View
231
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
IES ALFREDO BRAÑAS
Carballo (A Coruña)
PROGRAMACIÓN DE
LINGUA GALEGA E
LITERATURA
CURSO 2012-20113
1
ÍNDICE
• I. INTRODUCIÓN, CONTEXTUALIZACIÓN E NORMATIVA 3
• II. PROFESORADO DO DEPARTAMENTO 5
• III. PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 7
• 1º ESO 8
• 2º ESO 110
• 3º ESO 182
• 4º ESO 292
• PDC – 3º ESO 350
• PDC – 4º ESO 383
• 1º BACHARELATO 409
• 2º BACHARELATO 445
• LINGUA PORTUGUESA COMO SEGUNDA LINGUA ESTRANXEIRA 547
• Anexo nº 1 – Actividades complementarias e extraescolares 548
• Anexo nº 2 – Proxecto lector 549
• Anexo nº 3 – Plan TIC 566
• Anexo nº 4 – Protocolo de pendentes 570
• Sinatura do profesorado do Departamento 571
2
I. INTRODUCIÓN, CONTEXTUALIZACIÓN E NORMATIVA
O proxecto didáctico que agora presentamos non é máis que unha adaptación dos contidos e
criterios de avaliación que aparecen explicitados no Decreto 133/2007, do 5 de xullo, á realidade
educativa do noso centro de estudos.
Todo o que presentamos é factible cambialo co paso do tempo, para adecualo cada vez máis á
realidade que nos rodea. Por iso o presente proxecto non deixa de ser unha programación ideal que
deberá ir axeitándose e modificándose se as realidades obxectivas van facendo necesario ese
cambio.
Incorpórase a todos os niveis e grupos unha breve avaliación inicial para observar as actitudes,
coñecementos e situación do alumnado en cada curso con vistas a tirar destas primeiras
cualificacións as estratexias máis axeitadas para conseguir os obxectivos básicos de cada nivel.
Temos observado que a práctica docente aconsella a realización das mesmas como unha ferramenta
útil para a delimitación da programación de aula.
“A área de lingua galega e literatura ten como finalidade fundamental o desenvolvemento da
competencia comunicativa do alumnado.”
(Decreto 133/2007, de 5 de xullo)
Deste xeito, os obxectivos xerais que propón o departamento para acadar este fin son:
1.- Favorecer o uso oral da lingua, sen deixar por iso nun segundo plano a escrita, co fin de
que o alumnado acade a competencia tanto oral como escrita na nosa lingua.
2.- Facer que os/as alumnos/as comprendan que o galego serve para todas as funcións da 3
comunicación como lingua románica que é.
3.- Facer que os/as alumnos/as comprendan que a lingua é a expresión da nosa cultura, que
na variedade cultural radica a riqueza, a pluralidade, o respecto, a identidade, a
comprensión...
4.- Favorecer no alumnado o sentido positivo da súa propia lingua como factor que
enriquece a súa propia personalidade. Favorecer a autoestima lingüística e desterrar a
xenoestima.
5.- Facer que o alumnado comprenda a necesidade de depurar e liberar a nosa lingua de
interferencias alleas.
6.- Continuar o proceso de integración do alumnado na súa realidade cultural, lingüística,
formadora de futuro como persoas.
7.- Fomentar a afección e o gusto pola lectura en lingua galega como fonte de pracer,
entretenemento e enriquecemento persoal.
O contexto social no cal se desenvolve a actividade docente é, no presente caso, maioritariamente
favorable á lingua galega no tocante ao uso (obxectivo xeral nº 1), mais presenta serios déficits
–como ocorre no conxunto do país– canto a outros obxectivos pedagóxicos. Para unha comprensión
e análise apurada da realizade sociolingüística na cal se contextualiza a acción docente do
Departamento, promoverase a realización de análises obxectivas específicas nese sentido.
4
II. PROFESORADO DO DEPARTAMENTO
No presente ano lectivo (2012/2013), o Departamento de Lingua Galega e Literatura está composto
polos seguintes membros:
- Fernández Diez, Filipe Antonio: profesor de secundaria con destino definitivo neste centro;
impartirá Lingua Galega e Literatura en 1º de ESO, 2º de ESO e 2º de Bacharelato, ben
como Portugués Segunda Lingua Estranxeira e Conversación de Portugués Segunda Lingua
Estranxeira en 2º de Bacharelato.
- Lema Lareo, Mª Xesús: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro,
impartirá Lingua Galega e Literatura en 1ºe 3º de ESO e en 1º de Bacharelato, ben como o
Ámbito Social e Lingüístico do PDC de 3º de ESO.
- Pena Arijón, Olivia: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro, impartirá
Lingua Galega e Literatura en 1º e 2º de ESO e en 2º de Bacharelato, ben como Portugués
Segunda Lingua Estranxeira en 2º de ESO e Conversación de Portugués Segunda Lingua
Estranxeira en 2º de Bacharelato.
- Rodríguez Bello, Mª José: profesora de secundaria en expectativa de destino: impartirá
Lingua Galega e Literatura en 1º, 2º e 4º de ESO.
- Santos Paz, Evangelina: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro;
impartirá Lingua Galega e Literatura en 2º de ESO.
5
- Vázquez Blanco, Mª Carme: profesora de secundaria con destino definitivo neste centro;
impartirá Lingua Galega e Literatura en 1º, 3º e 4º de ESO e en 1º de Bacharelato.
6
III. PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA POR NIVEIS E CURSOS
Dentro de cada curso e unidade, inclúense os seguintes aspectos:
• contribución da área e das materias ao logro das competencias básicas;
• obxectivos por curso;
• secuenciación dos contidos;
• temporalización;
• criterios de avaliación;
• mínimos esixibles;
• instrumentos e procedementos de avaliación; e
• criterios de cualificación.
Nos cursos da ESO, inclúense tamén outros apartados específicos:
• actividades complementarias e extraescolares;
• fomento das TIC;
• fomento dos hábitos lectores;
• educación en valores; e
• modelos para a avaliación diagnóstica inicial.
7
PROGRAMACIÓN 1º ESO
UNIDADE 1
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO___________________
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Manter unha actitude favorable cara á lectura.
- Comprender, compoñer e comentar distintos tipos de texto segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Identificar a estrutura da palabra, os mecanismos que a forman e a súa tipoloxía para o
enriquecemento do vocabulario da súa lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia matemática
- Interpretar correctamente a información presentada en formato gráfico.
8
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar
coñecementos.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Competencia social e cidadá
- Cooperar nos traballos colectivos e nos debates establecidos na aula.
- Valorar a importancia da familia e das relacións que nela se establecen.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe: resumo e esquemas.
- Aplicar en diferentes contextos os coñecementos adquiridos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Mostrar unha actitude reflexiva cara ao tema das linguas e expresar a súa opinión de maneira
razoada.
- Competencia cultural e artística
- Valorar o texto literario como unha manifestación artística e cultural de gran valor dentro dunha
comunidade.
- Valorar a diversidade lingüística como ben cultural dunha sociedade.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria seguindo un modelo.
9
OBXECTIVOS
- Ler un texto literario coa entoación adecuada e facer o seu comentario.
- Valorar a riqueza das linguas.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa familia.
- Comprender que é un campo semántico.
- Entender a estrutura da palabra e recoñecer as distintas clases.
- Clasificar as palabras polo número de sílabas.
- Distinguir sílabas tónicas e átonas e identificar ditongos e hiatos.
- Distinguir textos literarios e non literarios.
- Identificar os xéneros literarios.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda quincena de setembro e primera semana de outubro.
1. Lectura e comentario: «O retrato» (Ánxel Fole: Á lus do candil, ed. Galaxia).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: A riqueza das linguas. VOCABULARIO: A familia. O campo
semántico. GRAMÁTICA: As palabras. Estrutura e clases. ORTOGRAFÍA: As sílabas. A sílaba
tónica e a sílaba átona. Ditongos e hiatos. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O
traballo co dicionario.
3. Literatura: Textos literarios e non literarios. Os xéneros literarios. OBRADOIRO DE
LITERATURA: Traballo con diferentes tipos de textos. O texto literario.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto instrutivo.
10
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo e coméntao seguindo uns criterios
dados.
2.1. Valora a riqueza das linguas.
2.2. Participa de forma activa nos traballos de grupo e nos debates.
2.3. Amplia o vocabulario básico relacionado coa familia.
2.4. Comprende que é un campo semántico.
2.5. Entende a estrutura da palabra e forma familias léxicas.
2.6. Recoñece as distintas clases de palabras.
2.7. Clasifica as palabras polo número de sílabas.
2.8. Distingue sílabas tónicas e átonas.
2.9. Identifica e analiza ditongos e hiatos.
3.1. Diferencia textos literarios e textos non literarios.
3.2. Nun texto literario dado, recoñece as peculiaridades que o identifican como tal.
4.1 Comprende a intención comunicativa dun texto e as características propias dun texto
instrutivo.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Realizar o comentario dun texto seguindo unhas pautas dadas.
- Identificar a estrutura da palabra e recoñecer as distintas clases de palabras.
- Coñecer as sílabas e identificar a sílaba tónica.
- Distinguir ditongos e hiatos
- Recoñecer as peculiaridades da lingua literaria.
11
METODOLOXÍA
- Será necesario repasar os contidos xa estudados no curso anterior.
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixaranse hábitos de traballo como: responder as actividades do libro, utilizar de xeito habitual o
dicionario, facer cadros e clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Fomentarase no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación inicial que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Proba de avaliación correspondente á unidade 1 do CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación de modelo de proba de diagnóstico.
12
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 1 no caderno de Tratamento da
diversidade.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya).
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Invitar os alumnos e alumnas a que expresen oralmente as súas inquietudes e ilusións en relación
coa nova etapa que empezan. Un compañeiro ou compañeira poderá actuar como moderador para
que se respecten as quendas de palabra.
- Levar á clase outros tipos de textos instrutivos (manuais de instrucións, receitas...); xustificar por
que os escolleron e explicar os seus trazos comúns.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutros textos de Ánxel Fole semellantes ao da lectura inicial da unidade.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
13
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Valoración da importancia da familia e do respecto aos maiores.
- Valoración e respecto das diferentes formas de comunicarse.
14
UNIDADE 2
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Comprender, compoñer e comentar distintos textos segundo a intención comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Coñecer o espazo no que teñen lugar os acontecementos sociais e culturais próximos á súa vida.
- Implicarse no uso responsable dos recursos naturais e na conservación do medio a través da
reciclaxe.
- Competencia matemática
- Aplicar correctamente o razoamento dedutivo para solucionar actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios de distintas clases e on-line.
- Interpretar mapas.
- Analizar a linguaxe específica dos correos electrónicos.
15
- Utilizar as TIC para obter información audiovisual.
- Competencia social e cidadá
- Practicar o diálogo para expresar as propias ideas e escoitar as dos demais.
- Valorar o mérito real das persoas que nos rodean no noso contorno social.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe: cadros e esquemas.
- Aplicar noutros contextos os coñecementos adquiridos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística e cultural
do Estado español.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os diversos usos e costumes de culturas diferentes á propia.
- Valorar as obras de arte e a súa trascendencia cultural como riqueza dun pobo.
- Exercitar a capacidade expresiva e creativa a través da redacción de textos.
OBXECTIVOS
- Ler un texto literario coa entoación adecuada e facer o seu comentario.
- Identificar as linguas do Estado español e a súa situación.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa rúa.
- Relacionar sinónimos.
- Recoñecer semántica e formalmente os substantivos e clasificalos.
16
- Coñecer as normas de formación do plural.
- Recoñecer as regras xerais de acentuación.
- Recoñecer e analizar os elementos do xénero narrativo.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres últimas semanas de outubro.
1. Lectura e comentario: «Ser superheroe non é nada doado» (A. Fernández Paz: Contos por
palabras, ed. Xerais, adapt.).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As linguas do Estado español. VOCABULARIO: A rúa. A
sinonimia. GRAMÁTICA: O substantivo. Clasificación do substantivo. O número. ORTOGRAFÍA:
Regras xerais de acentuación. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co
dicionario.
3. Literatura: O xénero narrativo. Os personaxes, o argumento e o narrador. OBRADOIRO DE
LITERATURA: Escribir un comezo insólito.
4. Competencia lingüística: O correo electrónico.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto narrativo e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Identifica as linguas do Estado español e a súa situación.
2.2. Utiliza en diversos contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Identifica os substantivos comúns e propios, concretos e abstractos, individuais e colectivos.
2.4. Forma o plural de substantivos dados.
2.5. Clasifica as palabras en agudas, graves e esdrúxulas.
2.6. Aplica correctamente na práctica as regras xerais de acentuación.
2.7. Acentúa correctamente palabras con i ou u na sílaba tónica.
17
3.1. Analiza nun texto narrativo algúns dos seus elementos básicos: narrador, personaxes e
argumento.
4.1. Analiza a estrutura dun correo electrónico.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Relacionar palabras cos seus sinónimos.
- Aplicar as regras xerais de acentuación.
- Diferenciar as clases de substantivos.
- Formar o plural de substantivos dados.
− Identificar un texto literario como pertencente ao xénero narrativo e analizar algún dos seus
elementos.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada,
asegurar a correcta asimilación de conceptos a través dunha práctica reiterada, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto a lingüística.
− Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
18
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 2 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 2 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
− Prácticas de competencias en Diagnóstico.
19
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Analizar noutras lecturas do libro os elementos narrativos dos personaxes e o narrador.
- Redactar diversos correos electrónicos e analizar as súas partes, así como a especificidade da
linguaxe utilizada.
- Realizar unha enquisa na clase ou mesmo no instituto. Elaborar unha listaxe dos 10 superheroes
preferidos polo alumnado.
- Realizar un pequeno traballo de investigación sobre os personaxes mitolóxicos de Apolo e
Vulcano.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutros textos de Agustín Fernández Paz, incluídos no libro Contos por palabras.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
- Contemplación de «A fragua de Vulcano» a través dun buscador de imaxes.
- Busca de imaxes doutros deuses e semideuses.
- Análise de correos electrónicos.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Autoesixencia na redacción de textos creativos persoais.
- Actitude de respecto cara ás producións literarias alleas.
- Valoración real das calidades humanas e do labor social que realizan determinados colectivos.
20
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 3
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Coñecer o espazo no que se realizan determinadas actividades de lecer próximas aos seus
intereses e á súa vida cotiá.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Adquirir habilidades para seleccionar, tratar e interpretar a información con espírito crítico e
reflexivo.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Competencia social e cidadá
- Comprender e valorar o papel que cadaquén desempeña dentro do núcleo familiar ou do grupo
social.
21
- Valorar a importancia da descrición positiva das persoas que nos rodean para establecer
vínculos cordiais que faciliten a convivencia.
- Mostrar unha actitude positiva na resolución de conflitos e proposta de solucións.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva.
- Realizar traballos de investigación e actuar de maneira reflexiva na interpretación da
información acadada.
- Aplicar noutros contextos os coñecementos adquiridos.
- Aplicar procedementos lúdicos que contribúen ao goce da materia.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Planificar as súas tarefas e reaccionar positivamente ante posibles adversidades.
- Extraer ensinanzas dos textos lidos, fundamentalmente das fábulas, e intentar aplicalas na vida
real.
- Competencia cultural e artística
- Valorar o plurilingüismo como unha realidade universal que enriquece os individuos e os
pobos.
- Valorar as manifestacións literarias como expresión dunha sensibilidade artística individual que
persegue o embelecemento da realidade.
- Exercitar a capacidade creativa a través da redacción de textos literarios.
22
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez e coa entoación e pausas adecuadas.
- Entender o plurilingüismo como unha riqueza cultural e social.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado co mar e coa praia.
- Traballar con palabras polisémicas.
- Identificar o xénero dos substantivos e formar o feminino a partir de nomes dados.
- Coñecer e aplicar as regras específicas de acentuación.
- Recoñecer e analizar os elementos de espazo e tempo nun texto narrativo.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeras semanas de novembro.
1. Lectura e comentario: «O que decide é papá» (Sempé e Goscinny: As vacacións de
Nicolasiño, ed. Alfaguara/Obradoiro).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Plurilingüismo. VOCABULARIO: O mar e a praia. A polisemia.
GRAMÁTICA: O xénero do substantivo. ORTOGRAFÍA: Casos especiais de acentuación.
OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.
3. Literatura: O xénero narrativo. O espazo e o tempo. O diálogo na novela. OBRADOIRO DE
LITERATURA: Resolver un conflito.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto descritivo.
23
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un fragmento de texto coa fluidez e a comprensión adecuadas, e coméntao seguindo uns
criterios dados.
2.1. Entende o plurilingüismo como unha riqueza cultural e social.
2.2. Utiliza en diversos contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Analiza os significados de palabras polisémicas.
2.4. Indica o xénero dalgúns substantivos.
2.5. Coñece as regras de formación do feminino dos substantivos.
2.6. Aplica as regras específicas de acentuación.
3.1. Recoñece e analiza os elementos de espazo e tempo nun texto narrativo.
4.1. Comenta e crea un texto descritivo de persoas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Traballar con palabras polisémicas.
- Identificar o xénero do substantivo.
- Formar o feminino dalgúns substantivos dados en masculino.
- Coñecer e aplicar as regras básicas de acentuación.
- Crear textos propios a partir dunhas pautas dadas.
24
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Familiarizar o alumnado co manexo dalgunha gramática que lles poida axudar a solucionar
dúbidas. Por exemplo: Gramática da lingua galega. Síntese práctica (de Xosé Feixó Cid, en
Edicións Xerais, 2008).
- Estimular no alumnado o interese pola literatura e pola cultura do seu pobo.
- Fomentar a lectura a través de diferentes propostas e recursos que poidan motivar o seu interese
cara a determinados temas.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
25
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 3 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 3 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Comentar imaxes que ilustren claramente unha dificultade á que alguén debe enfrontarse e
propoñer oralmente posibles solucións.
26
- Concurso de acentuación. Gañará o alumno que cometa menos fallos de acentuación en 100
palabras propostas polo profesor.
- Levar algunhas fotos de famosos á clase e practicar a descrición oral.
- Describir personaxes de ficción a partir de láminas ou imaxes.
- Facer o propio autorretrato.
- Narración de anécdotas persoais vividas durante as vacacións.
- Redacción: «O meu lugar preferido para pasar as vacacións».
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutros textos de Sempé e Goscinny e da serie de Nicolasiño.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración dos textos creativos propios e respecto polas creacións alleas.
- Valoración da harmonía familiar e do papel que cadaquén desempeña dentro do grupo.
27
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 4
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios e informativos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Comprender, compoñer e comentar distintos textos segundo a intención comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Asimilar hábitos respectuosos co medio e ser consciente da trascendencia da súa actuación
individual no futuro da natureza.
- Saber describir con propiedade o mundo físico que o rodea.
- Coñecer o medio no que tiveron lugar determinados acontecementos sociais.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Adquirir habilidades para seleccionar e interpretar a información con espírito crítico.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
28
- Competencia social e cidadá
- Coñecer certos aspectos legais polos que a lingua galega é recoñecida como lingua oficial e
propia da nosa comunidade.
- Coñecer os seus dereitos e deberes como cidadán.
- Practicar o diálogo como forma razoada e tolerante de expresar as propias ideas e escoitar as
dos demais.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que melloran a aprendizaxe individual e colectiva.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar e expresar a opinión persoal respecto dun tema dado.
- Saber «ler entre liñas» e extraer conclusións.
- Competencia cultural e artística
- Valorar as lendas como manifestación literaria das crenzas e da sabedoría popular.
- Exercitar a capacidade expresiva e creativa a través da redacción de textos literarios.
- Valorar a expresión literaria como un modo diferente de interpretar a realidade cotiá.
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Coñecer a lexislación sobre o galego.
- Ampliar o vocabulario relacionado coas características persoais.
29
- Traballar con termos contrarios.
- Recoñecer os adxectivos cualificativos e os seus graos.
- Realizar comparacións utilizando as partículas comparativas adecuadas.
- Coñecer e aplicar correctamente os acentos diacríticos.
- Recoñecer a estrutura dun texto narrativo.
- Comprender as diferenzas existentes entre unha novela e un relato.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de novembro e primeira quincena de decembro.
1. Lectura e comentario: «A fonte de Ana Manana» (Alejos Álvarez: Lendas galegas, ed.
Hércules, adapt.).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As leis e o galego. VOCABULARIO: As características persoais.
Os contrarios. GRAMÁTICA: Os adxectivos cualificativos. Os graos. ORTOGRAFÍA: O acento
diacrítico. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.
3. Literatura: O texto narrativo. A estrutura dun texto narrativo. O relato literario. OBRADOIRO
DE LITERATURA: Descrición de obxectos.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto descritivo.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo unhas pautas dadas.
2.1. Coñece a lexislación sobre o galego.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
30
2.3. Comprende o que son os termos contrarios.
2.4. Recoñece os adxectivos cualificativos e distingue entre adxectivos variables e invariables.
2.5. Realiza comparacións utilizando as partículas comparativas adecuadas.
2.6. Coñece e aplica correctamente o acento diacrítico.
3.1. Identifica a estrutura dun texto narrativo.
3.2. Comprende a diferenza entre novela e relato.
4.1. Redacta a descrición dun lugar seguindo determinadas estratexias.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Entender o que son termos contrarios.
- Identificar o adxectivo e recoñecer as súas características morfosintácticas.
- Utilizar o til diacrítico.
- Redactar correctamente textos persoais.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, identificar a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada,
etc.
- Insistir na utilidade e importancia de facer esquemas para estudar, para recoñecer a estrutura dun
31
texto dado, para estruturar un texto propio, etc.
- Habituar os alumnos e as alumnas a facer cadros e táboas para organizar os contidos teóricos
susceptibles de clasificación.
- Fomentar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Facer un repaso do trimestre na terceira semana de decembro.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Láminas de paisaxes e de obxectos para describir.
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 4 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
32
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 4 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Repartir entre os alumnos e alumnas papeliños con palabras de distintas clases e pedirlles que
localicen os adxectivos. Despois, propoñerlles que constrúan oracións con esas palabras, de
maneira que recoñezan as relacións sintagmáticas entre elas.
- Dividir a clase en dous grupos. Xogar a adiviñar obxectos mediante a descrición dos seus trazos.
- Inventar historias a partir dunha secuencia muda de imaxes.
- Organizar unha saída a algún lugar natural e fermoso do contorno. Invitar os alumnos e as
alumnas a que o describan, ben colectivamente de xeito oral, ben de forma escrita.
− Pedirlles que busquen lendas relacionadas con algún elemento da súa zona e que elaboren entre
todos unha recompilación de lendas.
33
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutra lenda.
- Lectura doutro conto de Álvaro Cunqueiro.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración dos textos creativos propios e respecto polas creacións alleas.
- Respecto polas leis que regulan as linguas.
- Respecto pola Natureza e conciencia da necesidade de cuidala e protexela, como un ben que
herdarán os nosos descendentes.
34
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 5
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e preditivos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Valorar a importancia da tradición oral na transmisión da lingua.
- Interesarse pola elaboración de traballos relacionados co coñecemento do medio físico no que
vivimos.
- Competencia matemática
- Interpretar correctamente a información presentada en formatos gráficos.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Interpetar mapas e códigos iconográficos.
- Manexar o dicionario de maneira habittual, correcta e mecánica.
35
- Competencia social e cidadá
- Valorar as relacións de veciñanza e a importancia que teñen nas nosas vidas as persoas que nos
rodean.
- Recoñecer e valorar a diversidade da fala nas diferentes zonas da nosa comunidade.
- Valorar a presenza da lingua en calquera situación da vida cotiá e rexeitar os prexuízos que
existen contra ela.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar acerca da situación da lingua galega, argumentando as súas opinións de maneira
reflexiva.
- Investigar de maneira autónoma e eficiente para realizar os traballos propostos.
- Competencia cultural e artística
− Ser consciente de que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación.
− Valorar a literatura popular como unha parte privilexiada do noso acervo cultural.
36
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Coñecer o concepto de prexuízo lingüístico.
- Ampliar o vocabulario relacionado coa casa.
- Recoñecer palabras homónimas.
- Identificar os artigos e adxectivos determinativos e a súa función.
- Utilizar correctamente as formas dos artigos, dos demostrativos e dos posesivos.
- Coñecer e aplicar as regras que rexen o uso das maiúsculas.
- Recoñecer as características da literatura popular e, en especial, do conto popular.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda e terceira semana de xaneiro.
1. Lectura e comentario: «O parafuso perdido» (Manuel Rivas: As chamadas perdidas, Edicións
Xerais, adapt.).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os prexuízos lingüísticos. VOCABULARIO: A casa. Palabras
homónimas. GRAMÁTICA: Os artigos e os adxectivos determinativos (posesivos e
demostrativos). ORTOGRAFÍA: O uso das maiúsculas. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de
contidos. O traballo co dicionario.
3. Literatura: A literatura popular. O conto popular. OBRADOIRO DE LITERATURA: Como
modificar e cambiar un relato.
37
4. Competencia lingüística: Comenta un texto preditivo.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Coñece o concepto de prexuízo lingüístico.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Comprende o que son as palabras homónimas.
2.4. Recoñece e utiliza correctamente os artigos.
2.5. Recoñece e utiliza correctamente os posesivos.
2.6. Recoñece e utiliza correctamente os demostrativos.
2.7. Coñece e aplica correctamente as regras que rexen o uso das maiúsculas.
3.1. Recoñece as características da literatura popular e comenta e clasifica un conto popular.
4.1. Comenta textos preditivos atendendo ás súas características e intención comunicativa.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Redactar correctamente textos persoais.
- Entender que son palabras homónimas.
- Identificar e utilizar correctamente os artigos e mais os posesivos e demostrativos.
- Utilizar correctamente as maiúsculas.
38
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Fixar hábitos de traballo: usar o dicionario, buscar información na biblioteca, facer cadros e
esquemas, ler en voz alta para recoñecer a importancia dos signos de puntuación, comprender as
actividades do libro e a finalidade dos seus apartados...; utilizar o dicionario correctamente e de
maneira habitual, facer clasificacións, redactar textos propios de forma ordenada, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Motivar o alumnado para que lea e goce coa lectura, ofrecéndolle diversidade de textos e xéneros
ata que atope «aquel» estilo ou xénero que lle preste.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
39
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 5 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 5 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
40
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Buscar contos populares na Rede, tanto de Galicia como doutras culturas, e comentalos na clase.
Propóñense os que aparecen no seguinte enderezo:
http://www.cesarsalgado.net/contos/index.html
- Invitar os alumnos e alumnas a que recollan por escrito algún conto oral que coñezan.
- Buscar na prensa durante algúns días diferentes textos preditivos (mapas do tempo, horóscopos) e
analizar as súas características.
- Debater acerca da verosimilitude das predicións realizadas a partir do Tarot, os «botadores de
cartas» etc. e comentar experiencias persoais relacionadas con estes temas.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutros textos de Manuel Rivas semellantes ao da lectura inicial da unidade.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Lectura dalgún dos contos populares incluídos en Contos populares galegos (de Henrique
Harguindey e Maruxa Barrio, ed. Galaxia, col. Árbore, 1995).
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
41
- Busca de textos preditivos na Rede.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Preocupación e autoesixencia por escribir de forma clara, limpa e ordenada.
- Valoración crítica e actitude reflexiva cara aos resultados obtidos a través de determinados textos
preditivos.
- Valoración positiva da colaboración e das relacións de veciñanza.
42
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 6
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e persoais.
- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Comprender a importancia que o respecto pola natureza ten para o futuro da humanidade.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Analizar os elementos propios dalgúns recursos on-line de uso habitual.
- Valorar a intención comunicativa dos blogs.
43
- Competencia social e cidadá
- Comprender a importancia de utilizar diferentes rexistros lingüísticos segundo a situación de
comunicación.
- Rexeitar a influencia das modas nos hábitos alimentarios ou na estética.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Expresar os seus propios pensamentos e experiencias vitais.
- Entender o coñecemento dos mitos e lendas como elemento para espertar a imaxinación e a
creatividade.
- Cooperar nos traballos en grupo como maneira de incentivar a confianza.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os refráns como froito da sabedoría popular.
- Valorar os autores clásicos como referentes do noso patrimonio literario.
− Valorar os mitos e lendas como expresión da percepción da realidade por un pobo.
−
44
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Coñecer os rexistros lingüísticos.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa alimentación.
- Coñecer e aplicar os prefixos e sufixos máis habituais.
- Coñecer as formas dos adxectivos determinativos: indefinidos, numerais, interrogativos e
exclamativos, e aplicalas correctamente nas producións propias.
- Coñecer as regras de uso do punto e dos signos de interrogación e admiración.
- Recoñecer as características da literatura popular, en especial dos mitos e as lendas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de janeiro e primeira de febreiro.
1. Lectura e comentario: «Dúas vidas nunha» (Anxos Sumai: Anxos da Garda, ed. A Nosa
Terra).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os rexistros lingüísticos. VOCABULARIO: Vocabulario referido
á comida. Prefixos e sufixos. GRAMÁTICA: Os adxectivos determinativos: indefinidos,
numerais, interrogativos e exclamativos. ORTOGRAFÍA: Uso do punto e dos signos de
interrogación e de admiración. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co
dicionario.
3. Literatura: A literatura popular. Lendas e mitos. OBRADOIRO DE LITERATURA: O texto
fantástico.
45
4. Competencia lingüística: Comenta un fragmento dun diario.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Coñece os rexistros lingüísticos.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Identifica os prefixos e sufixos máis habituais.
2.4. Coñece e utiliza correctamente as formas dos indefinidos.
2.5. Coñece e utiliza correctamente as formas dos numerais.
2.6. Coñece e utiliza correctamente as formas dos interrogativos e exclamativos.
2.7. Aplica correctamente o punto e os signos de interrogación e admiración en diversos textos.
3.1. Coñece as características da literatura popular, en especial dos mitos e as lendas.
4.1. Coñece os trazos lingüísticos e a estrutura propia dun diario.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Recoñecer diferentes rexistros lingüísticos.
- Identificar os prefixos e sufixos máis habituais e explicar os significados que achegan.
- Coñecer as formas de adxectivos determinativos indefinidos, numerais, interrogativos e
exclamativos.
- Usar o punto e os signos de interrogación e admiración.
46
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Fixar hábitos de traballo: utilizar o dicionario e reparar no feito de que a maioría das palabras son
polisémicas, manexar unha gramática de apoio que axude a asimilar a colocación dos pronomes
átonos, facer cadros e esquemas, afianzar os conceptos mediante a práctica continuada, etc.
- Fomentar o gusto pola lectura poñendo á súa disposición textos diversos e de diferentes estilos e
xéneros.
- Motivar os alumnos e alumnas para que escriban as súas propias experiencias e sentimentos.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
47
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente ao tema 6 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 6 no caderno de Tratamento da
diversidade
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
48
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Elaborar en grupo varios murais con algúns personaxes mitolóxicos que lles resulten atraentes.
Explicar a mitoloxía na que se engloban, indicar cales son os seus atributos, de que arte ou
ciencia son «protectores», etc.
- Narrar oralmente lendas da zona na que resida. Pódese visitar algunha cova, penedo, etc. da
bisbarra que conte cunha tradición lendaria.
- Comentar a diferenza entre un diario escrito e un blog. Consultar diferentes blogs na Rede.
- Simular na aula e por parellas diferentes situacións de comunicación na que un dos interlocutores
utilice un rexistro non adecuado ao contexto, e comentar as repercusións tanto na comprensión da
mensaxe como na relación interpersoal que se crea.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura dalgún outro texto literario baseado na estrutura do diario.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Lectura dalgún fragmento do Diario de Ana Frank (de Anne Frank, en ed. Kalandraka, 2004).
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
49
- Creación dun blog.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Gozo cos xogos lingüísticos e creativos.
- Valoración da importancia do patrimonio oral.
- Rexeitamento da influencia que as modas, a publicidade e os medios de comunicación en xeral
poidan ter sobre os nosos hábitos alimentarios ou de saúde.
- Valoración da importancia de sentirse «a gusto» cun mesmo.
50
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 7
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e periodísticos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Valorar o uso dos recursos literarios como enriquecedores da expresión oral e escrita.
- Competencia matemática
- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades,
representación dos resultados de enquisas, etc.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Manexar de maneira habitual e correcta o dicionario.
- Desenvolver habilidades para comunicar información imitando os medios de comunicación ao
noso alcance: prensa escrita, televisión, radio…
51
- Competencia social e cidadá
- Reflexionar acerca da importancia da presenza social dunha lingua como medio para acadar a
súa normalización.
- Mostrar curiosidade por coñecer a diversidade de fala nas diferentes zonas.
- Recoñecer o papel social e informativo dos medios de comunicación.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe: resumos, cadros, táboas...
- Aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes contextos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar acerca dos límites que cada un debe recoñecer no seu comportamento e as súas
actitudes, para acadar unha convivencia pacífica cos demais.
- Ler de maneira crítica e reflexiva os textos periodísticos.
- Explotar os recursos retóricos para espertar a sensibilidade e creatividade.
- Competencia cultural e artística
- Amosar unha actitude positiva cara á lingua galega, sinal de identidade dun pobo.
- Interesarse pola orixe e introdución de determinados préstamos.
- Valorar o carácter expresivo da poesía e entendela como reflexo dunha sensibilidade.
52
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Identificar diferentes actitudes lingüísticas.
- Coñecer o vocabulario básico relacionado coa hixiene,
- Identificar algúns préstamos.
- Recoñecer e aplicar correctamente as formas tónicas dos pronomes persoais.
- Diferenciar a función da coma e do punto e coma.
- Recoñecer as características específicas do xénero lírico.
- Realizar o cómputo silábico de versos, atendendo ás posibles licenzas métricas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda e terceira semana de febreiro.
1. Lectura e comentario: «O sombreiro e a supercola» (Roald Dahl: Matilda, ed. Alfaguara-
Obradoiro).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: As actitudes lingüísticas. VOCABULARIO: Vocabulario referido
á hixiene. Os préstamos. GRAMÁTICA: O pronome persoal: formas tónicas. ORTOGRAFÍA: A
coma e o punto e coma. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. O traballo co dicionario.
3. Literatura: O xénero lírico. A métrica. OBRADOIRO DE LITERATURA: A poesía.
4. Competencia lingüística: Comenta unha noticia.
53
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto narrativo con fluidez e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Comenta diferentes actitudes lingüísticas.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario aprendido.
2.3. Comprende o concepto de préstamo.
2.4. Identifica e utiliza correctamente as formas tónicas do pronome persoal.
2.5. Aplica correctamente a coma e o punto e coma en diversos textos.
3.1. Analiza as características do xénero lírico.
3.2. Mide os versos dun poema atendendo ás posibles licenzas métricas.
4.1. Comenta una noticia e coñece a súa estrutura.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Identificar préstamos.
- Recoñecer e utilizar correctamente as formas tónicas dos pronomes persoais.
- Empregar correctamente a coma e o punto e coma.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
54
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneria habitual e mecánica, facer clasificacións, redactar
textos propios de forma ordenada, utilizar modelos textuais para xerar os seus propios textos, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Incentivar no alumnado o gusto polos xogos lingüísticos, mediante propostas atraentes e lúdicas.
- Habituar os alumnos e as alumnas a fixarse nas palabras, para intentar comprender que significan,
de onde proceden, cal pode ser a súa etimoloxía, etc.
- Fomentar no alumnado o gusto pola lectura, mediante a proposta na aula de textos diversos e
pertencentes a diferentes xéneros e estilos.
- Facerlles ver aos alumnos e ás alumnas mediante exemplos a importancia de utilizar
correctamente (e evitando interferencias) as dúas linguas que comparten a oficialidade na nosa
comunidade e que nos enriquecen como persoas e como parte dun colectivo.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de ANAYADIGITAL.COM
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
55
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 7 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
56
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Converter a clase na redacción dun periódico. Por grupos, os alumnos e alumnas redactarán
noticias de diferentes seccións (Deporte, Cultura, Local, etc.), sempre relacionadas co centro onde
estudan. As noticias irán ilustradas e, se o profesor ou profesora o cre conveniente, poden
elaboralas na aula de informática. Logo, xuntaranas na orde que corresponda para formar un
xornal.
- Se o profesor ou a profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, a clase
podería visitar a redacción dun periódico ou unha editorial.
- Compoñer poemas e lelos na clase.
- Facer unha sesión de recitado con poemas elixidos polos alumnos e alumnas.
- Visionar o fragmento da película Matilda correspondente ao fragmento da lectura.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto de Roald Dahl que se axuste ao tema ou características da lectura inicial.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
57
EDUCACIÓN EN VALORES
- Interese por coñecer algúns autores clásicos de literatura infantil e xuvenil.
- Valoración da nosa tradición.
- Valoración da importancia que teñen os medios de comunicación na nosa sociedade, como
elemento indispensable para coñecer os acontecementos que teñen lugar en calquera parte do
mundo.
- Desenvolvemento dun espírito crítico e reflexivo, capaz de recoñecer a tendencia ideolóxica de
calquera xornal para xulgar as noticias de maneira relativa.
58
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 8
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comenta textos literarios, informativos e expositivos.
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e empregar distintos textos segundo a intención comunicativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Interesarse polo coñecemento da nosa paisaxe e por utilizar correctamente a terminoloxía que a
designa.
- Competencia matemática
- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades, creación
de cadros cronolóxicos, etc.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
59
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Competencia social e cidadá
- Recoñecer o papel desempeñado polas redes sociais nas relacións interpersoais.
- Competencia para aprender a aprender
- Mostrar interese pola correcta realización de traballos de investigación e exposición.
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe: resumos, cadros, táboas...
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar acerca da importancia da amizade e das relacións interpersoais na nosa maduración
como persoas.
- Competencia cultural e artística
- Recoñecer o importante labor de organismos e particulares de fóra de Galicia a prol da cultura
galega.
- Valorar o carácter expresivo da poesía e analizar algúns dos seus recursos propios.
- Recoñecer o carácter expresivo da canción e valorar as manifestacións folclóricas como parte
do noso acervo cultural.
60
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Coñecer a situación do galego fóra de Galicia.
- Coñecer o vocabulario relacionado co medio natural.
- Identificar os parónimos.
- Recoñecer os pronomes persoais e as súas formas átonas.
- Coñecer a función dos dous puntos e dos puntos suspensivos.
- Recoñecer as características propias do xénero lírico e identificar a rima dun poema.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de marzo.
1. Lectura e comentario: «Un amigo» (Xosé Neira Vilas: Memorias dun neno labrego, Edicións
do Castro).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: O galego fóra de Galicia. VOCABULARIO: Vocabulario referido
ao medio natural. Os parónimos. GRAMÁTICA: Formas átonas do pronome persoal.
ORTOGRAFÍA: Os dous puntos e os puntos suspensivos. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de
contidos. A coherencia do texto.
3. Literatura: O xénero lírico. A rima. OBRADOIRO DE LITERATURA: As cantigas.
4. Competencia lingüística: Comenta un cadro cronolóxico.
61
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Coñece a situación do galego fóra de Galicia.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Identifica e usa correctamente algúns parónimos.
2.4. Recoñece e emprega correctamente as formas átonas do pronome persoal.
2.5. Recoñece e emprega correctamente as contraccións de pronomes átonos.
2.6. Aplica correctamente os dous puntos e os puntos suspensivos.
3.1. Comenta textos literarios do xénero lírico e analiza a rima.
4.1. Realiza un cadro cronolóxico a partir duns datos dados.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Identificar e usar correctamente algunhas palabras parónimas.
- Manexar o vocabulario da unidade e aplicalo noutros contextos.
- Recoñecer e empregar correctamente as formas átonas do pronome persoal.
- Aplicar as normas de uso dos dous puntos e dos puntos suspensivos.
- Comentar textos literarios do xénero lírico.
62
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneira habitual e mecánica, facer clasificacións, redactar
textos propios de forma ordenada, esforzarse por reproducir modelos textuais dados para as
propias producións, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Fomentar o gusto pola lectura proporcionando na aula material diverso e lecturas pertencentes a
diferentes autores, xéneros e estilos.
- Motivar o alumnado para a creación dos seus propios poemas, proporcionándolles pautas básicas
e mediante a lectura e audición de poemas sinxelos propios da súa idade.
- Aplicar na aula actividades lúdicas para xogar coa linguaxe, para investigar determinados temas,
etc. de maneira que aprendan a gozar coa análise e utilización práctica da lingua.
- Fomentar o uso das TIC e dos medios audiovisuais ao seu alcance para outros usos que non sexan
simplemente os do xogo ou comunicación cos amigos, facéndolles ver as posibilidades de
búsqueda, investigación e aplicación práctica que ofrecen.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
63
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 8 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 8 no caderno de Tratamento da
diversidade.
64
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Suxerir que compoñan poemas sobre sons característicos da nosa terra.
- Recitar os poemas na clase.
- Xuntar todos os poemas e facer con eles un libro a modo de antoloxía.
- Facer unha listaxe colectiva cos trazos que para cada un debe reunir «un bo amigo»: Un bo amigo
debe... Un bo amigo non debe...
- Comentar na clase o elevado número de «amigos» que cada alumno ou alumna ten a través do
Tuenti ou do Facebook. Logo, pedirlles que reflexionen acerca de cales de todos eles son
realmente «amigos».
- Acceder a algunha páxina web de Castelao, como por exemplo www.museocastelao.org, e
analizar a información que contén.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura dalgún fragmento de Memorias dun neno labrego, de Neira Vilas. Comentar os
importantes cambios acaecidos na sociedade da nosa comunidade nun espazo de tempo
65
relativamente curto.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
- Escoita de sons característicos da nosa terra na páxina do Arquivo Sonoro de Galicia:
http://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/podcast/?page_id=80
EDUCACIÓN EN VALORES
- Sensibilidade cara á creación poética como un tipo especial de comunicación entre os seres
humanos.
- Valoración da lingua galega como propia de Galicia.
- Valoración da amizade como unha relación interpersoal indispensable para o noso
desenvolvemento social e persoal.
66
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 9
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e argumentativos.
- Comprender, compoñer e empregar distintos textos segundo a intención comunicativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Comprender a importancia do medio no desenvolvemento dos acontecementos e mesmo na
interpretación da realidade en cada época.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Analizar información e comentar as opinións doutras persoas a través da Rede.
- Recoñecer o avance das novas tecnoloxías e a súa implicación na vida cotiá.
- Competencia social e cidadá
- Valora o papel de determinados blogs e páxinas web para combater os prexuízos contra a nosa
67
lingua e fomentar a súa normalización.
- Cooperar nos traballos de grupo e participar na expresión de opinións.
- Valorar a importancia de seguir hábitos de vida saudables.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe: resumos, cadros, táboas...
- Aplicar os coñecementos adquiridos noutros contextos.
- Mostrar interese por coñecer as técnicas e mecanismos que inciden nunha mellor comunicación
escrita.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Expresar as súas experiencias e recordos.
- Levar a cabo con responsabilidade proxectos individuais ou colectivos.
- Competencia cultural e artística
- Valorar a importancia dos libros e da literatura como tesouro cultural e transmisión de
coñecementos de xeración en xeración.
- Valorar o carácter expresivo da poesía e analizar algúns dos seus recursos propios.
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Recoñecer iniciativas como a de «O galego é útil».
- Coñecer o vocabulario básico relacionado co corpo humano.
68
- Recoñecer o verbo e analizar os seus compoñentes: lexema e desinencias.
- Analizar diferentes formas verbais atendendo ao valor que achegan as desinencias.
- Coñecer e utilizar correctamente as formas nominais dos verbos
- Identificar e distinguir palabras con e sen h.
- Analizar textos pertencentes ao xénero lírico e identificar certas estrofas.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de abril.
1. Lectura e comentario: «Un oso con cultura» (Uwe Timm: Grazas a Winn-Dixie, ed.
Kalandraka).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: O galego é útil. VOCABULARIO: O corpo humano. Palabras
homófonas. GRAMÁTICA: O verbo (1): conxugacións, lexemas e desinencias, formas verbais.
ORTOGRAFÍA: Uso do h. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. Mecanismos léxicos de
cohesión.
3. Literatura: O xénero lírico: as estrofas. OBRADOIRO DE LITERATURA: Os poemas.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto argumentativo.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
69
2.1. Recoñece iniciativas como a de «O galego é útil».
2.2. Coñece o vocabulario básico relacionado co corpo humano.
2.3. Recoñece e emprega correctamente algunhas palabras homófonas.
2.4. Identifica a conxugación á que pertence unha forma verbal e di as súas formas nominais.
2.5. Analiza o lexema e as desinencias de formas verbais dadas.
2.6. Analiza morfoloxicamente formas verbais dadas.
2.7. Escribe correctamente palabras con e sen h.
3.1. Analiza textos pertencentes ao xénero lírico e identifica as estrofas.
4.1. Comenta un texto argumentativo atendendo ás súas características específicas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Coñecer as tres conxugacións verbais e as formas nominais dos verbos regulares.
- Identificar o lexema e as desinencias dunha forma verbal.
- Escribir correctamente palabras con e sen h.
- Analizar poemas e identificar as estrofas.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
70
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneira habitual e eficaz, facer clasificacións, redactar textos
propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos textuais para elaborar as propias
producións, etc.
- Fomentar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula abundante material e libros de lectura
pertencentes a distintos autores, xéneros e estilos.
- Facerlles ver aos alumnos e ás alumnas as moitas posibilidades e vantaxes que ofrecen os novos
medios tecnolóxicos na busca de información, elaboración de traballos e presentacións, etc.
- Insistir na importancia de utilizar coa máxima corrección as dúas linguas cooficiais na nosa
comunidade, evitando castelanismos e asimilándoas como parte da nosa identidade persoal e
colectiva.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
71
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 9 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
72
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Grabar o recitado de poemas por parte dos alumnos e analizalo en grupo.
- Simular situacións cotiás nas que haxa que argumentar e redactar o texto argumentativo
correspondente.
- Simular situacións extremas nas que o conflito debe solucionarse mediante o diálogo e a
exposición de argumentos (por exemplo, un rapaz traballa nun «burguer» e debe facer fronte de
maneira calma e razoada ante as propostas airadas dun cliente).
- Propoñer de maneira colectiva vantaxes e desvantaxes da lectura de libros dixitais.
- Levar á aula un dos moitos manuais de instrucións realizados cun tradutor automático e analizar a
perda de información que a falta de cohesión textual conleva.
- Realizar un cartel «argumentativo» co lema correspondente, imitando o de Pinto e Chinto
proposto na unidade.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto narrativo no que prevaleza o diálogo.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
73
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Sensibilidade cara á creación poética.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística de identidade colectiva e de
cultura privilexiada.
- Recoñecemento da importancia do traballo no desenvolvemento da sociedade.
- Valoración da lectura como unha actividade persoal que contribúe de maneira extraordinaria ao
noso enriquecemento como persoas.
- Valoración do diálogo e dos «bos modos» como únicos medios aceptables para intentar acadar os
nosos obxectivos.
74
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 10
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e argumentativos.
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e empregar distintos textos segundo a intención comunicativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender a incidencia do medio no que vivimos na interpretación da realidade e nos modos
de divertimento.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet, como maneira de ampliar coñecementos.
- Competencia social e cidadá
- Valorar o labor social e institucional no recoñecemento e normalización dunha lingua e analizar
a situación real do galego nos distintos ámbitos da sociedade.
75
- Valorar o uso adecuado da lingua como un medio para acadar, mediante a argumentación,
determinados obxectivos da vida cotiá.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe: resumos, cadros, táboas...
- Mostrar interese por coñecer as técnicas e mecanismos que inciden nunha mellor comunicación
escrita.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Mostrar unha actitude positiva cara aos posibles cambios que poden ter lugar na súa vida e
esforzarse por adaptarse ás novas situacións.
- Analizar con responsabilidade as posibles consecuencias dos propios actos.
- Competencia cultural e artística
- Considerar as festas tradicionais como manifestación cultural dun pobo.
- Valorar os autores clásicos como modelo de manifestacións literarias posteriores.
- Valorar o carácter expresivo da poesía.
- Interpretar os caligramas como manifestación artística que combina texto e imaxe.
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Entender o concepto de normalización lingüística.
- Coñecer o vocabulario relacionado coa saúde e identificar castelanismos léxicos.
76
- Saber conxugar os verbos regulares.
- Coñecer as peculiaridades dalgúns verbos regulares.
- Escribir correctamente palabras con b e con v, atendendo especialmente a aquelas que poidan
presentar interferencias co castelán.
- Coñecer e aplicar algúns recursos poéticos básicos.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de abril e primeira quincena de maio.
1. Lectura e comentario: «Peito de lobo» (Castelao: Retrincos, ed. Galaxia).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: A normalización lingüística. VOCABULARIO: Vocabulario
referido á saúde. Castelanismos léxicos. GRAMÁTICA: O verbo (2): verbos regulares e verbos
con alternancia. ORTOGRAFÍA: Uso de b e v. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos.
Mecanismos gramaticais de cohesión; os conectores.
3. Literatura: O xénero lírico. As figuras literarias. OBRADOIRO DE LITERATURA: Os caligramas.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto argumentativo: a reclamación.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez un texto literario e realiza o comentario correspondente.
2.1. Entende o concepto de normalización lingüística.
2.2. Coñece o vocabulario relacionado coa saúde.
77
2.3. Identifica e corrixe algúns castelanismos léxicos.
2.4. Sabe conxugar os verbos regulares.
2.5. Sabe conxugar algúns verbos regulares con variacións ou que poden ofrecer certas dúbidas
respecto da súa regularidade.
2.6. Escribe correctamente palabras con b e con v.
3.1. Coñece e aplica algúns recursos poéticos básicos.
4.1. Analiza a estrutura e os recursos argumentativos dunha reclamación.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Entender globalmente un texto oral ou escrito.
- Aplicar o vocabulario aprendido.
- Conxugar verbos regulares.
- Escribir correctamente palabras con b e con v.
- Identificar algunhas figuras literarias.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneira mecánica e eficaz, facer clasificacións, redactar textos
78
propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos na produción dos propios textos, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Familiarizar o alumnado co manexo dalgunha gramática que lles poida axudar a solucionar
dúbidas sobre os verbos. Por exemplo: Gramática da lingua galega. Síntese práctica (de Xosé
Feixó Cid, en Edicións Xerais, 2008).
- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns autores clásicos da nosa literatura.
- Fomentar a curiosidade cara á investigación de temas concretos e o esforzo por presentar os
traballos con corrección e limpeza.
- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula material diverso e atractivo pertencente a
distintos autores, estilos e xéneros.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
79
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 10 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Suxírese buscar cantigas populares, analizalas (medida dos versos, rima, figuras literarias...) e
80
cantalas (para reparar no peculiar ritmo de cada unha). Atoparanse algunhas na páxina:
http://www.geocities.com/jacobo.geo/cantigas.html. Despois, pódese contar en prosa a historia de
cada unha desas cantigas.
- Consultar páxinas web de caligramas.
- Consulta da páxina web de Castelao museocastelao.org para ler e escoitar algúns dos seus relatos
e contemplar os seus debuxos.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro relato de Castelao.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Proponse ademais a lectura en voz alta de: Palabras envoltas en cancións (de A. García Teijeiro,
ed. Galaxia, 2000) e Cidades (de Fran Alonso, Edicións Xerais, col. Merlín, 1998).
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
- Escoita na Rede ou nun CD de cantigas tradicionais galegas.
- Consulta de páxinas web relacionadas cos contidos da unidade.
81
EDUCACIÓN EN VALORES
- Sensibilidade cara á poesía e a música como tipos especiais de comunicación entre os seres
humanos.
- Valoración da amizade.
- Actitude de respecto cara aos sentimentos dos demais.
- Interese por algúns autores da nosa literatura.
- Interese por coñecer os medios que a lei pon á nosa disposición para solucionar conflitos de
maneira civilizada.
82
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 11
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, informativos e explicativos.
- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar a práctica teatral como enriquecedora da expresión oral.
- Competencia matemática
- Utilizar fórmulas matemáticas para expresar emocións.
- Aplicar os coñecementos de creación de gráficos e táboas na resolución de actividades e na
interpretación de datos.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Competencia social e cidadá
- Sentir a lingua como parte da súa identidade colectiva.
83
- Participar activamente nos traballos colectivos e nas representacións teatrais.
- Analizar a importancia da publicidade nas condutas individuais.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva: resumos,
cadros, táboas...
- Mostrar interese por coñecer as técnicas e mecanismos que inciden nunha mellor comunicación
escrita.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Discriminar de maneira madura o que é realmente importante na vida e relativizar outros
aspectos materiais.
- Mostrar interese por coñecer a historia das cousas que nos rodean.
- Competencia cultural e artística
- Valorar a riqueza cultural e expresiva que ofrece calquera lingua, e recoñecela coma un ben
común que cómpre conservar e defender.
- Valorar os textos dramáticos como manifestación artística e cultural.
- Valorar as variedades xeográficas dunha lingua como parte das manifestacións culturais dunha
comunidade.
84
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Recoñecer textos que expoñan o sentimento de pertenza á comunidade galegofalante.
- Coñecer o vocabulario básico relacionado co cuarto de durmir.
- Recoñecer os adverbios e a súa función, e identificar as distintas clases de adverbios e locucións
adverbiais.
- Aplicar correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.
- Recoñecer as características básicas do texto dramático.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda quincena de maio.
1. Lectura e comentario: «A camisa do home feliz» (Italo Calvino: Contos populares italianos,
ed. Siruela).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Sentir. VOCABULARIO: O cuarto de durmir. GRAMÁTICA: Os
adverbios. ORTOGRAFÍA: Palabras con es- e ex-. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos.
Mecanismos gramaticais de cohesión; os conectores.
3. Literatura: O xénero dramático. OBRADOIRO DE LITERATURA: Taller de teatro.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto explicativo.
85
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión e coméntao seguindo uns criterios dados.
2.1. Recoñece textos que expoñan o sentimento de pertenza á comunidade galegofalante.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Identifica os adverbios e as locucións adverbiais e recoñece a súa función.
2.4. Clasifica os adverbios e locucións adverbiais segundo o significado que expresen.
2.5. Aplica correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.
3.1. Recoñece as características básicas do xénero teatral.
4.1. Analiza as características específicas dun texto explicativo.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Aplicar o vocabulario estudado na unidade.
- Identificar e clasificar adverbios e locucións adverbiais.
- Aplicar correctamente s ou x nas palabras que comezan por es- e ex-.
- Recoñecer as características básicas do texto dramático.
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
86
- Pódese escoitar a lectura no CD-Audio antes de iniciar as actividades de comprensión lectora.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneira mecánica e eficaz, facer clasificacións, redactar textos
propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos na produción dos propios textos, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Estimular no alumnado o interese polo noso contorno natural.
- Crear na aula un clima de confianza de maneira que os alumnos poidan sentirse desinhibidos á
hora de intervir oralmente e de participar nas actividades de dramatización.
- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns autores clásicos da nosa literatura.
- Fomentar a curiosidade cara á investigación de temas concretos e o esforzo por presentar os
traballos con corrección e limpeza.
- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula material diverso e atractivo pertencente a
distintos autores, estilos e xéneros.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
87
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade 11 que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación do modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 11 no caderno de Tratamento da
diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias e Fomento da lectura.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Suxírese organizar entre o alumnado unha representación teatral.
- Se as circunstancias e o nivel da clase o permiten, aconséllase levar os alumnos e alumnas a ver
88
unha representación teatral. De volta á clase, poderán comentar que trazos característicos do texto
teatral recoñeceron na obra.
- Ver a gravación dalgunha obra teatral famosa.
- Xogar a dar explicacións. Un alumno ou unha alumna deberá preparar un texto explicativo e
expoñelo ante a clase, pero sen citar en ningún momento de que tema trata. Os compañeiros
deberán suxerir cal é o tema tratado.
- En gran grupo, suxerir que cousas son necesarias na nosa vida para ser felices. As diferentes
propostas deberán ser analizadas e criticadas polo resto dos compañeiros.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutros textos relacionados co tema da lectura inicial da unidade.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial e doutros textos.
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Sensibilidade estética perante as producións literarias propias e alleas.
89
- Valoración da igualdade e da dignidade das persoas.
- Valoracion positiva daquilo que cada un ten, sen buscar máis aló do que podemos conseguir.
- Recoñecemento maduro do que realmente é importante na nosa vida, relativizando outros bens ou
aspectos materiais.
90
PROGRAMACIÓN DA UNIDADE 12
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler de maneira comprensiva e comentar textos literarios, técnicos e científicos.
- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que lle permita expresarse mellor.
- Asimilar as regras que rexen a formación e o uso correcto das palabras nunha lingua.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Expresarse con corrección adecuando o discurso á situación comunicativa.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico
- Mostrar interese por coñecer o noso medio físico e valorar calquera actitude, individual ou
institucional, tendente á súa conservación.
- Competencia matemática
- Comprender a importancia de interpretar correctamente a linguaxe científica.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet, como maneira de ampliar coñecementos.
91
- Competencia social e cidadá
- Valorar o labor de determinados colectivos a prol da normalización da nosa lingua e o seu
empeño para que sexa recoñecida como «lingua de prestixio».
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva: resumos,
cadros, táboas...
- Mostrar interese por coñecer as técnicas e mecanismos que inciden nunha mellor comunicación
escrita.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Recoñecer a importancia de facer as cousas «a tempo» e mostrar unha actitude responsable cara
ao traballo e á consecución dos seus obxectivos.
- Reaccionar con madurez ante os conflitos e saber como resolvelos.
- Valorar as relacións de amizade e gozar coas actividades colectivas.
- Competencia cultural e artística
- Gozar coa lectura de bandas deseñadas e recoñecer o seu valor artístico, como obra que
combina a linguaxe plástica, iconográfica e verbal.
92
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
- Recoñecer as funcións dos equipos de normalización lingüística.
- Coñecer o vocabulario básico relacionado cos sentidos.
- Recoñecer as oracións e as súas clases.
- Identificar o suxeito e o predicado dunha oración.
- Analizar e clasificar os distintos casos de oracións sen suxeito.
- Escribir correctamente palabras con i, con x e con ll.
- Analizar os elementos propios da linguaxe do cómic.
- Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de xunio.
1. Lectura e comentario: Fin de curso (cómic de Miguelanxo Prado).
2. Lingua: LINGUA E SOCIEDADE: Os Equipos de Dinamización da Lingua Galega (EDLG).
VOCABULARIO: Vocabulario referido aos sentidos. GRAMÁTICA: A oración. ORTOGRAFÍA: Uso
de i, ll e x. OBRADOIRO DE LINGUA: Repaso de contidos. Mecanismos gramaticais de cohesión;
os conectores.
3. Literatura: O cómic. OBRADOIRO DE LITERATURA: Taller de banda deseñada.
4. Competencia lingüística: Comenta un texto técnico ou científico.
93
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le e comenta un texto que combine texto e imaxe.
2.1. Recoñece as funcións dos Equipos de Normalización da Lingua Galega.
2.2. Aplica noutros contextos o vocabulario básico estudado.
2.3. Identifica oracións, recoñece se son simples ou compostas e clasifícaas segundo a intención
do emisor.
2.4. Identifica e analiza o suxeito e o predicado dunha oración.
2.5. Recoñece e analiza as distintas oracións sen suxeito.
2.6. Aplica correctamente as grafías i, x, ll.
3.1. Analiza os elementos dun cómic.
4.1. Analiza os trazos lingüísticos propios dos textos científicos, técnicos ou humanísticos.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender globalmente un texto oral ou escrito.
- Recoñecer oracións, clasificalas e identificar o suxeito e o predicado.
- Escribir correctamente palabras con i, con x e con ll.
- Analizar os elementos propios da linguaxe do cómic.
94
METODOLOXÍA
- A lectura inicial servirá como motivación para introducir o alumnado nos coñecementos e
aprendizaxes que se irán traballando ao longo da unidade.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus
apartados, utilizar o dicionario de maneira mecánica e eficaz, facer clasificacións, redactar textos
propios de forma ordenada, esforzarse por imitar modelos na produción dos propios textos, etc.
- A metodoloxía será activa e participativa, de maneira que facilite a aprendizaxe, individual e
colectiva, e favoreza a adquisición das competencias básicas, en concreto da lingüística.
- Espertar nos alumnos e alumnas o interese pola análise lingüística e pola interpretación gráfica
dos elementos dos cómics, de maneira que poidan ser interpretados como unha expresión literaria
e artística que vai máis alá dun mero entretemento.
- Fomentar a autoestima e valorar o esforzo e o traballo ben feito.
- Estimular no alumnado o interese por coñecer algúns creadores clásicos de banda deseñada
mediante exemplos concretos, e algúns dos creadores galegos a través de páxinas web.
- Fomentar a curiosidade cara á investigación de temas concretos e o esforzo por presentar os
traballos con corrección e limpeza.
- Fomentar o gusto pola lectura, proporcionando na aula material diverso e atractivo pertencente a
distintos autores, estilos e xéneros.
- Fomentar o interese por utilizar as TIC para buscar información de temas que lles resulten
atractivos e non aproveitar unicamente as súas vantaxes para o xogo.
95
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais e outros textos.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, Diagnóstico e
Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Aplicación de modelo de proba de diagnóstico.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades complementarias correspondentes á unidade 12 no caderno de Tratamento da
diversidade.
96
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
- Prácticas de competencias en Diagnóstico.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Representar en forma de cómic un texto en prosa.
- Acceder á páxina http://www.agpi.es/ e mostrarlles aos alumnos e ás alumnas os traballos dalgúns
dos ilustradores galegos.
- Traer á clase diferentes cómics dos alumnos e alumnas e analizar os recursos específicos deste
xénero.
- Dedicar un tempo da clase a contar chistes e anécdotas relacionados coas cualificacións escolares
ou a fin de curso, co fin de fomentar a expresión oral e valorar o humor como forma de relativizar
o trascendental da vida.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura e análise doutros cómics.
- Plan lector de sete libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
97
FOMENTO DAS TIC
- Busca de información en Internet.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración da palabra e da argumentación como o único medio pacífico para defender as propias
ideas.
- Fomento da autoestima.
- Conciencia da importancia que ten a normalización dunha lingua, isto é, o seu uso en calquera
contexto, para a súa supervivencia e difusión.
- Valoración do esforzo como único medio seguro para acadar boas cualificacións no eido
académico e, en xeral, para alcanzar os obxectivos propostos na vida.
98
Contidos Mínimos a acadar en 1º ESO
Estes obxectivos - contidos mínimos – son formulados en forma de capacidades e posibilidades que
lles permitan aos/ás alumnos/as integrarse con éxito en 2º ESO.
1.- Ler pronunciando, entoando e cun ritmo axeitado que posibilite a comprensión.
2.- Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados á súa idade, sabendo localizar a
IDEA ou IDEAS CLAVE.
3.- Ser quen de construir esquemas de chaves e de números partindo de textos escritos.
4.- Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.
5.- Ser quen de expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e
comprensiva, e coa debida presentación.
6.- Ser quen de utilizar as normas ortográficas básicas: distinción b/v, c/z, s/x, uso do h...
7.- Ser quen de elaborar descricións, narracións e diálogos, utilizando as normas básicas de
puntuación, acentuación e léxico axeitado.
8.- Ser quen de saber localizar en textos sinxelos as diversas clases de palabras:
substantivos, adxectivos, verbos...
9.- Ser quen de distinguir as tres conxugacións verbais e coñecer os paradigmas dos verbos
regulares.
10.- Ser quen de recoñecer os diversos tipos de oracións e os seus constituintes básicos.
11.- Coñecer as principais etapas da historia da nosa lingua e a nosa realidade
sociolingüística.
12.- Saber utilizar o dicionario e mostrar interese por outras fontes de consulta (TIC).
13.- Ser quen de recoñecer, aprender e aplicar as características básicas de cada xénero 99
literario; narrativa, poesía e dramática.
14.- Mostrar unha actitude positiva cara a lingua galega, por un uso normalizado.
15.- Esforzarse en mellorar a expresión oral e escrita, con especial atención ás interferencias
do galego/castelán.
16.- Posuir unha actitude correcta e de respecto na clase, participando nas actividades que se
lle propoñan.
100
Avaliación
Criterios de avaliación
Na avaliación da materia, os criterios principais de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e
extraordinarias, serán:
1. O nivel de coñecementos adquirido polo alumno.
2. O dominio da lingua escrita, que inclúe a competencia para producir textos coherentes e con
corrección léxica, ortográfica e de puntuación. Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,05
puntos da nota outorgada ao alumno nos exames escritos.
3. O dominio da lingua oral, que terá carácter obrigatorio e deberá ser demostrado durante as clases. En
caso contrario, o profesor poderá establecer un exame oral, do cal deberá deixar rexistro individualizado por
escrito. A non aprobación deste apartado implicará automaticamente o suspenso na materia.
4. A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a
aprobación do alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en
setembro .
Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos, enumerados a seguir:
1. Participación e comportamento.
2. Actitude de traballo tanto individualmente como en equipo.
3. Asistencia ás clases.
4. Puntualidade na entrega de exercicios, tarefas e traballos.
5. Coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos.
Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a
ordenador, coa presentación que estime oportuna cada profesor.
101
Procedementos
1. Realizarase unha avaliación continua.
2. No comezo do curso, procederase a unha avaliación de diagnóstico inicial.
3. Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte as probas
de cada período avaliatorio.
4. Todo o anterior completarasse cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de
consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes
obxectivos, poderá existir unha proba a final de xuño destinada ao alumnado que teña demostrado o seu
esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.
Instrumentos
1. Proba ou probas escritras, que constituirán o 70% da nota.
2. Outros elementos da avaliación, que constituirán o restante 30% da nota. Entre eles,
obrigatoriamente figurarán a avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10%
do total, e a avaliación da oralidade. Tamén poderán incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos
específicos e a actitude e participación. A distribución dos pesos destes elementos corresponde ao profesor
respectivo, que deberá comunicarllos no comezo do curso ao grupo.
3. O uso de calquera tipo de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (0) como cualificación na avaliación de referencia, sexa esta
Ordinaria ou Extraordinaria.
102
Material empregado
• Libro de texto recomendado:
Lingua galega e literatura. Educación Secundaria 1, de Barros Taboada, Miguel; González
Seoane, Manuel. Edit. Anaya (2012).
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como o eixo
central do curso.
• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 2).
• Utilización constante do dicionario.
• Utilización das TIC
As tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos últimos anos e o sistema
educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu sitio no ensino
e na nosas materia é como apoio a aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse
pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son
empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na aplicación de
coñecementos.
103
Modelos de avaliación inicial
Lingua e Literatura 1º ESO
Nome e Apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le o seguinte texto e contesta ás cuestións:
O día 27 de xuño, festa do seu aniversario, Xonás Berglund recibiu por fin un magnetófono de regalo.
Con el empezou inmediatamente as súas investigacións.
Quería proceder con orde. Por iso gravou en primeiro lugar os sons que xorden da natureza cando os
animais se comunican entre si.
Xonás pensaba que as voces dos animais e dos paxaros eran absolutamente puras e que podían
transmitir as mensaxes menos falsas do mundo. El quería erguer aquelas voces limpas e fermosas fronte
ás palabras mentireiras e sinuosas da xente.
Quería tamén que o magnetófono rexistrase a maior parte dos ruídos mecánicos que producen as
distintas actividades humanas.
Aquela tardiña do 27 de xuño, Xonás e a súa irmá Anika, xunto cun amigo común, David Stenfäldt,
que era un ano máis vello que Anika, camiñaban amodiño polo campo en dirección ao terraplén da vía do
ferrocarril, por onde pronto tiña que pasar o tren expreso de Estocolmo. Xonás quería gravar o traqueteo
das rodas.
María Gripe: Os escaravellos voan á tardiña
104
a) Que agasallo recibiu Xonás o día do seu aniversario?
b) Quería gravar Xonás voces humanas co seu magnetófono?
c) Que sons pretendía gravar?
d) A onde se dirixiron el e mais a súa irmá e un amigo?
e) Por que querían achegarse á vía do tren?
Exercicio nº 2.-
Escribe unha breve historia que se desenvolva nunha época futura.
Exercicio nº 3.-
Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada unha das
palabras subliñadas no seguinte texto:
O día estaba algo anubrado, e había algo de vento; ben podería chover, como dixeran no telexornal.
Exercicio nº 4.-
Subliña os verbos das seguintes oracións, indica se están en pretérito, presente ou futuro, escribe o seu infinitivo
e di a que conxugación corresponden:
a) Queres un caramelo?
b) Non lle contei a ninguén o noso segredo.
c)Mañá estarei aí convosco.
105
Exercicio nº 5.-
Sinala o suxeito e o predicado das seguintes oracións e di cal é o núcleo do suxeito:
a) Esa caixa de libros pesa demasiado.
b) Aínda non chegaron todos os invitados.
Exercicio nº 6.-
Responde:
a) Escribe un sinónimo de cada unha das seguintes palabras: ollar, propietario.
b) Escribe un antónimo para cada unha das seguintes palabras: afastarse, espido.
Exercicio nº 7.-
Escribe dúas palabras derivadas de cada unha das seguintes: orde, vivir, humano.
Exercicio nº 8.-
Substitúe as formas do verbo deixar das seguintes oracións por outro verbo máis adecuado, de maneira que non
se repita ningunha:
a) Deixei a carteira na casa e non puiden mercarche o xornal.
b) Nunca lle pido libros a Andrés porque sei que non lle gusta deixalos.
c) A ti ata que hora che deixan saír?
106
Lingua e Literatura 1º ESO
Nome e apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le o seguinte texto e contesta ás cuestións:
Por eses anos andaba eu na escola primaria. Vivía nunha vila galega de certa importancia. Na vila
había dúas escolas nacionais ou públicas para nenos. A unha delas era á que eu asistía. A escola estaba
totalmente atestada de rapaces. Había veces que chegabamos a oitenta. O noso mestre volvíase tolo para
manter a disciplina. O mestre era un home "ó vello xeito". Usaba e aínda abusaba do caxato cando era
preciso. Con todo, era un gran pedagogo.
Por aquelas datas non se escribía unha soa liña en galego nos nosos xornais, nin se vían libros galegos
por ningures. A guerra civil estaba aínda moi recente, tan recente que aínda semellaba que se estaba
vivindo. O galego estaba prohibido en todas as escolas. Pois ben: o noso mestre —o Mestre— adicaba as
clases dos sábados pola tarde a ler en galego.
Manuel María: O xornaleiro e sete testemuñas máis.
a) De que época da súa vida fala o narrador deste texto?
b) Había moitos rapaces na escola á que asistía?
c) Que opinión tiña o narrador do seu mestre?
d) Por que non había nesta época libros en galego?
e) Por que cres ti que o mestre facía lecturas en galego a pesar de estar prohibido?
107
Exercicio nº 2.-
Conta brevemente como foi o teu primeiro día de clase no instituto.
Exercicio nº 3.-
Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada unha das
palabras subliñadas no seguinte texto:
Camiñaba distraída ollando o chan coas mans nos petos do chaquetón, cando case tropezo con dúas compañeiras
que estaban paradas diante, Mónica Fernández e Teruca Ríos. As dúas rían.
Exercicio nº 4.-
Subliña os verbos das seguintes oracións, indica se están en pretérito, presente ou futuro, escribe o seu infinitivo
e di a que conxugación corresponden:
a) Eu son a máis nova das miñas irmás.
b) No próximo curso faremos unha excursión aos Ancares.
c) Estiven enfermo na semana dos exames.
Exercicio nº 5.-
Sinala o suxeito e o predicado das seguintes oracións e di cal é o núcleo do suxeito:
a) A miña compañeira copiou todos os exercicios por min.
b) A ostra é un molusco hermafrodita.
108
Exercicio nº 6.-
Responde:
a) Escribe un sinónimo de cada unha das seguintes palabras: vivenda, descender.
b) Escribe un antónimo para cada unha das seguintes palabras: falso, mínima.
Exercicio nº 7.-
Escribe dúas palabras derivadas de cada unha das seguintes: novo, persoa, libro.
Exercicio nº 8.-
Substitúe as formas do verbo dicir das seguintes oracións por outro verbo máis adecuado, de maneira que non se
repita ningunha:
a) Se non estades de acordo connosco, é mellor que digades a vosa opinión.
b) Luís díxome como se lle cambia o aceite ao coche.
c) Nunha carta aos xornalistas, o ministro dixo que renunciaba ao cargo.
109
PROGRAMACIÓN 2º ESO
Presentación
A programación de 2º de ESO atópase dividida, segundo consta no DCB, en cinco bloques de
contidos:
1.- Comunicación oral. Escoitar e falar.
2.- Comunicación escrita. Ler e escribir.
3.- Funcionamento da lingua.
4.- Lingua e sociedade.
5.- Educación literaria.
Estes bloques de contidos organizarémolos en cada unidade didáctica en catro bloques: obxectivos,
criterios de avaliación, competencias básicas e contidos.
As competencias incorpóranse a esta programación debido á súa consideración de compoñente
fundamental na formación dos estudantes. O seu logro, tal como establece a Lei Orgánica de
Educación, permitiralles aos alumnos e ás alumnas realizarse como persoas, vivir en sociedade,
incorporarse con máis garantías ao mundo laboral e estimular o seu desexo de seguir aprendendo no
futuro.
A consecución dos obxectivos establecidos na unidade, que se valorarán mediante os seus
correspondentes criterios, contribuirá ao desenvolvemento dos alumnos e das alumnas nas
competencias propostas.
110
Por último, compre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada
concepto as súas correspondentes destrezas e procedementos, así como as actitudes ou valores que
se pretende fomentar.
111
UNIDADE 1
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler un texto literario coa entoación adecuada e realizar o comentario correspondente seguindo
criterios establecidos.
2. Recoñecer as características propias dos textos periodísticos.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa escola e identificar palabras homófonas.
4. Descompoñer palabras en lexema e morfemas, e clasificalas segundo a súa estrutura.
5. Recoñecer o suxeito e o predicado dunha oración e identificar as distintas frases que a
constitúen.
6. Recoñecer e valorar o carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.
7. Aplicar correctamente na práctica as regras de acentuación.
8. Coñecer as características dos textos literarios que os diferencian doutros tipos de textos.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados (comprensión, léxico, estrutura,
creación).
2.1. Identifica os elementos propios dunha noticia e as seis preguntas clave ás que debe dar
resposta.
112
3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos estudados.
3.2. Identifica e diferencia palabras homófonas.
4.1. Identifica o lexema e os diferentes morfemas dunha palabra.
4.2. Clasifica palabras en simples, derivadas, compostas e parasintéticas.
4.3. Agrupa palabras por familias léxicas.
5.1. Recoñece o suxeito e o predicado dunha oración e identifica as distintas frases que a
constitúen.
6.1. Valora o carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.
7.1. Aplica correctamente as regras de acentuación.
8.1. Nun texto literario dado, recoñece as peculiaridades que o identifican como tal.
9.1. Redacta un texto creativo a partir dunha teima ou dun soño.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da práctica da comprensión e a expresión de
diferentes textos literarios.
- Ler de maneira comprensiva fragmentos non-literarios propostos.
- Ler de maneira comprensiva e crítica diferentes textos periodísticos.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar e expresar a opinión persoal respecto dun tema dado.
113
- Competencia cultural e artística
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Valorar a riqueza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha
identidade colectiva e dunha maneira distinta de percibir a realidade.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Utilizar eficazmente as novas tecnoloxías para pescudar sobre un tema dado e obter
información.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar unha ficha biográfica a partir dos datos obtidos nun labor de investigación.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través de exercicios de autoavaliación, co fin de
detectar posibles problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto narrativo de Álvaro Cunqueiro.
- Anotación de vocabulario novo.
- Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal e pracer.
- Os textos periodísticos: a noticia
- Identificación e redacción de titulares.
- Análise das preguntas clave ás que dá resposta unha noticia periodística.
114
- Valoración crítica dos textos periodísticos.
- Substantivos relacionados coa escola. Palabras homófonas
- Relación de sinonimia entre termos dados.
- Aplicación do vocabulario estudado noutros contextos.
- Explicación de frases feitas.
- Aplicación correcta de distintas palabras homófonas.
- Interese polo enriquecemento do vocabulario e por evitar castelanismos.
- A estrutura das palabras
- Identificación do lexema e dos distintos morfemas dunha palabra.
- Discriminación entre morfemas dependentes e independentes.
- Clasificación de palabras segundo a súa estrutura.
- Formación de familias léxicas.
- Actitude reflexiva no uso da lingua.
- A oración
- Identificación de suxeito e predicado.
- Identificación das frases que compoñen unha oración.
- As linguas do mundo
- Valoración do carácter plurilingüe da maior parte dos Estados do mundo.
- Valoración do plurilingüismo como reflexo do carácter pluricultural do mundo.
115
- Acentuación
- Aplicación práctica das normas xerais de acentuación.
- Ditado.
- Interese por aplicar correctemente as regras da acentuación.
- O texto literario
- Identificación das características propias do texto literario nun texto de Carlos Casares e noutro
de carácter tradicional.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e sociocultural.
- Taller de escritura: unha teima
- Lectura e comentario dun texto de Oli.
- Redacción dun relato a partir dunha teima ou dun soño.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
116
UNIDADE 2
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler un texto literario coa entoación adecuada e realizar o comentario correspondente seguindo
criterios establecidos.
2. Recoñecer as características propias dos textos periodísticos.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas viaxes e coñecer as clases de termos contrarios.
4. Coñecer a clasificación dos substantivos e aplicar correctamente as regras de formación do
plural.
5. Identificar os constituíntes dunha frase e distinguir os diferentes tipos de frases.
6. Coñecer a diferente situación legal das linguas oficiais e non-oficiais e valorar a importancia de
preservar a existencia de todas as linguas.
7. Aplicar correctamente na práctica o acento diacrítico.
8. Coñecer as características propias da literatura popular ou tradicional.
9. Coñecer os recursos fónicos e morfosintácticos máis comúns.
10. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Le e comenta unha reportaxe periodística seguindo as características propias deste subxénero.
117
3.1. Aplica en distintos contextos os adxectivos estudados.
3.2. Recoñece os termos contrarios e identifica, dentro deles, os antónimos.
4.1. Diferencia substantivos comúns e propios, concretos e abstractos, contables e non contables,
individuais e colectivos.
4.2. Forma o plural de substantivos dados.
5.1. Recoñece os distintos tipos de frases e identifica os seus constituíntes.
6.1. Coñece os conceptos de lingua oficial e lingua non-oficial.
6.2. Sabe cales son os obxectivos da Carta Europea das linguas Rexionais ou Minoritarias.
7.1. Aplica o acento diacrítico en palabras con a.
8.1. Comenta, a partir dun texto, as características propias da literatura popular.
9.1. Recoñece e clasifica os recursos de: aliteración, anáfora e hipérbato.
10.1. Crea un texto a partir dunha situación que lle produce medo.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da práctica da comprensión e a expresión de
diferentes textos.
- Redactar textos propios cambiando o punto de vista do narrador.
- Ler de maneira comprensiva e crítica diferentes textos periodísticos.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Reflexionar acerca do carácter monolingüe dalgúns Estados e buscar as posibles causas.
- Investigar de maneira autónoma e eficiente para realizar os traballos propostos.
118
- Competencia cultural e artística
- Valorar a riqueza que ofrece calquera lingua, como un ben común que cómpre conservar e
defender.
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Utilizar de maneira eficaz as novas tecnoloxías para obter información sobre acontecementos
históricos.
- Buscar información sobre unha obra literaria, tanto en soportes dixitais como tradicionais
(enciclopedias e dicionarios).
- Competencia para aprender a aprender
- Formular e resumir datos mediante fichas.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Paco Martín.
- Anotación do vocabulario novo.
- Valoración das persoas que nos rodean e da importancia que teñen nas nosas vidas.
119
- Os textos periodísticos: a reportaxe
- Comentario dunha reportaxe periodística.
- Valoración crítica dos textos periodísticos.
- Adxectivos relacionados coas viaxes. Termos contrarios: os antónimos
- Identificación de termos coa súa definición.
- Formación de palabras derivadas e identificación da palabra primitiva da que proceden.
- Correspondencia entre termos contrarios.
- Busca de antónimos para palabras dadas.
- Interese por ampliar o caudal léxico e evitar palabras incorrectas.
- O substantivo e as súas clases. O número: formación do plural
- Recoñecemento de substantivos nun texto.
- Clasificación de substantivos.
- Conversión a plural de substantivos e oracións en singular.
- Conversión a plural de palabras compostas.
- Actitude reflexiva no uso da lingua.
- As frases
- Clasificación de frases segundo o seu núcleo e identificación dos seus elementos.
- As linguas de Europa
120
- Expresión da propia opinión respecto do status das linguas oficiais e non-oficiais.
- Redacción de obxectivos para impulsar o uso das linguas menos protexidas.
- Valoración da lingua como expresión dunha identidade colectiva.
- O acento diacrítico: palabras con a
- Aplicación práctica do acento diacrítico en palabras con a.
- Ditado.
- Respecto polas convencións da norma escrita.
- A literatura popular ou tradicional. Os recursos literarios fónicos e morfosintácticos
- Comentario das características da literatura popular a partir de diferentes textos.
- Identificación e clasificación dos recursos da aliteración, o hipérbato e a anáfora en textos de
Uxío Novoneyra e A. Iglesia Alvariño.
- Curiosidade por coñecer os principais recursos estilísticos da lírica.
- Taller de escritura: xogamos co medo
- Lectura e comentario dun texto de Xabier P. Docampo.
- Redacción de textos creativos a partir de situacións que infunden medo ou temor.
- Valoración dos textos propios e alleos.
121
UNIDADE 3
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler un texto literario coa entoación adecuada e realizar o comentario correspondente seguindo
criterios establecidos.
2. Recoñecer as características propias dos textos periodísticos.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas relacións interpersoais e saber qué é un campo
semántico.
4. Identificar o xénero dos substantivos e formar o feminino a partir de nomes en masculino.
5. Recoñecer o suxeito dunha oración e identificar o tipo de frases que poden realizar esta
función.
6. Comprender os conceptos de lingua minorizada e lingua dominante.
7. Aplicar correctamente na práctica o acento diacrítico.
8. Recoñecer as composicións literarias que pertencen aos xéneros narrativo e lírico.
9. Coñecer algúns dos recursos semánticos máis comúns.
10. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e coa atención adecuada un texto narrativo.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Le e comenta unha crónica periodística seguindo as características propias deste subxénero.
122
3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos estudados.
3.2. Agrupa palabras segundo o campo semántico ao que pertenzan.
4.1. Indica o xénero dalgúns substantivos e discrimina entre substantivos variables e invariables.
4.2. Coñece as regras de formación do feminino dos substantivos.
5.1. Nunha oración, identifica o suxeito e analiza os seus constituíntes.
6.1. Comprende os conceptos de lingua dominante e lingua minorizada.
7.1. Aplica o acento diacrítico en palabras con e e con o, segundo teñan vogal semiaberta ou
semipechada.
8.1. Recoñece as obras literarias que pertencen aos xéneros lírico e narrativo e identifica as súas
características.
9.1. Identifica os recursos semánticos da comparación, a metáfora e a metonimia.
10.1. Redacta textos creativos a partir de palabras crebadas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da práctica da comprensión e a expresión de
diferentes textos literarios.
- Ler de maneira comprensiva e crítica diferentes textos periodísticos.
- Entender as causas das regras internas da lingua.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Expresar os propios gustos.
- Argumentar acerca dun determinado tema, achegando razóns que xustifiquen a postura
adoptada.
123
- Competencia cultural e artística
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Valorar a importancia de todas as linguas, sexa cal sexa a súa situación, e fomentar o seu uso en
calquera ámbito.
- Competencia social e cidadá
- Simular situacións conflitivas co fin de achegar solucións.
- Relacionarse cos demais con educación e tolerancia.
- Competencia para aprender a aprender
- Facer resumos.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Orencio Pérez González.
- Anotación de vocabulario novo.
- Valoración da tolerancia e do diálogo como base indispensable para as relacións.
- Os textos periodísticos: a crónica
124
- Comentario dunha crónica periodística.
- Valoración crítica dos textos periodísticos.
- Verbos relacionados coas relacións persoais. O campo semántico
- Correspondencia entre diferentes termos e a súa definición.
- Clasificación de palabras segundo o campo semántico.
- Correspondencias de sinónimos e contrarios.
- Explicacion de expresións e frases feitas.
- Autoesixencia na elección dun léxico preciso e axeitado.
- O xénero do substantivo: formación do feminino
- Discriminación entre substantivos variables e invariables en canto ao xénero.
- Aplicación das normas da formación do feminino.
- Identificación do xénero de palabras mediante o uso de determinantes e a concordancia.
- Interese por aplicar correctamente as regras de formación do feminino.
- O suxeito
- Identificación do suxeito de oracións dadas.
- Análise sintáctica das frases que desempeñan a función de suxeito.
- A situación das linguas. Linguas dominantes e linguas minorizadas
- Reflexión a partir de textos e argumentación da postura persoal ao respecto.
- Valoración de todas as linguas por igual, sexa cal sexa a súa situación legal.
125
- O acento diacrítico
- Aplicación práctica do acento diacrítico en palabras con e e con o.
- Ditado.
- Valoración da pronunciación correcta das vogais semiabertas e semipechadas como un trazo
distintivo do coñecemento adecuado da nosa lingua.
- Os xéneros literarios. Os recursos literarios semánticos
- Comentario das características das obras líricas e das obras narrativas a partir de textos de
Agustín Fernández Paz e Ramón Cabanillas.
- Identificación dos recursos semánticos da comparación, a metáfora e a metonimia.
- Valoración da importancia da función estética da linguaxe na literatura.
- Taller de escritura: xogamos co medo
- Lectura e comentario dun texto de Manuel Antonio Pina.
- Redacción de textos a partir de xogos con palabras.
- Valoración da imaxinación e do xogo na creación literaria.
126
UNIDADE 4
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Dominar as técnicas de traballo para chegar a analizar correctamente calquera texto.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa casa e identificar topónimos.
4. Recoñecer semántica e morfoloxicamente os adxectivos.
5. Diferenciar o suxeito axente e o suxeito paciente e ser capaz de recoñecer e clasificar as
oracións sen suxeito.
6. Coñecer o status das diferentes linguas do Estado español.
7. Coñecer a función do acento diacrítico e aplicalo correctamente en todos os casos.
8. Saber cales son as características da novela que a definen como xénero e analizar os elementos
da narración.
9. Coñecer algúns dos recursos semánticos máis comúns.
10. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas.
1.2. Comenta un texto seguindo uns criterios dados.
2.1. Nun texto, identifica a idea principal e as secundarias que a amplían ou explican.
3.1. Aplica en distintos contextos os substantivos estudados.
127
3.2. Diferencia palabras polisémicas e homónimas.
3.3. Identifica e clasifica topónimos.
4.1. Clasifica adxectivos en especificativos e explicativos.
4.2. Forma o feminino de adxectivos rematados en -án ou -ano.
4.3. Utiliza correctamente as partículas comparativas.
5.1. Identifica o suxeito paciente nunha oración pasiva.
5.2. Discrimina as oracións impersoais, aparentemente impersoais e con suxeito omitido.
6.1. Sabe que linguas se falan no Estado español e cal é o seu status.
7.1. Aplica correctamente o acento diacrítico.
8.1. Coñece as características da novela.
8.2. Identifica o tipo de narrador nun texto narrativo e sabe dicir se é omnisciente, protagonista ou
testemuña.
9.1. Recoñece os recursos da personificación, a hipérbole, a ironía e a antítese.
10.1. Redacta textos creativos a partir do punto de vista dun animal.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da práctica da comprensión e a expresión de
diferentes textos literarios.
- Ler de maneira comprensiva fragmentos de textos non-literarios.
- Manifestar curiosidade pola orixe dos nomes propios.
128
- Autonomía e iniciativa persoal
- Extraer ensinanzas dos textos lidos e aplicalas á vida cotiá.
- Saber «ler entre liñas» e extraer conclusións.
- Competencia cultural e artística
- Valorar o plurilingüismo como unha riqueza que cómpre preservar.
- Valorar a importancia que a tradución de obras clásicas ou divulgativas ten para a
normalización dunha lingua.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Utilizar de maneira eficaz as novas tecnoloxías e outros medios de consulta tradicionais para
obter información sobre autores literarios.
- Ordenar e organizar información.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar fichas cos datos obtidos nun labor de investigación.
- Recoñecer a idea central dun texto, así como algunhas ideas secundarias.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Eduardo Blanco Amor.
129
- Valoración das actitudes pacíficas.
- Técnicas de traballo: idea principal e ideas secundarias
- Identificación da idea principal e das secundarias en cada parágrafo dun texto.
- Elaboración dun resumo a partir das ideas principais seleccionadas.
- Conciencia da importancia das técnicas de traballo para organizar a información.
- Substantivos relacionados coa casa. Palabras polisémicas e homónimas. Topónimos
- Relación dos substantivos coa ilustración.
- Buscas no dicionario e clasificación de palabras en polisémicas e homónimas.
- Explicación de refráns.
- Clasificación de topónimos segundo o seu significado.
- Interese por aumentar o caudal léxico e evitar castelanismos.
- O adxectivo cualificativo: clasificación, xénero, grao comparativo
- Clasificación de adxectivos en explicativos/especificativos, variables/invariables.
- Formación do feminino de adxectivos rematados en -án/-ano.
- Aplicación das partículas comparativas.
- Explicación do significado de adxectivos dados segundo a súa posición.
- Actitude reflexiva no uso da lingua.
130
- O suxeito axente e o suxeito paciente. Oracións sen suxeito
- Identificación do suxeito paciente en oracións pasivas.
- Clasificación de oracións sen suxeito.
- As linguas do Estado español
- Coñecemento das linguas do Estado español e do diferente status que presentan.
- Valoración do plurilingüismo como unha riqueza cultural que cómpre preservar.
- O acento diacrítico
- Aplicación do acento diacrítico en palabras e textos.
- Ditado.
- A novela. Os elementos da narración. Os recursos semánticos
- Clasificación de novelas segundo o título.
- Identificación da clase de narrador nun texto de Xosé Neira Vilas.
- Identificación de recursos semánticos: personificación, hipérbole, ironía, antítese.
- Curiosidade por coñecer os principais recursos estilísticos da lírica.
- Taller de escritura: a orixe
- Lectura dun texto de Bernardo Atxaga.
- Redacción dun texto segundo o punto de vista dun animal.
- Valoración dos textos creativos propios e respecto polas creacións alleas.
131
UNIDADE 5
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Dominar as técnicas de traballo para organizar correctamente a información dun texto.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coas compras.
4. Recoñecer os distintos determinantes e os seus usos especiais.
5. Diferenciar oracións con predicado nominal e predicado verbal.
6. Coñecer a evolución histórica da lingua galega e a importancia do seu recoñecemento na
Constitución e no Estatuto de Autonomía.
7. Aplicar correctamente na práctica os distintos signos de puntuación e as maiúsculas.
8. Recoñecer as características da novela histórica e analizar os elementos da narración.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto coa fluidez e a comprensión adecuadas.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Elabora diferentes esquemas a partir dun texto.
3.1. Aplica en distintos contextos os substantivos estudados.
4.1. Identifica e clasifica os determinantes dun texto.
132
4.2. Recoñece os usos especiais dos demostrativos.
4.3. Recoñece os usos especiais dos posesivos.
5.1. Discrimina o predicado verbal e o predicado nominal segundo a natureza do seu núcleo.
6.1. Identifica o galego como lingua propia de Galicia e coñece o proceso que o levou a
converterse nunha lingua minorizada.
7.1. Aplica as normas de uso dos signos de puntuación e da maiúscula.
8.1. Sabe cales son as características propias da novela histórica.
8.2. Entende a diferenza entre personaxes principais e secundarios.
8.3. Nun texto narrativo, recoñece os fragmentos onde aparecen diálogos directos e indirectos.
9.1. Analiza e inventa títulos para relatos e crea textos propios a partir de pautas dadas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos.
- Analizar textos non-literarios, diferenciando as súas partes.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Expoñer un feito con coherencia, argumentando a postura persoal.
- Analizar de maneira reflexiva as causas que levan a unha situación lingüística determinada.
- Competencia cultural e artística
- Valorar a lingua como sinal de identidade dun pobo e como reflexo da forma de entender a
realidade.
133
- Valorar a importancia do labor social e institucional na defensa, recoñecemento e normalización
dunha lingua.
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Valorar a creatividade na produción dos propios textos.
- Competencia social e cidadá
- Observar actitudes de tolerancia e respecto nos debates.
- Presentarse correctamente ante os demais.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar un esquema a partir dun texto expositivo.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Álvaro Magalhães.
- Anotación de vocabulario novo.
- Valoración da lectura como fonte de pracer e de aprendizaxe.
- Técnicas de traballo: o esquema
- Identificación da idea principal de cada parágrafo dun texto expositivo.
134
- Elaboración dun esquema.
- Interese por coñecer o noso contorno, como paso previo para valoralo e protexelo.
- Conciencia da importancia das técnicas de traballo para organizar a información.
- Substantivos relacionados coas compras
- Relación de palabras e imaxes.
- Agrupación de palabras segundo uns criterios determinados.
- Explicación de refráns e frases feitas.
- Buscas no dicionario.
- Autoesixencia na elección dun léxico preciso e adecuado a cada momento.
- Os determinantes
- Identificación e clasificación dos determinantes dun texto.
- Aplicación dos determinantes e das súas contraccións en oracións e textos.
- Explicación e aplicación dos usos particulares dos demostrativos e dos posesivos.
- Actitude comprometida coa preservación dos bens naturais do noso Planeta.
- O predicado
- Identificación das oracións simples dun texto.
- Discriminación de predicado verbal e predicado nominal.
135
- A lingua galega
- Reflexión acerca da evolución da lingua galega.
- Análise dalgúns artigos fundamentais do Estatuto de Autonomía acerca da lingua galega.
- Valoración da importancia do labor institucional e social para fomentar o uso da lingua.
- Signos de puntuación
- Puntuación de textos.
- Ditado.
- A novela histórica. Elementos da narración
- Análise das características da novela histórica a partir dun texto de Teresa Moure.
- Análise e clasificación dos personaxes de textos narrativos.
- Transformación de diálogos directos en diálogos indirectos.
- Taller de escritura: gárdame o segredo
- Clasificación e invención de títulos.
- Redacción de textos creativos a partir dun segredo.
136
UNIDADE 6
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Dominar as técnicas de traballo para organizar correctamente a información dun texto.
3. Ampliar o vocabulario básico relacionado coa descrición física de persoas e identificar os
termos complementarios.
4. Coñecer semántica e formalmente as distintas formas dos pronomes persoais átonos.
5. Coñecer a estrutura da oración copulativa e analizala sintacticamente.
6. Recoñecer as variedades de fala nos tres bloques lingüísticos de Galicia.
7. Aplicar correctamente os signos de puntuación.
8. Recoñecer as características da novela policial e analizar os elementos da narración.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un mito clásico coa fluidez e a comprensión adecuadas.
1.2. Comenta un mito seguindo uns criterios dados.
2.1. Realiza o resumo dun texto seguindo o procedemento adecuado.
3.1. Aplica en distintos contextos os adxectivos estudados.
3.2. Identifica os termos complementarios como unha clase de termos contrarios e aplícaos
correctamente.
137
4.1. Recoñece as formas átonas dos pronomes persoais, así como as formas que resultan da súa
concorrencia.
4.2. Diferencia na práctica o uso de te/che e lle/lles.
5.1. Recoñece as oracións copulativas e analiza sintacticamente o predicado nominal.
6.1. Coñece algúns trazos distintivos da fala dos tres bloques lingüísticos de Galicia.
7.1. Coñece e aplica correctamente as normas de uso dos signos de interrogación e de
exclamación.
8.1. Recoñece nun texto as características propias da novela policial.
8.2. Analiza o espazo e mais a orde temporal dos acontecementos nun fragmento narrativo.
9.1. Reescribe un texto seguindo estratexias creativas e xogos lingüísticos.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos
literarios.
- Analizar textos expositivos diferenciando as súas partes.
- Valorar a creatividade e o esforzo na produción de textos.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Facer un pequeno traballo con autonomía e reflexión.
- Competencia cultural e artística
- Valorar e respectar as distintas variantes da fala segundo o territorio.
138
- Valorar a importancia da lingua estándar na escrita.
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Competencia social e cidadá
- Valorar a importancia de actitudes pacíficas para a convivencia.
- Analizar actitudes de maneira crítica e razoada.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en diversos soportes tradicionais (dicionarios, enciclopedias...) e dixitais.
- Interpretar mapas e extraer conclusións.
- Competencia para aprender a aprender
- Facer o resumo dun texto expositivo a partir dun esquema.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun mito clásico.
- Anotación de vocabulario novo.
- Valoración da literatura tradicional como referencia para a creación doutros textos.
139
- Técnicas de traballo: o resumo
- Lectura e análise, parágrafo a parágrafo, dun texto expositivo.
- Elaboración dun resumo a partir dun esquema.
- Curiosidade por coñecer os produtos propios da nosa terra.
- Adxectivos relacionados coa descrición de persoas. Os termos complementarios
- Relacións de sinonimia.
- Identificación de palabras derivadas doutras dadas.
- Redacción dun texto descritivo cos adxectivos propostos.
- Relación de termos complementarios.
- Interese por aumentar o caudal léxico e evitar castelanismos.
- Os pronomes persoais
- Identificación de pronomes átonos nun texto e análise das contraccións.
- Aplicación das formas átonas te/che e lle/lles en diversas oracións e textos.
- Aplicación das diversas formas dos pronomes átonos de 3ª persoa en función de complemento
directo.
- Substitución de sintagmas por contraccións de pronomes de CD e de CI.
- Actitude reflexiva no uso da lingua.
140
- Oracións copulativas
- Identificación das oracións copulativas dun texto e análise do seu predicado nominal.
- Variedades de fala
- Identificación de palabras dadas co bloque lingüístico ao que pertencen.
- Valoración da diversidade lingüística na fala como unha riqueza que cómpre conservar.
- Valoración dunha norma estándar na escrita para acadar a corrección lingüística.
- Signos de puntuación
- Puntuación de textos.
- Ditado.
- A novela policial. Elementos da narración
- Comentario dun fragmento dunha novela policial de Marilar Aleixandre.
- Análise do tempo na narración e identificación da orde temporal seguida.
- Análise e clasificación do espazo narrativo nun fragmento.
- Valoración das distintas manifestacións artísticas e culturais.
- Taller de escritura: manipulando
- Reescritura dun texto seguindo uns criterios lingüísticos dados.
- Gozo cos xogos lingüísticos e creativos.
141
UNIDADE 7
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Coñecer as características e a linguaxe propia dos textos instrutivos.
3. Coñecer o vocabulario básico relacionado coa fauna e a flora.
4. Coñecer as normas de colocación dos pronomes persoais átonos e aplicalas correctamente.
5. Coñecer a estrutura do predicado verbal e analizar oracións predicativas.
6. Coñecer as variedades sociais e situacionais da lingua.
7. Empregar correctamente algunhas grafías que poden ofrecer dificultades.
8. Analizar os elementos da narración nun fragmento narrativo.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas e coñecer as diferentes
clases de finais dunha narración.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Analiza as peculiaridades lingüísticas dun texto instrutivo.
3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos aprendidos na unidade.
4.1. Aplica correctamente as normas de colocación dos pronomes persoais átonos.
5.1. Identifica as oracións predicativas e sabe cales son os elementos constitutivos do predicado
142
verbal.
6.1. Distingue claramente os diferentes niveis de lingua: culto, medio e vulgar.
6.2. Identifica os diferentes rexistros de lingua: formal e informal.
7.1. Aplica correctamente as normas de uso do h.
8.1. Recoñece a persoa narrativa (1ª ou 3ª) e identifícaa cun determinado tipo de narrador.
9.1. Coñece os catro tipos de finais distintos cos que poden rematar as historias de ficción.
9.2. Redacta textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos
literarios.
- Analizar textos instrutivos fixándose de maneira particular na linguaxe utilizada.
- Manifestar interese pola creación de textos fantásticos e orixinais.
- Valorar a educación como factor indispensable para acadar unha correcta comunicación
lingüística.
- Competencia social e cidadá
- Manifestar unha actitude comprometida ante situacións inxustas ou de abandono.
- Mostrar unha actitude respectuosa ante a maneira de vivir ou de actuar dos demais.
- Ser consciente da importancia de adecuar o rexistro lingüístico á situación concreta na que ten
lugar o acto comunicativo.
143
- Tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en diversos soportes e aproveitando as vantaxes que ofrecen as novas
tecnoloxías.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar unha ficha de autor a partir dos datos obtidos nun labor de investigación.
- Redactar un resumo dun fragmento narrativo.
- Sintetizar o tema dun texto nun título.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Manuel Rivas.
- Anotación de vocabulario novo.
- Conciencia da importancia da educación e dos valores humanos das persoas.
- Os textos instrutivos
- Comentario de distintos textos instrutivos.
- Interese por comprender e interpretar correctamente todo tipo de textos.
144
- Substantivos relacionados coa fauna e a flora
- Correspondencia entre nomes e ilustracións ou definicións.
- Relacións de sinonimia e clasificación de palabras por campos semánticos.
- Formación de palabras derivadas engadindo determinados sufixos.
- Interese por aumentar o caudal léxico e utilizalo correctamente en todos os contextos.
- Os pronomes persoais
- Aplicación das normas de colocación dos pronomes átonos.
- Gusto por dominar as convencións gramaticais que regulan a escrita.
- O predicado verbal
- Diferenciación de predicados verbais e predicados nominais.
- Identificación do núcleo e dos complementos nun predicado verbal.
- Variedades de lingua
- Reflexión acerca do nivel lingüístico que posúen diferentes falantes.
- Identificación do nivel de lingua empregado en diferentes textos.
- Identificación do rexistro lingüístico adecuado para cada situación comunicativa.
- Conciencia da importancia da aprendizaxe para acadar un nivel de lingua correcto.
- Esforzo por adecuar o rexistro lingüístico á situación comunicativa.
145
- Emprego do h
- Aplicación do h en palabras e oracións.
- Aplicación de prefixos gregos con h e explicación do seu significado.
- Aplicación correcta de palabras que se diferencian pola presenza ou ausencia de h.
- Ditado.
- Interese por utilizar correctamente certas grafías e por evitar castelanismos.
- Elementos da narración: a persoa narrativa
- Análise da persoa narrativa e do narrador en textos de Castelao e de M. Rivas.
- Análise dos cambios que se producen nun texto ao cambiar o punto de vista.
- Taller de escritura: acabar ben
- Lectura dun texto de Ursula Wölfel e análise do final elixido.
- Redacción de textos imaxinativos e innovadores.
- Gozo coa redacción de textos creativos propios e respecto cara ás producións alleas.
146
UNIDADE 8
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Coñecer os recursos propios dos textos oficiais.
3. Coñecer o vocabulario básico relacionado coa forma de ser das persoas e recoñecer os
procedementos de formación dos xentilicios.
4. Saber conxugar os verbos regulares e aqueles que presentan variacións.
5. Diferenciar verbos transitivos e intransitivos e recoñecer o complemento directo dun predicado
verbal.
6. Comprender os conceptos de conflito lingüístico, lingua inicial e lingua habitual.
7. Empregar correctamente algunhas grafías que poden ofrecer dificultades.
8. Coñecer as características propias do conto, a súa estrutura interna e a diferenza entre final
pechado e final aberto.
9. Coñecer as características da fábula e a súa estrutura.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Coñece a estrutura dunha solicitude oficial e aplícaa nun texto propio.
3.1. Aplica en distintos contextos os adxectivos estudados.
147
3.2. Relaciona os xentilicios cos topónimos correspondentes e forma xentilicios cos sufixos
adecuados.
4.1. Utiliza correctamente as distintas formas verbais dos verbos regulares.
4.2. Conxuga correctamente verbos regulares que presentan variacións.
5.1. Recoñece o complemento directo nun predicado verbal e substitúeo polo pronome átono
correspondente.
6.1. Comprende a situación de conflito que se produce cando hai dúas linguas en contacto.
6.2. Comprende os conceptos de lingua inicial e lingua habitual.
7.1. Emprega correctamente as grafías n/ñ en situación intervocálica.
8.1. Analiza as características do conto, a súa estrutura interna e o tipo de final empregado.
9.1. Analiza as características da fábula e redacta unha a partir da súa ensinanza.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos
literarios.
- Demostrar a competencia lingüística redactando textos oficiais.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Elaborar de maneira autónoma un traballo expositivo.
148
- Competencia cultural e artística
- Reflexionar acerca da importancia do uso dunha lingua como lingua habitual para acadar a súa
normalización.
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
- Competencia social e cidadá
- Rexeitar comportamentos discriminatorios por razóns de sexo.
- Debater sobre un tema con tolerancia e respecto polas opinión alleas.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en diversos soportes tradicionais e aproveitando as vantaxes que ofrecen as
novas tecnoloxías.
- Interpretar gráficos e extraer conclusións.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar cadros que reflictan con claridade os datos obtidos nun labor de investigación.
- Elaborar unha ficha de autor.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto de Fina Casalderrey.
149
- Valoración do estudo como fonte de enriquecemento e de formación persoal.
- Os textos oficiais: a solicitude
- Redacción dunha solicitude a partir dun modelo.
- Interese por aprender a manexar textos de diferentes tipos.
- Adxectivos relacionados coa forma de ser. Os xentilicios
- Correspondencia entre palabras e o seu significado.
- Relación de sinónimos e termos contrarios.
- Identificación de palabras derivadas coa palabra primitiva da que proceden.
- Formación de xentilicios e correspondencia cos seus topónimos.
- Gusto por elixir a palabra máis adecuada para cada contexto.
- Os verbos: verbos regulares e verbos con variacións
- Uso axeitado das diferentes formas dos verbos regulares para completar textos.
- Definición de formas verbais segundo as súas desinencias.
- Conxugación de verbos con variacións e aplicación das formas correctas.
- Esforzo por dominar a conxugación dos verbos regulares.
- Os complementos do verbo: complemento directo
- Recoñecemento de verbos transitivos e intransitivos.
150
- Identificación do complemento directo nunha oración e análise da frase que desempeña esa
función.
- Substitución dunha frase que funciona como CD polo pronome átono correspondente.
- O galego hoxe: linguas en contacto, lingua inicial e lingua habitual
- Interpretación e análise de gráficos.
- Elaboración de cadros que recollan os datos obtidos nun labor de investigación.
- Valoración do galego como lingua habitual na nosa comunidade.
- Emprego de n e ñ
- Aplicación práctica de n e ñ intervocálico en palabras que poden ofrecer dúbidas.
- Esforzo por evitar as interferencias do castelán e por facer un uso correcto da lingua.
- O conto
- Análise das características e da estrutura dun conto de Ánxel Fole.
- Clasificación dun conto segundo o seu tema.
- Sensibilidade estética perante as producións literarias.
- Taller de escritura: empezar polo final
- Análise das características e da estrutura dunha fábula.
- Creación dunha fábula a partir dunha ensinanza dada.
151
- Valoración da literatura tradicional como medio de aprendizaxe e crítica.
152
UNIDADE 9
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Recoñecer as características e a estrutura propias dos textos expositivos.
3. Coñecer o vocabulario básico estudado e recoñecer antropónimos.
4. Saber conxugar correctamente os verbos irregulares.
5. Recoñecer o complemento indirecto nunha oración.
6. Comprender os conceptos de competencia e actitude lingüística.
7. Empregar correctamente algunhas grafías que poden ofrecer dificultades.
8. Coñecer as características e os recursos propios da lírica medieval.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Coñece os pasos necesarios para preparar correctamente unha conferencia.
3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos de acción estudados.
3.2. Recoñece antropónimos e clasifícaos segundo o seu significado.
4.1. Conxuga correctamente os verbos irregulares.
5.1. Recoñece o complemento indirecto e substitúeo polo pronome átono correspondente.
153
6.1. Comprende os conceptos de competencia lingüística e de actitude lingüística e reflexiona
acerca da situación actual do galego.
7.1. Aplica correctamente b e v en verbos acabados en -ber/-ver e -bir/-vir.
8.1. Clasifica e comenta cantigas tendo en conta a métrica e os recursos estilísticos propios da
lírica medieval.
9.1. Sabe que é un acróstico e crea acrósticos seguindo unhas pautas dadas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos
literarios.
- Preparar textos expositivos e ser capaz de expoñelos en público con coherencia e fluidez.
- Gozar coa creación de textos propios e cos xogos lingüísticos.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Elaborar de maneira autónoma un traballo expositivo.
- Analizar de maneira reflexiva as causas dunha situación lingüística determinada e propoñer
solucións.
- Competencia cultural e artística
- Reflexionar acerca da situación actual da lingua galega.
- Valorar os refráns como froito da experencia e da sabedoría popular.
154
- Tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en diversos soportes, tanto tradicionais (dicionarios, enciclopedias...) como
correspondentes ás novas tecnoloxías.
- Interpretar gráficos e analizar os datos que conteñen.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar un resumo dun fragmento narrativo.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación, co fin de detectar posibles
problemas.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto literario de Francisco Fernández Naval.
- Anotación e interiorización do vocabulario novo.
- Gozo coa lectura de novelas de aventuras e suspense.
- Os textos expositivos
- Preparación dunha conferencia sobre un tema determinado.
- Elección dos medios audiovisuais máis adecuados para a exposición.
- Conciencia do valor expresivo e comunicativo da linguaxe non-verbal.
155
- Verbos de acción. Os antropónimos
- Substitución de verbos polisémicos por outros de significado máis preciso.
- Diferenciación práctica de inverter/invertir, recorrer/percorrer.
- Corrección de castelanismos.
- Clasificación de antropónimos segundo o seu significado.
- Curiosidade por coñecer a procedencia das palabras.
- O verbo: os verbos irregulares
- Identificación de verbos en diversos textos e definición segundo as súas desinencias.
- Aplicación en oracións e textos das formas adecuados dos verbos irregulares.
- Transformación de oracións e textos cambiando o tempo verbal.
- Orde e precisión na reflexión sobre a lingua.
- Os complementos do verbo: o complemento indirecto
- Identificación do complemento directo e do complemento indirecto nun texto.
- Substitución das frases que funcionan como CI polo pronome átono correspondente.
- O galego hoxe: competencia lingüística e actitudes lingüísticas
- Interpretación e comentario de gráficos.
- Reflexión acerca das actitudes lingüísticas con respecto ao galego.
156
- Emprego de b e v: verbos acabados en -ber/-ver e en -bir/-vir
- Aplicación práctica de caber/precaver, absolver/absorber.
- Aplicación de verbos acabados en -ber/-ver, -bir/-vir e das súas familias léxicas.
- Interese por aplicar correctamente as normas ortográficas.
- A lírica medieval
- Análise e clasificación de cantigas medievais.
- Comentario da rima e dos recursos estilísticos (paralelismo, leixa-pren, refrán).
- Elección de versos para completar unha cantiga tendo en conta os recursos estilísticos.
- Valoración da tradición literaria como referencia para a creación doutros textos.
- Taller de escritura: acrósticos
- Recoñecemento e redacción de versos acrósticos.
- Gusto pola creación de textos innovadores e polos xogos lingüísticos.
157
UNIDADE 10
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Coñecer algunhas mostras de textos persoais e identificar as súas peculiaridades.
3. Coñecer o vocabulario básico relacionado co parentesco e diferenciar termos recíprocos.
4. Saber cales son as formas nominais dos verbos e identificar e clasificar perífrases verbais.
5. Recoñecer o complemento circunstancial nunha oración e o complemento axente nunha oración
pasiva.
6. Comprender os conceptos de bilingüismo e diglosia.
7. Empregar correctamente as vogais en determinadas palabras que poden ofrecer dificultades.
8. Coñecer os temas máis frecuentes da lírica e algunhas estrofas de tres e catro versos.
9. Redactar textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Recoñece as características de distintos tipos de textos persoais (carta, correo electrónico,
notas, SMS).
3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos estudados.
3.2. Identifica os termos recíprocos e diferénciaos dos antónimos e complementarios.
158
4.1. Coñece as formas nominais dos verbos.
4.2. Identifica e clasifica perífrases verbais segundo o matiz que expresen.
5.1. Identifica o complemento circunstancial nunha oración e sabe que frases poden desempeñar
esta función.
5.2. Identifica o complemento axente nunha oración pasiva.
6.1. Comprende os conceptos de bilingüismo e diglosia e reflexiona acerca da situación actual do
galego.
7.1. Aplica correctamente as vogais en palabras que poden ofrecer dúbidas polas interferencias do
castelán.
8.1. Recoñece as estrofas máis comúns de tres e catro versos e identifica un soneto.
9.1. Redacta textos propios seguindo determinadas estratexias creativas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos.
- Demostrar a competencia lingüística redactando correctamente diversos textos persoais.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Expresar os sentimentos sen prexuízos.
- Competencia cultural e artística
- Reflexionar acerca das medidas necesarias para que as dúas linguas dunha comunidade
convivan en situación de igualdade.
- Valorar a literatura popular e tradicional, como expresión da percepción da vida que ten un
159
pobo e como referente para a creación de textos posteriores.
- Valorar os refráns como froito da sabedoría popular.
- Competencia social e cidadá
- Argumentar de maneira sólida as propias opinións.
- Debater sobre un tema con tolerancia e respecto.
- Mostrar actitudes solidarias con respecto aos máis débiles.
- Valorar a familia e os vínculos afectivos.
- Tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en diversos soportes tradicionais e aproveitando as vantaxes que ofrecen as
novas tecnoloxías.
- Competencia para aprender a aprender
- Elaborar unha ficha de autor.
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto literario.
- Valoración da solidariedade e da xenerosidade.
160
- Os textos persoais: carta, correo electrónico, notas, SMS
- Análise e comentario de distintos textos persoais.
- Análise dos distintos elementos que interveñen en cada texto.
- Substantivos relacionados coas relacións de parentesco. Os termos recíprocos
- Transformación de substantivos masculinos en femininos.
- Correspondencia entre termos e definicións.
- Relacións de sinonimia.
- Emparellamentos de termos recíprocos.
- Interese por utilizar correctamente a nosa lingua, evitando castelanismos.
- O verbo: as formas nominais, as perífrases verbais
- Identificación das formas nominais de calquera verbo.
- Identicación de perífrases verbais e dos elementos que as constitúen.
- Clasificación de perífrases e explicación do seu significado.
- Orde e precisión na reflexión sobre a lingua.
- Os complementos do verbo: o complemento circunstancial, o complemento axente
- Identificación das frases que funcionan como CC nun texto.
- Discriminación entre oracións activas e pasivas e identificación, nestas últimas, do
complemento axente.
- Transformación de oracións activas a pasivas.
161
- Bilingüismo e diglosia. As interferencias lingüísticas
- Reflexión, a partir de textos, acerca da situación de diglosia que se produce en Galicia.
- Corrección de castelanismos.
- Valoración da importancia de usar a lingua galega en calquera situación comunicativa e
evitando castelanismos, como paso indispensable para acadar a súa normalización.
- Uso correcto das vogais
- Aplicación das vogais adecuadas para completar palabras que poden ofrecer dúbidas.
- Ditado.
- Interese por escribir correctamente e evitar castelanismos.
- A lírica amorosa e a poesía social. Algunhas estrofas de tres e catro versos
- Análise e comentario de diferentes textos poéticos de Rosalía de Castro, Celso Emilio Ferreiro,
Curros Enríquez, Manuel Rivas e Ana M.ª Fernández, atendendo principalmente á rima, á
métrica e aos recursos literarios estudados.
- Clasificación de distintos tipos de estrofas e identificación dun soneto.
- Taller de escritura. Poesía de diario
- Redacción de textos literarios a partir de rutinas diarias.
- Sensibilidade estética perante as producións literarias propias e alleas.
162
UNIDADE 11
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Comprender que son os conectores e utilizalos correctamente nas producións persoais.
3. Coñecer o vocabulario básico estudado e aplicar correctamente palabras parónimas.
4. Recoñecer e clasificar os adverbios e as locucións adverbiais.
5. Clasificar unha oración simple segundo a natureza do predicado e segundo o suxeito.
6. Analizar a situación actual do galego no ensino.
7. Utilizar correctamente os grupos consonánticos con l e r.
8. Coñecer outras manifestacións actuais da lírica.
9. Redactar textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Recoñece e clasifica conectores e comprende cal é a súa función.
3.1. Aplica en diferentes contextos os substantivos estudados.
3.2. Identifica e aplica correctamente palabras parónimas.
4.1. Recoñece e clasifica adverbios e locucións adverbiais, e identifica a palabra que modifican en
cada caso.
163
5.1. Clasifica as oracións en activas e pasivas, copulativas e predicativas, transitivas e
intransitivas.
5.2. Clasifica as oracións segundo a presenza ou ausencia do suxeito.
6.1. Reflexiona acerca da aplicación da Lei de Normalización Lingüística no ensino.
7.1. Aplica correctamente os grupos consonánticos con l e con r.
8.1. Comenta as características propias de textos poéticos de verso libre, da poesía visual e da
prosa poética.
9.1. Redacta textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos,
tanto literarios coma non-literarios.
- Valorar o coñecemento e dominio de todos os mecanismos da lingua para acadar un grao
correcto de competencia lingüística, tanto na comprensión como na produción de textos.
- Interesarse por todos os procedementos que poidan fomentar a creatividade e a imaxinación.
- Definir tecnicismos con corrección.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Analizar con rigor as vantaxes e os incovenientes que presenta calquera actividade.
- Comentar de maneira crítica e persoal unha cita de autor.
164
- Competencia cultural e artística
- Reflexionar acerca da importancia de valorar por igual e sen prexuízos todas as linguas e ser
consciente de que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación.
- Valorar a importancia do ensino no grao de adquisición e dominio dunha lingua.
- Valorar a percepción que teñen os máis vellos con respecto á evolución da lingua galega.
- Competencia para aprender a aprender
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto literario de Suso de Toro.
- Valoración do dereito á intimidade de calquera persoa.
- Os conectores
- Elección dos conectores adecuados para completar textos.
- Interese por dominar os distintos mecanismos da lingua necesarios para interpretar e redactar
correctamente diferentes tipos de textos.
- Substantivos relacionados cos oficios e as profesións. As palabras parónimas
- Aplicación do vocabulario aprendido en diferentes contextos.
165
- Explicación do significado de refráns.
- Elección de sufixos para formar o masculino e feminino de substantivos derivados.
- Discriminación e aplicación práctica de parónimos.
- Interese por ampliar o caudal léxico e por evitar castelanismos.
- Os adverbios
- Identificación e clasificación de adverbios e locucións adverbiais.
- Correspondencia entre adverbios e o seu significado.
- Substitución de frases por un adverbio ou locución adverbial.
- Clases de oracións
- Busca nun texto de diferentes clases de oracións.
- Análise sintáctica e clasificación de oracións.
- O galego no ensino
- Lectura crítica dun texto no que se manifestan prexuízos con respecto á lingua galega.
- Análise crítica da aplicación da Lei de Normalización Lingüística no ensino.
- Reflexión acerca do aspecto emocional que ten o uso dunha lingua.
- Valoración da importancia do labor institucional para a normalización dunha lingua.
- Grupos consonánticos: grupos con l e con r
- Busca de sinónimos e termos contrarios.
- Aplicación de l ou r para completar palabras con grupos consonánticos.
166
- Ditado.
- Interese por aplicar correctamente as normas ortográficas.
- Outras manifestacións da lírica: poemas de verso libre, poesía visual, prosa poética
- Lectura, análise e comentario dun poema de verso libre de Fran Alonso.
- Lectura, análise e comentario de diversos exemplos de poesía visual e caligramas.
- Lectura, análise e comentario dun fragmento de prosa poética de A. García Teijeiro.
- Valoración dos elementos creativos e innovadores da poesía.
- Taller de escritura: xogos poéticos
- Redacción de textos poéticos a partir de xogos lingüísticos.
167
UNIDADE 12
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Ler con fluidez un texto literario e realizar o comentario correspondente.
2. Coñecer os mecanismos que proporcionan cohesión a un texto.
3. Coñecer o vocabulario básico estudado e identificar hipocorísticos.
4. Recoñecer as preposicións e as conxuncións e identificar a súa función como palabras de
relación.
5. Recoñecer unha oración composta e diferenciar a composición por coordinación e por
subordinación.
6. Comprender cando se pode dicir que unha lingua está normalizada e analizar a situación do
galego.
7. Utilizar correctamente os grupos consonánticos cultos con -cc- e con -ct-
8. Analizar un fragmento teatral e clasificalo segundo corresponda a unha comedia, unha traxedia
ou un drama.
9. Redactar textos poéticos seguindo determinadas estratexias creativas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le un texto con fluidez e comprensión.
1.2. Comenta un texto narrativo seguindo uns criterios dados.
2.1. Analiza os mecanismos que proporcionan cohesión a un texto.
168
3.1. Aplica en diferentes contextos os verbos estudados.
3.2. Identifica hipocorísticos e relaciónaos co nome propio correspondente.
4.1. Coñece as preposicións e as locucións prepositivas e aplícaas con corrección.
4.2. Identifica e clasifica conxuncións segundo a relación que establezan.
5.1. Identifica as oracións compostas e clasifícaas segundo sexan compostas por coordinación ou
por subordinación.
6.1. Comprende o concepto de normalización lingüística e analiza a situación do galego.
7.1. Sabe cando se conservan os grupos cultos -cc-/-ct- e cando se reducen a -c-/-t-, e aplícao na
práctica.
8.1. Coñece as características propias da comedia, da traxedia e do drama.
8.2. Coñece a estrutura dunha obra teatral e diferencia actos, cadros e escenas.
9.1. Redacta textos poéticos seguindo modelos de cancións populares.
COMPETENCIAS
- Competencia en comunicación lingüística
- Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e expresión de diferentes textos,
tanto literarios como non-literarios.
- Valorar o coñecemento e dominio de todos os mecanismos da lingua para acadar un grao
correcto de competencia lingüística, tanto na comprensión como na produción de textos.
- Autonomía e iniciativa persoal
- Ser capaz de «dicir non» ante situacións que non nos conveñen.
- Analizar situacións lingüísticas con rigor, valoración crítica e autonomía persoal.
169
- Competencia cultural e artística
- Fomentar a normalización do galego en calquera ámbito.
- Valorar a tradición e a literatura popular como parte privilexiada do noso acervo cultural.
- Valorar os refráns como froito da sabedoría popular.
- Competencia social e cidadá
- Propoñer solucións para que a nosa lingua sexa aceptada socialmente como unha «lingua de
prestixio».
- Competencia para aprender a aprender
- Analizar o propio proceso de aprendizaxe a través da Autoavaliación.
CONTIDOS
- Lectura e comentario
- Lectura e comentario dun texto literario de Xosé Luis Méndez Ferrín.
- Valoración da amizade e fomento da autoestima.
- A cohesión textual
- Análise comparativa de textos segundo os mecanismos que proporcionan cohesión.
- Corrección de textos utilizando os mecanismos de cohesión textual.
- Valoración dos mecanismos que ten a lingua para redactar correctamente os textos, de
maneira que resulten claros e amenos para o receptor.
170
- Verbos relacionados coa sensación de medo. Os hipocorísticos
- Aplicación do vocabulario aprendido en diferentes contextos.
- Correspondencia entre verbos e frases feitas.
- Identificación de antónimos, complementarios e recíprocos.
- Relación entre hipocorísticos e os nomes propios correspondentes.
- Interese por ampliar o caudal léxico propio e por utilizar as palabras con corrección.
- Preposicións e conxuncións
- Identificación das preposicións e locucións prepositivas presentes nun texto.
- Aplicación de preposicións e locucións prepositivas para completar textos.
- Discriminación na práctica das preposicións ata/deica.
- Identificación e clasificación de conxuncións.
- Orde e precisión na reflexión sobre a lingua.
- A oración composta
- Identificación de oracións compostas nun texto.
- Identificación dos nexos que unen os dous membros dunha oración composta.
- Clasificación de oracións compostas por coordinación e por subordinación.
171
- O futuro do galego
- Análise do labor levado a cabo polo equipo de Normalización Lingüística do centro.
- Redacción de propostas para mellorar a normalización do galego no centro e na propia
localidade.
- Valoración da iniciativa persoal para acadar nun futuro a completa normalización do galego.
- Grupos consonánticos: os grupos cultos con -cc- e -ct-
- Aplicación de parónimos.
- Aplicación práctica de -cc-/-c- e -ct-/-t-.
- O xénero dramático
- Análise, comentario e clasificación de diversos fragmentos teatrais de Manuel Núñez Singala,
Euloxio Rodríguez Ruibal e Salvador Espriu.
- Taller de escritura: cancións tradicionais
- Redacción de textos a partir de fragmentos de cancións tradicionais.
- Gozo coa lectura e recreación de cancións tradicionais.
172
Contidos mínimos a acadar en 2º ESO
Estes obxectivos – contidos mínimos – son formulados en forma de capacidades e
posibilidades que lles permitan aos/as alumnos/as integrarse com éxito en 3º ESO.
1.- Ler pronunciando, entoando e cun ritmo axeitado que posibilite a comprensión.
2.- Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados á súa idade, sabendo
localizar a IDEA ou IDEAS CLAVE.
3.- Ser quen de construir esquemas de chaves e de números partindo de textos
escritos.
4.- Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.
5.- Ser quen de expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e
comprensiva, e coa debida presentación.
6.- Aplicar as normas básicas de puntuación, acentuación e ortografía.
7.- Coñecer e a plicar as regras básicas da gramática.
8.- Ser quen de saber localizar en textos as diversas clases de palabras: substantivos,
adxectivos, verbos...
9.- Saber utilizar o diccionario e mostrar interese por outras fontes de consulta (TIC).
10.- Coñecer e aplicar tanto os paradigmas verbais regulares coma os irregulares.
11.- Ser quen de distinguir as perífrases verbais.
12.- Comprender a diferencia entre enunciado e oración.
13.- Coñecer basicamente as principais etapas da historia externa da lingua e
comprender a situación do idioma galego, afirmándoo como lingua propia de Galicia.
173
14.- Coñecer as principais contribucións da lírica medieval, do Rexurdimento e dos
autores máis relevantes do s.XX, á literatura e á vida cultural galegas.
15.- Recoñecer os principais recursos estilísticos da lírica e da narrativa.
16.- Mostrar unha actitude positiva cara a lingua galega, por un uso normalizado.
17.- Esforzarse en mellorar a expresión oral e escrita, com especial atención ás
interferencias do galego/castelán.
18.- Posuir unha actitude correcta e de respecto na clase, participando nas actividades
que se lle propoñen.
174
Avaliación
Criterios de avaliación
Na avaliación da materia, os criterios principais, de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e
extraordinarias, serán:
1. O nivel de coñecementos adquirido polo alumno.
2. O dominio da lingua escrita, que inclúe a competencia para producir textos coherentes e con
corrección léxica, ortográfica e de puntuación. Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,10
puntos da nota outorgada ao alumno nos exames escritos.
3. O dominio da lingua oral, que terá carácter obrigatorio e deberá ser demostrado durante as clases. En
caso contrario, o profesor poderá establecer un exame oral, do cal deberá deixar rexistro individualizado por
escrito. A non aprobación deste apartado implicará automaticamente o suspenso na materia.
4. A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a
aprobación do alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en
setembro.
Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos, enumerados a seguir:
1. Participación e comportamento.
2. Actitude de traballo tanto individualmente como en equipo.
3. Asistencia ás clases.
4. Puntualidade na entrega de exercicios, tarefas e traballos.
5. Coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos.
Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a
ordenador, coa presentación que estime oportuna cada profesor.
175
Procedementos
1. Realizarase unha avaliación continua en cada un dos ciclos que compoñen a ESO.
2. No comezo do curso, procederase a unha avaliación de diagnóstico inicial.
4. Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte as probas
de cada período avaliatorio. Todo o anterior completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final
do curso o grao de consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non
alcanzar estes obxectivos, poderá existir unha proba ao final de xuño destinada ao alumnado que teña
demostrado o seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.
Instrumentos
1. Proba ou probas escritras, que constituirán o 70% da nota.
2. Outros elementos da avaliación, que constituirán o restante 30% da nota. Entre eles,
obrigatoriamente figurarán a avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10%
do total, e a avaliación da oralidade. Tamén poderán incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos
específicos e a actitude e participación. A distribución dos pesos destes elementos corresponde ao profesor
respectivo, que deberá comunicarllos no comezo do curso ao grupo.
3. O uso de calquera tipo de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (0) como cualificación na avaliación de referencia, sexa esta
Ordinaria ou Extraordinaria.
176
Material empregado
Libro de texto recomendado:
Lingua e literatura. Educación secundaria 2. M. Barros e M.G. Seoane. Anaya (2012).
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como
eixo central do curso.
• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 2).
• Utilización constante do dicionario.
• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos
últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as
TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As
tecnoloxías así entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de
aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e
procura de información como na ampliación de coñecementos.
177
Modelos de avaliación inicial
Lingua e Literatura 2º ESO
Nome e apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le o seguinte texto e responde ás cuestións:
Ás veces, subo ata esa pequena aldea que viu nacer e medrar aos meus pais. Agora vivimos todos na cidade.
É curiosa a evolución da miña familia. Tamén é posible que a ti ou a algún amigo teu vos suceda outro tanto.
Eles, os meus pais, casaron na aldea. Pouco tempo despois, pasaron a vivir á cidade. Pero a situación económica
foi tan mala que a miña nai tivo que voltar á casa dos seus pais, para rematar vivindo co seu irmán crego. Disto
xa hai moitos anos. Pouco despois da guerra. Na casa do crego houbo pan para todos. Mentres tanto, o meu pai,
con algunhas vendas que fixo dos leiros, e co seu traballo, comezou na cidade a construción dunha casa. El era
un gran traballador. Case non descansaba.
Mentres tanto, a miña nai tivo o seu primeiro fillo, ao que seguiron tres máis, de xeito que os dous
primeiros naceron na aldea, falando galego, medrando sans e fortes entre os bosques e as carballeiras. O terceiro
fillo marcou a etapa entre a cidade e a aldea. O cuarto, que completaría a familia, naceu xa na cidade, e en vez de
galego aprendeu pobre castelán galeguizado. Tiveron que ir a unha escola de pago e comezaron a relacionarse.
Estes dous foron menos fortes, máis pouca cousa.
Lois Diéguez: Tempo sin saída (adaptación)
178
a) Onde vive o narrador desta historia? Onde naceron e onde casaron os seus pais?
b) Por que tiveron que separarse os pais pouco despois da guerra? A onde foi vivir a nai? ¿E que fixo o
pai?
c) Que tivo que facer o pai para poder construír unha casa na cidade?
d) Onde naceron os catro irmáns? Por que cres que só o menor falaba castelán?
e) Por que cres que o narrador di que os dous irmáns menores eran "menos fortes, máis pouca cousa"?
Exercicio nº 2.-
Fai unha breve descrición na que empregues as seguintes palabras: corpo, morena, ollos, brillar, rebeldía,
expresión, fixamente, carácter.
Exercicio nº 3.-
Fíxate na seguinte oración e responde ás cuestións:
Onte lin nun xornal que mañá actúa na catedral o coro no que canta a túa avoa.
a) Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada
unha das palabras subliñadas.
b) Localiza todos os substantivos da oración anterior e clasifícaos en individuais e colectivos.
Exercicio nº 4.-
Subliña os verbos das seguintes oracións, indica en que tempo están, escribe o seu infinitivo e di a que
conxugación corresponden:
a) Cristina, comiches ti soa a empanada?
b) Cando eramos pequenos sempre cantabamos no coche.
c) Mañá saberemos quen vai de excursión a Santiago.
179
Lingua e Literatura 2º ESO
Nome e apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le o seguinte texto e responde ás cuestións:
O percebe galego é, sen dúbida, o mellor do mundo. A maioría dos percebes que atopamos na nosa
Comunidade son galegos, pero tamén existen percebes doutras procedencias; Francia, Asturias, Portugal, que,
aínda que en pequenas cantidades en Galicia, teñen unha gran presenza no mercado español. Estes percebes
pertencen á mesma especie có galego (Pollicipes Cornucopia).
Chega a Galicia tamén o percebe marroquí, da mesma especie pero con notorias diferenzas. Este é máis
longo e estreito e dunha tonalidade máis clara cós galegos, claro que, cando nos atopemos ante un percebe destas
características, non ten que ser en todos os casos marroquí, xa que, aínda que pouco abundante, en Galicia existe
o chamado percebe de sombra que acostuma darse nas cavidades rochosas e que presenta un aspecto similar.
Tamén podemos atopar o percebe canadense, que se distingue facilmente do galego por ser distinta especie
(Pollicipes Polymerus). Posúe moitas máis placas (unllas pequenas) un mínimo de trinta e oito, fronte ao
máximo de vintecinco que posúe o percebe galego, debaixo da unlla superior.
Guía para a identificación dos mariscos de Galicia (Xunta de Galicia)
a) Cal é a procedencia da maior parte dos percebes que se comercializan en Galicia?
b) De que outros lugares proceden os percebes que podemos atopar no mercado galego?
c) En que se diferencia o percebe galego do marroquí?
d) Como se denomina o percebe galego que se asemella ao marroquí?
e) O percebe canadense, pertence á mesma especie có galego? En que se diferencia deste?
180
Exercicio nº 2.-
Escribe un breve diálogo entre tres persoas co seguinte tema: as fichaxes millonarias de xogadores de fútbol.
Exercicio nº 3.-
Fíxate na seguinte oración e responde ás cuestións:
Paco pasaba lentamente as follas do libro ollando as ilustracións cando atopou unha fermosa fotografía da
súa vila.
a) Indica a que categoría gramatical (substantivo, adxectivo, verbo, determinantes, etc.) pertence cada
unha das palabras subliñadas.
b) Localiza todos os substantivos da oración anterior e clasifícaos en comúns e propios.
Exercicio nº 4.-
Subliña os verbos das seguintes oracións, indica en que tempo están, escribe o seu infinitivo e di a que
conxugación corresponden:
a) Bailaches, Carolina? Bailei, si señor.
b) Cando estivemos en Francia recibiamos cartas de teu curmán con certa frecuencia.
c) Aguanta un pouco a sede. Beberemos ao chegar á fonte.
181
PROGRAMACIÓN 3º ESO
Presentación
A programación de 3º de ESO atópase dividida, segundo consta no DCB, en cinco bloques de
contidos:
1.- Comunicación oral. Escoitar e falar.
2.- Comunicación escrita. Ler e escribir.
3.- Funcionamento da lingua.
4.- Lingua e sociedade.
5.- Educación literaria.
Estes bloques de contidos organizarémolos en cada unidade didáctica en catro bloques: obxectivos,
criterios de avaliación, competencias básicas e contidos.
As competencias incorpóranse a esta programación debido á súa consideración de compoñente
fundamental na formación dos estudantes. O seu logro, tal como establece a Lei Orgánica de
Educación, permitiralles aos alumnos e ás alumnas realizarse como persoas, vivir en sociedade,
incorporarse con máis garantías ao mundo laboral e estimular o seu desexo de seguir aprendendo no
futuro.
A consecución dos obxectivos establecidos na unidade, que se valorarán mediante os seus
correspondentes criterios, contribuirá ao desenvolvemento dos alumnos e das alumnas nas
competencias propostas.
182
Por último, cómpre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada
concepto as súas correspondentes destrezas e procedementos, así como as actitudes ou valores que
se pretende fomentar.
183
UNIDADE 1
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-
sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñetemente e interacción co mundo físico
- Coñecer o espazo no que tiveron lugar certos acontecementos que conformaron a nosa lingua e
a nosa cultura.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar co-
ñecementos.
- Competencia social e cidadá
184
- Cooperar nos traballos colectivos e nos debates establecidos na aula.
- Mostrar unha actitude positiva e aberta ante temas sociais como o da inmigración.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual: organización de in-
formación en parágrafos, táboas e cadros.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Ler de maneira reflexiva e crítica e extraer conclusións.
- Investigar de maneira autónoma e eficiente sobre os temas propostos.
- Competencia cultural e artística
- Valorar a importancia da tradición oral na transmisión da literatura e dos valores dun pobo.
- Mostrar interese por coñecer as orixes da nosa lingua e da nosa cultura.
- Valorar os usos e costumes doutras culturas diferentes á propia.
OBXECTIVOS
- Ler un texto literario coa entoación adecuada e facer o seu comentario.
- Comprender que é un texto e coñecer as distintas clases de textos segundo a canle de transmisión,
o tema e a intención comunicativa.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas emocións e sentimentos.
- Identificar os parágrafos dun texto e saber dispoñer a información en parágrafos.
- Aplicar correctamente as regras de acentuación.
185
- Coñecer as distintas unidades lingüísticas e as disciplinas que se ocupan do seu estudo.
- Coñecer a formación da lingua galega e a súa evolución desde as súas orixes ata o nacemento do
galego-portugués.
- Coñecer as principais características e mostras da literatura popular, tanto en prosa como en
verso.
- Coñecer os recursos lingüísticos e literarios para crear adiviñas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda quincena de setembro e primeira semana de outubro
1. Análise de textos: Lectura e comentario de «Ilegal» (Fran Alonso: Cartas de amor, Edicións
Xerais). O texto e a súa clasificación.
2. Lingua: VOCABULARIO: Emocións e sentimentos. OBRADOIRO DE LINGUA: Os parágrafos.
ORTOGRAFÍA: Regras de acentuación. GRAMÁTICA: Unidades lingüísticas. LINGUA E
SOCIEDADE: O galego, lingua románica. Voces patrimoniais, cultismos e semicultimos. Elemen-
tos de substrato e de superestrato. Nacemento do galego-portugués.
3. Literatura: A literatura popular, características e xéneros. A literatura popular en prosa: conto e
lenda. A literatura popular en verso. COMENTARIO DE TEXTO: A lenda da Lagoa de Antela.
OBRADOIRO DE LITERATURA: Adiviñas.
186
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto e coméntao atendendo ás distiintas clasificacións textuais.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das emocións e sentimentos.
2.2. Diferencia parágrafos e identifica a idea central de cada un.
2.3. Aplica correctamente as regras de acentuación.
2.4. Discrimina as diferentes unidades lingüísticas.
2.5. Coñece a orixe e formación da lingua galega.
2.6. Diferencia palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.
2.7. Recoñece os elementos de substrato e superestrato na lingua galega.
3.1. Recoñece as características propias da literatura popular e a clasificación dos textos en prosa
e en verso.
3.2. Recoñece os recursos propios das adiviñas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Identificar e clasificar un texto.
- Comentar un texto seguindo uns criterios dados.
- Aplicar correctamente as regras de acentuación.
- Coñecer o nacemento do galego como lingua románica.
- Diferenciar palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.
- Identificar palabras de substrato e de superestrato.
- Coñecer as principais características da literatura popular.
- Clasificar textos de literatura popular en prosa e en verso.
187
METODOLOXÍA
- Repasar contidos xa estudados no curso anterior.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Fixar hábitos de traballo: responder as actividades do libro, comprender a finalidade de cada
apartado, utilizar o dicionario, facer clasificacións, cadros e esquemas, estudar a teoría co apoio
dunha práctica continuada, etc.
- Traballar na aula a análise guiada de textos literarios.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos relacionados co contorno do
alumnado, para contextualizalos en situacións próximas aos seus intereses.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través de diferentes medios.
- Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
188
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación inicial que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 1 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Invitar os alumnos e alumnas a que expresen oralmente as súas inquietudes e ilusións en relación
coa nova etapa que empezan. Un compañeiro ou compañeira poderá actuar como moderador para
que se respecten as quendas de palabra.
189
- Levar á clase diferentes tipos de textos e xustificar a súa clasificación.
- Se o profesor ou a profesora o estima conveniente, sería interesante ver na clase (ou na aula máis
adecuada) algún documental de maneira que reparen en que se trata, neste caso, dun texto oral
expositivo.
- Se o profesor ou profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, sería
interesante visitar algún castro ou algún museo para coñecer vestixios da nosa historia.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura de dous relatos de Cousas, de Castelao.
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Proponse ademais a lectura dalgún fragmento destas obras: Historia de Galicia (de Pepe Carreiro,
A Nosa Terra, 2000) e Contos populares galegos (de Henrique Harguindey e Maruxa Barrio, en
Galaxia, col. Árbore, 1995).
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet.
- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.
- Lectura dalgunha das lendas e textos que figuran na páxina web de Galicia encantada:
http://www.galiciaencantada.com
190
EDUCACIÓN EN VALORES
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Actitude positiva e aberta fronte a temas de carácter social, como a inmigración.
- Interese por coñecer a orixe e evolución histórica do galego.
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Curiosidade por coñecer a riqueza da nosa literatura popular.
191
UNIDADE 2
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e comentar textos narrativos.
- Asimilar as regras que rexen a formación e uso das palabras na lingua.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-
sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia matemática
- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de actividades e xogos.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar co-
ñecementos.
- Adquirir habilidades para seleccionar e interpretar a información a través das TIC.
192
- Competencia social e cidadá
- Interesarse por coñecer as orixes dos antropónimos e a súa distribución na comunidade.
- Valorar a importancia das tradicións que reflicten o sentir e as crenzas dun pobo.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual.
- Buscar información no contorno e transformala nun texto coherente.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Ler de maneira reflexiva e crítica e extraer conclusións.
- Realizar traballos de investigación de maneira reflexiva e autónoma.
- Esforzarse por comprender os diferentes textos instrutivos para facilitar accións.
- Competencia cultural e artística
- Valorar as primerias manifestacións literarias da nosa lingua, como expresión da sensibilidade
artística individual e manifestación dos valores propios dunha época.
- Mostrar interese por coñecer a evolución histórica da nosa lingua.
- Exercitar a expresión creativa a través da redacción de textos literarios.
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez e comprensión un texto narrativo e comentalo seguindo uns criterios.
- Coñecer os elementos propios dos textos narrativos.
- Coñecer a orixe e significado dos nomes e apelidos máis comúns.
193
- Analizar as características propias dos textos instrutivos.
- Aplicar correctamente o til diacrítico.
- Descompoñer as palabras nos seus compoñentes e recoñecer o significado dos prefixos e sufixos
máis comúns.
- Clasificar as palabras segundo os seus constituíntes e entender o concepto de familia léxica.
- Coñecer a situación do galego na Idade Media e recoñecer algunhas características lingüísticas do
galego medieval.
- Coñecer as principais características e xéneros da literatura galego-portuguesa medieval.
- Identificar as características e recursos formais das cantigas de amigo.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres últimas semanas de outubro
1. Análise de textos: Lectura e comentario de «Tristán García» (Álvaro Cunqueiro: Os outros fei-
rantes). O texto narrativo.
2. Lingua: VOCABULARIO: Os antropónimos. OBRADOIRO DE LINGUA: Instrucións e parágrafos de
secuencias. ORTOGRAFÍA: O til diacrítico. GRAMÁTICA: As palabras e a súa estrutura. Clases de
palabras. Familia léxica. LINGUA E SOCIEDADE: O galego na Idade Media.
3. Literatura: A literatura medieval: características, intérpretes e xéneros. A cantiga de amigo.
COMENTARIO DE TEXTO: «Levous’ a louçana». OBRADOIRO DE LITERATURA: Unha cantiga de
amigo.
194
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto narrativo e analiza os elementos que lle son propios: narra-
dor, personaxes, espazo, tempo e argumento.
2.1. Coñece a orixe, formación e significado dalgúns antropónimos.
2.2. Analiza un texto instrutivo.
2.3. Aplica correctamente o til diacrítico.
2.4. Analiza o lexema e os morfemas dunha palabra dada.
2.5. Recoñece palabras formadas por prefixación e sufixación e explica o significado dalgúns sufi-
xos derivativos e alterativos.
2.6. Diferencia palabras simples, derivadas, compostas e parasintéticas, e forma familias léxicas.
2.7. Coñece a situación do galego na Idade Media e identifica algunhas das súas características
lingüísticas.
3.1. Coñece a orixe e o corpus da literatura galego-portuguesa medieval.
3.2. Identifica e comenta cantigas de amigo.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Aplicar correctamente o til diacrítico.
- Analizar os elementos que forman unha palabra e formar familias léxicas.
- Coñecer a situación do galego na Idade Media.
- Coñecer a orixe e o corpus da literatura galego-portuguesa medieval.
195
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por coñecer as primeiras manifestacións líricas da
nosa literatura.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
196
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 2 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Recitar as cantigas de amigo creadas na aula e elixir unha música de fondo axeitada para
presentala ante os compañeiros e compañeiras.
- Propoñer que vexan unha película (se pode ser, Tristán e Isolda) e que analicen Nela os elementos
narrativos apuntados na unidade.
197
- Facer unha listaxe colectiva de hipocorísticos co nome de pía correspondente.
- Facer unha listaxe de todos os apelidos da clase e intentar explicar a súa orixe.
- Levar á clase diferentes tipos de textos instrutivos e anlizalos segundo as características
estudadas.
- Propoñer un traballo de investigación acerca do Samaín na nosa comunidade.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto narrativo, «Camiño de Fisterra», de Miguel Vázquez Freire, no libro
Proxecto Pomba Dourada, Edicións Xerais.
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet e acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.
- Busca de apelidos na «Cartografía dos apelidos de Galicia».
- Escoita de poemas medievais na páxina do Arquivo Sonoro de Galicia:
http://www.consellodacultura.org
198
EDUCACIÓN EN VALORES
- Interese por coñecer a orixe e significado do propio nome e apelido, parte esencial da nosa
identidade.
- Valoración de diversas manifestacións literarias como fonte de pracer e divertimento.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e
colectiva.
- Valoración das primeiras manifestacións líricas da nosa literatura e interese por interpretar a súa
simboloxía.
199
UNIDADE 3
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Ler, comentar e compoñer textos descritivos, tanto literarios como non literarios.
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender a importancia dos aspectos non verbais na comunicación oral.
- Adquirir progresivamente o vocabulario adecuado para ampliar a capacidade expresiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Coñecer e valorar o contorno natural privilexiado do que gozamos e ser conscientes da inciden-
cia que a actuación individual ten no medio.
- Sabe describir con propiedade o mundo físico que o rodea.
- Competencia matemática
- Interpretar correctamente a información presentada como estatísticas ou gráficos.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet.
- Interpretar mapas e linguaxe iconográfica.
200
- Competencia social e cidadá
- Valorar a importancia da descrición na identificación de lugares, obxectos e persoas.
- Recoñecer o carácter plurinlingüe da maior parte dos países, así como a importancia e a tras-
cendencia de que unha lingua teña carácter oficial.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual.
- Habituarse a seguir uns pasos dados á hora de organizar a tarefa encomendada.
- Esforzarse por seguir un guión establecido nos comentarios de texto.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística.
- Esforzarse por realizar os traballos propostos de maneira autónoma e responsable.
- Competencia cultural e artística
- Recoñece o carácter universal de determinados mitos e elementos tradicionais.
- Valorar o plurilingüismo como realidade universal que enriquece a individuos e pobos.
- Valorar as primeiras manifestacións literarias da nosa lingua.
- Valorar o carácter expresivo dalgúns recursos literarios, como a metáfora.
OBXECTIVOS
- Ler con fluidez e comprensión un texto narrativo e comentalo seguindo uns criterios.
- Identificar as características do texto descritivo.
- Coñecer o vocabulario básico do campo semántico do tempo atmosférico.
201
- Esforzarse nos traballos en grupo e na realización de exercicios de expresión oral.
- Aplicar correctamente os signos de puntuación.
- Identificar substantivos morfolóxica e sintacticamente e clasificalos.
- Recoñecer o xénero dos substantivos e saber formar o feminino e o plural.
- Comprender o concepto de plurilingüismo.
- Coñecer as principais características das cantigas de amor.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de novembro
1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de Pel de lobo (Xosé Miranda, Edi-
cións Xerais). O texto descritivo.
2. Lingua: VOCABULARIO: O tempo atmosférico. OBRADOIRO DE LINGUA: A improvisación.
ORTOGRAFÍA: Signos de puntuación (1): punto, coma, punto e coma. GRAMÁTICA: O substanti-
vo. Clasificación. Xénero e número. LINGUA E SOCIEDADE: O plurilingüismo.
3. Literatura: A cantiga de amor. COMENTARIO DE TEXTO: «Vi eu donas, sehnor». OBRADOIRO
DE LITERATURA: Metáforas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto e identifica as características do texto descritivo.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico do tempo atmosférico.
2.2. Realiza unha exposición oral de maneria improvisada.
202
2.3. Aplica correctamente o punto, a coma e o punto e coma.
2.4. Identifica substantivos morfolóxica e sintacticamente e clasifícaos segundo o seu significado
e segundo a súa estrutura.
2.5. Identifica substantivos femininos e masculinos e forma o feminino de substantivos dados.
2.6. Forma o plural de substantivos simples e compostos.
2.7. Comprende o concepto de plurilingüismo e enténdeo como unha realidade de carácter univer-
sal.
3.1. Identifica e comenta cantigas de amor.
3.2. Recoñece e crea metáforas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comentar un texto seguindo uns criterios dados.
- Identificar as características do texto descritivo.
- Aplicar correctamente o punto, a coma e o punto e coma.
- Identificar substantivos e clasificalos.
- Formar o feminino e o plural de substantivos dados.
- Comprender o concepto de plurilingüismo.
- Identificar e comentar cantigas de amor.
METODOLOXÍA
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Insistir na importancia de ter unha gramática á man como material de apoio, agora que empezan
coa análise sintáctica das unidades da lingua.
203
- Crear na aula un ambiente distendido para que os alumnos e as alumnas se sintan a gusto para
expresarse oralmente.
- Traballar na aula a análise guiada de textos literarios.
- Facer esquemas e cadros de maneira habitual.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos relacionados co contorno da nosa
comunidade, para contextualizalos en situacións próximas ao alumnado.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través de diferentes medios.
- Fomentar no alumnado o interese polo aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
204
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 3 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Buscar información na Rede sobre os autores de cantigas de amor que aparecen na Antoloxía da
unidade ou sobre outros que propoña o profesor ou profesora.
- Expoñer na clase, oralmente, a información que teñan obtido.
- Realizar descricións a partir de láminas propostas.
- Realizar un traballo en Power Point sobre os lobos en Galicia.
- Buscar máis refráns relacionados co tempo meteorolóxico. Atoparán moitos relacionados cos
mariñeiros e cos agricultores nos seguintes enderezos:
http://concellodetouro.web.iespana.es/refrans.htm e
http://homesdepedraenbarcosdepau.lacoctelera.net/post/2006/12/01/refrans-marineiros-2
- Consultar mapas e materiais sobre o plurilingüismo en Europa.
- Buscar exemplos de metáforas en expresións coloquiais ou na linguaxe cotiá.
205
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto descritivo, «A rapaza da caixa de marmelo», de Manuel Rivas, no libro O
lapis do carpinteiro.
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil seleccionados.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet.
- Escoita da Escolma poético-musical galega. Casete n.º 1 e 1 bis: Lírica galego-portuguesa.
Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, Dirección de Política Lingüística, 1990.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración e actitude aberta fronte á diversidade lingüística, como unha realidade de carácter
universal e enriquecedora da cultura dos pobos.
- Valoración dos textos poéticos como medio para desenvolver a sensibilidade estética e estimular a
imaxinación.
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e
colectiva.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
206
UNIDADE 4
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Ler, comentar e compoñer textos dialogados.
- Valorar a importancia da expresión oral fluída e correcta en todas as actividades da vida acadé-
mica e cotiá.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-
sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender como incide o contorno no desenvolvemento do carácter e dos hábitos dunha per-
soa.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet.
- Interpretar información presentada mediante mapas.
207
- Competencia social e cidadá
- Cooperar nos traballos colectivos e nos debates establecidos na aula.
- Practicar o diálogo como forma de expresar as propias ideas e escoitar as dos demais.
- Coñecer o estatus legal e social das distintas linguas do Estado español.
- Comprender a información que transmiten os textos literarios acerca do contorno físico e social
no que se producen.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual.
- Buscar información e transformala en coñecemento propio.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Ler de maneira reflexiva e crítica e extraer conclusións.
- Investigar de maneira autónoma e eficiente sobre os temas propostos.
- Competencia cultural e artística
- Valorar o texto literario como manifestación artística e cultura de gran valor.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.
- Mostrar unha actitude aberta e comprometida con respecto á diversidade lingüística e cultural
do Estado español.
208
OBXECTIVOS
- Comprender as características esenciais dun texto dialogado, as súas características lingüísticas e
as marcas ortográficas correspondentes.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa forma de ser.
- Expoñer traballos oralmente, con corrección e seguindo uns pasos dados.
- Aplicar correctamente os signos de puntuación.
- Identificar e clasificar adxectivos, aplicar as regras de concordancia e coñecer os distintos graos
nos que pode aparecer.
- Coñecer as linguas que se falan na Península Ibérica e o estatus de cada unha.
- Coñecer as características propias das cantigas de escarnio e maldicir, e comentalas seguindo uns
criterios dados.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de novembro e primeira quincena de decembro
1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento da novela policíaca A praia dos afoga-
dos (Domingo Villar, ed. Galaxia). O texto dialogado.
2. Lingua: VOCABULARIO: Formas de ser. OBRADOIRO DE LINGUA: A exposición oral.
ORTOGRAFÍA: Signos de puntuación: dous puntos, puntos suspensivos, raia. GRAMÁTICA: O
adxectivo cualificativo. Clases, xénero e número. Graos do adxectivo e partículas comparati-
vas. LINGUA E SOCIEDADE: As linguas da Península Ibérica.
3. Literatura: A cantiga de escarnio e maldicir. COMENTARIO DE TEXTO: «Quem a sesta quiser
dormir». OBRADOIRO DE LITERATURA: Caricaturas.
209
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Comenta un texto e analiza as características lingüísticas e as marcas gráficos dun texto dialo-
gado.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das formas de ser.
2.2. Realiza unha exposición oral sobre un tema dado.
2.3. Aplica correctamente os signos de puntuación: dous puntos, puntos suspensivos e raia.
2.4. Identifica e clasifica adxectivos.
2.5. Aplica as normas de concordancia do adxectivo, escribindo femininos e plurais Boutros da-
dos.
2.6. Diferencia os graos do adxectivo e aplica correctamente as partículas comparativas.
2.7. Identifica as linguas da Península Ibérica e sabe cal é o seu estatus oficial.
3.1. Recoñece as características propias da cantiga de escarnio e maldicir e comenta un texto re-
presentativo do xénero.
3.2. Recoñece os recursos propios da caricatura.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Aplicar correctamente os signos de puntuación.
- Coñecer a diversidade lingüística da Península Ibérica.
- Identificar e clasificar adxectivos.
- Aplicar as partículas comparativas adecuadas na formación de adxectivos en grao comparativo.
- Coñecer as características propias da cantiga de escarnio e maldicir.
210
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e diferentes materiais de consulta.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por coñecer as primeiras manifestacións líricas da
nosa literatura.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
- Insistir na utilidade e importancia de facer esquemas para estudar, para recoñecer a estrutura dun
texto dado, para estruturar un texto propio, etc.
- Facer un resumo do trimestre na terceira semana de decembro.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
211
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 4 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
212
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Dividir a clase en grupos e compoñer cada un unha cantiga de escarnio sobre un tema de
actualidade. Os alumnos e alumnas deberán utilizar a ironía, ademais doutros recursos propios do
xénero, pero coidando sempre de manter o respecto.
- Recitar a cantiga ante os compañeiros e compañeiras.
- Mostrar na clase máis láminas de caricaturas que sirvan de apoio ás creacións escritas dos
alumnos e alumnas.
- Pedirlles aos rapaces e rapazas que conten o argumento dalgún relato do xénero policial que teñan
lido ou dalgunha película que teñan visto.
- Propoñerlles que procuren información sobre as peculiaridades da novela negra, dentro do xénero
policial.
- Suxerir un misterio para que, a partir de aí, os alumnos escriban un breve relato policial.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro fragmento dun relato policíaco: O signo dos catro (Arthur Conan Doyle, ed.
Galaxia).
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
213
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet para ampliar contidos.
- Realizar as actividades interactivas.
- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade para comentar unha determinada información.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración dos textos poéticos como medio para desenvolver a sensibilidade estética e estimular a
imaxinación.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión da identidade colectiva.
- Respecto cara aos demais á hora de realizar retratos e caricaturas.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Interese por coñecer a diversidade lingüística da Península.
- Respecto cara a todas as linguas por igual.
214
UNIDADE 5
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender e compoñer textos expositivos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender a íntima interrelación que existe entre as manifestacións culturais dun pobo e o es-
pazo físico no que se desenvolven.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet, como maneira de ampliar coñecementos.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Competencia social e cidadá
- Valorar a presenza de determinados textos expositivos nas relacións sociais e profesionais.
215
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva: esquemas, tábo-
as e cadros.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Investigar de maneira autónoma e eficiente para realizar os traballos propostos.
- Comprender a importancia que unha boa redacción e organización textual pode ter para a súa
vida académica e profesional.
- Competencia cultural e artística
- Mostrar interese por coñecer algúns vestixios prehistóricos da nosa cultura.
- Valorar as manifestacións artísticas e interesarse pola súa linguaxe específica.
- Valorar as primeiras manifestacións literarias na nosa lingua.
- Valorar os caligramas como manifestación literaria e artística.
OBXECTIVOS
- Ler un texto expositivo coa entoación adecuada e facer o seu comentario.
- Comprender cales son as características específicas do texto expositivo e poñer exemplos.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas artes.
- Coñecer a estrutura dun currículo e a información que debe conter.
- Aplicar correctamente os signos de puntuación: comiñas, guion e parénteses.
216
- Coñecer a función dos determinantes e as súas clases.
- Coñecer e aplicar correctamente os artigos e os demostrativos.
- Coñecer as principais características dos xéneros menores da lírica profana.
- Coñecer as principais características da lírica relixiosa galego-portuguesa.
- Introducirse lixeiramente na prosa medieval.
- Saber que é un caligrama e cales son as técnicas para crealos.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda e terceira semana de xaneiro
1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de «Os petróglifos galegos» (Antonio
de la Peña Santos, ed. A Nosa Terra). O texto expositivo.
2. Lingua: VOCABULARIO: As artes. OBRADOIRO DE LINGUA: O currículum vitae. ORTOGRAFÍA:
Signos de puntuación: comiñas, guión e parénteses. GRAMÁTICA: Os determinantes. Clasifica-
ción e función. Os artigos e os demostrativos.
3. Literatura: Os xéneros menores da lírica profana medieval. A lírica relixiosa: as Cantigas de
Santa María. A prosa medieval. COMENTARIO DE TEXTO: Unha cantiga de Santa María.
OBRADOIRO DE LITERATURA: Caligramas.
217
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto expositivo e coméntao atendendo ás súas características
propias.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das artes.
2.2. Sabe redactar un currículum vitae.
2.3. Aplica correctamente os signos de puntuación: comiñas, guión e parénteses.
2.4. Identifica os determinantes e sabe cal é a súa función.
2.5. Identifica e aplica os artigos e as súas contraccións.
2.6. Identifica e aplica os demostrativos e as súas contraccións.
3.1. Identifica e comenta prantos, tenzóns e pastorelas.
3.2. Identifica e comenta Cantigas de Santa María.
3.3. Coñece algunhas obras da literatura galega medieval en prosa.
3.4. Recoñece a técnica dos caligramas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Aplicar correctamente os signos de puntuación.
- Identificar e clasificar determinantes.
- Aplicar correctamente os artigos e os demostrativos.
- Coñecer algunhas mostras dos denominados «xéneros menores» da lírica medieval.
- Identificar e comentar as Cantigas de Santa María.
218
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Chamar a atención sobre a diferenza entre determinantes e adxectivos determinativos. Precisar
que os segundos son clases de palabras ou categorías gramaticais, mentres que o termo
determinante alude á función que desenvolven dentro da frase, función que comparten cos
artigos.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: facer esquemas, cadros e resumos, afianzar os conceptos mediante a
práctica continuada, consultar manuais de apoio, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por coñecer as primeiras manifestacións líricas da
nosa literatura.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
219
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 5 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Levar á clase exemplos reais de currículos.
220
- Buscar nos xornais exemplos reais de ofertas de traballo e decidir que tipo de experiencia e
estudos serían necesarios en cada caso.
- Realizar unha sesión de recitado das cantigas propostas na unidade.
- Realizar un concurso de caligramas.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto expositivo: un fragmento de Breve historia do mundo (Ernst Gombrich, ed.
Península).
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet para ampliar coñecementos.
- Acceso ás páxinas web propostas na unidade e comentario da información que conteñen.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Valoración da lectura como fonte de información e coñecemento do mundo que nos rodea.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
221
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e
colectiva.
- Respecto cara as producións literarias do resto dos compañeiros e compañeiras.
- Recoñecemento dos valores culturais e tradicionais que se recollen nos distintos tipos de textos
poéticos, dependendo da época histórica no que foran escritos.
- Valoración da capacidade expresiva de determinados recurso e técnicas poéticas.
222
UNIDADE 6
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender e comentar textos poéticos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Mostrar interese por coñecer e dominar o vocabulario que designa os elementos propios da
noso contorno natural.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios, enciclopedias e Internet como modo de solucionar dúbidas
e ampliar coñecementos.
- Manexar o dicionario de maneira habitual, correcta e mecánica.
- Competencia social e cidadá
- Mostrar interese por coñecer o significado de determinadas abreviaturas e símbolos presentes
nos distintos medios da nosa vida social.
223
- Recoñecer a incidencia da historia, da sociedade e do recoñecemento da lingua na súa produ-
ción literaria.
- Valorar o labor de determinados homes e mulleres realizado a prol da igualdade e recoñecemen-
to da nosa lingua.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe individual e colectiva.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Expresar os seus propios pensamentos e experiencias vitais.
- Comprender que as vivencias de cada época da vida marcan o noso desenvolvemento emocio-
nal e persoal.
- Competencia cultural e artística
- Valorar o carácter expresivo da poesía e entendela como reflexo dunha sensibilidade individual
ou colectiva.
- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e da nosa literatura.
OBXECTIVOS
- Ler un texto poético e facer o seu comentario.
- Comprender cales son as características específicas do texto poético e identificar algúns recursos
semánticos, morfosintácticos e fónicos.
224
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas árbores, os froitos e as flores.
- Saber como se define unha palabra segundo a categoría gramatical á que pertenza.
- Recoñecer e aplicar correctamente os posesivos, os numerais, os indefinidos e os interrogativos e
exclamativos, tanto na súa función de determinante como pronominal.
- Coñecer a situación e a evolución do galego na Idade Moderna.
- Coñecer a situación da nosa literatura entre os séculos XV e XVIII e saber cales foron os seus
representantes máis sobranceiros.
- Crear poemas a partir duns recursos e temas dados.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de xaneiro e primeira de febreiro
1. Análise de textos: Lectura e comentario do soneto «Primeiro amor, primeira morte» (Antón
Avilés de Taramancos). O texto poético. Recursos semánticos, morfosintácticas e fónicos.
2. Lingua: VOCABULARIO: Árbores, froitos e flores. OBRADOIRO DE LINGUA: A definición de pa-
labras. ORTOGRAFÍA: Abreviaturas e símbolos. GRAMÁTICA: Os posesivos, os numerais, os
indefinidos e os interrogativos e exclamativos. LINGUA E SOCIEDADE: O galego na Idade Mo-
derna.
3. Literatura: A literatura entre os séculos XV e XVIII. O padre Feixoo e o padre Sarmiento.
COMENTARIO DE TEXTO: «Pranto da Frouxeira». OBRADOIRO DE LITERATURA: Poemas.
225
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Recoñece as características propias do texto poético e identifica algúns recursos semánticos,
morfosintácticos e fónicos.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico das árbores, os froitos e as
flores.
2.2. Sabe definir palabras segundo a categoría gramatical á que pertenzan.
2.3. Recoñece e interpreta abreviaturas e símbolos.
2.4. Identifica e aplica os posesivos.
2.5. Identifica e aplica os numerais.
2.6. Identifica e aplica os indefinidos.
2.7. Identifica e aplica os interrogativos e exclamativos.
2.8. Coñece cal era a situación e o estatus do galego na Idade Moderna, entre os sécalos XV e
XVIII.
3.1. Coñece a situación da literatura galega nos chamados «Séculos Escuros» e coñece algunhas
mostras literarias conservadas, así como as principais figuras dese período.
3.2. Compón poemas seguindo uns criterios dados.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto poético e realizar o seu comentario.
- Interpretar abreviaturas e símbolos.
- Identificar e utilizar correctamente os posesivos, os numerais, os indefinidos, os interrogativos e
os exclamativos.
226
- Coñecer a situación do galego na Idade Moderna.
- Coñecer a situación da literatura galega nos chamados «Séculos Escuros» e saber quen foron os
principais representantes da literatura galega ilustrada.
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: facer esquemas, cadros e resumos, afianzar os conceptos mediante a
práctica continuada, consultar manuais de apoio, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía e por compoñer e recitar os seus propios poemas.
- Crear na aula un ambiente distendido, imprescindible para que alumnos e alumnas participen de
maneira activa nas recitacións e nas actividades de carácter oral.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
227
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 6 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
228
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Buscar no dicionario da clase diferentes palabras e analizar a información, a estrutura dos artigos
e as abreviaturas que se utilizan.
- Por grupos e durante uns días, buscar na prensa exemplos de abreviaturas e símbolos.
- Este mesmo exercicio pode realizarse na aula cos contidos de gramática: buscar diferentes
determinantes e clasificalos.
- Pedirlles que realicen na casa unha busca dun poema que lles guste especialmente e que o reciten
na clase.
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro texto poético: «O medo» (Celso Emilio Ferreiro, O soño sulagado).
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet para ampliar coñecementos.
- Acceso ás páxinas web propostas na unidade e comentario da información que conteñen.
229
EDUCACIÓN EN VALORES
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e
colectiva.
- Valoración da capacidade expresiva da poesía.
- Valoración do labor desenvolvido polos intelectuais doutras épocas para dignificar a lingua galega
e devolverlle o prestixio perdido.
230
UNIDADE 7
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e comentar un texto teatral.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender a íntima interrelación que existe entre as manifestacións culturais dun pobo e o es-
pazo físico no que se desenvolven.
- Competencia matemática
- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios, enciclopedias e Internet.
231
- Competencia social e cidadá
- Interesarse por coñecer o significado de determinadas siglas frecuentes no contorno.
- Valorar o uso adecuado da lingua como medio para acadar, mediante a argumentación, determi-
nados obxectivos da vida cotiá.
- Valorar o labor realizado por determinados homes e mulleres a prol da igualdade e recoñece-
mento da nosa lingua.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva.
- Aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes contextos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Esforzarse por realizar os traballos propostos de maneira autónoma e responsable.
- Organizar as súas tarefas e colaborar nas actividades de grupo.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os textos dramáticos como manifestación artística e cultural.
- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e literatura.
- Valorar os autores clásicos como referentes do noso patrimonio literario.
OBXECTIVOS
- Ler un texto teatral coa entoación adecuada e facer o seu comentario.
- Coñecer as características propias do texto teatral e identificar os subxéneros dramáticos.
232
- Ampliar o vocabulario básico relacionado co teatro e outros espectáculos.
- Coñecer a estrutura dunha instancia ou solicitude e a información que debe recoller.
- Identificar e interpretar siglas e acrónimos de uso frecuente.
- Identificar o pronome persoal e as súas formas, diferenciar formas tónicas e átonas e utilizar
correctamente as formas átonas.
- Coñecer a situación da lingua galega no século XIX e comprender como foi recuperándose tras
séculos de decadencia.
- Comprender a situación da literatura galega no século XIX e coñecer algúns precursores do
Rexurdimento.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda e terceira semana de febreiro
1. Análise de textos: Lectura e comentario dun fragmento de O achado do castro (Manuel Núñez
Singala, ed. Sotelo Branco). O texto dramático. Os subxéneros teatrais.
2. Lingua: VOCABULARIO: O teatro e outros espectáculos. OBRADOIRO DE LINGUA: A instancia ou
solicitude. ORTOGRAFÍA: Siglas e acrónimos. GRAMÁTICA: O pronome persoal. Formas tónicas
e formas átonas. Colocación das formas átonas. Formas contractas. LINGUA E SOCIEDADE: O
galego no século XIX. Ortografía do galego no século XIX.
3. Literatura: O século XIX: os Precursores do Rexurdimento. A consolidación do Rexurdimento.
COMENTARIO DE TEXTO: «A Galicia», de Francisco añón. OBRADOIRO DE LITERATURA: A dra-
matización.
233
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto dramático e recoñece nel as características propias do xé-
nero e clasifícao atendendo aos subxéneros teatrais.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico do teatro e outros espectácu-
los.
2.2. Coñece a estrutura dunha instancia ou solicitude e a información que debe recoller.
2.3. Interpreta correctamente siglas e acrónimos de uso frecuente.
2.4. Identifica os pronomes persoais e discrimina entre tónicos e átonos.
2.5. Coñece as distintas formas tónicas, recoñece a súa función e aplícaas correctamente en dife-
rentes contextos.
2.6. Coñece as formas átonas do pronome persoal e as súas contraccións, recoñece a súa función e
colócaas de maneira adecuada.
2.7. Coñece a situación da lingua galega no século XIX e recoñece os trazos propios da ortografía
decimonónica.
3.1. Comenta a situación da literatura galega no século XIX e coñece os precursores do Rexurdi-
mento.
3.2. Sabe que foi o Rexurdimento e recoñece os seus autores máis emblemáticos, ademais dalgúns
outros secundarios.
3.3. Intervén na dramatización dun texto.
234
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Interpretar correctamente siglas e acrónimos de uso frecuente.
- Identificar os pronomes persoais e diferenciar formas tónicas e átonas.
- Aplicar correctamente as formas tónicas do pronome persoal.
- Coñecer algúns dos precursores máis representativos do Rexurdimento.
- Identificar os autores máis emblemáticos do Rexurdimento.
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e diferentes materiais de consulta.
- Escoitar a lectura da unidade no CD-Audio antes de realizar as actividades de comentario
correspondentes, co fin de fomentar a comprensión oral.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese polo teatro e o gusto polas dramatizacións.
- Fomentar o espírito participativo na aula, nas actividades de carácter colectivo.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.
- Libro do alumno, dicionarios.
235
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 7 no caderno de Tratamento da diversidade.
236
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Fichas de reforzo e ampliación en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Se o profesor ou a profesora o estiman oportuno, sería interesante ver na clase ou na aula de
Informática algún documental sobre autores do Rexurdimento galego. Por exemplo: Murguía na
memoria ou Manuel Curros Enríquez. Na fronte unha estrela. Pódense ver na páxina da Axencia
Audiovisual Galega (http://www.culturagalega.org/avg/).
FOMENTO DA LECTURA
- Lectura doutro fragmento teatral.
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Proponse ademais O catecismo do labrego e outras prosas (de V. Lamas Carvajal, en Edicións
Xerais, col. Biblioteca das Letras Galegas, 1990) e Teatro nas aulas (de VV.AA., en ed. Vía
Láctea, col. Materiais, 1987).
237
FOMENTO DAS TIC
- Audición no CD-Audio da lectura inicial.
- Busca de información en Internet.
- Visionado dalgún vídeo sobre os autores do Rexurdimento, como o proposto no apartado de
«Actividades complementarias».
EDUCACIÓN EN VALORES
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Interese por coñecer a orixe e evolución histórica do galego.
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Valoración dos textos dramáticos e das representacións teatrais como fonte de pracer e
divertimento.
- Actitude reflexiva e esixente no correcto uso da lingua da lingua.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística da identidade histórica e
colectiva.
- Actitude participativa nas actividades comúns de aula e nas dramatizacións.
238
UNIDADE 8
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Comprender e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender a íntima interrelación que existe entre as manifestacións culturais dun pobo e o es-
pazo físico no que se desenvolven.
- Analizar e valorar a presenza idílica da paisaxe galega na literatura.
- Competencia matemática
- Aplicar os coñecementos de creación e interpretación de gráficos e táboas.
- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Busca información en dicionarios e en Internet.
- Analizar de maneira reflexiva a información proporcionada en soportes tecnolóxicos.
- Analizar novos termos derivados da incorporación da novas tecnoloxías á nosa vida.
239
- Competencia social e cidadá
- Recoñecer o papel das actuais redes sociais nas relacións interpersoais.
- Interesarse por comprender a situación dos diferentes colectivos sociais noutra época e por ana-
lizar como se reflicten os problemas sociais na literatura.
- Competencia para aprender a aprender
- Mostrar interese pola correcta realización dos traballos de investigación propostos.
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva.
- Incorporar de maneira eficaz os coñecementos adquiridos e saber aplicalos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Analizar de maneira crítica as inxustizas sociais reflectidas nos textos poéticos.
- Expresar os seus propios pensamentos e ideas de maneira reflexiva e tolerante.
- Competencia cultural e artística
- Mostrar curiosidade por coñecer a evolución histórica da nosa lingua e literatura.
- Valorar os autores clásicos como referentes do noso patrimonio literario.
OBXECTIVOS
- Ler e comentar textos presentados en soportes dixitais.
- Coñecer as características propias das tecnoloxías da información e comunicación e analizar a
linguaxe específica das SMS.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coas novas tecnoloxías e o universo virtual.
240
- Interpretar información presentada mediante gráficos e elaborar gráficos e táboas.
- Aplicar correctamente as grafías b e v.
- Identificar o verbo e descompoñer formas verbais nos seus elementos, indicando o valor que
achegan as diferentes desinencias.
- Conxugar as formas verbais dos verbos regulares e con variacións.
- Coñecer e aplicar correctamente as formas verbais dos verbos irregulares.
- Coñecer as principais contribucións de Rosalía de Castro á literatura e á vida cultural galegas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de marzo
1. Análise de textos: Visionado e comentario de diferentes páxinas web en galego. Análise das
características e a linguaxe propia dos textos presentados en soporte dixital.
2. Lingua: VOCABULARIO: Informática e universo virtual. OBRADOIRO DE LINGUA: Lectura e in-
terpretación de gráficos. ORTOGRAFÍA: Uso de b e v. GRAMÁTICA: O verbo e a súa estrutura.
Verbos regulares e con variación. Verbos irregulares.
3. Literatura: Rosalía de Castro. COMENTARIO DE TEXTO: «Adiós ríos, adiós fontes».
OBRADOIRO DE LITERATURA: O recitado de poemas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Analiza e comenta diferentes páxinas web e textos de diversa tipoloxía presentados en soporte
241
dixital.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da informática e o universo
virtual.
2.2. Interpreta a información proporcionada mediante gráficos e elabora gráficos.
2.3. Emprega correctamente as grafías b e v.
2.4. Analiza o lexema e as desinencias dunha forma verbal e indica os valores que estas achegan.
2.5. Coñece e utiliza correctamente as formas verbais dos verbos regulares e con alternancia vocá-
lica.
2.6. Coñece e utiliza correctamente as formas verbais dos verbos irregulares.
3.1. Coñece a contribución de Rosalía de Castro á vida cultural e literaria galega e comenta algún
dos seus poemas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Analizar un texto presentado en formato dixital.
- Empregar correctamente as grafías b e v.
- Descompoñer unha forma verbal en lexema e desinencias.
- Saber conxugar os verbos regulares e con alternancia.
- Saber conxugar os verbos irregulares.
- Coñecer a contribución de Rosalía de Castro á vida cultural e á literatura galegas.
242
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o interese por comprender e analizar a linguaxe propia das novas
tecnoloxías.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía.
- Crear na aula o ambiente adecuado para que o alumnado se sinta desinhibido á hora de participar
en actividades orais e no recitado de poemas.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
- Revisar os contidos traballados ao longo do trimestre.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
243
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 8 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 8, en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Ofrecer máis exemplos de gráficos reais pertencentes a diferentes ámbitos.
- Formar grupos e encargarlles que busquen nos xornais, durante un certo tempo, exemplos de
gráficos de diferentes tipos. Analizalos conxuntamente en clase e intentar interpretar a
información que proporcionan.
244
- Se o profesor ou profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, sería
interesante visitar a casa-museo de Rosalía en Padrón.
FOMENTO DA LECTURA
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil seleccionados.
- Proponse ademais a lectura de Cantares gallegos (de Rosalía de Castro, en Edicións Xerais, col.
Biblioteca das Letras Galegas, 2006).
- Propóñense: Rosalía (de Xosé A. Neira Cruz, en Edicións Xerais, col. Así viviu, 1997) e No
ocaso dos poemas (de VV.AA., en revista Vamos, XXXII Premios Literarios «Minerva», colexio
Manuel Peleteiro, Santiago, 2005).
FOMENTO DAS TIC
- Busca de información en Internet.
- Análise metódica de diferentes tipos de información proporcionada en formato dixital.
- Escoitar algunhas adaptacións musicais que se fixeron de poemas de Rosalía de Castro. Por
exemplo, a de «Negra sombra» (de Luz Casal e Carlos Núñez), pertencente a Follas novas, ou a
de Cantares gallegos (de Amancio Prada, CD de 2004).
245
EDUCACIÓN EN VALORES
- Recoñecemento das vantaxes que ofrecen as novas tecnoloxías.
- Curiosidade por coñecer a linguaxe específica das SMS.
- Sensibilidade cara á poesía como un tipo especial de comunicación.
- Valoración do feito literario como medio para dignificar unha lingua e defender o seu valor como
medio de expresión literaria.
- Valoración da literatura como medio para loitar contra as inxustizas e problemas que sofre un
pobo.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Coidado para evitar interferencias do castelán á hora de aplicar as grafías b e v.
246
UNIDADE 9
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender e comentar diferentes textos periodísticos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado para ampliar a capacidade expresiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Comprender a importancia do medio no desenvolvemento dos acontecementos e mesmo na in-
terpretación da realidade en cada época.
- Competencia matemática
- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Recoñecer o avance das novas tecnoloxías e a súa implicación na vida cotiá.
247
- Competencia social e cidadá
- Recoñecer o labor informativo dos medios de comunicación e a súa repercusión na sociedade.
- Analizar as repercusións da implantación das novas tecnoloxías en determinados comportamen-
tos individuais e sociais.
- Valorar os avances científicos e a súa repercusión en diferentes ámbitos da vida.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva.
- Aplicar os coñecementos adquiridos noutros contextos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Analizar os textos periodísticos de maneira independente, reflexiva e crítica.
- Esforzarse por analizar as inxustizas sociais que se reflicten en determinados textos.
- Levar a cabo con responsabilidade proxectos individuais ou colectivos.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os autores clásicos como referentes do noso patrimonio literario.
- Valorar o carácter de denuncia social que pode adquirir a poesía.
- Analizar obras, autores e textos.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.
OBXECTIVOS
- Recoñecer os principais elementos do xornal e diferenciar os xéneros periodísticos.
248
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa prensa.
- Reescribir textos a partir duns criterios dados.
- Escribir correctamente palabras con e sen h.
- Identificar as formas nominais do verbo e saber os valores e a función que poden adoptar o
infinitivo, o xerundio e o participio.
- Saber utilizar o infinitivo conxugado.
- Identificar e utilizar correctamente perífrases verbais e saber clasificalas.
- Coñecer a contribución de Curros Enríquez á literatura e á vida cultural galegas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de abril
1. Análise de textos: Lectura e comentario dun texto periodístico. Os medios de comunicación:
funcións e xéneros.
2. Lingua: VOCABULARIO: A prensa. OBRADOIRO DE LINGUA: Reelaboración de textos.
ORTOGRAFÍA: Uso de h. GRAMÁTICA: Formas nominais dos verbos. O infinitivo conxugado.
Perífrases verbais.
3. Literatura: Curros Enríquez. COMENTARIO DE TEXTO: «Velaí vén, velái vén cantando» (A che-
gada a Ourense da primeira locomotora). OBRADOIRO DE LITERATURA: Coplas para os maios.
249
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Le con fluidez e atención un texto periodístico e coméntao seguindo uns criterios dados.
1.2. Coñece as funcións da prensa e identifica os xéneros periodísticos.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da prensa.
2.2. Reelabora textos a partir de certos criterios dados.
2.3. Escribe correctamente palabras con e sen h.
2.4. Identifica e analiza as formas nominais dos verbos.
2.5. Utiliza correctamente o infinitivo conxugado.
2.6. Identifica e utiliza correctamente as perífrases verbais e sabe clasificalas segundo o valor que
acheguen.
3.1. Coñece a contribución de Curros Enríquez á cultura e á literatura galegas.
3.2. Analiza e compón coplas de maios.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Analizar un texto periodístico.
- Escribir correctamente palabras con e sen h.
- Identificar e analizar as formas nominais dos verbos.
- Utilizar correctamente o infinitivo conxugado.
- Identificar e aplicar correctamente perífrases verbais.
- Coñecer a contribución de Curros Enríquez á literatura galega e comentar un texto seu.
250
METODOLOXÍA
- Fomentar nos rapaces e rapazas o interese por coñecer as noticias de actualidade, así como o
espírito crítico necesario para interpretalas.
- Traballar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese pola poesía e motivalos para que interpreten de maneira
reflexiva os aspectos sociais reflectidos nos textos.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
- Estimular no alumnado o interese por coñecer o legado dos autores máis representativos da nosa
literatura.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
251
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 9 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 9, en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Propoñerlles aos alumnos e alumnas que compoñan un poema sobre algunha ferramenta ou
utensilio que eles mesmos elixan. Trátase de que reparen no feito de que calquera obxecto pode se
converter en materia poética.
- Ofrecer abundante material de prensa para analizar as características que diferencian os distintos
252
xéneros.
- Se é posible, visitar a redacción dun periódico ou dunha editorial.
- Animar os rapaces e rapazas a que realicen unha entrevista, elaboren unha reportaxe ou redacten
noticias coas que participar no Premio Mellor Periodista Infantil e Xuvenil promovido pola
Fundación Santiago Rey Fernández-Latorre e Caixa Galicia.
- Gravar e escoitar unha crónica deportiva na radio e comparala coa do mesmo acontecemento
deportiva na prensa escrita.
FOMENTO DA LECTURA
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Lectura na aula de diversos textos periodísticos pertencentes a diferentes xéneros: artigos de
opinión, noticias, crónicas deportivas.
FOMENTO DAS TIC
- Acceso a diferentes exemplos de xornais dixitais para analizar as características que os
diferencian da prensa escrita en formato papel.
- Busca de información en Internet.
253
EDUCACIÓN EN VALORES
- Interese pola lectura como fonte de información e coñecemento.
- Lectura crítica e reflexiva dos textos periodísticos.
- Interese e esforzo por evitar interferencias do castelán no uso do h.
- Sensibilidade cara á creación poética como un tipo especial de comunicación entre os seres
humanos.
- Aprecio polo patrimonio literario propio como expresión lingüística de identidade colectiva e de
cultura privilexiada.
- Recoñecemento da importancia do traballo no desenvolvemento da sociedade.
254
UNIDADE 10
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender e comentar textos periodísticos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Valorar o labor de defensa e protección do noso contorno levado a cabo por diferentes colecti-
vos e recoñecer a incidencia da actuación individual no medio.
- Interesarse por coñecer os termos que designan os elementos da nosa paisaxe.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet para ampliar coñecementos.
- Interpretar información presentada en formato gráfico ou visual.
- Competencia social e cidadá
- Valorar o labor de denuncia que poden asumir os medios de comunicación.
255
- Comprender a importancia de utilizar con corrección calquera lingua, evitando interferencias
lingüísticas.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de traballo que posibilitan a aprendizaxe individual e colectiva.
- Aplicar noutros contextos os coñecementos adquiridos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Analiar os textos periodísticos de maneira independente, reflexiva e crítica.
- Levar a cabo con responsabilidade proxectos individuais ou colectivos.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os autores clásicos como modelo de manifestacións literarias posteriores.
- Analizar obras, autores e textos.
- Comprender que unha lingua é moito máis ca un sistema de comunicación e valorala como ma-
nifestación do espírito dun pobo.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.
OBXECTIVOS
- Ler diferentes tipos de textos, literarios ou non, e facer o seu comentario.
- Analizar a estrutura e as partes dunha noticia.
- Ampliar o vocabulario básico relacionado coa paisaxe natural.
- Interpretar e analizar mensaxes visuais: sinais, iconos e carteis.
256
- Escribir correctamente palabras con s e con x.
- Identificar, clasificar e analizar adverbios e locucións adverbiais.
- Saber que son as interferencias lingüísticas e por que se producen.
- Identificar castelanismos e clasificalos en fonéticos, ortográficos, morfosintácticos, léxicos ou
semánticos.
- Coñecer as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura e á vida cultural galegas.
- Crear contos a partir de palabras ou imaxes dadas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Última semana de abril e primeira quincena de maio
1. Análise de textos: Lectura e comentario dunha noticia de prensa. A noticia e a súa estrutura.
2. Lingua: VOCABULARIO: A paisaxe natural. OBRADOIRO DE LINGUA: As mensaxes visuais.
ORTOGRAFÍA: Uso do s e x. GRAMÁTICA: Adverbios e locucións adverbiais. LINGUA E
SOCIEDADE: As interferencias lingüísticas: castelanismos fonéticos, ortográficos, morfosintácti-
cos, léxicos e semánticos.
3. Literatura: Eduardo Pondal. COMENTARIO DE TEXTO: «Os pinos». OBRADOIRO DE
LITERATURA: Creación de contos.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Analiza unha noticia e identifica a súa estrutura.
257
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico da paisaxe natural.
2.2. Analiza e interpreta mensaxes visuais.
2.3. Escribe correctamente palabras con s e con x.
2.4. Identifica, clasifica e analiza adverbios e locucións adverbiais.
2.5. Recoñece, clasifica e corrixe castelanismos.
3.1. Coñece as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura galega.
3.2. Crea contos a partir de imaxes ou palabras.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Analizar unha noticia e recoñecer a súa estrutura piramidal.
- Escribir correctamente palabras con s e con x.
- Identificar e clasificar adverbios e locucións adverbiais.
- Recoñecer e corrixir castelanismos.
- Coñecer as principais contribucións de Eduardo Pondal á literatura galega.
METODOLOXÍA
- Fomentar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fomentar nos rapaces e rapazas o interese polas noticias de actualidade, así como o espírito
crítico necesario para interpretalas.
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.
258
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Estimular no alumnado o interese por algúns autores da nosa literatura.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- CD-Audio coas lecturas iniciais.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
259
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 10 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 10, en Tratamento da
diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Se o profesor ou profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, sería
interesante visitar a redacción dalgún xornal galego, a RTVG, algunha emisora de radio, etc., e
mesmo participar nalgún programa.
- Se o profesor ou profesora o considera conveniente e as circunstancias o permiten, sería
interesante visitar algún castro ou algún museo no que haxa vestixios do pasado celta.
- Pódeselles suxerir aos alumnos e alumnas que elaboren unha listaxe con castelanismos que vaian
atopando en carteis, sinais, propaganda, nos medios de comunicación, etc. Ao carón de cada
palabra ou expresión escribirán a forma correspondente galega.
260
FOMENTO DA LECTURA
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
- Proponse ademais para ler na aula: Breogán (de Xabier P. Docampo, en ed. A Nosa Terra, col.
Mitos e lendas, 1998).
FOMENTO DAS TIC
- Busca de información en Internet.
- Consulta na Rede da edición dixital dalgún xornal galego; por exemplo: Galicia-Hoxe.com,
Xornal.com, Anosaterra Diario, Vieiros, etc.
EDUCACIÓN EN VALORES
- Actitude crítica ante as mensaxes da prensa, diferenciando entre opinión e información.
- Valoración da literatura como vehículo para defender os sinais de identidade dun pobo.
- Sensibilidade cara á poesía e a música como tipos especiais de comunicación entre os seres
humanos.
- Esforzo e interese para evitar os castelanismos.
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
261
UNIDADE 11
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e compoñer diferentes textos periodísticos.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado para mellorar a expresión.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-
sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico
- Interesarse por coñecer a orixe e o significado dos topónimos que designan a súa realidade es-
pacial máis próxima.
- Competencia matemática
- Aplicar o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en enciclopedias, dicionarios ou en Internet como maneira de ampliar co-
ñecementos.
262
- Competencia social e cidadá
- Recoñecer o labor informativo dos medios de comunicación e a súa repercusión na sociedade.
- Recoñecer a importancia da carta e do correo electrónico nas relacións persoais.
- Valorar o papel de denuncia social que pode ter a literatura.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual: parágrafos, táboas e
cadros.
- Aplicar noutros contextos os coñecementos adquiridos.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Interesarse por coñecerse mellor a si mesmo e as persoas que o rodean.
- Analizar de maneira crítica e reflexiva a realidade social reflectida en determinados textos lite-
rarios.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os autores clásicos como modelo de manifestacións literarias posteriores.
- Analizar obras, autores e textos.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.
OBXECTIVOS
- Ler un texto periodístico de maneira comprensiva e facer o seu comentario.
- Coñecer as características e as fases propias da elaboración dunha entrevista.
263
- Identificar, clasificar e analizar a orixe de determinados topónimos e relacionalos cos seus
xentilicios.
- Analizar as características e a estrutura da carta e do correo electrónico.
- Escribir correctamente palabras con l e ll e con n e ñ.
- Identificar as preposicións e locucións preposicionais e recoñecer a súa función.
- Coñecer o panorama da narrativa no século XIX e saber cales son os principias representantes da
novela e do conto.
- Escribir un conto a partir dunhas pautas dadas.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Segunda quincena de maio
1. Análise de textos: Lectura e comentario de dúas entrevistas periodísticas. A entrevista: caracte-
rísticas e fases na súa elaboración.
2. Lingua: VOCABULARIO: Os topónimos. OBRADOIRO DE LINGUA: A carta e o correo electrónico.
ORTOGRAFÍA: Palabras con l/ll e n/ñ. GRAMÁTICA: Preposicións e locucións preposicionais.
A frase preposicional.
3. Literatura: A narrativa do século XIX. Principais representantes da novela. Principais represen-
tantes do conto literario. COMENTARIO DE TEXTO: fragmento de O catecismo do labrego.
OBRADOIRO DE LITERATURA: Redacción de contos.
264
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Analiza as características da entrevista, asimilala ao xénero periodístico correspondente e re-
coñecer as fases da súa elaboración.
2.1. Identifica e analiza topónimos e clasifícaos segundo a súa orixe.
2.2. Relaciona topónimos dados cos xentilicios correspondentes.
2.3. Coñece a estrutura da carta e do correo electrónico e analiza as súas similitudes e diferenzas.
2.4. Escribe correctamente palabras con l e con ll.
2.5. Escribe correctamente palabras con n e con ñ.
2.6. Identifica e utiliza correctamente preposicións e locucións preposicionais e identifica a súa
función na frase.
2.7. Analiza unha frase preposicional.
3.1. Coñece o panorama da narrativa galega no século XIX e recoñece algúns dos seus máximos
representantes.
3.2. Escribe contos seguindo unhas pautas dadas.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Coñecer as fases necesarias na elaboración dunha entrevista.
- Recoñecer e clasificar topónimos.
- Establecer a relación correcta entre topónimos dados e os seus xentilicios correspondentes.
- Escribir correctamente palabras con l e con ll.
- Escribir correctamente palabras con n e con ñ.
265
- Identificar preposicións e locucións preposicionais e utilizalas correctamente.
- Coñecer o panorama da narrativa galega no século XIX e recoñecer algúns dos seus máximos
representantes.
METODOLOXÍA
- Fomentar no alumnado o manexo do dicionario e o acceso a diferentes materiais de consulta.
- Fixar hábitos de traballo: analizar e redactar textos de acordo cunhas pautas; asegurar a correcta
asimilación de conceptos a través dunha práctica continuada; utilizar a Rede para obter
información, etc.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado
e ao seu contorno.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
- Motivar os alumnos e as alumnas para que se esforcen en crear os seus propios textos con certa
pretención literaria.
- Fomentar o interese por coñecer os autores máis representativos da nosa literatura.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- Dicionarios de toponimia.
- Ordenadores e material diverso presentado en formato dixital.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
266
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 11 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 11, en Tratamento da diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
267
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Buscar entrevistas en diferentes medios de comunicación escritos: prensa, revistas do corazón,
etc.
- Busca da toponimia próxima ao seu contorno en diferentes dicionarios especializados para
analizar a súa orixe e formación.
- Gravación e audición de entrevistas ofrecidas en medios audiovisuais.
- Tamén sería interesante animar os rapaces e rapazas a que realicen unha entrevista, elaboren unha
reportaxe ou redacten noticias coas que participar no Premio Mellor Periodista Infantil e Xuvenil
promovido pola Fundación Santiago Rey Fernández-Latorre e Caixa Galicia.
FOMENTO DA LECTURA
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Busca de información en Internet.
- Acceso ás páxinas web apuntadas na unidade.
- Visionado e audición de entrevistas ofrecidas en diferentes programas de radio ou de televisión e
análise crítica das características propias.
268
EDUCACIÓN EN VALORES
- Actitude crítica ante as mensaxes da prensa, diferenciando entre opinión e información.
- Curiosidade por coñecer a orixe dos topónimos próximos ao seu contorno.
- Valoración da literatura como instrumento de protesta social.
- Defensa do ser humano por riba de calquera concepción ou clasificación socioeconómica.
- Coidado na elaboración dos propios textos e interese por detectar e evitar castelanismos.
269
UNIDADE 12
COMPETENCIAS E INDICADORES DE SEGUIMENTO
- Competencia en comunicación lingüística
- Desenvolver, a través dos distintos tipos de textos, a capacidade de delimitar a información que
recibimos do noso contorno.
- Comprender, compoñer e empregar distintos tipos de textos segundo a intención comunicativa
ou creativa.
- Adquirir progresivamente un vocabulario adecuado que permita ampliar a capacidade expresiva
e comprensiva.
- Coñecer e aplicar de maneira efectiva as regras de ortografía que conforman a lingua.
- Valorar as estratexias que permitan o desenvolvemento das catro habilidades básicas: compren-
sión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
- Competencia matemática
- Aplica o razoamento dedutivo na resolución de xogos e actividades.
- Competencia para o tratamento da información e competencia dixital
- Buscar información en dicionarios e en Internet, como maneira de ampliar coñecementos.
- Reflexionar acerca da incorporación da prensa á implantación das novas tecnoloxías e analizar
as vantaxes que ofrece.
- Consultar información a través de periódicos e revistas dixitais.
270
- Competencia social e cidadá
- Valorar a importancia da sección xornalística Cartas ao director, que permite a difusión de pro-
blemas, denuncias, etc. de carácter individual.
- Competencia para aprender a aprender
- Aplicar técnicas de estudo que posibiliten a aprendizaxe e a análise textual.
- Competencia para o desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal
- Analizar de maneira crítica e reflexiva a realidade social reflectida en determinados textos lite-
rarios.
- Participar nas actividades de grupo de maneira activa e desinhibida.
- Competencia cultural e artística
- Valorar os autores clásicos como modelo de manifestacións literarias posteriores.
- Analizar obras, autores e textos.
- Redactar textos propios con certa pretensión literaria.
OBXECTIVOS
- Recoñecer as características da prensa dixital e coñecer algunhas publicacións.
- Coñecer o vocabulario básico que conforma o campo semántico dos xogos.
- Coñecer a estrutura e función das Cartas ao director.
- Utilizar correctamente algúns grupos consonánticos cultos.
- Identificar as conxuncións e as locucións conxuntivas, clasificalas e recoñecer a súa función.
271
- Recoñecer as interxeccións.
- Coñecer o panorama do teatro galego no século XIX e identificar algúns dos seus autores e obras
máis representativos.
CONTIDOS TEMPORALIZADOS
Tres primeiras semanas de xuño
1. Análise de textos: Lectura dun texto periodístico en formato dixital. Características da prensa
dixital.
2. Lingua: VOCABULARIO: Xogos de onte e de hoxe. OBRADOIRO DE LINGUA: As cartas ao direc-
tor. ORTOGRAFÍA: Grupos consonánticos: -cc-, -ct- e bl, pl, cl, fl, gl. GRAMÁTICA: As con-
xuncións e as locucións conxuntivas. As interxeccións.
3. Literatura: O teatro no século XIX. Autores e obras. COMENTARIO DE TEXTO: A fonte do xura-
mento. OBRADOIRO DE LITERATURA: Narración de contos.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Recoñece as características propias da prensa dixital e coñece algunhas publicacións.
2.1. Coñece e aplica o vocabulario que conforma o campo semántico dos xogos.
2.2. Recoñece unha carta ao director e analiza a súa estrutura.
2.3. Utiliza correctamente os grupos consonánticos -cc- e -ct- segundo o contexto no que apare-
zan.
272
2.4. Utiliza correctamente os grupos consonánticos bl, pl, cl, fl, gl.
2.5. Identifica e clasifica conxuncións e locucións conxuntivas segundo a función que desempe-
ñen dentro da frase ou da oración.
2.6. Recoñece e utiliza interxeccións segundo a situación comunicativa.
3.1. Coñece a situación do xénero teatral galego no século XIX e identifica algúns autores e obras
representativos.
3.2. Conta e escenifica contos.
COÑECEMENTOS E APRENDIZAXES BÁSICAS
- Comprender de maneira global un texto, oral ou escrito, e realizar o seu comentario.
- Enfrontarse a un texto presentado en formato dixital de maneira madura e interpretar tanto a
información que proporciona como os recursos que emprega.
- Utilizar correctamente os grupos consonánticos estudados.
- Identificar conxuncións e locucións conxuntivas, clasificalas e recoñecer a función que
desempeñan.
- Identificar interxeccións e utilizalas adecuadamente segundo a situación comunicativa dada.
- Coñecer a situación do xénero teatral galego no século XIX e identificar algúns autores e obras
representativos.
273
METODOLOXÍA
- Fomentar o aspecto lúdico e creativo da linguaxe.
- Fixar hábitos de traballo: recompilar os esquemas feitos ao longo do curso para ter unha visión de
conxunto do que se estudou, facer análises sintácticas, usar o diccionario e a gramática, practicar
o comentario de textos, ler e escribir para afianzar a correcta ortografía, utilizar a Rede para obter
e manexar información, elaborar fichas, etc.
- Espertar nos alumnos e alumnas o interese por coñecer algúns autores representativos da nosa
literatura.
- Traballar os diferentes contidos da unidade a partir de textos próximos aos intereses do alumnado.
- Fomentar a busca, análise e interpretación da información a través das TIC.
- Crear na aula o ambiente adecuado para que os alumnos e as alumnas se animen a narrar os seus
propios contos.
MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
- Libro do alumno, dicionarios.
- Ordenadores e recursos informáticos para traballar con textos diversos presentados en formato
dixital.
- Cadernos de Lingua (de Celia Díaz, na editorial Anaya) para reforzar o léxico, a expresión
escrita, a ortografía e mais a morfosintaxe.
- Recursos que figuran no servidor de Anayadigital.com
- Recursos fotocopiables de Tratamento da diversidade, Lecturas complementarias, e Material
complementario para o desenvolvemento das competencias básicas.
274
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
- Proba de avaliación correspondente á unidade que contén o CD-ROM de Avaliación.
- Seguimento da avaliación continua de cada alumno e alumna.
- Anotacións no rexistro do profesor do desenvolvemento das catro habilidades básicas:
comprensión oral, comprensión lectora, expresión escrita e expresión oral.
PROGRAMA DE RECUPERACIÓN
- Actividades de reforzo correspondentes á unidade 12 no caderno de Tratamento da diversidade.
MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
- Actividades de reforzo e ampliación correspondentes á unidade 12, en Tratamento da
diversidade.
- Fichas de comprensión lectora e comentario en Lecturas complementarias.
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
- Suxírese desenvolver algún tipo de xogo na clase relacionado cos contidos da unidade. Pódenlle
ser de utilidade ao profesor ou profesora: Chirlosmirlos. Enciclopedia dos xogos populares, de
Antón Cortizas (Edicións Xerais, 2001) e Técnicas e xogos cooperativos, de Xesús R. Jares
275
(Edicións Xerais, 2005). Deste último libro propoñemos, por exemplo, os xogos «O xornal das
boas novas» e «Entrevistas simultáneas».
- Se é posible, pedirlles aos pais ou aos avós xoguetes antigos que conserven e levalos á clase para
comparalos cos xoguetes máis modernos. Analizar a utilidade de aprendizaxe e de entretemento
en cada caso.
FOMENTO DA LECTURA
- Plan lector dos libros de literatura xuvenil, que foron seleccionados pensando nos alumnos da
ESO.
FOMENTO DAS TIC
- Busca de información en Internet
- Traballo con xornais electrónicos galegos.
- Visualizar, a través dalgunha páxina web, algúns xoguetes antigos. Existen na Rede moitísimas
páxinas adecuadas a este contido. Por exemplo:
http://www.juguetesantiguos.net/nino.html
http://www.juguetes-antiguos.es/
276
EDUCACIÓN EN VALORES
- Coidado na planificación e execución dos propios textos, revisión e autocorrección.
- Actitude reflexiva e esixente no uso da lingua.
- Curiosidade por coñecer e utilizar as novas tecnoloxías.
- Curiosidade por coñecer os xoguetes máis antigos e por analizar de maneira reflexiva e madura a
súa utilidade lúdica e pedagóxica.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e sociocultural dunha época.
277
Contidos mínimos 3º ESO
Estes obxectivos – contidos mínimos – foron formulados en forma de capacidades
que lles permitan aos/ás alumnos/as ser quen de seguir progresando en 4º ESO.
1. Ler pronunciando, entonando e cun ritmo axeitado, que posibilite a
comprensión.
2. Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados ao seu nivel de
desenvolvemento intelectual, sabendo localizar a idea ou ideas clave.
3. Ser quen de construir esquemas de chaves e números.
4. Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.
5. Expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e comprensiva,
e coa debida presentación.
6. Saber acentuar todo tipo de palabras.
7. Empregar correctamente os signos de puntuación.
8. Saber realizar o xénero e o número dos substantivos e os adxectivos.
9. Saber poñer un adxectivo en todos os graos.
10. Coñecer os artigos e as súas contraccións.
11. Coñecer as formas do pronome persoal, distinguir as átonas das tónicas e
saber colocalas, como mínimo, nunha oración simple afirmativa, nunha negativa e
nunha composta subordinada moi sinxela, así como alomenos nunha posición nas
perífrases verbais.
278
12. Empregar correctamente te/che e llo/llelo.
13. Coñecer o esquema dos demostrativos e as súas contraccións.
14. Coñecer os posesivos e o seu emprego co artigo.
15. Recoñecer o verbo e as tres conxugacións regulares galegas.
16. Coñecer e usar o infinitivo persoal.
17. Recoñecer os diferentes tipos de oracións e os constituíntes que as forman.
18. Saber realizar a transformación dunha oración activa en pasiva.
19. Coñecer os adverbios máis usuais e diferenciar o seu valor.
20. Coñecer as preposicións máis usuais e saber empregalas.
21. Diferenciar e caracterizar diferentes tipos de textos.
22. Saber realizar nos mínimos propostos pola profesora un comentario literario.
23. Coñecer e saber distinguir, polas súas características, unha cantiga de amigo,
de amor e de escarnio.
24. Situar cronolóxicamente os Séculos Escuros e coñecer a razón desa
denominación.
25. Coñecer os títulos e a temática das obras máis importantes dos tres grandes
autores do Rexurdimento.
279
Avaliación
Criterios de avaliación
Na avaliación da materia, os criterios principais, de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e
extraordinarias, serán:
1. O nivel de coñecementos adquirido polo alumno.
2. O dominio da lingua escrita, que inclúe a competencia para producir textos coherentes e con
corrección léxica, ortográfica e de puntuación. Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,10
puntos da nota outorgada ao alumno nos exames escritos.
3. O dominio da lingua oral, que terá carácter obrigatorio e deberá ser demostrado durante as clases. En
caso contrario, o profesor poderá establecer un exame oral, do cal deberá deixar rexistro individualizado por
escrito. A non aprobación deste apartado implicará automaticamente o suspenso na materia.
4. A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a
aprobación do alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en
setembro.
Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos, enumerados a seguir:
1. Participación e comportamento.
2. Actitude de traballo tanto individualmente como en equipo.
3. Asistencia ás clases.
4. Puntualidade na entrega de exercicios, tarefas e traballos.
5. Coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos.
Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a
ordenador, coa presentación que estime oportuna cada profesor.
280
Procedementos
1. Realizarase unha avaliación continua en cada un dos ciclos que compoñen a ESO.
2. No comezo do curso, procederase a unha avaliación de diagnóstico inicial.
3. Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte as probas
de cada período avaliatorio.
4. Todo o anterior completarasse cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de
consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes
obxectivos, existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado
o seu nesforzo para aprobar a materia ao longo do curso.
Instrumentos
1. Proba ou probas escritras, que constituirán o 70% da nota.
2. Outros elementos da avaliación, que constituirán o restante 30% da nota. Entre eles,
obrigatoriamente figurarán a avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10%
do total, e a avaliación da oralidade. Tamén poderán incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos
específicos e a actitude e participación. A distribución dos pesos destes elementos corresponde ao profesor
respectivo, que deberá comunicarllos no comezo do curso ao grupo.
3. O uso de calquera tipo de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (0) como cualificación na avaliación de referencia, sexa esta
Ordinaria ou Extraordinaria.
281
Material empregado
Libro de texto recomendado:
Lingua Galega e literatura. Educación secundaria 3. Celia Diaz Núñez, Mercedes Seixo Pastor.
Anaya (2012)
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como eixo
central do curso.
• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 2).
• Utilización constante do dicionario
• Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos
últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan
o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas
áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son
empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na ampliación de
coñecementos.
282
283
Modelos de avaliación inicial
Lingua e Literatura 3ºESO
Nome e apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le atentamente o texto e responde as seguintes cuestións:
“Quíxente tanto, meniña,tívenche tan grande amorque para min eras lúa,branca aurora e craro sol;augua
limpa en fresca fonte,rosa do xardín de Dios,alentiño do meu peito,vida do meu corazón”.Así che falín
un díacaminiño de San Lois,todo oprimido de angustia,todo ardente de pasión,mentras que ti me
escoitabasdepinicando unha frolporque eu non vise os teus ollosque reflexaban traiciós.Dempois que si
me dixeches,en proba do teu amor,décheme un caraveliñoque gardín no corazón.¡Negro caravel
maldito,que me fireu de dolor!Mais, a pasar polo río,o caravel afondou...!Tan bo camiño ti levescomo o
caravel levou.
Rosalía de Castro: Cantares gallegos.
a) Os diminutivos son abundantes no poema. Escribe algún exemplo e explica que cres que pretende a
autora coa utilización dos mesmos.
b) Cal é para ti o tema ou idea principal do texto?
c) Analiza a rima e o número de sílabas nos versos.
284
Exercicio nº 2.-
Sinala cales foron as linguas que tomaron parte na formación do galego.
Exercicio nº 3.-
Copia o seguinte texto corrixindo todos os erros de ortografía que atopes nel e colocando os de signos de
puntuación que falten:
O taberneiro sinalou os trofeos dos estantes entre botellas de licor co metal balorento descolgou unha
fotografia limpouna do pó co revés da man mirouna satisfeito e logo mostroulla ó estranxeiro o retrato era
dun mozo duns vinte anos de aspeto robusto e atlético apoiaba o pe dereito no balón vestia pantalon azúl
camisola blanquiazul e medias azuis con remates en blanco
Manuel Rivas: Un millón de vacas.
Exercicio nº 4.-
Localiza os adxectivos nas seguintes oracións e di se son explicativos ou especificativos:
285
A branca neve das montañas reloce no horizonte.
Éche unha rapaza moi xeitosa.
Exercicio nº 5.-
Substitúe os complementos subliñados nas seguintes oracións polos pronomes persoais átonos correspondentes:
a) Non sei se levar uns discos para Anxo o día do seu aniversario.
b) Sabes por que chamei (a ti) e contei (a ti) o que pasara na escola?
Exercicio nº 6.-
Responde:
a) Completa as oracións coa forma verbal indicada entre parénteses:
Hoxe non ___________ (pres. ind. SAÍR), xa que non me atopo moi ben.
Onte pola noite vós __________ (pret. imperf. ind. DICIR) xustamente o contrario.
Perdiches esa oportunidade por _________ (2ª sing. infinitivo conxugado FALAR) de máis.
Eu xa lle ___________ (pret. perf. ind. DAR) a súa parte do diñeiro a Matías.
b) Sinala as perífrases verbais; indica se son temporais, modais ou aspectuais e o matiz que expresa cada
286
unha delas:
Seguides crendo que chegaremos a tempo?
Teño que rematar o traballo antes do xoves.
Exercicio nº 7.-
Responde:
a) Coloca estes substantivos no grupo que corresponda: xeonllo, beizos, embigo, ingua, nocello, cóbado,
caluga, costas, fazula.
Cabeza Tronco Extremidades
b) Relaciona os substantivos da esquerda co sinónimo correspondente da columna da dereita:
feder probar
ollar advertir
notar alcatrear
catar mirar
287
Lingua e Literatura 3º ESO
Nome e apelidos:
Data:
Exercicio nº 1.-
Le atentamente o texto e responde as seguintes cuestións:
“Quíxente tanto, meniña,tívenche tan grande amorque para min eras lúa,branca aurora e craro sol;augua
limpa en fresca fonte,rosa do xardín de Dios,alentiño do meu peito,vida do meu corazón”.Así che falín
un díacaminiño de San Lois,todo oprimido de angustia,todo ardente de pasión,mentras que ti me
escoitabasdepinicando unha frolporque eu non vise os teus ollosque reflexaban traiciós.Dempois que si
me dixeches,en proba do teu amor,décheme un caraveliñoque gardín no corazón.Negro caravel
288
maldito,que me fireu de dolor!Mais, a pasar polo río,o caravel afondou...!Tan bo camiño ti levescomo o
caravel levou.
Rosalía de Castro: Cantares gallegos.
a) Explica o significado do verbo depenicar e constrúe unha oración onde apareza.
b) Divide o texto en dúas partes e xustifica a división.
c) No terceiro verso do poema hai unha figura retórica. Poderías identificala?
Exercicio nº 2.-
Responde ás seguintes cuestións:
a) Cantas linguas se falan en Galicia? Hai máis dunha lingua oficial? Di cal ou cales son.
b) Cita os nomes dalgunha das linguas que interviñeron na formación do galego.
Exercicio nº 3.-
Copia o seguinte texto corrixindo todos os erros de ortografía que atopes nel e colocando os de signos de
puntuación que falten:
Vasoira en ristre o dono do Singapoore intentaba agora cambiar de canal na pantalla xurdíu unha
escena de temporal maritimo todo era enormemente familiar falaban da costa desa costa. Varias
embarcacións ian a deriva aínda que segundo o voceiro de Protecion Civil, todo estaba xa baixo control.
houbera vítimas.
289
Manuel Rivas: Un millón de vacas.
Exercicio nº 4.-
Localiza os adxectivos nas seguintes oracións e di se son explicativos ou especificativos:
A fría auga dos ríos baixa das montañas.
Merquei unha saia branca.
Exercicio nº 5.-
Substitúe os complementos subliñados nas seguintes oracións polos pronomes persoais átonos correspondentes:
a) Onte vin (a ti) pola rúa e vin (a ti) a bicicleta nova.
b) Por que non dis a verdade a todos?
Exercicio nº 6.-
Responde:
a) Completa as oracións coa forma verbal indicada entre parénteses:
Hoxe ____________ (pret. perf. ind. ANDAR) moito e por iso estou tan cansa.
Pídovos que ___________ (pres. subx. FACER) o traballo antes de saír.
290
Por que non __________ (pres. ind. DICIR) o que pensas?.
Onte fomos a Fisterra para __________ (1ª pl. infinitivo conxugado VER) o mar.
b) Sinala as perífrases verbais; indica se son temporais, modais ou aspectuais e o matiz que expresa cada
unha delas:
Debe de faltar pouco tempo para o remate da clase.
Raquel dixo que volvía chamar despois.
Exercicio nº 7.-
Responde:
a) Ao lado de cada un dos substantivos da columna, coloca un sinónimo de entre os propostos: colo,
sobrazo, nádega, cara, noelo.
faciana
pescozo
nocello
axila
cacha
b) Relaciona estes verbos co sentido ao que corresponden: ollar, feder, catar, aloumiñar, escoitar, saborear,
recender, axexar, oír.
Oído
291
Olfacto
Vista
Tacto
Gusto
c) Elixe un antónimo para cada substantivo: intransixencia, estima, decaemento, xenreira.
desprezo
simpatía
tolerancia
euforia
PROGRAMACIÓN 4º ESO292
Presentación
A programación de 4º de ESO atópase dividida, segundo consta no DCB, en cinco bloques de
contidos:
1.- Comunicación oral. Escoitar e falar.
2.- Comunicación escrita. Ler e escribir.
3.- Funcionamento da lingua.
4.- Lingua e sociedade.
5.- Educación literaria.
Estes bloques de contidos organizarémolos en cada unidade didáctica en catro bloques: obxectivos,
criterios de avaliación, competencias básicas e contidos.
As competencias incorpóranse a esta programación debido á súa consideración de compoñente
fundamental na formación dos estudantes. O seu logro, tal como establece a Lei Orgánica de
Educación, permitiralles aos alumnos e ás alumnas realizarse como persoas, vivir en sociedade,
incorporarse con máis garantías ao mundo laboral e estimular o seu desexo de seguir aprendendo no
futuro.
293
A consecución dos obxectivos establecidos na unidade, que se valorarán mediante os seus
correspondentes criterios, contribuirá ao desenvolvemento dos alumnos e das alumnas nas
competencias propostas.
Por último, compre destacar que os contidos establecidos se formulan agrupando en torno a cada
concepto as súas correspondentes destrezas e procedementos, así como as actitudes ou valores que
se pretende fomentar.
294
UNIDADE 1
1. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.
• Valorar a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na historia de Galicia.
• Identificar os elementos temáticos e estruturais nas obras de Ramón Cabanillas, así como os recursos
retóricos e estilísticos utilizados.
• Comprender o sentido global dun texto poético e identificar o seu tema principal e os seus aspectos
connotativos.
• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do tempo
cronolóxico.
• Recoñecer as funcións das unidades que forman un enunciado e das relacións que se establecen entre
esas unidades.
• Recoñecer os erros máis habituais na produción de textos escritos: silepses e anacolutos.
• Identificar as distintas linguas que conviven no Estado español e coñecer de modo global a situación
lexislativa na que se atopa cada unha delas.
1. b) Criterios de avaliación
• Coñece a situación histórica de Galicia no primeiro terzo do século XX.
295
• Valora a importancia das Irmandades da Fala e do movemento agrario na historia de Galicia.
• Identifica os elementos temáticos e estruturais presentes nas obras de Ramón Cabanillas, así como os
recursos retóricos e estilísticos utilizados.
• Comprende o sentido global dun texto poético e identifica o seu tema principal e os seus aspectos
connotativos.
• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do tempo
cronolóxico.
• Recoñece as funcións das unidades que forman un enunciado e as relacións que se establecen entre
esas unidades.
• Recoñece os erros máis habituais que se dan na produción de textos escritos: silepses e anacolutos.
• Identifica as distintas linguas que conviven no Estado español e coñece de modo global a situación
lexislativa na que se atopa cada unha delas.
1. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios: Comprensión do sentido global dun texto poético de Cabanillas, identificando o tema
principal, o eu poético, os aspectos connotativos, e os recursos retóricos e estilísticos propios do
autor presentes na obra.
• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
296
actividades de ampliación do léxico do campo semántico tratado (o tempo cronolóxico).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua
galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
297
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
1. d) Contidos
• Galicia no primeiro terzo do século XX; as Irmandades da Fala.
• O movemento agrario.
• Ramón Cabanillas. A súa vida e obra. Principais características da súa produción literaria.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• A expresión persoal.
• Campo semántico: o tempo cronolóxico.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
298
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• Sintaxe: unidades e funcións.
• Relacións sintácticas de subordinación, coordinación e interdependencia.
• As propiedades do texto: a adecuación a cada situación comunicativa.
• Os anacolutos e as silepses.
• A situación das linguas do Estado español.
- Valoración do plurilingüismo como fonte de enriquecemento persoal.
UNIDADE 2
2. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.
• Valorar a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os membros da
Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e modernización da cultura galega.
• Coñecer os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero Pedrayo e Vicente
299
Risco.
• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.
• Identificar as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as relacións que se establecen
entre os seus elementos constituíntes.
• Diferenciar entre textos connotativos e denotativos.
• Adquirir unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do século XX ata a
Guerra Civil para comprender a evolución do uso social do galego.
2. b) Criterios de avaliación
• Coñece o labor realizado polos membros da Xeración Nós entre 1923 e 1936.
• Valora a importancia histórica do esforzo cultural e normalizador que fixeron os membros da
Xeración Nós, así como o seu papel decisivo na consolidación e modernización da cultura galega.
• Coñece os aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero Pedrayo e Vicente
Risco.
• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.
• Identifica as diferenzas entre frases simples e complexas, así como as relacións que se establecen
entre os seus elementos constituíntes.
• Distingue os textos connotativos dos denotativos.
• Identifica elipses e redundancias e aplica os correctivos oportunos para mellorar as propias
producións.
• Posúe unha perspectiva xeral da historia da lingua galega dende comezos do século XX ata a Guerra
Civil e comprende a evolución do uso social do galego.
300
2. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios: Coñecemento dos aspectos máis relevantes que caracterizan a obra de Ramón Otero
Pedrayo e Vicente Risco.
• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Ampliación do
léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico dos sentidos.
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
301
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua
galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
2. d) Contidos
• Os tempos do grupo Nós: a época que vai de 1923 a 1936. Contexto histórico, social e lingüístico en
302
Galicia.
• O grupo Nós e o seu labor.
• Vicente Risco. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.
Ramón Otero Pedrayo. Perfil biobibliográfico e claves do seu pensamento.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Procedementos para a produción dun texto: planificación, construción, revisión e presentación.
• Campo semántico: o mundo dos sentidos.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• Sintaxe: a frase simple e complexa. Distinción entre frases endocéntricas e exocéntricas e a súa
subtipoloxía.
• A intención do texto: denotación e connotación.
• A elipse e a redundancia.
• Historia da lingua galega: de principios do século XX á Guerra Civil.
- Valoración da nosa lingua como feito histórico e sociocultural.
303
UNIDADE 3
3. a) Obxectivos didácticos
• Comprender os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos da República, do
Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a vida e a obra de Castelao.
• Tomar conciencia da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico como no cultural, e da
fonda dimensión simbólica que na actualidade teñen a súa figura e a súa obra.
• Fomentar o estudo e lectura das distintas manifestacións artísticas creadas por Castelao.
• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo semántico estudado (as
relacións sociais).
• Coñecer e identificar as cláusulas simples e complexas.
• Recoñecer as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións bipolares e coordinadas.
• Reorganizar e redactar textos atendendo aos principios de coherencia estudados nesta unidade.
• Redactar textos sen caer en cacofonías nin ambigüidades.
• Identificar os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do galego logo da
Guerra Civil e comprender as causas da súa posterior recuperación.
• Recoñecer a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos cincuenta tivo sobre o galego
e o modo en que este chegou ata os nosos días.
304
3. d) Criterios de avaliación
• Comprende os principais aspectos do contexto político, social e cultural (anos da República, do
Estatuto, da Guerra Civil e do exilio) en que se desenvolveu a vida e a obra de Castelao.
• Sabe da importancia histórica de Castelao, tanto no eido cívico como no cultural, e da fonda
dimensión simbólica que na actualidade teñen a súa figura e a súa obra.
• Achégase ás distintas manifestacións artísticas creadas por Castelao e interésase polo seu estudo.
• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición de léxico propio do campo semántico estudado (as
relacións sociais).
• Coñece e identifica as cláusulas simples e complexas.
• Recoñece as estruturas sintácticas que se corresponden coas oracións bipolares e coordinadas.
• Reorganiza e redacta textos atendendo aos principios de coherencia estudados nesta unidade.
• Redacta textos sen facer uso de cacofonías nin ambigüidades.
• Identifica os elementos que propiciaron un contexto oposto ao mantemento do galego logo da Guerra
Civil e comprende as causas da súa posterior recuperación.
• Recoñece a importancia que a rexeneración cultural posterior aos anos cincuenta tivo sobre o galego
e o modo en que este chegou ata os nosos días.
3. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise das distintas tipoloxías
(narrativas, pictóricas, teatrais e ensaísticas) producidas por Castelao e lectura e análise de diversos
305
textos literarios de Castelao, identificando os elementos temáticos e estruturais presentes neles, así
como os recursos gráficos, retóricos e estilísticos empregados.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata: as relacións sociais.
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
306
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua
galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
3. d) Contidos
• A figura de Castelao. A súa vida e a súa dimensión política.
- Castelao e as claves da súa obra: a súa narrativa e os seus ensaios.
- Castelao como pintor e debuxante.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
307
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Campo semántico: as relacións sociais.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• Cláusulas simples e cláusulas complexas.
• Iniciación ás oracións bipolares e coordinadas.
• A coherencia textual: cantidade de información, claridade, organización das ideas, progresión lóxica
e ausencia de contradicións.
• A ambigüidade e a cacofonía.
• Historia da lingua galega dende a posguerra ata hoxe.
/Valoración da nosa lingua como feito histórico e sociocultural.
UNIDADE 4
4. a) Obxectivos didácticos
• Comprender o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos posteriores á Primeira
Guerra Mundial, e que posibilitou a aparición das vangardas artísticas.
308
• Coñecer e valorar os principais movementos de vangarda e identificar as técnicas empregadas por
cada un deles nas obras de autores galegos das primeiras décadas do XX.
• Valorar a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo, tendo en
conta a situación económica, cultural e política dos anos 20.
• Interpretar as producións poéticas das vangardas empregando os recursos teóricos aprendidos na
unidade.
• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do inverno e do
Nadal.
• Identificar, razoando con corrección e exactitude, as funcións que se dan dentro da cláusula:
predicado e suxeito.
• Empregar pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un
texto.
• Usar correctamente os signos de puntuación en todas as súas modalidades, tomando conciencia da
importancia que un bo uso deles ten na produción de textos escritos e na súa lectura pública.
• Tomar conciencia da situación sociolingüística de Galicia comprendendo a necesidade de avanzar no
proceso de normalización lingüística, tanto individual como socialmente.
4. b) Criterios de avaliación
• Comprende o contexto social e cultural que se deu en Europa nos anos posteriores á Primeira Guerra
Mundial, e que posibilitou a aparición das vangardas artísticas.
• Coñece e valora os principais movementos de vangarda e identifica as técnicas empregadas por cada
un deles nas obras de autores galegos das primeiras décadas do XX.
• Valora a produción textual de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo, tendo en conta
309
a situación económica, cultural e política dos anos 20.
• Interpreta correctamente as producións poéticas das vangardas empregando os recursos teóricos
aprendidos na unidade.
• Amplía o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico do inverno e do
Nadal.
• Identifica, razoando con corrección e exactitude, as funcións que se dan dentro da cláusula:
predicado e suxeito.
• Emprega pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un texto.
• Usa correctamente os signos de puntuación en todas as modalidades, tomando conciencia da
importancia que un bo uso deles ten na produción de textos escritos e na súa lectura pública.
• Recoñece a situación sociolingüística de Galicia e comprende necesidade de avanzar no proceso de
normalización lingüística, tanto individual como socialmente.
4. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía.
- Lectura e comprensión de textos de Manuel Antonio, Rafael Dieste e Luís Amado Carballo,
atendendo ás características anovadoras presentes neles e identificando os elementos temáticos e os
recursos retóricos e estilísticos propios do movemento de vangardas.
- Lectura e análise de diversos textos literarios de Manuel Antonio e Luís Amado Carballo,
310
identificando elementos temáticos e estruturais presentes neles, así como os recursos retóricos e
estilísticos empregados.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o inverno e o Nadal).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
311
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua
galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
4. d) Contidos
• A orixe dos movementos de vangarda.
• O futurismo, o cubismo, o dadaísmo e o surrealismo.
• As vangardas en Galicia e na pintura galega.
• A xeración de 1922. As liñas de renovación poética: o imaxinismo, o neotrobadorismo e o
vangardismo.
• Manuel Antonio: a súa vida, a súa obra e a súa contribución ás vangardas.
Aproximación á figura de Rafael Dieste.
312
Luís Amado Carballo e a súa técnica poética.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• O mapa conceptual: directrices para a súa elaboración.
• Campo semántico: o inverno e o Nadal.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• O suxeito e o predicado: elementos que desempeñan esas funcións dentro da cláusula.
• O uso de pronomes, adverbios, repeticións, sinónimos, elipses e conectores para cohesionar un texto.
• O uso da puntuación: o punto, a coma, o punto e coma.
• A situación sociolingüística de Galicia na actualidade.
/Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
313
UNIDADE 5
5. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer o contexto político, social e cultural que houbo en Galicia nos anos da guerra e da
posguerra, e analizar criticamente as consecuencias que este contexto represivo tivo para a cultura
galega.
• Comprender e valorar o papel xogado polos núcleos culturais que fixeron posible a continuidade da
cultura galega na posguerra.
• Valorar unha das figuras literarias máis importante do século XX, Álvaro Cunqueiro, comprendendo
o mundo narrativo que creou e a vixencia do seu estilo na narrativa actual.
• Coñecer os trazos fundamentais da vida e da obra de Cunqueiro, valorando o seu papel decisivo na
renovación da narrativa galega.
• Valorar as narracións orais como parte do noso acervo literario e cultural.
• Ampliar o léxico persoal mediante a adquisición e o uso do referido ao campo léxico da cidadanía
activa.
• Realizar unha correcta análise sintáctica identificando os complementos indirectos, os complementos
directos e os complementos axente, valorando a importancia de coñecer o funcionamento interno
314
dunha lingua.
• Utilizar a deíxe como procedemento para reforzar a cohesión dun texto.
• Coñecer e usar correctamente as regras de puntuación.
• Valorar criticamente os prexuízos e actitudes lingüísticas que continúan presentes na nosa sociedade
en relación co galego a pesar de se ter producido a institucionalización do idioma.
5. b) Criterios de avaliación
• Coñece o contexto social, cultural e lingüístico da Galicia dos anos de posguerra e analiza as
consecuencias que a represión tivo para a cultura galega.
• Comprende os intentos de activación da vida cultural galega tras a Guerra Civil por parte da editorial
Galaxia, así como do papel xogado polos núcleos culturais que continuaron o labor cultural na
posguerra.
• Le os textos máis representativos da produción de Álvaro Cunqueiro, poñendo especial atención nos
trazos máis relevantes que caracterizan a súa obra narrativa.
• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (somos cidadáns).
• Identifica as funcións sintácticas estudadas nesta unidade, tanto en frases illadas como en frases
integradas en textos: o complemento directo, indirecto e o complemento axente.
• Recoñece nun texto dado as unidades que desempeñan as funcións tratadas no tema.
• Localiza e recoñece a deíxe como mecanismo de cohesión textual.
• Presta especial atención ás regras de puntuación.
• Analiza a situación sociolingüística actual de Galicia e valora as vantaxes e inconvenientes que a
institucionalización da lingua supuxo para o galego, e adopta unha posición crítica fronte ás
informacións dadas.
315
5. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura dos textos máis representativos da
produción de Álvaro Cunqueiro, poñendo especial atención nos trazos máis relevantes que
caracterizan a súa obra narrativa.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (somos cidadáns).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
316
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o labor dos intelectuais de principios do século XX na recuperación e promoción da lingua
galega, así como na apertura do noso país as novas tendencias europeas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
5. d) Contidos
• Estatuto de Autonomía e a Guerra Civil en Galicia.
• A represión e os anos de posguerra en Galicia.
317
• Os intentos de reinicio do labor cultural en Galicia: a fundación da editorial Galaxia.
Álvaro Cunqueiro. Perfil biográfico e aspectos principais da súa narrativa e da súa obra poética e
teatral.
A oralidade e a fantasía na literatura de Álvaro Cunqueiro.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Campo semántico: somos cidadáns.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• As funcións sintácticas dentro da cláusula e unidades que as desempeñan: o complemento directo, o
complemento indirecto e complemento axente.
• Procedementos de cohesión textual: a deíxe.
• O uso da puntuación: dous puntos e puntos suspensivos.
• A institucionalización da lingua galega.
/Valorar a aplicación da lexislación vixente con respecto do uso da lingua galega.
318
UNIDADE 6
319
6. a) Obxectivos didácticos
• Observar os recursos propios da tradición oral empregados por Ánxel Fole na súa produción
narrativa, prestando especial atención aos trazos referentes ás crenzas, experiencias parapsicolóxicas
e supersticións que lle serven para retratar unha Galicia misteriosa e máxica.
• Ler e analizar, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando especial
atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.
• Ler e analizar diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro,
comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.
• Ler, comprender e analizar os distintos aspectos dun texto (texto expositivo).
• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e
os produtos típicos desta festa).
• Identificar e recoñecer os complementos circunstanciais nun enunciado, así como as unidades que
poden desempeñar esa función.
• Identificar o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que poden funcionar como
tal.
• Usar as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de parénteses e comiñas.
• Coñecer de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua galega.
• Tomar conciencia sobre a importancia da normalización de cara a conseguir que os dereitos
lingüísticos das linguas minoritarias se poidan exercer libremente.
320
6. b) Criterios de avaliación
• Valora a importancia cultural que tivo a obra de Ánxel Fole, e identifica a vixencia e influencia desta
obra na actualidade.
• Le e analiza, temática e formalmente, diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando especial
atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.
• Le e analiza diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro,
comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.
• Le, comprende e analiza os distintos aspectos dun texto expositivo.
• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e os
produtos típicos desta festa).
• Identifica e recoñece os complementos circunstanciais nun enunciado, así como as unidades que
poden desempeñar esa función.
• Identifica o suplemento nun enunciado e os distintos tipos de unidades que poden funcionar como
tal.
• Elabora textos escritos empregando a referencia interna como procedemento de cohesión.
• Usa as normas ortográficas con corrección no referente ao emprego de parénteses e comiñas.
• Coñece de modo global as normativas que recoñecen a oficialidade da lingua galega.
• Comprende o estado actual dos dereitos lingüísticos en Galicia e mantén unha postura crítica perante
as distintas medidas encamiñadas a mellorar a presenza do galego en ámbitos nos que ata o de agora
estaba excluído.
6. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
321
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía:
- Lectura e análise, temática e formal, de diversos textos poéticos de Luís Pimentel, prestando
especial atención aos eixes sobre os que xira a súa obra: a soidade, o paso do tempo e a morte.
- Lectura e análise de diversos textos poéticos de Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz
Castro, comparando ambas as dúas tipoloxías estruturais e temáticas.
- Lectura, comprensión e análise dos distintos aspectos dun texto (texto expositivo).
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (o Entroido e os
produtos típicos desta festa).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
322
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o esforzo vital realizado polos escritores da posguerra para defender, recuperar e conservar a
nosa lingua e a nosa cultura, así como para revitalizar o cultivo literario en lingua galega.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
6. d) Contidos
• Ánxel Fole. Perfil biográfico e principais características da súa obra. O retrato da Galicia máxica e
popular e a oralidade na súa produción.
323
A poesía dos anos cincuenta: Luís Pimentel.
Os poetas da xeración do 36: Aquilino Iglesia Alvariño e Xosé María Díaz Castro.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Os textos expositivos.
• Campo semántico: o Entroido e os produtos típicos desa festa.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• O complemento circunstancial e o suplemento.
• Procedementos de cohesión: referencia interna.
• Uso das parénteses e as comiñas.
• Os dereitos lingüísticos.
/Concienciación sobre a importancia da normalización de cara a conseguir que os dereitos
lingüísticos das linguas minoritarias se podan exercer libremente.
324
UNIDADE 7
7. a) Obxectivos didácticos
• Comprender o fenómeno da emigración a América e o contexto socioeconómico e cultural que a
propiciou.
• Coñecer o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de exiliados na emigración.
• Analizar diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do
325
exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz Andrade).
• Ler diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio, prestando especial
atención ás características formais e estilísticas das súas obras.
• Elaborar textos argumentativos respectando as normas de produción que se aplican para esta
tipoloxía textual.
• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).
• Identificar os atributos e os complementos predicativos nun enunciado e aquelas unidades que
poidan desempeñar estas funcións.
• Usar os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos narrativos.
• Valorar o galego como lingua propia de Galicia.
7. b) Criterios de avaliación
• Comprende o fenómeno da emigración a América e o contexto socioeconómico e cultural que a
propiciou.
• Coñece o papel sociopolítico e cultural xogado polas comunidades de exiliados na emigración.
• Analiza diferentes textos tirados da obra de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do
exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz Andrade).
• Le diversos textos literarios dos autores que conforman esta xeración do exilio, prestando especial
atención ás características formais e estilísticas das súas obras.
• Elabora textos argumentativos respectando as normas de produción que aplican para esta tipoloxía
textual.
• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).
• Identifica os atributos e os complementos predicativos nunha oración e aquelas unidades que poidan
326
desempeñar estas funcións.
• Usa os conectores de espazo e tempo tanto nos textos descritivos como nos narrativos.
• Emprega correctamente os parágrafos nas propias producións e identifica malos usos nos textos
alleos.
• Valora o galego como lingua propia de Galicia.
7. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Análise de diferentes textos tirados da obra
de Seoane, Blanco Amor e outros escritores da época do exilio (Lorenzo Varela e Valentín Paz
Andrade).
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (as romarías).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
327
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar o esforzo vital realizado polos escritores da posguerra para defender, recuperar e conservar a
nosa lingua e a nosa cultura, así como para revitalizar o cultivo literario en lingua galega.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
328
7. d) Contidos
• Contexto histórico do desenvolvemento da cultura galega no exilio: a actividade política e cultural.
• As achegas culturais dos exiliados.
Os escritores do exilio. Os poetas Luís Seoane e Lorenzo Varela.
A figura de Eduardo Blanco Amor e a súa produción narrativa.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Os textos argumentativos.
• Campo semántico: as romarías.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• O atributo e o predicativo.
• Os conectores de espazo e de tempo.
• O parágrafo: tipoloxía.
• A normalización do galego.
/Valoración do galego como lingua propia de Galicia.
329
/Valoración das principais experiencias de dinamización e normalización lingüística
existentes en Galicia.
UNIDADE 8
8. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da etapa 1960-1975 e
analizar as circunstancias en que os escritores galegos tiveron que desenvolver o seu labor.
• Coñecer os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro, así como os trazos máis
relevantes que caracterizan a súa obra poética.
• Ler e analizar os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e observar as grandes liñas que
definen a súa obra, prestando especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos
seus poemas.
• Identificar os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de textos de Celso Emilio
Ferreiro.
• Ampliar o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).
• Analizar cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprender a función que desempeñan
na cláusula complexa.
• Utilizar conectores textuais para estruturar as ideas.
• Redactar textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.
• Recoñecer as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas existentes en Galicia.
330
8. b) Criterios de avaliación
• Coñece os cambios que se deron no contexto social e cultural na Galicia da etapa 1960-1975 e
analiza as circunstancias en que os escritores galegos tiveron que desenvolver o seu labor.
• Coñece os principais aspectos biográficos da vida de Celso Emilio Ferreiro, así como os trazos máis
relevantes que caracterizan a súa obra poética.
• Le e analiza os principais textos poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e identifica as grandes liñas que
definen a súa obra, prestando especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos
seus poemas.
• Identifica os recursos estilísticos propios do xénero poético na escolma de textos de Celso Emilio
Ferreiro.
• Amplía o léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).
• Analiza cláusulas subordinadas substantivas e adxectivas e comprende a función que desempeñan na
cláusula complexa.
• Utiliza conectores textuais para estruturar as ideas.
• Redacta textos prestando especial atención á súa estrutura por parágrafos.
• Recoñece as marcas que caracterizan as distintas variedades lingüísticas existentes en Galicia.
8. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise dos principais textos
poéticos de Celso Emilio Ferreiro, e observación das grandes liñas que definen a súa obra, prestando
especial atención aos aspectos temáticos e estruturais presentes nos seus poemas.
331
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Ampliación do
léxico propio do campo semántico tratado (o concello, a administración local).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
*Competencia para aprender a aprender.
332
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
8. d) Contidos
• As transformacións en Galicia e no mundo entre os anos 1960 e 1975.
• A resistencia ao franquismo en Galicia.
• Celso Emilio Ferreiro. Perfil biográfico e trazos definitorios da súa obra.
Características principais da creación poética de Celso Emilio.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Campo semántico: o concello (a administración local).
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
333
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• Cláusulas subordinadas substantivas e subordinadas adxectivas.
• Conectores para estruturar as ideas.
• Parágrafos de enunciado e parágrafos de causa / efecto.
• As variedades xeográficas do galego.
/Valorar a importancia da conservación do patrimonio lingüístico galego como símbolo de
identidade colectiva.
UNIDADE 9
9. a) Obxectivos didácticos
• Comprender a influencia europea na poesía galega dos anos 50.
• Analizar as características que fan converxer aos homes e mulleres que conformaron a xeración dos
50.
• Ler e analizar os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos poetas das Festas
334
Minervais.
• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).
• Analizar cláusulas subordinadas adverbiais e comprender a función que desempeñan na cláusula
complexa.
• Identificar os conectores textuais como elementos que enlazan entre si os enunciados que compoñen
un texto.
• Utilizar correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.
• Coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas formalizadas.
9. b) Criterios de avaliación
• Comprende a influencia europea na poesía galega dos anos 50.
• Analiza as características que fan converxer aos homes e mulleres que conformaron a xeración dos
50.
• Le e analiza os aspectos estruturais, estilísticos e de contido nas obras dos poetas das festas
minervais.
• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).
• Analiza cláusulas subordinadas adverbiais e comprende a función que desempeñan na oración
composta.
• Acepta de forma comprensiva as normas de funcionamento interno da lingua.
• Identifica os conectores textuais como elementos que enlazan entre si os enunciados que compoñen
un texto.
• Utiliza correctamente os parágrafos atendendo ao seu uso en comparacións.
• Coñece o galego que debemos empregar en situacións comunicativas formalizadas.
335
9. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura e análise dos aspectos estruturais,
estilísticos e de contido nas obras dos poetas das Festas Minervais.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se trata (a reciclaxe).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
336
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
9. d) Contidos
• A xeración poética dos anos 50 e a súa evolución.
• Uxío Novoneyra. Breve biografía e trazos sobranceiros da súa obra: a súa visión cósmica da paisaxe.
Biografía de Avilés de Taramancos e aproximación á súa obra.
Principais autores da xeración dos cincuenta: Manuel María, Bernardino Graña, Xohana Torres.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
337
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Campo semántico: a reciclaxe.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• As oracións subordinadas adverbiais.
• Conectores organizadores do discurso.
• Os parágrafos de comparación e contraste.
• A lingua estándar.
/Valorar e coñecer o galego que debemos empregar en situacións comunicativas
formalizadas.
338
UNIDADE 10
10. a) Obxectivos didácticos
• Identificar e analizar os cambios sociais que se deron no panorama social e cultural galego durante a
época dos sesenta.
• Coñecer e identificar as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e 1975: etapa de madurez,
narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.
• Comprender a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova Narrativa Galega e a
importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas estratexias narrativas tradicionais.
• Coñecer os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un dos autores tratados na
unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C. Casares e M. X. Queizán).
• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (a xustiza).
• Recoñecer as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e concesivas.
• Comprender e producir mensaxes escritas con propiedade, autonomía e creatividade en lingua
galega, utilizándoa para se comunicar e organizar os propios pensamentos e para reflexionar sobre os
procesos implicados no uso da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.
• Usar correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.
• Coñecer as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala e na escrita para evitar
facer da linguaxe unha ferramenta sexista.
339
10. b) Criterios de avaliación
• Identifica e analiza os cambios sociais que se deron no panorama social e cultural galego durante a
época dos sesenta.
• Coñece e identifica as tres liñas principais da narrativa galega entre 1960 e 1975: etapa de madurez,
narrativa realista e a Nova Narrativa Galega.
• Comprende a situación sociopolítica que produciu o movemento da Nova Narrativa Galega e a
importancia que tivo ao romper co ruralismo e coas estratexias narrativas tradicionais.
• Coñece os trazos fundamentais que caracterizan a obra narrativa de cada un dos autores tratados na
unidade (X. Neira Vilas, X. L. Méndez Ferrín, C. Casares e M. X. Queizán).
• Amplía o léxico propio do campo semántico da xustiza.
• Recoñece as diferentes estruturas que presentan as oracións condicionais e concesivas.
• Comprende e produce mensaxes escritas con propiedade, autonomía e creatividade en lingua galega,
utilizándoa para se comunicar e organizar os propios pensamentos e para reflexionar sobre os
procesos implicados no uso da linguaxe, respectando sempre as normas ortográficas.
• Usa correctamente as terminacións -cia/-cio e -za/-zo.
• Coñece as orientacións que se deben asumir e utilizar de xeito natural na fala e na escrita para evitar
facer da linguaxe unha ferramenta sexista.
10. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
340
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Coñecemento dos trazos máis relevantes
que caracterizan a obra narrativa dos autores máis representativos da Nova Narrativa Galega e
lectura de obras ou fragmentos da súa produción.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico tratado (a xustiza).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
341
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar as innovacións poéticas, teatrais e narrativas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
10. d) Contidos
• Os anos sesenta en Galicia: as transformacións políticas, económicas e sociais.
• A evolución da narrativa galega nos anos sesenta: a ruptura co ruralismo e as estratexias narrativas
tradicionais.
• O movemento literario da Nova Narrativa Galega e os autores máis destacados deste movemento.
Perfil biográfico e trazos definitorios da obra de Xosé Neira Vilas, Xosé Luís Méndez Ferrín, Carlos
Casares e María Xosé Queizán.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
342
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• Campo semántico: a xustiza.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• As oracións bipolares I: as condicionais e as concesivas.
• Normas de acentuación ortográfica.
• O uso de -cia/-cio e -za/-zo.
• A linguaxe sexista.
UNIDADE 11
11. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer e analizar os cambios sociais que se produciron en España e en Galicia dende 1975 ata a
actualidade.
• Analizar o novo status legal acadado pola lingua galega e coñecer as consecuencias que este cambio
tivo para a nosa literatura.
343
• Recoñecer as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.
• Comparar textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do curso e pertencentes a
tendencias antitéticas.
• Ler as obras da escolma proposta e elaborar textos onde se exprese, de xeito razoado, a valoración
persoal sobre os poemas lidos.
• Coñecer as normas de redacción dunha reclamación e identificar os contextos onde é requirida.
• Coñecer as normas básicas de redacción dunha solicitude e identificación dos contextos e situacións
nas cales o seu uso é requirido.
• Elaborar un currículo persoal seguindo as normas de redacción deste e empregando con exactitude as
aprendidas con anterioridade.
• Realizar actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as
accións).
• Analizar oracións bipolares e comprender as distintas funcións que desempeñan dentro da oración
segundo a súa tipoloxía.
• Aceptar de forma comprensiva as normas internas da lingua e fomentar o interese por adquirir un
dominio progresivo da súa gramática.
• Interpretar as abreviaturas e siglas máis usuais.
• Usar correctamente os grupos -cc-/-ct-.
• Valorar as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.
11.b) Criterios de avaliación
• Coñece e analiza os cambios sociais que se produciron en España e en Galicia dende 1975 ata a
actualidade.
344
• Analiza o novo status legal acadado pola lingua galega e coñece as consecuencias que este cambio
tivo para a nosa literatura.
• Recoñece as principais liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.
• Compara textos dos novos grupos poéticos con outros estudados ao longo do curso e pertencentes a
tendencias antitéticas.
• Coñece as normas básicas de redacción dunha reclamación e identifica os contextos onde esta é
requirida.
• Coñece as normas básicas de redacción dunha solicitude e identifica dos contextos e situacións nas
cales o seu uso é requirido.
• Elabora o seu propio currículo atendendo ás normas estruturais deste tipo de documentos.
• Realiza actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as accións).
• Analiza oracións bipolares e comprende as distintas funcións que desempeñan segundo a súa
tipoloxía.
• Acepta de forma comprensiva as normas internas da lingua e interésase por adquirir un dominio
progresivo da súa gramática.
• Interpreta as abreviaturas e siglas máis usuais.
• Usa correctamente os grupos -cc-/-ct-.
• Valora as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.
11. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
345
literarios.
• Leer de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía: Lectura escolmada e análise das principais
liñas e autores que salientan na poesía dos oitenta.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Realización de
actividades de ampliación do léxico propio do campo semántico que se estudou (as accións).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
346
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar as innovacións poéticas, teatrais e narrativas.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
11. d) Contidos
• As transformacións da sociedade galega tras a fin da ditadura franquista. O novo marco político e
social.
• A oficialización da lingua galega. Os avances no proceso de normalización lingüística.
• A consolidación da industria editorial galega.
• A aparición de novos grupos poéticos: as voces femininas e a ruptura co socialrealismo.
A xeración poética dos oitenta.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
347
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• As solicitudes, as reclamacións.
• A elaboración dun currículo.
• Campo semántico: as accións.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• As oracións bipolares: causais, consecutivas e comparativas.
• Abreviaturas e siglas.
• O uso de -cc-/-ct-.
348
UNIDADE 12
12. a) Obxectivos didácticos
• Coñecer os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa galega dende 1980.
• Coñecer o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de Autonomía e a súa
incidencia no aumento da produción editorial galega.
• Identificar puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da Xeración dos oitenta e
as poéticas desa mesma xeración.
• Ler e valorar obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións estudadas na unidade.
• Analizar os factores que permitiron que se consolidase a área da literatura infantil e xuvenil e
apreciar a grande importancia que supón a existencia de libros escritos en lingua galega neste campo.
• Valorar a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.
• Ler textos dos autores representativos deste período prestando especial atención ao uso que das
imaxes e dos símiles fan os distintos autores e autoras.
• Valorar de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes publicitarias.
• Adquirir unha maior amplitude de léxico propio do campo semántico tratado (as vacacións).
• Recoñecer as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas e analizar as
diferenzas existentes entre elas.
349
• Interpretación dos símbolos e dos acrónimos máis usados na linguaxe oral e escrita.
• Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os principais soportais en Internet
aos que acudir para afondar máis no tema.
12. b) Criterios de avaliación
• Coñece os motivos sociais e culturais que propiciaron a expansión da narrativa galega dende 1980.
• Coñece o novo marco político conformado tras a aprobación do Estatuto de Autonomía e a súa
incidencia no aumento da produción editorial galega.
• Identifica puntos converxentes e diferenzas entre as producións narrativas da Xeración dos oitenta e
as poéticas desa mesma xeración.
• Le obras narrativas pertencentes aos autores das xeracións estudadas na unidade e recoñece a súa
importancia.
• Analiza os factores que permitiron a consolidación da literatura infantil e xuvenil e aprecia a grande
importancia que supón a existencia de libros escritos en lingua galega neste campo.
• Valora e analiza a importancia do auxe da produción dramática en Galicia.
• Le textos escolmados dos autores representativos deste período prestando especial atención ao uso
que das imaxes e dos símiles fan os distintos autores e autoras.
• Valora de forma crítica as mensaxes connotativas intrínsecas ás mensaxes publicitarias.
• Amplía o léxico propio do campo semántico tratado (as vacacións).
• Recoñece as oracións coordinadas copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas e analiza as
diferenzas existentes entre elas.
• Recoñece e interpreta os símbolos e os acrónimos máis usados na linguaxe oral e escrita.
• Identifica incorreccións ortográficas relacionadas co uso de maiúsculas e minúsculas.
350
12. c) Competencias básicas
*Competencia en comunicación lingüística.
• Exercitar a capacidade lingüística a través da comprensión e a expresión de diferentes textos
literarios.
• Ler de maneira comprensiva textos de diversa tipoloxía:
- Lectura escolmada de obras pertencentes a este novo rexurdir narrativo dos oitenta.
- Lectura e comprensión de banda deseñada en galego, identificando os principais soportais en
internet aos que acudir para afondar no tema.
• Ser capaaz de definir conceptos e contextualizar o aprendido mediante exemplos.
• Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais.
• Utilización dun léxico amplo e preciso, con utilización do vocabulario estudado: Ampliación do
léxico propio do campo semántico que se trata (as vacacións).
*Autonomía e iniciativa persoal.
• Reflexionar acerca dun tema e expoñer as conclusións de maneira razoada.
• Ser capaz de establecer diferenzas entre dous conceptos estudados.
• Preparar de maneira autónoma unha exposición oral sobre un tema dado.
• Poñer exemplos do aprendido.
• Aplicar o aprendido en contextos propios da vida cotía.
*Tratamento da información e competencia dixital.
• Buscar información utilizando fontes de consulta tradicionais e aproveitando as vantaxes que
proporcionan as novas tecnoloxías.
• Manexo do diccionario para buscar o significado contextualizado de determinadas palabras dun
351
poema ou dun texto narrativo.
• Utilizar as TIC para realizar audicións tanto de poemas na voz dos propios autores como de
diferentes versións musicadas.
*Competencia cultural e artística.
• Valorar a riquza que supón o plurilingüismo e recoñecer en cada lingua a expresión dunha identidade
colectiva.
• Valorar a aplicación da lexislación vixente con respeto do uso da lingua galega.
• Valorar a literatura galega como reflexo da situación histórica e sociolingüística dunha época.
• Valorar a banda deseñada como unha manifestación artística capaz de transmitir unha determinada
mensaxe.
*Competencia para aprender a aprender.
• Elaborar esquemas e resumes que sinteticen a información.
• Analizar o propio proceso de aprendizaxe a travás de exercicios de autoavaliación, con fin de
detectar posibles problemas.
• Planificar e revisar as propias producións escritas.
*Competencia social e cidadá.
• Reflexionar acerca da importancia da literatura como instrumento de compromiso social e denuncia
de inxustizas.
• Comprender as connotacións sociais que poden ter determinadas palabras.
• Evitar termos pexorativos ou discriminatorios.
12. d) Contidos
• A expansión da narrativa galega dende 1980: cambios sociopolíticos.
352
• A xeración narrativa dos oitenta: Víctor Freixanes, Alfredo Conde e Xavier Alcalá.
A narrativa actual: Suso de Toro, Manuel Rivas e Darío Xohán Cabana.
- Lectura e análise das características estruturais dos textos escolmados.
- Exercicios de vocabulario a partir dos textos.
- Identificación das ideas esenciais.
- Reflexión sobre a intención dos textos.
/Valoración da lectura como fonte de enriquecemento persoal.
/Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e social.
• As voces femininas dos anos 90.
• A consolidación da literatura infantil e xuvenil.
• A creación do Centro Dramático Galego e o medre da produción teatral galega.
• A publicidade.
• Campo semántico: as vacacións.
- Aplicación práctica das palabras deste campo semántico.
- Buscas no dicionario.
- Correspondencias de sinónimos.
/Interese polo enriquecemento do propio vocabulario.
• As oracións coordinadas: copulativas, disxuntivas, adversativas e distributivas.
• Os símbolos e os acrónimos.
• As maiúsculas e as minúsculas.
• As industrias culturais: a música e a banda deseñada.
353
Contidos mínimos 4º ESO
Estes obxectivos – contidos mínimos – foron formulados en forma de capacidades
que lles permitan aos/ás alumnos/as ser quen de seguir progresando no Bacharelato,
354
a aqueles que escollan esta opción, ou ben ter adquiridos uns coñecementos amplos
sobre a nosa lingua, historia e literatura, a aqueles que teñan coma opción os ciclos
formativos ou a inserción no mundo laboral.
1. Ler pronunciando, entonando e cun ritmo axeitado, que posibilite a
comprensión.
2. Interpretar e comprender textos orais e escritos axeitados ao seu nivel de
desenvolvemento intelectual, sabendo localizar a idea ou ideas clave.
3. Ser quen de construir esquemas de chaves e números.
4. Ser quen de elaborar resumos de textos orais e escritos.
5. Expor oral e/ou por escrito un tema, seguindo unha orde lóxica e comprensiva,
e coa debida presentación.
6. Saber acentuar todo tipo de palabras. Empregar correctamente a acentuación
diacrítica.
7. Empregar correctamente os signos de puntuación.
8. Ser quen de redactar textos de diferentes tipoloxías respectando as regras de
adecuación, coherencia e cohesión textuais.
9. Coñecer os períodos que constitúen a historia da nosa lingua no século XX.
355
10. Reflexionar sobre a nosa realidade sociolingüística actual. Coñecer as
variedades da lingua: xeográficas, socioculturais...
11. A oración simple e a oración composta. Elementos da oración.
12. As oracións compostas. Tipos.
Diferenciar as oracións coordinadas das subordinadas.
13. Saber realizar nos mínimos propostos polo/a profesor/a un comentario
literario.
14. Coñecer e apreciar a importancia que para a literatura e cultura galegas
supuxeron as Irmandades da Fala e o Grupo Nós. Saber situar estes dous grupos
cronolóxicamente e citar algún dos seus integrantes e obras.
15. Coñecer as vangardas máis importantes da nosa literatura, a tradición e a
renovación na semántica e na estética. Citar o nome dos principais poetas.
16. Situar cronolóxicamente a literatura de posguerra e a actual. Principais
temáticas e autores.
356
Avaliación
Criterios de avaliación
Na avaliación da materia, os criterios principais, de aplicación en todas as avaliacións ordinarias e
extraordinarias, serán:
1. O nivel de coñecementos adquirido polo alumno.
2. O dominio da lingua escrita, que inclúe a competencia para producir textos coherentes e con
corrección léxica, ortográfica e de puntuación. Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,10
puntos da nota outorgada ao alumno nos exames escritos.
3. O dominio da lingua oral, que terá carácter obrigatorio e deberá ser demostrado durante as clases. En
caso contrario, o profesor poderá establecer un exame oral, do cal deberá deixar rexistro individualizado por
escrito. A non aprobación deste apartado implicará automaticamente o suspenso na materia.
4. A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a
aprobación do alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en
setembro.
Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos, enumerados a seguir:
1. Participación e comportamento.
2. Actitude de traballo tanto individualmente como en equipo.
357
3. Asistencia ás clases.
4. Puntualidade na entrega de exercicios, tarefas e traballos.
5. Coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos.
Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a
ordenador, coa presentación que estime oportuna cada profesor.
Procedementos
1. Realizarase unha avaliación continua en cada un dos ciclos que compoñen a ESO.
2. No comezo do curso, procederase a unha avaliación de diagnóstico inicial.
3. Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte as probas
de cada período avaliatorio.
4. Todo o anterior completarasse cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de
consecución obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes
obxectivos, existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado
o seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.
Instrumentos
1. Proba ou probas escritras, que constituirán o 70% da nota.
2. Outros elementos da avaliación, que constituirán o restante 30% da nota. Entre eles,
obrigatoriamente figurarán a avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10%
do total, e a avaliación da oralidade. Tamén poderán incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos
358
específicos e a actitude e participación. A distribución dos pesos destes elementos corresponde ao profesor
respectivo, que deberá comunicarllos no comezo do curso ao grupo.
3. O uso de calquera tipo de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (0) como cualificación na avaliación de referencia, sexa esta
Ordinaria ou Extraordinaria.
Material empregado
Libro de texto recomendado:
Lingua e literatura 4. Fernández Paz, Orizales, Moo, Rodríguez e Rodríguez. Edit. Xerais (2008).
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non como eixo
central do curso.
• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 1).
• Utilización constante do dicionario
• Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos
359
últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC
atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así
entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na
aula e son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na
ampliación de coñecementos.
PROGRAMACIÓN PDC – 3º ESO
Introdución
O ámbito lingüístico-social ten como finalidade fundamental o desenvolvemento da
competencia comunicativa do alumnado (nas dúas linguas oficiais da nosa comunidade), así como a
integración de conceptos relativos á xeografía (de Galicia, España, Europa e o mundo) xunto con
nocións que permitan ao alumnado a comprensión dos efectos da mundialización, as desigualdades
económicas e sociais e a diversidade cultural e social. Xa que logo, está orientada a garantir que, ao
final da educación secundaria obrigatoria, o estudantado sexa capaz de interaccionar adecuadamente
nas situacións de comunicación fundamentais dos ámbitos escolar, social, cultural e profesional, que
comprenda a diversidade de mensaxes orais e escritas con que se vai atopar ao longo da súa vida
adulta e que sexa quen de producilas, non só coa debida corrección lingüística, senón tamén con
360
creatividade e adecuación ao contexto en que se realiza a comunicación. Tamén se pretende que o
alumnado sexa capaz de relacionar conceptos relativos á xeografía, tipos de paisaxes agrarias,
actividades humanas, o poboamento, as comunicacións e os recursos económicos que se encontran
nas diversas áreas humanas. Estes dous aspectos, a lingua (galega e castelá) e a sociedade na que o
alumnado se encontra, van ser ferramentas fundamentais que vai utilizar para relacionarse na
sociedade, para adquirir novos coñecementos e entender a realidade, para analizar criticamente a
información, para xerar e difundir ideas ou opinións e mais para expresar a súa afectividade e
regular as emocións.
Dentro do apartado lingüístico, esta programación céntrase nos diversos bloques de contido,
que serán comúns ás dúas linguas oficiais da nosa comunidade (galego e castelán). Por esta razón,
os bloques de comunicación oral e escrita céntranse sobre todo no traballo lingüístico das relacións
interpersoais e sociais e nas habilidades comunicativas precisas en todas as áreas curriculares, así
como no emprego activo dos medios de comunicación e das tecnoloxías da sociedade da
información. Ademais, concibir a aprendizaxe da lingua como o desenvolvemento das destrezas de
comprensión e de expresión nos contextos sociais máis relevantes, incluído o literario, implica que
o coñecemento formal debe poñerse ao servizo da mellora das habilidades comunicativas. A
aprehensión das formas, estruturas e regras realízase mediante a reflexión e indución sobre os usos
contextualizados e ten que redundar no perfeccionamento destes. Daquela, a unidade lingüística
fundamental terá que ser o discurso e as propiedades textuais convértense nun dos piares do bloque
de funcionamento da lingua. Mais esta concepción implica tamén unha sistematización progresiva
361
ao longo da etapa dese funcionamento da lingua, co asentamento dunha metalinguaxe axustada e,
asemade, o profundamento gradual na reflexión sobre discursos cada vez máis complexos.
Desde o punto de vista social, os obxectivos que se pretenden céntranse no coñecemento do
relevo, dos climas e da vexetación da Terra; o coñecemento dos tipos de poboamento humano,
salientando a diferente estrutura da poboación mundial, xunto cos movementos naturais e as
migracións; a identificación das paisaxes agrarias e a actividade pesqueira; os espazos industriais do
mundo, localizando as principais rexións industriais; as actividades do sector servizo, que ten unha
importante crecente nos países desenvolvidos; os tipos de poboamento rural e urbano, coñecendo a
diversidade de estruturas urbanas no mundo actual; coñecer os estados e rexións de Europa,
sinalando os principais rasgos da economía de Europa e da Unión Europea e, finalmente, o
coñecemento da organización económica, administrativa e territorial do estado español, a
constitución de 1978 e as comunidades autónomas.
Obxectivos
1. Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social, cultural
e académica nas dúas linguas oficiais da nosa comunidade.
362
2. Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos
contextos da actividade social, laboral e cultural, nas dúas línguas oficiais da nosa comunidade,
adoptando mediante o diálogo actitudes de respecto e de colaboración cos demais.
3. Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos
contextos da actividade social, laboral e cultural.
4. Utilizar eficazmente as linguas galega e castelá na actividade escolar para buscar, procesar
e analizar información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito académico.
5. Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de
comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar informacións de diversos
tipos e opinións diferentes.
6. Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso
lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e falar con adecuación,
coherencia e corrección.
7. Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua galega,
afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan o seu uso, de xeito que se
estea en disposición de superar as que supoñen obstáculos para a súa utilización en calquera
contexto e situación. Do mesmo xeito, coñecer a importancia da lingua castelá, das súas variedades,
a súa historia e a súa importancia no mundo.
8. Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural do Estado español, de Europa e
do mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e entender as situacións que provoca
o contacto de linguas.
363
9. Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que supoñen
xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas.
10. Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de
enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo.
11. Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións de cada
xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos.
12. Aproximarse ao coñecemento do patrimonio literario en lingua galega e en lingua
castelá, e valoralo como un xeito de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes
contextos histórico-culturais.
13. Coñecer o relevo, os climas e a vexetación da Terra, así como os elementos esenciais da
localización sobre a superficie terrestre, os métodos de representación do espazo e os mapas.
14. Sittuar nun mapa as principais unidades do relevo da Península Ibérica e de Galicia,
coñecer e citar propiedades dos ríos e das costas peninsulares e dos diferentes medios naturais de
España e de Galicia.
15. Coñecer a desigual distribución da poboación na Terra, diferenciar a estrutura da
poboación mundial, os movementos naturais e migratorios e as tensións demográficas.
16. Analizar as características esenciais da poboación española e a súa distribución e
clasificar e explicar os movementos migratorios en España e Galicia.
17. Identificar as actividades e as paisaxes agrarias, e comprender a actividade pesqueira.
18. Coñecer os espazos industriais, así como as principais materias primas e fontes de
enerxía utilizadas na actividade industrial e localizar as principais rexións industriais do mundo.
364
19. Diferenciar as actividades do sector servizos e aplicar conceptos relacionados co dito
sector. Avaliar a globalización da economía mundial e coñecer as súas causas e consecuencias.
20. Identificar as peculariedades da agricultura, da industria e dos servizos en España e en
Galicia, e analizar algúns dos seus problemas.
21. Identificar entre poboamento rural e urbano, coñecer a diversidade de estruturas urbanas
no mundo actual e explicar a evolución e características das cidades españolas e de Galicia.
22. Asimilar a diversidade xeográfica do mundo, os estados e as súas desigualdades, e
coñecer o mapa político do mundo e as causas das desigualdades entre estados.
23. Coñecer os estados e as rexións de Europa e sinalar os principais rasgos da economía de
Europa e da Unión Europea.
24. Coñecer a organización económica, administrativa e territorial do Estado español, a
constitución do 1978 e as competencias e organización das comunidades
autónomas.
365
Contidos
Bloque 1. Comunicación oral. Escoitar e falar.
Comprensión de textos
Comprensión de textos propios dos medios de comunicación audiovisual, con especial
atención ás entrevistas, noticias, crónicas e reportaxes.
Análise encamiñada á comprensión e á valoración crítica da comunicación televisiva e da
radiofónica coas súas especificidades.
Comprensión de textos orais utilizados no ámbito académico, como presentación de tarefas e
de instrucións para a súa realización, intervencións en simposios ou exposicións orais de temáticas
variadas.
Desenvolvemento de habilidades de escoita activa. Actitude de interese, de cooperación e de
respecto ante as intervencións orais de quen fala diante de nós, sobre todo en exposicións do
profesorado ou do alumnado e mais no traballo colaborativo.
Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes dos medios de comunicación, con especial
atención ás procedentes das entrevistas, noticias, reportaxes e crónicas. Recoñecemento dos usos
366
lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que os sustentan e procura de alternativas que
se incorporen con progresiva autonomía ás propias producións.
Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica
ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Do mesmo xeito, valoración das producións orais
correctas en lingua castelá.
Produción de textos
Exposición planificada, clara e ordenada sobre temas de actualidade que interesen ao
alumnado tomadas dos medios de comunicación, contrastando os diferentes puntos de vista e
opinións neles expresadas e axudándose dos medios audiovisuais e das TIC.
Participación activa en situacións propias do ámbito académico (achega de propostas e de
información, intercambio de opinións, breve exposición de traballos coa axuda dos medios
audiovisuais e das TIC, informes sobre as tarefas realizadas...).
Participación en entrevistas e simposios simulados, así como en situacións de comunicación
propias da vida cotiá do alumnado, adoptando o rexistro adecuado ás mesmas.
Uso consciente dos elementos paraverbais (volume de voz, velocidade, pausas, entoación) e
non verbais (xestos, movementos...) na intervención oral planificada.
Valoración do diálogo como medio de resolución de conflitos, intervencións orais
respectuosas con quen nos rodea e actitude de cooperación en situacións de aprendizaxe
compartida. Desenvolvemento de habilidades de comunicación asertiva (por exemplo, á hora de
formular e reaccionar a críticas).
367
Interese por producir enunciados correctos e non interferidos dende o punto de vista
fonético, fuxindo dos prexuízos que adoitan relacionarse con determinados modelos de lingua oral.
Bloque 2. Comunicación escrita. Ler e escribir
Comprensión de textos escritos
Comprensión de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais, como actas de reunión,
regulamentos...
Comprensión de textos dos medios de comunicación, recoñecendo as diferenzas entre
información e opinión en entrevistas, crónicas, reportaxes...
Comprensión de textos do ámbito académico, atendendo especialmente aos de carácter
instrutivo e expositivo (incluídos webs educativos e informacións de dicionarios, glosarios e
enciclopedias en diversos soportes).
368
Detección do tema e dos subtemas de textos expositivos e aplicación a estes de técnicas de
análise do contido de textos escritos: subliñado das ideas principais elaboración de esquemas que as
estruturen visualmente e resumo.
Utilización practicamente autónoma da biblioteca e das TIC para obter, organizar e
seleccionar a información.
Actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes que supoñan calquera tipo de discriminación,
con especial atención ás procedentes de reportaxes, crónicas ou entrevistas dos medios de
comunicación. Recoñecemento dos usos lingüísticos discriminatorios, detección dos prexuízos que
os sustentan e procura de alternativas que se incorporen con progresiva autonomía ás propias
producións.
Lectura en voz alta adecuada aos patróns fonéticos do galego (entoación, fonética
sintáctica...) e fluidez lectora que favoreza a comprensión dos textos en galego traballados na aula.
Do mesmo xeito, lectura en voz alta adecuada ao patrón fonético castelán (entoación, fonética
sintáctica) e fluidez lectora dos textos en castelán traballados na aula.
Produción de textos escritos
Composición de textos propios (en galego e en castelán) da vida cotiá e das relacións
sociais, como actas de reunión, solicitudes, etc.
Composición de textos propios dos medios de comunicación en soporte papel ou dixital,
fundamentalmente entrevistas, crónicas e reportaxes.
369
Composición, en soporte papel e dixital, de textos, sobre todo expositivos, propios do
ámbito académico, elaborados a partir de información obtida en distintas fontes. Elaboración de
proxectos e de informes sobre tarefas e sobre aprendizaxes.
Planificación, revisión e boa presentación dos textos escritos, con respecto polas normas
gramaticais e ortográficas e mais con adecuación á temática, fins, destinatarios, soporte... de cada
escrito.
Uso das TIC para elaborar textos escritos ben presentados e correctos, aproveitando as
posibilidades dos procesadores de textos, correctores ortográficos, etc.
Bloque 3. Funcionamento da lingua
370
Revisión da adecuación de textos alleos e propios, con recoñecemento das intencións
comunicativas expresadas a través dos modos e perífrases verbais.
Recoñecemento e uso reflexivo dos nexos e conectores textuais máis comúns, en particular
os presentativos, secuenciadores e de adición, e mais dos mecanismos de cohesión textual como a
referencia interna de tipo léxico, sobre todo a hiperonimia e a nominalización; análise e aplicación
da función cohesiva das familias léxicas.
Recoñecemento, sobre usos contextualizados, dos mecanismos de formación de palabras
(derivación e composición), para o perfeccionamento da comprensión e produción textuais.
Recoñecemento da diferenza entre funcións sintácticas e unidades que as desempeñan
(incluíndo as que teñen forma oracional), de cara á mellora das estruturas na construción e revisión
de textos, con emprego dunha terminoloxía sintáctica axeitada.
Uso dun léxico suficientemente amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de
vocabulario temático a partir de campos identificados nos textos traballados na aula.
Identificación e revisión da estrutura do texto, a construción dos parágrafos e a vinculación e
progresión temáticas en diferentes textos expositivos, alleos e propios.
Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión sintáctica, así como das normas
ortográficas, con aprecio dos seus valores funcionais e sociais.
Reflexión básica acerca daqueles aspectos da fonética e da fonoloxía do galego onde poidan
producirse interferencias (apertura das vogais de grao medio, n velar, entoación...), exposición a
modelos positivos e aplicación práctica nas interaccións orais espontáneas. Reflexión básica acerca
371
dos aspectos fundamentais da fonética e da fonoloxía do castelán onde poidan producirse
interferencia co galego.
Uso de estratexias de autoavaliación e autocorrección, aceptando o erro como parte do
proceso de aprendizaxe.
Interpretación e aproveitamento das informacións lingüísticas que ofrecen os dicionarios e
as obras de consulta, especialmente sobre formación de palabras, familias léxicas e normativa.
372
Bloque 4. Lingua e sociedade
Coñecemento xeral e concreción no marco peninsular das causas que contribúen á
formación, expansión, transformación, minorización, substitución e normalización das linguas, con
manexo e interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías da
comunicación. Valoración positiva do plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da
humanidade.
Coñecemento xeral da formación da lingua galega e das distintas etapas da súa historia
social ata o século XIX, con manexo de textos da época e información dos medios e tecnoloxías da
comunicación. Análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes.
Coñecemento xeral da formación da lingua castelá e das distintas etapas da súa historia social ata o
século XIX.
Comprensión da situación sociolingüística galega a través da abordaxe dos fenómenos de
contacto de linguas (bilingüismo, diglosia, conflito lingüístico, interferencias…), desenvolvendo
proxectos de traballo, con emprego dos medios audiovisuais e das TIC, que permitan enfrontar
prexuízos lingüísticos. Comprensión da situación sociolingüística do castelán en Galicia e do
castelán no resto do estado.
373
Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística referida aos medios de
comunicación e exercicio de reclamación de dereitos lingüísticos como usuario/a por medio de
diferentes intervencións orais, en simulacións ou debates, e escritas (cartas, solicitudes…).
Consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do
uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo. Consciencia da potencialidade para
o enriquecemento persoal dun uso axeitado da lingua castelá.
Recoñecemento das características contextuais e formais dos distintos niveis e rexistros,
aplicación segundo as circunstancias da situación comunicativa e valoración da necesidade de
adecuarse a elas.
374
Bloque 5. Educación literaria
Produción de textos escritos
Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer
lector ao tempo que amplían o coñecemento do mundo, especialmente da literatura galega e da
literatura castelá, xunto coa realidade histórico-cultural de ambas literaturas,. anterior ao século XX.
Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos recitados ou cantados da
literatura galega desde a Idade Media ao século XIX e da popular, comentando as motivacións e o
tratamento das temáticas máis recorrentes en distintos períodos e a funcionalidade das sucesivas
formas e recursos estéticos. Lectura de textos poéticos da literatura castelá desde a Idade Media ao
século XIX.
375
Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de prosa galega anterior ao século XX, así
como de contos e lendas populares, recoñecendo as diversas concepcións da narrativa e os
procedementos asociados. Lectura de textos en prosa castelá anteriores ao século XIX.
Lectura dramatizada e comprensiva e mais visionamento de fragmentos do teatro galego
anterior ao século XX, observando as súas características. Lectura dramatizada de textos do teatro
en lingua castelá, con especial atención ao teatro do século de ouro.
Desenvolvemento de tarefas colectivas pouco complexas ou elaboración de traballos
sinxelos, ambos sobre as lecturas e o seu contexto (etapas, cultura e ambiente literarios, axentes,
etc.), entendendo o influxo determinante das circunstancias históricas e da situación sociolingüística
na evolución dos sistemas literarios galego e castelán.
Creación de textos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula.
Análise doutras linguaxes estéticas: o cinema.
Aproveitamento progresivamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as
bibliotecas, incluídas as virtuais.
Selección e lectura autónoma de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer
lector ao tempo que amplían o coñecemento do mundo, especialmente da literatura galega e da
literatura castelá, xunto coa realidade histórico-cultural de ambas literaturas,. anterior ao século XX.
376
Bloque 6. Espazo e sociedade
6.1. Os recursos e a súa explotación.
Contidos conceptuais
377
Os espazos agrarios e problemas da agricultura en Galicia e en España. Recoñecemento das
paisaxes agrarias e dos sistemas agropecuarios tradicionais: trazos característicos.
A Agricultura de mercado: trazos característicos. A explotación gandeira: especialización da
agricultura. A paisaxe agraria galega. Análise dos seus elementos básicos. Tradición e
modernizacións agrarias. Problemas e perspectivas de futuro.
A problemática do mundo mariñeiro en Galicia. O marisqueo en Galicia. Riqueza e calidade
dos recursos. A pesca. As principais especies carturadas. Volume das capturas, flotas e caladoiros.
Problemas do sector pesqueiro: o esgotamento dos recursos e a reducción das zonas e a limitación
do volume de capturas.
Os espazos industriais e as perspectivas da industria en Galicia, España e Europa. As
industrias tradicionais, as novas tecnoloxías na industria. Os grandes espazos industriais:
localización e características. A organización empresarial: a pequena e a mediana industria e as
multinacionais. O caso galego: débil industrialización. Análise dos sectores industriais máis activos:
as conserveiras e o sector da confección.
O movemento de recursos e produtos. Os transportes e as comunicacións. A tercerización da
sociedade actual. Tipos de transportes e vías de comunicación e desenvolvemente económico.
Análise do caso galego. Tipos de comercio. Exportación e importación. O continuo crecemento dos
produtos intercambiados. As comunicacións. Os espazos turísticos en España e o seu papel na
economía española.
O problema do esgotamento dos recursos e a degradación ambiental.
Contidos procedementais
378
Análise da estrutura e distintas formas de agricultura, gandería e pesca. Análise dun proceso
industrial. O policultivo tradicional galego. A estabulación gandeira. Granxas e cultivos mariños. A
industria téxtil e de confección en Galicia.
Lectura, interpretación e elaboración de mapas temáticas sobre os recursos e a súa
explotación. Os caladoiros da flota galega. As grandes áreas industriais do mundo e os principais
espazos turísticos.
Elaboración de mapas conceptuais sobre as distintas formas de explotar os recursos. A
pesca: capturas, comercialización e transformación. Recursos e desenvolvemento industrial. O
sector servizos e a súa interrelación.
Análise e interpretación de noticias de prensa sobre a explotación dos recursos. O leite en
Galicia e os seus problemas.
Contidos actitudinais
Valoración dos recursos como bens que se deben protexer. A reciclaxe.
Valoración e defensa do medio como configurador da calidade de vida das persoas.
6.2. A poboación e as desigualdades na ocupación do espazo
Contidos conceptuais
Natalidade e mortalidade en distintas realidades espaciais. Os factores de crecemento:
natalidade e mortalidade. Concepto e elaboración de taxas e índices. Evolución do crecemento da
poboación mundial. Estrutura da poboación por idade e sexo e actividade profesiona
379
Os contrastes no crecemento demográfico. Desenvolvemento económico e crecemento
demográfico. O envellecemento da poboación nos países ricos. A poboación nos países menos
desenvolvidos.
Os movementos migratorios e as súas repercursións en Galicia. Principais causas e tipos das
migracións humanas. Principais destinos e consecuencias. A emigración galega.
Contidos procedementais
Recollida, tratamento e representación gráfico de datos estatísticos sobre a poboación e a
distribución. As pirámides de idade.
Elaboración de informes sobre a problemática demográfica. Efectos da emigración.
Xenofobia e racismo.
Análise e interpretación de situacións que implican varios factores causais para a resolución
de problemas demográficos. O crecemento demográfico no mundo actual.
Contidos actitudinais
Toma de conciencia das desigualdades existentes dentro da poboación mundial.
Valoración da vida e da dignidade das persoas independentemente da súa procedencia.
6.3. O artellamento social do espazo
Contidos conceptuais
380
Elementos, funcións e problemas no espazo urbano hoxe. A ordenación do territorio: os
plans xerais de ordenación urbana. Elementos configuradores do espazo urbano. O plano da cidade.
O proceso de urbanización do mundo e os diferentes tipos de cidades (megalópoles, conurbacións e
áreas metropolitanas).
As funcións urbanas. A cidade e o espazo próximo: intercambios mutuos. A xerarquía
urbana. Estudo a diferentes escalas.
Cambios na Galicia rural e urbana: as relacións de interdependencia. As transformacións das
cidades galegas a través do mundo. As cidades galegas: localización e características xerais.
Tipoloxía e principais funcións. A rede urbana galega.
Contidos procedementais
Realización e tratamento de enquisas no medio rural e urbano sobre condicións de vida e
organización do territorio. Os espazos de ocio no medio rural e na cidade.
Análise de plans xerais para a zona do contorno do centro escolar.
Contidos actitudinais
Valoración e respecto da cidade como patrimonio de todos. As cidades como patrimonio
cultural.
Valoración das distintas maneiras de habitar as persoas como froito da súa cultura e nivel
económico.
Vivir no campo, vivir na cidade: vantaxes e inconvenientes.
381
Bloque 7. Eixe do mundo actual
7.1. Organización económica e mundo do traballo
Contidos conceptuais
Elementos e funcionamento do sistema capitalista e os seus problemas: desigualdade social
e desequilibrio entre países.
O mundo do traballo: antecedentes e problemas. As conquistas dos dereitos dos
traballadores. As funcións das organizacións sindicais. O traballo no mundo capitalista. O
movemento obreiro e os sindicatos.
Os problemas da sociedade actual: a sociedade de consumo: droga, marxinación,
desemprego, degradación ambiental. Trazos característicos da sociedade de consumo de masas e os
problemas da sociedade actual.
382
Contidos procedementais
Realización de gráficos, diagramas, cadros e mapas para contextualizar aspectos económicos
do mundo actual.
Análise comparativa das ofertas de mercado de traballo en relación coas cualificacións
profesionais e a posición social para os distintos postos de traballo.
Planificación, realización de enquisas referidas a cuestións relacionadas co mundo laboral e
económico.
Contidos actitudinais
Sensibilidade ante os problemas sociais derivados das situacións de desigualdade.
Rexeitamento das discriminacións laborais por razóns de idade, sexo, raza, relixión,
nacionalidade...
Avaliación
Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación
Os criterios de avaliación empregados serán os seguintes:
1. Comprender a intención comunicativa implícita e explícita, o tema, a idea principal e as
secundarias de textos propios dos medios de comunicación audiovisua (en galego e castelán)l, así
como seguir e recoller resumidamente o desenvolvemento oral dunha exposición académica.
Este criterio debe permitirnos comprobar se o alumnado pode extraer a idea fundamental e
mais a información relevante de crónicas, reportaxes ou entrevistas dos medios de comunicación
audiovisual. Así mesmo, debe servir para constatar se dá comprendido, e recollido en resumos e
383
esquemas que reflictan a xerarquización das ideas, textos expositivos propios do ámbito académico,
como presentacións orais e intervencións en simposios.
2. Identificar e contrastar o propósito comunicativo en textos escritos do ámbito público e
dos medios de comunicación, así como da vida académica, analizando criticamente os seus
contidos, interpretando as connotacións e mensaxes implícitas que deles se deduzan e inferindo o
tema principal e os secundarios. Comprender e seguir as instrucións que regulan a vida social e os
procesos de aprendizaxe complexos.
Con este criterio perséguese comprobar se as alumnas e os alumnos identifican o tema xeral,
os subtemas e o propósito comunicativo, non sempre explícito, de diferentes tipos de texto
fundamentais na vida social e cultural (crónicas, entrevistas, actas, etc.) e saben distinguir e
interpretar os contidos informativos e valorativos, contrastándoos con outros procedentes doutras
fontes; se seguen instrucións para realizar actividades en ámbitos próximos á súa experiencia social
e en situacións de aprendizaxe que requiren desenvolver procesos máis ou menos complexos e se
organizan as ideas de textos expositivos por medio de mapas conceptuais e outras técnicas.
3. Realizar exposicións orais planificadas claras e áxiles de traballos e de informacións de
actualidade contrastando os diferentes puntos de vista e opinións expresadas en distintos medios
audiovisuais, así como participar de forma construtiva en diversas interaccións comunicativas
(simulacións, traballos colaborativos...) respectando as regras que as rexen. Adoptar o rexistro
adecuado a cada tipo de texto e situación.
384
Con este criterio preténdese comprobar cal é a capacidade do alumnado para expoñer
oralmente informacións de actualidade, así como traballos e informes académicos, seguindo un
guión previamente elaborado e mantendo a atención do auditorio coa axuda de pausas e inflexións
da voz, da linguaxe non verbal e dos medios audiovisuais e das TIC. Preténdese tamén que sirva
para valorar a calidade das súas interaccións orais, tanto cando exerce o papel de emisor como
cando exerce o de receptor, calidade que deberá demostrar no traballo cotián da aula e mais nas
situacións propias do contexto extraescolar (especialmente entrevistas e simposios) que se simulen
nela. Valoraranse habilidades lingüísticas e actitudes: a corrección, o respecto aos valores
democráticos e ás regras sociocomunicativas, a actitude dialogante e atenta ás expresións ou
opinións dos demais, así como a pertinencia e elaboración das intervencións (adecuación ao
contexto, coherencia, expresividade) e a manifestación de ideas propias.
4. Escribir textos propios dos medios de comunicación e dos ámbitos social e académico,
usando con progresiva liberdade os modelos propostos na aula. Planificar e revisar os ditos textos
de maneira case autónoma para asegurar a súa coherencia, cohesión, corrección e precisión léxica.
Con este criterio avalíase se a redacción das producións do alumnado se axusta ás
propiedades textuais todas e se se dominan as técnicas fundamentais da escrita compositiva:
planificar analizando a situación comunicativa, xerando e organizando as ideas e revisar realizando
sucesivas versións. Comprobarase, así, a capacidade para compoñer textos do ámbito público, como
actas e solicitudes, dos medios de comunicación (entrevistas, reportaxes...) e do eido académico,
como exposicións elaboradas a partir de diversas fontes. Este criterio tamén permitirá comprobar se
385
se coida a presentación -en especial aspectos coma os índices, tipos de letra, gráficos, citas e
bibliografía- e se se aproveitan eficazmente ferramentas como os dicionarios en diferentes soportes,
buscadores de Internet, correctores ortográficos, procesadores de textos e outros programas
informáticos.
5. Consultar de maneira case autónoma textos (en galego e castelán) en diferentes soportes
co fin de seleccionar e analizar criticamente a información relevante para integrala nas propias
producións, especialmente en traballos do ámbito académico adecuados ao nivel.
Este criterio permite valorar a capacidade do alumnado para usar con efectividade os
recursos e posibilidades da biblioteca do centro, así como os medios audiovisuais e as TIC
(dicionarios, buscadores, bibliotecas e enciclopedias virtuais...). Con el comprobaremos se o
estudantado pode contrastar e extraer información relevante de diversas fontes e incorporalas aos
seus traballos de aula recoñecendo a autoría das ideas recollidas e expresando coas propias palabras
algunhas delas.
6. Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver
problemas de comprensión e para compoñer e revisar de xeito progresivamente autónomo os
propios textos.
Con este criterio procúrase comprobar como se usa a reflexión sobre a lingua e as normas de
uso para a mellora da comprensión e mais da composición e revisión textuais. Avalíase, sobre todo,
a aprehensión do funcionamento dos mecanismos de cohesión (as familias léxicas, as referencias
386
internas de tipo léxico, os nexos e conectores), da adecuación, da coherencia e da gramaticalidade e
a súa incorporación ás propias producións, recoñecendo os erros e considerándoos parte do proceso
de aprendizaxe.
7. Recoñecer, a través da reflexión sobre os usos discursivos, os mecanismos da lingua e
coñecer e usar a terminoloxía lingüística adecuada.
Este criterio permitirá saber se se inducen e asimilan as formas e as regras lingüísticas a
través dos usos contextualizados e, ademais, se se coñece e se usa de forma adecuada a terminoloxía
necesaria para seguir as explicacións e as actividades sobre a lingua que se realizan na aula e para
referirse aos coñecementos gramaticais. Avaliarase tamén a progresiva autonomía na obtención de
todo tipo de información lingüística en dicionarios e outras obras de consulta.
8. Identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da
lingua galega anterior ao século XX; extraer os trazos principais que definen a actual situación
sociolingüística de Galicia, analizando criticamente os condicionamentos da valoración e uso social
do galego; utilizar a lingua galega con fluidez e normalidade nos máis diversos contextos
comunicativos. Identificar, igualmente, os feitos máis relevantes da historia social da lingua
española anterior ao século XX, extraendo os trazos principais que definen a situación do castelán
en Galicia, España e o mundo.
Con este criterio avaliarase a comprensión das circunstancias que definen as diferentes
etapas da historia social da lingua galega co fin de afirmala como propia de Galicia e entender
mellor a súa situación actual. Tamén se estimará a capacidade de análise, tras un achegamento
387
activo, do noso contexto sociolingüístico e de reflexión crítica diante dos prexuízos e mais a
adopción de actitudes positivas cara ao uso normalizado da lingua.
Avaliarase, igualmente, a comprensión das circunstancias que definen as diferentes etapas
polas que pasou o castelán, desde a súa orixe até o comezo do século XX, para entendermos mellor
a súa situación actual.
9. Recoñecer as causas da diversidade lingüística e dos procesos sociolingüísticos e mais
coñecer e facer uso dos dereitos nesta materia.
Avalíase a través deste criterio o recoñecemento das circunstancias que actúan na
conformación e evolución social das linguas, especialmente das do noso contorno, e o respecto e
exercicio dos dereitos lingüísticos fundamentados no coñecemento das pautas e normas
democráticas.
10. Ler con regularidade obras literarias e desenvolver criterio lector; expoñer unha opinión
persoal sobre a lectura dunha obra axeitada á idade, relacionando o seu sentido coa propia
experiencia e valorando a estrutura, o punto de vista e o emprego da linguaxe.
Este criterio está dirixido a avaliar a competencia lectora no ámbito literario a través da
lectura persoal de obras completas axeitadas á idade. Considerarase a elaboración dunha opinión
propia fundamentada, atendendo á potencialidade dos trazos temático-formais para ampliar o
coñecemento do mundo que cada alumno/a posúe. Neste sentido, terase que apreciar o contido, a
estrutura xeral, o punto de vista e o traballo da linguaxe (rexistro e estilo).
388
11. Utilizar os coñecementos literarios na comprensión de textos breves ou fragmentos,
atendendo especialmente á relación co contexto, á evolución dos xéneros, formas e estilos e á
funcionalidade dos recursos retóricos.
Con este criterio avalíase a comprensión e valoración de textos representativos do sistema
literario (de distintos canons), enmarcándoos nun determinado momento en relación coa evolución
das formas e motivos da escrita anterior ao século XX. Porase especial atención no recoñecemento
dos temas recorrentes, así como no seu tratamento, e doutros novos que poidan aparecer, na
identificación das características dos distintos períodos e na captación do valor funcional dos
recursos retóricos.
12. Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como
modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explicar as relacións das obras co
contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando un traballo de
información e de síntese ou de resolución de problemas.
Este criterio comprobará se se comprende o fenómeno literario como una actividade
comunicativa estética nun contexto histórico determinado. Avaliarase a implicación en obradoiros
literarios de (re)creación a partir dos textos lidos na aula e, asemade, a realización, en soporte papel
ou dixital, dun traballo persoal de síntese e tratamento da información obtida sobre períodos,
movementos, autores ou obras ou a participación nun labor colectivo de resolución de problemas no
campo literario.
389
13. Obter e utilizar informacións relevantes sobre temas xeográficos de fontes variadas pero
simples e progresivamente máis complexas. Relacionar as informacións, valoralas e combinalas
para explicar feitos sociais. Adquirir autonomía para tomar notas, consultar fonmtes escritas e
acceder a bases de datos sinxelas aproveitando as posibilidades das tecnoloxías da información.
Con este criterio avaliarase a capacidade que teñen os alumnos de integrar coñecementos
variados para coñecementos de tipo xeográfico.
14. Elaborar individualmente ou em grupo traballos sinxelos e exposicións orais sobre temas
de área, utilizando o vocabulario pertinente e a corrección formal axeitada.
Valorarase a utilización pertinente do vocabulario para realizar esposicións orais que
demostren que os contidos están realmente asumidos polo alumnado.
15. Manexar, interpretar e elaborar correctamente distintos tipos de mapas, croquis, gráficos
e táboas estatísticas, utilizándoos como fontes de información e como medios de análise e de
síntese.
Este criterio está dirixido a avaliar a capacidade que teñen os alumnos para realizar
mapas, indicando os estados e as capitais dos países do mundo, realizar gráficos de poboación e
climogramas.
390
16. Explicar as interaccións que se producen entre as sociedades e os medios naturais na
xénese e a organización dos diferentes espazos xeográficos e os territorios. Diferenciar os distintos
tipos, segundo o grao e a natureza da intervención humana e valorar as consecuencias ambientais.
17. Coñecer os principais tipos de recursos naturais e a súa distribución no mundo. Valorar a
súa importancia social e comprender a necesidade de explotalos racionalmente.
18. Percibir e describir os efectos ambientais das actividades humanas, particularmente en
Europa, en España e en Galicia. Coñecer as concepcións en defense do medio e manifestar interese
e respecto por elas.
19. Caracterizar as actividades rurais, as industrias e de producción de enerxía e as
principais actividades de servizos. Tipos de espazos rurais e a súa distribución. Factores de
localización industrial, a diversidade dos espazos industriais e a súa distribución. Localizar os
principais eixes de transportes e comunicacións e os fluxos de intercambio. Coñecer os tipos de
espazos comerciais e turísticos.
20. Diferenciar entre o poboamento rural e urbano e coñecer a importancia relativa de cada
un deles en distintas áreas xeográficas, con especial referencia a Europa e España. Coñecer as
características do espazo urbano e localizar as principais áreas urbanas do mundo.
391
21. Explicar a estrutura formal e funcional da cidade. Coñecer como as cidades articulan o
territorio. Valorar as vantaxes e os problemas da vida urbana.
22. Coñecer os trazos xeográficos comúns e diversos que caracterizan España.
23. Identificar e explicar a organización político-administrativa do Estado español.
Caracterizar e valorar a estrutura autonómica do Estado e a diversidade das comunidades
autónomas. Analizar o grao de articulación interna e os desequilibrios territoriais en España.
Coñecer os contrastes entre o litoral e o interior en Galicia.
24. Identificar e localizar as áreas xeopolíticas, económicas e culturais do mundo. Analizar
os caracteres xeográficos dalgúns estados representativos.
25. Coñecer os caracteres xeográficos da Unión Europea e a súa diversidade. Analizar os
efectos da integración de España e de Galicia na Unión Europea. Explicar a situación de España no
mundo.
26. Identificar e analizar xeograficamente os principais problemas do mundo actual.
Especificamente no tocante á lingua galega e á súa literatura, teranse en conta predominantemente os
seguintes criterios de avaliación:
O nivel de coñecementos adquirido polo alumnado.
O dominio da lingua escrita .O alumnado deberá ir reducindo, progresivamente, e ao longo de todo o curso,
392
os diferentes erros léxicos, ortográficos, de puntuación, de expresión,etc.
A comprobación da lectura dos libros obrigatorios, que será requisito indispensable para a aprobación do
alumno. O alumno que supere as lecturas durante o curso non terá que recuperalas en setembro.
Complementariamente, o profesor poderá ter en conta outros aspectos como a participación e
comportamento, actitude de traballo tanto individualmente como en equipo, puntualidade na entrega de
exercicios, tarefas e traballos,coidado e presentación da libreta e dos instrumentos de avaliación escritos, etc.
Para evitar problemas na comprensión lectora, os exames escritos serán entregados aos alumnos impresos a
ordenador, coa presentación que estime oportuna a profesora.
A proba ou probas escritas constituirán o 70% da nota.
Outros elementos da avaliación constituirán o restante 30% da nota. Entre eles, obrigatoriamente figurarán a
avaliación da lectura orbigatoria, que non poderá valorarse en menos dun 10% do total,. Tamén poderán
incluírse notas pola realización de tarefas ou traballos específicos , a actitude e participación, presentación da
libreta, etc que suporán o 20% restante.
Liñas metodolóxicas
Utilización do libro de texto de referencia cando así se considere oportuno.
Utilización de material elaborado pola profesora.
Utilización constante do dicionario nas dúas linguas.
Utilización das TIC: as novas tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente nos últimos
anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu
sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse 393
pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas
de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na ampliación de coñecementos.
Utilización dos Cadernos de Lingua da editorial Anaya para reforzar o léxico, a expresión escrita, a
ortografía e mais a morfosintaxe nas dúas linguas.
Traballar os contidos a partir de textos próximos aos intereses do alumnado e a súa contorna.
Utilización de medios audiovisuais (radio, documentais, películas, series…)como explicación de
coñecementos básicos.
Actividades de reforzo individualizado e adaptado ás necesidades do alumnado do programa.
Alumnado con materias pendentes
Segundo se recolle na orde do 30 de xullo de 2007 pola que se regulan os programas de
diversificación curricular na educación secundaria obrigatoria “ o alumnado que acceda a un
programa de diversificación curricular sen acadar os obxectivos dalgunha materia dos cursos
394
anteriores, realizará as actividades de reforzo e de apoio que lle permitan recuperalos ao longo do
desenvolvemento do programa, sendo a avaliación competencia do profesorado que imparte clase
nel, coa colaboración dos departamentos implicados”.
Contidos mínimos
1. Coñecer e explicar as principais formas de relevo dos continentes e do océanos.
395
2. Comprender a importancia da atmosfera e distinguir os elementos e factores do clima.
3. Identificar e localizar os principais climas.
4. Identificar as unidades do relevo de España e de Galicia.
5. Diferenciar e localizar os principais ríos de España e de Galicia.
6. Recoñecer os caracteres climáticos de Galicia.
7. Coñecer a distribución, estrutrura e movementos da poboación mundial, de España e de
Galicia.
8. Identificar, localizar e diferenciar os principais sistemas de explotación agraria existentes
no mundo.
9. Identificar os distintos tipos de fontes de enerxía valorando as súas vantaxes e os seus
inconvenientes.
10. Clasificar as materias primas pola súa orixe.
11. Identificar os tipos de industrias e as formas de organización industrial.
12. Identificar as características do comercio no mundo actual, analizando especialmente as
relacións de intercambio que se establecen entre países desenvolvidos e subdesenvolvidos.
13. Describir os principais subsectores que inegran o sector terciario, valorando a
importancia dos servizos no mundo actual.
14. Recoñecer as principais actividades económicas de España e de Galicia.
15. Analizar algúns dos riscos e problemas medioambientais máis graves do mundo actual
ocasionados polas actividades humanas (industrialización, explotación abusiva de recursos,
refugallos urbanos...).
396
16. Identificar as diferentes áreas morfolóxicas e funcionais dun conxunto urbano. Localizar
estas diferentes áreas nunha cidade de Galicia.
17. As regras de acentuación en galego e en castelán.
18. Os acentos diacríticos.
19. Distinguir e definir: lingua, fala, dialecto e idioma.
20. Identificar as linguas que proceden do latín. Coñecer a orixe da lingua galega e saber
explicar, a grandes trazos, a súa evolución.
21. Coñecer as tres áreas lingüísticas galegas e os fenómenos de seseo e de gheada, así como
saber definilos. Coñecer as variantes diatópicas do castelán.
22. Separar as palabras correctamente en sílabas e acentualas correctamente, así como
empregar correctamente os signos de puntuación.
23. Coñecer o xénero dos substantivos e saber aplicar as normas de formación do feminino e
do plural.
24. Saber poñer un adxectivo en todos os graos.
25. Coñecer as formas do pronome persoal, distinguir as formas átonas das tónicas (en
castelán e en galego) e saber colocalas, como mínimo, nunha oración simple afirmativa, nunha
negativa e nunha composta subordinada, así como alomenos nunha posición nas perífrases verbais.
26. Empregar correctamente as formas te/che e llo/llelo.
27. Coñecer o esquema dos demostrativos (en castelán e en galego) e as contraccións das
formas galegas.
28. Recoñecer o verbo e as conxugación regulares.
397
29. Saber realizar a transformación dunha oración activa en pasiva.
30. Diferenciar e caracterizar un texto narrativo, lírico e teatral.
31. Diferenciar e caracterizar a linguaxe xornalística, radiofónica e televisiva.
32. Coñecer as características esenciais dos distintos movementos e etapas literarias polas
que atravesou a literatura galega. Saber distinguir, polas súas características, unha cantiga de amigo,
amor e escarnio.
33. Situar cronoloxicamente os Séculos Escuros e coñecer a razón desta denominación.
34. Coñecer os títulos e a temática das obras máis importantes dos tres autores do
Rexurdimento.
35. Rosalía de Castro. Vida e obra.
36. Eduardo Pondal. Vida e obra.
37. Manuel Curros Enríquez. Vida e obra.
38. El cantar del mío Cid. As jarchas. Gonzalo de Berceo e o Libro del Buen Amor.
39. Jorge Manrique a as Coplas por la muerte de su padre. Don Juan Manuel e El Conde
Lucanor.
40. La Celestina. A obra literaria de Fray Luís de León.
41. Miguel de Cervantes e O Quixote.
42. A literatura do “século de ouro”. Quevedo. Góngora. O teatro.
43. Saber realizar un comentario de texto dun autor. Indicar o tema, o asunto, a métrica, e
saber resumir o contido. Situar o texto dentro do panorama literario galego ou castelán e dentro da
obra do autor.
398
PROGRAMACIÓN 4º ESO – PDC
Obxectivos
1. Recoñecer os mecanismos esenciais que rexen o funcionamento dos feitos sociais e económicos
dentro da estrutura da nosa sociedade e, deste xeito, comprender e saber analizar os problemas
máis premantes das sociedades contemporáneas (a inmigración, a globalización, as
desigualdades socioeconómicas, etc.).
2. Adquirir e utilizar o vocabulario específico da área con precisión e rigor.
3. Obter e relacionar información de fontes de diverso tipo e saber manexar e interpretar
correctamente diversos instrumentos de traballo xeográfico como as gráficas, os mapas, as
series estatísticas etc.
4. Utilizar as novas tecnoloxías de información e da comunicación para a procura, a xestión e o
tratamento da información.
5. Analizar a Europa do barroco: unha poboación estancada, unha economía de base agraria, unha
399
sociedade estamental, o absolutismo monárquico e mais a arte barroca.
6. Recoñecer as causas da Guerra de Sucesión, a configuración das alianzas de ambos os bandos e
a configuración política que comportou a aprobación dos decretos de Nova Planta.
7. Entender o significado político dos Borbóns na España do século XVIII: As reformas de Felipe,
Fernando VI e Carlos III.
8. Coñecer o pensamento ilustrado europeo nas súas vertentes económicas e políticas, e identificar
os principais pensadores coas súas achegas.
9. Comprender a ruptura histórica que representou a Revolución Francesa analizando as novidades
políticas que achegou e recoñecer as causas e mais as ideas que conduciron á Restauración
europea.
10. Coñecer e diferenciar as revolucións liberais ocorridas no século XIX identificando os
conceptos de nacionalismo e liberalismo, e prestándolle especial atención á súa influencia nos
procesos de unificación alemán e italiano.
11. Coñecer as bases da revolución industrial, as novas fontes de enerxía, os sectores industriais, a
revolución dos transportes, a organización do movemento obreiro e as novas ideoloxías:
marxismo, anarquismo e internacionalismo.
12. Analizar o desenvolvemento político de España durante o século XIX: a crise do Antigo
Réxime, a restauración do absolutismo, a independencia das colonias americanas, a revolución
liberal, o Sexenio Democrático e mais a Restauración.
13. Recoñecer as transformacións demográficas e agrícolas do século XIX en España prestándolle
400
unha atención especial a Galicia.
14. Analizar as particularidades artísticas, políticas, económicas e sociais da Galicia do século XIX.
15. Explicar as causas da expansión colonial e da Primeira Guerra Mundial, así como as súas
consecuencias en Europa.
16. Coñecer as principais correntes artísticas e culturais do século XIX en Europa diferenciando os
principais autores e obras máis significativos do período.
17. Coñecer as características principais do período de entreguerras: a Revolución rusa, o crac do
29 e a gran depresión, o fascismo italiano e o nazismo alemán.
18. Coñecer a historia española desde a crise da restauración, a II República e a Guerra Civil,
prestándolle unha especial atención a Galicia.
19. Explicar as causas e as consecuencias da Segunda Guerra Mundial.
20. Identificar os aspectos máis significativos do mundo bipolar e as características de cada un dos
bloques: o capitalista e mais o socialista.
21. Coñecer as causas da caída dos bloques e as características principais do mundo actual.
22. Analizar a evolución dos aspectos económicos, políticos e sociais do réxime franquista en
España, prestándolle unha especial atención a Galicia.
23. Coñecer o proceso de transición cara á democracia que comezou coa morte de Franco,
prestándolle unha especial atención a Galicia.
24. Coñecer o proceso de formación da Unión Europea, as institucións europeas e o seu cometido,
401
así como as consecuencias da anexión española.
25. Recoñecer os distintos gobernos democráticos españois e as súas principais liñas de actuación
desde a transición ata a actualidade reflexionando sobre a evolución política de Galicia.
26. Identificar os principios que rexen a Constitución española de 1978 na forma de goberno do
Estado español, a súa organización estatal e valorala como garante das liberdades individuais e
colectivas.
27. Explicar os distintos mecanismos de participación dos cidadáns e das cidadás españois no
exercicio do poder a escala continental, estatal e autonómica, recoñecer a función dos partidos
políticos e identificar os partidos políticos máis importantes de España, facendo referencia a
Galicia.
28. Identificar as principais correntes artísticas do século XX no mundo prestándolle atención á
contribución española ás artes figurativas durante este século, tanto en pintura, escultura como
arquitectura, e a contribución de Galicia.
29. Explicar as razóns da globalización económica a escala planetaria e coñecer os principais
movementos sociais que se opoñen ao proceso de globalización.
30. Identificar as distintas áreas xeopolíticas, económicas e culturais do mundo; analizar os fluxos
comerciais e os principais problemas de desequilibrio socioeconómico existentes entre elas.
31. Sensibilizarse cos principais problemas do mundo actual (o desigual acceso aos recursos, a
globalización, os conflitos políticos etc.), entendéndoos como unha problemática en que todos
estamos implicados e da que todos somos responsables.
402
32. Valorar o impacto das novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) no acceso á
información, o fluxo de capitais e mais o comercio mundial.
33. Analizar os problemas derivados do desigual acceso á riqueza no mundo (fame, baixo nivel
educativo, desequilibrios demográficos etc.) e reflexionar sobre a actuación dos organismos que
tratan de loitar contra a pobreza.
34. Recoñecer as características singulares do patrimonio natural, histórico e artístico de Galicia, e
de España, asumindo as responsabilidades que supón a súa protección e conservación.
35. Valorar a diversidade cultural no mundo, en España e en Galicia, e ser respectuosos e tolerantes
coas actitudes, crenzas e formas de vida de persoas ou grupos que pertencen a sociedades ou
culturas diferentes á propia.
36. Apreciar os dereitos e liberdades das persoas como un logro irrenunciable da humanidade,
denunciar as actitudes discriminatorias e inxustas, e mostrarse solidario con quen estea privado
do seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.
37. Recoñecer as actitudes e situacións discriminatorias que tiveron lugar ao longo da historia por
razóns de raza, sexo, relixión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social, e
mostrar unha actitude solidaria cos individuos e colectividades que foron obxecto desta
discriminación.
Contribución ao desenvolvemento das competencias básicas
403
1.Competencia social e cidadá
Comprender o concepto de tempo histórico.
Identificar a relación multicausal dun feito histórico e as súas consecuencias.
Coñecer as grandes etapas e os principais acontecementos da Historia contemporánea.
Comprender o funcionamento das sociedades, o seu pasado histórico, a súa evolución e
transformacións.
Recoñecer e asumir os valores democráticos; aceptar e practicar normas sociais acordes
con eles.
Expresarse de forma asertiva e mostrar unha actitude favorable ao diálogo e ao traballo
cooperativo.
2. Coñecemento e a interacción co mundo físico
Identificar e localizar os principais ámbitos xeopolíticos, económicos e culturais en que se
enmarcan os acontecementos da Historia contemporánea.
Coñecer os distintos usos do espazo e dos recursos que fixeron as sociedades ao longo
dos períodos históricos estudados.
3. Competencia cultural e artística
Comprender a función que as artes tiveron e teñen na vida dos seres humanos.
404
Recoñecer os diferentes estilos da arte contemporánea e os cambios que os motivaron.
Analizar obras de arte de distintas épocas; cultivar o sentido estético e a capacidade de se
emocionar.
Desenvolver unha actitude activa en relación coa conservación e a protección do
patrimonio histórico.
4. Tratamento da información e competencia dixital
Relacionar e comparar a información procedente de diversas fontes: escritas, gráficas,
audiovisuais, etc.
Contrastar a información obtida e desenvolver un pensamento crítico e creativo.
Elaborar a información transformando os datos recollidos e traducíndoos a outro formato
ou linguaxe.
Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación
na procura e o procesamento da información.
5. Competencia en comunicación lingüística
Utilizar axeitadamente o vocabulario propio das ciencias sociais para construír un
discurso preciso.
Desenvolver a empatía e interesarse por coñecer e escoitar opinións distintas á propia.
405
Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, a descrición e a argumentación.
Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas e de
representación.
6. Competencia matemática
Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos.
Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos en táboas, gráficos e diagramas.
Facer cálculos matemáticos sinxelos para analizar e interpretar fenómenos de carácter
social.
7. Competencia para aprender a aprender
Desenvolver unha visión estratéxica dos problemas, anticipar posibles escenarios e
consecuencias futuras das accións individuais e/ou sociais.
Buscar explicacións multicausais para comprender os fenómenos sociais e avaliar as súas
consecuencias.
Utilizar distintas estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información:
esquemas, resumos, etc.
Participar en debates e contrastar as opinións persoais coas do resto de compañeiros.
406
Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e a actualización permanente.
8. Autonomía e iniciativa persoal
Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto á planificación do proceso de
resolución das actividades propostas.
Interpretar adecuadamente as particularidades de cada situación e de cada problema
estudado.
Saber argumentar de forma lóxica e coherente as explicacións dos conceptos e fenómenos
estudados.
Autorregular a propia aprendizaxe: tomar conciencia do que se sabe e do que falta por
aprender; e realizar autoavaliacións do propio traballo.
407
Contidos
Bloque 1. Contidos comúns
– Localización no tempo e no espazo dos acontecementos e procesos históricos máis relevantes
do mundo contemporáneo. Identificación dos factores que interveñen nos procesos de cambio
histórico, considerando as súas interrelacións. Diferenciación de causas e consecuencias e
valoración do papel dos homes e as mulleres, individual e colectivamente, como suxeitos da
historia.
– Procura, selección e obtención de información de fontes escritas, obtida segundo criterios de
veracidade e pertinencia, diferenciando os feitos das opinións e as fontes primarias das
secundarias. Contraste de informacións contraditorias e/ou complementarias a propósito dun
mesmo feito ou situación. Análise e traballo con textos históricos de especial relevancia.
– Análise de feitos ou situacións relevantes da actualidade, particularmente de Galicia, con
indagación dos seus antecedentes históricos e das circunstancias que os condicionan.
– Valoración dos dereitos humanos e rexeitamento de calquera forma de discriminación ou de
dominio. Visión crítica ante as situacións inxustas e valoración do diálogoeaprocuradapaz na
resolucióndos conflitos.
– Recoñecemento dos elementos básicos que configuran os principais estilos ou artistas relevantes
do mundo contemporáneo, contextualizándoos na súa época, e interpretación de obras artísticas
significativas de arquitectura, artes plásticas, literatura e música.
408
Bloque 2. Bases históricas da sociedade actual.
– Transformacións políticas e económicas na Europa do Antigo Réxime. A crise do Estado
absoluto. As ideas ilustradas. Reformismo borbónico en España. A Ilustración galega: as
Sociedades Económicas de Amigos do País.
– Transformacións políticas e socioeconómicas no século XIX. Revolución industrial.
Liberalismo, nacionalismo e imperialismo: activismo revolucionario para a transformación de
Europa. Novo modelo social e movemento obreiro. A exclusión das mulleres do espazo
públicoeasúa loita pola igualdade: sufraxismo e dereito á educación.
– Crise do Antigo Réxime e construción do Estado liberal na España do século XIX. A fin do
imperio colonial español. As desamortizaciónseasúa importancia en Galicia.
– Grandes cambios e conflitos na primeira metade do século XX. Imperialismo, guerra e
revolución. A depresión de 1929 e o auxe dos fascismos. A revolución soviética.
– Transformacións na España do século XX: crise do Estado liberal; a II República; guerra civil e
represión en Galicia; franquismo. As reivindicacións periféricas: o nacionalismo galego.
– Arte e cultura na época contemporánea.
409
Bloque 3. O mundo actual.
– A orde política e económica mundial na segunda metade do século XX: bloques de poder e
modelos socioeconómicos. Os procesos de descolonización e o terceiro mundo. O
neocolonialismo. O papel dos organismos internacionais.
– Transición política e configuración do Estado democrático en España. O Estatuto de autonomía
de Galicia.
– Proceso de construción da Unión Europea. España e Galicia dentro da Unión Europea hoxe. A
eurorrexión Galicia-Norte de Portugal.
– Cambios nas sociedades actuais. Os novos movementos sociais e culturais. Os medios de
comunicación e a súa influencia.
– A desaparición da URSS e a nova orde mundial: globalización e novos centros de poder.
– Focos de tensión e perspectivas no mundo actual.
410
Secuenciación de contidos
TEMA 1. O SÉCULO XVIII: A CRISE DO ANTIGO RÉXIME
– 1. A EUROPA DO SÉCULO XVIII
– INFORME: O comercio colonial e o tráfico de escravos
**– 2. A SOCIEDADE ESTAMENTAL
– INVESTIGA...A nobreza no século XVIII
– 3. O PENSAMENTO ILUSTRADO
– 4. A QUEBRA DO ABSOLUTISMO
– 5. A REVOLUCIÓN AMERICANA
– 6. O SÉCULO XVIII EN ESPAÑA: OS BORBÓNS
– 7. O REFORMISMO BORBÓNICO
– 8. GALICIA NO SÉCULO XVIII
TEMA 2. . LIBERALISMO E NACIONALISMO
– 1. O ESTOURIDO DA REVOLUCIÓN FRANCESA
– 2. AS ETAPAS DA REVOLUCIÓN FRANCESA (1)
411
– 3. AS ETAPAS DA REVOLUCIÓN FRANCESA (2)
– INFORME. As mulleres e a Revolución francesa
– 4. O IMPERIO NAPOLEÓNICO
– 5. RESTAURACIÓN, LIBERALISMO E NACIONALISMO
– 6. AS REVOLUCIÓNS LIBERAIS E NACIONAIS
– 7. CARA A UNHA EUROPA DE NACIÓNS
TEMA 3. A INDUSTRIALIZACIÓN DAS SOCIEDADES EUROPEAS
– 1. AUMENTO DEMOGRÁFICO E EXPANSIÓN AGRÍCOLA
– INVESTIGA...Os avances agrícolas
– 2. A ERA DO MAQUINISMO
– 3. A REVOLUCIÓN DOS TRANSPORTES
– 4. O CAPITALISMO INDUSTRIAL
– 5. A SEGUNDA FASE DA INDUSTRIALIZACIÓN
– 6. A NOVA SOCIEDADE INDUSTRIAL
– INFORME: A cidade industrial do século XIX
– 7. MARXISMO, ANARQUISMO E INTERNACIONALISMO
412
TEMA 4. A ESPAÑA DO SÉCULO XIX: A CONSTRUCIÓN DUN RÉXIME LIBERAL
– 1. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME (1808-1814)
– 2. O ENFRONTAMENTO ENTRE ABSOLUTISMO E LIBERALISMO
– 3. GALICIA NO SÉCULO XIX (1808-1833)
– 4. INDEPENDENCIA DAS COLONIAS AMERICANAS (1808-1826)
– INVESTIGA… A sociedade hispanoamericana
– 5. A REVOLUCIÓN LIBERAL (1833-1843)
– 6. A ETAPA ISABELINA: O LIBERALISMO MODERADO (1843-1868)
– 7. O SEXENIO DEMOCRÁTICO (1868-1874)
– 8. A RESTAURACIÓN MONÁRQUICA (1874-1898)
– 9. GALICIA NO SÉCULO XIX: CONSERVADORES E PROGRESISTAS
– INFORME: Rexurdimento literario e rexionalismo
TEMA 5. INDUSTRIALIZACIÓN E SOCIEDADE NA ESPAÑA DO SÉCULO XIX
– 1. A POBOACIÓN ESPAÑOLA NO SÉCULO XIX
– 2. AS TRANSFORMACIÓNS NA AGRICULTURA ESPAÑOLA
413
– 3. OS COMEZOS DA INDUSTRIALIZACIÓN ESPAÑOLA
– 4. MINARÍA E FERROCARRIL NA ESPAÑA DO SÉCULO XIX
– INVESTIGA: O traballo dos mineiros
– 5. A SOCIEDADE ESPAÑOLA DO SÉCULO XIX
– 6. TRANSFORMACIÓNS ECONÓMICAS E SOCIAIS NO SÉCULO XIX EN GALICIA
– 7. A INDUSTRIA ESPAÑOLA DESDE FINAIS DO SÉCULO XIX
– INVESTIGA... A muller obreira
– INFORME: A vida cotiá na España do século XIX
– 8. A GALICIA DO SÉCULO XIX AO XX: ECONOMÍA E SOCIEDADE
– 9. MOVEMENTO OBREIRO: ANARQUISMO E MARXISMO
TEMA 6. A ÉPOCA DO IMPERIALISMO
– 1. O IMPERIALISMO E AS SÚAS CAUSAS
– 2. CONQUISTA, ORGANIZACIÓN E EXPLOTACIÓN DAS COLONIAS
– 3. A REPARTICIÓN DO MUNDO
– 4. AS CONSECUENCIAS DA COLONIZACIÓN
– 5. AS CAUSAS DA PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
414
– 6. A GRAN GUERRA
– INVESTIGA... As mulleres na Primeira Guerra Mundial
– INFORME: A guerra nas trincheiras
– 7. A ORGANIZACIÓN DA PAZ
TEMA 7. ARTE DO SÉCULO XIX
– 1. OS ANTECEDENTES: O SÉCULO XVIII
– INFORME: Un artista excepcional: Francisco de Goya
– 2. O MOVEMENTO ROMÁNTICO
– 3. O REALISMO
– 4. ESCULTURA E ARQUITECTURA DO SÉCULO XIX
– 5. ARTE E TÉCNICA NO SÉCULO XIX.
– INVESTIGA… As estacións de ferrocarril
– 6. A ARTE NO CAMBIO DE SÉCULO: O IMPRESIONISMO
– 7. O MODERNISMO
TEMA 8. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS (1919-1939)
– 1. A REVOLUCIÓN RUSA
415
– 2. A URSS DE STALIN
– 3. ESTADOS UNIDOS: OS FELICES ANOS 20
– INFORME: A muller do século XX
– 4. O “CRACK” DO 29 E O “NEW DEAL”
– 5. O FASCISMO ITALIANO
– 6. A INSTAURACIÓN DO NAZISMO EN ALEMAÑA
– 7. O III REICH ALEMÁN
TEMA 9. TEMPOS DE CONFRONTACIÓN EN ESPAÑA (1902-1939)
– 1. O DECLIVE DA QUENDA DINÁSTICA (1898-1917)
– INVESTIGA... A Guerra de Marrocos
– 2. CRISE DA RESTAURACIÓN E DICTADURA (1917-1931)
– 3. DA MONARQUÍA Á REPÚBLICA
– INVESTIGA... O voto das mulleres
– 4. A II REPÚBLICA.O BIENIO REFORMISTA (1931-1933)
– 5. A II REPÚBLICA. O BIENIO CONSERVADOR E A FRONTE POPULAR (1933-1936)
– 6. O ESTOURIDO DA GUERRA CIVIL (1936-1939)
416
– 7. AS DÚAS ZONAS ENFRONTADAS
– INFORME: Unha sociedade en guerra
– 8. A EVOLUCIÓN BÉLICA
– 9. A SEGUNDA REPÚBLICA E A GUERRA CIVIL EN GALICIA
– INFORME: O nacionalismo galego
TEMA 10. A II GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS CONSECUENCIAS
– 1. CAUSAS E CONTENDENTES DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL
– 2. O DESENVOLVEMENTO DO CONFLITO (1939-1945)
– INFORME: O holocausto
– 3. AS CONSECUENCIAS DA GUERRA
– 4. A FORMACIÓN DE BLOQUES ANTAGÓNICOS
– 5. GUERRA FRÍA E COEXISTENCIA PACÍFICA
– 6. A FIN DOS IMPERIOS COLONIAIS
– 7. DESCOLONIZACIÓN E TERCEIRO MUNDO
TEMA 11. UN MUNDO BIPOLAR
– 1. ESTADOS UNIDOS, LÍDER DO MUNDO CAPITALISTA
417
– INVESTIGA... Loita pola igualdade dos negros americanos
– 2. EUROPA OCCIDENTAL (1945-1973)
– 3. XAPÓN, UNHA POTENCIA ASIÁTICA
– 4. A UNIÓN SOVIÉTICA, UNHA GRAN POTENCIA
– 5. A EXPANSIÓN DO COMUNISMO
– INFORME: A revolución chinesa
– 6. CRISE ECONÓMICA E POLÍTICA NOS PAÍSES INDUSTRIALIZADOS
– 7. CRISE E AFUNDIMENTO DO COMUNISMO
TEMA 12. ESPAÑA DURANTE O FRANQUISMO
– 1. O FRANQUISMO: UNHA DITADURA MILITAR
– 2. A POSGUERRA: MISERIA E AUTARQUÍA
– INVESTIGA... Racionamento e pobreza
– INFORME: A muller baixo o franquismo
– 3. A ÉPOCA DO DESARROLISMO (1959-1973)
– 4. A MODERNIZACIÓN DA SOCIEDADE ESPAÑOLA
– 5. A OPOSICIÓN AO FRANQUISMO
418
– 6. A FIN DO FRANQUISMO
TEMA 13. ESPAÑA EN DEMOCRACIA
– 1. A INSTAURACIÓN DA DEMOCRACIA
– 2. A ESPAÑA DAS AUTONOMÍAS
– 3. A CRISE DO GOBERNO DE UCD
– 4. A ETAPA SOCIALISTA (1982-1996)
– 5. A ETAPA DO PP (1996-2004). A VOLTA DO PSOE
– 6. A SOCIEDADE ESPAÑOLA NO CAMBIO DE SÉCULO
– INVESTIGA... A nova inmigración
– INFORME: A muller na España actual
TEMA 14. A UNIÓN EUROPEA
– 1. O PROCESO DE CONSTRUCCIÓN: A CEE
– 2. A CREACIÓN DA UNIÓN EUROPEA
– 3. AS INSTITUCIÓNS EUROPEAS
– 4. AS POLÍTICAS COMÚNS DA UNIÓN EUROPEA
– INFORME: A Unión Europea hoxe
419
– 5. OS RETOS DE FUTURO DA UNIÓN EUROPEA
– INVESTIGA... Inmigrantes na Unión Europea
– 6. A INTEGRACIÓN DE ESPAÑA NA COMUNIDADE ECONÓMICA EUROPEA
– 7. ESPAÑA, UN PAÍS DA UNIÓN EUROPEA
– INFORME: Galicia na Unión Europea
TEMA 15. O MUNDO ACTUAL
– 1. A NOVA ORDE INTERNACIONAL
– INVESTIGA... O novo papel da ONU e a OTAN
– 2. CONFLITOS NO MUNDO ACTUAL
– 3. A GLOBALIZACIÓN
– 4. UN MUNDO DESIGUAL
– 5. A SOCIEDADE DO SÉCULO XXI
– INVESTIGA...A cidade actual
– INFORME: As mulleres no Terceiro Mundo
– 6. A REVOLUCIÓN TECNOLÓXICA
– 7. OS RETOS DO MUNDO ACTUAL
420
TEMA 16. A ARTE DO SÉCULO XX
– 1. A RUPTURA ARTÍSTICA DO SÉCULO XX
– 2. A NOVA ARQUITECTURA
– 3. AS PRIMEIRAS VANGARDAS DO SÉCULO XX
– 4. AS TENDENCIAS ABSTRACTAS
– 5. A PROLIFERACIÓN DE TENDENCIAS
– 6. A ESCULTURA
– 7. AS VANGARDAS EN ESPAÑA
– INFORME: PABLO PICASSO, un grande intérprete do século XX
– 8. A ARTE GALEGA NO SÉCULO XX (1)
– 9. A ARTE GALEGA NO SÉCULO XX (2)
421
Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos relevantes aplicando as
convencións habituais no estudo da historia.
2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecendo
conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais.
3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime derivando delas as
transformacións que se producen en Europa no século XVIII e explicando os trazos
significativos do reformismo borbónico en España e en Galicia.
4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberal-burguesas, valorando os
grandes procesos de transformación que experimentou o mundo occidental, e analizando as
particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación con outros exemplos
representativos.
5. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda
metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto
entre como dentro dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas
tensións sociais e políticas.
6. Caracterizar e situar cronolóxica e xeográficamente as grandes transformacións e conflitos
422
mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX.
7. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este
coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da
actualidade.
8. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de España
e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización
económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea.
9. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no
mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e previndo
posibles desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que
permitan obter interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito.
10. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia
recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria
histórica, e procurar conecta-los a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as
súas conclusións.
423
Contidos mínimos
1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos relevantes da etapa
contemporánea.
2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos,
establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos
sociais.
3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime en Europa. O
século XVIII: os trazos significativos do reformismo borbónico en España e en Galicia.
4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberal-burguesas (francesa e
americana), valorando os grandes procesos de transformación que experimentou o mundo
occidental, e analizando as particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación
con outros exemplos representativos.
5 Características básicas do sistema capitalista
6. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda
metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto
entre como dentro dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas
tensións sociais e políticas. O século XIX en España. O galeguismo.
7 Principais ideoloxías do movemento obreiro
424
8 Caracterizar e situar cronolóxica e xeograficamente as grandes transformacións e conflitos
mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX. Fascismo, nazismo. A revolución
soviética.
9. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este
coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade.
A guerra fría.
10. A descolonización. Principais exemplos.
11. O bloque socialista. Características
12. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de
España e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización
económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea.
13. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no
mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e previndo posibles
desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que permitan obter
interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito.
14. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia
recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria histórica, e
procurar conecta-los a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as súas
conclusións.
425
Avaliación e ponderación
Probas e recuperacións
Faranse como mínimo dúas probas escritas, que serán o 70% da cualificación, o 30% restante serán
o traballo diario na aula, traballos entregados, compromiso coa materia así como a actitude.
Non se fará nota media con menos dun tres nas probas.
A recuperación final no seu caso será de toda a materia agás que só lle quedara unha avaliación
suspensa, entón faría a proba desta.
426
Proxecto lector
Lecturas en 4º de E.S.O:
Series xeral e monográfica, Biblioteca básica de Anaya.
Colección Bravo da editorial Editex.
Colección Pobos e Xentes da editorial Bruño.
VV.AA.: Historia de Galicia, A Nosa Terra
Biografía de Castelao e Alfredo Brañas
Fraga, Xan : Crónicas de Carballo I, II,III. A.C. Lumieira.
427
PROGRAMACIÓN 1º BACHARELATO
Introdución: a materia de Lingua e Literatura no Bacharelato
O proxecto curricular do Bacharelato vén marcado polo Decreto 126/2008, do 19 de xuño (D.O.G.
de 23 de xuño de 2008) e contempla como finalidade fundamental, segundo se establece no artigo
2º do citado texto legal, "proporcionarlle ao alumnado a formación, a madurez intelectual e humana,
os coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida
activa con responsabilidade e competencia, así como capacitarse para o acceso á educación
superior".
Dentro dese proxecto, a materia de Lingua e Literatura Galega (art. 6º) goza da consideración de
"materia común", tendo, xa que logo, como finalidade afondar na formación xeral do alumnado,
aumentar a súa madurez intelectual e humana e avanzar naquelas competencias que favorezan a
aprendizaxe ao longo da vida.
Nesta etapa de Educación Secundaria Post-obrigatoria, será tarefa esencial do profesorado e do
alumnado intentar superar nun primeiro momento a dinámica herdada do ensino obrigatorio, no
sentido de procurar, e isto será básico no primeiro curso, romper as posíbeis actitudes de inercia na
formación, de conformismo e/ou desinterese. Isto levará a conseguir un compromiso tácito entre
profesor/a e alumno/a para alcanzar as maiores cotas de cooperación e aproveitamento neste
428
período co fin de ampliar a propia cultura e conformar unha visión do mundo construtiva,
positiva e crítica.
Os profesores e profesoras do Departamento de Lingua e Literatura Galega confiamos en que a
materia que impartimos contribúa ao desenvolvemento cognitivo e intelectivo dos mozos e mozas,
ao espertar do seu sentido crítico, á súa responsabilidade co presente e futuro da sociedade en que
viven e á comprensión dos valores culturais implícitos no estudo da lingua e a literatura.
Ademais, xa que o alumnado se encontra nunha etapa de estabilización e asentamento do carácter e
da propia personalidade, coidamos que é fundamental achegalo á cultura e á sociedade do actual
mundo globalizado desde unha óptica claramente galega mediante a reflexión sobre a
cosmovisión dos homes e mulleres galegos e galegas implícita na nosa lingua, na nosa literatura, na
nosa historia... en definitiva, na nosa cultura propia. Desde aí poderán exercer os seus dereitos
cidadáns de xeito democrático e responsábel.
Intentaremos que este enfoque contribúa decisivamente a espertar a súa curiosidade, a desenvolver
actitudes reflexivas e críticas sobre a sociedade en que vivimos e a alicerzar a súa maduración
persoal; todas as linguas son vehículos de cultura e comunicación, pero tamén son portadoras dunha
visión do mundo e pensamos que os mozos e mozas enriquecerán a súa cultura e mellorarán as súas
competencias comunicativas de maneira sensíbel se parten do coñecemento profundo do seu propio
mundo e da súa lingua propia.
429
No transcurso da actividades e traballos académicos que imos desenvolver, tentaremos reforzar e
orientar debidamente os hábitos de lectura, estudo e disciplina do alumnado, como condicións
necesarias para aproveitar eficazmente as aprendizaxes e como medio idóneo para o
desenvolvemento e arrequecemento persoal. Tamén aspiramos a que cada alumno ou alumna
desenvolva a súa sensibilidade artística e literaria, o seu sentido estético e adquira destrezas
suficientes na procura e manexo de información. Garantir o pleno dominio e a identificación cordial
co idioma e a cultura galega por parte de todos e cada un dos nosos alumnos e alumnas será o punto
ideal de chegada para a nosa angueira.
Os membros do Departamento de Lingua e Literatura Galega optamos por un estudo unitario da
lingua e a literatura en ambos cursos do Bacharelato. Os mozos e mozas desenvolverán a súa
competencia comunicativa accedendo a uns modelos literarios seleccionados entre o máis
destacábel da literatura galega e lerán obras literarias de todos os xéneros.
Pensamos que con este estudo unitario potenciarase moito máis o emprego creativo da linguaxe, a
análise de textos de diversas fasquías e temáticas, a capacidade lectora e a visión da literatura
galega como a desenvolvida en lingua galega, entre outros moitos aspectos. Debido a este enfoque,
procurarase dotar á programación didáctica de moita máis trabazón entre os contidos de lingua e os
de literatura, de xeito que as unidades didácticas buscarán a maior interrelación posíbel de épocas
430
da historia da lingua e da literatura.
Dado que son aínda perceptíbeis os comportamentos diglósicos entre o alumnado e certos
sentimentos de minusvalorización e, mesmo, rexeitamento da lingua propia, a análise destes
prexuízos será un repto para profesores/as e alumnos/as. A abordaxe destas cuestións nun clima de
tolerancia, respecto e actitude crítica será enriquecedora e dará, non o dubidamos, bos resultados.
Xa para rematar, non perderemos de vista o dobre valor das ensinanzas de Bacharelato,
propedéutico, pero formativo en por si. Somos conscientes de que unha porcentaxe importante
dos alumnos non vai cursar estudos universitarios con posterioridade ao Bacharelato, senón que
quizais se integre nun Ciclo Formativo de Grao Superior ou tal vez se incorpore directamente ao
mundo laboral. Por iso deberá terse presente na dinámica de desenvolvemento da programación que
non se trata só dunha etapa preparatoria para os estudos universitarios, senón que tamén é unha
etapa formadora da persoa que está a piques de integrarse no mundo adulto.
Esta particularidade reforza ademais o carácter unitario do ensino post-obrigatorio, pois o
Bacharelato non debe consistir só nunha preparación para unha proba de acceso á universidade cuns
contidos que se concentrarán no segundo e derradeiro ano do ciclo, senón que debe ser un período
formador da persoa no plano intelectual e social, ao que no caso da nosa área en concreto,
poderiamos engadir unha formación igualmente no plano do desenvolvemento da sensibilidade
estética.
431
1. Metodoloxía
A sociedade actual, en que se insire o noso alumnado, require das súas cidadás e dos seus cidadáns a
capacidade de enfrontarse a unha gran cantidade de información. Por este motivo o seu tratamento é
un dos obxectivos do sistema educativo. Este repto concrétase na necesidade de integrar o manexo
de diversos soportes e fontes, utilizando tanto medios audiovisuais coma informáticos, enfrontando
o alumnado coa tarefa de busca, selección, análise e interpretación da información, así como no
desenvolvemento da capacidade crítica con respecto a ela.
A biblioteca do centro móstrase así como un recurso cun alto valor dentro da comunidade educativa
que deberemos ter en conta á hora de programar as nosas actividades docentes.
Débese ter en conta igualmente a necesidade de traballar coas catro destrezas básicas dun xeito
integrado, ben que é aconsellable nesta etapa darlles prioridade a aquelas que se detecten como as
432
máis deficitarias para o noso alumnado dependendo do contexto.
As materias lingüísticas, en xeral, contribúen de forma importante ao desenvolvemento e
aprendizaxe do currículo por canto que son instrumentos de comunicación, soporte básico do
coñecemento, vehículo para as relacións sociais e para a expresión emocional.
Neste sentido, para desenvolver o currículo da materia de lingua galega e literatura, seguiranse as
orientacións metodolóxicas que pasamos a enunciar:
- Adoptar un enfoque comunicativo no ensino e aprendizaxe da lingua, que faga do texto a unidade
comunicativa fundamental e que favoreza o emprego do idioma en distintas funcións e contextos de
uso. Por tanto, as habilidades e estratexias lingüísticas deben ser obxecto de especial atención sen
por iso desdeñar a reflexión e o coñecemento do código lingüístico.
- Proporcionar e traballar con textos de distinta natureza, especialmente expositivos e
argumentativos.
- Promover a utilización da diversidade de fontes e recursos para a obtención da información. A
busca guiada desta tanto na biblioteca coma na internet ou noutros medios, así como a composición
de textos utilizando distintos soportes.
433
- Propiciar, non só actividades individuais, senón tamén grupais, que favorezan o intercambio
respectuoso de ideas, o discurso argumentativo e o espírito crítico e cooperativo.
- Lectura, interpretación e valoración de obras literarias.
- Creación de dinámicas que impliquen o alumnado e o leven á participación na planificación e
avaliación das súas actividades.
- Ofrecer actividades abertas que impliquen a busca, selección e tratamento da información, a
posibilidade de tomar decisións e emitir opinións sobre diferentes cuestións de forma crítica.
A metodoloxía será, pois, dinámica e participativa: fomentarase o traballo conxunto de todo o
grupo-clase baixo a coordinación e orientación do profesor ou profesora. A función do ensinante
será, pois, a de organizar o traballo dos alumnos/as e fomentar a aprendizaxe por descubrimento,
recorrendo só o necesario ás exposicións maxistrais e dinamizando o grupo-clase para que en
ningún momento caian na pasividade e na recepción maquinal de contidos que se asimilan sen a
máis mínima reflexión.
O método basearase fundamentalmente na lectura, análise, comentario e produción de textos de
diversos tipos. Aproveitando o método de ensino unitario da lingua e a literatura, procurarase en
ocasións, a coincidencia de textos para análise literaria e para análise lingüística; ademais,
434
empregaranse outros textos non literarios para recoñecer e analizar os procesos de construción
textual co obxectivo de que o alumnado elabore os seus propios textos conforme estes
procedementos construtivos.
2. Obxectivos
2.1. Obxectivos xerais
Obxectivos.
Os obxectivos fundamentais do ensino da materia de lingua galega e literatura son o
desenvolvemento das seguintes actividades e competencias comunicativas:
435
1. Comprender o contido global e particular, así como a intención e propósito dos discursos orais,
escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural;
nomeadamente, dos ámbitos público, educativo, profesional e dos medios de comunicación.
2. Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes
situacións comunicativas (especialmente ás do ámbito académico) e mantendo a coherencia, a
corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos.
3. Desenvolver as principais técnicas de comunicación e aprendizaxe relativas á comprensión e á
produción que se empregan durante a interacción oral, para lograr os fins pretendidos e atendendo
aos distintos contextos.
4. Identificar os diversos tipos de textos orais, escritos e audiovisuais e reflexionar sobre a súa
estrutura, así como recoñecer o seu tema e a organización da información.
5. Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos
discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías da información e da
comunicación.
6. Planificar, realizar e corrixir as propias producións de xeito que a persoa usuaria da lingua sexa
436
axente social no seu ámbito, contribuíndo a consolidar as distintas funcións sociais da lingua (de
identidade, familiar, laboral, local, institucional, cultural e internacional).
7. Coñecer a realidade multilingüe do mundo, de Europa e do estado español valorando
positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento da competencia pluricultural
e, en especial, o da plurilingüe.
8. Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e factores e procesos que
ao longo da súa historia a levaron á situación actual.
9. Analizar os diferentes usos sociais da lingua, valorar as súas variedades, superar estereotipos
lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para
evitalos.
10. Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos distintos
tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun achegamento analítico que observe a
lingua partindo da globalidade para chegar ás partes mínimas.
11. Apreciar e valorar a corrección e precisión formal como una condición para que a comunicación
funcione de maneira óptima.
437
12. Adquirir un corpus léxico importante, adecuado á intención e á situación comunicativa,
almacenable a longo prazo, de fácil acceso e formalmente correcto.
13. Coñecer as características das principais etapas da literatura galega así como as correntes,
xéneros, autoras e autores e obras máis representativas utilizando fontes bibliográficas axeitadas
para o seu estudo.
14. Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos das diferentes
épocas da literatura galega en tanto que expresión de determinas circunstancias sociohistóricas.
15. Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia comunicativa, xa
que posibilita a formación, a información e o pracer.
2.2. Obxectivos específicos
2.2.1. Obxectivos específicos para 1º de Bacharelato.
Os obxectivos específicos para o 1º curso serán os seguintes:
1.- Valorar positivamente a lingua galega e empregala oralmente e por escrito en todas as
situacións.
438
2.- Identificar as variacións diacrónicas da lingua galega ao longo das diversas épocas
históricas.
3.- Coñecer as características sociolingüísticas dos principais períodos históricos que
atravesou a lingua galega ata o século XX.
4.- Coñecer a evolución histórica dos intentos por conformar un estándar para o galego.
5.- Identificar as características que debe reunir a variedade estándar dunha lingua e
aplicalas á lingua galega.
6.- Analizar textos de todos tipos aplicando as regras de análise textual.
7.- Ler obras da literatura galega con sensibilidade e actitude crítica.
8.- Analizar e comentar textos literarios desde a Idade Media ata o século XIX seguindo
métodos recoñecidos e eficaces da teoría e crítica literaria.
9.- Identificar as principais épocas, características, autores, obras e períodos estéticos na
literatura galega da Idade Media ata o Século XIX.
439
10.- Recoñecer e aplicar regras lingüísticas na análise morfosintáctica e na fonoloxía.
440
3. Secuenciación de contidos. Unidades didácticas.
A área de lingua galega e literatura ten como obxectivo fundamental na etapa do ensino
postobrigatorio o enriquecemento da capacidade comunicativa do alumnado, competencia que xa se
vén traballando desde a ESO. Neste sentido, non se produce un salto cualitativo considerable entre
ambas as dúas etapas en canto que o obxectivo fundamental é o mesmo: a adquisición e mellora da
competencia comunicativa, entendida esta como unha competencia ampla que abrangue saberes
lingüísticos, sociolingüísticos e discursivos e que lle debe reportar ao alumnado a capacidade para
usar a lingua (tanto no nivel produtivo coma receptivo e interaccional) nas diversas esferas da
actividade social e individual.
A diferenza deste currículo con respecto ao da etapa anterior radica fundamentalmente na maior
sistematización de coñecementos lingüísticos e literarios e na abordaxe de situacións comunicativas
e textos (nomeadamente dos ámbitos científico, académico e dos medios de comunicación) cada vez
máis complexos e acordes coa idade e a madureza intelectual do noso alumnado, que debe entender
esta etapa como unha continuación dos seus estudos obrigatorios que o axudará a prepararse para
retos futuros, estean estes no mundo laboral ou no mundo académico.
Daquela, existe un enfoque pedagóxico e didáctico común aos dous currículos, ben que é evidente
441
que no de bacharelato debe haber unha progresión de contidos con respecto ao da ESO, co fin de
non convertelo en algo sinxelamente repetitivo. O criterio que se segue, polo tanto, na confección
deste currículo é o de atender a aqueles aspectos que na etapa de ensino obrigatorio puidesen ter un
menor tratamento e, ao tempo, afondar noutros contidos que, por idade e madureza intelectual das
alumnas e dos alumnos, se visen dun xeito máis superficial daquela.
O nivel de coñecementos de lingua galega e literatura que se adquire ao rematar o bacharelato
corresponde ao dunha persoa capaz de comprender unha ampla variedade de textos orais e escritos
extensos e cun alto nivel de dificultade, expresarse de forma fluída e espontánea en distintos
contextos comunicativos, producir textos ben estruturados sobre temas de certa complexidade e
para distintos fins e mostrar un uso correcto da norma ortográfica e morfosintáctica.
O currículo desta materia preséntase dividido en tres bloques de contidos: Lingua e texto, A
literatura e A situación sociolingüística. Esta división atende, por un lado, ao criterio de ter en conta
tanto o carácter sistemático da lingua coma a rendibilidade comunicativa que as persoas usuarias
deben extraer dela, e por outro á consecución dunha formación literaria e dunha reflexión sobre a
situación das linguas no mundo, sobre todo en Europa.
Preténdese, xa que logo, a adquisición dunha bagaxe tanto instrumental coma sociocultural que lle
permita ao alumnado participar en todas as funcións sociais da lingua galega.
442
O bloque Lingua e texto está pensado para o tratamento de todos aqueles aspectos relacionados co
uso lingüístico en contextos diversificados. Recóllense aquí, polo tanto, todos aqueles contidos de
análise de texto, tipoloxía textual, variedades da lingua e funcionalidade lingüística necesarios para
reverter nunha mellor comprensión e produción de textos orais e escritos, así como nun aumento da
capacidade e calidade da interacción. Neste bloque de Lingua e texto aténdese igualmente á lingua
na súa dimensión de código ou sistema.
O bloque A literatura está pensado para o tratamento desta en dúas dimensións: unha máis centrada
no coñecemento da historia da literatura galega e outra que xira ao redor do coñecemento, análise e
valoración de obras significativas. Así pois, atenderase non só a que o alumnado teña un
coñecemento das principais etapas, autoras e autores, xéneros e obras da nosa historia da literatura,
senón tamén a mellorar o seu coñecemento dos textos literarios a través da lectura e comentario.
Non se debe perder de vista, polo tanto, a concepción do texto literario como un modelo de texto
formalizado cunhas características moi definidas que contribúe, ademais, polo seu status especial,
non só á reflexión sobre o uso estético da lingua no seu aspecto creativo, senón á creación dun
imaxinario colectivo que nos define como pobo.
Por último, o bloque A situación sociolingüística está pensado para que o alumnado se achegue, co
rigor desexable neste nivel educativo, á nosa situación sociolingüística, coa finalidade de ser quen
de interpretala con perspectiva histórica e suficientes criterios valorativos.
443
3.1 Contidos do Primeiro curso
Contidos comúns.
- Lectura comprensiva, análise e comentario de textos de natureza diversa e cun nivel de dificultade
adaptado aos obxectivos propios da etapa postobrigatoria.
- Produción de textos orais e escritos respectuosos coas regras de coherencia, cohesión, adecuación,
presentación e corrección ortográfica que facilitan a comunicación lingüística.
- Elaboración de exposicións orais e composicións escritas realizadas de xeito documentado e cun
vocabulario rigoroso que lle proporcionen ao alumnado os rudimentos do discurso científico.
- Aplicación e respecto polas normas básicas que rexen o intercambio e a interacción comunicativa.
- Busca, obtención, selección e integración de información procedente de fontes bibliográficas e
audiovisuais proporcionadas polas bibliotecas e polas tecnoloxías da información.
- Valoración da nosa lingua como elemento de identidade colectiva e consideración positiva do
esforzo e o compromiso individual a prol da normalización lingüística.
444
- Interese pola literatura como manifestación artística do ser humano, como fonte de formación
permanente e de satisfacción persoal. Reflexión e análise de obras e fragmentos de diversos
períodos literarios.
Lingua e texto.
- Reflexión e comprensión dos principais conceptos de lingüística xeral que teñen que ver coa
comunicación e a linguaxe: comunicación, linguaxe, lingua, unidades lingüísticas, signo lingüístico,
funcionalidade lingüística e disciplinas lingüísticas.
- Reflexión sobre o concepto de rexistro lingüístico, os seus tipos e as súas manifestacións
lingüísticas. Aplicación ás producións propias dos coñecementos adquiridos. Análise do rexistro en
producións alleas.
- Recoñecemento da presentación e corrección ortográfica como dúas propiedades textuais que
deben aplicar ás producións propias. Repaso de casos de ortografía dubidosa.
- Texto descritivo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características
lingüísticas. Substantivo e adxectivo: xénero e número, o grao do adxectivo, as conxuncións
comparativas.
445
- Texto expositivo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características
lingüísticas. Outras palabras adnominais (artigo, demostrativo, posesivo, cuantificadores e
identificadores). Caracterización e tipoloxía.
- Texto narrativo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características
lingüísticas. O verbo: a conxugación verbal regular e irregular. As perífrases verbais. O infinitivo
conxugado. Descrición e usos.
- Texto argumentativo: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características
lingüísticas. Os conectores: preposicións e conxuncións. Caracterización e tipoloxía. As locucións
prepositivas. O adverbio: caracterización e tipoloxía. As locucións adverbiais.
- Texto dialogado: intención comunicativa, estrutura formal e de contido, características
lingüísticas. Os pronomes: caracterización e tipos. Funcións e usos.
A sociolingüística.
- A formación da lingua galega: substrato e superestrato. O estrato latino: principais evolucións
fonéticas do latín ao galego. Cultismos, semicultismos e palabras patrimoniais. Familias léxicas
irregulares.
446
- A lingua galega na Idade Media: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e
situación sociolingüística.
- A lingua galega nos Séculos Escuros: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico
e situación sociolingüística.
- A lingua galega no Rexurdimento: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e
situación sociolingüística.
- A diversidade lingüística no mundo e en Europa: unidade e diversidade lingüística. Multilingüismo
e plurilingüismo.
- A diversidade lingüística na Península Ibérica: linguas faladas na Península Ibérica. Territorios,
usos e situación legal. O caso galego.
A literatura.
- A literatura e o texto literario. Xéneros e recursos formais. Introdución á cronoloxía xeral da
historia da literatura galega.
- A literatura medieval: a lírica profana (cantiga de amor, de amigo e de escarnio) e a lírica relixiosa
(as cantigas de Santa María). Caracterización, lectura e comentario. A prosa medieval.
447
- A literatura nos Séculos Escuros e na Ilustración: literatura popular e culta. Caracterización,
lectura e comentario.
- A literatura no século XIX: o Prerrexurdimento. O Rexurdimento. Rosalía de Castro, Curros
Enríquez e Eduardo Pondal. Outros autores coetáneos.
Unidade 1
Contidos
- Sociedade e comunicación
- A linguaxe e outros sistemas de comunicación humana
- Elementos que interveñen na comunicación
- Funcións da linguaxe
448
- O signo lingüístico. Significante e significado.
- A lingua como sistema
- A escrita e o status das linguas
- As variedades contextuais ou rexistros da lingua
Unidade 2
Contidos
- As linguas do mundo
- A orixe do multilingüismo e a ecoloxía das linguas
- Linguas maioritarias, minoritarias e minorizadas
- Lingua oficial, lingua nacional e lingua internacional
- A realidade lingüística en Europa
- A diversidade lingüística no Estado Español
Unidade 3
Contidos
- O substantivo. Xénero, número e clasificación semántica.
- O adxectivo. Morfoloxía, gradación e clasificación semántica do adxectivo.
- O texto descritivo. Tipoloxía, características e ámbitos de uso
449
Unidade 4
Contidos
- Os pronomes persoais, tónicos e átonos.
- Usos especiais do dativo. Usos de "se". Colocación dos pronomes átonos.
- Os pronomes relativos. Definición, formas, usos e valores.
- Os pronomes interrogativos e exclamativos
- O texto dialogado. Características lingüísticas e formais. Tipoloxía.
Unidade 5
Contidos
- O artigo. Morfoloxía, funcións, usos e valores.
- O demostrativo. Definición, morfoloxía, función, colocación, usos e valores.
- O posesivo. Definición, morfoloxía, función, colocación, usos e valores
- Identificadores, ordinais e cuantificadores (definidos e indefinidos).
- O texto expositivo. Tipoloxía e trazos formais.
- A linguaxe científica e didáctica.
Unidade 6
Contidos
450
- O verbo. Definición e clasificación.
- Estrutura xeral do verbo galego.
- Verbos regulares, irregulares e semirregularres
- Usos e valores de modos e tempos verbais
Unidade 7
Contidos
- As formas non persoais do verbo: Infinitivo, Xerundio e Participio
- As perífrases verbais. Definición, delimitación e clasificación.
- O texto narrativo. Características formais e trazos lingüísticos.
Unidade 8
Contidos
- O adverbio. Definición, caracterización e clasificación dos adverbios
- As locucións adverbiais
- A preposición e as locucións prepositivas
- A conxunción e as locucións conxuntivas
- O texto argumentativo. Tipoloxía e características formais.
451
Unidade 9
Contidos
- Concepto de Literatura Galega
- Claves na conformación so sistenma literario galego
- Periodización xeral da Literatura Galega
- Axentes do panorama literario galego actual
Unidade 10
Contidos
- Do latín ao galego.
- A situación lingüística da Península antes da romanización. O substrato.
- A Gallaecia romana, berce do idioma. Os romanos en Galiza.
- Principais evolucións fonéticas do latín ao galego.
- O superestrato.
- O nacemento das linguas romances
- Cultismos, semicultismos e palabras patrimoniais.
- Familias léxicas irregulares
- Orixes da poesía romance en Europa
- A cultura trobadoresca en Europa
452
- Ámbito xeográfico da poesía medieval galaico-portuguesa
- Etapas na evolución da poesía medieval galaico-portuguesa
- O espectáculo trobadoresco. Autores e intérpretes.
- A tradición manuscrita
Unidade 11
Contidos
- O galego na Idade Media. Contexto histórico, social e cultural.
- Consideración social do idioma e transformación en lingua escrita.
- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.
- A expansión das outras linguas romances ibéricas
- A cantiga de amigo medieval. Orixes, temas, características, pesonaxes, modos poéticos e
símbolos.
- A cantiga de amor medieval. Orixes, temas, regras do amor cortés e forma.
Unidade 12
Contidos
- A decadencia política de Galiza na Baixa Idade Media
- O proceso de minorización do idioma galego
- A consolidación de dúas variantes da lingua. O portugués no mundo.
453
- As cantigas de burlas. Tipoloxía, ciclos temáticos e trazos formais.
- Os xéneros menores
- As Cantigas de Santa María. Caracterización, problemática da súa autoría, fontes,
motivacións e tradición manuscrita.
- A prosa medieval.
Unidade 13
Contidos
- Os Séculos Escuros. Galiza baixo o imperio dos Austrias.
- Imaxe de Galiza e dos galegos durante os Séculos Escuros
- Situación sociolingüística: as orixes do conflito lingüístico.
- A Ilustración e o Pre-Rexurdimento. Galiza baixo os Borbóns.
- Os ilustrados: o renacer da conciencia galega e o espertar da conciencia lingüística
- A literatura oral e popular
- As manifestacións literarias cultas nos Séculos Escuros
- A literatura ilustrada e pre-renacentista
Unidade 14
Contidos
454
- Galiza no século XIX: contexto histórico, político, económico e social.
- A lingua galega no século XIX. O avanzo da castelanización. Valoracións sociais, ámbitos
e niveis de uso do galego. A consolidación do conflito diglósico.
- Claves do Rexurdimento. Períodos, obxectivos, ámbitos de actuación, principais
iniciativas, logros e fracasos.
- Os Precursores.
Unidade 15
Contidos
- O Rexurdimento pleno.
- Rosalía de Castro
- A poesía costumista na fin de século. A escola rosaliana.
Unidade 16
Contidos
- O Rexurdimento pleno (II)
- Eduardo Pondal
- A escola poética pondaliana. A poesía mítico-historicista finisecular.
455
- Curros Enríquez
- A escola poética de Curros. A poesía social finisecular.
- A prosa do Rexurdimento
- O teatro do Rexurdimento.
4. Actividades.
As actividades serán o máis variadas, ricas e polivalentes posíbel, procurando que sexan
estruturadas dun xeito progresivo para atender ao desenvolvemento cognitivo do alumnado e
dinamizar a súa aprendizaxe.
A inmensa maioría das actividades que se deseñen durante os dous cursos do bacharelato terán
como eixo fundamental o texto, xa sexa na súa vertente lingüística ou na literaria. Os compoñentes
do Departamento de Lingua e Literatura Galega pensamos que é básico o uso e dominio dos
distintos textos neste nivel, pois é no texto onde o/a alumno/a atopará comprendido todo o corpus
lingüístico e literario que deberá dominar e manexar.
Así pois, o alumnado traballará unha importante cantidade de textos, a partir dos cales o ensinante
deseñará unhas actividades de traballo variadas, co fin de que comprendan os contidos que os
mozos e as mozas deben asimilar. Deste xeito, realizaranse actividades en que se lean, escoiten,
constrúan, transformen, analicen e comenten textos lingüísticos, xornalísticos e literarios de todo
456
tipo, tanto orais como escritos: narrativos, descritivos, expositivos, argumentativos, dialogados...
Máis concretamente, nos textos que se escollan trataranse aspectos como:
– Morfosintaxe: localización nos textos de fenómenos lingüísticos ou dialectais,
transformación de partes do texto, análise sintáctica de fragmentos, desenvolvemento de contidos
esbozados nel, modificación de substantivos, adxectivos, formas verbais, perífrases, pronomes,
adverbios...
– Sociolingüística: comentario de ideas expostas no texto, localización e identificación de
interferencias lingüísticas, identificación do nivel ou rexistro lingüístico do texto, transformación do
rexistro lingüístico do texto, normativización da lingua do texto, localización de prexuízos
lingüísticos...
– Léxico e Semántica: aclaración de significados, procura de campos semánticos, busca de
sinónimos, substitución de termos e variación do significado, procura de distintas relacións
semánticas...
– Fonética e Fonoloxía: transcrición fonolóxica, pronuncia de vogais semiabertas e
semipechadas, análise de fonemas, recoñecemento de fenómenos de vacilación fonética...
457
–Ortografía: colocación de maiúsculas e minúsculas, corrección de erros ortográficos
habituais, colocación de acentos, puntuación do texto...
Ademais do sinalado anteriormente, o texto será obxecto intrínseco de estudo nas actividades
propias de análise textual (procedementos de coherencia e cohesión, desenvolvemento e progresión
temáticos, adecuación ao contexto, identificación de funcións comunicativas, selección de
parágrafos, identificación de argumentos, identificación de conectores, distinción de ideas
principais e secundarias...).
Polo que se refire ao texto literario, combinaranse as actividades de análise textual coas de
achegamento directo a obras literarias e á súa análise: leranse obras íntegras en ambos os cursos do
bacharelato e mesmo se poderán realizar actividades como traballos extensos, individuais ou en
grupo, sobre obras literarias.
Polo que se refire ao comentario de textos literarios, intentaranse deseñar unhas actividades
baseadas nun primeiro momento no comentario guiado, que poderán e deberán ser transcendidas
segundo se avanza na etapa para dar progresivamente maior entrada ás opinións persoais, reflexións
críticas e comentarios libres ou intertextuais dos alumnos e alumnas.
Por último, non se descoidarán as actividades orais, fundamentais para o dominio da lingua en
458
todos os seus rexistros, que poderán ser integradas con outras actividades e tamén serán obxecto de
actividades autónomas, tales como exposicións, mesas redondas, lecturas expresivas, construcións
de textos orais extensos e coherentes, exercicios de fonética...
5. Criterios, procedementos e instrumentos de avaliación.
5.1. Criterios de avaliación
Os criterios de avaliación que se contemplarán para Bacharelato son os seguintes:
1. Interpretar diferentes tipos de discursos orais, escritos e audiovisuais e a situación en que se
desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso, a mensaxe e as súas ideas
principais e secundarias.
459
Con este criterio preténdese avaliar a capacidade do alumnado para comprender e valorar na súa
integridade textos de distinta natureza, recollendo as ideas fundamentais en resumos, esquemas ou
mapas conceptuais tras aplicar distintas estratexias e coñecementos de carácter lingüístico,
sociolingüístico e pragmático. Ademais deben ser capaces de identificar a intención comunicativa
dun texto (información, opinión ou persuasión) sendo quen de emitir xuízos críticos sobre el.
2. Participar en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realizar producións orais
planificadas, relacionadas con algún contido do currículo ou tema de actualidade e usando recursos
audiovisuais, bibliográficos e das tecnoloxías da información e comunicación.
Avaliarase a capacidade do alumnado para participar de forma activa, autónoma e con eficacia
comunicativa en interaccións orais. Así mesmo, comprobarase a capacidade do alumnado para
planificar e realizar exposicións orais sobre os temas mencionados integrando a información obtida
da consulta e selección de diversas fontes de documentación e da utilización de diferentes recursos
e estratexias. Valorarase a pronuncia e a entoación axeitada, a corrección gramatical, a fluidez, a
presentación, a estrutura e o emprego do léxico adecuado á situación comunicativa, así como o uso
dos elementos paralingüísticos oportunos.
3. Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou curriculares, adecuadas
á situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, corrección ortográfica
amais dunha coidada presentación.
460
Trátase de verificar a capacidade do alumnado para comunicarse por escrito de forma planificada,
ben sobre papel ben en soporte dixital; valorarase a presentación clara e ordenada, a corrección
gramatical e o uso dun rexistro adecuado á situación comunicativa, a selección e presentación do
tema e das ideas de xeito lóxico, así como a axeitada utilización de mecanismos de cohesión
lingüística que doten estas producións de certa entidade.
4. Caracterizar e identificar diferentes tipos de textos orais, escritos e audiovisuais procedentes de
diversos contextos comunicativos da vida social e cultural, sobre todo, dos ámbitos científico e
académico e dos medios de comunicación.
Este criterio refírese á valoración da capacidade para identificar o tema, estrutura formal e
informativa e nivel de adecuación de diversos tipos de textos pertencentes a diferentes ámbitos de
uso. Igualmente preténdese comprobar se o alumnado é quen de manexar o tipo de texto máis
oportuno para cada situación comunicativa que se lle presente na súa vida cotiá.
5. Coñecer os conceptos teóricos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos (flexión,
clasificación, análise, etc.) propios da gramática galega.
Trátase de verificar o coñecemento formal e a capacidade de reflexión sobre a lingua que posúe o
alumnado, a cal se observará a partir da súa capacidade de indución sobre textos de distinta
natureza.
461
6. Utilizar sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar textos alleos
de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos propios e de temáticas
diversas.
Con este criterio trátase de comprobar se o alumnado é quen de transferir e aplicar de xeito
reflexivo os coñecementos adquiridos sobre o sistema lingüístico co fin de mellorar a recepción de
textos e a revisión e composición das propias producións.
7. Coñecer e utilizar un caudal léxico (palabras, frases feitas, combinacións, fórmulas sociais ou
elementos discursivos) apropiado e amplo que incremente non só o vocabulario receptivo, senón, e
sobre todo, o de tipo produtivo.
Este criterio servirá, por unha banda, para comprobar a adquisición dun léxico receptivo que
permita mellorar e ampliar a comprensión de textos de distinto tipo e grao de complexidade; por
outra, trátase de verificar se o novo caudal léxico que se vaia adquirindo é comprendido, retido e
reutilizado adecuadamente en producións propias cada vez máis elaboradas.
8. Diferenciar as variedades internas da lingua e identificar as interferencias lingüísticas e
desviacións da norma.
Preténdese que o alumnado sexa quen de recoñecer nos textos a información que determinadas
462
marcas lingüísticas proporcionan sobre a súa cronoloxía, a procedencia xeográfica do emisor, o
grupo social a que pertence ou o contexto en que se producen. Así mesmo, terase en conta a
capacidade do alumnado para aplicar estes coñecementos ás propias producións evitando, sobre
todo, a utilización de interferencias de sistemas lingüísticos alleos.
9. Valorar a lingua galega e ser quen de identificar os prexuízos e estereotipos que están ligados a
ela.
Con este criterio trátase de verificar se o alumnado é consciente da situación lingüística actual e da
súa problemática, así como se ten capacidade para manifestarse de forma crítica e razoada sobre o
tema. Valorarase se o alumnado é capaz de recoñecer prexuízos e valoracións pexorativas presentes
nos usos lingüísticos, así como a súa capacidade para reflexionar sobre eles e evitalos de forma
consciente nas súas propias producións.
10. Coñecer as causas históricas da situación actual dos usos lingüísticos en Galicia e valorala con
espírito crítico e reflexivo, manexando de xeito preciso a terminoloxía sociolingüística.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado entende a lingua como un fenómeno social e
diacrónico que explica a problemática actual do galego.
11. Coñecer a historia da literatura galega: as principais etapas, movementos, autoras e autores e
obras.
463
Trátase de comprobar se o alumnado coñece as claves da nosa historia literaria e se comprende a
produción literaria como un produto cultural situado nun contexto sociohistórico determinado.
12. Ler, analizar e comentar obras e fragmentos significativos da historia da literatura galega,
utilizando os coñecementos sobre as formas literarias (xéneros, recursos literarios, versificación) e
os distintos períodos, movementos e autores.
Preténdese que o alumnado sexa quen de ler, interpretar, analizar e valorar con espírito crítico textos
e obras literarias utilizando coñecementos históricos e de análise de texto literario (xénero,
estrutura, temática, recursos formais). Tamén se valorará a súa capacidade para consultar e manexar
de forma autónoma distintas fontes de información que lle permitan interpretar textos e obras
literarias.
5.2. Procedementos de avaliación.
Realizarase unha avaliación continua en ambos os dous cursos da etapa do Bacharelato. Pensamos
que unha materia de carácter instrumental como é o caso da de Lingua e Literatura Galega debe
manter ese sistema pola imposibilidade de illar os contidos uns de outros.
464
O profesor ou profesora valorará a posibilidade de realizar unha avaliación inicial ao principio de
curso, que será imprescindíbel no primeiro curso da etapa e tamén no segundo se non se impartiu a
materia ao mesmo alumnado no curso anterior.
Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte
as probas de cada período avaliatorio.
Completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de consecución
obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes obxectivos,
existirá unha proba final no mes de xuño á que poderá acceder o alumnado que teña demostrado o
seu esforzo para aprobar a materia ao longo do curso.
5.3. Instrumentos de avaliación.
O alumnos serán avaliados mediante probas escritas que constituirán o 80% do valor da avaliación.
Cada erro de léxico, ortografía ou puntuación restará 0,10 puntos da nota outorgada nos exames
escritos. Ademais de demostrar suficiencia nas probas escritas, para a obtención do Aprobado serán
requisitos imprescindibles a comprobación das lecturas obrigatorias, que representará o 20% da
avaliación, a avaliación positiva na expresión oral e o traballo desenvolvido ao longo do curso. A
realización de lecturas e traballos con carácter voluntario por parte do alumnado será tida
positivamente en conta na súa cualificación.
465
Na cualificación final influirán o grao de asimilación de contidos por parte do alumno/a, o seu
comportamento xeral; a actitude de traballo, interese e respecto amosada na clase durante todo o
curso; a súa asistencia regular ás aulas e, finalmente, as lecturas e traballos realizados.
O alumnado que, eventualmente, poida perder o dereito á avaliación continua por acumulación de
faltas de asistencia sen xustificar, terá dereito a asistir a clase e a unha proba final que se realizará
antes da avaliación ordinaria de Xuño.
O uso de calquera caste de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (O) como cualificación na avaliación de referencia, sexa
esta Ordinaria ou Extraordinaria.
466
Contidos mínimos de 1º de Bacharelato
1. Identificar os elementos que interveñen nun acto de comnicación.
2. Recoñecer as funcións da linguaxe e determinar a sua relación cos elementos da
comunicación.
3. Determinar os constituintes inmediatos da oración: suxeito e predicado.
4. Definir os conceptos de lingua oral e lingua escrita e recoñecer as súas principais
características.
5. Identificar os paragrafos como elementos que proporcionan coherencia ó texto.
6. Elaborar o resumo dun texto.
7. Recoñecer as distintas clases de substantivos.
8. Identificar os diferentes tipos de determinantes dun sintagma nominal.
9. Definir os conceptos de lingua, fala e dialecto.
10. Recoñecer as variedades sintópicas, sincrónica, sinstrácticas e sinfásicas.
11. Identificar as diferentes funcións que pode desenvolver unha lingua.
12. Recoñecer os pronomes persoais e establecer a diferencia entre os tónicos e os átonos.
13. Identificar as características que presentan os niveis culto, popular e vulgar.
14. Identificar os morfemas verbais do verbo regular e coñecer as súas características máis
destacadas.
467
15. Identificar no predicado os complementos directo, indirecto, de rexime, circunstancial,
predicativo, atributo e axente do verbo e coñecer a súa substitución pronominal.
16. Empregar correctamente os verbos irregulares.
17. Recoñecer as formas non persoais do verbo e coñecer as súas funcións.
18. Usar correctamente as perífrases verbais de infitivo, xerundio e participio.
19. Recoñecer os principais períodos polos que pasou o galego desde a súa formación ata a
actualidade e determinar os trazos característicos de cada etapa.
20. Definir a lingua literaria e recoñecer as súas características.
21. Clasificar os xéneros líricos medievais en principais e secundarios tendo en conta a súa
importancia dentro da lírica galego-portuguesa.
22. Determinar os diferentes elementos formais da cantiga de amigo: recursos, estilo, linguaxe,
métrica e rima.
23. Distinguir os trazos de contido das cantigas de amor: voz, interlocutores, campos sémicos.
24. Identificar as causas da decadencia da poesía trobadoresca.
25. Caracterizar as manifestacións literarias máis importantes do comezo do século XIX.
26. Identificar os precursores do Rexurdimento, os trazos xerais da súa obra e os principais
acontecementos literarios do momento.
27. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Rosalía de Castro.
28. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Eduardo Pondal.
29. Identificar os datos biográficos e a produción literaria de Curros Enríquez.
468
Material empregado
Libro de texto recomendado:
Lingua e literatura. 1 Bacharelato. VV.AA. Consorcio Editorial Galego (2012).
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non
como eixo central do curso.
• Lecturas de carácter obrigatorio (ver Anexo nº 1).
• Utilización constante do dicionario.
• Ampliación de temáticas e exercicios a través do material preparado polo
469
profesorado.
• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron
espectacularmente nos últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á
marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa
materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse
pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e
son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na
ampliación de coñecementos.
470
PROGRAMACIÓN 2º BACHARELATO
1. Metodoloxía.
A sociedade actual, en que se insire o noso alumnado, require das súas cidadás e dos seus cidadáns a
capacidade de enfrontarse a unha gran cantidade de información. Por este motivo o seu tratamento é
un dos obxectivos do sistema educativo. Este repto concrétase na necesidade de integrar o manexo
de diversos soportes e fontes, utilizando tanto medios audiovisuais coma informáticos, enfrontando
o alumnado coa tarefa de busca, selección, análise e interpretación da información, así como no
desenvolvemento da capacidade crítica con respecto a ela.
A biblioteca do centro móstrase así como un recurso cun alto valor dentro da comunidade educativa
471
que deberemos ter en conta á hora de programar as nosas actividades docentes.
Débese ter en conta igualmente a necesidade de traballar coas catro destrezas básicas dun xeito
integrado, ben que é aconsellable nesta etapa darlles prioridade a aquelas que se detecten como as
máis deficitarias para o noso alumnado dependendo do contexto.
As materias lingüísticas, en xeral, contribúen de forma importante ao desenvolvemento e
aprendizaxe do currículo por canto que son instrumentos de comunicación, soporte básico do
coñecemento, vehículo para as relacións sociais e para a expresión emocional.
Neste sentido, para desenvolver o currículo da materia de lingua galega e literatura, seguiranse as
orientacións metodolóxicas que pasamos a enunciar:
- Adoptar un enfoque comunicativo no ensino e aprendizaxe da lingua, que faga do texto a unidade
comunicativa fundamental e que favoreza o emprego do idioma en distintas funcións e contextos de
uso. Por tanto, as habilidades e estratexias lingüísticas deben ser obxecto de especial atención sen
por iso desdeñar a reflexión e o coñecemento do código lingüístico.
- Proporcionar e traballar con textos de distinta natureza, especialmente expositivos e
argumentativos.
472
- Promover a utilización da diversidade de fontes e recursos para a obtención da información. A
busca guiada desta tanto na biblioteca coma na internet ou noutros medios, así como a composición
de textos utilizando distintos soportes.
- Propiciar, non só actividades individuais, senón tamén grupais, que favorezan o intercambio
respectuoso de ideas, o discurso argumentativo e o espírito crítico e cooperativo.
- Lectura, interpretación e valoración de obras literarias.
- Creación de dinámicas que impliquen o alumnado e o leven á participación na planificación e
avaliación das súas actividades.
- Ofrecer actividades abertas que impliquen a busca, selección e tratamento da información, a
posibilidade de tomar decisións e emitir opinións sobre diferentes cuestións de forma crítica.
A metodoloxía será, pois, dinámica e participativa: fomentarase o traballo conxunto de todo o
grupo-clase baixo a coordinación e orientación do profesor ou profesora. A función do ensinante
será, pois, a de organizar o traballo dos alumnos/as e fomentar a aprendizaxe por descubrimento,
recorrendo só o necesario ás exposicións maxistrais e dinamizando o grupo-clase para que en
ningún momento caian na pasividade e na recepción maquinal de contidos que se asimilan sen a
473
máis mínima reflexión.
O método basearase fundamentalmente na lectura, análise, comentario e produción de textos de
diversos tipos. Aproveitando o método de ensino unitario da lingua e a literatura, procurarase en
ocasións, a coincidencia de textos para análise literaria e para análise lingüística; ademais,
empregaranse outros textos non literarios para recoñecer e analizar os procesos de construción
textual co obxectivo de que o alumnado elabore os seus propios textos conforme estes
procedementos construtivos.
2. Obxectivos.
2.1. Obxectivos xerais
Os obxectivos fundamentais do ensino da materia de lingua galega e literatura son o
desenvolvemento das seguintes actividades e competencias comunicativas:
474
1. Comprender o contido global e particular, así como a intención e propósito dos discursos orais,
escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural;
nomeadamente, dos ámbitos público, educativo, profesional e dos medios de comunicación.
2. Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes
situacións comunicativas (especialmente ás do ámbito académico) e mantendo a coherencia, a
corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos.
3. Desenvolver as principais técnicas de comunicación e aprendizaxe relativas á comprensión e á
produción que se empregan durante a interacción oral, para lograr os fins pretendidos e atendendo
aos distintos contextos.
4. Identificar os diversos tipos de textos orais, escritos e audiovisuais e reflexionar sobre a súa
estrutura, así como recoñecer o seu tema e a organización da información.
5. Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos
discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías da información e da
comunicación.
6. Planificar, realizar e corrixir as propias producións de xeito que a persoa usuaria da lingua sexa
475
axente social no seu ámbito, contribuíndo a consolidar as distintas funcións sociais da lingua (de
identidade, familiar, laboral, local, institucional, cultural e internacional).
7. Coñecer a realidade multilingüe do mundo, de Europa e do estado español valorando
positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento da competencia pluricultural
e, en especial, o da plurilingüe.
8. Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e factores e procesos que
ao longo da súa historia a levaron á situación actual.
9. Analizar os diferentes usos sociais da lingua, valorar as súas variedades, superar estereotipos
lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para
evitalos.
10. Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos distintos
tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun achegamento analítico que observe a
lingua partindo da globalidade para chegar ás partes mínimas.
11. Apreciar e valorar a corrección e precisión formal como una condición para que a comunicación
funcione de maneira óptima.
476
12. Adquirir un corpus léxico importante, adecuado á intención e á situación comunicativa,
almacenable a longo prazo, de fácil acceso e formalmente correcto.
13. Coñecer as características das principais etapas da literatura galega así como as correntes,
xéneros, autoras e autores e obras máis representativas utilizando fontes bibliográficas axeitadas
para o seu estudo.
14. Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos das diferentes
épocas da literatura galega en tanto que expresión de determinas circunstancias sociohistóricas.
15. Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia comunicativa, xa
que posibilita a formación, a información e o pracer.
2.2. Obxectivos específicos.
Os obxectivos específicos para o 2º curso serán os seguintes:
1.- Valorar positivamente a lingua galega e empregala oralmente e por escrito en todas as
situacións.
2.- Identificar as variantes dialectais e sociais do galego, valorándoas como elementos
477
enriquecedores da lingua.
3.- Analizar as relacións entre diferentes linguas e identificar os fenómenos de conflito
lingüístico e de interferencia lingüística.
4.- Coñecer as características sociolingüísticas da lingua galega ao longo de todo o século
XX ata a actualidade e en todos os seus ámbitos e funcións de uso.
5.- Empregar correctamente a variedade estándar do galego e identificar as súas
características.
6.- Analizar textos de todos tipos aplicando as regras de análise textual.
7.- Recoñecer e aplicar regras lingüísticas na análise morfosintáctica e na fonoloxía.
8.- Identificar as principais épocas, características, autores, obras e tendencias estéticas na
literatura galega do século XX e comezos do XXI.
9.- Ler comprensivamente, analizar e comentar textos literarios do século XX e comezos do
XXI.
478
10.- Ampliar o vocabulario persoal a través da análise de textos, identificación de relacións e
campos semánticos.
3. Secuenciación de contidos: unidades didácticas.
UNIDADE 1
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer e distinguir o texto como unidade lingüística de sentido completo.
2. Coñecer as estruturas básicas nas que se organiza o texto segundo o seu contido.
3. Coñecer e delimitar as propiedades textuais xerais que debe ter un texto.
4. Coñecer os factores que interveñen na adecuación dun texto á intención e á situación
comunicativa.
5. Descubrir os recursos que permiten cumprir nun texto coas esixencias da coherencia e os
erros que converten un escrito en incoherente.
6. Mellorar o discurso empregando os recursos dispoñibles para dotar de cohesión a un texto.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
479
1.1. Comprende que o texto é a maior unidade de comunicación lingüística e coñece as súas
características.
2.1. Recoñece as estruturas narrativa, expositiva, persuasiva, dialogada e poética, así como as súas
intencións e manifestacións en determinadas tipoloxías textuais.
3.1. Recoñece e delimitar as propiedades textuais xerais que debe ter un texto.
4.1. Recoñece as condicións pragmáticas necesarias para determinar a adecuación dun texto a
unha situación comunicativa, así como a súa corrección.
5.1. Identifica os factores e as condicións que interveñen na propiedade da coherencia, así como
os distintos niveis de organización do texto nos que se manifesta.
6.1. Recoñece a cohesión sintáctica e semántica e os principais mecanismos que contribúen á
cohesión textual.
CONTIDOS
Discurso e texto; formas do discurso.
- Gusto por dominar a arte de escribir ben, coñecendo as convencións que regulan o texto e
o discurso.
Estruturas textuais: narrativa, expositiva, persuasiva, dialogada e poética.
480
- Identificación de fragmentos narrativos, descritivos, expositivos e argumentativos.
- Curiosidade por coñecer os diversos tipos de textos e como se constrúen.
As propiedades textuais.
- Interese por coñecer os recursos para construír eficazmente un texto escrito.
A adecuación:
- Factores que interveñen: interacción entre códigos, presenza de diferentes voces,
variación do uso lingüístico, diversidade de estruturas textuais.
- Identificación e comentario dos problemas de adecuación que se dean en diferentes
enunciados.
- Interese por coñecer as propiedades que posibiliten a construción de textos adecuados á
situación na que se produce a comunicación.
- A corrección.
481
A coherencia:
- Factores que interveñen: o tema, a selección da información, a organización da
información, a progresión temática, a isotopía.
- Niveis de coherencia textual: coherencia local, coherencia linear, coherencia global.
- Condicións da coherencia textual: a non contradición e a relación temática.
- Identificación e comentario dos problemas de coherencia de enunciados dados.
- Curiosidade por coñecer e empregar os mecanismos que prestan ou restan coherencia aos
textos.
A cohesión:
- Mecanismos de cohesión: deíxe, anáfora e catáfora, cohesión léxica, elipse, conexión,
marcadores discursivos.
- Outros mecanismos de cohesión: relación de tempos verbais, modalización, voces do
discurso citado, orde das palabras.
- Explicación dos valores que indican os conectores de enunciados dados e substitución por
sinónimos.
- Identificación e análise de todos os elementos que dean cohesión a un texto.
482
- Gusto por coñecer os recursos para construír eficazmente un texto escrito organizándoo
en parágrafos e empregando marcadores do discurso e conectores.
UNIDADE 2
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
-
1. Coñecer os fonemas vocálicos e consonánticos que constitúen o sistema fonolóxico galego,
e ser quen de clasificalos segundo o seu punto e modo de articulación.
2. Comprender a constitución da sílaba e a súa clasificación distinguindo ditongos, tritongos e
hiatos.
3. Coñecer o acento e a entoación como unidades suprasegmentais.
483
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece e define os fonemas vocálicos e os consonánticos.
2.1. Divide palabras en sílabas e clasifícaas en libres ou trabadas.
2.2. Localiza ditongos, tritongos e hiatos, e clasifica os ditongos en crecentes, decrecentes ou
homoxéneos.
3.1. Coñece o acento e a entoación como unidades suprasegmentais.
3.2. Identifica o tonema como unidade básica da entoación e diferencia as modalidades de
entoación
CONTIDOS
Fonética e fonoloxía.
Sons, fonemas e letras.
- Interese por coñecer os fonemas do galego e o sistema que forman.
Fonemas vocálicos.
484
- Identificación dos fonemas diferenciadores de pares de palabras.
Fonemas consonánticos.
A sílaba. Ditongos, tritongos e hiatos.
- Segmentación de palabras en sílabas e clasificación en libres ou trabadas.
- Identificación e clasificación de ditongos.
- Diferenciación de hiatos.
O acento.
- O acento como unidade suprasegmental e as súas funcións.
A entoación.
- A entoación, o tonema e as modalidades de enunciación.
UNIDADE 3
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer a estrutura interna das palabras e os procedementos de formación de palabras.
2. Coñecer e aplicar regras básicas de gramática para o adxectivo, o artigo, os pronomes e o
485
verbo.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Identifica as unidades que constitúen as palabras e clasifica estas en simples, derivadas,
compostas ou parasintéticas.
1.2. Identifica os procedementos más habituais de formación de palabras.
2.1. Coñece e aplica a formación dos graos do adxectivo.
2.2. Coñece e aplica correctamente as segundas formas do artigo.
2.3. Coñece e aplica as formas e regras de uso dos demostrativos, posesivos, relativos,
indefinidos, numerais, interrogativos e exclamativos.
2.4. Coñece e emprega axeitadamente as formas átonas de CD e CI.
2.5. Identifica e usa correctamente o pronome de solidariedade e o dativo de interese, así como
as formas do pronome se.
2.6. Coñece e aplica correctamente as normas de colocación e de concorrencia dos pronomes
átonos.
2.7. Identifica e utiliza con corrección as formas nominais do sistema verbal.
2.8. Identifica as perífrases verbais e determina o seu significado.
486
CONTIDOS
A estrutura interna das palabras.
- Análise da estrutura interna das palabras.
A formación de palabras.
- Clasificación de palabras en simples, derivadas, compostas ou parasintéticas.
- Curiosidade por recoñecer os constituíntes das palabras e os procedementos de formación
de palabras.
O substantivo: xénero e número.
- Asociación de substantivos individuais e colectivos.
- Corrección do xénero de substantivos propostos.
- Formación do feminino e do plural de substantivos dados.
O adxectivo cualificativo: graos do adxectivo.
- Diferenciación de adxectivos explicativos e especificativos.
- Creación de frases comparativas.
- Formación do superlativo absoluto de adxectivos dados.
487
O artigo.
- Inclusión do artigo e contraccións en textos incompletos.
- Aplicación das segundas formas do artigo.
Os demostrativos.
Os posesivos.
- Aplicación de posesivos.
Os relativos.
Os interrogativos e exclamativos.
Os numerais.
Os indefinidos.
O pronome persoal
- Curiosidade por coñecer e dominar as normas reguladoras do uso dos pronomes persoais
488
na nosa lingua.
- Dativo de solidariedade.
- Identificación dos pronomes de solidariedade.
- Gusto pola arte de escribir ben, coñecendo as convencións gramaticais que a regulan.
- Dativo de interese.
- Identificación dos pronomes de interese.
- Formas reflexivas.
- Colocación.
- Explicación dos desprazamentos dos pronomes nun texto dado.
- Concorrencia do pronome átono.
O verbo:
- As formas nominais.
- Aplicación do infinitivo.
489
- Esforzo por asimilar o uso correcto das formas nominais do verbo.
- As perífrases verbais: temporais, modais e aspectuais.
- Identificación e clasificación de perífrases.
- Actitude respectuosa cara á lingua, aprendendo os usos e valores das perífrases verbais e
empregándoas axeitadamente.
490
UNIDADE 4
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Entender os conceptos de recursividade e salto de nivel.
2. Distinguir as relacións paradigmáticas e sintagmáticas e, dentro destas, as de coordinación e
subordinación.
3. Identificar os distintos tipos de frases e os seus elementos constituíntes.
4. Identificar as distintas funcións sintácticas.
5. Identificar os diferentes tipos de oracións.
6. Coñecer algúns aspectos da sintaxe galega.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Entende os conceptos de recursividade e salto de nivel.
2.1. Distingue as relacións paradigmáticas e sintagmáticas e, dentro destas, as de coordinación
491
e de subordinación.
3.1. Identifica os distintos tipos de frases e os seus elementos constituíntes.
4.1. Identifica as distintas funcións sintácticas.
5.1. Identifica os diferentes tipos de oracións.
5.2. Distingue os diferentes tipos de oracións compostas por coordinación e por subordinación.
6.1. Usa correctamente os pronomes o, a, os, as nas oracións atributivas e cos verbos
intransitivos.
6.2. Diferencia o complemento directo e o complemento preposicional.
CONTIDOS
Recursividade e salto de nivel.
- Localización dos fenómenos de recursividade e salto de nivel en exemplos dados.
As relacións sintácticas: coordinación e subordinación.
A frase.
- Clases de frases: nominal, adxectiva, adverbial.
- Análise sintáctica e clasificación de frases.
492
As funcións sintácticas.
A oración.
- Explicación das diferenzas entre enunciado e oración.
- Análise sintáctica de oracións e textos dados.
- Inserción de obxectos directos, indirectos, circunstanciais, predicativos... en oracións
incompletas.
- Identificación e clasificación de oracións impersoais.
- Discriminación entre oracións impersoais reflexas e pasivas reflexas.
- Curiosidade por coñecer as nocións sintácticas elementais para a reflexión lingüística.
- A oración composta.
- Compostas por coordinación.
- Compostas por subordinación ou complexas.
Subordinadas substantivas.
Subordinadas adxectivas.
Subordinadas adverbiais.
493
- Clasificación de oracións segundo a modalidade oracional.
- Interese por coñecer as estruturas sintácticas máis axeitadas para expresar as distintas
relacións lóxicas indicadas polas subordinadas.
Algúns aspectos da sintaxe galega.
- Substitución de fragmentos por pronomes en enunciados dados.
- Substitución de obxectos directos por complementos preposicionais.
UNIDADE 5
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Comprender os conceptos de significado, significante e referente, así como os de denotación
e connotación.
2. Comprender os conceptos de campo semántico, sema, semema e arquisemema, así como as
relacións xerárquicas.
3. Identificar as diferentes relacións semánticas e comprender as causas, mecanismos e
consecuencias dos cambios semánticos.
494
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Comprende os conceptos de significado, significante e referente, así como os de
denotación e connotación.
2.1. Comprende os conceptos de campo semántico, sema, semema e arquisemema, e establece
as relacións xerárquicas.
3.1. Identifica as diferentes relacións semánticas.
3.2. Comprende as causas, mecanismos e consecuencias dos cambios semánticos.
CONTIDOS
A semántica
- Interese por coñecer as relacións semánticas existentes entre as palabras e os termos
empregados pola Semántica para se referir a eles.
- O significado.
- Denotación e connotación.
495
- Determinación do significado denotativo e connotativo de palabras dadas.
Campos semánticos:
- Identificación de campos semánticos.
- Identificacións dos semas comúns e diferenciais de palabras dadas.
- Creación de campos semánticos.
- Relacións xerárquicas ou de inclusión: hipónimos, hiperónimos e cohipónimos.
- Recoñecemento dos hiperónimos, cohipónimos e hipónimos de palabras dadas.
Relacións semánticas
- Gusto por elixir a palabra máis precisa para cada contexto.
- Sinonimia.
- Polisemia.
- Creación de oracións coas acepcións de palabras polisémicas dadas.
- Homonimia.
- Explicación do significado de parellas de palabras homónimas ou parónimas dadas.
496
- Exemplificación contrastada dos conceptos de polisemia e homonimia.
- Termos contrarios: complementarios, antónimos, inversos ou recíprocos.
- Ambigüidade.
- Busca de sinónimos, complementarios, inversos ou contrarios de palabras dadas.
Cambios semánticos
- Causas dos cambios semánticos.
- Mecanismos dos cambios semánticos.
- Consecuencias dos cambios semánticos.
- Detección da palabra tabú de eufemismos dados.
- Explicación do procedemento e causa dos cambios semánticos producidos en enunciados
dados.
− Interese por adquirir e utilizar dun xeito progresivo un léxico persoal cada vez máis
amplo e preciso.
−
497
UNIDADE 6
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
498
1. Comprender a evolución do galego no contexto histórico dos séculos XX e XXI, así como as
características lingüísticas nas diferentes épocas.
2. Comprender os pasos que se dados para o establecemento dunha norma estándar para o
galego.
3. Entender cronolóxicamente o marco legal e lexislativo do galego.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece os fitos máis salientables das épocas da preguerra, da posguerra e da actualidade.
2.1. Coñece os pasos dados no século XX para o establecemento dunha norma estándar.
3.1. Coñece os textos que legalizaron a oficialidade da nosa lingua e a súa importancia no
recoñecemento e dignificación do galego.
CONTIDOS
499
O galego nos séculos XX e XXI:
- Contexto históricopolítico: a preguerra, a posguerra, a dictadura e a actualidade.
- Características lingüísticas do galego da preguerra, da posguerra e da actualidade
(establecemento dunha norma).
- Comentarios e reflexións persoais.
- Exposicións orais de aspectos explicados na unidade.
- Interese por coñecer o proceso de restauración da cultura galega nas primeiras décadas do
século XX.
- Esforzo na emisión de xuízos persoais e valoracións críticas.
O marco legal do galego. Aspectos lexislativos
- Interpretación de textos legais.
- Debate a partir dun tema seleccionado.
- Comprensión da situación idiomática de Galicia e valoración dos esforzos realizados ata a
súa cooficialidade co castelán na nosa Comunidade.
500
UNIDADE 7
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñece as funcións sociais da lingua
2. Diferenciar entre linguas con estado e linguas sen estado, e entre linguas hexemónicas e
linguas minorizadas.
3. Comprender a diferenza entre bilingüismo e diglosia e ser capaz de analizar a situación do
galego na nosa comunidade.
4. Entender en que consisten as actuacións oficiais da política lingüística e o proceso de
normalización lingüística.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece as funcións sociais da lingua.
2.1. Diferencia entre linguas non oficiais, linguas oficiais e linguas cooficiais.
2.2. Comprende a situación de lingua minorizada.
3.1. Explica os termos «bilingüismo», «diglosia» e «conflito lingüístico».
3.2. Analiza a situación do galego na nosa Comunidade.
501
4.1. Explica as actuacións oficiais da política lingüística no proceso de normalización.
4.2. Analiza os diferentes factores sociais que interveñen no proceso de normalización
lingüística.
CONTIDOS
A diversidade lingüística:
- Linguas minorizadas e minoritarias.
- Valoración da lingua como sinal de identidade dun pobo.
Bilingüismo e diglosia.
- Identificación das semellanzas e diferenzas entre os conceptos bilingüismo e diglosia.
- Busca no dicionario e explicación de termos relacionados co tema da unidade.
- Explicación dos factores que levaron o galego á situación diglósica actual.
- Comentarios críticos e persoais.
- Valoración crítica da situación lingüística de Galicia.
O conflito lingüístico.
502
- Realización de estudos da situación actual da lingua galega na comarca e no centro escolar.
- Lectura e análise de textos acerca da lingua galega e a súa consideración social.
- Respecto cara ás opinións dos demais, aínda que non as comparta, gardando no debate a
quenda de palabra para expoñer a súa opinión.
Política lingüística e normalización lingüística.
- Debate sobre campañas en prol da normalización da lingua.
- Interese por coñecer os aspectos lexislativos que outorgan oficialidade ao galego.
- Valoración dos esforzos realizados ata a consecución da cooficialidade co castelán na
nosa Comunidade.
- Conciencia da necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto
individual como socialmente.
503
UNIDADE 8
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñece os pasos necesarios para a elaboración dunha norma estándar.
2. Comprende e diferencia as interferencias e desviacións da norma estándar.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñecer os pasos necesarios para a elaboración dunha norma estándar.
2.1. Comprender e diferencia as interferencias e desviacións da norma estándar.
504
CONTIDOS
A construción da variedade estándar.
- A variedade estándar
- A fixación da norma estándar.
- O galego normativo
- Elaborar resumos para ter unha visión xeral dos pasos necesarios para a elaboración da
norma estándar.
- Debatir acerca do proceso de elaboración dunha norma común para o galego.
- Comprensión da situación lingüística de Galicia.
- Interese por coñecer os aspectos lexislativos que outorgan oficialidade ao galego.
- Valoración dos esforzos realizados ata a consecución da cooficialidade co castelán na
nosa Comunidade.
- Conciencia da necesidade de avanzar no proceso de normalización lingüística, tanto
individual como socialmente.
Interferencias e desviacións da norma
- Indicar o tipo de interferencias que aparecen en textos dados.
505
- Conciencia da importancia que o axeitado uso da lingua ten para o seu desenvolvemento
e fixación.
- Dilixencia para realizar os traballos de documentación encomendados.
- Respecto cara ás opinións dos demais, aínda que non as comparta, gardando no debate a
quenda de palabra para expoñer a súa opinión.
UNIDADE 9
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñece o fenómeno da variación lingüística e, especialmente, a variación diatópica ou
xeográfica.
2. Analiza e estuda as variedades xeográficas do galego moderno.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
506
1.1. Coñecer o fenómeno da variación lingüística e, especialmente, a variación diatópica ou
xeográfica.
2.1. Analiza e estuda as variedades xeográficas do galego moderno.
2.2. Coñece os trazos fundamentais (fonéticos e morfosintácticos) para diferenciar as falas do
galego moderno.
2.3. Distingue os bloques e as áreas do galego.
CONTIDOS
A variación diatópica ou xeográfica.
As variedades xeográficas do galego moderno.
- Trazos fonéticos e morfolóxicos que diferencian as falas do galego moderno.
- Elaborar guións para temas orais sobre os aspectos tratados na unidade.
- Definir algúns fenómenos fonéticos dialectais do galego moderno.
- Esforzo na emisión de xuízos persoais e valoracións críticas.
Bloques e áreas do galego.
- Delimitar en diferentes textos as características dialectais.
507
- Dilixencia para realizar os traballos de documentación encomendados.
- Respecto cara ás opinións dos demais, aínda que non as comparta, gardando no debate a
quenda de palabra para expoñer a súa opinión.
UNIDADE 10
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Comprender o contexto histórico e cultural no que se desenvolveu a literatura desde o
Posrexurdimento á Guerra Civil.
508
2. Coñecer os poetas máis salientables da xeración «Antre dous séculos» e analizar a súa obra.
3. Saber cales son os grupos, tendencias poéticas e escolas da denominada Época Nós e
comentar textos dos poetas máis destacados.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Interpreta o contexto histórico-cultural no que se desenvolveu a literatura desde o
Posrexurdimento á Guerra Civil.
2.1. Coñece os principais poetas da xeración «Antre dous séculos», destacando a figura de
Antonio Noriega Varela.
2.2. Comprende a transcendencia de Ramón Cabanillas na literatura galega e comenta
fragmentos da súa obra.
3.1. Determina os grupos, tendencias poéticas e escolas da Época Nós e analiza poemas das
súas figuras máis salientables.
3.2. Interpreta a transcendencia de Manuel Antonio na literatura galega e comenta, temática e
formalmente, poemas seus.
CONTIDOS
Contexto histórico e cultural desde o Posrexurdimento á Guerra Civil:
509
- A Restauración.
- A II República (1931-1936).
- A Guerra Civil (1936-1939).
- Elaboración de esquemas sobre a historia, as etapas ou os autores da época estudada.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de
proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e
experiencias.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
A poesía «Antre dous séculos»:
- Antonio Noriega Varela.
- Ramón Cabanillas.
- Comentario do contido de poemas dos autores estudados, situándoos no momento histórico.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
- Comparación das semellanzas de tema e expresión en distintos poemas.
510
- Redacción de comentarios interpretativos de poemas.
- Debates.
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
literarias.
A poesía na Época Nós:
- Grupos, tendencias poéticas e escolas.
- Manuel Antonio.
- Fermín Bouza-Brey.
- Luís Amado Carballo.
- Luís Pimentel.
- Eduardo Blanco Amor.
- Comentario do contido de poemas dos autores estudados, situándoos no momento histórico.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
511
- Interpretación das imaxes de poemas vangardistas.
- Localización dos elementos trobadorescos e modernos en poemas dados.
- Localización das influencias de autores anteriores en poemas dos autores estudados.
- Comparación das semellanzas de tema e expresión en distintos poemas.
- Redacción de comentarios interpretativos de poemas.
- Debates.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.
512
UNIDADE 11
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Vicente Risco, así como a súa
transcendencia na literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.
2. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Otero Pedrayo, así como a súa
transcendencia na literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.
3. Coñecer a traxectoria biográfica e ideolóxica de Castelao, así como a súa transcendencia na
literatura galega, e comentar fragmentos da súa obra.
4. Coñecer a traxectoria biográfica de Rafael Dieste e comentar fragmentos da súa obra.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Vicente Risco, así como a súa
transcendencia na literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.
2.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Otero Pedrayo, así como a súa
transcendencia na literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.
513
3.1. Coñece a traxectoria biográfica e ideolóxica de Castelao, así como a súa transcendencia na
literatura galega, e comenta fragmentos da súa obra.
4.1. Coñece a traxectoria biográfica de Rafael Dieste e comenta fragmentos da súa obra.
CONTIDOS
A prosa de «Antre dous séculos».
- Elaboración de esquemas sobre a historia, as etapas ou os autores da época estudada.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de
proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e
experiencias.
A prosa na Época Nós.
Narrativa na Época Nós.
514
- Vicente Risco.
- Ramón Otero Pedrayo.
- Castelao.
- Rafael Dieste.
- Elaboración de esquemas sobre a historia, as etapas ou os autores da época estudada.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- En fragmentos dados, análise do punto de vista, da caracterización dos personaxes, do ton e
do humor.
- Estruturación de textos propostos.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
O teatro na Época Nós.
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
515
literarias.
O ensaio na Época Nós.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.
UNIDADE 12
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer as direccións poéticas e autores da Xeración de 1936.
2. Coñecer o grupo poético do exilio, profundando na vida e obra de Celso Emilio Ferreiro e
na súa transcendencia na literatura galega.
3. Coñecer as direccións poéticas e autores da Promoción de Enlace.
4. Coñecer as direccións poéticas e autores da Xeración dos 50 ou das Festas Minervais.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Xeración de 1936 e comenta textos de Aquilino
516
Iglesia Alvariño e de Álvaro Cunqueiro.
2.1. Coñece o grupo poético do exilio, así como a vida, obra e transcendencia de Celso Emilio
Ferreiro na literatura galega e comenta textos seus.
3.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Promoción de Enlace e comenta textos deste
grupo.
4.1. Coñece as direccións poéticas e autores da Xeración dos 50 ou das Festas Minervais e
comenta textos seus.
CONTIDOS
Contexto histórico e cultural da poesía desde a Guerra Civil ata 1980.
- Elaboración de esquemas sobre a historia, as etapas ou os autores da época estudada.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de
proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e
experiencias.
A Xeración de 1936: direccións poéticas e autores.
- Aquilino Iglesia Alvariño.
517
- Álvaro Cunqueiro.
- Os poetas do exilio.
- Celso Emilio Ferreiro.
- Elaboración de traballos de documentación ou de exposicións orais a partir de temas dados
relacionados cos contidos da unidade.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
- Análise e comentario do contido de textos dos autores estudados.
- Redacción de contos, de novas versións ou paráfrases a partir dun poema dado.
- Comparación das semellanzas de tema e expresión de diversos poemas.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
A Promoción de Enlace: direccións poéticas e autores.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
- Análise e comentario do contido de textos dos autores estudados.
518
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
literarias.
A Xeración dos 50 ou das Festas Minervais: direccións poéticas e autores.
- Manuel María.
- Uxío Novoneyra.
- Xosé Luís Méndez Ferrín.
- Outros poetas: Xohana Torres, Bernardino Graña, Avilés de Taramancos, Arcadio
López Casanova.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
- Análise e comentario do contido de textos dos autores estudados.
- Redacción de contos, de novas versións ou paráfrases a partir dun poema dado.
- Comparación das semellanzas de tema e expresión de diversos poemas.
A poesía galega entre 1976 e 1980.
- Localización e explicación das características estilísticas e lingüísticas en textos dos autores
estudados.
519
- Análise e comentario do contido de textos dos autores estudados.
- Identificación da tendencia poética de textos propostos.
- Localización das influencias de autores ou tendencias poéticas anteriores en poemas dos
autores estudados.
- Comentarios interpretativos de poemas.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.
UNIDADE 13
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer a vida e obra dos escritores máis salientables da prosa de posguerra e a súa
520
transcendencia na literatura galega.
2. Coñecer as características e autores do teatro e do ensaio galego entre 1950-1980.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece a vida e obra de Ánxel Fole, e comenta textos seus.
1.2. Coñece a vida e obra de Álvaro Cunqueiro, e comenta textos seus.
1.3. Coñece a vida e obra de Eduardo Blanco Amor, e comenta textos seus.
1.4. Coñece a vida e obra de Xosé Neira Vilas e comenta textos seus.
1.5. Coñece os obxectivos comúns e os trazos caracterizadores dos autores da Nova Narrativa
Galega e comenta algúns textos representativos.
2.1. Coñece as características e autores do teatro e do ensaio galego entre 1950-1980.
CONTIDOS
A narrativa entre 1950 e 1980:
- Ánxel Fole.
521
- Álvaro Cunqueiro.
- Eduardo Blanco Amor.
- Xosé Neira Vilas.
- A Nova Narrativa Galega: trazos caracterizadores e autores.
- Determinación do tipo de narrador de textos dados.
- Análise da lingua de textos dos autores estudados.
- Localización e interpretación dos compoñentes característicos en textos dos autores
estudados.
- Comentario do fondo e da forma de textos propostos.
- Identificación en textos dados das características dun movemento literario.
- Comentarios interpretativos de textos dos autores estudados.
- Análise do espazo e do tempo no fragmento dunha novela.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de
proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e
experiencias.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
522
O teatro galego entre 1950 e 1980:
- O teatro galego na diáspora.
- O teatro en Galicia entre 1950 e 1965.
- O teatro en Galicia entre 1965 e 1980.
- Comparación das semellanzas entre textos e das diferenzas de tema e expresión.
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
literarias.
O ensaio galego entre 1950 e 1980:
- Ensaio filosófico.
- Ensaio sociolingüístico.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.
523
UNIDADE 14
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer o contexto histórico e cultural das últimas décadas do século XX no que se
desenvolveu a poesía galega, así como as súas características comúns e poetas máis
destacados.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece o ámbito histórico-cultural da poesía das dúas últimas décadas do século XX:
revistas, certames e escolmas poéticas.
1.2. Determina os trazos fundamentais da poesía dos anos 80, coñece os grupos e poetas máis
salientables e comenta textos seus.
1.3. Determina os factores que provocan o cambio de situación da poesía a partir dos 90,
coñece as liñas creativas básicas e os poetas máis salientables.
CONTIDOS
524
O contexto histórico e cultural das últimas décadas do século XX:
- Ámbito histórico.
- Ámbito cultural e literario.
- Elaboración de esquemas ou resumos sobre a historia, as etapas ou os autores da época
estudada.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de
proporcionarnos pracer coa súa lectura e enriquecer a nosa vida con novos enfoques e
experiencias.
A poesía galega dos últimos anos:
- Revistas, certames e escolmas poéticas.
- Comparación das diferenzas e semellanzas entre distintas épocas da poesía galega.
- Análise da métrica e do ritmo de poemas dos autores estudados.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
525
A poesía galega na década dos 80:
- Trazos fundamentais.
- Grupos e poetas.
- Comentario do contido ou determinación do tema de poemas dados.
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
literarias.
- Liñas creativas básicas e autores.
- Redacción de novas versións dun poema substituíndo substantivos, adxectivos e verbos,
pero mantendo a estrutura métrica, rítmica e sintáctica.
- Elaboración dun relato inspirándose nun poema dado.
- Comparación das semellanzas e diferenzas de ton e intención comunicativa en diversos
poemas.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a nosa literatura.
526
UNIDADE 15
OBXECTIVOS DIDÁCTICOS
1. Coñecer as tendencias, obras e autores máis representativos da narrativa galega actual.
2. Coñecer as tendencias, obras e autores máis representativos do teatro e do ensaio galego
actual.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
1.1. Coñece as tendencias, obras e autores máis representativos da narrativa galega actual.
2.1. Coñece as tendencias, obras e autores máis representativos do teatro e do ensaio galego
actual.
527
CONTIDOS
A narrativa galega actual:
- Tendencias e obras.
- A narrativa infantil e xuvenil.
- Autores de longa traxectoria:
- Xosé Luís Méndez Ferrín.
- Carlos Casares.
- Primeira promoción:
- Xavier Alcalá.
- Segunda promoción:
- Víctor Freixanes.
- Suso de Toro.
- Manuel Rivas.
528
- Terceira promoción.
- Elaboración de traballos de documentación a partir de temas dados relacionados cos
contidos da unidade.
- Comentario do tema de textos dos autores estudados na unidade.
- Análise do sistema de recorrencias e do tipo de lingua dun texto literario.
- Caracterización dos personaxes que aparecen en fragmentos das obras estudadas.
- Análise da lingua e do estilo de textos dos autores estudados.
- Comentario do espazo ou das coordenadas cronolóxicas de textos propostos.
- Valoración da literatura como ciencia non utilitaria e que ten a finalidade de enriquecer a
nosa vida con novos enfoques e experiencias.
- Valoración do feito literario como produto lingüístico, estético e cultural.
O teatro actual:
- A xeración dos 80.
- A xeración dos 90.
- Interese e gusto pola lectura de obras e textos literarios de diferentes formas literarias e
épocas, utilizando criterios propios de selección e valoración.
529
O ensaio actual.
- Elaboración dun ensaio sobre un tema proposto.
- Comentario de textos ensaísticos.
- Interese por expresar as propias ideas e sentimentos mediante as distintas formas
literarias.
- Interese e curiosidade polas distintas formas de pensar que mostra a literatura.
4. Actividades.
As actividades serán o máis variadas, ricas e polivalentes que sexa posíbel, procurando que sexan
estruturadas dun xeito progresivo para atender ao desenvolvemento cognitivo do alumnado e
dinamizar a súa aprendizaxe.
A inmensa maioría das actividades que se deseñen durante os dous cursos do bacharelato terán
como eixo fundamental o texto, xa sexa na súa vertente lingüística ou na literaria. Os compoñentes
do Departamento de Lingua e Literatura Galega pensamos que é básico o uso e dominio dos
530
distintos textos neste nivel, pois é aí onde o/a alumno/a atopará comprendido todo o corpus
lingüístico e literario que deberá dominar e manexar.
Así pois, o alumnado traballará unha importante cantidade de textos, a partir dos cales o ensinante
deseñará unhas actividades de traballo variadas, co fin de que comprendan os contidos que os
mozos e as mozas deben asimilar. Deste xeito, realizaranse actividades nas que se constrúan,
transformen, analicen e comenten textos lingüísticos e literarios; máis concretamente, nos textos
que se escollan trataranse aspectos como:
– Morfosintaxe: localización nos textos de fenómenos lingüísticos ou dialectais,
transformación de partes do texto, análise sintáctica de fragmentos, desenvolvemento de contidos
esbozados nel, modificación de substantivos, formas verbais, perífrases, pronomes...
– Sociolingüística: identificación e comentario de ideas expostas no texto, localización e
identificación de interferencias lingüísticas, identificación do nivel ou rexistro lingüístico do texto,
transformación do rexistro lingüístico do texto, normativización da lingua do texto, localización de
prexuízos lingüísticos...
– Léxico e Semántica: aclaración de significados, procura de campos semánticos, busca de
sinónimos, substitución de termos e variación do significado, procura de distintas relacións
semánticas...
531
– Fonética e Fonoloxía: transcrición fonolóxica, pronuncia de vogais semiabertas e
semipechadas, análise de fonemas, recoñecemento de fenómenos de vacilación fonética...
–Ortografía: colocación de maiúsculas e minúsculas, corrección de erros ortográficos,
colocación de acentos, puntuación do texto...
Ademais do sinalado anteriormente, o texto será obxecto intrínseco de estudo nas actividades
propias de análise textual (procedementos de coherencia e cohesión, desenvolvemento temático,
adecuación ao contexto, identificación de funcións comunicativas, selección de parágrafos...).
Polo que se refire ao texto literario, combinaranse as actividades de análise textual coas de
achegamento directo a obras literarias e á súa análise: leranse obrigatoriamente obras íntegras en
ambos os cursos do bacharelato e mesmo se poderán realizar actividades como traballos extensos,
individuais ou en grupo, sobre obras literarias. Polo que se refire ao comentario de textos literarios,
intentaranse deseñar unhas actividades baseadas nun primeiro momento no comentario guiado, que
poderán e deberán ser transcendidas segundo se avanza na etapa para dar progresivamente maior
entrada ás opinións persoais, reflexións críticas e comentarios libres ou intertextuais dos alumnos e
alumnas.
Por último, non se descoidarán as actividades orais, fundamentais para o dominio da lingua en
532
todos os seus rexistros, que poderán ser integradas con outras actividades e tamén serán obxecto de
actividades autónomas, tales como exposicións, mesas redondas, lecturas expresivas, construcións
de textos orais extensos e coherentes, exercicios de fonética...
5. Criterios, procedementos e instrumentos de Avaliación.
5.1. Criterios de avaliación
533
Os criterios de avaliación que se contemplarán para Bacharelato son os seguintes:
1. Interpretar diferentes tipos de discursos orais, escritos e audiovisuais e a situación en que se
desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso, a mensaxe e as súas ideas
principais e secundarias.
Con este criterio preténdese avaliar a capacidade do alumnado para comprender e valorar na súa
integridade textos de distinta natureza, recollendo as ideas fundamentais en resumos, esquemas ou
mapas conceptuais tras aplicar distintas estratexias e coñecementos de carácter lingüístico,
sociolingüístico e pragmático. Ademais deben ser capaces de identificar a intención comunicativa
dun texto (información, opinión ou persuasión) sendo quen de emitir xuízos críticos sobre el.
2. Participar en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realizar producións orais
planificadas, relacionadas con algún contido do currículo ou tema de actualidade e usando recursos
audiovisuais, bibliográficos e das tecnoloxías da información e comunicación.
Avaliarase a capacidade do alumnado para participar de forma activa, autónoma e con eficacia
comunicativa en interaccións orais. Así mesmo, comprobarase a capacidade do alumnado para
planificar e realizar exposicións orais sobre os temas mencionados integrando a información obtida
da consulta e selección de diversas fontes de documentación e da utilización de diferentes recursos
534
e estratexias. Valorarase a pronuncia e a entoación axeitada, a corrección gramatical, a fluidez, a
presentación, a estrutura e o emprego do léxico adecuado á situación comunicativa, así como o uso
dos elementos paralingüísticos oportunos.
3. Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou curriculares, adecuadas
á situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, corrección ortográfica
amais dunha coidada presentación.
Trátase de verificar a capacidade do alumnado para comunicarse por escrito de forma planificada,
ben sobre papel ben en soporte dixital; valorarase a presentación clara e ordenada, a corrección
gramatical e o uso dun rexistro adecuado á situación comunicativa, a selección e presentación do
tema e das ideas de xeito lóxico, así como a axeitada utilización de mecanismos de cohesión
lingüística que doten estas producións de certa entidade.
4. Caracterizar e identificar diferentes tipos de textos orais, escritos e audiovisuais procedentes de
diversos contextos comunicativos da vida social e cultural, sobre todo, dos ámbitos científico e
académico e dos medios de comunicación.
Este criterio refírese á valoración da capacidade para identificar o tema, estrutura formal e
informativa e nivel de adecuación de diversos tipos de textos pertencentes a diferentes ámbitos de
uso. Igualmente preténdese comprobar se o alumnado é quen de manexar o tipo de texto máis
535
oportuno para cada situación comunicativa que se lle presente na súa vida cotiá.
5. Coñecer os conceptos teóricos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos (flexión,
clasificación, análise, etc.) propios da gramática galega.
Trátase de verificar o coñecemento formal e a capacidade de reflexión sobre a lingua que posúe o
alumnado, a cal se observará a partir da súa capacidade de indución sobre textos de distinta
natureza.
6. Utilizar sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar textos alleos
de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos propios e de temáticas
diversas.
Con este criterio trátase de comprobar se o alumnado é quen de transferir e aplicar de xeito
reflexivo os coñecementos adquiridos sobre o sistema lingüístico co fin de mellorar a recepción de
textos e a revisión e composición das propias producións.
7. Coñecer e utilizar un caudal léxico (palabras, frases feitas, combinacións, fórmulas sociais ou
elementos discursivos) apropiado e amplo que incremente non só o vocabulario receptivo, senón, e
sobre todo, o de tipo produtivo.
536
Este criterio servirá, por unha banda, para comprobar a adquisición dun léxico receptivo que
permita mellorar e ampliar a comprensión de textos de distinto tipo e grao de complexidade; por
outra, trátase de verificar se o novo caudal léxico que se vaia adquirindo é comprendido, retido e
reutilizado adecuadamente en producións propias cada vez máis elaboradas.
8. Diferenciar as variedades internas da lingua e identificar as interferencias lingüísticas e
desviacións da norma.
Preténdese que o alumnado sexa quen de recoñecer nos textos a información que determinadas
marcas lingüísticas proporcionan sobre a súa cronoloxía, a procedencia xeográfica do emisor, o
grupo social a que pertence ou o contexto en que se producen. Así mesmo, terase en conta a
capacidade do alumnado para aplicar estes coñecementos ás propias producións evitando, sobre
todo, a utilización de interferencias de sistemas lingüísticos alleos.
9. Valorar a lingua galega e ser quen de identificar os prexuízos e estereotipos que están ligados a
ela.
Con este criterio trátase de verificar se o alumnado é consciente da situación lingüística actual e da
súa problemática, así como se ten capacidade para manifestarse de forma crítica e razoada sobre o
tema. Valorarase se o alumnado é capaz de recoñecer prexuízos e valoracións pexorativas presentes
nos usos lingüísticos, así como a súa capacidade para reflexionar sobre eles e evitalos de forma
537
consciente nas súas propias producións.
10. Coñecer as causas históricas da situación actual dos usos lingüísticos en Galicia e valorala con
espírito crítico e reflexivo, manexando de xeito preciso a terminoloxía sociolingüística.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado entende a lingua como un fenómeno social e
diacrónico que explica a problemática actual do galego.
11. Coñecer a historia da literatura galega: as principais etapas, movementos, autoras e autores e
obras.
Trátase de comprobar se o alumnado coñece as claves da nosa historia literaria e se comprende a
produción literaria como un produto cultural situado nun contexto sociohistórico determinado.
12. Ler, analizar e comentar obras e fragmentos significativos da historia da literatura galega,
utilizando os coñecementos sobre as formas literarias (xéneros, recursos literarios, versificación) e
os distintos períodos, movementos e autores.
Preténdese que o alumnado sexa quen de ler, interpretar, analizar e valorar con espírito crítico textos
e obras literarias utilizando coñecementos históricos e de análise de texto literario (xénero,
estrutura, temática, recursos formais). Tamén se valorará a súa capacidade para consultar e manexar
538
de forma autónoma distintas fontes de información que lle permitan interpretar textos e obras
literarias.
5.2. Procedementos de avaliación.
Realizarase unha avaliación continua en ambos os dous cursos da etapa do Bacharelato. Pensamos
que unha materia de carácter instrumental como é o caso da de Lingua e Literatura Galega debe
manter ese sistema pola imposibilidade de illar os contidos uns de outros.
O profesor ou profesora valorará a posibilidade de realizar unha avaliación inicial ao principio de
curso, que será imprescindíbel no primeiro curso da etapa e tamén no segundo se non se impartiu a
materia ao mesmo alumnado no curso anterior.
Esta avaliación inicial será completada coa avaliación formativa, que se realizará durante todo o
curso recollendo constantemente información sobre a marcha do alumnado e da que formarán parte
as probas de cada período avaliatorio. Poderá haber unhas probas de recuperación para os alumnos
que non superen no seu tempo as probas dos períodos avaliatorios trimestrais; será o/a profesor/a
quen decida no seu momento o sistema que empregará para recuperar os alumnos, que non será a
repetición de probas unha por unha, xa que este procedemento contradise co sistema de avaliación
continua.
539
Completarase cunha avaliación sumativa, que valorará ao final do curso o grao de consecución
obtido polo alumno respecto aos obxectivos previstos. En caso de non alcanzar estes obxectivos,
existirá un exame de setembro onde obrigatoriamente se acudirá para examinarse de toda a materia.
5.3. Instrumentos de avaliación.
O alumnos será avaliado mediante probas escritas, que constituirán o 100% do valor da avaliación.
Ademais de demostrar suficiencia nas probas escritas, para a obtención do Aprobado serán
requisitos imprescindibles a comprobación das lecturas obrigatorias e a avaliación positiva na
expresión oral. A realización de lecturas e traballos con carácter voluntario por parte do alumnado
será tida positivamente en conta na súa cualificación.
Na cualificación final influirán o grao de asimilación de contidos por parte do alumno/a, o seu
comportamento xeral; a actitude de traballo, interese e respecto amosada na clase durante todo o
curso; a súa asistencia regular ás aulas e, finalmente, as lecturas e traballos realizados.
O alumnado que, eventualmente, poida perder o dereito á avaliación continua por acumulación de
faltas de asistencia sen xustificar, terá dereito a asistir a clase e a unha proba final que se realizará
antes da avaliación ordinaria de Xuño.
O uso de calquera caste de medio fraudulento na realización de probas, actividades e exames
implicará a obtención automática dun cero (O) como cualificación na avaliación de referencia, sexa
esta Ordinaria ou Extraordinaria.
540
Contidos mínimos 2º de Bacharelato
GRAMÁTICA
1)Distinción entre sons, fonemas e grafemas como unidades da fonética, a fonoloxía e a
ortografía e correspondencias entre elas.Identificación e análise -definición e descrición- dos
fonemas vocálicos e consonánticos da lingua galega. Utilización do alfabeto fonético
internacional (AFI). Recoñecemento das normas para a división da sílaba e análise da súa
estrutura. Identificación dos distintos tipos de ditongos e tritongos.
541
2)A estrutura interna das palabras. Identificación e análise das unidades menores con
significado (monemas) de que constan os distintos tipos de palabras. Clasificación dos
monemas. Coñecemento dos procedementos máis habituais para a formación das palabras.
3)Coñecemento da morfoloxía, peculiaridades e funcionamento das distintas clases de
palabras (artigo, sustantivo, adxectivo, demostrativos, posesivos, relativos, interrogativos,
exclamativos, numerais, indefinidos, pronomes, verbos, adverbios, preposicións e
conxuncións).O alumno deberá analizar e segmentar correctamente estas unidades.
SINTAXE
3) Recoñecemento das unidades sintácticas (frase, cláusula e oración), das súas clases,
funcións e relacións.Coñecemento dos recursos internos da sintaxe (recursividade e salto de
nivel) e análise -preferentemente con diagrama arbóreo- de calquera tipo de oración
seguindo a metodoloxía do Funcionalismo.
SEMÁNTICA
4) Coñecemento dos conceptos de significado, denotación, connotación e campo semántico.
Identificación das distintas relacións semánticas -polisemia, sinonomia, homonimia, termos
542
contrarios-,e das súas causas. Coñecemento das causas, mecanismos e consecuencias dos
cambios semánticos.
DIALECTOLOXÍA
5) Coñecemento das características e singularidades dos diferentes bloques, áreas, subáreas
e microsubáreas en que se divide territorialmente o idioma galego. Identificación da
procedencia dialectal dun texto.
LINGUA E SOCIEDADE
6)Definición do conflito lingüístico, das súas causas e consecuencias.
7) Distinción entre lingua minorizada e minoritaria.
8)Definición de bilingüismo e da diglosia, das súas causas e consecuencias.
9)Coñecemento da variedade lingüística peninsular e do marco legal no que se desenvolve
cada lingua.
10)Coñecemento da historia da lingua galega no século XX e do seu marco legal.
11) Coñecemento das peculiaridades do proceso de normalización lingüística do galego.
12)Coñecemento da presenza do galego nos medios de comunicación.
543
LITERATURA
13) Biografía e características da obra de Noriega Varela e Ramón Cabanillas. O
denominado periodo "Antre dous séculos".
14) Características, autores e obras dos movementos de vangarda.
15) Características, autores e obras da Xeración Nós.
16) Características, autores e obras da literatura galega do exilio.
17)Coñecemento das tendencias e poetas da lírica da segunda metade do XX.
18) Identificación das tendencias e autores da narrativa da segunda metade do século XX.
19)Coñecemento das tendencias, autores e obras do teatro galego do século XX.
20)Coñecemento das características, autores, obras e modelos narrativos do periodo final do
século XX.
21)Identificación das actuais tendencias da lírica, narrativa, dramática e ensaística.
Material empregado
Libro de texto recomendado:
544
Lingua e literatura. 2 Bacharelato. VV.AA. Editorial Anaya (2010).
Consideramos que o libro de texto debe ser utilizado como un elemento máis e non
como eixo central do curso.
• Lecturas complementarias (ver Anexo nº 2).
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ó seguinte criterio pedagóxico:
adecuación ás esixencias da CIUG.
• Utilización constante do dicionario.
• Ampliación de temáticas e exercicios a través do material preparado polo
profesorado.
• Utilización das TIC: as tecnoloxías da información evoluiron espectacularmente
nos últimos anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais
onde as TIC atopan o seu sitio no ensino e na nosa materia é como apoio á
aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas áchanse pedagoxicamente integradas no
545
proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e son empregadas de forma cotiá,
tanto na busca e procura de información como na ampliación de coñecementos.
546
LINGUA PORTUGUESA COMO SEGUNDA LINGUA ESTRANXEIRA
Debido ao carácter novidoso da materia e ao feito de que só se imparte, neste primeiro ano de
oferta, en cursos avulsos (2º ESO e 2º Bacharelato), no presente curso seguirase a programación
didáctica da Escola Oficial de Idiomas da Coruña, coas seguintes equivalencias:
• 2º ESO → EOI Portugués Básico I
• 1º Bacharelato – EOI Portugués Intermedio I
• 2º Bacharelato – EOI Portugués Intermedio II
O profesorado responsable da impartición da disciplina encargarase de elaborar, ao longo do curso e
de acordo coa detección das necesidades de cada grupo e nivel, materiais específicos de apoio, ben
como de introducir as modificacións necesarias na programación didácticas, de cara á súa plena
incorporación na programación departamental do vindeiro curso.
Avaliación
En todos os grupos e niveis de ensino, realizarase unha avaliación continua cos seguintes criterios e
instrumentos:
• O 70% da cualificación corresponderá a exames escritos. Neles, avaliarase a adquisición e
mellora de competencias no tocante á comprensión escrita (lectura comprensiva), á
produción textual (con especial atención á corrección gramatical e ortográfica, ben como á
riqueza e adecuación no uso do léxico) e á comprensión oral.
• O 30% restante corresponderá a exames orais que xulgarán a produción verbal.
547
ANEXO Nº 1 – Actividades complementarias e extraescolares
ESO
− Participación nos obradoiros que nos oferte o Concello.
• Aclaración: a participación deste alumnado en calquera tipo de actividade
dependerá, en todo momento, do seu interese pola materia e, sobre todo, do seu
comportamento.
1º Bacharelato
− Exposición de cantigas ao xeito medieval elaboradas polos alumnos.
Tanto na ESO coma en Bacharelato, os alumnos participarán en actividades teatrais ,
exposicións,etc. que ao longo do curso escolar se nos oferten e consideremos idóneas
para o noso alumnado.
548
Nº 2 – PROXECTO LECTOR
Departamento de Lingua Galega e Literatura
De acordo co establecido no decreto 133/2007 do 5 de xullo levarase adiante un proxecto
de fomento da lectura e da escritura e de adquisición das competencias básicas do que
formará parte este Departamento Didáctico.
A programación do noso departamento atópase dividida, segundo consta no DcB, en cinco
bloques de contidos:
1/ Comunicación oral. Escoitar e falar.
2/ Comunicación escrita. Ler e escribir.
3/ Funcionamento da lingua.
4/ Lingua e sociedade.
5/ Educación literaria.
O desenvolvemento do noso curriculo pódese considerar exemplar na adquisición das
549
competencias básicas, destacando entre elas a competencia comunicativa do alumnado
(decreto 133/2007 ). E así, é obxectivo xeral do departamento, “fomentar a afección e o
gusto pola lectura en lingua galega como fonte de pracer, entretemento e enriquecemento
persoal”.
Para acadar este obxectivo os libros de lectura obligatoria, que temos establecidos cunha
periodicidade axeitada ao longo do curso, supoñen o primeiro chanzo nese obxectivo
xeral. Pretendemos fomentar un hábito lector que enriqueza o punto de vista e a
capacidade crítica do noso alumnado. A escolla ten en conta a idade e as espectativas de
cadanseu nivel educativo, e está feita con coidado e rigorosidade para conseguir o que
pretendemos.
Así mesmo, non hai que esquecer que a nosa materia está baseada nunha metodoloxía que
parte dos textos, de moi diversa natureza e tipoloxía, para chegar aos contidos. Isto é,
todos os días traballamos con información escrita mediante reflexións sobre
sociolingüística, literatura, morfoloxía... o que garante un tratamento diario da lectura
comprensiva e expresiva en cada unha das clase e niveis.
Lecturas e temporalización
550
Este departamento ten establecidas unhas lecturas obrigatorias por trimestre das cales o
alumnado deberá demostrar os seus coñecementos, ben a través dunha proba escrita ben a
través dun traballo guiado e dirixido polo/a profesor/a.
Á par disto, parte das clases semanais, con distribución opcional para cada docente,
estarán adicadas á lectura de textos de diferente natureza, sobre todo os que xa aparecen
nos diferentes manuais didácticos adaptados a cada nivel.
Así, as lecturas por este departamento seleccionadas, son as que a continuaciónse detallan
por niveis e coas correspondentes actividades.
LIBROS DE LECTURA PARA 1º ESO
1ª avaliación
• CASTRO, Francisco. Chamádeme Simbad. Ed. Galaxia.
• TOBARUELA, Pere. Viaxes dun can de palleiro. Ed. Sotelo Blanco.
2ª avaliación
• JENNINGS, Paul. Vaiche boa! Ed. Galaxia.
• MACEIRAS, Andrea. Violeta Tamurana. Baía Ed.
3ª avaliación
• FERNÁNDEZ PAZ, Agustín. Cartas de inverno. Ed. Xerais.
• MALLORQUÍ, César. As lágrimas de Shiva. Ed. Rodeira.
551
• NEIRA CRUZ, Xosé A. Gatos e leóns. Oxford Univ. Press.
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios pedagóxicos:
adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e novidades editoriais
que reforcen os contidos transversais.
LIBROS DE LECTURA PARA 2º ESO
1ª avaliación
• MIRANDA, Xosé. Pel de lobo. Ed. Xerais.
• PEDROLO, Manuel de. Mecanoscrito da segunda orixe. Ed. Galaxia.
2ª avaliación
• CRUZ IGERABIDE, Juan. Ata que o saibas todo. Oxford Univ. Press.
3ª avaliación
• TORO, Suso de. A sombra cazadora. Ed. Xerais.
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios
pedagóxicos: adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e
novidades editoriais que reforcen os contidos transversais.
ACTIVIDADES PARA 1º E 2º ESO
552
ANTES DA LECTURA:
• Busca por parte dos rapaces da bibliografía dos autores empregando diferentes vías:
biblioteca, Internet ... como reforzo da lectura que realizarán a posteriori.
• Imaxinar de qué trata o libro a partir do seu título, averiguar qué clase de historia se esconde
tras el (policíaca, de amor, de aventuras ...).
• Analizar a ilustración da portada e preguntarlles qué información lles proporciona a imaxe e,
despois de ler o resumo da contraportada, comentar se se aprecia algunha relación entre o título
e o argumento así como coa ilustración.
• Narrar un pouco do argumento ou ler algún fragmento para atraer a súa atención.
DURANTE A LECTURA:
• Realizar preguntas de comprensión lectora.
- Comentar as vivencias do protagonista. Como reaccionarían eles no seu caso?
- Crear debates ao redor dalgún tema de interese tratado no libro.
- Ler un anaco do texto e imaxinar qué acontece a continuación e qué final lle espera ao
personaxe principal.
DESPOIS DA LECTURA:
553
• Retomando as actividades do primeiro bloque cuestionarase se o título é o idóneo e
elaboraranse posibles títulos alternativos.
• Inventar outro final para o libro.
- Carta ou correo electrónico ao autor ou autora expresando a súa opinión sobre o libro.
- Promover encontros cos autores e ilustradores na biblioteca, tras o coñecemento da súa obra.
- Realizar un xogo-concurso no que os alumnos deben responder a unha batería de preguntas
anecdóticas sobre o libro para amosar o seu coñecemento ou demostrar a súa retentiva.
- Cuestionarse se o resumo da contraportada responde ao contido do argumento. Proposta de
narración oral de posibles resumos.
- Reflexión sobre as ilustracións nas que se reflicte a historia. Discutir sobre as imaxes, se
nelas aparecen recollidas as principais escenas e qué novidades achegan á historia.
- Elaboración por escrito das súas propias reflexións e críticas sobre algún tema tratado no
texto: a influencia das lendas e os mitos na nosa cultura, a problemática da inmigración e a
xenofobia, o conflito do bilingüismo ...
- Elaboración escrita dunha ficha-resumo que deberá incluír os seguintes apartados:
• Ficha técnica do libro: Autor, título, editorial, lugar e ano de publicación.
• Argumento: Resumo obxectivo do contido do libro.
Deben aparecer reflectidos os seguintes aspectos:
554
Protagonistas principais e secundarios.
Lugar e tempo onde se desenvolve a historia.
Principais acontecementos.
Eixo temático arredor do que xira a historia.
• Valoración persoal:
• Exposición subxectiva sobre o argumento do libro.
• Opinión sobre a estrutura e a linguaxe empregadas (complicación co vocabulario,
dificultades coas formas narrativas, coas elipses narrativas, etc.)
- Recomendacións a unha terceira persoa sobre o libro.
- Outras impresións que se queiran engadir.
ITINERARIO LECTOR PARA 3º ESO
1ª avaliación
• BARCELÓ, Elia. Cordelúa. Ed. Rodeira.
• REIGOSA, Carlos. Pepa a loba. Ed. Xerais.
2ª avaliación
• ALAPONT, Pasqual; GARRIDO, Vicente. O inferno de Marta: a máscara do amor. Ed.
Xerais.
3ª avaliación
555
• FERNÁNDEZ PAZ, Agustín. Corredores de sombra. Ed. Xerais.
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios
pedagóxicos: adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e
novidades editoriais que reforcen os contidos transversais.
ACTIVIDADES PARA 3º DA ESO
Guía de lectura
1º.-Ficha técnica:
1. Autor:
2. Obra:
Titulo:
Editorial:
Colección:
Data da edición:
556
2º.-Análise da obra.
2.1- Resume brevemente ( 15-20 liñas ) o contido da obra.
Indica o tema principal.
Argumento= contido: o resumo dos acontecementos pero conservando os
detalles máis importantes, constitúe o argumento da obra. O argumento é, polo
tanto, a síntese da historia. Sen embargo, ese argumento pódese resumir aínda máis
ata chegar a idea central da obra que sintetiza a intención do autor, isto é, ao tema.
2.2- O narrador: Quen narra ?Intervén na acción?
A voz narradora que conta a historia pode facelo en 3ª persoa, cando o
realiza dende fóra, sen participar na acción e en 1ª persoa contándoa desde
dentro.Polo xeral, a 1ª persoa relaciónase cunha voz narrativa subxectiva pois fala
dende si mesma, descobre a súa personalide e mesmo pode adiantar acontecementos
na narración.
A 3ª persoa pode corresponder a unha voz narrativa obxectiva, que nos informa
sobre os personaxes pero non entra neles.
557
2.3- Modos do discurso: que predomina na obra: a narración, a descrición ou o diálogo?
Sinala un exemplo de cada un deles (capítulo, páxina).
A narración é o modo do discuso básico da obra narrativa pero raramente
aparece aillada, xeralmente se combina coa descrición e o diálogo.
2.4- Tempo: Sinala o tempo da historia e o tempo do discurso.
Os acontecementos narrados teñen lugar nun tempo concreto. Pero hai que
distinguir entre o tempo da historia e o tempo do discurso.
-Tempo da historia: Ven a ser o tempo presente, pasado ou futuro (este último se é unha
novela de ciencia fición) no que se desenvolven e ambientan os acontecementos narrados.
Este tempo pode ser variado: horas, varios días, meses, anos, séculos…
-Tempo do discurso: refírese á disposición temporal dos acontecementos na obra narrativa.
558
Nesta disposición pode haber:
• Liñalidade narrativa : cando o narrador dispón a orde temporal dos acontecementos
na orde cronolóxica lóxica; isto é, os sucesos relátanse a medida que suceden. A acción
está liñalmente contada.
• Discontinuidade narrativa : cando se rompe a liñalidade narrativa ao presentarnos
os feitos de forma discontinua. Isto pódese producir porque o personaxe lembra feitos
pasados e salta do presente ao pasado (analepse ) ou ben porque introduce no presente
accións futuras (prolepse ).
2.5- Espazo: en que lugares se desenvolve a acción?
• O espazo é o lugar onde se desenvolven as acccións dos personaxes. Os
espazos poden ser: urbanos ou rurais, interiores ou exteriores, imaxinarios ou
rurais…Os personaxes poden, así mesmo, vivir unha acción itinerante con espazos
variados e multiples.
2.6- Estrutura: Que acontecemento da obra che parece máis importante?
Sinala a súa estrutura externa e interna.
559
2.7- Personaxes: Quen é o protagonista?
Descríbeo coas túas palabras.
2.8- Actividade creativa: Redacta dun modo diferente a como o fai o autor o final da obra.
2.9- Valoración personal: O libro resultou ser como esperabas ou non? Defraudoute?
Puntúao do 1 ao 10.
ITINERARIO LECTOR PARA 4º DA ESO
Esta selección de obras para os alumnos e alumnas de 4º da ESO pretende, en primeiro lugar,
responder a criterios de calidade e captar o interese do alumnado. É unha selección feita desde a
diversidade, tanto de xéneros (á parte de narrativa, hai tamén títulos de poesía e de teatro), coma de
temáticas (que cremos que poden ser do gusto dos alumnos e alumnas deste nivel): o paso da
infancia á xuventude, as relacións humanas, as relacións familiares, a relación co profesorado, a
diferenza de culturas, a guerra, o ambiente no instituto, a educación sexual e emocional, o amor, o
humor, a fantasía, as aventuras... Preténdese tamén que algunhas das lecturas seleccionadas dean pé
para o tratamento na aula dos temas transversais.
1ª avaliación
• ALEIXANDRE, Marilar. A cabeza de Medusa. Ed. Xerais.
560
• REIMÓNDEZ, María. O club da calceta. Ed. Xerais.
• VILLAR, Domingo. A praia dos afogados. Ed. Galaxia.
2ª avaliación
• ALEIXANDRE, Marilar. Rúa carbón. Ed. Xerais.
• TORO, Suso de. Non volvas. Ed. Xerais.
3ª avaliación
• DIESTE, Rafael. Dos arquivos do trasno. Ed. Galaxia.
• DOCAMPO, Xabier. O libro das viaxes imaxinarias. Ed. Xerais.
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios pedagóxicos:
adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e novidades editoriais
que reforcen os contidos transversais.
ACTIVIDADES
Estas actividades propóñense para desenvolver certas capacidades relacionadas coas estratexias de
lectura. A elección dunhas ou doutras farase segundo o tipo de lectura e no momento que se
considere oportuno tendo en conta o grupo de alumnos e alumnas e a dinámica que se estableza en
torno ao libro.
Antes da lectura
Presentación do libro que se vai ler: o título, o autor/a, os temas...; activación dos coñecementos 561
previos sobre o que se vai ler, coa finalidade de fomentar o interese sobre o texto.
Durante a lectura
• Lectura expresiva dalgúns textos escollidos, sobre todo textos poéticos, co fin de captar o ton do
texto, de “vivir” a lectura.
• Lectura dramatizada de textos teatrais.
• Aclaración de posibles dúbidas acerca dos textos lidos.
• Resumo de textos escollidos.
• Presentación de textos con erros, para identificalos.
• Presentación de textos con “lagoas”, para completar.
• Proposta de títulos para os capítulos da lectura (se se trata dunha narración en capítulos e estes
non levan título).
Despois da lectura
• Elaboración de resumos.
• Extracción das ideas principais.
• Situación dun fragmento no conxunto da obra.
• Formulación de preguntas: preguntas de resposta literal; preguntas que obriguen ao lector ou
lectora a relacionar diversos aspectos do texto para atopar a resposta; preguntas de elaboración
persoal, que esixan a asociación co que xa se sabe, co que se pensa ou co que se ten experimentado.
562
• Expresión da opinión que mereceu a lectura: gustou ou non?; que foi o que máis gustou?; que
destacaría?...
• Establecemento de debates sobre algún tema que puidese xurdir na lectura.
• Completar textos, engadir finais, reescritura segundo diversos criterios.
• Continuación do texto a partir de onde o autor ou a autora o deixou.
• No caso de lecturas poéticas: preparación dun recital dunha escolma de poemas lidos.
• Elaboración dunha antoloxía poética propia, a partir de poemas ou cancións que lembren, que
lles gusten, que lles chamen a atención...
• Elaboración dunha carta destinada ao autor ou autora da obra comentándolle a opinión sobre a
lectura.
ITINERARIO LECTOR PARA BACHARELATO
O Artigo 7º, Decreto 275/ 1994, de 29 de xullo (DOG), establece, como unha das
capacidades que o currículo de Bacharelato debe desenvolver nos alumnos, a de desenvolver
a sensibilidade artística e literaria como fonte de formación e enriquecemento cultural.
Pola súa banda, o Decreto 231/2002, do 6 de xuño (DOG), especifica que como resultado do
proceso de ensino-aprendizaxe da asignatura de Lingua e Literatura Galega, os alumnos han
de desenvolver, entre outras, as de:
563
-Coñecer as características das principais etapas da Literatura Galega, así como dos
autores e das obras máis significativas, utilizando de forma crítica as fontes
documentais para o seu estudo.
-Ler e comentar as obras máis representativas das diferentes épocas da literatura
galega, como fonte de pracer persoal e como manifestación artística do ser humano
nun ámbito cultural concreto.
Os obxectivos xerais do bacharelato e os específicos da materia marcaron o punto de
partida para determinar que lecturas eran as máis axeitadas a os niveis de 1º e 2º de
Bacharelato, cuxo programa aborda o estudo das distintas etapas e correntes nas que se
estructura o corpus literario producido en lingua galega dende a Idade Media ata os nosos
días.
LECTURAS OBRIGATORIAS
1ª avaliación
• CASTELAO, Daniel. Os vellos non deben de namorarse. Farsa em tres actos con un
prólogo e un epílogo. Ed. Galaxia.
2ª avaliación
• BLANCO AMOR, Eduardo. A esmorga. Ed. Galaxia.
3ª avaliación
564
• MÉNDEZ FERRÍN, Xosé Luís. Con pólvora e magnolias. Ed. Xerais.
As presentes lecturas poderán ser modificadas atendendo ós seguintes criterios
pedagóxicos: adecuación ás capacidades lectoras e de comprensión do noso alumnado e
novidades editoriais que reforcen os contidos transversais.
2º BACHARELATO
1ª avaliación
• RIVAS, Manuel. Todo é silencio. Ed. Xerais.
2ª avaliación
• CALVEIRO, Marcos. O pintor do sombreiro de malvas. Ed. Xerais.
3ª avaliación
• CUNQUEIRO, Álvaro. O incerto señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca. Ed. Galaxia.
NOTA
Estas lecturas monográficas deberán completarse coa lectura, en clase, dunha selección de
poemas representativos dos diferentes autores, grupos e etapas da lírica galega dos séculos
XX e XXI.
565
ANEXO Nº 3 – PLAN TIC
AS TIC NO DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA GALEGAS
As tecnoloxías da información e comunicación evoluíron espectacularmente nos últimos
anos e o sistema educativo non pode quedar á marxe dos cambios. Mais onde as TIC atopan
o seu sitio na nosa materia é como apoio á aprendizaxe. As tecnoloxías así entendidas
áchanse pedagoxicamente integradas no proceso de aprendizaxe, teñen o seu sitio na aula e
son empregadas de forma cotiá, tanto na busca e procura de información como na
ampliación de coñecementos, así como constitúen unha ferramenta eficaz para aprender a
aprender e incentivar a autonomía e iniciativa persoal.
AS TIC NA ESO
Cando falamos das TIC en educación, como ferramenta e recurso, temos que
obrigatoriamente ter en conta tres aspectos:
-Alfabetización no medio.
-Utilización das TIC como apoio ao currículo.
-Pasar de consumidor a creador.
566
1.- A Alfabetización no medio: correspóndelle ao profesorado ser o apoio e referencia do
alumno na utilización das TIC.
2.- A utilización das TIC como apoio ao currículo.
2.1. Os libros de texto de 1º e 2º ESO do alumnado conteñen un CD-Rom que permite
traballar, de modo diferente do proposto no manual algúns dos contidos básicos do curso:
actividades de ortografía, gramática e campos semánticos, así como test de autoavaliación
para comprobar o nivel de coñecementos adquiridos. Actividades e test que servirán ao
profesorado como material de reforzo e deteción precoz de problemas na comprensión e
adquisición de novos contidos.
2.2 Recursos didácticos en internet.:
Existen unha serie de enderezos web que son de interese para traballar determinados
aspectos dos contidos da nosa materia. Así:
-Dicionario da Real Academia Galega: www.edu.xunta.es/dicionarios.
-Terminoloxía do futbol: galego.org/vocabularios/futbol.html.
-A Mesa pola normalización lingüística:www.amesa.org.
-Biblioteca virtual galega:www.big.udc.es
-Literatura galega medieval:www.usc.es/ilgas/escolma.html.
-R.A.G.:www.realacademiagal.org.
567
A utilización de internet pertmite mellorar as habilidades de obtención de información e a
adquisición dos coñecementos axeitados para seleccionar, analizar criticamente, correxir,
organizar, relacionar e sintetizar a información co fin de transformala en coñecemento.
3.-Pasar de consumidor a creador:
O alumnado debe ser quen de pasar, progresivamente, de consumidor (búsqueda de
información) a creador.
3.1 Elaboración dun blog: a nosa área ten como finalidade fundamental o desenvolvemento
da capacidade comunicativa. Con esta actividade potenciaremos o uso da nosa lingua en
internet, desbotaremos prexuízos e fomentaremos a autonomía e iniciativa persoal. Así
como valoraremos a correción gramatical e a adecuación textual.
3.2 Presentacións en Power Point: nelas o alumnado debe demostrar, ben individualmente
ben en pequeno grupo, que é capaz de sintetizar un tema, presentalo de xeito claro, ordeado
e comprensible utilizando de xeito correcto a lingua oral.
A utilización das TIC debe ser progresiva e adaptada a idade e nivel do alumnado.
Así o nivel de esixencia será proporcional aos diferentes cursos e grupos.
568
Temporalización:
Flexible e adaptada ás necesidades e nivel de cada grupo particular.
Materiais:
*Un ordenador portatil para cada membro do departamento.
*Un proxector.
*Unha aula con encerado dixital.
*Cursos de formación para o profesorado.
569
ANEXO Nº 4 – PROTOCOLO DE PENDENTES
De acordo coa orde do 21 de decembro do 2007 pola que se regula a avaliación na educación
secundaria obrigatoria, este departamento, seguindo o establecido no punto 6 do artigo 6º
(Promoción) onde se di: ”correspóndelles aos departamentos didácticos a organización dos
programas de reforzo destinados a recuperar as aprendizaxes non adquiridas”, establece os
seguintes criterios de avaliación:
-Os programas de reforzo consistirán na realización dunha serie de exercicios baseados nos contidos
da programación didáctica aprobada para cada nivel.
-Estes exercicios prepararanse nas primeiras reunións de Departamento deste ano lectivo. Faráselles
un exame parcial en marzo e outro en maio, este último coincidindo coa data do exame oficial final
e global para os alumnos que non se presentaran ao primeiro parcial.
-O profesor responsable das actividades docentes en cada grupo e nivel será o responsable de
entregar este material aos alumnos e de supervisar o seu traballo.
-Os criterios de avaliación para os diferentes niveis da ESO son os explicitados no Anexo II do
decreto 133/2007 do 5 de xullo (DOG de 13/xullo/2007) polo que se regulan as ensinanzas da
educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia.
BACHARELATO: Os alumnos que pasen a 2º de Bacharelato coa materia pendente de 1º terán un
570
exame parcial en marzo e outro en maio, este último coincidindo coa data do exame oficial final e
global para os alumnos que non se presentaran ao primeiro parcial.
571
572
Sinatura do profesorado do Departamento
• Filipe Diez
• Mª Xesús Lema
• Olivia Pena
• Mª José Rodríguez Bello
• Evangelina Santos
• Carme Vázquez
573
Carballo, outubro de 2012.
574
Recommended