View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
RİSK VE HASAR
DEĞERLENDİRME
BÜLTENİ
“Hasar servisi ve underwriterlar için mühendislik branşı
risk ve hasar değerlendirmeleri”
İnşaat / Montaj Poliçelerinde Hırsızlık
Risk - Hasar Değerlendirmesi
Sayı: 2018/2
2018
Ekol Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Limited Şirketi
Haziran 2017 Risk Grubu Bülteni
1
Giriş;
Barınma ihtiyacı; beslenme ve giyinme ile beraber insanın temel ihtiyaçlarından biridir. İnsan
doğası gereği kendini güvende hissetmek ve korunmak için var olduğu tarihten bu güne değin
barınacak bir yere ihtiyaç duymuştur. Sonrasında ise ihtiyaçlarını karşılayacak ve hayatını
kolaylaştıracak binalar, baraj, set, köprü, viyadük gibi yapılar inşa etmiştir. Zaman içerisinde
barınma ihtiyacının giderilmesi ile başlayan süreç, kompleks yapıların tasarlanmasıyla beraber
milyonlarca kişiye istihdam sağlayan bir sektörün yani inşaat sektörünün doğuşuna zemin
hazırlamıştır.
Her ülkede gelişimin ana eksenini inşaat sektörü oluşturmaktadır. Barajlar, enerji üretim
tesisleri, havaalanları, hastaneler, fabrikalar, eğitim binaları, diğer kentsel mekanlar ve tüm bu
mekanların kullanılabilirliğini sağlayan altyapı sistemleri hatta bu mekanlara ulaşımı sağlayan
yollar ilk olarak inşaatla başlamakta ve her birinin bir tasarım ömrü olduğundan yenilerine
ihtiyaç duyulmasa dahi belirli bir döngü ile inşaatla devam etmektedir. Bu nedenledir ki insan
var olduğu sürece inşaat sektörü de var olacaktır.
İnşaat sektörü, proje aşamasından itibaren kendisine bağlı 200’den fazla alt sektörü
beslemektedir. Dünya üzerinde hiçbir ticari faaliyet ve başka bir sektör bu kadar farklı alt
sektörlere nüfuz etme imkanına sahip değildir.
Bağlı sektörlere dolaylı etkileri düşünüldüğünde GSYH içindeki payı %30' lara ulaşan inşaat
sektörü, 1999-2013 döneminde GSYH büyüme eğrisi ile önemli ölçüde paralel, dalgalı bir seyir
izlemiştir. 2014- 2015 yıllarında bu seyir değişiklik göstermiş, sektör bu dönemde reel GSYH
artışının altında seyretmiştir. 2016 yılında inşaat sektörü yeniden hızlı büyüme eğilimini
yakalamıştır. TÜİK'in büyüme verilerinde yaptığı revizyon doğrultusunda, 2016 yılı bütününde
GSYH %3.2 oranında büyüme gösterirken inşaat sektöründe büyüme %5.4 olarak
ölçülmüştür. 2017 yılı üçüncü çeyrek itibariyle ise genel ekonomi %7.4, inşaat sektörü %10.2
büyüme sergilemiştir.
2
TÜİK tarafından yeni hesaplama yöntemi ile açıklanan büyüme verileri içinde kamu ve özel
sektör inşaat yatırımları ayrımı kaldırılmış olduğundan, dönemsel bazda detaylı bir
karşılaştırma yapmak olası değildir.
Ancak yılın ikinci çeyreğinden itibaren büyümede kamu harcamalarının yerini yatırımların
aldığı gözlenmektedir. Son açıklanan verilere göre inşaat yatırımları 2017 yılının ilk çeyreğinde
%13.3, ikinci çeyreğinde %22.5, üçüncü çeyrekte %12.0 artış göstermiştir.
Sektörün son dönemde kaydettiği büyümede özel sektör yatırımlarının yanı sıra büyük ölçekli
altyapı projelerinin de etkili olduğu izlenmiştir. 2016 yılında açılışı yapılan Osmangazi Köprüsü,
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, Avrasya Tüneli, önümüzdeki dönemde
açılması planlanan 3.Havalimanı, Çanakkale Köprüsü gibi önemli projelerin tümü; ayrıca
birçok ilde açılışı yapılmaya başlanan entegre sağlık yerleşkeleri ve hastane projeleri, kamu-
özel ortaklığı modeli ile yatırımcıları heyecanlandırdığı gibi sigorta sektörünün ihtiyacı olan risk
yönetimi ve hasar süreçlerini karmaşık hale getirmektedir.
3
Devlet tarafından yönetilen ihalelerin tamamına sigorta poliçesi yani All Risk teminatı taşıyan
poliçelerin yapılma zorunluluğu getirilmiştir. Bu durum inşaat sektöründe genel bir uygulama
yöntemi olarak bütün yatay paydaşlar arasında All Risk poliçesi kültürünü kısa sürede
yaygınlaştırmıştır. Taraflar arasında gereklilik arz eden dolayısıyla bir kültür haline gelen All
Risk poliçeleri, bütün inşaat / montaj işlerindeki tüm tarafların menfaatlerini gözetmektedir.
2018 Ocak ayı itibari ile arşiv kayıtlarımıza göre inşaat / montaj poliçe türlerinde All Risk olarak
adlandırılran riskler bütününden en fazla öne çıkan ve hasar dosyasına konu edilen risk
türünün %68 lik bir oranla hırsızlık riski olduğu tespit edilmiştir.
Bu bültende All Risk poliçelerinde en çok meydana gelen hadise türü olan hırsızlık için risk ve
gerçekleşen risk sonucunda oluşan hasarın değerlendirmesine yönelik bilgilerin paylaşılması
amaçlanmıştır.
Risk ve Hasar Değerlendirmeleri:
Poliçelendirme aşamasındaki riskler ve teminat süresi boyunca meydana gelen hırsızlık
hadiseleri risk ve hasar olarak iki ayrı başlık altında incelenmiştir.
Risk; inşaat / montaj projelerindeki hırsızlık riski; projenin türü, uygulama alanı / kontrol
edilebilirlik ve imalat süreci göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir.
Proje Türüne Göre Risk Sınıflandırması;
Proje türü, içerdiği hırsızlığa konu olan kıymetin miktarı ve pahasına göre sınıflandırılmalıdır.
Örneğin; kablo hırsızlıkları için en riskli proje grubu enerji santralleri iken, mekanik tesisat
elemanları söz konusu olduğunda toplu konut inşaatları ve binalar taşıdığı yüksek riskle ön
plana çıkmaktadır.
Enerji santralleri projelerinde trafolar ve santral arası elemanlarda enerji transferini sağlayan
enerji kabloları elektrik işleri maliyetinin neredeyse %50’ sini oluşturmasına rağmen konut
projelerinde bu oran %5’ e kadar düşmektedir. Bu nedenle proje türü en önemli risk unsurudur.
4
Solda; enerji santralinde kullanılan OG kabloları, sağda ise; toplu konutlarda kullanılan
3x1,5 ve 3x2,5 mm² kablolar
Uygulama Alanı / Kontrol Edilebilirliğe Göre Risk Sınıflandırması;
Proje sahasının büyüklüğü sahanın kontrol edilebilirliğini doğrudan etkilemektedir. Saha
büyüdükçe kontrol edilebilirliğin sağlanması için personel ve önlemler anlamında daha fazla
maliyet oluşmaktadır. Artan maliyetlere katlanmak istemeyen işveren ve yükleniciler sahada
güvenlik zafiyetine neden olmakta ve hırsızlık riskini arttırmaktadır. 1 MW kapasiteli bir GES
yaklaşık 10000m² alana kurulurken 5 MW kapasiteli GES ise 50000m² alana kurulmaktadır.
Yeteri kadar personel ve şantiye alanının kontrolü adına konuşlandırılacak saha çevreleme,
saha aydınlatma, görüntüleme ve kayıt cihazları, giriş kontrol ekipmanları mevcut değil ise
alan büyüklüğü dikkate alınarak önlem ve müdahale süresi farklı olmaktadır.
5
Yukarıdaki güneş enerjisi santrali Manisa ilinde yer almaktadır. 8 MW kurulu güce sahip
olup toplamda 10 dönüm arazi üzerine kuruludur. Arazinin büyüklüğü ve engebesi göz
önünde bulundurularak gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması durumunda hırsızlık
riski oldukça yüksektir.
İmalat Sürecine Göre Risk Sınıflandırması;
Hırsızlık hadiselerinde risk miktarını, kıymetin kısa sürede ve kolay bir şekilde çalınabilmesi ile
alandan uzaklaştırılabilme kabiliyeti belirler. Bu nedenle imalatı tamamlanmış kablonun henüz
makara üzerinde muhafaza edilen kabloya nazaran çalınma riski düşüktür.
Poliçelendirme aşamasında her proje için risk analizi ve hasar seneryolarının oluşturulabilmesi
sigortalı tarafından önleyici tedbirlerin alınmasında verimliliği sağlamaktadır.
6
İnşaat / Montaj Projelerinde Çalınma Riski Yüksek Olan Kıymetler:
İnşaat / montaj projelerinde ana maliyetleri beton ve demir / çelik - konstrüksiyon oluşturmakla
birlikte mekanik tesisat ve elektrik malzemeleri de maliyetin önemli parçalarıdır. Ana maliyetler
içerisinde taşıdığı değer, paraya çevrilme kabiliyeti ve kolay çalınabilirlik bakımından tercih
edilen kıymetler ise mekanik tesisat ve elektrik malzemeleridir.
Mekanik tesisat malzemeleri arasında hırsızlığa konu kıymetler metal ağırlıklı malzemelerden
evye ve kollektör grubu ile soğutma sistemleri için kullanılan borulardır. Bu tür kıymetler
piyasada rayiç bedeli altında da olsa kolay müşteri bulabildiğinden hırsızlık hadiselerinde ön
plana çıkmaktadır. Metal ağırlığı olarak hurda değerleri düşüktür. Bu nedenle söz konusu
malzemenin kullanılmamış şekli cazibe yaratmaktadır.
Elektrik tesisatı malzemeleri ise taşıdığı maden miktarı ( bakır, alüminyum ) sebebiyle hurda
olarak piyasada kolayca dolaşmaktadır. Örneğin kablo içerisinde yer alan bakırın 1 kg hurda
bedeli 12,00 TL seviyesine kadar alıcı bulabilmektedir. Ayrıca kabloların çalınması sırasında
inşaat malzemelerinin çalınmasına göre daha az insan gücü gerektirmekte, orjinalini
koruyarak ya da deforme olmuş şekilde alıcı bulabilmektedir.
50 kg inşaat demiri çalındığında hurda değeri 25,00 TL seviyesindeyken, 50 kg bakır iletkenli
kablo çalındığı zaman hurda değeri ortalama 600,00 TL seviyesindedir. Bakır iletkenli kablo,
görüleceği üzere hurda değerinden dolayı projelerin en kıymetli malzemesi vasfındadır.
Plywood, kereste vb. malzemeler ise aynı şekilde yüksek fiyatla alıcı bulmasına rağmen
piyasada çevriminin zor olmasının yanısıra taşıma ve yer değiştirmede fazla insan gücü ile
ekipmana ihtiyaç duyulduğundan çalınabilir malzeme sıralamasında alt sıralarda yer alır.
Bu güne kadarki tecrübelerimize göre; bakır iletkenli kablonun kolay paraya çevrilmesi ve
bakırın pahalı bir maden olması sebebiyle nitelikli ve organize olmuş kişiler tarafından hatta
montajlı halde kablo hırsızlıklarında kesilme yerleri dikkate alındığında elektrik konusunda
bilgili kişiler tarafından çalındığı, diğer inşaat malzemesi hırsızlıklarının ise genellikle açıkta
bırakılmış, nispeten güvenlik zafiyeti yüksek alanlardan münferit olaylar şeklinde vuku bulduğu
gözlemlenmiştir.
7
Bu durumda projelerde içerisinde bakır / alüminyum gibi değerli madenlerin bulunduğu
kıymetlerin hırsızlık riski ile diğer tüm inşaat malzemelerinin hırsızlık riskinin birbirinden farklı
olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kablo kullanımı olan projelerde farklı hırsızlıkların artık
gerçekleşemediği dikkat çekicidir.
Kablo Hırsızlık Riskinin Yüksek Olduğu Projeler:
Projede kullanılan kablo miktarı ve kablo kesit kalınlıkları ne kadar fazla ise projedeki hırsızlık
riski de o oranda yükselmektedir. Enerji sektörü projeleri, ulaşım sektörü projeleri, fabrika /
hastane gibi yüksek enerji gereksinimine sahip projelerin hırsızlık riski bu nedenle yüksektir.
Risk Proje
Enerji İletim Hatları Montajları
Şalt / Trafo Sahaları Montajları
Güneş Enerji Santralleri
Hidroelektrik Santralleri
Rüzgar Enerji Santralleri
Raylı Sistem Projeleri
Fabrika İnşaatları
Hastane İnşaatları
İş Merkezi / AVM Projeleri
Konut Projeleri
Elektrik enerjisinin çevriminde etkili olan trafolar içerdiği bakır teller nedeniyle hırsızların hedefi
hâline gelmektedir. Suç kayıtlarında haberleşme ve enerji nakil kablosu hırsızlıkları olarak
isimlendirilen suç kategorisi içerisinde yer alan trafolardan hırsızlıklar, haberleşme ve enerji
nakil kablosu hırsızlıklarının önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir. Bakır kabloların büyük
oranda fiber optik kablolara dönüştürülmesi sonucunda, haberleşme ve enerji nakil kablosu
hırsızlıklarının bir diğer önemli türü olan telefon kablosu hırsızlıklarının sayısında azalma
meydana geldiği görülmektedir.
8
Proje toplam bedelinin %10’ undan fazlası elektrik işleri ( kablo, trafo ve pano
malzemesi vb. ) oluşturuyorsa doğrudan hırsızlık riski yükseleceğinden bir projenin
poliçe hazırlık aşamasında projedeki elektrik işleri keşfinin veya toplam proje
bedelindeki kırılımının mutlaka saptanması, hırsızlık teminat kriterlerinin
belirlenmesinde önemli rol oynayacaktır.
Hırsızlık Riskini Azaltıcı ve Caydırıcı Önlemler:
Sahanın ya da işletmenin genel güvenlik gereksinimleri için aktif ve pasif güvenlik önlemlerinin
alınması gerekmektedir. Aktif güvenlik önlemleri olay sırasında doğrudan müdahele edilmesini
sağlayan, hırsızlığın gerçekleşmesini engelleyeci ya da hasar miktarını azaltıcı unsurlardır.
Aktif güvenlik önlemlerine örnekler;
Sahanın korunması için özel güvenlik firmalarından alınacak güvenlik hizmetleri,
Güvenlik hizmeti alınamıyorsa 7 / 24 yeteri sayıda bekçi görevlendirilmesi,
Eğitimli köpekler,
Pasif güvenlik önlemleri ise hırsızlığı zorlaştırıcı ve hırsızlığa karar vermede caydırıcı
unsurlardır.
Pasif güvenlik önlemlerine örnekler:
Şantiye sahasının tek bir giriş – çıkış noktası olması,
İnşaat / montaj sahasının yeteri yükseklikte çevre duvarı, fens teli vb. bir yöntemle çevrilmesi,
bu yapıların alt ve üst kısımlarına jiletli tel monte edilmesi
Sahanın her noktasına hakim harekete duyarlı CCTV kamera sistemi kurulması,
Sahanın projektörler ile aydınlatılması
Bekçilerin düzenli olarak devre atmalarını sağlamak amacı ile tur kontrol sistemleri
Algılama (sensör, lazer, fotokapan vb.) sistemleri, elektronik kilit sistemleri yer almaktadır.
9
Yukarıda belirtilen aktif ve pasif güvenlik önlemleri, projede meydana gelecek tüm hırsızlık
hadiseleri için alınması gereken önlemlerdir. Bu önlemler inşaat sahasına girişi zorlaştırmakta
ve hırsızlığın hızlı bir şekilde fark edilmesini sağlamaktadır.
En fazla gerçekleşen ve gerçekleştiğinde ağır hasara yol açan kablo hırsızlıkları için ise özel
olarak alınması gereken önlemler bulunmaktadır.
Yer Altı Montaj Kabloları:
Bu kablo türü için kazı derinliğinin her durumda yasal standartlara uygunluğu ve hırsızlığa
bağlı hasar değerlendirmesinde bu durumun dikkate alınacağının poliçelere derc edilmesi
önemlidir. Yeraltı kablosunun döşenmiş ve iş planının döşenen kısımlarda işveren kontrolü ile
kanalın en hızlı şekilde kapatılmasına yönelik hazırlanmış olması ve uygulamada bunun temel
kriter olarak ele alınması yer altı kablolarında çalınabilme kabiliyetini minumum seviyeye kesin
olarak çekecektir.
10
İncelenen hasarlarda en çok karşılaşılan durum; Projede görülenden bile daha az olan kanal
kazı derinliği, yüzeye oldukça yakın standart dışı uygulamalar, işveren kontrolünün
sağlanması gerekçesi ile kablonun döşenmesinden sonra kanal kapatmasında geç
kalınmasıdır. Bu hususlar döşenmiş yer altı kabloları için her hırsızlık girişiminin, enkaz ve
yeniden montaj işçiliğini de içerir şekilde ağır hasar talebi ile sonuçlanmasına yol açmaktadır.
Yer Üstü İmalatlarda Kullanılan Kablolar:
Kabloların yer üstü montaj şekilleri arasında en yaygın kullanılan yöntem kablo tavalarıdır.
Kablo tavaları üzerine serilen kablolar, kablo bağı ile tavaya birçok noktadan sabitlenmeli ve
mutlaka soketli tip tava kapağı kullanılmalıdır. Tava kapağı, vida / somun grubu ile anahtar ile
monte edildiği için demonte edilerek kabloya ulaşılması zaman alan bir işlem olacağından
dolayı caydırıcılığı yüksek bir yöntemdir. Ayrıca kablo tavaları üzerine serili haldeki montajlı
kablonun tavaya sabitlenmesinde kullanılacak aralık çoğu zaman uygulamacının kendi
insiyatifindedir. Ancak bu sabitleme aralığı ne kadar kısa olursa kesilme ve tava üzerinden
demontajı o kadar kısıtlı hale geleceğinden hırsızlık açısından cazibe unsuru olmaktan
çıkacaktır.
Bir başka konu malzemenin tedariği, transferi v.b nedenlerle iş planı dışına çıkılarak özellikle
son bağlantı noktalarında tavalara döşenmiş kablo uçlarının sarımlı şekilde bağlantı
elemanının tedariğine kadar bırakılmış olması en çok cazibe yaratan ve en sık karşılaşılan
kablo hırsızlık türlerindendir.
11
Bu noktada özellikle pano odalarına bina şaltından inen kabloların pano yerleri en son
belirlendiği için genellikle sarımlı uçları kesilmeye fazlası ile müsait şekilde bekletilmekte, bu
nedenle tüm yapıda yekpare değişim ile sonuçlanan hırsızlık hasarlarına yol açmaktadır.
Görüldüğü üzere uygulamada teknik hatalar ile iş planında birden çok nedenle ortaya çıkan
sapmalar döşenmiş - montajlı haldeki kablolarda hırsızlığı beraberinde getirmektedir
Henüz Monte Edilmemiş Makaraya Sarılı Kablolar:
Kablo hırsızlık türleri içinde en çok çalınmaya teşebbüs edilen malzeme henüz döşenmemiş
makaralı kablolardır. Bu kabloların içerdiği bakır miktarına göre artan izolasyon kalınlığı, buna
bağlı artan makara hacmi ve taşıma imkanları nedeni ile uygulama alanında genellikle etrafı
çevrili açık alanda muhafaza edildiği bilinmektedir.
12
Daha taşıma aşamasında yani sahaya getirildiği sırada yüksek hacimli bu kabloların hırsızlık
açısından taşıdığı risk başlamakta, sahaya indirilmesi ile birlikte özellikle kontrolü zor geniş
sahalar için en dikkat çeken malzeme türüne dönüşmektedir.
Enerji kabloları makara üzerinde sarılı şekilde nakil edilmektedir. Kablo, monte edilmesine
kadar geçen sürede makara üzerinde beklemektedir. (Bu noktada tüm kablo hırsızlıklarında
özetlendiği üzere projenin genelindeki iş planı önemli bir konu iken elektrik işlerindeki iş planı
hırsızlık riski için yine gündeme gelmektedir.)
Temin sürecinde makaraların açıkta kalan kısımlarının ekstra ambalaj ile (tahta ile
kapatılması, çift sıra strech v.b) desteklenmesi uygulama olarak karşımıza çıksa da sahada
çok uzun süre montaj zamanını bekleyen makaralar için bu önlem de yetersiz kalabilmektedir.
Kablo Hırsızlıklarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
Çalındığında En Yüksek Hasara Yol Açan Kablo Tipleri:
Aşağıdaki tabloda çalındığında en yüksek hasara yol açan kablo tipleri ve kullanıldığı proje
türleri belirtilmektedir. Maliyeti etkileyen ana husus kablo kalınlığı ve dolayısıyla içerdiği bakır
miktarıdır.
Kablo Tipi Birim izoleli ağırlık
Birim bakır ağırlığı
Kullanım Yeri Kullanıldığı yapı
1x95 / 16 mm² 2XSY
1.6 kg 1 kg OG kesici > dağıtım hattı
Enerji santralleri, fabrikalar, OSB, hizmet binaları
1x50 / 16 mm² 2XSY
0,95 kg 0,6 kg Trafo > Kesici Enerji santralleri, fabrikalar, OSB, hizmet binaları
1x240 mm² 3,6 kg 2,3 kg Dağıtım / toplama panoları
Enerji santralleri, fabrikalar
1x150 mm² 2,4 kg 1,6 kg Dağıtım / toplama panoları
Enerji santralleri, fabrikalar
1x120 mm² iletken
* 1,2 kg Topraklanma ağı Trafo şalt sahaları işletme topraklaması
1x95 mm² 1,8 kg 1,2 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları
1x70 mm² 1,3 kg 0,85 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları
1x50 mm² 1 kg 0,65 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları
1x16 mm² 0,2 0,14 kg Pano topraklama hattı
Bütün yapılar
13
1x16 mm² 0,2 0,14 kg Güneş panelleri arası ve invertörlere bağlantı
Güneş enerjisi santralleri
1x6 mm² 0,09 kg 0,06 kg Güneş panelleri arası ve invertörlere bağlantı
Güneş enerjisi santralleri
5x35 mm² 1,35 kg 0,9 kg GES invertör hattı, fabrika makine enerji hattı
Güneş enerjisi santralleri, fabrikalar
5x25 mm² 1,1 kg 0,7 kg GES invertör hattı, fabrika makine enerji hattı
Güneş enerjisi santralleri, fabrikalar
5x6 mm² 0,5 kg 0,32 kg Daire ana besleme Toplu konut inşaatları
3x2,5 mm² 0,23 kg 0,15 kg Daire sorti / linye hattı
Toplu konut inşaatları
3x1,5 mm² 0,2 kg 0,13 kg Daire sorti / linye hattı
Toplu konut inşaatları
Hırsız Kim? / Hırsız Profili:
Hırsızlık hadiseleri sonrasında temin edilebilen kamera kayıtları incelendiğinde hırsızlıkların en
az 3-4 kişiden oluşan gruplar tarafından yapıldığı gözlemlenmiştir. Münferit hadiseler
olmamakla birlikte hırsızlıkların planlı bir şekilde organize ve deneyimli gruplar tarafından
gerçekleştirildiği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Yakalanabilen kablo hırsızlarında profilin hurda toplayan ve topladığı hurdaları satan, resmi
kaydı olmayan kişilerden oluştuğu görülmektedir.
Diğer taraftan proje çalışanı, alt taşeron ve taşeronların işveren ile yaşadığı sorunlar ya da
ödeneklerin alınamaması sebebiyle de hırsızlık hadiselerinin meydana geldiği de rastlanan
durumlardandır.
Bu noktada profesyonellik gerektiren birçok montajlı kablo hırsızlığının kablonun
çalınmasından çok imalata zarar verme maksadı taşıyarak şekil değiştirdiği de
gözlemlenmektedir.
Çalınan montajlı kablonun konumu ve yeri bakımından dışardan tespiti olanaklı olmayan
hallerde burada hadisenin şantiye çalışanları marifeti ile gerçekleştirlmesi ihtimali öne
çıkmaktadır.
14
Kimi durumlarda şantiye sahasının güvenlik personelleri ile alana kablo vb. malzeme taşıyan
nakliye firmaları şoförlerini de içerisine alan geniş organize yapılar ile karşılaşılmıştır. Hatta
enerji santrallerinde montaj hırsızlığı bu grupların özel ilgi alanına dönüşmüş olup projesini bir
hırsızlık hadisesi geçirmeden tamamlayabilen firma sayısı yok denecek kadar azdır.
Bu tip grupların gerçekleştirdiği hırsızlık hadiselerinde çalınan kıymetin miktarının fazla olması
dikkat çekmekte, zamanlama olarak da kablo miktarının çok fazla olduğu, hadiselerin sahaya
sevkiyat tarihinden hemen sonraki dönemlerde gerçekleştiği istatiksel verilerle
doğrulanmaktadır.
Yaklaşık 1000 kg ağırlığındaki kablonun organize bir hırsızlık ekibi tarafından Güneş Enerji
Santrali projesinden çalınmasının kamera kaydından alınan fotoğraf yukarıda paylaşılmıştır.
Aynı hırsızlık ekibi tarafından bir gecede toplamda 10.000 kg ağırlığında kablo çalınmıştır.
Hırsızlıği gerçekleştiren kişi sayısı ise 15 – 20’ dir. Çalan açısından güncel hurda değeri
üzerinden gelir 150-200.000 TL mertebelerinde olduğundan şantiye alanları hırsızlar için tercih
nedenidir.
Tüm inşaat poliçeleri için geçerli olmamakla birlikte özellikle elektrik işleri yüksek bir orana
sahip işler için hırsızlık teminatının poliçelere ilimtli olarak eklenmesi önerilmektedir.
Kablo hırsızlıklarında dikkat çeken en önemli istatistik tamamına yakınının işletmeye
geçmeden önce yapılıyor olmasıdır. Bu durum gerçekleşen olayların bir hırsızlık vakası
olmaktan öte sigortalı/proje/tesis/imalat v.b ile ilişkili kişi veya kuruluşlar tarafından
gerçekleştirildiğine işaret etmektedir.
15
Özellikle yüklenicinin işverene sorumluluğu kapsamında teslim süresini yakalayamayacağını
anladığı hal ve durumlarda mücbir sebep yaratmak adına kablo hırsızlığı senaryosunu
uygulayarak cezai şarttan koprunmak için kendi projesinde olayı mkendisi gerçekleştirdiği olay
sayısı yüksektir.
Fraud Kablo Hırsızlıkları:
Hırsızlık hadiseleri oluş biçimi bakımından fraud talepleriyle en çok karşılaşılan teminat
türlerinden bir tanesidir. İnşaat / montaj projelerinde; depo sayımında eksik çıkan kıymetler
envanter uyumsuzlukları, yanlış montaj / proje hatası, hatalı malzeme seçimi ya da artan iş
sebebiyle meydana gelen ikinci bir maliyetin karşılanması, montajı yapılan kabloların tekrar
sökülerek hırsızlık süsü verilmesi gibi bir çok şekilde fraud hadiseler ile poliçeden tazminat
talebinde bulunulmaktadır.
Hırsızlık Sonucunda Rücu?
Projelerde, montaj ve akabinde işletilmesi süreçlerindeki güvenlik gereksinimleri ağırlıklı olarak
özel güvenlik hizmeti sunan firmalar tarafından karşılanmaktadır. Özel güvenlik firmaları,
hizmet sağlayacağı sahanın ya da işletmenin özelliklerine göre personel sayısı ve vardiya
türünü belirlemekte ve işveren tarafından sağlanması gereken CCTV sistemi, alarm, tel – çit
vb. çevreleme yapısı, aydınlatma gibi pasif güvenlik önlemlerini kontrol ederek sözleşme
hazırlamaktadır. Sözleşmenin karşılıklı olarak imzalanmasını takiben sahanın güvenliği artık
özel güvenlik firmasına devredilmektedir.
Sözleşmelerde; güvenlik firmasının olası bir ihmali / kusuru sonucu gerçekleşebilecek hırsızlık
vb. hadiselerde, güvenlik firmasının sorumluluğunun olduğuna dair özel maddeler yer
almaktadır. Eğer işveren, özel güvenlik firmasının talep ettiği pasif güvenlik önlemlerini
sağlamış ise olası bir hırsızlık hadisesinde güvenlik firmasını sorumlu tutabilmektedir.
16
Sonuç ve Değerlendirme;
İnşaat-Montaj Poliçelerinde Risk ve Hasarın sadece hırsızlık açısından ele alındığı bu
bültenimizde gerek proje başlangıcında yapılan risk analizlerinden gerekse bugüne kadar bu
poliçeler kapsamında bakılan hasarlardan elde edilen verilerden öne çıkan hususlar;
1- Bir çok yapısal elemanı bünyesinde bulunduran projelerde hırsızlık riski açısından bir
sıralama yapıldığında elektrik işlerine konu ekipman ve kabloların 1. sırada, mekanik işlere
konu elemanların 2. sırada, diğer paraya çevrilebilir kıymet ve ekipmanların ise daha düşük
risk oranı ile 3. sırada yer aldığı görülmektedir.
2- Poliçe teklifi aşamasında toplam proje bedeli içinde elektrik ekipman ve kablo maliyetlerinin
ortalama %10 seviyesinde yer aldığı, bu orandan daha yüksek bedellere sahip kablo
gruplarının yer aldığı projelerde ise hırsızlık riskinin gerçekleşme sıklığı ve sayısı bakımından
All Risk tanımı içindeki en büyük risk olduğu saptanmıştır.
3- Projelerin Hırsızlık riski açısından konusunun ve projede kullanılacak kablo miktarı ile doğru
orantılı şekilde analiz edilmesinin faydalı olacağı, elektrik işlerine ait sözleşme keşif ve ön
görülen iş planının poliçe teklifi aşamasında temin edilmesinin yapılacak analizde verimliliği
artıracağı görülmektedir.
4- Şantiye ve depolama alanında poliçelerde yer verilen güvenlik önlemlerine ilişkin özel şart
ya da teminatı geçerli kılan ön şartın her proje için uygulanabilir olmadığı kesindir. Bu nedenle
hırsızlık için proje konusuna göre güvenlik özel şartı geliştirilmelidir.
5- Sigortalanacak proje uygulama alanında kurumsal güvenlik hizmeti alımının bir avantaj
olarak tekliflerde öne çıkması ve uygulama öncesi Güvenlik hizmet sözleşmesinin temini riskin
sınırlandırmasında fark yaratacaktır. Güvenlik firmalarının kendi sözleşme koşullarını
belirlemek üzere yaptığı incelemeye dayalı raporlamanın temini de riskin boyutunun
belirlenmesinde fayda sağlayıcı niteliktedir. Ayrıca; güvenlik firmalarının özellikle hırsızlığa
karşı sorumluluk poliçesi olması şartının aranması öncelik olmalıdır.
6- İncelenen hasarlarda proje türü ve kullanılan kablo tipi farketmeksizin elektrik işlerinde
doğru iş planının hırsızlık riskini belirgin derecede azaltan faktör olduğu görülmüştür. Teklif ve
Poliçe yapım aşamasında elektrik malzemesi ve kabloların uygulamadan önce sahaya
getirilmesinin süre şartına tabi tutulması tavsiye olunur.
17
(Örneğin; Elektrik-Kablo malzemesinin uygulamadan en fazla 5 gün öncesinde sahaya
getirilmiş olması ve malzemenin sahaya geliş tarihinin mutlaka kayıt altına alınması bu
malzemeye yönelik hırsızlık hasarlarının ödenebilmesinde ön şarttır.)
7- Nakliyat sigortacılığında KESME KLOZU bulunmaktadır. Bu klozun açıklaması aşağıdaki
gibidir.
“Sigortalanan bir tehlikeden kaynaklanan hasar veya kırılma durumunda, hasar
görmüş, kopmuş uzunluk veya kısım kesilecek, kalan uzunluk veya kısım sağlam olarak
kabul edilecektir.”
Bu klozun CAR/EAR poliçelerine uyarlanması, kesilen kablolar nedeni ile tüm hatların komple
yenilenmesi durumunun önüne geçilmesi, böylelikle FRAUD tür sigortalının bilinçli olarak
verdiği zararlarında engellenmesi için faydalı olacağı öngörülmektedir. Ayrıca, devlet taahhüdü
işlerinde de idarenin kesin kabloların “muf” yöntemi ile tamir edilmesine onay vermemesi
durumunun poliçenin konusunu oluşturmayacağı, tamamen yüklenicinin uhdesinde kalacak bir
ek maliyet olacağı, dolayısı ile hırsızlık riski bakımından yeterli güvenliği azami oranda
sağlamaya çalışacağı öngörülmektedir.
Sonuç olarak; inşaat ve montaj all risk poliçelerinin kapsamı, önemi ve gerekliliğini en iyi
kavramış olanlar HIRSIZLARDIR. Bu konuda sigortalılar halen poliçe gerekliliği konusunda
tereddüt içindedir. Sigortalı konumundaki işverenlerin mağdur olduğu bir gerçek. Özellikle
enerji piyasasındaki alt yüklenicilerin tüm sigorta sektörünü hedef aldığı bilinmektedir. Kablo
hırsızlıklarının istisna kabul edilmesi halinde olay sayısının azalacağını bilmekteyiz. Bunun
temel gerekçesi alt yüklenicilerin artan sigorta bilincidir. Bir süredir nakit ihtiyacı için bu tür
fraud hasarların gerçekleştiğine tanık olunmaktadır.
Gelişen inşaat ve enerji sektörünün her geçen gün artan sayıdaki hırsızlık olaylarını özel
olarak inceleme konusu yapması artık kaçınılmaz durumdadır. Projelerin başlayacağı yer ve
alanlardaki kolluk kuvvetleriyle ön görüşme yapmaları ve özel olarak hırsızlık konusunu
gündeme almaları gerekmektedir.
Sigorta sektörünün hasar uygulamaları konusunda kendi içinde iş birliğine gitmesi kaçınılmaz
durumdadır. Ekspertiz sürecinde iş veren ve alt yüklenicilere ait geçmiş dönem hasar dosyası
bilgilerine ulaşarak ekspertiz çalışmalarına başlamak şarttır. Ekspertiz öncesi ve esnasında
ulaşılabilen bigliler sonucu belirleyecek önemdedir.
Recommended