Radyoterapi ve Kemoterapi Uygulamalarında Akupunktur

Radyoterapi ve Radyoterapi ve Kemoterapi Kemoterapi

Uygulamalarında Uygulamalarında AkupunkturAkupunktur

Dr. Setenay MİTDr. Setenay MİT

2005 20302005 2030

11 Milyon Yeni vaka 27 Milyon11 Milyon Yeni vaka 27 Milyon

7 Milyon Ölüm 17 Milyon7 Milyon Ölüm 17 Milyon

25 Milyon Yaşayan hasta 75 Milyon25 Milyon Yaşayan hasta 75 Milyon

* IARC* IARC

• San Francisco’da yapılan bir San Francisco’da yapılan bir çalışmada meme ca’lı kadınların %75 çalışmada meme ca’lı kadınların %75 ‘inin tamamlayıcı ve alternatif ‘inin tamamlayıcı ve alternatif tedavilerin en az bir formunu tedavilerin en az bir formunu uyguladığı görülmüş.uyguladığı görülmüş.

**Adler, S. Complementary and alternative medicine use among women with Adler, S. Complementary and alternative medicine use among women with breast cancer. breast cancer. Med Anthropol QMed Anthropol Q 13:214-222, 1999 13:214-222, 1999

AkupunkturAkupunktur

• Yaklaşık İ.Ö 3000 yılından beriYaklaşık İ.Ö 3000 yılından beri- Liu Yan;kaya gibi sert yumrularLiu Yan;kaya gibi sert yumrular- Zhong Yang;inflame ülserler’ in Zhong Yang;inflame ülserler’ in

tedavisinde kullanılmaktadır.tedavisinde kullanılmaktadır.

• Malign:Ölümcül hasar yol açanMalign:Ölümcül hasar yol açan• Çin tıbbına göre ölümcül hasar yin-Çin tıbbına göre ölümcül hasar yin-

yang (jing-shen, kan-qi) arasındaki yang (jing-shen, kan-qi) arasındaki uyumun ve bütünlüğün bozulması uyumun ve bütünlüğün bozulması sonucu ortaya çıkar.sonucu ortaya çıkar.

Akupunktura göre Akupunktura göre kanserkanser

• Qi, kan ve nemin birikip toksik hale Qi, kan ve nemin birikip toksik hale gelerek normal sirkulasyonu tıkayıp gelerek normal sirkulasyonu tıkayıp bozmasıyla sağlıklı doku morbid bozmasıyla sağlıklı doku morbid dokuya dönüşür ve kanseröz kitleler, dokuya dönüşür ve kanseröz kitleler, şişlikler ve tümörler ortaya şişlikler ve tümörler ortaya çıkar.Uzamış stagnas yon qi ve çıkar.Uzamış stagnas yon qi ve kanda, en sonunda da öz de tükenişe kanda, en sonunda da öz de tükenişe yol açar.yol açar.

• Öz büyüme ve maturasyonu kontrol Öz büyüme ve maturasyonu kontrol ettiği için sonuçta immatur, ettiği için sonuçta immatur, andiferansiye, malforme hücreler andiferansiye, malforme hücreler ortaya çıkar.Bu yüzden qi, kan ve ortaya çıkar.Bu yüzden qi, kan ve nemi düzenleyen, sirkulasyonu nemi düzenleyen, sirkulasyonu sağlayan ve stazı açan bir tedavi sağlayan ve stazı açan bir tedavi toksinleri uzaklaştırıp özü yenileyerek toksinleri uzaklaştırıp özü yenileyerek ve kitleleri çözerek kanser ve kitleleri çözerek kanser tedavisinde kritik rol oynayabilir.tedavisinde kritik rol oynayabilir.

Yin-Yang Perspektifinden Yin-Yang Perspektifinden Kemoterapi ve RadyoterapiKemoterapi ve Radyoterapi

• Radyasyon; sıcak ve inflamasyon üreten, Radyasyon; sıcak ve inflamasyon üreten,

yin’i yin’i pişirenpişiren, kan ve neme hasar veren , kan ve neme hasar veren aşırı yang formudur.Kanın ve nemin aşırı yang formudur.Kanın ve nemin kuruması koagulasyon (statik kan), donma kuruması koagulasyon (statik kan), donma (balgam) olarak ortaya çıkar.Stagne olan (balgam) olarak ortaya çıkar.Stagne olan kan ve balgam qi, nem ve kan sirkulasyo kan ve balgam qi, nem ve kan sirkulasyo nunu bozarak organ sistemlerinde eksiklik nunu bozarak organ sistemlerinde eksiklik ve zayıflamaya neden olur.Radyasyon ve zayıflamaya neden olur.Radyasyon çoğunlukla kemiklerin içine kadar işleyerek çoğunlukla kemiklerin içine kadar işleyerek iliği kurutur ve özü zayıflatır.iliği kurutur ve özü zayıflatır.

• Kemoterapi; qi’nin kan ve nem dolaşımı Kemoterapi; qi’nin kan ve nem dolaşımı üzerindeki etkisini, vücudu ısıtmasını üzerindeki etkisini, vücudu ısıtmasını bozan, besinlerin qi ve kana bozan, besinlerin qi ve kana dönüşmesini engelleyen yang’a zarar dönüşmesini engelleyen yang’a zarar veren aşırı yin formudur.Qi kan ve veren aşırı yin formudur.Qi kan ve sıvıların dolaşımını sağlayamadığı sıvıların dolaşımını sağlayamadığı zaman kan stagnasyonu ve nem zaman kan stagnasyonu ve nem artar.Vücudun sıcak kalması artar.Vücudun sıcak kalması zorlaşır.İnternal soğuk nemi balgama zorlaşır.İnternal soğuk nemi balgama dönüştürür ve kan koagulasyonuna dönüştürür ve kan koagulasyonuna sebep olur.sebep olur.

Radyasyon ve Radyasyon ve kemoterapinin yan etkileri kemoterapinin yan etkileri qi, nem, kan ve öz eksikliği qi, nem, kan ve öz eksikliği semptomlarıyla paraleldir.semptomlarıyla paraleldir.- Halsizlik, güçsüzlükHalsizlik, güçsüzlük

- Enfeksiyonlara Enfeksiyonlara yatkınlıkyatkınlık

- ÖdemÖdem- DehidratasyonDehidratasyon- Saç kaybıSaç kaybı- Huzursuzluk, irritabiliteHuzursuzluk, irritabilite- DepresyonDepresyon- Anemi, lökopeniAnemi, lökopeni- Konsantrasyon Konsantrasyon

bozukluğubozukluğu

--Sıcak basmalarıSıcak basmaları

-Gece terlemeleri-Gece terlemeleri

-Susuzluk-Susuzluk

-Kuru deri-Kuru deri

-İnfertilite, libido kaybı-İnfertilite, libido kaybı

-İştahsızlık, anoreksia-İştahsızlık, anoreksia

-Diare-Diare

-Ülserasyonlar, kanama-Ülserasyonlar, kanama

-Kas ve eklem ağrıları-Kas ve eklem ağrıları

AkupunkturAkupunktur

• 1997’de toplanan NIH Konsensus 1997’de toplanan NIH Konsensus Geliştirme Konferansı’nda akupunkturun Geliştirme Konferansı’nda akupunkturun kemoterapinin indüklediği bulantı-kusma kemoterapinin indüklediği bulantı-kusma ve ağrının giderilmesinde etkili olduğu ve ağrının giderilmesinde etkili olduğu kabul edildi.Amerikan Kanser Derneği kabul edildi.Amerikan Kanser Derneği “Akupunkturun basit, çoğunlukla işe “Akupunkturun basit, çoğunlukla işe yarayan, yan etki ve komplikasyonları az yarayan, yan etki ve komplikasyonları az olan ucuz bir yöntem olduğunu ve bu olan ucuz bir yöntem olduğunu ve bu yüzden bazı problemlerin çözümünde iyi yüzden bazı problemlerin çözümünde iyi bir seçenek olabileceği”ni belirtti.bir seçenek olabileceği”ni belirtti.

• Modern görüş;Akupunktur Modern görüş;Akupunktur hematopoesis, sellüler ve humoral hematopoesis, sellüler ve humoral bağışıklık, sıcaklık ve basınç, bağışıklık, sıcaklık ve basınç, solunum, metabolizma, hormonal solunum, metabolizma, hormonal sekresyon, nöromuskuler sekresyon, nöromuskuler koordinasyon ve diurnal ritm gibi koordinasyon ve diurnal ritm gibi temel mekanizmaları düzenler.temel mekanizmaları düzenler.

• Geleneksel görüş; yin-yang’ı, Geleneksel görüş; yin-yang’ı, büyüme, gelişme ve dinamik büyüme, gelişme ve dinamik uyumdan sorumlu organ sistemlerini uyumdan sorumlu organ sistemlerini düzenler.düzenler.

• Ağrı qi, kan ve nemin kanallarda stagne Ağrı qi, kan ve nemin kanallarda stagne olduğunun göstergesidir.Modern bilimsel olduğunun göstergesidir.Modern bilimsel modelde akupunkturun etki mekanizması modelde akupunkturun etki mekanizması çoğunlukla ağrı alanında tanımlanmıştır.çoğunlukla ağrı alanında tanımlanmıştır.

• Ağrı medikasyonu sonucu bulantı, Ağrı medikasyonu sonucu bulantı, konstipas yon, doz aşımı sonucu konstipas yon, doz aşımı sonucu kardiopulmoner depres yon, hepatik veya kardiopulmoner depres yon, hepatik veya renal toksisite riski gibi durumlar renal toksisite riski gibi durumlar akupunkturun ağrı kesici etkisini daha akupunkturun ağrı kesici etkisini daha değerli kılmaktadır.değerli kılmaktadır.

• Metastatik kemik kanserli 286 hasta Metastatik kemik kanserli 286 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada ağrıda üzerinde yapılan bir çalışmada ağrıda % 76 oranında düzelme olmuş ve % 76 oranında düzelme olmuş ve hastaların uzun dönemli narkotik hastaların uzun dönemli narkotik analjezik ihtiyacı azalmıştır.analjezik ihtiyacı azalmıştır.

**Guo R, Zhang L, Gong Y, et al: The treatment of pain in bone metastasis of Guo R, Zhang L, Gong Y, et al: The treatment of pain in bone metastasis of cancer with the analgesic decoction of cancer and the acupoint therapeutic cancer with the analgesic decoction of cancer and the acupoint therapeutic apparatus.apparatus. J Tradit Chin Med J Tradit Chin Med 15:262-264, 1995. 15:262-264, 1995.

• Kemoterapi alan 48 gastrik karsinomalı Kemoterapi alan 48 gastrik karsinomalı hastada yapılan randomize bir çalışmada hastada yapılan randomize bir çalışmada akupunkturun analjezik etkisi narkotikler akupunkturun analjezik etkisi narkotikler ve NSAI ajanlarla karşılaştırılmıştır.12 saat ve NSAI ajanlarla karşılaştırılmıştır.12 saat sonra ağrı kontrolunda farmakolojik tedavi sonra ağrı kontrolunda farmakolojik tedavi üstün olmasına rağmen 2 ay sonra uzun üstün olmasına rağmen 2 ay sonra uzun dönemli ağrı kontrolu aynı bulunmuştur. dönemli ağrı kontrolu aynı bulunmuştur. Sadece akupunktur grubunda plasma Sadece akupunktur grubunda plasma enkefalin seviyesi yükselmiş, kemoterapi enkefalin seviyesi yükselmiş, kemoterapi nin diğer yan etkilerinde düzelme olmuş nin diğer yan etkilerinde düzelme olmuş ve genel hayat kalitesi artmıştır.ve genel hayat kalitesi artmıştır.

• Dang W, Yang J: Clinical study on acupuncture treatment of stomach carcinoma pain. Dang W, Yang J: Clinical study on acupuncture treatment of stomach carcinoma pain. J Tradit Chin J Tradit Chin MedMed 18:31-38, 1998. 18:31-38, 1998.

• Radyoterapiye bağlı geç başlangıçlı Radyoterapiye bağlı geç başlangıçlı ödemi olan 122 hastada hem ağrı ödemi olan 122 hastada hem ağrı hem de ödemde azalma gözlenmiştir.hem de ödemde azalma gözlenmiştir.

*Bardychev MS, Guseva LI, Zubova ND: Acupuncture in edema of *Bardychev MS, Guseva LI, Zubova ND: Acupuncture in edema of the extremities following radiation or combination therapy of the extremities following radiation or combination therapy of cancer of the breast and uterus. cancer of the breast and uterus. Vopr Onkol. Vopr Onkol. 1988:34(3):3 19-1988:34(3):3 19-22.22.

• Akupunkturun bulantı-kusma Akupunkturun bulantı-kusma üzerindeki etkisi bir çok çalışma üzerindeki etkisi bir çok çalışma üzerinde gösterilmiş tir.Randomize üzerinde gösterilmiş tir.Randomize kontrollü 29 çalışmada 2000 den kontrollü 29 çalışmada 2000 den fazla hasta üzerinde pozitif sonuç fazla hasta üzerinde pozitif sonuç alınmıştır.alınmıştır.

• Vickers AJ (1996) Can acupuncture have specific effects on health? A Vickers AJ (1996) Can acupuncture have specific effects on health? A systematic review of acupuncture antiemesis trials. systematic review of acupuncture antiemesis trials. J R Soc MedJ R Soc Med. 89:303-. 89:303-311.311.

• Belfast’taki Queen’s Üniversitesinden J.W.Dudee Belfast’taki Queen’s Üniversitesinden J.W.Dudee akupunkturun postoperatif bulantı ve kusmayı akupunkturun postoperatif bulantı ve kusmayı belirgin olarak azalttığını göstermiştir.*Aynı belirgin olarak azalttığını göstermiştir.*Aynı kişinin bir başka çalışmasında kemoterapiye bağlı kişinin bir başka çalışmasında kemoterapiye bağlı bulantı-kusaması olan 105 hastada P-6 noktasının bulantı-kusaması olan 105 hastada P-6 noktasının anti emetik etkinliği araştırılmış ve %63 oranında anti emetik etkinliği araştırılmış ve %63 oranında yararlı bulunmuştur.**yararlı bulunmuştur.**

**Dundee JW, Ghaly RG, Fitzpatrick KT, et al: Acupuncture prophylaxis of cancer chemotherapy-induced sickness. Dundee JW, Ghaly RG, Fitzpatrick KT, et al: Acupuncture prophylaxis of cancer chemotherapy-induced sickness. Journal of Journal of the Royal Society of Medicinethe Royal Society of Medicine 82:268-271, 1989. 82:268-271, 1989.

****Dundee JW, McMillan C: Positive evidence for P6 acupuncture antiemesis. Dundee JW, McMillan C: Positive evidence for P6 acupuncture antiemesis. Postgraduate Medical JournalPostgraduate Medical Journal 67:417-422, 67:417-422,

19911991. .

• Orta ve ileri seviyede kanserli Orta ve ileri seviyede kanserli kemoterapi ye bağlı lökopenisi olan kemoterapi ye bağlı lökopenisi olan 386 hastaya uygulanan akupunktur 386 hastaya uygulanan akupunktur ve moksa tedavisinden sonra %38 ve moksa tedavisinden sonra %38 hastada lökosit sayısı artmıştır.hastada lökosit sayısı artmıştır.

**Chen HL, Huang XM: Treatment of chemotherapy-induced leukocytopenia Chen HL, Huang XM: Treatment of chemotherapy-induced leukocytopenia with acupuncture and moxibustion. with acupuncture and moxibustion. Chung Hsi I Chieh Ho Tsa Chih.Chung Hsi I Chieh Ho Tsa Chih. 1991; 1991; 11(6):350-2.11(6):350-2.

• Lökopenisi olan 48 hastaya Lökopenisi olan 48 hastaya uygulanan ST-36 stimulasyonu uygulanan ST-36 stimulasyonu sonucu tedavi gören hastaların sonucu tedavi gören hastaların %90’ında beyaz küre sayısı artmıştır.%90’ında beyaz küre sayısı artmıştır.

**Wei Z: Clinical observation on therapeutic effect of acupuncture at St 36 for Wei Z: Clinical observation on therapeutic effect of acupuncture at St 36 for

leukopenia. leukopenia. J Tradit Chin MedJ Tradit Chin Med. 18:94-95, 1998. . 18:94-95, 1998.

• Radyoterapi ve kemoterapiye bağlı Radyoterapi ve kemoterapiye bağlı lökopenisi olan 121 hastaya uygulanan 5 lökopenisi olan 121 hastaya uygulanan 5 günlük akupunk tur tedavisinden sonra günlük akupunk tur tedavisinden sonra beyaz kan hücrelerinin belirgin olarak beyaz kan hücrelerinin belirgin olarak arttığı gözlenmiştir.arttığı gözlenmiştir.

**JZhou J, Li Z, Jin P: A clinical study on acupuncture for prevention and treatment of toxic JZhou J, Li Z, Jin P: A clinical study on acupuncture for prevention and treatment of toxic side effects during radiotherapy and chemotherapy. side effects during radiotherapy and chemotherapy. J Tradit Chin Med.J Tradit Chin Med. 19:16-21, 19:16-21, 1999.1999.

• Kemoterapiyle indüklenmiş Kemoterapiyle indüklenmiş menopozda olan veya Tamoxifen gibi menopozda olan veya Tamoxifen gibi ajanların kullanımına bağlı sıcak ajanların kullanımına bağlı sıcak basması, gece terlemesi, cilt veya basması, gece terlemesi, cilt veya vajende kuruluk, insomnia şikayetleri vajende kuruluk, insomnia şikayetleri olan kadınlarda yapılan çalışmalar olan kadınlarda yapılan çalışmalar akupunkturun bu semptomların akupunkturun bu semptomların kontrolunde etkili olduğunu kontrolunde etkili olduğunu göstermiştir.göstermiştir.

**Zhang D, Zheng X, Wang Q: Clinical study on climacteric syndrome treated by Zhang D, Zheng X, Wang Q: Clinical study on climacteric syndrome treated by acupuncture and moxibustion. acupuncture and moxibustion. Shanghai J Acupuncture MoxibustionShanghai J Acupuncture Moxibustion. 3:29-32, 1999.. 3:29-32, 1999.

Vaka TakdimiVaka Takdimi

• 46 yaşında erkek hasta 2005 yılı 46 yaşında erkek hasta 2005 yılı Temmuz ayında aşırı düşünce, Temmuz ayında aşırı düşünce, yorgunluk, halsizlik, öfke patlamaları, yorgunluk, halsizlik, öfke patlamaları, çarpıntı şikayeti ile başvurdu.Sağ çarpıntı şikayeti ile başvurdu.Sağ ayakta halluks vagus vardı ve ayakta halluks vagus vardı ve kırmızı,şiş ve iltihaplı görünümdeydi. kırmızı,şiş ve iltihaplı görünümdeydi. Hasta depresyon düşünülerek Hasta depresyon düşünülerek tedaviye alındı.tedaviye alındı.

• DU-20, Yintan, LI-4 ve 11, SP-3, SP-6, DU-20, Yintan, LI-4 ve 11, SP-3, SP-6, LIV-3LIV-3

• 2. seanstan itibaren ayağındaki ağrılı 2. seanstan itibaren ayağındaki ağrılı şişlik kayboldu ve ayakkabı şişlik kayboldu ve ayakkabı giyebilmeye başladı. Geceleri uykusu giyebilmeye başladı. Geceleri uykusu düzene girdi.3 ay süreyle haftada iki düzene girdi.3 ay süreyle haftada iki kez tedaviye devam edildi.kez tedaviye devam edildi.

• O dönemde hasta erken evre multipl O dönemde hasta erken evre multipl myelom nedeniyle takipteydi.Kemik myelom nedeniyle takipteydi.Kemik iliği biyopsisinde %10-15 oranında iliği biyopsisinde %10-15 oranında plazma hücre infiltrasyonu vardı.plazma hücre infiltrasyonu vardı.

• 3 aylık akupunktur tedavisi 3 aylık akupunktur tedavisi sonucunda plazma hücre infiltrasyon sonucunda plazma hücre infiltrasyon oranı %5’e düştü.Kemik iliği biyopsisi oranı %5’e düştü.Kemik iliği biyopsisi normosellüler olarak geldi.normosellüler olarak geldi.

• Kasım 2008’de hasta bu defa şiddetli Kasım 2008’de hasta bu defa şiddetli bel ağrısıyla başvurdu.Kemik iliği bel ağrısıyla başvurdu.Kemik iliği biyopsisinde sellülarite oranı %90, biyopsisinde sellülarite oranı %90, plazma hücre infiltrasyonu %80 plazma hücre infiltrasyonu %80 oranındaydı.oranındaydı.

• Çekilen MR’da bel bölgesinde L4-5 ve Çekilen MR’da bel bölgesinde L4-5 ve L5-S1’de fıtık saptandı.Bu arada L5-S1’de fıtık saptandı.Bu arada hastaya Granisetron, Adriamisin, hastaya Granisetron, Adriamisin, Vinkristin ve Deksametazondan oluşan Vinkristin ve Deksametazondan oluşan 4 kür kemoterapi 4 kür kemoterapi planlandı.Kemoterapiler öncesinde planlandı.Kemoterapiler öncesinde hastaya akupunktur tedavisi başlandı.hastaya akupunktur tedavisi başlandı.

• DU-22, H-7, P-6, LI-4, ST-36, 40, 44, DU-22, H-7, P-6, LI-4, ST-36, 40, 44, KID-3, LIV-3 5 seans üstüste uygulandı.KID-3, LIV-3 5 seans üstüste uygulandı.

• Kemoterapi başladıktan sonra hasta Kemoterapi başladıktan sonra hasta hergün önce akupunktur tedavisini hergün önce akupunktur tedavisini yaptırıp daha sonra kemoterapi yaptırıp daha sonra kemoterapi gördü.Kürler arasında da haftada 2 gördü.Kürler arasında da haftada 2 defa tedaviye devam edildi.defa tedaviye devam edildi.

• 2. kürden sonra hastanın kemik iliği 2. kürden sonra hastanın kemik iliği biyopsisi normosellüler olarak geldi biyopsisi normosellüler olarak geldi ve 4. kürün sonuna kadar o şekilde ve 4. kürün sonuna kadar o şekilde devam etti.devam etti.

• Kemoterapi sırasında hasta verilen Kemoterapi sırasında hasta verilen hiçbir antiemetik tedaviyi kullanmadı.hiçbir antiemetik tedaviyi kullanmadı.

• Lökopenisi ve anemisi olmadı.Lökopenisi ve anemisi olmadı.• Tedaviye başlandığında eşinin koluna Tedaviye başlandığında eşinin koluna

girerek zor yürürken 5. seanstan sonra girerek zor yürürken 5. seanstan sonra tek başına gelmeye başladı.tek başına gelmeye başladı.

• Hastanın saçlarında dökülme olmadı.Hastanın saçlarında dökülme olmadı.• Kemoterapi süresince son derece dinç Kemoterapi süresince son derece dinç

ve morali yerinde bir görüntü sergiledi.ve morali yerinde bir görüntü sergiledi.

• 4. kür kemoterapisi bittikten sonra 4. kür kemoterapisi bittikten sonra otolog kök hücre nakli için karar otolog kök hücre nakli için karar alındı.Nakil yapılana kadar olan alındı.Nakil yapılana kadar olan bekleme süresinde haftada bir bekleme süresinde haftada bir tedaviye devam edilip nakilden önce tedaviye devam edilip nakilden önce akupunktur tedavisi sonlandırıldı.akupunktur tedavisi sonlandırıldı.

SonuçSonuç

• Kanser hastalarında hastalığın komplikas Kanser hastalarında hastalığın komplikas yonlarına ek olarak radyoterapi veya yonlarına ek olarak radyoterapi veya kemoterapi tedavisi hastayı iyice zorlamak ta, kemoterapi tedavisi hastayı iyice zorlamak ta, kimi hastalar tedaviye dayanamayıp yarım kimi hastalar tedaviye dayanamayıp yarım bırakmakta ya da sadece tedaviye bağlı bırakmakta ya da sadece tedaviye bağlı komplikasyonlar sebebiyle kaybedilmektedir . komplikasyonlar sebebiyle kaybedilmektedir . Akupunktur hastaların tedaviye uyumunu Akupunktur hastaların tedaviye uyumunu kolaylaştırmakta, yaşam konforlarını kolaylaştırmakta, yaşam konforlarını arttırmakta , hastalığın da ilaca daha iyi arttırmakta , hastalığın da ilaca daha iyi cevap vermesini sağlamaktadır.Bu yüzden cevap vermesini sağlamaktadır.Bu yüzden kanser tedavisi sırasında gözardı edilmemesi kanser tedavisi sırasında gözardı edilmemesi gereken önemli bir tedavi yöntemidirgereken önemli bir tedavi yöntemidir

Teşekkür ederimTeşekkür ederim