesore dhe akcesore, që dallojnë nga kontratat kryesore dhe akcesore tjera. Kështu,
parakontrata dhe kontrata nuk mund të ekzistojnë njëkohësisht, sepse me lidhjen e kontratës kryesore
realizohet përmbajtja e parakontratës, prandaj ajo shuhet. Kurse kontratat kryesore dhe akcesore të
tjera mund të ekzistojnë njëkohësisht, me atë se kontrata akcesore e ndan fatin juridik të kontratës
kryesore, prandaj me shuarjen e saj, shuhet edhe kontrata akcesore.
Sipas Neni 33.1 të LMD, me parakontratën merret obligimi për lidhjen e kontratës kryesore. Obligimin e
tillë mund ta marrë vetëm njëra palë,por mund ta marrin edhe të dy palët kontraktuese. Kështu psh.
njëra pale e parakontratës mund të obligohet se do t'ia shes palës tjetër sendin e caktuar, me çmim të
caktuar, por mund të obligohen edhe të dy palët dhe atë që njëra palë ta shes, kurse pala tjetër ta blej
sendin e caktuar me çmim të caktuar. Pikërisht në këtë se parakontrata përmban në vete obligimin e
njërës ose të të dy palëve për lidhjen e kontratës kryesore, ajo dallon nga oferta, e cila paraqet
propozimin për lidhje të kontratës, e cila lidhet me pranimin e saj.
Parakontrata si një lloj i veçantë i kontratës si rregull është punë joformale. Por në qoftë se kontrata
kryesore është formale, dmth. se në qoftë se forma e saj është kusht për plotfuqishmërin e saj, atëherë
edhe parakontrata do të jetë formale.(N.45 al 2 LMD).Por në qoftëse forma e kontratës kryesore është
vetëm provuese atëherë ajo është joformale. Për formën e kontratave,por edhe të parakontratës.më së
miri do të bëhet fjal në paraqitjen e mëtejme.
Ashtu si dhe çdo kontrat tjetër, edhe parakontrata obligon,me atë se ajo obligon që të lidhet kontrata
kryesore. Duhet cekur se parakontrata bligon vetën në qoftëse i përmban elementet esenciale të
kontratës kryesore. (Neni 33.3 LMD) Psh. në qoftë se në bazë të parakontratës duhet të lidhet kontrata
për shitblerjen si kontrata kryesore, atëherë parakontrata duhet t'a përmbaj lëndën dhe çmimin si
element esencial të kontratës së shitblerjes, të cilët janë si elemente të tilla në bazë të natyrës së
kontratës së shitblerjes. Por, në qoftë se janë kontraktuar edhe elementet të tjera, të cilat paraqesin
elementet esenciale sipas vullneteve të palëve, atëherë parakontrata duhet t'i përmbaj edhe ato
elemente.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 43
Në qoftë se me parakontratën është obliguar njëra palë se do ta lidh kontratën kryesore me palën
tjetër, atëherë ajo do të jetë e obliguar që me kërkesën e palës tjetër ta lidh atë kontratë. Kurse në
qoftë se me parakontratën janë obliguar të dy palët që ta lidhin kontratën kryesore, atëherë secila prej
tyre mund të kërkoj lidhjen e kontratës. Në qoftë se me kërkesën e palës së interesuar, pala tjetër
refuzon lidhjen e kontratës kryesore, atëherë me kërkesën e palës të interesuar gjykata do t'i urdhëroj
palës tjetër që ta lidh kontratën kryesore në afatin që do t'ia përcaktoj (Neni 33.4 i LMD). Në qoftë se
ajo palë edhe më tej nuk e lidh kontratën kryesore, atëherë do të jetë i obliguar që palës së interesuar
t'ia kompensoj dëmin që ia ka shkaktuar me refuzimin e lidhjes së kontratës kryesore.
Që të mos vij deri te shtyrja e kohës në të cilën duhet të lidhet kontrata kryesore, dhe me qëllim të
mënjanimit të pasigurisë që mund ta shkaktoj ajo LMD në Neni 33.5 përmban një dispozitë, sipas së cilës
mund të kërkohet lidhja e kontratës kryesore në afat prej 6 muajsh pas skadimit të afatit të paraparë për
lidhjen e saj. Kështu psh. në qoftë se me parakontratën është paraparë që kontrata të lidhet në afat prej
2 muajsh, llogaritur nga dita e lidhjes së parakontratës, ndërsa në atë afat ajo nuk lidhet, atëherë lidhja e
kontratës sipas Neni 33.5 të LMD mund të kërkohet në afat prej 6 muajsh, me atë se ai afat fillon të
rrjedh pas skadimit të afatit prej dy muajsh.
Në qoftë se me parakontrat nuk është përcaktuar afati në të cilin duhet të lidhet kontrata kryesore,
atëherë afati i mësipërm prej 6 muajsh do të filloj të rrjedh nga dita në të cilën sipas natyrës së punës,
dhe rrethanave tjera është dashtë të lidhet kontrata. Në rast të kontestit atë ditë e përcakton gjykata
kompetente, duke i marrë parasysh rrethanat e rastit të dhënë.
Dhe në fund, parakontrata shuhet në mënyrë të njëjtë, në të cilat shuhet dhe kontratart në përgjithësi,
për të cilat do të bëhet fjalë më së miri në paraqitjen e mëtejme. Duhet cekur se sipas Neni 33.6 të LMD
parakontrata "nuk obligon" edhe atëherë kur rrethanat janë ndryshuar aq shumë nga lidhja e saj, sa që
palët nuk do ta kishin lidhur atë, në qoftë se ato rrethana do të kishin qen të tilla në momentin e lidhjes
së parakontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 44
4.7. Përmbledhje
Në këtë modul janë përshkruar çështjet që ndërlidhen me lidhjen e kontratave. Kontrata prodhon
efekte juridike, si një lidhje juridike ndërmjet palëve, vetëm nga momenti kur quhet e lidhur. Prandaj,
këtu në veëanti do te trajtohen rregullat e LMD-së në lidhje me lidhjen e kontratave, si dhe aspektet
praktike dhe teorike për lidhjen e kontratave. Ldhja e kontratave, në shumicën e rasteve është një
proces, që shpesh herë fillon me negociata (për të cilat u bë fjalë më herët), pastaj procesi vazhdohet me
komunikimin e ofertës nga ofertuesi, për të ofertuarin, pastaj adresohen aspektete e efekteve juridike të
ofertës dhe të pranimit të ofertës, si dhe caktimi i momentit të lidhjes së kontrates, caktimi i të cilit ka
edhe rëndësi praktike. Të gjitha këto aspekte do të trajtohen në këtë modul.
Në këtë modul ju keni mësuar të:
Përshkruani procesin e lidhjes së kontratës.
Përshkruani kuptimin dhe përmbajten e ofertës.
Përshkruani mënyrat e komunikimit të ofertës.
Përshkruani efektet e ofertës;
Përshkruani pranimin dhe menyrat e pranimit të ofertës.
Përshkruani kuptimin e kundërofertës, dhe ofertës së përgjithëshme.
Përshkruani lidhjen e kontratës dhe momentin e lidhjes së kontratës.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 45
MODULI 5:
INTERPRETIMI I KONTRATAVE
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 46
Interpretimi i kontratave
5.1. Parathënie
Në këtë modul janë përshkruar çështjet ligjore që ndërlidhen me interpretimin e kontratave, teknikave
dhe rregullave të interpretimit të kontratave. Sigurisht, gjatë draftimit, palët në kontrata bëjnë më të
mirën që dispozitat kontratuese të mos kenë nevojë për interpretim. Megjithatë, ndonjëher ndodhë që
kuptimi i dispozitave të kontratave nuk është i qartë dhe i rrjedhëshëm dhe ka nevojë për interpretim të
të njëjtave.
5.2. Objektivat e Mësimit
Pas përfundimit të këtij moduli, ju do të mund të:
Përshkruani kuptimin e interpretimit të kontratave.
Përshkruani rregullat e përgjithëshme të interpretimit të kontratave.
Përshkruani rregullat e veçanta dhe teknikat e interpretimit të kontratave.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 47
5.3. Kuptimi dhe llojet e interpretimit të kontratave
Sipas natyrës së vet, interpretimi i kontratave paraqet procesin e vërtetimit të kuptimit dhe përmbajtjes
së tyre. Kjo është e nevojshme për shkak të përmbushjes së drejtë të kontratave, e kjo don të thot për
shkak të ekzekutimit të drejtë të detyrave dhe për shkak të realizimit të drejtë të të drejtave që dalin
nga ato.
Interpretimi i kontratave është proces i ndërlikuar me të cilën përcaktohen tri çështje kryesore. Me të
më së pari përcaktohet kuptimi i fjalëve dhe shprehjeve të përdorura. Pastaj përcaktohet përmbajtja e
atyre fjalëve dhe shprehjeve. Dhe në fund, me atë proces përcaktohen qëllimet e përbashkëta të palëve
kontraktuese. Me këtë rast duhet cekur se procesi i interpretimit veçanërisht është i ndërlikuar atëherë
kur dispozitat e kontratës, të cilat interpretohen janë të kontestueshme dhe jo të qarta.
Kemi më shumë lloje të interpretimit të kontratave. Interpretimi i ndahet në lloje të ndryshme,
varësisht nga ajo se kush e bënë atë, se çfar janë dispozitat e kontratës e cila interpretohet, dhe se çfar
interpretimi bëhet.
Kontratën mund ta interpretojn palët kontraktuese. Në atë rast ato e përcaktojn kuptimin dhe
përmbajtjen e fjalëve dhe shprehjeve të përdorura në të, si dhe qëllimin e përbashkët që ato e kanë
pasur gjatë lidhjes së kontratës. Por, palët kontraktuese mund të pajtohen që në rast të kontestit rreth
koptimit dhe qëllimit të dispozitave që i përmban kontrata që dikush tjetër ta bëj interpretimin e saj.
Duhet cekur se interpretimin e kontratave që e bëjnë palët e saj ose personi (qoftë ai person fizkë ose
juridik) të cilën e kanë caktuar ato shpesh quhet edhe si interpretim jashtëgjyqësor i kontratave.
Kurse në qoftë se në rast të kontestit gjykata duhet ta bëj interpretimin, atëherë ajo paraqitet si
interpretim gjyqësor i kontratave.
Dispozitat e kontratës, të cilat duhet të interpretohen, mund të jenë të qarta dhe të pakontestueshme.
Në atë rast kemi të bëjm me interpretimin e dispozitave të qarta ose të kontestueshme të
kontratës.Mirpo, dispozitat e kontrates mund të jenë edhe të kontestueshme dhe jo të qarta. Në atë
rast kemi të bëjmë me interpretimin e dispozitave të kontestueshme dhe jo të qarta të
kontratës.
Shpesh thuhet se kontrata është ligjë për palët. Arsyeja për këtë është fakti se kontrata përmban
dispozita të cilat paraqiten si norma juridike të cilat i kan krijuar vet palët, dhe të cilat vlejn për ato palë,
në qoftë se ato janë të plotfuqishme. Prandaj, dispozitat e kontratës si lloje të veçanta të normave
juridike interpretohen në mënyrë të njejtë si interpre-tohen edhe normat juridike tjera. Kjo nënkupton
se teknika e interpretimit të kontratave është e njejtë me teknikën e interpretimit të normave juridike
në përgjthsi. Prandaj interpretimi i kontratave në bazë të mjeteve me ndihmën e të cilave bëhet ajo, si
dhe interpretimi i normave juridike në përgjithsi, paraqetet si interpretim gramatikor, logjik, sistematik
dhe historik.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 48
5.4. Interpretimi jashtëgjyqësor dhe gjyqësor i kontratave
5.4.a. Interpretimin jashtëgjyqësor të kontratave, siç u tha edhe më parë e bëjnë vetëm palët
kontraktuese, ose personat e tret të cilët i caktojnë vetë palët kontraktuese.
LMD-ja nuk përmban dispozita të veçanta për interpretimin e kontratave që e bëjnë palët kontraktuese.
Mirëpo, pamvarsishtë prej saj, ato mund ta bëjnë interpretimin e tyre, sepse ajo është e domosdoshme
në procesin e përmbushjes së tyre, si atëherë kur dispozitat e kontratës janë të qarta dhe të pa
kontestueshme, e veçanërisht atëherë kur ato janë të kontestueshme dhe jo të qarta.
Për interpretimin e kontratave nga ana e personit të tret LMD-ja përmban dispozita në Neni 88.1 të
LMD-së, palët kontraktuese mund të parashohin që "ndonji i tret", dmth. që ndonjë person i tret të
interpretoj kontratën e tyre sipas "kuptimit dhe qëllimit" të dispozitave kontraktuese. Në atë rast sipas
paragrafit 2 të atij neni, si rregull, palët nuk mund të ndërmarin zgjidhjen e kontestit para gjykatës ose
para organit tjetër kompetent, për deri sa nuk bëjmë interpretimin e kontratës nga personi që ata e kan
caktuar për interpretimin e saj .Nga kjo regull egzistojnë dy përjashtime. Përashtimi i parë egziston
atëherë kur palët kontraktuese janë marë vesh që të mund të ndërmiret zgjedhja e kontestit para
gjykatës ose organit tjetër kompetent pa marë parasysh se a është bërë interpretimi i kontratës nga
personi i tret që ata e kanë përcaktuar. Përjashtimi i dytë egziston atëherë kur personi i tret ka refuzuar
të bëjë interpretimin e kontratës.
Interpretimin gjyqësor të kontratës, e bënë gjykata kompetente pranë së cilës udhëhiqet kontesti
mes palëve kontraktuese në lidhje me kontratën e tyre. Kjo nënkupton se interpretimi i këtill vjen në
shprehje gjatë procedurës kontestimore, gjatë së cilës zgjidhen kontestet e palëve kontraktuese në lidhje
me përmbushjen e kontratës së tyre. Interpretimin e tillë që e përmban aktgjykimi i plotfuqishëm me të
cilën është përfunduar procedura kontestimore, është e obligushme për palët kontraktuese.
5.5. Interpretimi i dispozitave të qarta dhe jo-kontestuese, dhe
interpretimi i dispozitave të kontestueshme dhe jo të qarta të
kontratave
Sipas Nenit 85.2 të LMD-së dispozitat e kontratës zbatohen ashtu siç janë. Në bazë të asaj se në
Nenin 85.2 dhe në Nenet 86 dhe 87 të LMD-së, janë dhënë dispozitat për interpretimin e dispozitave të
kontestueshme dhe jo të qarta të kontratave, atëherë dispozita e paraparë në Neni 85.2 të LMD-së, ka
të bëj me dispozitat e qarta dhe jokontestuese të kontratave.
Në literaturën juridike shpesh haset se nuk ka nevoj për interpretimin e dispozitave të qarta dhe
jokontestuese të kontratave. Mirpo, për aplikimin e tyre ashtu siç janë, megjithat është e nevojshme që
ato të interpretohen së paku në aspektin gramatikor, në qoftë se jo edhe me ndihmën e mjeteve tjera të
interpretimit të kontratave. Për këtë arsye nuk mund të thuhet se nuk ka nevoj për interpretimin e
dispozitave të qarta dhe jokontestuese të kontratave. Por, duhet të kihet parasysh fakti se për
interpretimin e dispozitave të qarta dhe jokontestuese të kontratave vlejn disa rregulla (rregullat e
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 49
interpretimit gramatikor dhe të llojeve tjera të interpretimit,e ato janë interpretimi sistematik logjik dhe
historik), e kurse për dispozitat jo të qarta dhe të kontestueshme të kontratave vlejn edhe rregullat
plotësuese të interpretimit, të cilat janë të dhëna në Neni 85.2 të LMD dhe në Neneve 86-87 të LND-së.
Gjatë interpretimit të dispozitave të kontestueshme dhe jo të qarta të kontratave, krahas
aplikimit të rregullave të interpretimit të dispozitave të qarta dhe të pakontestueshme aplikohen edhe
disa rregulla plotësuese. Kështu psh, sipas Neni 85.2 të LMD, për interpretimin e dispozitave të
kontestueshme është e nevojshme, por nuk është e mjaftueshme vetëm interpretimi gramatikor i tyre,
ose siç është thënë në atë nen se "gjatë interpretimit të dispozitave të kontestueshme nuk duhet të
pranohet domethëniet bukfale të shprehjeve", por është e nevojshme "që të vërtetohet qëllimi i
përbashkët i kontratuesve dhe dispozitat të kuptohen ashtu që tu përgjigjen parimeve të së drejtës së
detyrimeve të përcaktuara me atë ligjë". Kjo nënkupton se gjatë interpretimit të atyre dispozitave duhet
të mbahet llogari për kriterin subjektiv dhe atë objektiv.
Kriteri subjektiv, për të cilin duhet të mbahet llogari gjatë interpretimit të dispozitave të kontestueshme,
është qëllimi i përbashkët i kontraktuesve. Kjo don të thotë se duhet të vërtetohet se çka kan dëshiruar
të arijnë kontraktuesit me pajtimin e vullneteve të tyre dmth me kontratën e tyre. Gjatë atij vërtetimi
duhet të kihen parasysh negociatat eventuale mes palëve kontraktuese, karakteri i kontratës së tyre dhe
efektet juridike që do të prodhoj ajo, si dhe për të gjitha rrethanat e tjera që në rastin e dhënë kanë
rëndësi për vërtetimin e qëllimit të përbashkët të kontraktuesve.
Kriteri objektiv, për të cilin duhet të mbahet llogari gjatë interpretimit të dispozitave kontraktuese të
kontratës është kuptimi i qëllimit të përbashkët "ashtu siç u përgjigjet parimeve të së drejtës së
detyrimeve" të përcaktuara me LMD. Kjo është e logjikshme, sepse qëllimi i palëve kontra-ktuese i cili
është në kundërshtim me ato parime çon në pavlefsh-mërin e kontratës së tyre, me të gjitha pasojat që i
prodhon ajo. Për pavlefshmërin dhe për pasojat e saj, më së miri do të bëhet fjal te paraqitja mbi
pavlefshmërin e kontratave. Kurse këtu do të cekim se kontratat e tilla nuk prodhojn kurfar efekti
juridik, prandaj nuk mund të kërkohet as përmbushja e tyre, dhe se nuk ka nevoj për për interpretimin e
tyre.
Gjat interpretimit të dispozitave të paqarta duhet të kihen parasysh edhe tri rregulla të veçanta të cilat i
parasheh LMD.
Sipas rregullës së parë, kur kemi të bëjm me interpretimin e kontratës e cila është lidhur sipas
përmbajtjes që më parë të shtypur,ose kur kontrata ka qenë e përgaditur në ndonjë mënyr tjetër dhe e
propozuar nga njëra anë kontraktuese, dispozitat e paqarta do të interpretohen në llogari të palës tjetër
(eni 86 i LMD). Interpretimi i këtill paraqet mënyrë të mbrojtjes të asaj pale nga futja e qëllimt e
dispozitave të paqarta në tekstin e pregatitur të kontratës, me të cillën ajo palë duhet të vihet në pozitë
më të keqe.
Sipas rregullës së dytë, në qoftë se dispozitat e paqarta i përmban "kontrata pa shpërblim" dmth.
kontrata bëmirëse ajo duhet të interpretohet në atë aspekt që të jetë më pakë e rënd për detorin
(Neni 87 i LMD). Interpretimi i tillë është pasoj e faktit, se supozohet se detori me kontratën e tillë më
shumë ka dashtë të marrë detyr më të vogël se sa detyrë më të madhe, e kjo don të thot që pozita e tij
të jetë më pak e rëndë.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 50
Sipas rregullës së tret, në qoftë se dispozitat e paqarta i përmban kontrata ngarkuese, ato duhet të
interpretohen me qëllim të realizimit të rregullave të drejtshmëris në dhënjet reciproke. Interpretimi i
këtill është pasoj e asaj se kontratat ngarkuese në të shumtën e rasteve janë ekuivalente. Por edhe
atëherë kur ata nuk janë ekuivalente,është e nevojshme që të mbahet llogari për raportin e ekuivalencës
së dhënjeve reciproke të palëve në kontratën ngarkuese,sepse ajo është në përputhje edhe me parimin e
drejtëshmëris dhe ndërgjegjshmëris,si një nga parimet themelore të të drejtës së detyrimeve.
5.6. Teknika e interpretimit
Teknika e interpretimit të kontratave në esencë është e njëjtë me teknikën e interpretimit të normave
juridike në përgjithësi. Kjo nënkupton se interpretimi i kontratave, si dhe interpretimi i normave juridike
në përgjithësi, bëhet me aplikimin e rregullave të gramatikës dhe të logjikës me qëllim që të arrihet
kuptimi dhe përmbajtja e normave juridike në përgjithësi në kuadër të sistemit juridik, respektivisht
dispozitat e veçanta të kontratës në kuadër të kontratës së dhënë si tërësi. Në këtë rast duhet cekur se
interpretimi i kontratave, njëlloj si dhe interpretimi i normave juridike në përgjithësi mund të jetë
interpretim gramatikor, logjik dhe sistematik.
Siç është e njohur se interpretimi i normave juridike në përgjithësi mund të jetë edhe interpretim
historik. Ky lloj i interpretimit eventualisht mund të vij në shprehje te ato kontrata, të cilat janë të
lidhura në afat kohore më të gjatë. Në atë rast, interpretimi historik i disa dispozitave të kontratave të
tilla mund të bëhet në mënyrë të njëjtë në të cilën bëhet interpretimi historik i normave juridike në
përgjithësi.
Në bazë të asaj se interpretimi gramatikor, logjik, sistematik dhe historik janë lëndë e mësimit në teorinë
e përgjithshme të shtetit dhe së drejtës dhe në pjesën e përgjithshme të të drejtës civile, prandaj këtu
nuk ka nevojë për paraqitje më të hollësishme të tyre.
Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 51
5.7. Përmbledhje
Në këtë modul janë përshkruar çështjet ligjore që ndërlidhen me interpretimin e kontratave, teknikave
dhe rregullave të interpretimit të kontratave. Sigurisht, gjatë draftimit, palët në kontrata bëjnë më të
mirën që dispozitat kontratuese të mos kenë nevojë për interpretim. Megjithatë, ndonjëher ndodhë që
kuptimi i dispozitave të kontratave nuk është i qartë dhe i rrjedhëshëm dhe ka nevojë për interpretim të
të njëjtave.
Në këtë modul ju keni mësuar të:
Përshkruani kuptimin e interpretimit të kontratave.
Përshkruani rregullat e përgjithëshme të interpretimit të kontratave.
Përshkruani rregullat e veçanta dhe teknikat e interpretimit të kontratave.
Recommended