solunum sistemi - DEUkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/7...Bu iki zar aralarında...

Solunum Sistemi

Solunum Sistemi Ne İş Yapar?

• O2 değişimi

• Havadan kana

• Kandan hücrelere

• CO2 değişimi

• Hücrelerden kana

• Kandan havaya

• Kan pH’sının düzenlenmesi

• Ses çıkartma

Solunum Sistemi: Genel Bakış

Solunum Sistemi: Genel Bakış

• Süzme, ısıtma ve nemlendirme

• Burun, (ağız), trake, bronşlar ve bronşioller

• Enine kesit alanında büyük artış!

Hava Yolları:

Dışarıdan Alveollere Havanın Taşınımı

Solunum Sistemi: Genel Bakış

Solunum Sistemi: Genel Bakış

O2

CO2

Başlıca Gaz Kanunları

TEMEL GAZ KANUNLARI

• Gazlar, sıkışabilirler.

• Basınç farkı yönünde akarlar.

• Direnç artarsa akış azalır.

• “Hava”, bağımsız olarak difüzyona uğrayan gazların bir karışımıdır.

• Her bir gazın karışım içinde miktarına bağlı bir “kısmî basıncı” (Pgaz) vardır.

Başlıca Gaz Kanunları

• Bir Gazın Çözünürlüğünü Etkileyen Faktörler

• Gazın “kısmi basıncı”

• Sıcaklık (ters orantı!)

• Çeşitli çözücülerdeki çözünürlüğü

• Suda O2: 0.15 mmol/L (zayıf)

• Suda CO2: 3.0 mmol/L (kuvvetli [x20])

Gazların Çözünürlüğü ve Kısmi Basınç Kavramı

• Oksijenin sudaki çözünürlüğü zayıftır

Gazların Çözünürlüğü ve Kısmi Basınç Kavramı

• Karbondioksit suda iyi çözünür

Havalanma (Ventilasyon) Mekaniği

• HAVALANMA (Ventilasyon)

• Birim zamanda akciğerlere veya alveollere giren-çıkan hava miktarı

• Nefes alma (inspirasyon)

• Nefes verme (ekspirasyon)

• Diyafram

• Göğüs kafesi: Kaburgalar ve kaslar

• Plevra Zarı

Havalanma (Ventilasyon) – Plevra (pleura) Zarı

Viseral plevraPlevra boşluğu

Parietal plevra

Havalanma (Ventilasyon) – Plevra (pleura) Zarı

Viseral plevraPlevra boşluğu

Parietal plevra

Havalanma (Ventilasyon) – Diyaframın Rolü

Havalanma (Ventilasyon) – Plevra Zarı

Patm

“Plevra boşluğu”

içindeki vakum

Havalanma (Ventilasyon) – Diyaframın Rolü

Havalanma (Ventilasyon) – Diyaframın Rolü

Havalanma (Ventilasyon) – Diyaframın Rolü

Havalanma (Ventilasyon) – Göğüs Kafesi

Havalanma (Ventilasyon) – Göğüs Kafesi

SOLUNUMUN MEKANİĞİ

Akciğerler ve akciğerlerin içinde bulunduğu göğüs kafesi elastik yapılardır.

Gerçekte akciğerleri göğüs kafesinin duvarlarına bağlayan hiçbir yapı yoktur.

Akciğerleri göğüs kafesine doğru çeken ve onların göğüs duvarından ayrılmalarını engelleyen güç, iki plevra yaprağı arasında bulunan sıvı ve negatif basınçtır.

Bu iki zar aralarında bulunan çok az miktardaki sıvı ile birbirlerine adeta yapışık durumdadır ve birbirlerinden ayrılmaları oldukça zordur.

Tıpkı aralarında az miktarda sıvı bulunan iki cam tabakasını birbirlerinden ayırmanın zor olması gibi.

Plevra yaprakları arasındaki negatif basınç soluk verme sırasında akciğerlerin göğüs kafesinden daha fazla ayrılmalarına izin vermez ve akciğerleri tekrar göğüs duvarına doğru çeker.

Soluk alma

Soluk alma sırasında plevra boşluğundaki negatif basınç daha da negatif değere düşer. Böylece bazı kasların kasılması sonucunda genişletilen göğüs kafesi ile birlikte akciğerler de göğüs duvarına doğru çekilirler.

Aktif bir olaydır

Soluk almanın en önemli kası diyaframdır.

Soluk alma

Diyaframın kasılması ile göğüs kafesi genişler, bunu akciğerlerin genişlemesi ve akciğer içi basıncın düşmesi takip eder.

Tüm bu olayların sonucunda da dışarıdaki hava akciğerlere doğru çekilir.

Soluk verme

Normal soluk almayı takip eden soluk verme tamamen pasif bir olaydır.

Ancak zorlamalı soluk verme bazı kasların kasılması ile yapılmaktadır (karın kasları gibi).

Havalanmayı Etkileyen Önemli Faktörler

• Havayolu çapı (1°)

• Bronş kasılması

• Bronş gevşemesi

• Havayolu Direnci

• Mukus engelleme

• Alveol “uyumu”• Sürfaktan

• Yüzey gerilimi

• Alveolün elastikliği

Soluk Dinamiği

Alveollerden salgılanır.

Yüzey gerilimini azaltır.

Böylece, alveollerin büzülüp kalmalarını engeller.

Surfaktan

NRDS “Yenidoğan Zorlu Solunum Hastalığı”

• Yenidoğan Zorlu Solunum Hastalığı“Newborn Respiratory Distress Syndrome”; NRDS

• Sürfaktan eksikliği;

• Aşırı alveol yüzey gerilimi;

• Akciğerlerin sönmesi/şişememesi;

• Yenidoğan (öz. prematur) bebeklerde ölümcül…

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

İlk beş bölüm iletici hava yolları olarak görev yapmaktadır.

Hava, bu yolları yalnızca doldurur, gaz alış verişi yapılmaz.

Bu alanlara anatomik ölü boşluk denilir.

Hacmi 150 ml dir.

• Anatomik ölü boşluk nedeni ile her bir solunum ile akciğerlere alınan 500 ml havanın sadece 350 ml sinde gaz değişimi yapılmaktadır.

• Bazı akciğer hastalıklarında gaz değişimi yapılan bölge veya alveol kayıpları, anatomik ölü boşluğa fizyolojik ölü boşlukun eklenmesine neden olarak gaz değişimi yapılan hava hacminin daha da azalmasına neden olabilir.

Akciğer Hacimleri: Spirometre

Spiro-: Ruh, nefes…

-metre: ölçüm

Nefes alma verme

Akciğer Hacimleri: Spirometre

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

TLC

VC

ICIRV

Spirometre ile ölçülebilirTV

FRC

ERV

RV RV Spirometre ile ölçülemez

Akciğerlerde Gaz Değişiminin İlkeleri

Bazı Terimler…

• Eupnea: Normal, sessiz nefes alıp-verme

• Hyperpnea: Artmış soluma (egzersiz)

• Hiperventilasyon: Fazla havalanma (heyecansal vb.)

• Hipoventilasyon: Azalmış havalanma (yavaş soluk, astım, vb.)

• Tachypne: Hızlı, yüzeyel soluma (“tıknefes”)

• Dispnea: Soluma zorluğu (patolojik, ağır egzersiz, vb.)

• Apnea: Solumanın durması (istemli, sinirsel depresyon, vb.)

Alveollerde Gaz Alış-Verişi

Akciğerlerde:

Gaz değişim yüzey alanı

Difüzyon mesafesi

Gaz Alış-Verişi

O2 Taşınması

Toplardamarda

PCO2: 46 mmHg

PO2: 40 mmHg

O2 Taşınması

Kanda oksijenin % 97’si eritrositler içinde hemoglobine bağlı olarak taşınır.

Geri kalan % 3 ise plazmada fiziksel olarak çözünmüş halde taşınmaktadır.

Oksijen Miktarı Anormallikleri

• Hipoksi

• Hipoksik hipoksi (PO2 )

• Anemik hipoksi (Hb )

• İskemik hipoksi (Kan akımı )

Gaz Alış-Verişi – CO2 Taşınması

Karbondioksit taşınması dört şekilde yapılmaktadır.

1. Plazmada bikarbonat iyonu şeklinde taşınması

2. Karbondioksitin bir kısmının doğrudan hemoglobin molekülüne bağlanarak taşınması.

3. Plazmada fiziksel olarak çözünmüş halde taşınması

4. Bir miktar karbondioksitin plazma proteinleri ile karbamino bileşikleri oluşturarak taşınması

Solunum Sistemi Hasar ve Hastalıkları

Akciğerde

Gaz Alış-Verişi Anormallikleri

Örnekleri

Gaz Değiş-Tokuş Anormallikleri

Gaz Değiş-Tokuş Anormallikleri

Gaz Değiş-Tokuş Anormallikleri

Gaz Değiş-Tokuş Anormallikleri

Gaz Değiş-Tokuş Anormallikleri

Normal Amfizem

Pnömotoraks

Pnömotoraks

Pnömotoraks

Herhangi bir nedenle (yaralanmalar, akciğer hastalıkları, kaburga kırıkları gibi) plevra zarları arasına hava girmesi akciğerlerin büzülüp kalmalarına neden olur.

Pnömotoraks

Sönmüş

akciğer

Pulmoner Ödem

• Akciğer dokusunda sıvı birikimi

• Akciğer kılcallarında aşırı basınç artışı

• Akciğer kılcallarının duvarlarında hasar (zehirlenmeler vb.)

• Alveollere “taşma” (alveol ödemi) [akut durumda] ölüm…

Solunumun SinirselKontolü

Solunumun Sinirsel Kontrolü

• Medulla oblongata

Havalanmanın Refleks Kontrolü

• CO2, H+ ve O2’in etkileri

• CO2 ve H+ doğrudan merkezietki

• O2 sinirsel etki

Havalanmanın Refleks Kontrolü

• CO2 ve H+: Merkezi Kemoreseptörler

Nefes alma

Kimyasal almaç alanı

Havalanmanın Refleks Kontrolü

Solunum Sisteminin

Tampon GöreviKanda

C02 artarsa

pH düşer

solunum uyarılır

C02 azalır

H+ artar

hızlı ve derin

solunum

pH normal

Solunum Sistemindeki Önemli Ajanlar

• Histamin [mast hc.] Bronşlarda daralma

• Anaflaksinin yavaş etkiyen maddesi Bronşlarda daralma

• Adrenalin: Bronşlarda genişleme

• Noradrenalin: Bronşlarda genişleme

• Asetil kolin : Bronşlarda daralma

• P-maddesi: Mukus salgısı, bronşlarda daralma

Solunum Dışı Hava Hareketleri

• Refleks yanıtlar

• Öksürük

• Hapşırma

• Hıçkırma – Diyaframda ani, kesikli kasılmalar

• Esneme? – Oksitosin? ACTH? MSH?BULAŞICI!

• Ağlama?

• Kahkaha?

• Hissî hava hareketleri [iç geçirme, oflama, puflama vb..]