Thầy thông ngôn

Wasserzeichen Text

Th y Thông Ngôn - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com

Th y thông ngôn Bi u Chánh

I. HAM TR NG B ÈN

Lúc m t tr i chen l n, t i nhà ga xe l a Tân-an thiên h lao nhao l nh ,ng i i xe i M -tho thì s p so n hành lý l ng x ng, k ch c r c ng i Sài-gòn v thì i t i i lui lóng nhóng.

ng h v a gõ sáu gi , thì nghe ti ng síp-lê1 vang rân. M y ng i t i tr ,t t ch y vô nhà ga mua gi y ng s p nh té l n cù, m y tên ánh xe ón

c khách, giành nhau ng tr c, nên xô l n ch i nhau inh i. Ông H ng s Tr n V n S c, T m vu, có m t a con trai tên là Tr n

n Phong, tu i v a m i hai m i mà ã thi d u íp-lom, nên tu n tr c ôngcho nó lên Sài-gòn mà thi vào ng ch Soái-ph Nam-Vi t. B a tr c nó ánh dâythép2 cho ông hay r ng nó thi u s 2, và h n chi u b a nay nó v , nên h itr a ông d y gia-d ch a b t heo làm th t, a i m i h ng ch c bà con, r iông m n m t cái xe hai bánh, i v i Thôn tr ng Lê V n Nuôi lên Tân-an ón

c nó. Ông th y xe l a qua c u thì trong lòng ông kh p kh i, ngoài m t th i t i

i, tay c p dây dù cán tre mà vì m ng mà run run làm cho cán dù lúc l c hoài;ch n mang giày hàm ch mà vì i qua i l i h i chi u n gi nên b i cát óng

c thích3. Xe l a ng ng tr c nhà ga, hành khách chen l n k lên ng i xu ng coi r tnáo n c. Tr n V n Phong mình m c m t b u h c tr ng, có th t cà ra hoách4

xanh, ch n mang giày da vàng, u i nón n xám, tay xách va ly nh , trên xec xu ng, m t ngó dáo dác, mà m t l i nghiêm ch nh, d ng nh mu n h i: “

Tôi thi u r i nên v ây, không ai th y hay sao?”. Thiên h tuy ông, song ai m c lo ph n n y, nên không ai ngó th y, duy cóông H ng s S c v i ông Thôn Nuôi dòm ki m phía tr c không có, ch ng day

i th y Tr n V n Phong thì n-b 5 i l i, tay ngo t mi ng kêu, ch ng y m icó ít ng i hành khách dòm ngó. Tr n V n Phong chào cha v i ông Thôn Nuôi r i h i r ng:

- Cha i v i ông Thôn hay còn ai n a?ng s S c áp:

- Không, cha i v i ông Thôn mà thôi, i r c ông chi cho t n xe. Tuyy mà cha có sai b y tr m i h ng ch c v i bà con t u nhà h t.

Hôm qua c dây thép, má m y m ng quýnh, nên má m y c cha

1 còi xe l a2 ánh n tín3 c tr ng4 (cravate), cà v t5 p rút

Wasserzeichen Text

làm heo mà t t n c ông bà. Có xe cha m n nên ch c s n mà r cây, v y thôi lên xe v ri t k o má m y v i h ng ch c nhà h trông.

Ba ng i d t nhau lên xe. Xe hai bánh mà ch c b n ng i ng i dayt phía tr c và hai ng i ng i day m t phía sau. Ông Thôn ng i sau mà c dayt ra phía tr c ngó Tr n V n Phong và nói r ng:

- Th y hai thi t là gi i! M i thi u b ng c p tài n ng ó r i thi th kýi u luôn n a, thu nay trong làng ch a có ai gi i nh v y. Th y vó mà coi, t hôm qua n nay h n rùm, ai c ng hay th y thi u r it.

Ông H ng s c chí nên vu t râu và nói r ng:- Nó u, mà u th nhì m i hay ch !Tr n V n Phong châu mày tr n m t nói r ng:- Giám kh o s p cho tôi ng th 2 ó c tôi l m; th ng u s 1 có gi i

n tôi âu, t i h v nó cho bon6 nhi u h n tôi ch l y l công bình thìtôi ng s 1 m i áng. Hôm qua tôi mu n kêu nài ch .

Ông H ng s l c u áp r ng:- Ôi thôi, s 1 hay s 2 c ng v y, m y gi i h c ng bi t, c n gì ph i kêu

nài. Tr i t i l n l n. Ông Thôn c thôi thúc tên ánh xe gi c ng a ch y ri t v ;còn ông H ng s c chúm chím c i, m t lát nghe ông nói: “Nhà mình cnh v y m i có ph c” ch ch ng nghe câu nào khác. Xe v a ng ng tr c c a, thì s p con nít trong xóm bu l i ng bao chungquanh. Trong nhà èn t sáng loá, khách th y xe, k ng d y ng i i ra, ai

ng vui v . Tr n V n Phong b c vô tr c, còn ông H ng s v i ông Thôn l c th ctheo sau. Bà con cùng h ng ch c xúm l i ng bao Tr n V n Phong, k h ith m, ng i m ng r , m nh ai n y nói, không ai nghe ai h t. Bà H ng s m c qu n lãnh m i, áo xuy n m i, ng nhà sau coi n u

ng, nghe xe v bà c ng l t t ch y m ng con. Ông H ng s h i k gia d chn cúng r i m i ãi h ng ch c bà con. Vài ông k lão v i m y ông h ng

ch c l n thì ng i bàn gi a, còn h ng ch c nh thì ng i dài hai b ván g 7 lóthai bên. Tr n V n Phong nói i m i v còn m t nên không ng i, nh ng vì ông épquá, c c ch ng ã ph i nh c gh chen ng i bàn gi a v i m y ông l n. Trong lúc n u ng vui c i, ông h ng qu n nói r ng:

- Th y hai nay ã l p công danh c r i, v y chú H ng s c ng nêncoi trong làng mình, ông nào có con x ng ôi v a l a thì làm sui cho

i, ng th y hai có ôi b n v i ng i ta. Ông H ng s chua k p tr l i, b ng âu bà H ng s ng ng i t i bván nh n tr u nghe nói nh v y vùng áp r ng:

- Th y H ng qu n lo chi vi c ó! Th ng nh tôi thi u thông ngôn kýc r i, ch ng nó i làm vi c ây thi u gì Huy n, Ph h g con cho nó

mà lo. Ông H ng qu n tay b ng ly r u mi ng nói r ng:

6 (point), m7 lo i bàn gh làm v ng b ng ván g dày

Wasserzeichen Text

- Th a thím, mình trong làng thì ki m ch trong làng làm sui cho d ,khi m chi ch xa làm chi.

- Làng mình quê mùa, có con ai x ng áng âu mà th y H ng qu nbi u tôi nói cho nó?

Ông H ng qu n ngó quanh qu t r i h i r ng:- Th khi b y tr không có m i ông Ch hay sao, mà sao không th y ng

xu ng v y kìa? Có tên phó thôn ang ng rót r u, nghe H ng qu n h i nh v y, li n

c l i th a r ng:- Th a th y, tôi có lên m i ông Ch , mà vì ông Ch tr c ch n i không

c nên xin ki u. Ông H ng qu n g c u r i ngó ông H ng s mà nói r ng:

- Th a ông H ng s , ông Ch Tân có a con gái tên là con hai Li n,m nay nó ch ng m i sáu, m i b y tu i, coi ng quá. V tôi có bi t

con ó l m; nó nói tánh n t hi n l ng mà l i t ng m o p , mayvá khéo, bánh trái gi i. D i n y chú có m t mình th y hai, còn trênkia ông Ch có m t mình con hai Li n, n u hai ông làm sui v i nhauthì x ng l m. Trong làng mình ây ông Ch là giàu nh t, có ai b ngâu.

Tr n v n Phong nghe nói t i con gái c a ông Ch Võ Thái H nh thì bi nc, song s ng i ta th y mình s ng sùng, nên l t t g p th t ch m n c m m

mà n. Ông H ng s b ng u ng c n ly r u r i c i mà nói r ng:

- Tôi có th y con gái ông Ch , con nh coi ng thi t. Mà nó ng thì ngtheo trong làng mình ây, ch bì v i ng i ta sau c. Th ng nh tôibây gi nó làm th y thông, th y ký, thì nó ph i có v cho x ng áng, ví

u c i con Huy n, Ph cho nó không c, thì ít n a c ng ph i ki mcon Cai, Phó T ng hay H i ng, ch l nào mà nói con ông Ch . Thi tông Ch ng giàu h n tôi, mà ng c ng giàu h n h ng ch c tronglàng mình h t th y. Tuy v y mà ng ng b có n m m u n v i m y

i cao th c , ch có bao nhiêu. N u mu n làm sui nhà giàu, thì ith ng nh tôi nó i làm thông ngôn, r i ây nhà giàu l n trong L c t nh

giành nhau mà g con, ch ng y m c s c mà l a, c n gì ph i lo chot.

Ông H ng qu n áp r ng:- Th a chú, chú nói tôi không dám cãi, ch thi t con gái ông Ch x ng

áng l m, Ông ch bà Ch là ng i hi n c, mà con hai Li n nó l ic ch nho b n. Mình c i v cho con thì ki m ch ph i, ch tính l a

giàu sang làm chi. Bà H ng s ng i x a thu c ngoài r ch, bà nghe nói nh v y, bèn xen vômà áp r ng:

- Th y H ng qu n nói v y sao ph i! Tôi có m t mình nó, nên tôi ph ikén dâu ch ! Ch ph i nó d t nát nh con b hay sao, mà c i v x p

i trong làng mình c. Ông H ng qu n c i r i u ng r u, không nói chuy n ó n a.

Wasserzeichen Text

Ti c mãn r i, khách t v h t, ch còn n m sáu ông h ng ch c r nhau i ánh bài t s c cho n sáng r i m i xên8 mà v .

Cách n a tháng có trát Quan Ch t nh Tân-an òi Tr n V n Phong lên h uquan Ch t nh cho hay r ng có gi y quan Nguyên soái c p b ng cho Tr n V nPhong làm th ký h c t p và b i tùng s v i quan Ch t nh B c-liêu, t i qu nCà-mau. Ngài l i d y v s m s a hành lý r i tr lên l y gi y xe l a và gi y tàumà i B c-liêu l p t c. Tr n V n Phong quày qu tr v cho cho cha m hay thì c nhà u m ng

. V ch ng H ng s S c àm lu n v i nhau, ông nói làm thông ngôn ký l cmà b i c d i m y t nh m i khá, ch Sài-gòn lãnh l ng mà thôi, khôngcó huê l i nào khác thêm c c thân mà không ích gì. Nay quan b con ông i Cà-mau y thi t là may, ng t vì nó m i ra kh i tr ng, ch a th o vi c i cho l m,mà i xa quá nên ông có b ng lo. Bà áp r ng i ng i ta sao thì mình c ng v y, d u t i âu, ban u lsau quen, có h i chi mà lo. Hu ng chi ng i ta n Cà-mau, R ch giá là x giàucó, y v y con mình xu ng ó có th ki m v x ng áng, ho c là làm giàu mau

c, ch s xa r i co u rút c trong x mình hoài thì làm giàu sao mà nêndanh. Tr n V n Phong s p qu n áo gi y v vô r ng, tính tr a b a sao s lênTân-an lãnh gi y mà i. Ông H ng-s thì theo c n d n n x ng i ph i n

n th n, ch i b i thì l a ng i t t mà ch i, ng khi có vi c mình nh c yng i ta, còn làm vi c thì ng h n u x c x c v i làng v i dân, song ph inghiêm cho h s , ng h lo lót m i có ti n. Bà H ng s thì l y m t ve d u b c-hà v i môt ve d u nh -ý mà b vô

ng, ng a khi i ng r i nh c u au b ng, có s n d u mà dùng . Bà l in d n r ng: ” i con ph i gi a gìn tánh n t cho ch c ch a, th y con gái nhà

nghèo d u nó có p m y i n a con ng thèm ngó làm chi. Xu ng Cà-mau con làm quen ch i v i hàng Ph , Huy n ho c Cai Phó T ng; h con th y ông nào

có con gái thì con ph i ráng làm cho ng th ng ng ng g con cho. Con nayc làm thông ngôn thì ã vinh vang cho cha m r i, mà n u con c i c con

Ph , Huy n, ho c Cai Phó T ng thì con nh , mà con l i làm cho cha m p mày m t nhi u h n n a. Con ph i nh l i m d n ng có quên nghe con.”

Tr n V n Phong chúm chím c i và g c u mà áp r ng: ”Con không d iâu, xin cha m ng có lo. H quan yêu, t nhiên con có quy n thì làng t ng

ph i s con, r i nhà giàu sang h em con gái h d ng thi u gì”. Qua ngày sau, n c m tr a r i, Tr n V n Phong m n m t cái xe ch

ng lên Tân-an, tính lãnh gi y r i i xe l a chi u qua M -tho ng m t êmng sáng xu ng tàu i B c-liêu.

Bà H ng s giành a con lên Tân-an, tính a nó lên xe l a r i bà s tr.

Xe ng a ch y ch ng c m t ngàn th c, b ng th y có m t cô thi u nmình m c áo xuy n tím, qu n lãnh en, u i kh n l c so n tr ng, trên che dù

ng h ng, ch n không có i giày, mà m t mày sáng r , môi son má b u, t ng iu u, ng xa i l i, ch ng th y xe, cô ng nép bên ng mà tránh song

8 ch m d t sòng bài

Wasserzeichen Text

không xây l ng gi u m t nh cô gái th ng, cô l i a cây dù lên cao, r i ngch ng m t mà ngó Tr n V n Phong trân trân. Xe ch y ngang, Tr n V n Phong m t li c cô y mà mi ng chúm chím c i. Bà H ng s nói r ng: “Con n y i âu xu ng t i d i n y kìa? Con ôngch H nh ó a. Tr n V n Phong l ng thinh không nói chi h t, mà xe ch y qua r i anh ta

ng không thèm ngó l i. Tên ánh xe c c c ngó ngoái l i sau, thì th y cô nng ngó sau xe, mà tay m t thì che dù, còn tay trái thì l y v t áo lau n c m t.

Lên t i Tân-an, Tr n V n Phong vào Toà b mà lãnh gi y r i i v i m rach mua và ch i t i n m gi chi u m i ra nhà ga xe l a. Lúc ch xe, bà

ng s c theo xe c n d n con hoài, mà không nghe bà d n u chi trúng luânlý o ngh a, ch có d n là dè d t mà c i cho c con nhà giàu sang mà thôi. Tr n V n Phong qua M -tho khách s n ngh m t êm, r i sáng ngày m ixu ng tàu Pélican mà i. Tàu khi ch y ngoài sông l n, khi b ng trong kinh nh , c nh v t hai bên thay

i ngó không nhàm, Tr n V n Phong thu nay ch a du l ch mi n H u Giang,nên th y c nh l , sông dài kinh ngay, ng r ng, thì trong lòng kh p kh i vui vcô cùng. Anh ta ng i ng m c nh r i ng tình, m i nh chuy n quá vãng9 và tính

i chuy n t ng lai. Anh ngh th m trong trí r ng: “C ng nh h i nh mình ránmà h c nên bây gi m i c sang tr ng nh v y; i tàu có nhà n c ch u ti n,i h ng nhì n c m tây, mà l i c n m phòng kh e quá. Bây gi ai c ng kêu

mình b ng th y thông mà i ng thiên h không bi t mình nên h ch a kínhtr ng cho m y, ch ng mình t i Cà-mau, mình ng thông ngôn, làng t ng uph i b m d h t th y m i sang n a. B y quá! H i n m ngoái mình th y con gáiông ch H nh ng , nên mình theo ch c gh o cô. Mình có h a v i cô h mình thi

u làm thông ngôn ký l c r i mình c i cô. Bây gi mình coi l i thì cô quê mùa quá! Mình làm thông ngôn mà có vnh v y coi sao c, t i trong làng mình h nghèo h t th y nên th y cha m côcó ít m u t h kêu là nhà giàu, ch có giàu gì âu. Hôm qua cô i l th ngoài

ng nên g p mình ó kìa? Hay là cô th ng mình nên nghe nói có gi y bmình i làm vi c, cô ra ó a mình, b i vì mình ch c gh o cô thì mình có nóinhi u câu tình ngh a thi t, mà cô m c c nên ít nói l m, không th y cô t d u chiyêu m n mình. ã v y mình có n m tay cô và hun cô vài cái mà thôi, ch khôngcó ân ái gì mà n n i cô mê. i! Mà chuy n c nh c l i làm chi! Bây gi mìnhlo ph n s mình cho xong. Xu ng t i Cà-mau mình m n m t c n ph cho s ch

ng d n nhà . Ch ng yên n i r i mình s h i d coi có ông nào giàu sang,mà có con gái, mình s t i lui ch i r i mình c y mai m i mà c i. Mình làm th ythông h c n g con cho mình, lo gì không có v . Con gái ông ch H nh thì cho H ng ch c trong làng c i, ch mình nh v y mà k t ôi v i nó thì hdanh giá c a mình còn gì.” Tr n V n Phong ngh nh v y r i chúm chím c i, coi b t c, ch ng n

n chút nào.

9 quá vãng=qua i; vãng thì úng h n, Red.

Wasserzeichen Text

II. CH A GÌ Ã TH T V NG

Lúc th y Phong c c p b ng làm th ký thì x Cà-mau n a cònhoang nh n, nh n dân th a th t. T i ch thì cu c buôn bán tuy th nh v ng,nh ng ph xá x ch-x c, ph lá còn xen l n v i ph ngói, mà d u ngói v i lá c nnào c ng c , dãy nào c ng th p, nên coi không có v sung túc nh cái ch t nhthành. Th y thông Tr n V n Phong xu ng t i B c-liêu vào trình di n v i Quanch T nh r i ng i ghe mà i Cà-mau. Quan phó tham bi n, ng i ch qu n Cà-mau ã có c dây thép cho hay tr c r ng s có th y thông Phong xu ng giúpvi c, ch ng th y vào dinh thì ngài h i th m s sài ít câu r i cho phép th y nghhai ngày ng ki m ch yên r i s i làm vi c. Th y thông Phong t i x l , không quen bi t ai h t, nên l y làm b i r ikhông bi t ch nào mà n ng ng . Th y mu n d n m t c n ph mà , song th yngh t bàn gh không có, n u m n ph l y chi mà d n. Ðã bi t mua ít v t

n dùng r i d n nhà s sài c ng c, mà có nhà r i ai i ch n u c m cho màn.

Th y tính t i ngh lui r i m i quy t ki m nhà m t ít tháng r i s hay.Th y t ý y v i th y ký C a là ng i ch n ch t ôn hòa, th y th y th y thôngPhong b i r i th y c ng mu n r c v nhà th y, ng t vì th y m t c n ph ch t

p mà t i b y tám a con, l i v th y m i sanh còn non ngày, s b t ti ncho b n, nên th y ch nhà bà Phó M và khuyên th y Phong l i ó h i mà u,nói r ng nhà bà r ng rãi s ch s , l i có hai m con không có con nít r n ràng. Th y thông Phong nghe nói trong b ng m ng th m, t ng bà Phó M n ylà v Phó T ng, ch ng ch t. Th y h i th m l n l n i n nhà bà, b c vô thìth y nhà lá ba c n r ng rãi s ch s , day c a ra mé sông, còn phía sau thì có m tcái v n tuy c m c r m r p, song có tr ng n m ba cây i, vài ch c cây cau, v iít b i chu i. Th y th y nhà không giàu, ch ng có m t v t chi quí, thì trong b ngkhông c vui, song th y không bi t ch nào khác, nên b t c d ph i h i mà

. Bà Phó M n y khi ch ng còn sanh ti n thì làm ch c Phó xã, ch khôngph i phó T ng. Ch ng m t ã g n m i n m r i, l i cho bà hai a con: a

n là con trai, tên Hai Thu, ã có v nên v theo quê v trong Cái-ngang, còna nh là con gái, tên Ba p, khi y ã c 17 tu i, ch a có ch ng, nên h

v i bà. Bà tánh tình bãi buôi10, tuy ã 55 tu i r i mà n nói nh m l , b i v y ngheth y thông Phong h i u thì bà vui lòng cho li n, và xin th y cho bà 8 ng

c c m mà thôi. Bà h i con gái bà quét d n cái bu ng u trên cho th y , và khuyên th y i

y r ng em l i ng s p ra mà thay i áo qu n. Th y thông Phong th y bà ni m n , bãi buôi nh v y, thì th y h t b ng ,mà c ng b t bu n vì s nhà bà nghèo và bà là v Phó xã ch không ph i phó

10 ng t d u, mau m n vui v

Wasserzeichen Text

Th y yên n i r i, chi u b a sau th y m i h i th m nhà m y th y làm vi cnhà n c t i Cà-mau ng vi ng th m ng i ta mà làm quen. Th y n nhà th ythông dây thép, nhà hai th y giáo và nhà th y ký làm m t ch v i th y, thì th ynhà nào c ng ch t h p, c s sài, gh bàn l m x m, b i v y th y có ý chêth m. Ch ng n nhà th y ký Tr ng làm s Th ng chánh thì th y ký khôngcó nhà, mà cô ký ra ti p r c r t vui v , nên th y ng i nói chuy n ch i m t h i

i m i i. Th y th y tr i chi u mát m , nên th a d p i d c theo ng mé sông màxem châu thành. Nh n c l n y mà, nên d i sông ghe xu ng qua l i d p dìu,

i c ng nh tr i mát nên trên b ng i i ông o. Nh ng mà th y dòm coi phxá leo heo, nhà c t th p th i, ch ng gi ng nh c nh th y t ng t ng lúc nhà

i ra i, nên trong lòng th y không vui; mà nh t là th y th y thiên h g p th ykhông ai chào, không ai xá, th y làm ch c thông ngôn mà i ch i h không kiêng

; không tr ng gì h n m t ng i khách Tri u-châu kia thì th y l i càng bu nn.

Th y ngh úng 2 ngày r i m i i làm vi c, ngh th m r ng h không xámình y là mình m i n h ch a bi t, mình làm vi c ít b a r i, n u h cònkhinh th n a thì h s coi mình. T khi nhà ra i, th y c t ng làm thông ngôn là sang tr ng, h mmi ng ra thì trên quan nghe d i làng s , nào dè th y m i i làm ngày th nh tthì ã b quan phó r y hai l n, s m mai thì nói th y vi t sai, bu i chi u r y th yvi t ch m, mà l n nào r y c ng r y tr c m t làng t ng và lính h u, b i d u hkhông hi u th y b quan r y v l i chi, mà th y c ng l y làm th n thùa l m. Quan phó Cà-mau tánh n t nóng n y, l i nói c c c n, còn th y thông Phong

i i làm vi c ch a th o ngh , nên ng thông ngôn còn b -ng , và c m nc ch a l làng, b i v y th y b r y h ng ngày, có khi quan m ng là “ ngu”i i th y tránh ch cho th y ký C a thông ngôn th .

Nhi u b a th y ng i vi t mà a n c m t, t ng làm thông ngôn ký l csang tr ng h n ng i, nào dè b m ng nhi c t i ngày mà c ng không th y làng

ng kính tr ng chi h t. Ngày tr c th y ao c ham làm thông ngôn bao nhiêu,bây gi chán ngán mu n b mà v b y nhiêu. Mãn gi h u r i, v ch th y u, th y l i càng bu n nhi u h n n a; tuybà Phó M vui-v , còn cô Ba p s n sóc mi ng n ch ng , gi t giùm kh n vcho th y, m con lo l ng ch ng dám cho th y có ch phi n c, nh ng màth y ngh t i s u nhà tên Phó xã, ngh không có nhà nào sang tr ng n làmquen, ngh không có ai x ng áng ng nói mà c i và nh t là ngh làm vi c thìlãnh l ng, ch t ng làng không ai cho ti n b c mà c ng không ai cho l v t chi

t, b i v y th y th i chí nên dàu dàu không mu n i ch i. Cô Ba p tuy con nhà nghèo mà n c da tr ng, gò má ng h ng, h mu nnói thì mi ng chúm-chím c i, tuy cô m c qu n áo v i bô song cô th ng gi t

ch-s . L i nói c a cô thì quê mùa mà gi ng nói nghe d u ng t. Có m t u làmcho cô không ra ng i thanh nhã, là cô nh tu i mà m p quá, nên tay chân k ch

m mình m y ô-d 11, b a nào cô vén qu n mà i sau v n, thì th y b p c nga cô tuy tr ng song l n g n b ng b p chu i h t.

11 to l n, thô t c

Wasserzeichen Text

T ngày th y thông Phong n u nhà cô, thì cô vui-v l m, t i ngày u12 láng nhu t hoài, mà h chúa nh t có th y nhà thì cô l i b n qu n lãnh l ng

màu lòm, ch không ch u b n qu n v i, ch ng nh ng là cô s n sóc mi ng n,mi ng u ng cho th y mà thôi, mà h th y i làm thì cô vô bu ng quét d n s ch

, th y áo qu n thay còn v t ó thì cô x p l i cho t t , th y ôi giày gi ang thì cô s p l i cho ngay, th y có cái kh n ôi v nào d , thì cô l y gi t li n,

ch ng c n i th y c y m n. B i trong nhà không có m y ng i nên bà Phó M xin phép cho m con nchung v i th y. M i b a n, h có món nào ngon thì cô Ba p th ng bênphía th y ng i, mà cô l i coi ch ng h th y n v a h t chén c m thì cô h m s n

ng l y chén mà xúc n a. M t ng i trai nào khác, n u th y c ch c a Ba p nh v y, thì ch c bi tcô có tình riêng v i mình. Th y thông Phong ch ng hi u là t i m c c i conPh , Huy n, Cai, Phó T ng ho c H i ng hoài, nên không ghé m t ngó con gáinhà nào khác, hay là t i th y bu n v s quan không tr ng d ng, làng t ng khôngkính nh ng, mà cô Ba p s t s ng d ng y th y coi c ng nh không, ch ng

ý vào chút nào h t. M t b a chúa nh t, bà Phó M b i xu ng i vô Cái-ngang mà th m con traibà. Ba p nhà coi n u c m d n cho th y n. Cô m c áo v i en m i, qu nlãnh l ng , c i ra i vô ki m chuy n nói v i th y thông hoài. Th y n m trên võng mà coi sách, h cô nói thì tr l i, mà h tr l i thì ngócô, ngó n m b y l n r i ng tình, nên x p sách trên ng c không c n a. Lúc d n c m r i hai ng i ng i n, th y li c ngó tay cô, tuy bàn tay k ch

m, tuy ngón tù vù, nh ng mà n c da tr ng nõn. Th y ngó m t ngó c , ngómình cô m t h i r i trong trí th y không chê cô m p mà c ng không chê cô hèn

quê mùa n a, th m ngh r ng n u mình mu n tình t v i cô n y thì b a nay cô nhà m t mình, mình ch c d nh ch i.

Th y ngh nh v y, mà ch ng n c m r i th y l i th m trách lòng th ykhông minh chánh; mình u nhà ng i ta, mình làm vi c qu y không nên. ãbi t nh mình có ve cô là ch i qua bu i mà thôi, ch không ph i v ch ng gì,song làm b y r i ro cô có nghén r i làm sao, mà d u cô không có nghén i n a,

i thiên h hay, mình mang x u, r i làm sao mà c i con nhà sang tr ng choc.

Th y n m nh m m t làm b ng , không thèm ngó cô, mà c ng không tínhn vi c qu y n a. Cô Ba p t ng th y ng thi t nên d n d p d i b p r ing thúng may ra tr c c a ng i mà vá áo.

Th y n m m t h i, gió ph t mát m th y ng quên. n x th y th c d ya m t r i i ra sau v n, tính ki m i hái n ch i. Th y ng ng vác m t

ngó trên cây i, b ng âu cô Ba p ch y ra h i r ng: Th y thông mu n n i hay sao? tôi leo tôi ki m i chua tôi hái cho.Cô v a nói v a tu t lên cây i. Cô hái c m t trái i chín r i kêu th y bi u atay ng cô li ng xu ng cho th y b t. Th y b t h t, cô trên c i ng t mà nói

12 ch y

Wasserzeichen Text

- Th y d quá, ã t i tay r i mà còn cho r t! Th y l m trái i c n nmà còn ngó nhánh i ng ki m n a.

Cô hái c m t trái khác, r i b vào túi mà leo xu ng. Lúc xu ng g n t it, hai ch n thì eo g c i, hai tay thì níu nhánh, cái mình cô gie13 ngang, v t áo

sau bùng ra lòng thòng bày l ng qu n lòm, l i bày luôn m t khúc da tr ngnõn, làm cho th y ng d i ngó ng tình d n không ng, nên a tay ômngang b ng cô. Th y v a ôm cô, thì cô buông h t tay ch n, nên té ng a trongmình th y, may th y ôm ch t và ng v ng ch không thì cái vóc l n c a cô tph i è th y té ng a. Cô v a ng xu ng t thì th y buông cô ra. Cô day l i ngó th y mi ng

i chúm chím. Th y m c c mà l i n n n, nên day m t ch khác mà nói r ng:- Tôi th y cô níu nhánh i qu n quá, tôi s nhánh gãy cô té, nên tôi

cô. ng leo nh v y n a, r i té ch t ch ph i ch i sao. Th y nói d t l i r i xây l ng b i vô nhà. Cô Ba p nghe m y ti ng vôtình vô v y thì cô không vui. Cô ng d i g c i mà suy ngh m t h i r ith ng th ng i vòng ng sau mà theo vô. Ch ng cô b c vô c a sau, thì th y ã

i nón b c ra c a tr c mà i ch i.n chi u bà Phó M v , còn th y thông i ch i n t i mò th y m i v n

m. T y v sau th y ch ng h ngó cô Ba p n a, mà d u cô ki m chuy ni, thì th y c ng không mu n tr l i. Th y th t chí nên ph n th y không vui ã

ành r i, mà th y l i làm cho cô th t v ng nên cô bu n luôn theo n a.

13 nghiêng

Wasserzeichen Text

III. NHEN NHÚM L A TÌNH

Th y thông bu n quá, mà x Cà-mau quê mùa nên th y không bi t ch nàomà i ch i cho gi i khuây. M t b a chúa nh t, nh m r m tháng m i, th y nghenói t i chùa Ph t, trên vàm kinh có làm chay, nên n c m s m r i, th y m n

t chi c xu ng b i lên ó mà coi ch i. Th y v a b c ch n lên t i c a chùa thì th y g p v th y ký Tr ng, làm

Th ng chánh, i v i m t cô tr c ch ng 18, 19 tu i, c eo dây chuy n vàngtây, tay m t eo m t chi c ng, tay trái eo m t chi c vàng, mình m c qu nhàng tr ng xuy n nu, ch n i giày nhung thêu c m, u choàng h u kh nmàu tr ng gà, b n biên14 u k t i15.

Cô ký Tr ng ngó th y th y thì h n h nói r ng:- a th y thông, th y c ng i coi làm chay n a sao? Ri t vô ây mà coi.

ng s a so n cúng ng , m t lát n a l i có ông Y t ma gi ng kinha. Th y vô c t ngh a giùm m y câu Th p n cho hai ch em tôi

nghe m t chút. Th y bi t hôn? Cô nói nói c i c i và ngo t th y vô chùa. Hai cô i tr c, th y n i góttheo sau mà li c ngó cô i kh n tua ó hoài. Cô ký Tr ng ngó ngoái l i nói

ng: ”X n y quê mùa bu n quá th y há? Con em tôi trên Sa- éc xu ng th mtôi, may g p d p n y cho nó coi, ch không thì có ch nào vui cho nó ch i âu “.Th y thông li n h i r ng:

- Té ra cô ây là em c a cô sao?- Th a ph i, nó là em ru t tôi. Tôi th ba còn nó th sáu.

Th y li c m t ngó cô n th y cô da tr ng mà còn d i ph n nên hai má ngng, hàm r ng khít r t mà l i tr ng trong, hai bàn tay ngón nh mà dài, ánh òn

xa16 còn d u nh u, g ng m t sáng r , c p m t h u tình, ch n mày cong vòng,ng i y u u. Th y ngó cô, cô c ng ngó th y, hai ng i nhìn nhau, r i b

ng h t c hai.i t i ch treo m y b c Th p n, cô ký Tr ng ch t t m hình mà bi u

th y thông Phong c t ngh a cho cô nghe. Th y làm th y thông mà không thôngcho l m, song không mu n cô Sáu chê mình d , nên ngó hình nh d o mà c tngh a b ng, mà ng c t ngh a c li c ngó cô hoài. Cô Sáu c ng ch m ch l ngnghe, th y nói và c i, cô c ng c i v i th y, m t lát r i h t b ng , khi thì ng

m t bên th y khi thì xen nói chuy n v i th y.Th y thông Phong vui v vô cùng, nên hai cô i âu th y c ng i ó; coi

cúng ng r i nghe thuy t kinh, ch i cho n n a chi u, hai cô xu ng ghe mà v ,th y c ng xu ng xu ng b i theo.

d c ng cô ký Tr ng m i th y thông có r nh xu ng nhà ch i. Th yã tính th m r i, mà có ti ng m i n a thì càng ti n cho th y, b i v y n c m

chi u r i th y ch i u r a m t, thay qu n lãnh áo l c so n m i, r i i nón ixu ng nhà th y ký Tr ng.

14 nh15 lo i vi n có nh ng l n ch lòng thòng16 ng tay gi th ng b ng lúc i

Wasserzeichen Text

Th y v a b c vô c a thì th y ký Tr ng trong b c ra. Hai th y chàonhau r i th y ký Tr ng m i th y thông Phong vô nhà. Cô ký v i cô Sáu ra chào

i ni m n l m.Th y thông Phong th y ch nhà bù-xa bù-xích mu n i, nên ng d y nói

ng:- Th y s a so n i âu ó, thôi tôi v cho th y i ch .- Xin l i v i th y, tôi có chuy n ph i i g p m t chút, vì tôi h n l v i

anh em không l cho h ch .- y thôi tôi v cho th y i.- Th y ghé ch i có vi c gì?- ng th y r nh nên xu ng nói chuy n ch i v y ch có vi c gì âu.- y quá, tôi m c chuy n m t chút. N y, mà thôi th y l i nói chuy n

ch i v i nhà tôi, không h i gì âu, anh em mình ch ph i xa l gì óhay sao mà ng i.

Cô ký ti p mà c m th y, còn cô Sáu thì rót m t tách n c trà b ng l i m ith y u ng. Th y thông Phong thi t ý không mu n v , song th y ch nhà mu n inên c c ch ng ã ph i t ch i. Ch ng nghe cô ký c m l i, mà nh t là th y cô Sáu

ng n c m i u ng thì th y nh t nh không v , nên thò tay b ng tách n c vànói v i th y ký Tr ng r ng:

- Thôi, th y có vi c g p thì i i, k o ng i ta ch . tôi u ng n c r itôi xu ng nhà dây thép17 ch i.

Th y ký Tr ng ra i, thì th y thông Phong kéo gh ng i li n. Cô ký nh cgh ng i ngang ó mà nói chuy n, còn cô Sáu m c qu n l a tr ng, áo bà ba c ng

ng l a tr ng, tay eo m t chi c ng bát giác, c eo m t s i dây chuy n vàngtây, b ng r may ra ng i bên ván mà may áo túi. Th y thông v i cô ký h i th m nhau vi c cha m , vi c làm n, nói h tchuy n n y sang chuy n n , nói hoài không d t. Cô Sáu ng i may không nói chi

t m t lát cô li c ngó th y thông m t cái, mà r i thay l n nào cô ngó th y thìng g p th y ngó cô. Th y th y cô trong nhà, m c mát, u tr n, b i tóc

th di u, bàn ch n tr ng nõn, càng ngó càng mê m n tâm th n, nên ng i hoài n11 gi th y m i ch u t mà v . M i nói chuy n m t l n mà th y ã bi t cô Sáu tên là Sáu Lý, cha m khu t

m, còn có hai ch em ó mà thôi. Lúc cô Sáu Lý còn nh thì v i cô kýTr ng, ch ng c 16 tu i, ng i c u Sa- éc giàu l n mà không con, nên b t

làm con nuôi. M i ây c u tính g cô Lý cho con nhà giàu, thì cô chê th ng ót nát quê mùa, nên m i b xu ng Cà-mau mà v i ng i ch .

êm ó th y không ng c, c m màng t t ng cô Sáu Lý hoài. Th yso sánh cô v i cô Hai Li n là con gái c a H ng ch Võ Thái Hanh, thì cô Lýnhan s c p m i ph n cô Li n không c ba ph n, còn cô Ba p thì cònthua nhi u n a nên không sánh c. T y v sau, êm nào th y c ng xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i. Th yxu ng th m b y l n m i g p th y ký tr ng nhà m t l n còn cô ký thì có nhàluôn luôn. Mà xu ng là xu ng ng nói chuy n ch i mà thôi ch th y ch ng h

môt l i nào ch c gh o cô Lý.

17 u n

Wasserzeichen Text

Cô Ba p th ng ý b o th y, tuy th y không thu n tình, song cô ch ngem d phi n trách. Nay cô th y th y chà l t n nhà cô Sáu Lý hoài, ch ng

nh ng là cô bu n mà thôi, mà cô l i gi n n a. Ch ng hi u nhà cô nói ra nói vôi m th nào, mà m t b a n ng ng i n c m, bà Phó M nói v i th y

thông r ng:- m nay tôi th y th y xu ng nhà th y ký Tr ng th y ch i hoài tôi

nghi quá. Th y m i l i ây th y không rõ, ch con m ký Tr ng nóqu quy t l m, còn con em nó ó c ng không v a gì âu.

Bà v a nói m y l i thì th y thông Phong n i gi n châu mày tr n m t mà nóing:

- Tôi c m không cho bà nói n vi c riêng c a tôi. Tôi mu n ch i nhànào t ý tôi, bà không phép c n.

Bà Phó M c i mà áp r ng:- Th a th y, tôi âu dám c n th y. Xin th y ng phi n, tôi s th y m i

i ây th y không rõ ai t t ai x u, nên tôi m i nói nh v y ch .Th y thông áp r ng:- Tôi không d i kh gì âu, bà ng lo.

Bà Phó M c i và nói dã-lã cho th y h t gi n còn cô Ba p thì m t bu nso mà a n c m t. M t êm n m i t i mà m t tr ng ã m c lên t i ng n d a bên mé sông.Th y thông Phong ra ng tr c nhà h ng mát m t h i, r i xúc c nh ng tìnhnên men men18 l n i xu ng nhà th y ký Tr ng. i g n t i thì th y th y trongnhà èn t lu lu, cô Sáu Lý ng i t i cái gh ngoài c a, u b tóc xoã, gióth i ph t ph . Th y thông th y c nh nh v y thì d d , d ng ch n ng tr c c a, khôngdám ghé vô nhà. Cô Sáu Lý ng d y b i u và nói r ng:

- i th y thông vô nhà ch i. Anh Ba v i ch Ba tôi i vô r ch R p,không có nhà.

Th y thông n a m ng n a s , nên thùng th ng vô nhà. Cô Sáu Lý b c vô tr c, v n èn lên cho t , r i nh c gh m i th y ng i.Cô i l i kéo h c t ki m thu c; th y ngó theo, th y cô u không ch i g tóc b ixà sau ót, coi càng p h n n a, thì th y kho n khoái trong lòng, nên ng i bng , mu n nói chuy n mà không bi t làm sao kh i u cho c. Cô em gói thu c ra m i th y hút r i i l i cái gh d a vách ng têm tr umà n. Th y chúm chím c i m t h i lâu r i h i r ng:

- Th y ký và cô ký i vô r ch R p chi v y?- Th a, không bi t tôi không có h i.- u v y thì êm nay b cô nhà m t mình...cô không s ma hay sao?- gi a ch ma qu âu mà s .- Thi u gì.

Cô Sáu Lý li c th y mà c i, r i áp r ng:- Anh Ba v i ch Ba tôi i m t lát, ch ng chín, m i gi thì v .

Th y nghe m y l i ng i lo ra, nên không nói chi h t. Cô bèn kéo m t cáigh d a vách mà ng i, nh có cánh c a m che cô, nên ng i i ngoài ng

18 t i

Wasserzeichen Text

không th y cô c. Cô ng i mi ng nhai tr u m t ngó s ng d i t, m t l s cbu n. Th y th y nh v y bèn h i r ng:

- a nay cô có vi c chi phi n tôi hay sao mà coi b không c vui? Cô t ng h ng nho nh và c ng làm m t bu n mà áp r ng:

- Th y có vi c chi âu mà tôi dám phi n th y.- y ch t i sao cô bu n?- Tôi bu n là vì mi ng thiên h trong x n y h x u quá; tôi trong s ch

ch không nh b n chi h t, mà h n b y n b th u tai anh Ba chBa tôi, nên nh ch r y tôi, thi t tôi t c h t s c.

- Cô có chuy n chi mà h n? H n sao ó?- th y th y hay xu ng d i n y ch i, r i h n tôi trai gái v i th y,

i v y anh Ba tôi nh r y tôi quá. Th y thông nghe nói bi n s c, tay c m gói thu c l n qua l n l i, không bi tdùng ti ng chi mà tr l i. Cô li c ngó th y r i ti p nói r ng:

- Thi t h n m t tháng nay êm nào th y c ng xu ng ây ch i. Mà th yxu ng l n nào c ng có anh Ba ch Ba tôi nhà còn nói chuy n thì nóichuy n th ng ch th y có t ý ve vãn hay là có t l i ch c gh o tôibao gi âu mà h nói b y nh v y. Làm thân con gái khó quá! Hkhông th ng h thêu d t ít ti ng thì cho mình nh nhu c c i.

hôm qua n nay tôi bu n l m. Tôi th th t h t l i, mà coi b anhBa tôi nh không tin, c nói: Có âu chó s a l không. T c quá, màbi t làm sao cho nh h t nghi bây gi . V y tôi xin th y m t u làth y mu n cho tôi yên n i thì ng có xu ng d i n y ch i n a, chth y xu ng ch i hoài, không bi t ch ng mai m t h n tôi có ch acàng h danh giá tôi n a, mà d u h không n thì anh Ba ch Ba tôinghi, ch c c ng a tôi v Sa- éc, càng kh tôi nhi u.

Th y thông b i r i nên ng i l ng thinh hoài. Cô có ý trông th y tr l i màtrông không c, nên cô ng d y b c ra c a x tóc r i xè hai bàn tay mà g

u và nói r ng:- u g i h i chi u n bây gi mà ch a ch u khô.

Cô ng ngay c a, nên gió ph t mùi d u th m bay vô nhà ngào ng t. Th yi mùi d u y tâm th n r i lo n nh say nh mê. Th y ng i châm b m ngó cô

th y cô xoã tóc, ng n tóc xu ng t i nh ng, gió th i ph t ph , còn mái tóc thìp x i d a hai bên gò má, coi thi t là xinh p. Th y ng tình không th d n

c, nên kêu nói nho nh r ng:- Cô Sáu, cô Sáu, cô vô ng i trong n y ng tôi nói chuy n riêng m t

chút. Cô day l i ngó th y và c i và nói chúng ch ng r ng:

- Còn nói chuy n gì n a ó? Anh Ba ch Ba tôi v g p ch t tôi a. Th y áp r ng:

- Không h i gì âu. Cô nói chín, m i gi m i v , bây gi ch a y támgi mà v gi ng gì. Cô vô ây nói chuy n m t chút mà.

Cô Sáu Lý tóc dã d i mà b c vô, r i l n l i ch c cô ng i b i u. Th y c m gói thu c tr n tr mà nói r ng:

- Ch ng còn gi u cô làm chi n a, h n m t tháng nay êm nào tôi c ngxu ng ây mà ch i, y là vì có cô tôi m i xu ng. Tôi ch ng hi u t i

Wasserzeichen Text

sao ai xuôi khi n mà t ngày tôi g p cô trên chùa thì trong lòng tôikho n khoái hoài v ng cô hoài, h ngày nào tôi không th y m t cô thì

n xang b t r t ch u không c. H i nãy cô xin tôi ng t i nhà côch i n a; cha ch , n u tôi không th y m t cô tôi ch t, ch s ng sao

c. Cô nói r t bu n th m r ng:

- Th y th ng tôi mà th y s ch t, nên th y tính mi n là th y kh i bu nthì thôi, còn tôi mang ti ng m c k tôi, th y th ng nh v y thì t inghi p cho thân tôi.

Th y suy ngh m t h i r i nói r ng:- Cô nói nh v y té ra tôi h i cô, ch có ph i th ng cô âu!- Ph i, th y th ng nh v y là h i, ch không ph i th ng.- Xin cô cho tôi nói c n l i. Ph n tôi ng làm trai, n h c gi i, làm

i thông ngôn ký l c, l nào tôi không bi t ch trong c hay sao màem lòng h i cô. Tôi th ng cô thì t nhiên ph i tính cu c tr m

m; tôi th ng cô là th ng cách quân t , th ng cách tr ng phu,ch tôi nh v y mà làm cho cô mang ti ng x u r i b cô cho ành haysao? Tôi xin h i cô m t l i n y: n u tôi c y mai nói cô mà c i, khôngbi t cô có ng tôi hay không?

Cô Sáu Lý th dài mà áp r ng:- Th a th y, ph n tôi là con m côi, nh ng mà t nh chí l n tôi không

thèm ham giàu sang, tôi th m c có ch ng h c hành gi i, bi t n bi tnói v i ng i ta, thì thôi. C u tôi trên Sa- éc giàu l n mà không cócon, nên nuôi tôi làm con nuôi, ng sau gia tài l i cho tôi n. Tôith ng c u m tôi l m ng t ép tôi g cho ch giàu sang mà ngu quá,tôi phi n mu n nên tr n xu ng ây. Nói bao nhiêu ó th y c ng bi t, tôi ham giàu hay ham ng i ph i. Th y h c hành gi i, l i có ch cph n n a, n u th y không chê tôi côi cút quê mùa nên nói mà c i tôi,thì tôi ph i l y mà ng th y ch còn i ch nào n a. Ng t vì th yth ng tôi th y nói b c nh v y, mà bác nhà bi t có lòng th ng tôinh th y v y hay không?

Th y tr n m t a tay mà nói r ng:- ! Vi c v ch ng là vi c tr m n m c a tôi, tôi ành ch nào t ý tôi,

cha m ép tôi sao c. Cô suy ngh m t h i r i áp r ng:

- Th a th y, th y nói nh v y sao ph i. Áo m c sao qua kh i u, làmcon ph i do cha m , ch th y nói ngang quá sao c.

- Ph i, làm con không nên th t kính v i cha m , nh ng mà tôi bi t ý cha tôi, h tôi mu n sao, thì c v y, xin cô ng lo.

- u v y thì th y vi t th l a l i khéo léo mà phân tr n cho bác hay, r ii bác xu ng ch i ng i nói luôn th .

- Tôi tính vi c cho th y, còn tôi quên vi c c a tôi. Tôi bi t anh Ba ch Batôi th ng th y, n u th y i nói ch c nh ch ch u g . Ng t còn ông c utôi ây, không bi t tính làm sao cho êm; ng ép g tôi l y ch ng tôikhông ch u, nay tôi xu ng ây tôi ng th y ch c ng gi n ng không

gia tài cho tôi n.

Wasserzeichen Text

- i! Có sao mà cô s ? N u cô chê ch trên Sa- éc, mà cô ng ch nào hèn thì ông c u gi n, ch cô ng tôi thì có l nào ng phi n mà lo.

Cô Sáu li c m t ngó th y mà c i r i dòm ra ngoài ng và nói r ng:- Bây gi có l anh Ba v i ch Ba tôi v g n t i.

Th y thông mu n ng i nói chuy n n a, mà s ng i lâu v ch ng th y kýTr ng v g p r i r y cô nên trong lòng bâng khuâng, m i ng d y i l i ch công i, trong ng c nh y th ch th ch song g ng làm d n, m t tay thì n m bàn taycô, còn m t tay thì vu t tóc cô mà nói nh r ng:

- Cô nói cô nh l i; t nay tôi th s ng thác có nhau, n u ai ph ai xintr i t soi xét.

Cô Sáu Lý cu i u mà c i; ch ng nghe th y nói d t l i r i, cô m i atay xô nhè nh và nói r ng:

- Thôi i v i, k o anh Ba ch Ba tôi v g p ch t tôi a.

IV. TH I LUI B NH C

Th y thông ra v , n a ti c, n a m ng, êm y n m tr n tr hoài, không ngc. Sáng b a sau th y vi t m t b c th g i v cho cha me mà nói r ng t i Cà-

mau có cô m i chín tu i, nhan s c p tánh n t hi n hoà, th y th y làm ngng l m. Cô y m côi, v i anh r làm ký l c s Th ng chánh. Tuy cô

không có c a riêng, song ng i c u Sa- éc giàu l n, ã nh n cô làm con nuôinên ngày sau cô n gia tài c a c u. Trong th th y c ng không xin phép mà c ngkhông m i cha m xu ng Ca-mau ch i r i nói v cho th y, mà khúc sau h t th y

i t ý r ng th y tính c y mai i nói mà c i cô n . Th y g i th i r i, trong lòng kho n khoái, ch c r ng trong n m b y b a

a cha m s tr l i, mà tr l i ch c bi u th y h coi v a ý thì nói vì nhà nchi c, l i ng sá xa sôi không th xu ng c. T i b a sau th y không dám xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i n a. Màth y n m nhà thì x n-xang, ch u không c, nên th y i ngh u-ngh n ngoài

ng hoài, i l n l n t i c a th y ký Tr ng th y lén òm vô nhà thì th y th y côký ng ng i d a èn mà may, mà không th y d ng cô Sáu Lý. Th y khôngdám vô, i th ng m t khúc xa r i tr l i, mà c ng không th y cô Sáu Lý. Th y v nhà n m m t h i r i i n a. L n n y th y xu ng t i thì nhà th y kýTr ng ã óng c a t t èn ng im lìm. Hai êm sau th y c ng i ngang qua ngang l i hoài mà cô Sáu Lý i âu

t, th y ch ng th y t m d ng chi h t. Th y x n-xang n ng không c tinhth n dã d i19 nh ng i au. Chi u th y i làm v , th y ghé ti m mà mua m t cái kh n l a tr ng, b nchéo có thêu b n cái bông h ng. T i th y vi t m t b c th mà t n i t ng t

a th y và th th t d u ch t c ng ch ng ph nhau r i th y gói chung v i cáikh n tính a cho cô, song ch a bi t dùng ch c nào mà a cho ti n.

19 o i, m t s linh ng

Wasserzeichen Text

Sáng b a sau th y b gói y vào túi mà i làm vi c. Th y v a ra kh i nhàthì th y d ng cô Sáu Lý phía d i i lên. Cô th y th y r ng r ng n c m t mànói:

- êm b a h m mình nói chuy n v i nhau ai th y h h c v i ch Ba tôikhông bi t mà ch ánh tôi d quá. Ch nói ít b a ây ch a tôi vSa- éc. Th y có tính l nào th y tính, ch n u tôi xa th y ch c tôi t

n tôi ch t. Th y thông nghe nói l y làm b i r i l i th y có ng i i g n t i, nên th y

t t nói r ng:- Tôi g i th v nhà ch c b a nay t i r i, xin cô ch vài ngày n a coi

cha m tôi tr l i th nào r i s hay. Th y v a mu n i thì cô nói r ng:

- Sao h m nay th y không xu ng ch i n a? Th y làm nh v y ch Ba tôich nghi. T i nay th y xu ng nghe hôn?

Có ng i i t i, nên th y v i cô dang ra mà i m t ng i m t ng . T i b a y th y làm d n xu ng ch i nh khi tr c. Cô ký Tr ng ti p r cvui v nh th ng, cô Sáu Lý c ng ra vô, song cô không c i, mà c ng khôngnói chuy n v i th y. Th y trông th hoài mà không th y cha m h i âm thì trong lòng b t r tch u không c. Th y ch t i tám b a mà c ng ch a ti p c th nhà, y là vìông H ng s Tr n V n S c c th c a con t vi c hôn nh n thì v ch ngbàn tính v i nhau r ng cô Sáu Lý là em v m t th y ký s Th ng chánh thìkhông sang tr ng gì, còn nói ng i c u Sa- éc giàu, mà con mình Cà-maulàm sao bi t ch c trên Sa- éc c. V ch ng ông u d d không mu n chocon mình c i ch ó. Ông H ng s m c lo vi c làng nên bi u v tu t xu ng Cà-mau tr c th mcon sau coi tình c nh th nào. Bà H ng s i tàu xu ng B c-liêu r i bà giang ghe mà i Cà-mau. Bà xu ng t i h i chín gi s m mai. Bà ã bi t tr c r ng con mình unhà bà Phó M , nên bà h i th m mà t i ó. Bà Phó M nghe bà H ng s S c x ng là m c a th y thông, thì bà m ng

ti p r c ân c n l m. Hai bà nói chuy n v i nhau, tâm u ý hi p, nên m i nóit h i thì ã thân thi t c ng nh ng i có quen tr c n m b y n m r i.

Bà H ng s h i th m cô Sáu Lý và v ch ng th y ký Tr ng là ng i thnào. Bà Phó M l y thi t tình mà nói r ng:

- ch ng th y ký Tr ng ây m i m y n m nay, tuy không míchlòng ai, song th y có tánh bài b c nên làm có bao nhiêu thua h t b ynhiêu. Còn con Sáu Lý t nh chí l n nó v i anh r nó. H i n m kianó x ng x u v i th ng bi n c a th y Cai, b v th ng bi n b t b r y rànên ch nó gi n a nó v trên Sa- éc, nó m i tr xu ng h n m ttháng nay. Lóng tr c tôi th y th y thông chà l t xu ng ó mà ch ihoài, tôi s chúng d d th y mê sa mà mang h i, nên tôi có t b nth y, tôi b th y r y nên tôi không nói n a. T i ó qu quy t l m, v y

n có ch xu ng ây, xin ch la d t th y thông ng có cho th y t i luith ng l m, không nên âu.

Bà H ng s vùng h i r ng:

Wasserzeichen Text

- Nghe nói ó có m t ng i c u trên Sa- éc giàu l m mà.- Tôi không bi t ng i ó, song tôi có nghe nói làm n v y ch

giàu gi ng gì. Bà H ng s nghe thu t chuy n gia o c a th y ký Tr ng và tánh n t c acô Sáu Lý thì bà ã ngán r i, mà ch ng nghe nói ng i c u Sa- éc không giàuthì bà nh t nh c n con, ch ng h khi nào ch u cho nó c i v ch ó.

n m i m t gi th y thông v nhà, th y b c vô ngó th y m thì ch ngng. Th y ch a k p nói chi h t thì bà ã kh i chuy n hôn nh n ra mà r y th y.

Bà trách th y sao mê sa chi th gái h , gái nghèo. Th y nghe m khinh b ng ia th y yêu thì au lòng xót d h t s c, song không dám th t kính v i m , ch

nói r ng:- Má ng nghe l i ng i ta, cô y x ng áng l m, má th y m t ch c má

th ng li n. Bà n i gi n nên nói l n r ng:

- Tr c khi i tao v i cha m y d n m y nh ng vi c gì âu, sao m y mauquên l m v y. Tao nói thi t v i m y, n u m y cãi l i tao m y c i conó thì tao v i cha m y không bi t m y n a, m y mu n làm gi ng gì ó

thì m y làm i. Th y ng i khóc n c m t ch y ròng ròng. Th y t c t i mà nói r ng:

- Con th ng nó l m, n u không c i nó c ch c con ph i ch t. Bà c i ng t mà nói r ng:

- Quí báu d hôn, con có n h c mà sao kh d v y. Ng i ta d d con,con không bi t hay sao.

T i b a ó bà H ng s quá giang ghe th ng h mà tr lên B c-liêu. Bàvào Toà b h u quan ch t nh mà khóc l y k r ng v ch ng bà già c có m tchút con trai, nó nh d i mà xa b ng i ta d d nên nó mê sa gái h . Bà xinquan Ch t nh làm ph c th ng giùm ph n v ch ng bà, xin rút con bà v B c-liêu làm vi c ng nó lánh xa k qu y. Quan Ch t nh th y bà n n n quá ngài ng lòng, nên ch y t cho Quantrên mà rút th y Tr n V n Phong v B c-liêu. Quan trên nh m l i, song làm gi y

i th y v Long-xuyên. T khi bà H ng s S c v r i thì th y thông Phong bu n b c lo s h t s c.Th y b i r i, vì m t àng làm cha m , còn m t àng là ng i yêu, h v ng l icha m thì au lòng, còn h v a lòng thì th t hi u v i cha m , nên th y l ng lkhông bi t li u l nào. Th y nghi cho cô Ba p ho c bà Phó M thêu d t chonên m i có vi c b t hoà nh v y, b i v y th y sanh lòng oán h n, tính ki m nhàkhác mà u. Th y ch a nh t nh nên không dám xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i

a. Cách b y tám b a, thình lình có dây thép c a quan Ch t nh B c-liêu ánhcho quan Phó Tham bi n Cà-mau hay r ng th y thông Phong i i Long-xuyênvà d y ph i i l p t c. Th y hay tin y ch ng khác nào sét ánh bên tai. N u ch ng c không ch ui thì ch c quan trên cách ch c, còn n u i Long-xuyên thì làm sao g n g i v i

cô Sáu Lý c n a? Xúi cô tr n anh ch mà i theo mình cho tr n tình chungth y thì có l c; cha ch , làm nh v y thì ngh ch ý cha m . Th y còn b i r i

Wasserzeichen Text

ch a nh t nh l nào, quan Phó Tham bi n l i thôi thúc bi u th y n i ngày maiph i i, ch không c trì hoãn. Tuy v ch ng ông H ng s S c d y con, h i nó còn i h c thì khuyên nóph i rán h c ng làm thông ngôn ký l c, ch ng nó c làm th y thông, thìkhuyên nó ph i l a con nhà giàu sang mà k t ôi, và ph i dùng c a h i l mà l pnghi p, ch không ch ng nhân ngh a, không d y cách làm trai, không d nch nh n quy n, không khuyên tr ng danh d . Nh ng mà l ng tâm c a th ythông ch a u ám thái quá, nên th y c ng bi t th ng yêu cha m , bi t kính tr ng

tiên. Nh cái l ng tâm y nó khuyên th y, nên n chi u th y m i nh t nh cô Sáu Lý mà i, thà c t ru t mình, ch không n phi n lòng cha m .

n t i th y xu ng nhà th y ký Tr ng t giã ng sáng mai lên ng.i mà c ng may, vì b a y không có v ch ng ký Tr ng nhà, duy có m t

mình cô Sáu Lý mà thôi. S th y b i i Long-xuyên ai c ng ã hay r i h t,nên th y m i b c vô thì cô h i r ng: “Nghe nói th y i r i vi c mình tính óth y li u làm sao?” Th y l y kh n ra lau n c m t, r i ng i ch ng tay mà ngó ng n èn, lòng

i r i, h ng ng n ngùng, không nói chi c h t. Cô ng i bên gh d a vách màkhóc r m rúc. Cô i m t h i lâu không nghe th y tr l i, cô m i ng d y h

i r i nói r ng: “B a nào th y i xin th y cho tôi bi t tr c. B nào tôi c ngtr n mà i theo th y, ch tôi xa th y m t ngày ch c tôi bu n r u tôi ph i ch t”. Th y l c u mà áp r ng: ”Không c, cô theo tôi không nên âu”.Cô nh ng m t ngó trân mà h i r ng:

- Sao v y?- Cha m tôi không b ng lòng cho tôi c i cô, n u tôi cãi l i thì cha m

tôi không nhìn tôi n a.- Ai nói v i th y nh v y.- Má tôi nói, ch ai.- Th y g p má th y h i nào mà má th y nói.- Má tôi xu ng b a h m.- Xu ng hôm nào, sao tôi không hay.- Xu ng cách b y tám b a rày. Xu ng có m t b a r y tôi r i gi n b i

li n. Cô Sáu Lý nghe m y l i, li n ng i l i trên gh , m t ngó th y trân trân, coi

gi n l m. Cách m t h i lâu cô m i h i r ng:- Má th y xa, thu nay không bi t tôi, mà sao l i chê tôi, nên c n

không cho th y c i.- Không bi t t i sao mà má tôi không ch u, b i v y h m nay tôi bu n

quá.- u v y thì bây gi th y tính làm sao?- Thi t khó quá, nên tôi không bi t li u làm sao cho c.- Tôi h i thi t th y v y ch th y th ng tôi hôn?- ng tôi cô ã bi t r i, c n gì cô ph i h i n a.- Th y có chê tôi là con m côi nghèo hèn, không x ng áng làm v

th y hôn?- Không, o v ch ng mi n là có tình v i nhau thì thôi, ch so sánh

giàu nghèo sang hèn là ngh a gì.

Wasserzeichen Text

- u th y th ng tôi, mà th y c ng không chê tôi nghèo hèn, thì haia i v i nhau; cha m có gi n thì m t ít n m nguôi ngoai r i thôi,

ch không l gi n hoài hay sao mà s .- Không c. Má tôi r y l m. N u tôi cãi l i ch c má tôi không dung

âu.- t quá gi n thì không t i nhà mình, ch chém gi t gì ó mà s .- Uý! Nói nh v y sao c.- u v y th y s cha m h n là th ng tôi. Tình th y nh v y thì có ra

gì âu.- Mình làm con ph i s cha m ch .- Té ra th y nh t nh b tôi mà i hay sao? V y mà hôm tr c th th t

ch !- Hôm tr c tôi có dè cha m c n tr nh v y âu.- y mà dám x ng là tr ng phu, x ng là quân t . V y mà dám nói

ng h v ng m t tôi thì bu n r u ch c ph i ch t. Tr ng phu quân tgì mà g t g m àn bà con gái nh v y. Th y b tôi mà i Long-xuyênth y không s bu n r u r i ch t sao?

Th y thông Phong h th n không bi t sao mà tr l i nên ng i g c m t màch u. Cô Sáu Lý ng d y mà nói r ng:

- Th y thúi l m. Làm trai nh v y nên l t cái m t mà qu ng i. Tôi bi ti, th y g t tôi, s ây tôi ch i, nên xin i ng tr n tôi ch gì. Tôi

nói cho th y bi t, th y g t tôi không d gì âu. Cô nói d t l i li n quày qu i vô bu ng gi r ng l y cái kh n v i phongth c a th y a hôm n mà li ng trúng ngay m t th y và m ng r ng:

- kh n n n! Tr kh n v i th cho m y ó. i âu thì i cho mau.ng ng i ó n a. Th v y mà c ng x ng là th y thông! Thông gì!

Thông khoan. Th y h th n, m t mày tái xanh, không nói c m t ti ng, thò tay l mcái kh n v i phong th , r i riu ríu ra v . Th y ra t i ngoài ng r i, mà c ngcòn nghe có ti ng l m b m m ng nhi c.

V. C T I CÀNG NGUY

Trong m y t nh d c theo mé sông H u-giang, duy có t nh Long-xuyên thình mà l i nghèo h n h t. Tuy v y mà t nh thành s ch s , d i sông tàu ghé, ghe

u ông y, trên ng cây tr ng ngay hàng, tàn che r t mát m . Nh ng ng i giúp vi c nhà n c t th y thông, th y ký, th y giáo, cho n

c Ph , Huy n, khi m i i l i Long-xuyên th y x không giàu b ng C n-th ,Sóc-tr ng, Sa- éc, R ch-giá, thì bu n, nên không mu n , mà, h c vàitháng, quen bi t ng i b n x , nh t là có n nhà bà H ng qu n Vi n ch i m tít l n r i, thì em lòng trìu m n, không mu n i i x nào khác n a. Bà H ng qu n Vi n d i xóm Cái-s n, cách ch ch ng vài tr m th c.Bà goá ch ng, tu i ng n m m i r i, mà r ng v n còn c ng kh , tóc ch a

m b c. Bà không ph i là nhà c phú, song khi ch ng ch t có l i cho bà m t

Wasserzeichen Text

cái nhà ngói ba c n, n n úc, c a cu n, trong nhà gh bàn ván t th nào c ngng danh m c h t th y, sau v n thì tr ng cây trái sum sê, tr c sân thì ch ng

ki ng v t ê h , ngoài rào song s t ng ng n k gian, trong có bàn ng i màng gió. Bà có ru ng thì ít mà có b c thì nhi u, ru ng thì bà cho m n m i n m

góp lúc ch ng vài ngàn gi mà thôi, song b c thì ch a y t s t, bà cho vay m im s ti n l i bà xài không h t.

Bà không có con trai, duy có m t a con gái t tên là Lâm Di u-Anh n mtr c bà ã g l y ch ng v d i L p-vò; r i thay, bà có r m ng ch a k p, kchú r mang b nh mà vong thân, làm bà ph i a lu r c con mang v mà khuyêngi i cho nó b t s u não. Lâm Di u-Anh tu i v a m i hai m i hai, ch ng ã ch t ba n m r i, mà cô

goá không tính l y ch ng khác. Cô là m t ng i ch n ch t, không ch u thoason gi i ph n, ch ng h t a mái tóc, nh ch n mày, y ph c thì dùng hàng en v itr ng, ch không a màu xanh, nói chuy n thì dùng ti ng m t l i êm, ch ng

th y cô l -l i gi u c t. Nhan s c c a cô ch ng h n con gái nhà giàu khác,nh ng vì n t c a cô m th m cái h nh c a cô khít khao, l i nói c a cô d u dàng,

ng i c a cô y u u, b i v y m y th y t nh, d u ch a có v hay là có vi c ng v y, ai c ng g m ghé tr m tr .

Bà H ng qu n Vi n nhà giàu, mà có con gái nh v y, thì c ng qu n20

khách r i, mà bà l i thêm có tánh b i-buôi, h nhà có cúng qu i thì bà a m i h ty th y mà ãi, còn ngày th ng th y nào t i ch i thì bà c ng ti p r c ân c n

m, b i v y ch ng êm nào mà nhà bà không có m t vài th y t i ch i, còn b achúa nh t thì h l i r nhau t i ó ho c ánh bài thính c u, ho c ánh bài t s c;bà ãi r u trà c m cháo thì bà l y xâu, còn h ánh bài v i nhau thì ai n thình , ai thua thì ch u. Mà trong m y th y duy có th y Lê Tr ng Sanh t i nhà bà ch i th ng h n

t. Th y Lê Tr ng Sanh ng thông ngôn cho quan Chánh–b 21 ch t nh. Th yp trai, v n nói lanh l , y ph c oan trang. Nghe nói th y làm vi c l ng b ng

thì ít, mà huê l i thì nhi u; nh ng vì th y a bài b c mà c ng a gió tr ng, nêntrong túi th y th ng có n m b y ch c ng luôn luôn, mà trong nhà thì khôngcó m t ng nào h t. Th y ã hai m i sáu tu i r i, song không hi u, th y mu n

m t mình ng ch i cho thong th , hay th y ch a th y ai v a lòng p m t, màth y i l i Long-xuyên b n n m r i, làm vi c thì quan trên yêu, dân d i s ,nên mu n thì ch ng thi u chi ng i giành g con, nh ng mà th y ch a tính c i

ch nào h t. Khi th y m i quen v i bà H ng qu n Vi n thì th y theo ch c gh o côDi u Anh hoài, mà th y nói gi u c t, cô c gi nghiêm trang, b i v y tuy tánhth y ngang tàng, mà r i th y c ng ph i kiêng n , không dám nói l -l i n a. M y th y th y n n i Lê Tr ng Sanh mà còn ch c cô Di u Anh không

c, b i v y xét ph n mình thì h th m, nên không ai dám h môi. Tuy v y màng r nhau t i ch i hoài, có th y thi t th y bà H ng qu n háo khách nên t i

ch i, còn có th y l i có ý riêng, th m tính t i th ng ho c may cô Di u Anh cóng tình v a m t ch ng.

20 thu hút21 ( chánh), t nh tr ng, ch t ch t nh

Wasserzeichen Text

Bà H ng qu n ti p m i th y u tr ng h t th y, ch ng h b c ãi m t th ynào. Bà l i bi t b ng con c a bà, nên bà không thèm dè-d t gìn-gi chi h t, cni m n bãi buôi v i m i ng i r i dùng s thân thi t ó mà c y m n. B i tr n,ho c ng i vay b c không tr thì có th y thông ng bàn quan Bi n lý cho bà,mua t mua trâu thì có th y thông coi s Bách ph n lo c u ch ng, ai l n ranhgi t t thì có th y thông coi a-b 22 làm n cho bà i th a, làng có húng hi pvi c gì thì có th y thông quan l n chánh binh v c. M y th y t i nhà bà ch i thìvui, mà bà tr ng ãi m y th y bà c ng có l i. Th y Tr n V n Phong d i Ca-mau i lên Long-xuyên tuy th y c nh

p h n x Cà-mau nhi u nh ng vì m y l i m ng nhi c c a cô Sáu Lý cònng v ng bên tay hoài, nên th y không vui chút nào h t.

Th y vào trình vi c v i quan Ch t nh mà xin vi c. Quan Ch t nh th y th ytr tu i, l i nghe th y khai m i làm vi c có ba tháng mà thôi, ngài s th y ch athông-th o, nên d y th y coi nh t ký th t , ch không cho th y làm vi c chikhác. Th y ngh ph n mình c ng là thông ngôn chách ng ch nh ng i ta, mà saong i ta c làm b trâu bò, c phát sách ghe, c coi sanh ý23, c thâu

n kh n, c gi b n, còn mình thì m i bu i h u c chép th m i tay, t nglàng dân s không ai thèm ngó t i, b i v y th y không vui mà l i càng thêmbu n phi n, nên th y m n m t c n ph nh , r i h i h u v r i n m co màth dài, không mu n i ch i nh chúng b n.

g n nhà th y, có th y ký H u, tánh tình vui v , th y th y m i i l i cm nhà hoài, t ng là vì l lùng b ng , nên th y không i ch i, b i v y lân lan làm quen r i b a thì d t i th m anh em b a thì r nhau i d o ch . L n l n

th y ký H u d t th y Tr n V n Phong xu ng nhà bà H ng qu n Vi n. Th y thông Phong b c vô th y nhà c a nguy nga, gh bàn h c h , thì th yái ng i, nên k n ng i không yên. Ch ng th y ký H u trình th y cho bà H ngqu n r i, bà m ng r , h i th y i l i h i nào, d n nhà âu, có v con haych a, cha m còn song toàn hay không, g c gác t nh nào, b bà ân c n tr ng

u l m, ch ng y th y m i h t b ng n a. Th y thông Phong ng i nói chuy nch i trót m t gi ng h , th y th y tánh bà H ng qu n bãi buôi, l y làm p ývô cùng, và nh t là th y th y cô Di u Anh vô ra, lúc rót n c m i th y u ng, lúcng i d a èn mà may, nhan s c cùng là y ph c ch ng có v chi h n gái bìnhth ng song cô có cái duyên chi không bi t mà th y th y cô r i thì c p m t b tli c ngó cô hoài, b i v y th y chà l t c ng i nói chuy n hoài không tính v , n

i th y ký H u ng d y bi u th y v th y m i ch u t bà H ng qu n và côDi u Anh mà i theo ký H u. Bà H ng qu n a khách ra c a r i còn nói v i th y thông Phong r ng:

- a nào th y bu n c xu ng d i n y mà ch i. Tôi không có con trai,nên th y m y th y còn nh tôi th ng l m. Th y ng ng i chi h t, hbi t thì là bà con ch ai ó sao.

22 hay a b (cadastre, cadastral register): s sách ghi s h u v ru ng ( n b ), v t tr ng tr t (th b ) và v t “ n ong” (ng n b )23 ngh nghi p

Wasserzeichen Text

Ra ngoài ng th y thông Phong m i h i th y ký H u coi bà H ng qu ny là ai, sao mà bà giàu có nh v y, mà trong nhà bà ch có hai m con mà thôi,

không có m t ng i àn ông nào h t. Th y ký H u m i em vi c nhà c a bàng qu n mà c h t cho th y nghe r i l i nói r ng:

- Cô hai Di u Anh là m t ng i con gái ng ng l m. Cô nh tu i,góa ch ng ba n m nay, mà m y th y n ch i d p dìu, ch ch a cóth y nào ng c chéo áo c a cô. Ai mà ve cô c, thi t ch ngkhác chu t sa vào h n p.

êm y th y thông Phong n m thao th c hoài, trong trí c t ng t ng côDi u Anh, mà không hi u th y t ng ó là vì dung h nh c a cô, hay là vì nhà t t

a bà H ng qu n Vi n. M y b a sau th y c r th y ký H u i xu ng Cái S n ch i hoài, lâu lâuth y i m t mình xu ng th m m con bà H ng qu n, không c n r ai i h t. Bà

ng qu n càng quen, b l i càng thêm thân thích, mà th y thông Phong càngth y cô Di u Anh th y càng ph i ph i trong lòng. Còn cô Di u Anh thì c m t

c ãi th y, th y nói chuy n v i cô thì cô c ng h u chuy n v i th y, song nóichuy n thì cô c gi l i nghiêm trang, ng ng i thì cô gi l phép. Th y thông Phong th y m con bà H ng qu n ã thân thi t mà l i tr ng

u mình, trong trí t ng ng i ta ã ch m mình r i, nên lân la t i hoài, l i th mtính h có l ngh thì v th m nhà ng th a cha m hay r i c y mai nói cô Di uAnh mà c i. Th y tính nh v y mà ch a k p v nhà, k g p d p bà H ng qu n có k

m, bà m i m y th y, m y ông trong t nh n d ti c. Khi quan khách t iông r i bà H ng qu n m i u ng r u khai v , và bà nói r ng:

- Nhà tôi không có àn ông nên không có ai ra ãi khách c, v y xiny ông m y th y mi n l giùm cho tôi.

Th y thông Phong nghe nói nh v y th y li n ng d y c i ng n ngo n vànói r ng:

- Th a cô, tôi thay m t mà ãi khách cho c ng c v y mà, xin côan tâm.

Th y nói d t l i, li n xách m y ve r u i r o m y bà mà m i khách, bng x ng lít xít, làm nh ng i ch nhà.

Th y Tr ng Sanh v n ã có ý k t tóc se t cùng cô Di u Anh, nh ng vìth y tánh n t cô khít khao, s cô chê mình n ch i cô không ng, nên không dámnói. M y tháng nay th y nghe th y thông Phong lân la xu ng nhà bà H ng qu nhoài, thì th y s th y thông Phong chi m ch quý a c a th y, nên tuy th ykhông nói ra, song th y ã em lòng ganh ghét r i. Nay th y th y th y thôngPhong làm nh ng i trong nhà n a, thì th y n i gi n, mu n th a ám ông màlàm nh c th y thông Phong m t l n cho th y ch a thói hí h t không xem tr cngó sau i, b i v y khi th y thông Phong xách r u l i m i th y, Lê Tr ngSanh tr n m t mà nói r ng:

- ó cho ng i ta, m y! Ai c u hay sao mà làm b nh con kh v y. Th y thông Phong t ng Tr ng Sanh nói ch i, nên không gi n, l i nh n

ng c i r i day qua m i ng i khác. Tr ng Sanh ngó theo c p m t l mm.

Wasserzeichen Text

Ch ng nh p ti c r i th y thông Phong ng i n, mà m t lát c ng ch y dòmu n y, ngó u n , khi thì ng rót r u m i khách, khi thì bi u tr d n n,

Tr ng Sanh gi n quá d n không ng nên kêu l n r ng:- Ê! i- on24 Phong, toa c ng là khách nh m y ông m y th y ây v y,

toa ph i ng i êm th m mà n nh ng i ta, ch toa còn làm b l n x na, moa b t tai và p ít toa ra kh i c a a, nói toa cho bi t.

Th y thông Phong nghe m y l i n ng n y thì n i gi n, mà li c m t th ycô Di u Anh ng i bên ván mi ng chúm chím c i thì h th n quá, nên buông a

ng d y và i l i ch Tr ng Sanh ng i và nói r ng:- Tôi có ng t i th y âu, th y ng bàn quan l n chánh r i th y

mu n xài25 ai thì xài sao? Tr ng Sanh không thèm tr l i, i th y thông Phong l i t i ch th y ng i,th y vùng ng d y n n cho th y thông Phong m t b t tai l i nh y p cho m t

p té nh i vô cánh c a m t cái r m. M y th y áp l i k ôm Tr ng Sanh, ng i th y Phong mà can. Th y thông Phong ng d y, tóc x bít c m t, gò má bên t lòm, cái cà-ra-hoách26 en v ng âu m t, sau ít l i b chi c giày c a Tr ng Sanh nên l mlem n a. Ph n thì gi n, ph n thì m c c , b i v y môi tái xanh, tay run l p c p,th y ch Tr ng Sanh mà nói r ng:

- Th y ng có th mà phách v i tôi mà th y gi i gì ó sao? Tr ng Sanh tr n m t áp r ng:

- y còn nói n a tao ánh n a. Th y và nói và x c l i. M y th y k thì gi ng tay c n Tr ng Sanh mà nói

ng th y Phong còn nh m i l i l m m t l n nên cho xin, ng i thì ph i qu n,n cà-ra-hoách giùm cho th y Phong r i d t i v ch bi u ng i n d ng nói chia h t.

Th y thông Phong ng i g c m t xu ng h th n n không c, mà c ngkhông dám ngó ai h t. Bà H ng qu n ng i bên ván trách r ng:

- Hai th y thông nóng n y quá, may có m y th y can giùm, ch ph it mình tôi thì tôi bi t làm sao.

Tr ng Sanh ng d y mi ng chúm chím c i và nói r ng:- Th a dì t i th y vô l quá, làm cho tôi gi n tôi d n không c. V y

dì tha l i cho tôi. Th y thông Phong u t c, mu n nói ph i qu y ít l i cho x u nh ng vìgi n và h th n nên th y m t trí khôn, không bi t ti ng chi mà nói, nên c ng i

ng thinh, b m t m m.êm y th y thông Phong v nhà t c gi n, ng không c, mu n r a nh c

mà không bi t d ng m u nào, ánh l n thì s ánh không l i ng i ta, còn c yng i khác ph v i mình thì mình m i t i Long-xuyên ch a thâm giao v i ai,nên không bi t ai mà c y. Th y tính t i tính lui r i nh t nh sáng mai vô Tòa

s ki n v i quan l n ch t nh.

24 (didon), anh25 y, xài x ,khi n trách26 Cà v t

Wasserzeichen Text

B a sau th y i h u, ngó th y m y th y thì x n l n, còn Tr ng Sanh thìhiu hiu t c, kêu làng khoát n t om sòm. n m i gi th y thông Phong nghe

p h u nói quan l n Ch t nh r nh r i, th y m i men men lên phòng riêng c angài mà ki n Tr ng Sanh. Ch ng hi u Tr ng Sanh ã th a tr c v i quan l nchánh th nào, mà ngài v a th y m t th y Phong thì ngài la r y vang rân, m ng

ng còn nh mà không lo h c làm vi c lo ve gái, r i l i h m r ng n u còn làmnh v y n a thì ngài s ch y t xin i th y i Côn-nôn ho c H n–qu n. Th y thông Phong t c quá, mu n i n i, mà b quan l n chánh g t ngangkhông cho nói, r i i bi u i v ch ng i làm vi c, b i v y th y ph i v ng l iriu ríu i ra mà c p m t t r t. Th y oán gi n Tr ng Sanh cành hông, song không bi t làm sao mà r aoán. Th y h th n không dám th y m t m con bà H ng qu n Vi n n a. ã v ymà Tr ng Sanh còn h m he nói r ng n u th y Phong còn léo hánh xu ng Cái –

n n a thì th y s làm nh c b ng m i cái nh c hôm tr c và s nói quan l nchánh cách ch c. Th y thông Phong y u th nên ph i nh n thua, ã không dám

n nhà bà H ng qu n, mà c ng không mu n i ch i ch khác.

VI. NGÓ TH Y GIÀU SANG

Cu c tuy n c H i ng qu n h t g n t i. Ông Lê Hu n H u là c u thôngngôn Châu- c v i ông Võ H o Nhiên là n ch Long-xuyên ra tranh cqu n Châu- c, Hà-tiên, Long-xuyên, R ch-giá, nên i r o kh p n i ki m th c yth n mà khuy n d th a sai các làng. Lê Tr ng Sanh ng thông ngôn cho quan ch t nh, t ng làng th y ukiêng n , b i v y hai ng i ra tranh c ng i nào c ng n c y giúp l i giùm.Tr ng Sanh ã không ch u gi c ch trung l p, mà l i còn ch ng m t i logiùm Võ H o Nhiên, ép làng ph i theo ý mình, r y t ng sao không s t s ng.

n ngày tuy n c , Võ H o Nhiên Long-xuyên tuy c th m nhi u,song Châu- c, R ch-giá, Hà-tiên u sút th m Lê Hu n H u xa l m, b i v yLê Hu n H u c c . Lê Hu n H u không nh th a sai t nh Long-xuyên mà c ng c làm H i

ng Qu n h t, b i v y khi lãnh ch c r i mu n cho dân Long-xuyên bi t oai tha mình, nên i Sài-gòn làm sao không bi t mà quan trên ch y gi y rút th y Lê

Tr ng Sanh v làm vi c t i dinh Th ng th . Th y thông Phong oán h n Tr ng Sanh mà không dám ra s c r a h n.Nay thình lình ng i ta làm cho Tr ng Sanh b i, th y l i khoái chí vui lòng.Cái thái y thi t là th p hèn, nh ng vì th y không ph i là ng i cao ki n, b i

y s vui m ng c a th y l ra ngoài cho n m i ng i u th y rõ h t th y. Cách ch ng m y ngày quan Chánh ch t nh l i giao cho th y coi thâu nkh n t và coi phát bài v nh vi n. Th y v n bi t t nh Long-xuyên t hoang cònnhi u, n u c lãnh coi s n y thì d làm giàu nh ch i. Tuy v y mà th y không

Wasserzeichen Text

th o vi c, ch a hi u l lu t l i c ng ch a quen t ng làng, b i v y th y b ngkhông bi t nói th nào mà n ti n cho c. Th y th y lúc n y th y i h u, có m t hai ng i l t kh n xá th y. Th y l ylàm c ý, t ng là th y ã th v cho Tr ng Sanh c r i. Chi u b a n , n c m r i, th y m i r th y ký H u xu ng nhà bà H ngqu n Vi n mà ch i. Bà H ng qu n v a th y th y b c vô thì bà c i ng t vànói r ng:

- hôn! M y tháng nay tôi m i th y m t th y thông! Th khi th yTr ng Sanh c m th y, nay th y i i r i nên th y m i dám xu ngây ch gì, ph i hôn?

Bà nói ch i, mà th y có t t riêng nên th y nh t nh t. ã v y mà th y th y côDi u Anh ng trong c a bu ng l y kh n che mi ng mà c i, thì th y càng hth n, b i v y th y tr l i ú , nghe không c, ng i ch i ch a y m i phút

ng h , r i t bà H ng qu n mà v . T ó v sau th y không ch u xu ng xómCái-s n ch i n a, d u ai r cho m y th y c ng không i. Ông Lê Hu n H u c làm H i ng Qu n h t r i, thì ông ch ng lo vi cchi g p cho b ng viêc kh n t. B i v y có ng i m ch nên ông vào n xinkh n hai s t l n t nh Long-xuyên. Ông nghe nói th y thông Phong coi v tkh n, nên ông tìm n nhà mà làm quen r i m n th y làm gi y t giùm cho ôngcho mau. Th y thông Phong th y cái g ng Lê Tr ng Sanh vì ngh ch v i ông H i

ng mà b i thì th y gi t mình, b i v y th y rán lo công vi c cho ông LêHu n H u không dám tr nãi. Lê Hu n H u kh n c hai s t r i, b a n có d p xu ng Long-xuyên

i ghé nhà th y thông Phong r i l i m i th y ra nhà hàng mà n c m. Th yc n c m v i ông H i ng Qu n h t thì th y c ý ch ng có chi b ng. Mà

ch ng n c m r i nghe ông H i ng Qu n h t m i th y khi nào có l ngh vàingày lên Châu- c ch i m t chuy n cho bi t nhà ông, thì th y l i càng c ý h n

a. Th y v nhà th m ngh , nh mà làm quen v i m y ông l n m i c y nh

c, ch ch i v i k th p h n mình thì không ích l i gì, b i v y v sau th y ítmu n t i lui ch i v i m y th y trong t nh, êm nào có bu n thì th y n nhàquan Ph th m ngài mà thôi, n ó b m d mà th y vui h n là nói chuy n v ing i khác. G n t i Sanh nh t (l Chúa giáng sinh, l Noël, c.t. riêng) có gi y quantrên cho ba ngày ngh , th y nh t nh lên Châu- c ch i, nên ánh dây thép choông H i ng H u hay tr c r i xu ng tàu mà i Châu- c. Th y i tàu ch c27, nên t i Châu- c l i hai gi chi u. Ông H i ng có chong i gia d ch ra ón c u tàu r c th y v nhà. Khi th y b c vô, ông H i ng m ng r , h i a l y r u ãi th y và

i th m vi c t cát l ng x ng. n c m chi u r i ông H i ng m i d t th y io ch ch i.

Qua ngày sau n c m s m mai r i, ông H i ng l i r th y xu ng ghe ii ông qua th m anh r c a ông là Cai T ng H ng V n Luông bên Phú-h i.

27 Ng i Trung hoa s ng Vi t Nam

Wasserzeichen Text

Ghe t i b n thì ã g n ba gi chi u. Th y thông Phong d i ghe b c lênu mát, dòm th y m t toà nhà l u s tr c m t, th y choá con m t, nên ng

ngó s ng. Ông H i ng b c lên v vai th y mà nói r ng:- Nhà anh T ng tôi ây. i vô ch .

Ông H i ng i tr c, th y n i gót theo sau. B c vô kh i c a ngõ s t r ii t i m t cái sân l n, chính gi a sân có tr ng m t b n bông tây thi t p, l i

c theo ng i hai bên có ch u ki ng th , kim quít28, n th n, xen l ni cau lùn, bùm s m29, ch u nào c ng l n cây nào c ng t i. Ngoài hai hàng

ki ng y thì là cây trái sum sê, nào m n, nào cam, nào i b ào, nào sa bô chê30,nào m ng c u xiêm, nào mít mi n d i, ch ng thi u th nào h t. Tr c th m nhà

i có xây m t cái h l n, gi a h có xây m t hòn non gi , d i n c cá l i v n, trên non cây m c l x , trông ra thi t là phong l u thú v vô cùng.

Th y thông Phong m i th y ngoài sân mà trong b ng th y ã khen th m r ich ng b c vô nhà th y th y gh bàn t ván món nào c ng t t l ng l c, thu nayth y ch a th y nhà ai p b ng, thì th y kinh tâm nên ng ngó dáo dác, coi b

ng l m. Ông H i ng th y nhà v ng teo bèn h i r ng: (….thi u câu h i) B ng nghe phía sau có ti ng d , mà l i nghe có ti ng giày trên l u ixu ng thang. Ông H i ng ng i t i gh gi a r i ch cái gh khác ngang ómà m i th y thông ng i. Th y thông v a ng i thì th y m t cô ch ng m i b y, m i tám tu i, datr ng, môi son, y ph c toàn l a tr ng, trong c a bu ng b c ra xá ông H i ngmà chào r ng: “Th a c u, m i vô”, r i l i ngó th y thông Phong và cúi u chào. Cô n y là H ng Nh Hoa con gái c a ông Cai T ng H ng V n Luông. Ông H i ng h i cô r ng:

- Có anh T ng và ch T ng nhà hay không? Cô H ng Nh Hoa c i và áp r ng:

- Th a ba v i má cháu i vô trong ru ng.- t nh n d hôn; i h i nào?- Th a i h i khuya.- y mà tao c t ng có anh T ng nhà, nên s n d p có th y thông

i Long-xuyên lên th m, tao d t th y qua ch i ch . Anh T ng có nóich ng nào v hay không?

- Th a, ba cháu nói i chi u nay v , b i vì mai còn m c i n k t31 tronglàng nào ó không bi t.

- Ch c nh v hay không?- Th a ch c, b i vì ba v i má cháu d n ch v r i s n c m.

Ông H i ng day qua nói v i th y thông Phong r ng:- Không l qua n ây r i b i v . Thôi, ch nh v ng tôi nói

chuy n ch i. À th y bi t b n hay không? Nh mu n i b n chim ch ithì l y cây súng c a tôi ó, r i bi u b y tr nó d t cho mà i.

28 lo i cây chanh, còn c g i là cam qu t.29 lo i ki ng lá tròn quãng u ngón tay, trái chín có v ng t30 (sapotier), lo i cây n trái du nh p t Java31 (anquette), u tra

Wasserzeichen Text

Th y thông Phong không bi t b n súng, song n u ch u thi t tr c m t côNh Hoa thì s cô c i, nên l c u nói tránh r ng:

- Tr i n ng quá, thôi nhà ch i. M y a chèo ghe xách súng và ôm áo m a c a ông h i ng lên. K trongnhà c ng l ng-x ng lít-xít, a quét ván lau bàn, a b ng trà l y thu c. Cô Nh Hoa i ra i vô mà sai khi n tôi t nh th ng, ch không ph i côth y có th y l mà cô b ng nh con gái khác. Ông H i ng c i áo n m ngh . Th y nói th y không m i m t, nên b c ra

ng tr c c a coi ki ng ch i, ông H i ng c i áo thay giày r i n m ình trênván. Ch ng th y tr vô thì ông H i ng ã ng ngáy khò khò. Th y th y có

y khuôn hình treo trên bàn vi t d a c a s , th y m i i l n l i ó mà coi.Thình lình cô Nh Hoa b c ra và c i nói r ng:

- a! C u H i ng ng r i. H i hôm th c khuya quá sao mà? Th y thông day l i nói r ng:

- i hôm ông H i ng th c nói chuy n ch i v i tôi quá m i hai gikhuya r i m i ng .

Th y và nói và i l n l i bàn gi a l y m t u thu c t mà hút. Còn côNh Hoa thì ng i gh xích u g n tr c bàn th . Th y li c ngó cô thì th y cô ã b i tóc láng nhu t, ch không ph i ubùi nhùi nh h i m i vô v y n a. Th y ngó k l i th y c cô eo m t s i dâychuy n nh , mà tai có eo m t ôi bông h t xoàn l n, tay cô eo ba chi c cà-rá,

ng nh n h t xoàn; tuy mi ng r ng môi m ng, trán th p, m t l n, song t ngo dong d i, tay ch n d u dàng, coi ph i u con gái nhà giàu l m.

Th y ng li c cô, thình lình cô day ra ngó th y mà h i r ng:- Th y d i Long-xuyên ph i hôn?- Ph i, tôi làm thông ngôn tòa b d i Long-xuyên.- Th y i lên trên n y ch i hay có vi c chi?- Ông H i ng m i hoài nên tôi lên th m ông ch i ch có vi c chi âu.- ! Ph i r i. Tôi nghe c u H i ng tôi có kh n d t d i Long-

xuyên, có l khi c u xu ng d i th ng nên quen v i th y ph i hôn?- Ph i.- t d i t t hay không v y th y?- Ch c là không b ng t trên n y. Không bi t ông Cai nhà ây m i

m góp lúa ch ng bao nhiêu v y cô?- Ph n c a ba tôi góp ch ng n m sáu ch c ngàn gi . Còn t c a anh hai

tôi bên H ng-ng nh góp hai ba ch c ngàn gì ó không bi t.- Giàu l n d há! Ông Cai có m y ng i con?- Có hai ng i con, anh hai tôi v i tôi ây mà thôi.

Hai ng i nói chuy n t i ó, b ng âu ông H i ng tr mình và t ng h ng,làm cho hai ng i l ng thinh không nói n a. Th y thông ng d y l i c a s màngó ra v n. Cô Nh Hoa i ra nhà sau, r i nghe có ti ng cô khoát n t tôi t omsòm. Cách ch ng bao lâu ông H i ng th c d y, r a m t r i k ghe c a vch ng ông Cai T ng v t i.

Wasserzeichen Text

Ông Cai T ng tu i ch ng n m m i, mà vì ông có b nh hút nên ông m, coi ông già. Ông không có râu mà tóc ã m b c hoa râm. Ông ít nói mà h nói

thì ch m rãi, d ng nh m t ng ti ng, cân t ng l i. Còn bà Cai T ng thì m pp, ph c ph ch, ã hay nói hay r y, mà ti ng nói l i r n r ng, nên t tôi t trong

nhà n làng dân trong t ng ai c ng kiêng s bà. Hai v ch ng ông Cai T ng v t i b n, th y ghe c a ông H i ng Qu n

t u ó thì l t t i ri t vô nhà; anh em g p nhau chào h i coi b vui v l m.Ông h i ng ti n d n th y thông Phong thì v ch ng ông Cai T ng c ng chào

i ni m n t t .n c m r i, ông Cai T ng bi u gia d ch d n mâm hút l i b ván l n phía

bên tay m t r i m i khách l i n m hút v i ông ng nói chuy n ch i. Ông H ing n m ngang v i ông Cai T ng lâu lâu hút m t u, còn th y thông thì thú

thi t r ng th y không bi t hút, nên th y nh c gh ng i g n ó mà coi và nóichuy n ch i. Hai ông nói chuy n v i nhau, Ch ng h nghe lu n vi c chi ích n c l i dân,ho c tính vi c chi có nh n có ngh a, ch lo m u mà mua t cho r , ho c l p thgi t t c a dân mà thôi. Nói m t h i r i ông Cai T ng h i th m th y thông coi

i Long-xuyên còn s t nào tr ng hay không, ng ông g i n xin kh n. Th y thông th y ông giàu l n m nh, trong ý mu n làm n cho ông, nêntuy không th o vi c kh n t cho l m, song c ng h a b ng r ng v ông h i

cho ch c r i s vi t th cho ông bi t. Bà Cai T ng ng i b ván phía bên kia, bà c ng xen vô mà nói chuy n vangrân. Cô Nh Hoa ng i m t bên bà, cô c ng nói thong th ch ng ké né32 chút nào

t. Ch ng th y thông b c l i bàn gi a rót n c u ng, bà Cai T ng m i h ith m th y m y tu i, có v hay ch a, g c âu, cha m còn hay không. Bà h iâu thì th y nói ó, c t thi t không gi u chi h t. Lúc th y nói thì cô Nh Hoa

ngó th y trân trân, nh ng vì ng tr c m t bà Cai T ng không dám li c, nênth y không th y s y. L i m i gi , cô Nh Hoa lên l u mà ng . Th y thông m i l i ván mà n m;vì êm tr c th y th c khuya l i tr a th y không ngh , nên m t m i n m nghenói chuy n m t h i r i th y ng quên. Sáng hôm sau ông H i ng v i th y thông Phong xu ng ghe mà v . Hai vch ng ông cai T ng v i cô Nh Hoa u a t i c u mát. Ghe ã dang ra r i màông Cai T ng còn kêu vói th y thông mà d n ki m dùm t d i Long-xuyên

ng cho ông xin kh n. V d c ng ông H i ng nói chuy n v i th y thông thì c khen ông Cai

ng Luông giàu l n, khen ông tr dân khôn khéo, khen ông b ng d r ng rãi.Ch ng ghe v t i nhà, hai ng i s a so n b c lên, ông H i ng l i v vai th ythông mà nói r ng:

- y, tôi m i ngh m t vi c ng l m. Th y mu n v hôn? Th y thông ch ng h ng, nên m t ngó ông H i ng trân trân, không bi t tr

i th nào. Ông H i ng c i mà nói ti p r ng:

32 t rè

Wasserzeichen Text

- Tôi h i thi t ch không ph i gi b âu. N u th y mu n ki m v thìtôi nói v i anh T ng tôi ng nh g con cháu tôi cho th y. T hômqua n nay th y qua nhà ch i, th y th y con cháu tôi rõ ràng, nó dcoi, ch không l ch s cho l m, mà c i v ki m gái xinh p làm chi,

x u là v c a mình. Nó có h c trên N h c ng ba b n n m, nónói ti ng tây khá quá. Tôi m i quen bi t th y m y tháng nay, mà tôith y tánh n t th y tôi th ng, nên tôi tính nh v y ng g n g i nhauch i. Th y ngh th coi c thì tôi làm mai giùm cho.

Th y thông Phong tuy trong trí th ng m c c i v giàu, theo nh l icha m d y, song vô n nhà Cai T ng Luông, th y th y nhà c a kinh dinh33 th ychoá m t, th y th y cô Nh Hoa eo h t xoàn th y kinh tâm, th y nghe ch nhàgiàu, s huê l i m i n m n n m b y ch c ngàn th y khi p s , nên th y ch ng

dám c cho c vào làm r m t nhà nh v y bao gi . Nay thình lình nghey l i c a ông H i ng ch ng khác nào n m chiêm bao, b i v y th y bi n s c

i ú r ng:- Ông th ng tôi cám n ông quá...N u c nh v y thì tôi cám n ông

m..Mà tôi s ...không bi t con ông T ng có ng tôi hay không? Ông H i ng kéo tay bi u th y b c lên tr c, r i ông theo sau mà nói

ng:- Không h i gì âu, tôi tính cho. Th y ng lo.

Ngày y th y thông Phong c n m mà tính hoài, n a m ng n a lo, khôngmu n nói chuy n, mà c ng không ch u i ch i. T i l i, l i m i gi th y t ông

i ng xu ng tàu mà v . Ông H i ng a ra t i c u tàu. Lúc tàu g n mdây, ông nói v i th y r ng:

- Chuy n ó tôi nói l i v i anh T ng và ch T ng tôi r i tôi g i thcho th y hay. Còn th y h i d dùm tôi có mi ng t nào tr ng thì th ycho tôi hay li n nhé.

Th y thông d r i k tàu súp-lê34 ch y tu t.

VII. NG C V GIÀU

Tàu ch y c m t khúc xa, t cò tàu cho t i hành khách ai n y u ngt, duy phía sau ch n v t35 qu t n c nghe l ch x ch, còn trên mui lâu lâu nghe

ti ng súp-lê th i cho ghe tránh mà thôi. Th y thông Phong n m trên gh b , tay gác ngang qua trán, m t nh m limdim, còn trí lúc thì t t ng xóm Phú-h i, lúc ph ng ph t mi n T m-vu, dã

i36 bàn hoàn, m ng lo l n x n, th y th m ngh n u mình c i ng cô NhHoa thì ch c cha m vui m ng, ã h t phi n trách, mà l i thêm yêu m n mình

a. Nh ng quân khinh khi nh o báng mình nh Lê Tr ng Sanh, nh bà H ngqu n Vi n, còn dám khinh mình còn dám nh o mình hôn? Mình là r c a ông Cai

33 ng rãi, ng n n p34 (souffler), th i gió nh th t ông b c a th rèn)35 ph n truy n l c t máy xu ng n c y tàu36 hay dã d i, có v mõi m t

Wasserzeichen Text

ng h ng nh t, giàu l n n n i trong t nh Long-xuyên và trong t nh Tân-ankhông ai bì k p, l i mình là cháu r c a ông H i ng Qu n h t sang tr ng vôcùng, còn v mình ã bi t nói ti ng tây l i eo h t xoàn c ng l n s con hàngPh , Huy n c ng ch a có h t xoàn t t nh v y, n u c i v c ch ó thì phnguy n r i, ch ng còn m c vi c gì n a. Th y ngh t i ó ch c trong b ng th y m ng l m, nên th y l m c m ng i

y t m t u thu c mà hút. Tánh ý c a th y thi t là k ! Mu n i nói v , màkhông h i th b ng mình coi có th ng cô gái mình th y ó hay không, khôngtính d tánh n t, không thèm k công ngôn, l i c m ng cha v giàu to, m ng

u v th m nh, ng i nh v y thì còn ph i h c, ch ch a áng x ng th y, màng i nh v y s ông y y, ch không có m t mình Tr n V n Phong n y màthôi âu. Th y ng t c, b ng âu th y l i châu mày. Sao ng vui r i l ibu n? Th y lo, th y lo ông H i ng nói mà ông Cai T ng có ch u g hay không,

i còn s n i cô Nh Hoa chê mình nghèo mà không ng kia n a. N u h t chy thì n già c ng ch a ki m ch nào b ng c.

Th y m ng r i lo, s r i vui, thao th c sáng êm, nên khi tàu t i Long-xuyên th y b c lên th y nh l i không có ng c gi nào h t. T i b a ó th y óng c a s m ng i vi t m t b c th r t dài mà g i v chocha m . Trong th th y k u uôi, t i sao th y quen v i ông H i ng, th y lênnhà ông Cai T ng Luông th y nhà c a th nào, s nghi p ông áng bao nhiêu,ông H i ng nói v i th y nh ng gì, th y vi t không sót m t ch nào h t. Saucùng th y l i d n h th y ti p c th c a ông H i ng, nh ông nói xong, thìth y cho cha m hay r i mau mau xu ng ng th y d t lên Châu- c mà xincoi m t dâu; mà có xu ng thì ph i s a so n qu n áo cho t t, k o ng i ta th y bmình lôi thôi r i ng i ta chê nghèo hèn. B a sau th y l i vi t ti p v nhà mình m t cái th n a mà d n nh cha mkhông có qu n áo m i thì ph i mua mà mu n may cho mau, d n cha ph i muagiày tây mà mang ch ng mang giày hàm ch37, còn m thì ph i b n qu n lãnhtr ng ch ng có b n qu n lãnh en. Th y t ng có mau cho l m thì n a tháng ho c m t tháng ông H i ng

i tr l i, ch ng dè th y v Long-xuyên m i có n m b a thì ti p c m tphong th th y con d u Châu- c óng ngoài bao, th y m ng mà l i s , khôngbi t vi c có thành hay ch ng, nên th y xé th mà tay run môi tái. Th y coi d u kýtên thì qu là c a ông H i ng H u. Th nói r ng v ch ng ông Cai T ng th yth y vui v l i m m m ng c ng em lòng th ng, nên ch u g con cho th y. Ông

i ng khuyên th y hãy vi t th m i cha m xu ng r i d t lên Châu- c ôngem cho coi nàng dâu. Ông l i nói v ch ng ông cai T ng g con ch n ng i

ch không ki m c a, b i v y không òi b c vàng chi âu mà s . Th y m ng quá l t t ánh dây thép v T m-vu mà m i cha m xu ng l p

c. Hai v ch ng ông H ng s S c ti p c th c a con thì m ng r , bàntính v i nhau sáng êm không ng c. B a sau ti p c phong th th nhì, bà

ng l t t i ch mua hai cái qu n l a tr ng v c t may cho ông m t cái cho

37 ng và chè bè gi ng hàm con ch

Wasserzeichen Text

bà m t cái. Bà h i ông i ch mua giày không k p, còn qu n thì bà may cái c abà r i, ch qu n c a ông bà v a k p ráp ng, b i v y, i d c ng bà ph i emkim ch theo ng bà may lai và may l ng. V ch ng ông H ng s S c xu ng t i Long-xuyên nh m chi u th n m.Th y thông Phong ánh dây thép cho H i ng H u hay tr c. Th y d t ông

ng s qua ch mua cho ông m t ôi giày tây en, r i th b y s a so n áoqu n xu ng tàu mà i Châu- c. Ông H i ng H u ti p r c t t . Ông nói r ng ông th y ng sá xa xuôinên ông ã có nói tr c n u vô coi hai àng ng b ng r i thì i li n m t ôi bônglàm l s v n, r i ch ng nào c i thì c i kh i i l chi n a. Ông H ng s th y ch giàu sang mà d nh v y thì ông m ng l m, songông than vì vi c thình lình nên ông không có em n trang theo. Bà H i ng m i nói r ng:

- Hôm tr c mình g i th cho th y thông mà không nói vi c y, bây gith y có bông tai âu s n mà i. Thôi cho th y m n ôi bông nh

a tôi ây, ng th y i cho l . ôi bông tôi mua h i n m ngoáihai tr m; vì tôi chê nh nên t h i mua n bây gi , tôi ít hay eo.

Hai v ch ng ông H ng s th y v ch ng ông H i ng t t quá thì c mtình vô cùng, mà ch ng qua t i Phú-h i th y nhà c a c a Cai T ng Luông kinhdinh, thu nay ch a t ng th y nhà ai b ng, th y Nh Ng c thoa son gi i ph n,qu n áo nh m nha, h t xoàn ch p nhoáng, thu nay ch ng h dám c m m tcon dâu sang tr ng n b c y, b i v y c hai v ch ng u ng ng n, d ngnh ng i ngon gi c chiêm bao. Ông H i ng không c n h i coi àng trai ch u hay không, ng i u ng n c

a r i, thì ông kh i u cho v ch ng ông H ng s tri l s v n. V ch ng ông cai T ng Luông d n ti c mà ãi r t tr ng. V ch ng ông

ng s ng i n mà ké né, không dám nói chuy n, không dám g p n. ÔngCai T ng Luông nói chuy n thì c nói v i ông H i ng, còn bà Cai T ng tuy

i bà H ng s vi c n y vi c kia không ng t mà cái gi ng bà nói là gi ng nóii tá n, ch không ph i nói v i sui gia.

n c m r i àn trai t mà tr qua Châu- c ng ón tàu v Long-xuyên.Tr c khi xu ng tàu thì ông H i ng nói v i th y thông Phong r ng ông c y

coi ngày, nh ngày nào t t nên làm l c i thì ông s cho hay tr c. V ch ng ông H ng s v nhà tr m tr nàng dâu xinh p, anh sui giàusang hoài. Còn th y thông Phong thì trong trí c tính vi c c i v , mu n m nph khác cho t t mà , mu n mua gi ng s t, mu n s m gh xít- u, mu n th , mà ng t vì không có ti n nên mu n mà không làm vi c nào h t. Ngày c i ã nh r i. B a nay thình lình có gi y quan trên i th y thôngPhong lên làm vi c t i toà b Châu- c. Th y c tin y thì th y vui m ng kh pkh i, lo tính l ng x ng, v a m n ghe ch mà i, th y l i ti p c th c a

i ng H u nói r ng nh n vì mu n th y v g n g i bên v , nên ông m i xinquan trên i th y lên Châu- c. Ông l i khuyên th y bán h t gh bàn gi ngván c a th y i b i vì bà Cai T ng có h a s s m mà d n m t c n ph cho

ng áng ng v ch ng th y . Th y thông nghe l i m i bán h t c trong nhà, còn qu n áo thì s p vô

ng l y gi y t mà i Châu- c. Lên t i ó, th y u t i nhà ông H i d ng

Wasserzeichen Text

u. Th y h i th m tr trong nhà có th y c n ph nào tr ng hay không. Bà H ing c i và nói r ng:

- Cháu ng lo, anh T ng ã có m n m t c n ph l u d a bên ph ch ,m rày b y tr r a s ch s n t ng xong r i h t. Còn ch T ng ch ã

lên Sài-gòn ng mua mà d n, mai m t ây ch c ch v t i. Vch ng nh có m t chút con gái nên c ng l m, tính d n nhà cho h n h

t th y m i ch u. Hôm ch i Sài-gòn ch em t i n m sáu ngàn ngc, coi ch mua v t gì cho bi t.

Th y nghe nói cha m v r ng rãi thì th y vui vô cùng. Sáng b a sau ôngi ng d t th y vô Tòa b mà trình di n v i quan Chánh ch t nh. Th y i v i

ông H i ng Qu n h t thì trong lòng th y v ng vàng không nhút nhát chút nàot. M y th y th y th y Phong có thân th , ai c ng kiêng n , ch không ph i nh

khi n Cà-mau và Long-xuyên v y. Quan ch t nh v a ra khách thì ông H i ng d t th y vô li n. Quan Ch

nh b t tay th y, h i th y m y tu i, h i th y ã làm vi c bao lâu, và h i và c i,coi b vui v t t l m. Ông H i ng nh n d p y m i g i g m th y và xin choth y làm vi c gì có quy n chút nh. Quan Ch t nh suy ngh m t h i r i b t th y

ng thông ngôn cho Ngài. Ông H i ng t n và xin phép cho th y ngh vàia r i s lãnh vi c.

Th y thông Phong b c ra kh i Toà b trong lòng kh p kh i c chí phnguy n. C i v thì trúng nhà giàu sang, làm vi c thì ng thông ngôn cho quanCh t nh, l n l n r i ây mình s làm ông Huy n, ông Ph , mình s mang m aytím, m ay u, danh v ng vi n i n a, nh ng anh em b n h c c a mình có ai

c nh mình v y âu. Nh ng ng i l p chí khác h n th y, coi nh n ngh a h n ti n tài, coi danh

quí h n quy n t c, ngày êm c tính giúp ích cho qu n chúng, ch không lolàm l i cho mình, n u bi t lòng d c a th y thông Phong, ch c khinh b th y l m.Nh ng mà th y ng mãn tâm c ý, n u lúc n y ai em nh n ngh a danh dmà nói v i th y, ch c th y không hi u chi h t, mà l i e th y c i ng i gi ngchánh lý ó là ngu d i, ho c th y cho ng i y không c nh th y nên ganhghét r i ki m l i nói x u cho th y. Chi u b a ó th y i qua ch coi c n ph r ng h p t t x u th nào. T i l ibà cai T ng Luông i Sài Gòn v , ghé nhà ông H i ng g p th y thì bà m ng

, bi u th y i v i bà v bên nhà r i ngày mai bà s cho ghe a tr qua mà làmvi c. Xu ng ghe r i m v chàng r nói chuy n v i nhau coi mòi thân thi t l m. Bà khoe v i th y r ng bà mua m t cái gi ng ng có mùng l i m m

t, mua m t cái t s t, mua m t cái t áo g n li n, mua m t cái bàn n cây c mlai, mua m t b sa-lông B c, mua m t cái t áo g n ki ng m t m t, mua m tch c gh tô-nê, mua m t cái bàn vi t, m t cái t ki ng xanh, m t cái bàn r a m t,hai cái gh xích u, m t b ván hai t m dày g n hai t c, các món bà g i ghe chàich , r i bà m i xu ng tàu mà v ây. Th y thông Phong nghe nói càng thêm c chí, song th y không bi t làmsao mà t ý kính m n m v , nên c ng i ngó bà mà mi ng chúm chím c i hoài. Nhà d n v a xong thì t i ngày c i v . V ch ng ông H ng s S c xu ngcó l a d t theo vài ng i bà con, th y thông Phong m i c y vài th y m i quenti p vô n a mà i h àn trai nên coi c ng là r m ám.

Wasserzeichen Text

Nh n vì nhà th y xa xuôi, nên c i nh nh p phòng bên àn gái. Mà ba b a r i thì v ch ng th y d t nhau v c n ph m i d n ó mà ch không d t

nhà cha m T m-vu mà làm l t tiên. Ð n b a v ch ng ông H ng s S c xu ng tàu mà v thì v ch ng th yPhong có d t nhau a t i c u tàu. Cô Nh Hoa ã không nói m t l i chi trìu

m ho c c n c n cha m ch ng, mà cô l i theo nói ti ng tây v i ông cò tàuhoài. Còn th y Phong thì ng nói chuy n v i cha m mà c p m t c ngó v , coi

th y vui mùng h n h l m. Ch ng tàu g n ch y ông H ng s S c m i d n con r ng:

- Thôi, v ch ng con d t nhau v mà ngh , khuya có mù s ng ây r icon hai nó s m i a. Con c i v nh v y cha m m ng l m. Conph i chìu lòng cung kính anh ch bên v , còn v con thì con c ng rángn t t v i nó, ng nó phi n nghe hôn con.

L i d y nghe r t l lùng, mà th y Phong l i vui v mà vâng ch u và ápng:

- Con bi t l m, xin cha và má yên tâm. Tàu ch y r i, v ch ng th ng th ng d t nhau v nhà.

VIII. GIÀU SANG MÀ KHÔNG VUI

T nh chí l n cha m khuyên l n d y d thì ch ng u chi khác h n lào ph i ráng h c làm th y thông th y ký r i c i v giàu cho sung s ng t m

thân. Nay th y thông Phong ã c d ng thông ngôn cho quan Ch t nh, oai thy l ng, mà l i thêm c i c v giàu, c a nhà h c-h , ch c v ng c a th yã r i, b i v y th y l y làm vui lòng c chí l m.

Có khi n m m t mình th y nh l i c h n v i cô hai Li n là con gái c aông Ch H nh, nh l i m ng nhi c c a cô Sáu Lý là em v th y ký Tr ng, nh

Tr ng Sanh làm nh c t i nhà cô Di u Anh, thì th y m màng nh th ychuy n trong gi c m ng, mày-m y38 nh nh chuy n x a, b i v y th y chúmchím c i r i rùn vai không thèm ngh n vi c c . T ngày th y c c p b ng làm ký-luc cho n nay ã h n m t n m r i,

i v y th y ã thông th o công vi c làm chút nh, nên không l ng kh ng b -ng nh h i m i xu ng t i Cà-mau v y.

ã v y mà quan Chánh Ch t nh v tình ông h i ng H u nên em lòngyêu th y, có vi c nào kín c bi u th y làm, i gi ng các làng thì d t th y theo,ch ng nh ng t ng làng dân s th y th y g n quan l n thì kính s th y mà thôi,mà th m chí m y th y giúp vi c t i Toà b ai c ng kiêng n th y h t th y. Ai có vi c chi mu n vào h u quan Chánh Ch t nh, tr c ph i ghé nhà th ymà n n n c y th y gíup l i, ch n n n mi ng không, thì th y n n t r y rà, r ivi c d c ng hóa ra khó. Nào ng i mu n làm làng, làm t ng, nào ng i mu nxin s m súng, ay39, nào ng i mu n kh n t, mu n tranh H i ng, mu n

38 ng t39 huy ch ng

Wasserzeichen Text

xu t ti n công nho, mu n lãnh bài v nh vi n, m i mu n làm vi c chi c ng ph in c y th y. Theo th th ng h giúp vi c quan mà t th i, c ng i ta s và

có ti n nhi u, thì ai c ng kiên dè, ph i b i-buôi d u ng t mà mua lòng thiên h .Th y thông Phong c th c th i, c giàu c sang r i, th y l i thân th ,mê giàu sang, t ng mình trên thiên h h t th y, h i ngoài ng h ng ch ckhông chào h i thì th y b t l i, lúc ng i nói chuy n, anh em b n nói ch i l l ithì th y hay trành tròn. Còn làng cùng dân n nhà mà lo lót v i th y nhi u khith y trên l u tr ng gi n v i v mà cho ng i ta i m t hai gi , mà ch ngth y ra khách ng thâu ti n, th y c ng ch ng h m i khách ng i, h ngkhóm róm khoanh tay ng cho th y ra m t ng i sang tr ng. Có nhi u ng i già c l m c m có vi c n c u th y; th y không kiêng ntu i tác c b t ng khoanh tay, n u ông H ng s S c mà th y cái c nh n y,ch ng bi t ông vui c con cao sang, hay là bu n vì con x c x c. Th y thông Phong c giàu sang thanh th , th y ã không nh n cúc d c,mà l i còn trách m cha sao h i khai sanh cho th y không ki m ch t t mà lóttên. bây gi kêu là Tr n v n Phong nghe ch ng khác nào tên m y th ng dântrong làng kia v y. Th y ki m m y ông thông ch nho mà h i coi tên th y bâygi lót ch gì t t. H khuyên th y lót ch Xuân ng thành Xuân Phong là giómùa Xuân. Th y nghe c t ngh a l y làm c ý, l t t vi t th cho nhà in trên Sài-gòn mà t m t tr m danh thi p mà nh v y:

TR N XUÂN PHONGJnterprète de l’ Administrateur

Chef de province

CHÂU C

M y th y trong t nh ai n y th y danh thi p nh v y c ng t c c i, nh ngi th m mà thôi, ch ch ng ai dám c i tr c m t.

T ngày c i v cho con xong r i, v ch ng ông H ng s S c, vì xét ph nmình nghèo, nên s dâu v nhà nó th y nhà mình x u nó khi d nên không dámbi u dâu con v th m, nh ng mà hai ông bà th m c chúng nó d t nhau v ch i

t l n, ng cho h ng ch c trong làng h bi t m t con dâu giàu sang, k o hnghi mình khoe d i. Hai ông bà ch n ba b n tháng mà không th y con d t dâu v , túng th bàlên Châu- c mà th m r i bi u con xin phép v ch i ít b a. Th y thông Phong d ý v thì v b ng lòng i ch i cho bi t T m-vu. Th y

t m ng l t t xin phép ngh m t tu n l r i d t v th m t quán. Ông H ng s S c th y con dâu v nhà thì ông m ng quýnh, b i v y ông

ng x ng l p thì h i a quét sân lau ván, l p thì c y l i xóm lên ch Tân-anmua th t cá v i bánh mì. Bà con cùng h ng ch c trong làng nghe nói có v ch ng th y thông v ,rùng rùng kéo nhau n th m, tuy ngoài mi ng nói n m ng v ch ng th y,song trong lòng quy t xem coi cô thông có thi t con nhà giàu sang hay không.

Wasserzeichen Text

Th y thì hiu hiu t c, c i nói om sòm, còn cô thì chim b m t cao, ai h i công bi ng bi ng nói.

Nh n tình thi t là l ! Ai n ó th y áo qu n c a cô thông lòa l t, th y h txoàn c a cô ch p nhoáng, r i áp tr m tr khen ng i ông H ng s S c có ph cch ch ng có m t ai d tánh n t cô thông t t x u th nào. Lúc n c m, th t cá d n y mâm mà cô thông c ng i ch ng a ngó ng ,chê cá kho tanh, c m hôi cám cô n không c. T i l i ông H ng s h i bà quét gi ng c a ông cho s ch s , r i gi mùngtr i chi u m i, ng cho con dâu ng cho t t . Nh Hoa ng t i gi ng cha mch ng mà cô c c n nh n mùng c hôi m c, chi u c n au l ng, cô ng không

c. S m mai g n chín gi cô m i th c d y. Lúc trong mùng b c ra thì mch ng n c s n trong thau cho cô r a m t, mà cô còn tr môi nh n m t chê

c c l i hôi phèn. Th y thông xin phép ngh tám b a. Mà v nhà ch i m i có m t ngày m têm, ch a i th m bà con c m t ng i nào, r i cô nói v i th y sao ó không

bi t, mà tr a b a sau th y s a so n b qu n áo vô va ly th a v i m cha r ngth y ph i lên Sài-gòn mua cho ông Cai T ng r i v ch ng d t nhau i tu t,không tr v T m-vu n a. Có êm v ch ng ông H ng S c ng ã thèm r i, n khuya th c d y n u

c trà u ng mà nói chuy n i v i nhau. Ông và c i và nói r ng:- Mình c i c con dâu giàu sang thi t là p m t n mày quá. Ng i

trong làng ai c ng cho nhà mình i ph c.Tuy v y mà ngh l i condâu mình nó ch a têm c cho mình m t mi ng tr u cho mình n,ch a n u c m t siêu n c cho mình u ng.

Bà châu mày tr n m t mà áp r ng:- i! Mi n nó giàu sang thì thôi, tôi không ch p nh t chi h t. Ông mu n

có dâu nó têm tr u cho ông n, n u n c cho ông u ng l m sao? V ysao h i tr c ông không ki m con n mày mà c i, ch con ng i tanh vàng nh ng c t nh chí l n k b m ng i d , không làm ngmóng tay, gót chân không ch m t, bây gi ông bi u nó vô b p mà

u n c cho ông u ng hay sao? Ông vu t râu và c i m n mà nói r ng:

- Ta nói chuy n nghe ch i v y thôi, ch ai b t t b t gì ó hay sao màbà gi n.

Xét b y nhiêu ó thì bi t v ch ng ông H ng S c tr ng con dâu là d ngnào. Gái khôn th y cha m ch ng nghèo càng th ng, th y cha m ch ng t ng tiucàng s . Nh Hoa ã không th ng, không s , mà th y thói cha m ch ng quê,th y cha m ch ng x u l i em lòng khinh khi b b c, b i v y v t i Châu- c r i

ai h i th m chuy n bên ch ng c a cô, thì cô tr nhún, t ý khinh th bên ch ngbi t ch ng nào. Nhi u khi nói chuy n v i th y cô c ng t ý y, ch không kiêng

chi h t. Mà hay cho th y, th y nghe l i khinh b cha m mà th y ành nng i ngó v mà c i t nhiên, ã không ch ch qu y mà d y v , l i c ng khôngphi n trách cô chút nào h t. Cô ã s n tánh khinh ch ng nghèo, mà th y c ng có s n tánh s v giàu,

i v y hai tánh y g p nhau m i có n m sáu tháng mà trong ch n gia ình m i

Wasserzeichen Text

vi c u t quy n cô nh t nh h t th y. Cô mu n ánh bài gi nào tu ý, nnhà thiên h ánh ã thèm r i, l i còn r h v nhà mình mà ánh n a, ki m ànbà không tay, cô r t i àn ông mà th y c ng không dám c n. Th y lãnh

ng bao nhiêu ph i a h t cho cô, ai em n n th y bao nhiêu th y c ngkhông dám gi , b a nào th y mu n i ch i v i anh em thì th y xin n m ba ch c

ng b d n bóp mà thôi. Th y v y mà c ng ch a v a lòng cô, nhi u khi còn ph i b m ng nhi c.Th y s r y rà trong nhà nên h cô nói l n ti ng thì th y l ng thinh b i chkhác. Cô th y v y càng lên n c, nên c theo n hi p th y hoài, bi t r ng h nóira thì th y ch u nh n thua d ng y có h i gì mà không dám nói, l n l n r i côhành h thân th y ch ng khác nào a trong nhà, h cô gi n d u tr c m t làng

ng hay là m y th y cô c ng m ng. Có m t vài th y thân thi t th y gia ình c a th y nh v y thì bu n giùm choth y và trách th y sao không d y v , nó h n u quá nh v y thiên h chê c i.Th y không bi t l y ti ng chi mà ch a mình, túng th th y m i nói r ng:

- nhà tôi nó hi n l m ch , không bi t t i sao mà t hôm có nghén nnay nó qu u qu nh v y. Tôi ch c h nó r i thì nó h t h n n a.

Thi t cô Nh Hoa ã có nghén. n ngày khai hoa cô m t a con trai.Th y thông Phong m ng húm nên h mãn gi làm vi c r i v nhà c cà-rà m tbên v ng b ng con. Cô nói cho con bú c c kh cô ch u không n i. Bà Cai

ng Luông l t t v bên nhà ép v m t tên tá n ph i d t s a con nó ng ra vú nuôi con cho cô Nh Hoa.

Cô v a m i y tháng thì ã r h n ánh bài l i nh c . B i còn nonngày nên cô ph i ánh t i nhà, chùng c ng cáp r i, cô l n l n t i nhà h mà ánh.Có khi cô ánh bài ban ngày r i ánh luôn t i ban êm n a, cô không thèm ngóngàng chi h t. Th y th ng con, mà th y cô l t l o v i con nh v y thì th y bu n nên êm

th y dùng l i d u ngo t mà khuyên cô hãy gi m b t b c bài, có gi s n sóccon cho t t . Th y nói nh nh mà cô l i óng ti ng áp l i r ng:

- Tao ánh bài d u có thua i n a, thì tao thua ti n c a m y hay sao mày nói? Tao là con nhà giàu, t nh n l n tao n xài bài b c ch i ã

quen r i ch ph i quân n mày coi ng b c nh cái bánh xe âu. M ycó chê tao thì m y 40 tao ra r i i c i v khác i. Cha ch ! M y

ng tao màng cái tu ng m t m y l m sao? B c m y ó là b a,ng có làm phách.

Th y thông Phong nghe m y l i h n hào mà l i b t ngh a quá nh v y thìth y bu n t i nên n m gác tay qua trán l ng thinh, mà n c m t tuôn d m d .

n ch nh t th y qua Phú-h i than phi n v i cha v , thì Cai T ng Luôngki m l i an i th y, h a r ng b a nào ông qua ông s r y con. Thi t n u tháng ông Cai T ng Luông i h u l ông có ghé r y la NhHoa. Mà ông r y c ng nh không, b i vì ông v r i cô c ng i ánh bài và ch ich ng nh c . Th y bu n chí không mu n nói n v n a, b n thân coi s n sócgi n ch i v i con cho gi i khuây.

40 ly d , b

Wasserzeichen Text

Th y t tên con là Tr n Xuân S n, nh ng vì cô c n nh n trách th y saokhông l a tên tây mà t, nên trong nhà c i l i mà kêu th ng Jean. Th ng nh da tr ng, tóc nhi u, bi t c i, bi t ngó, l i thêm s s a, nên coithi t là ng ngh nh. Tuy th y au lòng v v song th y vui lòng c chút con,

v nhà th y con thì th y b t bu n, b i v y th y ch ng l y làm s u não chom.

IX. Ã KHÔNG VUI MÀ L I MANG X U

Cách ch ng bao lâu, th y có ý coi m y th y trong tòa b th ng hay d mm d m ba mà nói to nói nh v i nhau, mà h th y th y l i g n thì h t n l c i

ch khác, ho c ki m chuy n khác mà nói. B a n úng b y gi r i s m mai, tr ng h u trong tr i lính nghe ình-ình.Th y thông Phong m c m t b tây tr ng, ch n mang giày vàng, c th t cà-ra-hoách r n, th ng th ng b c vô Toà b , h ng ch c và dân ng d a c a ch c

u, ai th y th y c ng v t tr ng ng và ch p tay xá sát r t. Th y c ngó ngaytr c m t mà i, d ng nh i ngoài ng tr ng. Khi vô t i bàn th y th y trên bàn lính tr m ã s n hai phong th . Th y

m ngoài bao thì th y m t cái ch c a cha mình vi t, còn m t cái ch ngh ungoào nh ch con nít, không bi t c a ai. Th y kéo gh ng i r i xé b c th c acha mà c. Trong th ông H ng s S c vi t có m y hàng th m v ch ng th yvà nói r ng: Ch ng n a tháng n a ru ng c y xong r i hai ông bà s lên mà th mcháu n i. Th y c r i li n xé mà qu ng trong gi rác, r i m i t i b c th th nhì mà

c. B c th n y tu ng ch l ng-qu ng, nói nh v y:

Th y thông i! Th y là ng i có h c th c, mà sao th y t i t m n n i v th y l y trai m ytháng nay mà th y im-lìm không tr ng tr nó v y? Tôi th y th y tôi th ng nênvi t m y hàng n y mà mách cho th y bi t. V th y nó l y xã Xà, n u th y khôngtin l i tôi thì b a nào v th y i ánh bài ban êm, th y rình mà coi thì th y sth y rõ.

t ng i anh em b n.

S m mai tr i mát m , mà th y c th r i m hôi nh gi t, c p m t chóaloà. B c th còn tr i tr c m t, hai tay ch ng trán, th y ng i g c m t xu ngbàn. Thôi r i! Còn gì là giàu sang, t ng s c c m hoà hi p, vàng á tr m n m,nào hay âu v ch ng bi t kính tr ng ch ng, mà bây gi sanh tâm g t ch ng iân ái v i k khác n a, làm cho gia ình tan rã, thinh giá41 nh nhu t, thôi, còn gì

a mà trông mong, còn gì n a mà ao c. Th y ngh t i ó gan teo ru t nát, n c m t ch y d m d . M y ngày yquan Chánh ch t nh m c i Sài-gòn, th y không có vi c nên ng i thong th m t

41 ti ng t m và danh giá

Wasserzeichen Text

mình mà khóc trót gi . Có lúc th y gi n mu n xách dao mà gi t xã Xù là a phácang th ng c a th y, v gi t luôn Nh Hoa là àn bà ê ti n không bi t gitrinh ti t, r i th y c t h ng th y ch t theo n a, cho kh i vòng áo não. Th y ã tính làm nh v y mà r i th y l i ngh v mình có tánh h n u vàhay bài b c, ch không l ê ti n n i ành lòng th t ti t v i ch ng. Thiên h x u

m, hay ganh hi n ghét ngõ, có l h th y mình làm v êc có quy n, l i thêm có giàu sang, h mu n b i mình nên h g i th nói x u cho v mình ng phá

ho i gia ình s nghi p c a mình ch i cho ã ghét. Th y ngh t i ó th y ã b t bu n, nên l y kh n lau nu c m t r i x p b cth b vào p ph i42. Th y b c l i ng d a c a s mà ngó ra ngoài l . Th yth y h ng ch c h i h u, ng nói ng c i v i nhau, ch ng hi u vì c nàomà th y l i th n th m, nên th y tr l i bàn mà ng i, tính l y gi y t công v n ramà làm. Th y làm c ng không c, nên khoanh tay d a ng a trên gh mà suyngh . Th y ngh m t h i r i l y gi y vi t m t b c th g i v cho cha m , nói d i

ng th y ng tính d n nhà ch khác nên khuyên cha m i ch ng nào th yn nhà xong, th y cho hay r i s xu ng.

Ch ng tan h u th y c ng i ghì ó hoài, ch m y th y i v h t r i th yi th ng th nh i sau m t mình.

Th y v th y v còn n m ng trong mùng, còn con thì còn ng n m gi ni con vú. Th y thay i qu n áo r i b ng con mà hun và bi u con vô kêu vy n c m.

Nh Hoa th c d y r a m t l i ng i bàn n c m, nói chuy n v i ch ng, lay tôi t nh th ng, ch ng th y có gì l . Th y ng i n mà c li c ngó cô hoài,

nhi u lúc th y mu n l y b c th a cho cô xem r i h i cô có sanh tâm làm qu ynh v y hay không, mà r i th y không a, có ý mu n th ng th ng dò lòngcô. Lúc u ng n c th y h i thình lình nh v y:

- Nghe nói m y tháng nay xã Xù ánh bài n nhi u l m,có thi t nh v yhay không mình há?

Cô áp g n gàng r ng:- Không bi t...Tôi có ánh v i nó m t sòng gì ó ch có ánh th ng

âu mà bi t. Có m y l i ó mà làm th y h t nghi b ng cô, tin ch c r ng h ganh ghétnên h r i th mà phá gia o cang th ng c a th y, ch cô là con nhà giàu sangkhông l cô quên ph m giá. Bu i chi u th y làm vi c nh th ng, không ão nãothi t tha nh bu i mai n a. H th y nh t i b c th r i thì th y không gi n v ,mà th y l i oán ng i khi p nh c n c danh mà báo h i gia o th y. T i b a ó n c m r i cô t èn c chuy n. Th y th y v y mà h i sao cô không i ánh bài mà ch i. Cô l c u màáp:

- Ba bi u mình chi u th b y v trong nhà ng coi gi y t gì ó khôngbi t.

Th y tin nh l i, nên tr a th b y i h u v n c m r i th y thay áo iqu n r i r cô i v i th y. Cô l c u áp r ng:

42 (portefeuilles), ví ti n gi y

Wasserzeichen Text

- Tôi i m i v còn i chi n a. Mình i không bi t ch ng s m mai tôiqua r i tôi r c mình v .

Th y m n ghe nh a qua Phú-h i. Khi th y b c lên nhà thì th y nhàa v ng teo, h i chúng nó nói ông bà Cai T ng i qua H ng-ng mà th m con

trai l n. Th y l y làm l , ch ng hi u vì c nào cha v ã nh n mình qua mà saoi b i H ng-ng . Th y n m trên gh xích- u lúc l c m t h i, m t mày bu n

so. Th y suy ngh hay là v nó bày ch c g t mình i kh i ng êm nay nóthong th . Th y ngh n ó m hôi nh gi t, ch y ra mé sông mu n i v li n,ng t chi c ghe a th y qua ó ã v r i, nên th y tr vô, tính t i bi u b ntrong nhà a th y v mà rình coi v nhà làm vi c chi cho bi t. Th y ch p tay sau ít c th th n i vô i ra, nh n m t châu mày coi bth y lo l ng b t-r t l m. Chi u b n trong nhà d n c m cho th y n. Th y b ngchén c m mà trí th y l l ng, t ng m y l i trong b c th hôm n , làm cho th yau lòng ngao ngán, nu t c m mà nh nu t á, nên th y n có n a chén r i ba i u ng n c.

L i b y gi r i t i, th y nói d i v i b n trong nhà r ng, th ng Jean mu, th y lo s ch i không ng nên bi u b n chèo ghe a th y v .

Th y v t i Châu- c, ghe ghé t i c u tàu cho th y lên, th y nghe ng htrong nhà gõ m i hai gi . Th y bi u ghe tr v , r i th y th ng th ng l n b ci v nhà. M y ti m d c theo ng ã ng h t. Ngoài ng c ng ch ng có aii, duy có m t tên lính mã-tà ng th th n i tu n, g p th y l t t xá, và xa xa

có m y a nh ng ng i vây gánh mì mà n, còn chú ch c bán mì thì mgch ng tay lên òn gánh mà gõ l c-c c c p, l c-c c c p... Th y v t i c a, ng lóng tai mà nghe trong nhà im lìm, t trên t i t ng

i èn t t t i mò. Th y kêu c a, thì th ng Lung là a n u n, t èn r i ma cho th y vô. Th y v a b c vô li n h i r ng:

- Cô m y ng hay là i âu? Th ng Lung s t s áp r ng:

- Th a, h i t i tôi d n d p r i i ch i, n chín gi tôi v ng li n,không bi t cô có ng trên l u hay là cô i ch i.

Th y tu t lên l u, d mùng dòm không th y v , th y l c u ch c l i, m ttái tay run, th y qu t h p qu t t èn r i kêu con vú th c d y h i cô i âu. Convú m m t th y th y, li n l m c m ng i d y áp r ng:

- Th a, cô i ch i.- i h i nào?- i h i tám chín gi gì ó tôi quên.- Có ai l i r hay t mình ra i.- Th a... i m t mình...Không th y ai r .

Th y th y con vú ú th y càng nghi, nên châu mày g y u r i h i ti png:

- Cô có nói i ch i nhà nào hay không?- Th a, cô d n n u có ai h i thì nói cô i ánh bài d i nhà H i ng

a. Th y ng suy ngh m t h i leo lên võng n m gác tay qua trán mà a.Th y n m lim dim, mà ng c t c nh á d n, ru t nóng t l a t. Th y mu n tin

Wasserzeichen Text

i ánh bài, và mu n trách mình nghi b y nên d mùng leo lên gi ng màm ng . Th y kéo cái g i mà n m, l i th y có m t mi ng gi y nh x p b ng

ngón tay l n theo cái g i. Th y l y em l i d a èn r i m ra mà c thì th y m tc th nói nh v y:

Tình nhân r t yêu m n ôi! qua có vi c m c i Sài-gòn g n m t tu n nay,không giáp m t v i em c thì qua n không ngon, n m không ng , bângkhuâng ng ng n, d ng nh k không h n. Nay qua m i v t i ây, v y xin emli u th nào t i th b y n y ta g p nhau mà t tình thân ái m t êm cho ph lòng

c, n u c nh v y ngày mai qua ch t i n a qua c ng vui lòng. Th không ký tên, vi t có m y hàng mà thôi, mà c ng ch ng r ng tr n

t tu n tr c Nh Hoa không i ánh bài và b v Phú-h i, y là t i tình langi kh i, và ch r ng Nh Hoa g t ch ng v Phú-h i ng êm nay cô thong thi di n v i tình lang.

Th ng thay, th y thông Phong c b c th r i thì tay ch n run bây b y,t mày xây bô b , th y n m mi ng gi y ch c c ng mà ch y xu ng thang l u,

i bi u th ng Lung m c a cho th y i, mình m c mát u không i nón. Th y xâm xâm i ri t l i nhà H i ng S a, kêu c a mà ki m v . a trong nhà m c a. Th y h i trong nhà có ánh bài hay không, nó nói không có,mà th y h i t h i t i n gi có cô thông l i ch i hay không, nó c ng nói khôngcó. Th y tr ra ngoài châu mày t c gi n, mà n c m t tuôn d m d . Th y i tu c l i nhà xã Xù thì th y trong nhà v ng teo. Th y ngh xã Xù làcon nhà giàu, trong nhà có cha m l i có v n a, nên không l dám d t v mình

nhà, ch c là chúng nó h n hò v i nhau r i m n nhà nào ó r i nói chuy n,mà bây gi bi t nhà nào? Th y b i r i nên i kh p các n o ng, th y nhà nào m c a t èn th y

ng ng dòm, nghe ti ng ai nói chuy n th y c ng lóng mà nghe. Th y th nth , th th n ai g p c ng l y làm k . Th y i cho n b n gi khuya, tr v nhà

i th ng Lung coi v ã v hay ch a, nó nói ch a, th y l i i n a. L i n m gi , tr i tuy sáng mà còn m m , th y ng i d c theo dãy phmé sông, b ng th y xa xa có d ng m t ng i àn bà i tr c, coi nh cô thôngmà cách ch ng n m ba th c có m t ng i àn ông i theo n a. Th y b n b iri t theo, lúc g n t i nhà th y thì ng i àn ông ã bi n i âu m t, ch có mìnhcô thông ng ng tr c nhà kêu c a mà thôi. Cô v a b c vô c a, thình lình nghe ti ng có ng i b c theo sau, cô day

i ngó th y th y, cô s ng s t, m t tái ng t, cô h i bài hãi r ng:- Mình i âu ó v y?

Th y gi n quá d n không c, nên x c t i xô cô vô nhà. Cô té nh m cáit bàn á nh g n ó, bàn ngã l n, m t á r t b nát.

Th y th y cô té ã không thèm , mà l i còn x c t i cho cô m t b p taymà m ng r ng:

- y là quân kh n n n! n bà mà b nhà i âu m t êm nay v y h ?y nói cho tao nghe th coi.

Cô n i gi n, không còn s n a, nên tr n m t ngó th y mà áp r ng:- Tao mu n i âu thì i, m y không phép tra h i. Tao i ánh bài tao

ch i! Sao m y dám ánh tao. Tao thua ti n c a cha m y hay sao mày nói?

Wasserzeichen Text

- y ánh bài nhà nào? Cô quày qu b i lên l u, và i và nói r ng:

- y mu n làm d r i m y coi tao. M y t ng tao màng m y l mhá?

Th y th y v ã qu y mà còn nói c u cao thì th y gi n run, nên tu t lên l umà h i n a r ng:

- y ámh bài nhà nào, sao tao h i m y không nói? M y nói v i convú m y ánh bài nhà H i ng S a, sao tao l i ó tao ki m l i không có

y? V y ch êm nay m y âu và h i nãy th ng nào a m y vó m y nói cho tao bi t.

- y không phép tra h i tao vi c gì h t. M y ã ánh tao r i, bây gitao v i m y không còn v ch ng gì n a. M y làm th y thông th y kýmà m y n nh quân du côn. Tao là àn bà, sao m y dám ánh tao?

Cô nói m y l i r i chun vô mùng mà n m. Th y gi n cùng trí, h i nãy quêncách tao nhã c a ng i có h c nên xô ánh mà m ng nhi c v , r i bây gi c ngquên cách khôn ngoan, không bi t l y l i khéo léo mà th tình v , l i nói c c c n

ng:- y là gái có ch ng mà còn l y trai, tao ánh nát u c ng áng n a.

, th h mà còn nói ong óng v i ai ó. Cô n m trong mùng giõ mi ng ra mà nói r ng:

- Tao l y ai m y ph i ch ra, ch m y nói x u cho tao thì tao ào nát h ta, nói cho mà bi t.

- Tao có b ng c tao m i nói ch ? M y không có l y th ng xã Xùhay sao nè? Tao b t c th tao còn n m trong tay ây, m y còn ch igì n a c. r i tao qua Phú-h i tao th a th ng cha m y coi.

- y nói ng t i cha tao không c a. Cha tao hay cha tao b a uy a, nói cho m y bi t! H quân trôi sông l c ch mà không bi t

thân, l i còn nói l n l i. Th y x c l i d mùng mu n bóp h ng cho v ch t ng ã n gi n. Mayth y d n c, nên th y n t m t ti ng l n bi u:

- Nín! R i b i xu ng t ng d i. Th y n m trên gh xích- u, t c gi n và h th n

t s c mà nói không ra c, ch l y kh n y m t r i khóc mà thôi. Th y nghi duyên ph n ch ng nào th y bu n ch ng y.

C i c v giàu sang, t ng là có ph c l n, nào âu hay v h n hàokêu hãnh, coi ch ng nh gia d ch, khinh cha m ch ng nh tá n, h m mi ngra thì nói gi ng ti n, ch không có m t l i nh n ngh a. Mà thói h n hào y có

ch ng khôn l n nó c i s a l i c, nên d u nó h n hào mình có th dung chcho nó. Bây gi nó sanh tâm k t ngo i tình v i ng i khác thì mình làm sao mà

i v i nó c. Th y ngh t i ó thì teo gan héo ru t, l a gi n ph ng ph ng. Th y mu n

y dao ch y lên l u gi t ph c v r i c t h ng mà ch t theo v i nó.ng lúc y con vú l i b ng th ng Jean trong i ra. i g n t i ch th y

m, th ng Jean th y th y nó ngó r i h mi ng c i tích toác. Th y th y con nhy thì th y t ru t, ngh r ng n u mình gi t v r i t v n ch t theo, b con l i

cho ai nuôi? Th y c n m tính t i ngh lui hoài, h t gi n r i r u, h t r u r i khóc.

Wasserzeichen Text

n tr a, tr d n c m m i n, th y không thèm bi u kêu v , m t mình ng i l ibàn n, chan canh lùa ri t h t m t chén c m r i thay qu n áo m n ghe i Phú-

i. Th y qua t i, thì cha m v i H ng-ng ch a v . Th y n m nhà tr c gáctay qua trán, nh m m t lim dim mà suy ngh . Vì th y th c sáng êm mà ngh ungh n ngoài ng m t m i, nên th y n m m t lát r i ng quên.

n t i hai v ch ng Cai T ng Luông v . Th y gi t mình th c d y thì nghecó ti ng v nói trong bu ng. Th y không bi t v ã qua t i h i nào. Ông Cai T ng Luông h i s th y ít ti ng r i n i èn mà hút. Th y b c ratr c sân, tính m t lát r i s m i cha m v ra mà k t i c a v cho cha mnó nghe. Không bi t cô Nh Hoa trong bu ng nói v i m nh ng ti ng gì mà cáchch ng bao lâu, bà Cai T ng b c ra kêu r mà h i r ng:

- Ba à, vô bi u chút nào. Làm gi ng gì mà v ch ng bây r y rà v i nhauy h ? Mà có r y v i nhau thì m y nói ti ng chi mà nói, ch sao m yt chuy n v m y l y trai, r i m y ánh p nó và ch i m ng v

ch ng tao? M y th t là quá r i a! Tao th y m y làm vi c d i Long-xuyên nghèo c c t i nghi p, tao g con cho m y, l i bi u c u H i ngnó xin cho m y i v trên n y, lo cho m y ng bàn quan l n, s mnhà c a t t cho m y , r i bây gi m y tr n cho v ch ng tao ó ahá?

Th y thông gi n v tr c n t, tính vô mét v i cha m v coi hai ông bà x lnào. Ch ng dè th y ch a k p nói mà l i nghe nh ng l i cay ng nh v y làmcho th y ph i th i chí bu n lòng, ch ng còn kiêng n chi n a h t, nên th y em

u uôi m i vi c thu t l i rõ ràng cho cha m nghe, nào là th y c th r i,nào là v g t th y i Phú-h i, nào là th y tr v g p b c th c a trai t i gi ng,nào là cô b nhà i sáng m t êm, nào là th y th y khuya cô v l i có trai a cô,i g n t i c a. Th y nói l n ôm sòm không s x u h v i tôi t trong nhà, r i

th y c luôn hai b c th cho cha m v nghe n a. Bà Cai T ng cho th y nói d t l i r i bà m i nói r ng:

- y không th ng con tao m y mu n nói sao c ng c. Con tao nócó t t ánh bài. Sao t khi c i nó v n nay m y không r y nó, bây gi nó i ánh bài nó ch i m y l i ki m chuy n mà nói x u nh

y. Tao bi t r i, vì v ch ng tao không cho ti n nên m y gi n m ymu n làm h danh giá v ch ng tao, ch không có chi h t. M y có b t

c nó n n m v i ai hay không mà m y dám nói nó i l y trai? Th y gi n m t tái mét, li n áp r ng:

- y ch hai b c th tôi m i c cho má nghe ó không b ng chay sao?

- y mu n sanh chuy n m y vi t th ó, ai bi t c.- Má nói t c quá! Con má ã thúi-ình43, mà má không tr ng tr nó, má

i còn binh nó n a ch !- Thôi ng có má tía gì n a. M y chê con tao h , m y không b ng lòng

i v i nó thì m y n toà mà xin nó i. Tao không màng gì âu.

43 r t hôi, thúi kinh kh ng

Wasserzeichen Text

Tao ngh tao gi n quá, không bi t ai xúi gi c h i tr c tao g con choy chi v y, tao g nó cho chó còn có ngh a h n.

Th y nghe ch ng nào càng thêm gi n ch ng n y, li c ngó cha v , trông coiông x l th nào. Té ra ông c n m làm thu c mà hút, không thèm nói chi h t. Nh Hoa trong bu ng nghe m nói nh v y, cô l i óng ti ng mà nói ti p

ng:- Má ng có thèm nói v i quân kh n khi p ó n a mà! Má i nó i

ra kh i nhà, ng nó nói hoài con ghét l m. Th y nghe nói m y l i b t ngh a c a v càng thêm gi n nên nói r ng:

- y kh i i mà! Th v mà nh nhu c nh v y tao có màng âu. Cô áp r ng:

- Tao l i màng m y l m sao? M y xin tao i cho mau. Con m y óy b t mà nuôi. Cái gi ng trôi sông l c ch ó tao không thèm nuôi

âu. M y tao r i coi tao có ch ng khác b ng m i m y hay khôngmà.

Ông Cai T ng th y con r óng ti ng nói qua l i hoài, ch ng y ng m ing i d y mà phân r ng:

- Thôi hai a bây không nên nói nhi u l i. V ch ng n u th ng nhauthì ph i nh n nhau, b ng không th ng nhau thì thôi, còn r y rà ki mchuy n nói x u nhau mà làm chi.

Th y thông nghe cha v nói xuôi x , li u nói n a không ích gì nên t cha v xu ng ghe mà v . V ch ng ông Cai T ng không c m l i n c m, mà

ng không có m t l i an- i.

X. CHA CON CHIU CHÍT

Làm àn ông ai g p c nh au n nh th y thông Phong ây c ng u bu nu, m t là bu n vì n i c n duyên l d , hai là bu n cho con th ngây mà ph i ly

bi t m ho c cha. Mà s bu n c a ai t ng không b ng s bu n c a th y thông,i vì th y ã bu n vì danh d , vì con th , mà th y l i còn bu n ch c m c a

th y n a, b i vì n u th y v thì s phú quý th y vào tay r i t s thành nht gi c chiêm bao, m ng ch a xong ã tan nát.

Th y Phú-h i tr v n nhà thì ng h ã gõ m i hai gi khuya r i.Th y không có n c m chi u mà vì chí th y bu n r u quá, nên b ng không bi tói. Th y lên l u chong èn ng i l y tay chóng càm ngó vào vách mà khóc. M t

lát th ng Jean c a mình nó khóc, làm th y thêm t ru t nát gan. Th y mu n t tâm s c a th y cho ng i khác nghe ng trút b t n i bu n,mà trong nhà con vú v i th ng Lung là tôi t , không l th y nói chuy n riêng c ath y cho chúng nó nghe c, còn m y th y Châu- c bình nh t thì th yth ng coi th y cao h n ng i ta nên không giao h o v i ai, bây gi th y bi t aiyêu th y mà th y bày lòng v i h . Cùng th r i th y m i l i bàn vi t g i th vcho cha m . Th y vi t t i ba gi khuya, vi t y tr n hai t gi y. Th y k h t n i s u th m cùa th y cho cha m nghe nào là v n hi pch ng, khinh khi cha m , nào là v ti n l n ti ng, ham bài b c không bi tth ng con, nào là v sinh tâm l y trai, mà cha m v binh con không bi t âu là

Wasserzeichen Text

ph i qu y. Th y k m i u r i than r ng: “Bây gi con nh a không h n.Con t ng c i v giàu sang là ph c mà ph c ch a th y ch th y r u mà thôi.Con ch c không th nào con i v i v con c.” Vi t th b vô bao r i th y m i chung vô mùng mà n m. Th y n m mà n c m t tuôn t g i, th y ch v n m b tr ng l y làmchua xót trong lòng, tuy n m gi ng ng n m bông mà c ng nh n m ch ng tretr i chi u rách. B a sau th y i h u, n tr a v nghe con vú th th nói bà Cai T ng quaghé nhà m t l y h t qu n áo c a cô thông r i i qua nhà ông H i ng. Chi u l i n c m r i th y men men qua nhà H i ng H u có ý d coi m

ra nói chuy n gì và d luôn ý ông H i ng coi ai ph i ai qu y. Th y ngh ôngi d ng H u là ng i có h c, ch c ông s ki m l i nh n ngh a mà khuyên gi i

th y, ch ng dè th y b c vô ông H i ng làm m t gi n trách th y sao c caosang r i v i quên lúc th p hèn, ã c v t t sao l i còn làm phách ki mchuy n x u mà vu oan cho v . Th y nghe nói th y càng phi n lòng h n n a, nên th y ph i l y l i c ng c imà i áp v i ông H i ng. Ông nghe th y cãi ông càng gi n th y, b i v y lúcth y t mà v ông H i ng nói r ng:

- Th y ph i bi t r ng: Châu- c n y anh em tôi không thua ai h t.Th y mu n c ng thì tôi c ng cho mà coi.

êm y th y tính d u th náo th y c ng không v i v c n a, b i vì vã h nh v y mà cha m v v i c u v c theo binh hoài, n u th y còn quy n

luy n thì thên nh c ch không ích gì, thà phân ly ph c cho r i ng kh i nh clòng c c trí. Chi u b a sau i h u v th y ghé nhà c a th y thông ngôn c a quan chánhtòa mà h i th m coi mu n v ph i làm th nào. Th y thông nói r ng theo lu t

h v l y trai thì xin c, song l y trai ph i b t t i tr n, ho c b t c th cho b ng c , ch chuy n c a th y ây, th y b t trai không c, còn b c

th không có ký tên và c ng không g i cho ai, nên s không ch ng c màxin c. Th y thông Phong b i r i không bi t li u l nào. T i th ng Lung i ch i

n tàu tây ch y r i nó v nó l i nói, nó ngó th y ông H i ng H u xu ng tàui Sài-gòn.

Nh n tình thi t là k . Th y g p c nh gia ình r i lo n, mà s r i lo n ykhông ph i t i th y mà ra, song nh ng ng i quen bi t coi ý h ã không bi tth ng dùm, mà h l i còn có h i khinh khi ng o báng. Th y th y v y l i càngthêm phi n, nên i h u v th y óng c a mà ch i v i con, không thèm t i nhà ai

t. Cách m i b a có gi y quan trên i th y lên làm vi c trên H n-qu n.Th y c gi y thì bi t ông H i ng h u gi n nên m i làm cho th y b i. Tuyth y gi n, song th y ã có ý i kh i x Châu– c, nên th y c ng ch ng th y chimà bu n. Th y m n ghe tính d n h t c trong nhà mà ch i. Ch ng dè m i s aso n thì có Tr ng toà l i ng n c n nói r ng trong nhà là c a ông Cai

ng Luông mua, món nào c ng có toa vé, ch không ph i c a th y mà th yc ch .

Wasserzeichen Text

Th y ngh v còn không k , th bàn gh còn xá gì, nên th y không thèm ii. Th y n n n con vú i theo nuôi dùm con th y cho n ch ng d t s a r i s

thôi. Con vú nói r ng nó có ch ng nên không th b ch ng mà i c, và xinth y m n vú khác cho em bú ng nó tr v Phú-h i. Vi c ã g p r i bi t nên

n ai, nh t là i lên H n-qu n, ai ch u i mà m n.Th y c y con vú a dùm em v T m-vu nó c ng không ch u, túng th th y ph iánh dây thép v nhà xin m lên Tân–an ón t i ga xe l a mà r c th ng Jean,i th y s p áo vô r ng, mua s a bò vú s a và b ng con xu ng tàu mà i.

Khi lên Châu- c có m t cái r ng bây gi t x Châu- c mà i c ng cót cái r ng mà thôi! Khi lên Châu- c vui v bao nhiêu bây gi b Châu- c

mà i c ng bu n th m b y nhiêu. S c m ngh l i c ng nh mây bay, s sanggiàu coi ra c ng nh b t n c, i ch ph c bi t âu mà tìm, ch ho bi t âumà tránh. Nào là v xinh nào là nhà t t, nào là quan yêu, nào là dân s , bây gicòn nh ng v t gì âu. Th y thông Phong n m d i tàu ngh các u y r i day l i nhìn con, thìth y ngao ngán th m t i vô cùng. Th y nh l i nh ng b n tác c a th y h i nh , h không i h c, c tronglàng làng ru ng mà n, thì th y trách s m ng c a th y khi n cho th y eo icông danh phú quí mà chi, cho ngày nay th y ph i ch u au lòng c c trí. Tàu ch y lúc ban êm th ng Jean ng êm không la khóc chi h t. n sángtàu qua kh i ch Th r i, nó th c d y khát s a òi bú. Th y l t t khu y s a vô ve và g n núm vú mà cho bú. Nó không quen bú ve nên không ch u ng m, l inó v ng h i con vú nên la khóc om sòm. Th y b ng mà d h t s c không c,nên r ng r ng n c m t, l y làm thân thi t v i con. Có m t ng i àn bà i d itàu th y cha con líu-nhíu chiu–chít nh v y thì ng lòng th ng, nên ch y l i

ng mà d giùm cho th y.àn bà h bi t cách b ng, th o cách , b i v y d m t lát th ng Jean nín

khóc, bà l y ve s a bò cho bú no r i m i trao nó l i cho th y b ng. Th y b nglào thào l t th t, l i b ng m t lát thì mõi r ng hai cánh tay, song c ng ph i ránmà b ng con, ch không l c y ng i ta gi con cho mình. Tàu xu ng t i Sa– éc

ng t p máy c p c u. Th y b ng con ng mà coi, trên c u thiên h lao nhao nh . Thình lình th y th y cô Lý, là em v c a th y ký Tr ng Cà–Mau, m c

áo qu n và choàn kh n u b ng l a tr ng h t th y, i giày thêu kim tuy n, tayxách b p m, m t gi i ph n tr ng trong môi thoa son lói, ng chen l n

c xu ng tàu Th y mu n tránh cô nên l t t b ng con b c vô phòng màng i. Tàu m dây ch y r i mà th y không bi t cô Sáu Lý có xu ng tàu mà i haykhông, nên th y không dám ló ra. Cách ch ng bao lâu cô Sáu Lý l i ng ngay

a phòng ngó th y và c i và h i r ng:- Th y thông th y i âu v y?

Th y th y cô thì b ng h t s c, không bi t nói th nào cho xuôi, nên b ngcon ng d y và nói ú r ng:

- Tôi i Sài Gòn.- y hay sao? Tôi nghe nói bây gi th y trên Châu – c ph i hôn?- Ph i

Wasserzeichen Text

- Con c a ai mà th y b ng ó? Th bây gi th y nghèo l m nên m ngi con cho ng i ta hay sao?

- Không, con c a tôi.- a! Té ra con c a th y, v y ch không có ai gi hay sao, còn m nó i

âu không b ng, mà th y ph i b ng v y? Th y nghe h i t i ó ph n thì au n, ph n thì h th n không bi t sao màtr l i, túng th th y cúi m t và áp nho nh r ng:

- nó ch t!- i nghi p d hôn! Tôi nghe h i th y i lên Châu c có v giàu l n

m mà. V y ch v th y ch t ph n n l i cho th y m y muôn? Th y nghe m y l i cay ng thêm h th n, nên a n c m t mà áp r ng:

- Thôi cô, t i nghi p tôi l m mà, cô nói gay g t làm chi. Cô Sáu Lý không hi u tâm s c a th y, th y b th y nh nh cô ng lòngth ng. Cô không gh o th y n a, l i c i r i thò tay b ng th ng Jean em rangoài, kéo gh b mà ng i. Cô n ng mà nói r ng:

- Tu ng m t th y ghét quá, nó gi ng h t th ng cha nó. Con bi t dì hôn,y, ch ng l n ph i rán h c cho gi i nghe hôn, mà ng có h c theo

cái tánh th ng cha con ó, dì ánh ch t a. Cô n ng r i hôn tr hôn tr c, coi b cô th ng th ng Jean l m. Th y th ytánh ý cô nh v y thì th y c m xúc vô cùng nên ng x r g n ó mà khôngdám ngó m t cô. Cô h i th m th y v y ch m y n m nay làm n có khá haykhông. Th y ki m l i mà i áp cho xuôi v y thôi, ch không dám em tâm smà t cho cô bi t. Cô h i th m chuy n th y r i cô m i thu t chuy n c a cô. Cô nói thi t chkhông gi u gi m chi h t, th y m i hay r ng khi th y i lên Long Xuyên r i, cô

ng ông ch s s Th ng chánh bây gi v ch ng cô t i Sa– éc. Cô c b ng th ng Jean hoài, mà th ng nh coi ý nó c ng ch u cô, nênkhông bu n, không khóc. Th y khu y s a vô ve r i m n cô c m mà cho búgiùm, thì th ng nh bú n no m i thôi, ch không chúng ch ng. Tàu xu ng t i V nh Long, cô hun th ng Jean m t h i n a r i m i trao l icho th y và t bi t mà lên. Cô b c lên c u r i day l i ngó th y, li c m t h u tìnhvà nói v i r ng:

- Th y thông, khi nào th y có d p l i Sa– éc thì ghé l i nhà tôi ch i nghehôn. Nhà tôi phía bên tòa b ó. Ch ng tôi t t l m, không h i gìâu mà ng i.

Cô Sáu Lý là con m côi không ai d y d . ã v y mà lúc còn nh l i mangti ng tr c n t. Khi tr c Cà–mau th y ã ph b c cô, d u ngày nay g p th y cô

ý khinh b th y c ng không trách cô c. Cô ã không khinh b th y, mànghe th y nói v ch t, cô l i t l i ái tru t, th y th y b ng con nh cô l i r c

ng giùm, mà b ng r i cô n ng n u hun hít ch ng khác nào nh con ru t c a cô. Còn Nh Hoa là con nhà giàu sang, cha m có cho n h c. V ch ng c i

i l , v i nhau h n hai n m, l i sanh c m t a con trai, mà cô i v ich ng không có m t chút tình, i v i con không có m t chút ngh a, giàu sangnh cô Nh Hoa thì có h n nghèo hèn c a cô Sáu Lý c âu.

Wasserzeichen Text

Th y ngh t i ó thì th y phi n trách Nh Hoa vô cùng, th y gi n v r ith y gi n luôn h t th y các con gái nhà giàu sang, giàu mà không bi t nh n ngh athì giàu làm chi, sang mà không bi t s nh c mà sang sao c. Tàu t i M tho r i th y lên xe l a mà i Sài Gòn xe qua t i Tân An thì bà

ng s S c ch c s n r c th ng Jean. Th y ã l y áo qu n c a con mà góiriêng ra r i, nên ch ng xe ng ng th y th y m , l t t b ng con trao cho m , traoluôn gói áo v i ve s a n a. Bà H ng s m t mày bu n xo, tay b ng l y cháu,

t li c ngó con và h i r ng:- y ch tr n xu ng t i d i n y, con i có m t mình hay sao? Sao

con không bi u con vú nó giùm thêm ít tháng? Th y l c u, n c m t ch y r ng r ng, mu n nói mà không nói ra ti ng.Xe hoét súp–lê rút ch y. Th y ló u ra ngoài nói v i r ng:

- Má mua s a bò mà cho nó bú . con lên tr n ít b a r i con s xinphép v th m.

Xe ch y lên t i c u mà th y dòm l i th y m hãy còn b ng th ng Jean ngngó theo.

XI – M I BI T TÌNH I

Th y thông Phong i ngang Tân An mà không ghé nhà c, trao con cho mà không nói c m y l i, b i v y th y thêm t i thân ph n vô duyên, câm

gi n Nh Hoa phi ngh a. Lên t i H n–qu n làm vi c c m t tu n l , r i th y xin phép v th m cha

và th m con. Quan phó tham bi n ch qu n nói th y m i lên mà xin phép n igì, nên Ngài bi u th y rán làm vài tháng r i Ngài s cho phép. Th y bu n r u vi c nhà n ng không c, mà l i b chói n c44 nên

n–qu n m i h n m t tháng thì th y mang b nh rét, m i ngày nóng l nh m tn. Cách ch ng bao lâu thân th th y m teo, m t mày th y vàng o. Th y làm

vi c n a không n i, nên xin phép xu ng nhà th ng ch r y n m mà d ng b nh.Hai v ch ng ông H ng s S c nghe con n m nhà th ng thì lo s , nên l t t

ng th ng Jean lên th m. Hai ông bà th y con m xanh thì ch y n c m t, cònth y thì th y cha m v i con thì th y c ng t i ph n nên gi t l y tuôn d m d .Th y nh n d p y c h t vi c nhà l i cho cha m nghe. Hai ông bà c ch c l i

c u, ch không bi t sao mà khuyên gi i. Th y nói t i n nào th y khóctheo n y, coi ra thì th y nát gan t ru t v n i v con. Ch ng th y thu t h t

i th y l i gi n, nên tr n m t c n r ng mà nói r ng:- Con ngh con oán con v con l m. Làm àn bà mà không tr n ngh a

i ch ng, th nh nhu c nh v y không th nào mà con ngó nóc n a. Mà con c ng gi n th ng xã Xù n a. Làm àn ông mà i phá

gia cang c a ng i ta, th kh n n n ó ph i gi t mà r n k kháci c.

44 không h p v i n c

Wasserzeichen Text

Ông H ng s ng ng i khoanh tay nghe con nói nh v y thì ông l c ucan r ng:

- Thôi con, ng i không ph i thì cho ông tr i h i nó, con lo d ngnh, h n gi n mà làm gì.

Th y khóc mà áp r ng:- Vì con th ng cha m v i th ng Jean l m, b ng không thì con ã gi t

con Nh Hoa v i th ng xã Xù cho ch t r i con t v n luôn cho kh ith m kh êm ngày…

Ông l y chuy n i mà giác th y và c theo khuyên th y hãy rán u ngthu c cho m nh, ng thèm nh t i chuy n v con n a. Hai ông bà ch i nchi u m i b ng th ng Jean v . Th y nhà th ng c m t tháng, b a n có trát Quan chánh tòa Châu

c òi h u v v Nh Hoa ki n th y mà xin phá hôn thú. Th y c trát thì th ygi n, mà gi n r i th y l i t c c i. Th y ngh th àn bà b t ngh a nh v y d unó không xin mình c ng ph i xin cho mau, ch quy n luy n n a ch ngnh ng là ph i ch u x u h mà thôi, l i s có ngày ph i mang h a. Th y a trát tòa cho quan th y thu c coi. Quan th y thu c nói th y còn

nh nhi u i xa không c, r i ông cho th y m t cái gi y và khuyên th y g ilên quan Chánh tòa Châu c mà xin ình, i ch ng nào th y ra nhà th ng r i

i h u. Th y u ng thu c tr n ba tháng m i d t nóng l nh, song trong mình th ycòn y u l m, nên quan th y thu c cho th y ra nhà th ng, mà c n d n th y vph i t nh d ng, ch ng nên bu n lo vi c chi, mà c ng ch ng nên d m s ng ch i

ng, b i vì não cân c a th y ã y u r i, mà g c b nh rét c ng ch a tuy t, n ukhông gìn gi k l ng s b nh phát l i. Nh có gi y ch ng c a quan th y thu c nên quan trên cho phép th y nghba tháng mà d ng b nh và nh cho th y m i tháng c lãnh phân n a ti n

ng. Th y tr v T m vu mà . Khi c c p b ng làm ký l c Cà–Mau, trongnhà ra i th y h n h vui m ng bao nhiêu, bây gi tr v trong lòng c ng thi ttha bu n th m b y nhiêu. Th y ã nh t nh d t tình, không thèm t ng t i v n a, mà v n nhàth y th y m t con thì cái c nh bu n th m au n ngày x a nó l i tr ng ra tr c

t th y hoài, th y không mu n bu n mà trong trí c ng m ngùi, th y khôngmu n gi n mà trong ng c c m c. ã bi t ngày H i ng H u h i th y n uành Nh Hoa thì ông s làm mai cho, th y ng li n, không d d , mà ng y làng ch giàu sang, ng ng i quy n th , ch không ph i vì t tình v n vít, hay là

vì ngh a n ng ch p ch ng. Nh ng mà t ngày c i Nh Hoa r i, tuy tánh cô h nhào kiêu hãnh song c ng là v c a th y, n m t mâm, ng m t mùng ã trót g nhai n m b i v y không nhi u thì ít ch c ng là tình, c ng là ngh a. Vì cái c ó, mà thi t c ng vì cái c khác n a, là có gia tài c a Cai T ngLuông, mà th y d d không mu n i h u tòa Châu c. Có khi th y ngh n uNh Hoa bi t l i, n n n n xin th y th tha và h a không dám làm cho th y x u

bu n r u n a, thi t th y không bi t ph i dung th cho cô, hay là ph i b n lòngkháng c .

Wasserzeichen Text

Trong trí th y ng l n x n nh v y, b a n n c m tr a r i th y l y tông – Pháp Th i Báo r i i l i n m trên ván mà c.

Th y c n m c “th i s ” th y t a hai ch Châu c r t l n, th y li n ccoi có chuy n gì, ch ng dè bài y nh v y:

êm 19 Juillet 19… t i châu thành Châu c có “x y ra m t v án m ng r tghê g m. S là cô H ng Nh Hoa là v m t th y thông ngôn, ã có ch ng có con

i còn sanh tâm ngo i tình v i xã Xù là con nhà giàu l n. Ch ng cô hay vi c y x u h , nên b cô mà xin i i t nh khác. Cô ã không bi t n n n ch a l i,i c theo xã Xù s m ào t i m n hoài. V xã xù là Th H n sùng s c n c

ghen, mà can ch ng không c, nên cô gi n h ch ng ra kh i nhà thì cô léntheo rình mà b t. êm 19 tháng n y cô nom coi bi t ch ng mình v i Nh Hoa tròchuy n ái ân cùng nhau trong nhà thi m C n phía sau ch . Cô tr v nhà l y m tcon dao x t th t r t bén r i l i ng i núp ngoài c a mà rình n a. L i m t gikhuya trong nhà ng h t, cô lén m c a chun vô, nh èn chói nên th y ch ng cô

i Nh Hoa ng n m ng trong mùng; còn thi m C n thì ng d i nhà b p.Cô d mùng lên, chém Nh Hoa m t dao t ngon cu ng h ng, xã Xù gi t mìnhch n v n ng i d y b cô thích n m sáu dao trên u và trên m t, máu ch y lailáng nên té x u trên gi ng. Thi m C n nghe l i i ch y lên, th y tình c nh nh

y thi m kinh hãi mà tông c a sau ch y ra ngoài ng mà la làng choi lói.Lính tu n ch y t i thì th y Th H n nh ngây nh d i, còn c m dao chém xãXù v i Nh Hoa hoài. Lính gi t dao, b t cô em v nhà h i mà giam, và ch NhHoa v i xã xù em l i nhà th ng. Nh Hoa ã ch t r i, còn xã Xù b th ngtích cùng mình, máu ch y lai láng tuy còn th hoi hóp, song quan th y khám b nh

i l c u,s c u không c. Tòa ã b t giam Th H n và giam luôn thi m C nmà tra t n. áng ki p cho gian phu dâm ph ! Và Th H n vì máu ghen mà bán sát nh n, v y có l tòa c ng th ng tình mà dung ch chút nh.

Th y thông Phong c r i m t mày tái lét, h n xu t d m d . Th y kêu cha mà thu t l i chuy n y cho cha m nghe. Ba ng i khoanh tay, ngó nhau, th

dài, không nói chi c h t. Cách m t h i lâu ông H ng s S c m i nói r ng:- Thôi, thà là nó ch t ph t nh v y mình m i h t x u h và m i h t t c.

Th y thông l c u, a n c m t, trong lòng b i r i, nên b i vô bu ng màm. Th y nh bài nh t trình ch ng nào th y gi n ch ng n y, gi n là gi n Nh

Hoa, khi th y i r i, cô ch ng chút n n n, c quen theo ng c làm chi chon n i m ng vong mà còn mang nh c. M i h i s m mai th y còn th ng, còn

ti c chút nh, mà c bài nh t trình r i th y không còn th ng ti c n a, l i trlòng oán h n cô. Mà th y oán h n r i th y l i t c cho ph n th y, b i v y th y

m co mà khóc r m r c. Bà H ng s b c vô h i th y có tính em th ng Jean lên Châu c ngcho nó ch u tang cho m nó không. Th y áp r ng:

- Thôi, tang ch mà làm chi, lên ó càng thêm nh c nhã, ch lên mà íchi gì.

Bà tr ra, th y day m t vào vách n m thim thíp không c a qu y. n chi uth y rán ra n m t chén c m, r i c ng tr vào phòng mà n m n a.

Wasserzeichen Text

êm y th y ngao ngán cu c i, n m tr n tr hoài, ng không c. êmkhuya mòn m i, th y ng nh m m t m màng, t b l ng trang, thình lình th ynghe ti ng chuông chùa ph t trên u xóm d ng bon… bon… bon th y gi tmình m m t. Chuông c d ng ti p, m t lát nghe m t ti ng bon, m i ti ng chuông m ikhêu ng lòng th y, làm cho th y gi t l y ch a chan, gan vàng th t th o, th y

m lim dim mà trí nh nh ng chuy n x a, nh v p, nh con th , nh lúc oaiquy n, nh c n giàu có. Cái c nh vinh huê, phú quí bây gi còn chút nào âu? V p ã làm nh c mình, con th làm cho mình b i r i, vinh huê tan nh

t n c, phú quí rã nh chòm mây. Khi x a m i sanh ra mình n m t i n i n ymà khóc tu oa, mình l n l n v i i m y n m, tranh danh tr c l i, nh c trí hmình, r i bây gi ây c ng n m ây mà khóc r m rúc, th thì danh l i làm chi màmình ph i l ng x ng giành gi t. Th y suy t i ngh lui càng não n th s . Th y ngh cho cùng r i th y nóith m r ng ch chi ngày tr c mình c i cô hai Li n là con c a ông Ch Hanh,

ch ng h m hút, phu x ng ph tùy, x ng i sui gia, vì d u mình không nggiàu sang thì c ng kh i mang l y n i th m s u, kh i ch u nh ng u nh c nhã. Sáng b a sau th y h i m v y ch con gái c a ông Ch Hanh bây gi cóch ng âu. Bà H ng s ngó con trân trân mà áp r ng:

- Không, nó ch a l y ch ng. H i nói ã hai ba ch r i mà nó khôngng ch u ch nào h t. Con h i chi v y?

Th y thông ng i l ng thinh, m t ngó s ng m t h i r i nói r ng:- Ph i chi h i tr c con c i con hai Li n, thì ch c bây gi con không

có bu n r u nh v y. Mà má có nghe nói t i sao nó không ch u l ych ng hay không? hay là t i h i tr c con có h a b y ch i, nên nó

y mà ch con. Ông H ng s châu mày và l t mà nói r ng:

- y n m nay trong làng ai c ng nói nh v y a. H nói h i tr ccon có h a v i nó h thi u r i con c i nó. Ch ng thi u r i con ilàm vi c, con ã b nó, mà l i còn c i v khác giàu sang h n nó, b i

y nó g ân, nó quy t v y ch ch ng nào con ch t nó s ch t theo,ng xu ng Diêm chúa nó ki n con.

Th y thông Phong nghe m y l i thì bi n s c.êm sau th y lo li u trong trí hoài, nên ng không c.

Ch ng nh ng là không c i cô hai Li n th y ti c mà thôi, mà bây gi nghenói cô kh ng khái không ch u l y ch ng, ch xu ng c u tuy n mà ki n th y thìth y thêm s . Sáng b a sau th y th a v i cha m và xin c y mai nói mà c i cô hai Li ncho th y, ng ki p n y th y kh i th t c v i cô, r i ki p sau th y kh i m c qubáo. Hai v ch ng ông H ng s ã ngán dâu giàu sang r i nên nghe con tínhnh v y mà hai ông bà c ng thu n tình. Trong nhà ng nói chuy n v i nhau, b ng th y H ng qu n Sô ngoàixách dù x t x t i vô. Ông H ng s chào h i m i ng i r i nói r ng:

- May d hôn. S n có H ng qu n xu ng ây, r i c y nó luôn th .- Th a chú mu n c y tôi vi c chi?

Wasserzeichen Text

- Tao tính c y m y làm mai ng tao nói con gái ông ch mà c i choth ng thông. V nó ch t r i, thôi bây gi tao tính ki m làm sui tronglàng cho d .

- a! Thi m thông hai thi m khu t r i hay sao?- !- t nh n d hôn. V y mà tôi có hay âu. Cha ch ! Chú c y tôi ph i

ng l i, ch tôi s nói con hai Li n nó không ng.- m y nói ch i sao ch ? Cha ch ! Con tao nó làm t i th y thông mà

nó chê, v y ch nó kén b c nào n a?- Th a chú, không ph i nó chê. Nó m t xóm v i tôi, nên nó l i nhà tôi

ch i nói chuy n v i v tôi hoài. Tôi nghe h i nó nói thì bi t nó h nth y thông hai d i n y l m, vì v y nên tôi s nói không c ch .

- âu, m y v m y d th ý nó coi. Nh nó ch u r i mình s nói v i vch ng ông ch .

Bà H ng s xen vô mà nói r ng:- Nh nó có chê th ng Hai tôi có m t i v r i, và có con, thì H ng

qu n ki m l i khéo léo mà d nó. Có con gh mà h i gì. L y ch nglàm th y thông, h kêu mình b ng cô thông không sang hay sao.

H ng qu n Sô áp r ng:- , tôi v tôi d th coi, r i tôi s xu ng cho chú thi m hay.

Cách vài ngày, H ng qu n Sô tr xu ng nói r ng anh ta d r i, cô hai Li ntrách th y thông Phong là ng i vô tình b i c, cô gi n th y l m, nên nh tnguy n t i ch t c ng không thèm ngó m t th y, ch ng lu n là ng làm v th y. Hai v ch ng H ng s S c ng i ngó nhau, không bi t li u l nào. Th ythông Phong nghe l i cô hai Li n trách thì th y h th m, song t ng b ng àn bàcon gái d d nên th y nói v i H ng qu n sô r ng:

- Không h i gì âu. mai m t tôi lên nhà anh tôi ch i. Anh giùm làmn kêu cô l i cho cô giáp m t tôi r i tôi phân ph i qu y ít l i thì cô h t

gi n, không khó chi âu. H ng qu n Sô ch u.

XII – N N N Ã MU N

Qua ngày sau, n c m s m mai r i, th y thông Phong thay áo i qu nng lên nhà H ng qu n Sô. Th y m c m t b tây tr ng, i giày tr ng, i

nón tr ng, r i trình v i cha m mà i. Bà H ng s h i con sao không em dù ho c áo m a theo, thì th y nói r ngtr i t t, ch c không m a ch ng c n ph i phòng. V ch ng H ng qu n Sô th y th y thông b c vô thì chào m ng ni m nvô cùng. H ng qu n rót m t tách n c m i th y u ng, r i h i v vô nhà ôngch Hanh r cô hai Li n ra ch i. Cách ch ng bao lâu thi m H ng qu n v nói r ng:

Wasserzeichen Text

- Nó ng x t chu i cây ng chi u cho heo n. Tôi r nó ra nhà ch i,nó h i có ai hay không, tôi nói d i r ng có hai v ch ng tôi mà thôi,ch không có ai h t. V y th y thông n m t âu ó ch ng i nhannh n, tôi s nó vô t i sân nó ngó th y r i nó b tr v . H i tôi v âynó ng r a m t s a so n mà i. Bây gi ch c nó ra g n t i a.

Hôm qua th y thông nói kh ng khái, mà b a nay th y nghe cô hai Li n ran t i nhà H ng qu n, trong m t giây phút n a th y s g p m t cô, thì th y

ch n r n h i h p trong lòng, nên ng d y lính quính không bi t ch nào tr n. H ng qu n ch trong bu ng, bi u th y vô ó mà núp. Th y i và nói r ng:

- Cô có ra thì anh kh i chuy n ó mà nói, tôi coi c nói th nào r itôi s b c ra mà i ãi v i cô.

H ng qu n g t u. Th y thông v a b c vô kh i c a bu ng r i thì th ycô hai Li n, mình m c áo v i en qu n lãnh en, u i kh n h t mè, ngoàirào b c vô sân. H ng qu n chào cô r i h i r ng:

- y, em hai v y ch chuy n qua nói v i em b a hôm ó em ngh coicó c hay không? T i nghi p th y thông quá! H i hôm qua, qua ixu ng d i, th y h i th m em, qua nói em nh t nh không thèm ngth y, thì th y khóc vùi, th y nói n u em phi n th y thì ch c th y bu n

u r i ch ng kh i th y au. Em ch c d chi l m v y em? i, lúccòn nh ai c ng ham bay nh y, bây gi tr ng tu i m t chút, th y nhchuy n c th y n n n, thôi em gi n h n n a mà làm chi.

- Th a anh H ng, t i anh không rõ vi c c a em, nên anh t ng em gi nn mà không ng th y Phong. Không, không ph i em gi n h n th y

âu, em oán em thù th y ch . Anh ngh ó mà coi, khi em còn nh lúcthúc trong làng, không hi u chuy n chi h t, th y n h c gi i th y môimi ng nhi u, th y dùng l i ngon ng t mà d d em. Em d i t ngmi ng th y sao thì b ng th y tính c ng in nh v y. Th y h a v i em

th y thi u r i th y c i em. B i em tin l i, em coi thân em c ngnh v th y r i, b i v y em m i cho th y n m tay n m ch n em.Em có dè âu, th y thi u làm thông ngôn ký l c r i th y c chí quênem là a quê mùa, chê em là con H ng ch c, th y quy t tính ki m

giàu sang. Em nh ngày th y i làm vi c, em ón ng trong b ngtrông coi th y nói chuy n chi hay không, th y ch y xe ngang qua, th ykhông thèm ngó em, thi t em nh t i lúc ó em gi n l m.

Cô hai Li n nói t i ó r i ng d y têm tr u n mà tay run run. H ng qu n v a bào ch a cho th y thông, k cô c n mà nói ti p r ng:

- Anh H ng em nói ti p cho anh nghe. Tuy em không i âu, songy n m nay th y làm vi c gì em có nghe rõ h t. Th y chê em nghèo

quê d t, nên tính i xa mà ki m v giàu sang. Xu ng Cà Mau th y m cu m t tay th bán ph n buôn h ng, may có nh bác H ng s

xu ng k p mà xin cho th y i i Long Xuyên ch không thì th y khgià i. V Long Xuyên, th y th y có m t ng i àn bà góa ch ng màgiàu thì th y mê, tính c i ng i ó mà n c a. Th y chà l t t i luihoài cho n n i b chúng ánh p x u h quá th y m i ch u dan ra.Sau th y lên Châu c g p m t ông Cai T ng giàu sang d , mà ng i

Wasserzeichen Text

ta l i s n lòng g con cho th y. Th y m ng l m, b n b c i cho maung tr c n c a, sau d a h i sang tr ng, không dè g p nh m con gái. áng ki p d : c i nó v m ng ch i t i ngày, nó coi cha m th y

nh tá n, còn nó coi th y nh y t , v y mà c ng l i u mà ch u,n ch ng nó l y trai m i té ng a nh n r ng.

- Em nói thái quá! Có âu mà. V ch ng th y v i nhau t t l m ch ,i c i r i có d t v ây, em không nghe hay sao. Mà ng i v ó ã

ch t r i. B i v y bây gi th y n n n nên m i tính c i em cho kh ith t c.

- Em bi t h t, em nghe rõ h t. Ph i, v th y ch t r i, ch t ngày m ichín Juillet, nh t trình nói rùm, anh không hay sao? Th y là m t ng itrai nh nhu c l m, h i tr c em trao l i v i th y là t i em kh d i nênem l m. Em nói thi t, bây gi em ã th y rõ r i tuy ph n em nghèo hènquê d t, song ng i mà tánh tình nh th y ó, d u làm y t cho em,

em c ng không ch u m n, ch ng lu n là làm ch ng. H ng qu n không bi t l y l i chi mà khuyên d cô, mu n cho th y thôngPhong b c ra mà i áp, nên m t ngó vô bu ng r i t ng h ng hai ba ti ng, có ýkêu th y. Th y không ch u ra. Cô hai Li n th y b t ch anh H ng qu n thì côsanh nghi, nên ng d y nói r ng:

- Anh không hi u, ch thi t em th ng th y Phong l m. Nh ng mà vì sth ng y nên em th cho n ngày ch t em không thèm th y m t th y.Em không l y ch ng âu. Thân em là con gái mà cho th y n m tay

i thì còn m t m i lòng d nào mà ng n i khác. Em nh v y màch th y, ch là ch ngày nào th y ch t r i em t v n ch t theo, ngxu ng diêm chúa em cáo t i th y g t g m con gái d i kh , t i th yham giàu ham sang, t i th y mê quy n mê t c, không ngh a nh ndanh d . Anh có g p th y xin anh làm n nói rõ cho th y bi t r ng th y

ng có mong c i em, th y không áng làm ch ng em âu, ch ngth y ch t r i th y s coi em.

Cô hai Li n nói d t, li n ng d y cáo t v ch ng H ng qu n mà v . H ng qu n th y th y thông Phong không ch u ra, không hi u ý th y thnào nên không dám c m. Ch ng cô hai Li n ra kh i nhà r i, H ng qu n ch y vôbu ng kêu th y. Th y th ng th ng b c ra, m t mày tái lét, n c m t tuông d m,tay c m kh n y m t, b c l i l y nón ra v . H ng qu n th y tr i chuy n m amù m t nên c m th y l i cho qua ám m a r i s i. th y không ch u c b cra i, H ng qu n cho m n dù th y c ng không ch u l y. Th y ra kh i nhà r i tinh th n r i lo n, gan ru t héo teo, nh d i nh iên,

l m l i mà i, không k chi h t. Th y v ch a c n a ng, thì m a ã àoi, m a l n mà gió l i m nh. Th y c i nh th ng, không k dông m a chit, qu n áo loi ngoi, giày v l m lem. i m t lát gió bay nón th y xu ng ru ng,

th y c ng không thèm l i xu ng mà l y, u tr n d m m a mà v . Hai v ch ng ông H ng s th y con v mà b m a qu n áo loi ngoi, m t

ao, môi tái lét ng run l p c p, l t t l y khô cho con thay. Th y thay i chui vô mùng p m m trùm u mà n m.

n chi u d n c m r i bà H ng s d mùng kêu con d y n. Th y n mlim dim không c cc c a. Bà d m n r con thì tay ch n u mình nóng h c; bà

Wasserzeichen Text

kinh hãi l t t kêu ông ch y vô. Ông h i bà l y d u gió mà thoa, còn ông thì ihái rau n45 ng âm v t n c mà cho u ng. Th y thông nóng n m mê s ng, b c áo gi t tóc, m t lát ch n v n ng i d ymu n ch y, mi ng nói tía lia, song th y nói d p dính d p d i, không bi t nóivi c gì, ch nghe có m y ti ng:

- i nghi p tôi l m cô hai ôi! Ho c: tôi bi t l i c a tôi r i ho c: tôi l ycô, xin cô ng gi n tôi n a!.

Hai v ch ng ông H ng s th y con au nh v y thì lo s h t s c, nênng i canh gi sáng êm không dám r i. Qua ngày sau coi b nh không gi m chút nào h t, th y c nóng h c luônluôn, mà khi th y n m mê im lìm, khi thì th y v t ng i d y mà nói. Ông H ng

ch y lên xóm r c th y M nh xu ng coi m ch ng cho thu c. V d c ngp ông H ng qu n m i cho H ng qu n hay s con mình i v m c m a nênm n ng. H ng qu n i theo xu ng th m, b c vô n m tay kêu th y thì th y m t mà không bi t chi h t.

Th y M nh ch n m ch nói th y thông c m th ng hàn n ng l m, songkhông nói c u c c ng không, c h t thu c cho th y u ng lún. Th y thông Phong u ng thu c c ng nh không, b i vì th y ã u ng m yngày mà b nh không th y gi m b t chút nào h t. Th y không n c m c, m ingày bà H ng s v ch mi ng th y vài ba mu ng cháo mà thôi. Th y au trót m i ngày nh v y, hình vóc g y mòn, m t sâu, m t th n ai

n th m c ng u lo s . B a n bà H ng s b ng th ng Jean l i ng i d abên th y. Th y day qua ng con, thì nh ng m t mà dòm, tay n m tay con,

c m t ch y t r t. T i b a ó th y b t nóng c m t chút. Th y th y m ng i g n bèn nói

ng:- Má ôi! S con s ng không c. V y má m n anh H ng qu n Sô

nói v i cô Li n tha l i cho con. Còn con có ch t thì xin má nuôi giùmth ng Jean nghe má.

Bà H ng s và khóc và áp r ng:- Con ng có nói nh v y không nên, con. Th y ngó m lúc l c u r i

day m t vô vách mà khóc. Bà H ng s em s y mà nói l i cho ôngng s hay, v ch ng bàn tính cùng nhau, r i ông lên c y ôngng qu n Sô nói v i H ng ch Hanh xin cô hai Li n ng phi n

th y Phong n a và cho cô xu ng th m th y m t chút, ho c may th yvui lòng mà m nh c ch ng.

- ng qu n Sô xu ng thu t m y l i y cho v ch ng H ng s S cnghe, thì hai ông bà ch c l i l c u, không bi t làm sao mà g m i

u cho con c. B nh c a Th y Phong c gi m vài ngày, r i tr l i n ng. Th y nóng mêman, n m nói làm-xàm hoài, mà ch ng nghe nói l i chi khác h n là m y l i n y:

- i nghi p tôi l m cô hai ôi! Ho c “tôi l d i xin tha l i cho tôi”. M in th y nói b th y run r y s s t, ho c bu n th m khóc lóc.

45 hay „c n dày lá“, có mùi m, dùng nêm canh chua

Wasserzeichen Text

Ông H ng s ch y th y ki m thu c th mà b nh c tr m tr hoài, túngth ông ánh li u n nhà ông Ch Hanh khóc mà n n n xin cô hai Li n tha l icho con mình, và xu ng th m cho nó th y m t m t chút, ho c may c u nó c. H ng ch Hanh kêu con ra ng cho H ng s S c nói chuy n y. H ng

S c khóc lóc n n n thì cô ng lòng, song cô ngh n th y thông Phong công còn gi n, nên cô nói r ng:

- Th y thông ph tôi, ch không ph i tôi ph th y. D u th y ch t i n a,có ph i t i tôi âu. Th a bác, tôi v i th y có tình ngh a chi âu, mà bácbi u tôi th m th y.

H ng s S c khóc mà nói r ng:- Nó l l m xin cháu tha th cho nó. Bác không dám ép vi c chi h t, bác

xin cháu có m t u, là ví d u cháu h t th ng nó i n a, cháu c nglàm n xu ng th m nó m t lát, ho c may nó m ng mà m nh c. ylà cháu c u giùm m ng cho con bác, ch bác có m t mình nó ó, n unó ch t thì v ch ng bác….?

H ng s S c m i nói t i ó r i ông khóc r ng lên, nên nói không d t câuc. H ng ch Hanh ng lòng nên ti p mà khuyên con i. Cô hai Li n c m

xúc quá, mà l i cha m d y n a, b i v y cô c ng khóc và h a x r i cô sxu ng th m. H ng s S c v nói l i thì bà m ng, song th y th y thông Phong c n mthiêm thi p hoài, thì hai v ch ng s l m.

n x cô hai Li n v i v H ng qu n Sô d t nhau xu ng nhà H ng sc. Cô m c áo l a en, qu n lãnh en, u i kh n tr ng tuy s c m t bu n,

song dung m o ch n chánh, t ng i d u dàng, nên xem p l m. Cô vô nhàa cây dù trên ván và l t kh n xu ng r i thì bà H ng s l i n m tay cô màt cô i vô bu ng ng cho th y thông Phong th y m t cô. Cô bu n, gi n, th n

thùa, b ng , trong lòng b i r i, nên c i theo bà H ng s không nói chi h t. Bà H ng s vén mùng, t c m n ra, r i lúc l c kêu th y thông r ng:

- y con, có con hai Li n xu ng th m con ây, con ráng d y mà nóichuy n m t chút, con.

Th y thông Phong nh ng m t dòm th y cô hai Li n, thì s c m t hân hoan,mu n ch ng tay ng i d y, mà d y không n i, nên n m l i, hai hàng n c m tch y dài xu ng m t. Cô hai Li n ng ngó trân trân, th y th y hình vóc teo nhách, m t m i khácxa, cô ng lòng quên h t cái thói b c b o c a th y làm cho cô au n bu nth m trót h n b n n m tr ng, nên cô b c l i ng i t i thanh gi ng r i n m tayth y mà khóc vùi. Th y m m t ngó cô, r i n c m t nh gi t, mà không nói ti ng chi h t.Cách m t h i, th y p tay xu ng gi ng ráng nói có m t ti ng “ch t” r i ng a

t, tr c th t t h i li n. Bà H ng s kinh hãi la lên, ông ngoài ch y vô thì th y Cô hai Li n

ng ôm th y mà khóc. Th y tay ch n l nh ng t, tuy ng c còn m m, song h ith ã t r i. Hai v ch ng ông H ng S v i v H ng qu n Sô th y Cô haiLi n t c t i, than khóc th y u ng lòng, nên áp khuyên gi i cô, r i d t cô rangoài. Cô ng i trên ván, hai tay b m m t mà khóc hoài, cho n t i, v H ngqu n Sô th i thúc cô m i ch u v .

Wasserzeichen Text

Cô hai Li n v nhà thu t chuy n l i cho cha m nghe, r i cô vô bu ng n mdàu dàu, không k c m n c chi h t. Sáng b a sau cô i ra ch T m vu mua m tve d m và m t h p á phi n em v lén gi u trong bu ng, tính th m b a ó cô s

v n mà ch t.n chi u cô n u c m d n cho cha m n, còn cô thì m t mày bu n hiu, cô

không ch u n. Cô ng i khoanh tay t i b ván d i b p mà ngó lên, th y cha mng i n c m, cha tóc b c hoa râm, m mình g y vóc m, cô ngó m t h i r i c mngh a sanh thành cúc d c, cô ng lòng th ng cha th ng m , nên n c m tch y d m d . T i l i cô chong èn ng i m t mình trong bu ng cho n khuya, côsuy ngh th nào không bi t mà cô ve d m và li ng h p thu c phi n ra sau

n, không tính t v n n a. Còn v ch ng H ng s S c tuy con ch t thì th ng ti c, song than khóc

i thì áp lo t ng táng con. Th m thay cho bà H ng s b a t ng chung bà b ng th ng Jean i theo sauquan tài, bà thì khóc k vang rân, còn th ng nh m c tang tr ng l p mà khônghi u chi h t, nên th y o t l n x n thì nó l i c i gi n t nhiên. Chôn c t xong r i, ch ng v d c ng, ông H ng s S c th y bà cònkhóc hoài, ông m i nói r ng:

- Thôi, bà ng có bu n n a. C ng t i n i mình b t ch c thói i, cócon l i d y d nó l i t p cho nó quen tánh ham giàu ham sang, b i tình

i ngh a, nên bây gi nó ph i ch t v cái tánh y, ngh ch ng l gì.Nay nó còn l i cho mình m t chút con trai ây, thôi mình ráng nuôi

ng d y d nó, mà bà ng có d y nó nh th ng cha nó n a, nghehôn.

M y l i v n t t mà g m chánh lý, b i v y bà H ng s nghe r i bà t nhng , bà không khóc n a, l i ôm u th ng Jean mà hun và nói r ng:

- Bà bi t khôn r i, bà ráng d y cháu ng ngày sau cháu tr nên úngn, nghe hôn cháu.

CHUY N SAU

Nghe nói t th y thông Phong ch t r i thì Cô hai Li n c lúc thúc trongnhà, ch không ch u i âu h t. Mà trong nhà ch ng h th y cô c i bao gi . Cách n m n m sau, bà H ng ch Hanh ch t r i ch ng vài n m n a ông

ng ch c ng ch t theo. Cô hai Li n lo vi c t ng táng xong r i, t i l i cô u ngm á phi n mà ch t…

L i nghe nói th ng Jean, là con Tr n V n Phong, ch ng nó l n, trí tu thôngminh, tánh tình ch n chánh h c thi u lãnh b ng Tú tài r i không ch u i làmvi c quan, c nhà h h v i ông n i bà n i. Ch ng ông Cai T ng Luông qua i, nó lãnh ph n n c a m c támtr m m u ru ng và n m muôn ng b c, lo làm m m cho cha m l i làm luôn

Cô hai Li n n a. Nó c t nhà t i T m vu, r c ông n i và bà n i v nuôi.Nh ng nhà giàu sang ai th y h h c gi i, ti n nhi u, tánh tình kh ng khái, n thu n l ng, c ng u mu n g con cho nó. Nó không ành ch nào h t, c

Wasserzeichen Text

y mà nuôi ông n i bà n i cho n ch ng nó hai m i l m tu i r i nó th y conông c h c Nhiên bên M Tho, nhà nghèo mà tích c, m i nói mà c i. V ch ng thu n hòa, kính nhau nh khách. Ông H ng s S c tu i ã trên

y m i, h ng th y hai cháu d t nhau ra v n hoa ng i mà trò chuy n, thì ôngvu t râu, m m c i, coi b ông c chí l m.

Sài Gòn, Juin 1926

Thầy thông ngôn

Documents

Nhung loigocphatday 1 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Nhung buctamthu tapii - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dao duclamnguoi 1 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Giao anlopngugioitapii - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Te nguumotsung - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Tu voluongtam 1 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Phat tucanbiet5 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Chung dao - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Giao anduclythamtap1 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dvxp10 xuatban 08_2 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Nhung loigocphatday 4 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Bon bathoai - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dvxp01 xuatban 07 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Nhung loigocphatday 3 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dvxp10 xuatban 08 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dvxp05 xuatban 07 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Phat tucanbiet4 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Dvxp06 xuatban 07 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Hanh thapthien 1 - THẦY THÍCH THÔNG LẠC

Ap dungduchieusinhtapii - THẦY THÍCH THÔNG LẠC