View
17
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
TheProjectGutenbergEBookofZadig,byVoltaire
ThiseBookisfortheuseofanyoneanywhereatnocostandwithalmostnorestrictionswhatsoever.Youmaycopyit,giveitawayorre-useitunderthetermsoftheProjectGutenbergLicenseincludedwiththiseBookoronlineatwww.gutenberg.org
Title:Zadig
Author:Voltaire
PostingDate:June4,2012[EBook#5985]ReleaseDate:June,2004FirstPosted:October7,2002
Language:Spanish
***STARTOFTHISPROJECTGUTENBERGEBOOKZADIG***
ProducedbyJulietSutherland,CharlesFranksandtheOnlineDistributedProofreadingTeam.
NOVELASDE
VOLTAIRE,
TRADUCIDAS
PORJ.MARCHENA.
BURDEOS,
IMPRENTADEPEDROBEAUME,
ALLÉESDETOURNY,NO.5.
1819.
ZADIG,
ó
ELDESTINO,
HISTORIAORIENTAL.
DEDICATORIADEZADIGALASULTANACHERAAH,PORSADI.
A18delmesdeCheval,año837delahegira.
Embelesodelasniñasdelosojos,tormentodelcorazon,luzdelánimo,nobesoyoelpolvodetuspiés,porqueónoandasápié,ósiandas,pisasórosasótapetesdeIran.Ofrézcotelaversiondeunlibrodeunsabiodelaantigüedad,quesiendotanfelizquenadateniaquehacer,gozóladichamayordedivertirseconescribirlahistoriadeZadig,libroquedicemasdeloqueparece.Ruégotequeleleasyleapreciesenloquevaliere;puesaunquetodavíaestátuvidaensuprimavera,aunqueteembistenderondonlospasatiempostodos,aunqueereshermosa,ytutalentodaátuhermosuramayorrealce,aunqueteelogiandediaydenoche,motivosconcomitantesquesonmasquesuficientesparaquenotengaspizcadesentidocomun,contodoesotienesagudeza,discrecion,yfinísimogusto,yteheoidodiscurrirconmastinoqueciertosdervichesviejosdeluengabarba,ygorrapiramidal.Eresprudentesinserdesconfiada,piadosasinflaqueza,benéficaconacierto,amigadetusamigos,sincolrarenemigos.Nuncacifrasendecirpullaselchistedetusagudezas,nidicesmaldenadie,niánadieselehaces,puestoquetanfácilcosateserialounoylootro.Tualmasiempremehaparecidotanperfectacomotuhermosura.Nitefaltaciertocaudalejodefilosofía,quemehapersuadidoáqueteagradariamasqueáotraesteescritodeunsabio.
Escribióseprimeroenelantiguocaldeo,quenitúniyosabemos,yfuétraducidoenárabepararecreaciondelnombradosultanUlug-beg,enlostiemposqueArabesyPersianossedabanáescribirlasMilyunaNoches,losMilyunDias,etc.UlugmasgustabadeleeráZadig,perolassultanassedivertianmasconlosMilyuno.DecialeselsabioUlug,quecomopodianllevarenpacienciaunoscuentossinpiésnicabeza,quenadaqueriandecir.Puesporesomismosondenuestrogusto,respondiéronlassultanas.
Esperoquetúnoteparezcasáellas,yqueseasunverdaderoUlug;ynodesconfíodequequandotehallesfatigadadeconversacionestaninstructivascomolosMilyuno,aunquemuchoménosrecreativas,podréyotenerlahonradequeteocupesalgunosminutosdevagarenoirmecosasdichasenrazon.
SientiempodeScander,hijodeFilipo,hubierassidoTalestris,ólareynadeSabea
entiempodeSoleyman,estosreyeshubieransidolosquehubieranperegrinadoporverte.
Ruegoálasvirtudescelestialesquetusdeleytesnollevenacibar,queseaduraderatuhermosura,ytuventuraperpetua.
SADI.
CAPITULOPRIMERO.
Eltuerto.
ReynandoelreyMoabdar,viviaenBabiloniaunmozollamadoZadig,debuenaíndole,queconlaeducacionsehabiamejorado.Sabiaenfrenarsuspasiones,aunquemozoyrico;nigastabaafectacion,niseempeñabaenqueledieransiemprelarazon,yrespetabalaflaquezahumana.Pasmábansetodosviendoquepuestoquelesobrabaagudeza,nuncasemofabaconchufletasdelosdesconciertosmalhilados,delasmurmuracionessinfundamento,delosdisparatadosfallos,delasburlasdejuglares,quellamabanconversacionlosBabilonios.EnellibroprimerodeZoroastrohabiavistoqueeselamorpropiounapelotallenadeviento,yquesalendeellaborrascasasí,quelapican.NosealababaZadigdequenohaciaapreciodelasmugeres,ydequelasdominaba.Eraliberal,sinquelearredraseeltemordehacerbienádesagradecidos,cumpliendoconaquelgranmandamientodeZoroastro,quedice:"Dadecomerálosperros"quandotúcomieres,aunquetemuerdan"luego."Erasabioquantopuedeserloelhombre,puesprocurabavivirencompañíadelossabios:habiaaprendidolascienciasdelosCaldeos,yestabainstruidoenquantoacercadelosprincipiosfísicosdelanaturalezaensutiemposeconocia;ydemetafísicasabiatodoquantoentodostiempossehasabido,queesdecirmuypocacosa.Creíafirmísimamentequeunañotienetrecientossesentaycincodiasyunquarto,contraloqueenseñabalamodernafilosofíadesutiempo,yqueestabaelsolenelcentrodelmundo;yquandolosprincipalesmagosledecianentonodeimproperio,ymirándoledereojo,quesustentabaprincipiossapienteshaeresim,yquesolounenemigodeDiosydelestadopodiadecirquegirabaelsolsobresuexe,yqueeraelañodedocemeses,secallabaZadig,sinfruncirlascejasniencogersedehombros.
Opulento,yportantonofaltándoleamigos,disfrutandosalud,siendobuenmozo,prudenteymoderado,conpechoingenuo,yelevadoánimo,creyóquepodiaaspiraráserfeliz.EstabaapalabradosumatrimonioconSemira,queporsuhermosura,sudote,ysucuna,eraelmejorcasamientodeBabilonia.ProfesábaleZadigunsinceroyvirtuosocariño,ySemiraleamabaconpasion.Rayabayaelventurosodiaqueáenlazarlosiba,quandopaseándoseámbosamantesfueradelaspuertasdeBabilonia,baxounaspalmasquedabansombraálasriberasdelEufrates,viéronacercarseunoshombresarmadosconalfangesyflechas.EranestosunossayonesdelmanceboOrcan,sobrinodeunministro,yencalidaddetallosaduladoresdesutiolehabianpersuadidoáquepodiahacerquantoseleantojase.Ningunadelas
prendasyvirtudesdeZadigposeía;perocreídoqueseleaventajabamucho,estabadesesperadopornoserelpreferido.Estoszelos,meroshijosdesuvanidad,lehiciéroncreerqueestabaenamoradodeSemira,yquisorobarla.Habíanlacogidolosrobadores,yconelarrebatodesuviolencialahabianherido,vertiendolasangredeunapersonaqueconsupresencialostigresdelmonteImaohabriaamansado.TraspasabaSemiraelcieloconsuslamentos,gritando:¡Queridoesposo,quemellevandeaqueláquienadoro!Nolamoviaelpeligroenqueseveía,quesoloensucaroZadigpensaba.Defendíalaestecontodoeldenuedodelamorylavalentía,yconayudadesolosdosesclavosahuyentóálosrobadores,ysetraxoáSemiraensangrentadaydesmayada,quealabrirlosojosconocióàsulibertador.¡OZadig!ledixo,osqueriacomoámiesposo,yahoraosquierocomoaqueláquiendevidayhonrasoydeudora.NuncarebosóunpechoenmastiernosafectosqueeldeSemira,nuncatanlindabocapronunciócontantavivezadeaquellasinflamadasexpresionesquedelagratituddelmasaltobeneficioydelosmastiernosraptosdelcariñomaslegitimosonhijas.Eralevesuherida,ysanóenbreve.Zadigestabaheridodemaspeligro,porqueunaflechalehabiahechounahondallagajuntoalojo.SemiraimportunabaálosDiosesporlacuradesuamante:diaynochebañadoslosojosenllanto,aguardabaconimpacienciaelinstantequelosdeZadigsepudierangozarenmirarla;perounaapostemaqueseformóenelojoheridocausóelmayortemor.EnviáronállamaráMenfisalcélebremédicoHermes,quevinoconunacrecidacomitiva;yhabiendovisitadoalenfermodeclaróqueirremediablementeperdiaelojo,pronosticandohastaeldiaylahoraquehabiadesucedertanfataldesman.Sihubierasido,dixo,elojoderecho,yolecuraria;perolasheridasdelizquierdonotienencura.TodaBabiloniasedoliódelasuertedeZadig,alpasoquequedóasombradaconlaprofundacienciadeHermes.Dosdiasdespuesreventónaturalmentelaapostema,ysanóZadig.Hermesescribióunlibro,probándolequenodebiahabersanado,elqualZadignoleyó;peroluegoquepudosalir,fuéáveráaquelladequienesperabasufelicidad,yporquienúnicamentequeriatenerojos,HallábaseSemiraensuquinta,tresdiashacia,ysupoZadigenelcamino,quedespuesdedeclararresueltamentequeteniaunainvencibleantipatiaálostuertos,lahermosadamasehabiacasadoconOrcanaquellamismanoche.Desmayósealoirestanueva,yestuvoenpocoquesudolorleconduxeraalsepulcro;masdespuesdeunalargaenfermedadpudomaslarazonqueelsentimiento,yfuénopocapartedesuconsuelolamismaatrocidaddelagravio.Pueshesidovíctima,dixo,detancruelantojodeunamugercriadaenpalacio,mecasaréconunahijadeunhonradovecino.EscogiópuespormugeráAzora,doncellamuycuerdaydelamejoríndole,enquiennonotómasdefectoquealgunainsustancialidad,ynopocainclinacionácreerquelosmozosmaslindoseransiemprelosmascuerdosyvirtuosos.
CAPITULOII
Lasnarices.
UndiaquevolviadelpaseoAzoratodainmutada,yhaciendodescompuestosademanes:¿Quétienes,querida?ledixoZadig;¿quéesloquetanfueradetítehapuesto?¡Ay!lerespondióAzora,lomismohicierastú,sihubiesesvistolaescenaqueacaboyodepresenciar,HabiaidoáconsoláráCosrúa,laviudajóvenquehaerigido,dosdíasha,unmausoleoaldifuntomancebo,maridosuyo,cabeelarroyoquebañaestapradera,jurandoálosDioses,ensudolor,quenoseapartariadelasinmediacionesdeestesepulcro,miéntraselarroyonomudarasucorriente.Bienestá,dixoZadig;esoesseñaldequeesunamugerdebien,queamabadeverasásumarido.Ha,replicoAzora,sitúsupierasqualerasuocupacionquandoentréáverla.—¿Qualera,hermosaAzora?—Darotrocaucealarroyo.AñadióluegoAzoratantasinvectivas,prorumpióentanagriasacusacionescontralaviudamoza,quedisgustómuchoáZadigvirtudtanjactanciosa.Unamigosuyo,llamadoCador,eraunodelosmozosquereputabaAzorapordemayorméritoyprobidadqueotros;Zadiglefiósusecreto,afianzando,enquantolefuéposible,sufidelidadconquantiosasdádivas.DespuesdehaberpasadoAzoradosdiasenunaquintadeunaamigasuya,sevolvióásucasaaltercero.Loscriadosleanunciáronllorandoqueaquellamismanochesehabiacaidomuertoderepentesumarido,quenosehabianatrevidoállevarletanmalanoticia,yqueacababandeenterraráZadigenelsepulcrodesuspadresalcabodeljardin.LlorabaAzora,mesábaseloscabellos,yjurabaquenoqueriavivir.AquellanochepidióCadorlicenciaparahablarconella,ylloráron,ámbos.Elsiguientedialloráronménos,ycomiéronjuntos.FióleCadorquelehabiadexadosuamigolamayorpartedesucaudal,yledióáentenderquesumayordichaseriapoderpartirleconella.Lloróconestoladama,enojóse,yseapaciguóluego;ycomolacenafuémaslargaquelacomida,habláronámbosconmasconfianza.HizoAzoraelpanegíricodeldifunto,confesandoemperoqueadoleciadeciertosdefectillosqueenCadornosehallaban.
EnmitaddelacenasequejóCadordeunvehementedolorenelbazo,yladamainquietayasustadamandóletraxerantodaslasesenciasconquesesahumaba,paraprobarsialgunaeraunremediocontralosdoloresdebazo;sintiendomuchoquesehubieraidoyadeBabiloniaelsapientísimoHermes,ydignándosehastadetocarelladodondesentiaCadortanfuertesdolores.¿Sueledarosestedolortancruel?ledixocompasiva.Adosdedosdelasepulturameponeáveces,lerespondióCador,ynohaymasqueunremedioparaaliviarme,queesaplicarmealcostadolasnarices
deunhombrequehayamuertoeldiaántes.¡Raroremedio!dixoAzora.Noesmasraro,respondióCador,queloscuernosdeciervoqueponenálosniñosparapreservarlosdelmaldeojos.EstaúltimarazonconelmuchoméritodelmozodetermináronalcaboálaSeñora.Porfin,dixo,silasnaricesdemimaridosonunpocomascortasenlasegundavidaqueenlaprimera,noporesolehadeimpedirelpasoelángelAsrael,quandoatravieseelpuenteSebinavar,paratransitardelmundodeayeraldemañana.Diciendoesto,cogióunanavaja,llegósealsepulcrodesuesposobañándoleenllanto,ysebaxóparacortarlelasnarices;peroZadigqueestabatendidoenelsepulcro,agarrandoconunamanosusnarices,ydesviandolanavajaconlaotra,sealzóderepenteexclamando;OtraveznodigastantomaldeCosrúa,quelaideadecortarmelasnaricesbienselaspuedeapostarálademudarlacorrientedeunarroyo.
CAPITULOIII.
Elperroyelcaballo.
EnbreveexperimentóZadigque,comodiceellibrodeZenda-Vesta,sielprimermesdematrimonioeslalunademiel,elsegundoesladeacibar.ViósemuyprestoprecisadoárepudiaráAzora,quesehabiatornadoinaguantable,yprocuróserfelizestudiandolanaturaleza.Nohaysermasventuroso,decia,queelfilósofoqueestudiaelgranlibroabiertoporDiosálosojosdeloshombres.Lasverdadesquedescubresonpropiedadsuya:sustentayenaltecesuánimo,yviveconsosiego,sintemordelosdemas,ysinquevengasutiernaesposaácortarlelasnarices.
Empapadoenestasideas,seretiróáunaquintaáorillasdelEufrates,dondenoseocupabaencalcularquantaspulgadasdeaguapasancadasegundobaxolosarcosdeunpuente,nisielmesdelratonllueveunalíneacúbicadeaguamasqueeldelcarnero;niideabahacersedacontelarañas,óporcelanaconbotellasquebradas;estudiaba,sí,laspropiedadesdelosanimalesylasplantas,yenpocotiempograngeóunasagacidadquelehaciatocarmillaresdediferenciasdondelosotrossolouniformidadveían.
Paseándoseundiajuntoáunbosquecillo,vióvenircorriendouneunucodelareyna,acompañadodevariosempleadosdepalacio:todosparecianllenosdezozobra,ycorrianátodaspartescomolocosqueandanbuscandolomaspreciosoquehanperdido.Mancebo,ledixoelprincipaleunuco,¿vísteisalperrodelareyna?RespondióleZadigconmodestia:Esperraquenoperro.Teneisrazon,replicóelprimereunuco.Esunaperrafinamuychiquita,continuóZadig,quehaparidopocoha,coxadelpiéizquierdodelantero,yquetienelasorejasmuylargas.¿Conquelahabeisvisto?dixoelprimereunucofueradesí.Noporcierto,respondióZadig;nilahevisto,nisabiaquelareynatuvieseperraninguna.
Acontecióqueporuncaprichodelacasosehubieseescapadoalmismotiempodemanosdeunpalafrenerodelreyelmejorcaballodelascaballerizasreales,yandabacorriendoporlavegadeBabilonia.Ibantrasdeélelcaballerizomayorytodossussubalternosconnoménospremuraqueelprimereunucotrasdelaperra,DirigióseelcaballerizoáZadig,preguntándolesihabiavistoelcaballodelrey.Eseesuncaballo,dixoZadig,quetieneelmejorgalope,dosvarasdealto,lapesuñamuypequeña,lacoladevarayquartadelargo;elbocadodelfrenoesdeorodeveinteytresquilates,ylasherradurasdeplatadeoncedineros.¿Ypordondeha
ido?¿dondeestá?preguntóelcaballerizomayor.Nilehevisto,repusoZadig,niheoidonuncahablardeél.
NialcaballerizomayornialprimereunucolesquedódudadequehabiarobadoZadigelcaballodelreyylaperradelareyna;conduxeronlepuesálaasambleadelgranDesterham,quelecondenóádoscientosazotesyseisañosdepresidio.Nobienhubiérondadolasentencia,quandopareciéronelcaballoylaperra,desuertequeseviéronlosjuecesenladolorosaprecisiondeanularsusentencia;condenaronemperoáZadigáunamultadequatrocientasonzasdeoro,porquehabiadichoquenohabiavistohabiendovisto.Primeropagólamulta,yluegoselepermitiódefendersupleytoanteelconsejodelgranDesterliam,dondedixoasí:
Astrosdejusticia,pozosdeciencia,espejosdelaverdad,queconlagravedaddelplomounísladurezadelhierro,elbrillodeldiamante,ynopocaafinidadconeloro,siéndomepermítidohablaranteestaaugustaasamblea,juroporOrosmades,quenuncavínilarespetableperradelareyna,nielsagradocaballodelreydereyes.Elsucesohasidocomovoyácontar.Andabapaseandoporelbosquecillodondeluegoencontréalvenerableeunuco,yalilustrísimocaballerizomayor.Observéenlaarenalashuellasdeunanimal,yfácilmenteconocíqueeraunperrochico.Unossurcoslargosyligeros,impresosenmontoncillosdearenaentrelashuellasdelaspatas,mediéronáconocerqueeraunaperra,yquelecolgabanlastetas,dedondecolegíquehabiaparidopocosdiashacia.Otrosvestigiosenotradireccion,quesedexabanversiemprealrasdelaarenaalladodelospiésdelanteros,medemostráronquetenialasorejaslargas;ycomolaspisadasdelunpiéeranménoshondasenlaarenaquelasdelosotrostres,saquéporconseqüenciaqueera,sisoyosadoádecirlo,algocoxalaperradenuestraaugustareyna.
Enquantoalcaballodelreydereyes,laverdadesquepaseándomeporlasveredasdedichobosque,notélasseñalesdelasherradurasdeuncaballo,queestabantodasáigualdistancia.Estecaballo,dixe,tieneelgalopeperfecto.Enunasendaangostaquenotienemasdedosvarasymediadeancho,estabaáizquierdayáderechabarridoelpolvoenalgunosparages.Elcaballo,conjeturéyo,tieneunacoladevarayquarta,queconsusmovimientosáderechayáizquierdahabarridoestepolvo.Debaxodelosárbolesqueformabanunaenramadadedosvarasdealto,estabanreciencaidaslashojasdelasramas,yconocíquelashabiadexadocaerelcaballo,queportantoteniadosyaras.Sufrenohadeserdeorodeveinteytresquilates,porquehabiendoestregadolacabezadelbocadocontraunapiedraquehevistoqueeradetoque,hicelaprueba.Porfin,lasmarcasquehandexadolasherradurasenpiedrasdeotraespeciemehanprobadoqueerandeplatadeoncedineros.
QuedáronsepasmadostodoslosjuecesconelprofundoysagaztinodeZadig,y
llególanoticiaalreyylareyna.Enantesalas,salas,ygabinetesnosehablabamasquedeZadig,yelreymandóqueselerestituyeselamultadequatrocientasonzasdeoroáquehabiasidosentenciado,puestoquenopocosmagoserandedictámendequemarlecomohechicero.Fuéronconmuchoaparatoásucasaelescribanodelacausa,losalguacilesylosprocuradores,állevarlesusquatrocientasonzas,singuardarporlascostasmasquetrecientasnoventayocho;verdadesquelosescribientespidiéronunagratificacion.
ViendoZadigqueeracosamuypeligrosaelsaberendemasía,hizopropósitofirmedenodecirenotraocasionloquehubiesevisto,ylaocasionnotardóenpresentarse.Unreodeestadoseescapó,ypasópordebaxodelosbalconesdeZadig.Tomáronledeclaracionáeste,nodeclarónada;yhabiéndoleprobadoquesehabiaasomadoalbalcon,portamañodelitofuécondenadoápagarquinientasonzasdooro,ydiólasgraciasálosjuecesporsumuchabenignidad,queasíeracostumbreenBabilonia,¡GranDios,deciaZadigentresí,quédesgraciadoesquiensepaseaenunbosquepordondehayapasadoelcaballodelrey,ólaperritadelareyna!¡Quédepeligroscorrequienásubalconseasoma!¡Quécosatandifícilesserdichosoenestavida!
CAPITULOIV.
Elenvidioso.
ApelóZadigálaamistadyálafilosofiaparaconsolarsedelosmalesquelehabiahecholafortuna.EnunarrabaldeBabiloniateniaunacasaalhajadaconmuchogusto,yallíreunialasartesylasrecreacionesdignasdeunhombrefino.Porlamañanaestabasubibliotecaabiertaparatodoslossabios,yporlatardesumesaápersonasdebuenaeducacion.Peromuyprestoechódeverqueeramuypeligrosotratarconsabios.SuscitóseunafuertedisputaacercadeunaleydeZoroastro,queprohibecomergrifo.¿Comoestáprohibidoelgrifo,decianunos,sinohaytalanimal?Fuerzaesquelehaya,decianotros,quandonoquiereZoroastroquelecomamos.Zadig,porponerlosconformes,lesdixo:Puesnocomamosgrifo,sigrifoshay;ysinoloshay,ménosloscomerémos,yasíobedecerémosáZoroastro.
Habiaunsabioescritorquehabiacompuestounaobraentrecetomosenfolioacercadelaspropiedadesdelosgrifos,granteurgista,queátodapriesasefuéápresentaranteelarchimagoDrastanés,elmasnecio,yáconseqüenciaelmasfanáticodelosCaldeosdeaquellosremotostiempos.EnhonraygloriadelSol,habriaestemandadoempalaráZadig,yrezadoluegoelbreviariodeZoroastroconmasdevotacompuncion.SuamigoCador(queunamigovalemasqueuncientodeclérigos)fuéáveralviejoDrastanés,yledixoasí:GloriaalSolyálosgrifos;nadietoquealpeloáZadig,queesunsanto,ymantienegrifosensucorral,sincomérselos:suacusadorsí,queesherege.¿Puesnohasustentadoquenosonnisolípedosniinmundoslosconejos?Bien,bien,dixoDrastanés,meneandolatemblonacabeza:áZadigselehadeempalar,porquetieneideaserróneassobrelosglifos;yalotro,porquehahabladosinmiramientodelosconejos.ApaciguóloCadortodopormediodeunamozaderetretedepalacio,áquienhabiahechounchiquillo,laqualteniamuchoinfluxoconelcolegiodelosmagos,ynoempaláronánadie;cosaquelamurmuráronmuchosdoctores,yporellopronosticáronlapróxîmadecadenciadeBabilonia.DeciaZadig:¿Enquésecifralafelicidad?Todomepersigueenlatierra,hastalosseresimaginarios;ymaldiciendodelossabios,resolvióceñirseávivirconlagentefina.
ReuníanseensucasalossugetosdemasfinotratodeBabilonia,ylasmasamablesdamas;servíanseexquisitascenas,precedidaslasmasvecesdeacademias,yqueanimabanconversacionesamables,enquenadieaspirabaáecharlodeagudo,queesmediocertísimodeserunmajadero,ydeslustrarlamasbrillantetertulia.Losplatos
ylosamigosnoeranlosqueescogialavanagloria,queentodopreferiaálaapariencialarealidad,yasísegrangeabaunaestimacionsólida,poresomismoqueménosáellaaspiraba.
ViviaenfrentedesucasauntalArimazo,sugetoquellevabalaperversidaddesuánimoenlafisonomíagrabada:corroíalelaenvidia,yreventabadevanidad,dexandoapartequeeraunpresumidodesaberfastidioso.Comolaspersonasfinasseburlabandeél,élsevengabahablandomaldeellas.Condificultadreuniaensucasaaduladores,puestoqueerarico.ImportunábaleelruidodeloscochesqueentrabandenocheencasadeZadig,peromasleenfadabaeldelasalabanzasquedeéloía.Ibaalgunasvecesásucasa,ysesentabaálamesasinqueleconvidaran,corrompiendoeljúbilodelacompañíaentera,comodicenqueinficionanlasarpíaslosmanjaresquetocan.Sucedióleundiaquequisodarunbanqueteáunadama,que,envezdeadmitirle,sefuéácenarconZadig;yotravez,estandoámboshablandoenpalacio,sellegóunministroqueconvidóáZadigácenar,ynoledixonadaáArimazo.Entanflacoscimientosestribanáveceslasmascruelesenemigas.Estehombre,queapellidabaBabiloniaelenvidioso,quisodaraltrasteconZadig,porquelellamabaneldichoso.Cienvecesaldia,diceZoroastro,sehallaocasionparahacerdaño,yparahacerbienapénasunavezalaño.
FuéseelenvidiosoácasadeZadig,elqualseestabapaseandoporsusjardinescondosamigos,yunaseñoraáquiendeciaalgunasflores,sinotroánimoquedecirlas.TratábasedeunaguerraqueacababadeconcluirconfelicidadelreycontraelpríncipedeHircania,feudatariosuyo.Zadigqueenestacortaguerrahabiadadorepetidaspruebasdevalor,haciamuchoselogiosdelrey,ymastodavíadeladama.Cogiósulibrodememoria,yescribióenélquatroversosderepente,quedióáleerásuhermosahuéspeda;peroaunquesusamigoslesuplicáronqueselosleyese,pormodestia,óacasoporunamorpropiomuydiscreto,noquisohacerlo:quebiensabiaquelosversosderepentehechossolosonbuenosparaaquellaparaquiensehacen.Rasgópuesendoslahojadellibrillodememoriaenqueloshabiaescrito,ytirólosdospedazosáunaenramadaderosales,dondefuéenbaldebuscarlos.Empezóenbreveálloviznar,ysevolviérontodosálossalones;peroelenvidiosoquesehabiaquedadoeneljardin,tantoregistróquedióconunamitaddelahoja,laqualdetalmaneraestabarasgada,quelamitaddecadaversoquellenabaunrenglonformabasentido,yaununversocorto;ylomasextrañoesque,porunacasotodavíamasextraordinario,elsentidoqueformabanlostalesversoscortoseraunaatrozinfectivacontraelrey.Leíaseenellos:
UnmonstruodetestableHoyrigelaCaldea;Sutronoincontrastable
Elpodermismoafea,
Porlavezprimeradesuvidasecreyófelizelenvidioso,teniendoconqueperderáunhombredebienyamable.Embriagadoentanhorriblejúbilo,dirigióalmismoreyestasátiraescritadeplumadeZadig,elqual,consusdosamigosyladama,fuéllevadoálacárcel,yseleformócausa,sinquesedignarandeoirle.Púsoseelenvidioso,quandolehubiéronsentenciado,enelcaminopordondehabiadepasar,yledixoquenovaliannadasusversos.NoloechabaZadigdepoeta;sentiaemperoenelalmaversecondenadocomoreodelesa-magestad,ydexardosamigosyunahermosadamaenlacárcelporundelitoquenohabiacometido.Nolopermitiéronalegarnadaensudefensa,porqueellibrodememoriaestabaclaro,yqueasíeraestiloenBabilonia.Caminabapuesalcadahalso,atravesandoinmensasfilasdegentescuriosas;ningunoseatreviaácondolersedeél,perosíseagolpabanparaexâminarquécaraponia,ysiibaámorirconaliento.Susparienteseranlosúnicosafligidos,porquenoheredaban,habiéndoseconfiscadolastresquartaspartesdesucaudalábeneficiodelerario,ylarestantealdelenvidioso.
Miéntrasqueseestabadisponiendoámorir,sevolódelbalconellorodelrey,yfuéáposarseenlosrosalesdeljardindeZadig.Habiaderribadoelvientounmelocotondeunárbolinmediato,quehabiacaidosobreunpedazodeunlibrillodememoriaescrito,yselehabiapegado.Agarróelloroelmelocotonconloescrito,yselollevótodoálasrodillasdelrey.Curiosoestaleyóunaspalabrasquenosignificabannada,yparecianfinesdeverso.Comoeraaficionadoálapoesía,yquesiempresepuedesacaralgoconlospríncipesquegustandecoplas,ledióenquepensarlaaventuradelpapagayo.AcordándoseentónceslareynadeloquehabiaeneltrozodellibrodememoriadeZadig,mandóqueseletraxesen,yconfrontandoámbostrozossevióqueveniaunoconotro;ylosversosdeZadig,leidoscomoélloshabiaescrito,eranlossiguientes:
Unmonstruodetestableeslasangrientaguerra;HoyrigelaCaldeaenpazelreysinsustos:Sutronoincontrastableamortieneenlatierra;Elpodermismoafeaquiennogozasusgustos.
AlpuntomandóelreyquetraxeranáZadigásupresencia,yquesacarandelacárcelásusdosamigosylahermosadama.PostróseelrostroporelsueloZadigálasplantasdelreyylareyna;pidiólesrendidamenteperdonporlosmalosversosquehabiacompuesto,yhablócontaldonayre,tinoyagudeza,quelosmonarcasquisiéronvolveráverle:volvió,ygustómas.Leadjudicáronlosbienesdelenvidiosoqueinjustamentelehabiaacusado:Zadigselosrestituyótodos,yelúnicoafectodelcorazondesuacusadorfuéelgozodenoperderloquetenia.Dediaen
diaseaumentabaelaprecioqueelreydeZadighacia:convidábaleátodassusrecreaciones,yleconsultabaentodosasuntos.Desdeentónceslareynaempezóámirarleconunacomplacenciaquepodiaacarreargravespeligrosáella,ásuaugustoesposo,áZadigyalreynoentero,yZadigácreerquenoescosatandificultosavivirfeliz.
CAPITULOV.
Elgeneroso.
Vinolaépocadelacelebridaddeunasolemnefiestaquesehaciacadacincoaños,porqueeraestiloenBabiloniadeclararconsolemnidad,alcabodecincoaños,qualdelosciudadanoshabiahecholamasgenerosaaccion.Losjueceseranlosgrandesylosmagos.Exponiaelprimersatrapaencargadodelgobiernodelaciudad,lasaccionesmasilustreshechaseneltiempodesugobierno;losjuecesvotaban,yelreypronunciabaladecision.Delosextremosdelatierraacudianespectadoresáestasolemnidad.Recibiaelvencedordemanodelmonarcaunacopadeoroguarnecidadepiedraspreciosas,yledeciaelreyestaspalabras:"Recibidestepremiodelagenerosidad,yoxalámeconcedanlosDiosesmuchosvasallosqueávosseparezcan."
Llegadoestememorabledia,sedexóverelreyensutrono,rodeadodegrandes,magosydiputadosdetodaslasnaciones,quevenian,áunosjuegosdondenoconlaligerezadeloscaballos,niconlafuerzacorporal,sinoconlavirtudsegrangeabalagloria.Recitóenvozaltaelsatrapalasaccionesporlasqualespodiansusautoresmerecerelinestimablepremio,ynohablósiquieradelamagnanimidadconquehabiarestituidoZadigtodosucaudalalenvidioso:quenoeraestaaccionquemerecieradisputarelpremio.
Primeropresentóáunjuezquehabiendo,envirtuddeunaequivocaciondequenoeraresponsable,falladounpleytoimportantecontraunciudadano,lehabiadadotodosucaudal,queeraloequivalentedelaperdidadellitigante.
Luegoproduxounmanceboqueperdidodeamorporunadoncellaconquienseibaácasar,selacediónoobstanteáunamigosuyo,queestabaálamuerteporamoresdelamisma,yademasdotóladoncella.
HizoluegocompareceráunmilitarqueenlaguerradeHircaniahabiadadoexemplotodavíademayorgenerosidad.Llevábanseásuamadaunossoldadosenemigos,ymiéntraslaestabadefendiendocontraellos,leviniéronádecirqueotrosHircanossellevabandeallícercaásumadre;yabandonóllorandoásuquerida,porlibertarálamadre.Quandovolvióátomarladefensadesudama,laencontróexpirando,ysequisodarlamuerte;perolerepresentósumadrequenoteniamasapoyoqueél,ytuvoánimoparasufrirlavida.
Inclinábanselosjuecesporestesoldado;peroelreytomandolapalabra,dixo:Accionesnoblelasuya,ytambienlosonlasdelosotros,peronomepasman;yayerhizoZadigunaquemehapasmado.PocosdiashaquehacaidodemigraciaCoreb,miministroyvalido.Quejábamedeélconvehemencia,ytodoslospalaciegosmedecianqueerayodemasiadamentemisericordioso;todosdecianáporfíamaldeCoreb.PreguntésudictámenáZadig,yseatrevióáalaharle.Confiesoqneennuestrashistoriashevistoexemplosdehaberpagadounyerroconsucaudal,cedidosudama,óantepuestosumadrealobjetodesuamor;peronuncaheleidoqueunpalaciegohayadichobiendeunministrocaidoconquienestabaenojadosusoberano.Acadaunodeaquelloscuyasaccionessehanrecitadoledoyveintemilmonedasdeoro;perolacopaseladoyáZadig.
Señor,replicóeste,vuestramagestadeselúnicoquelamerece,yquienhahecholamasinauditaaccion,puessiendoreynosehaindignadocontrasuesclavoquecontradeciasupasion.TodoscelebráronadmiradosalreyyáZadig.Recibiéronlasdádivasdelmonarcaeljuezqushabiadadosucaudal,elamantequehabiacasadoásuamadaconsuamigo,yelsoldadoqueántesquisolibrarásumadrequeásudama;yZadigobtuvolacopa.Grangeóseelreylareputaciondebuenpríncipe,quenoconservómuchotiempo;yseconsagróeldiaconfiestasqueduráronmasdeloqueprescribialaley,conservándoseaunsumemoriaenelAsia.DeciaZadig:¡conqueenfinsoyfeliz!peroZadigseengañaba.
CAPITULOVI.
Elministro.
Habiendoperdidoelreyásuprimerministro,escogióáZadigparadesempeñarestecargo.TodaslashermosasdamasdeBabiloniaaplaudiéronestaeleccion,porquenuncahabiahabidoministrotanmozodesdelafundaciondelimperio:todoslospalaciegoslasintiéron;alenvidiosoledióunvómitodesangre,yselehincháronextraordinariamentelasnarices.DióZadiglasgraciasalreyyálareyna,yfuéluegoádárselasalloro.Preciosopáxaro,ledixo,túhassidoquienmehaslibradolavida,yquienmehashechoprimerministro.Muchomalmehabianhecholaperrayelcaballodesusmagestades,perotúmehashechomuchobien.¡Enquécosasestribalasuertedeloshumanos!Peropuedeserquemidichasedesvanezcadentrodepocosinstantes.Ellororespondió:ántes.DiógolpeáZadigestapalabra;puestoqueáfuerdebuenfísicoquenocreíaquefuesenloslorosprofetas,sesosególuego,yempezóáservirsucargolomejorquesupo.
Hizoqueátodoelmundoalcanzaraelsagradopoderdelasleyes,yqueáningunoabrumaraelpesodesudignidad.Noimpidiólalibertaddevotoseneldivan,ycadavisirpodia,sindisgustarle,exponersudictámen.Quandofallabadeunasunto,laley,noél,eraquienfallaba;peroquandoestaeramuysevera,lasuavízaba;yquandofaltabaley,lahaciasuequidadtal,quesehubierapodidoatribuiráZoroastro.Elfuéquiendexóvinculadoenlasnacioneselgranprincipiodequevalemaslibertarunreo,quecondenaruninocente.Pensabaqueeradestinodelasleyesnoménossocorrerálosciudadanosqueamedrentarlos.Cifrábasesuprincipalhabilidadendesenmarañarlaverdadqueprocurantodosobscurecer.Sirviósedeestahabilidaddesdelosprimerosdiasdesuadministracion.HabiamuertoenlasIndiasuncomerciantemuynombradodeBabilonia:yhabiendodexadosucaudalporigualespartesásusdoshijos,despuesdedotarásuhija,dexabaademasunlegadodetreintamilmonedasdeoroáaqueldesushijosquesedecidiesequelehabiaqueridomas.Elmayorleerigióunsepulcro,yelmenordióásuhermanapartedesuherenciaenaumentodesudote.Lagentedecia:Elmayorqueriamasásupadre,yelmenorquieremasásuhermana:lastreintamilmonedassedebendaralmayor.LlamóZadigsucesivamenteálosdos,yledixoalmayor:Nohamuertovuestropadre,quehasanadodesuúltimaenfermedad,yvuelveáBabilonia.LoadoseaDios,respondióelmancebo;perosusepulcromehabiacostadohartocaro.LomismodixoluegoZadigalmenor.LoadoseaDios,respondió,voyárestituirámipadretodoquantotengo,peroquisieraquedexaseámihermanaloquelehedado.
Norestituiréisnada,dixoZadig,yseosdaránlastreintamilmonedas,quevossoiselquemasávuestropadrequeríais.
Habiadadounadoncellamuyricapalabradematrimonioádosmagos,ydespuesdehaberrecibidoalgunosmesesinstruccionesdeámbos,seencontróencinta.Ambosqueriancasarseconella.Ladoncelladixoqueseriasumaridoelquelahabiapuestoenestadodedarunciudadanoalimperio.Unodecia:Yohesidoquienhehechoestabuenaobra;elotro:No,quesoyyoquienhetenidotantadicha.Estábien,respondióladoncella,reconozcoporpadredelacriaturaelquelepuedadarmejoreducacion.Parióunchico,yquisoeducarleunoyotromago.LlevadalainstanciaanteZadig,losllamóáentrámbos,ydixoalprimero:¿Quéhasdeenseñarátualumno?Enseñaréle,respondióeldoctor,lasochopartesdelaoracion,ladialéctica,laastrologia,lademonología,quécosaeslasustanciayelaccidente,loabstractoyloconcreto,lasmonadasylaharmoníapreestablecida.Puesyo,dixoelsegundo,procuraréhacerlejustoydignodeteneramigos.Zadigfalló:Oraseasónosupadre,tútecasarásconsumadre.
TodoslosdiasvenianquejasálacortecontraelItimaduletdeMedia,llamadoIrax,granpotentado,quenoeradeperversaíndole,peroquelavanidadyeldeleytelehabianestragado.Rarasvecespermitiaquelehablasen,ynuncaqueseatreviesenácontradecirle.Nosontanvanoslospavones,nimasvoluptuosaslaspalomas,niménosperezososlosgalápagos;solorespirabavanagloriaydeleytesvanos.
ProbóseZadigácorregirle,yleenviódepartedelreyunmaestrodemúsica,condocecantoresyveinteyquatroviolines,unmayordomoconseiscocinerosyquatrogentiles-hombres,quenoledexabannunca.Decialaórdendelreyquesesiguiesepuntualísimamenteelsiguienteceremonial,comoaquísepone.
Eldiaprimero,asíquesedespertóelvoluptuosoIrax,entróelmaestrodemúsicaacompañadodeloscantoresyviolines,ycantáronunacantataqueduródoshoras,ydetresentresminutoseraelestribillo:
¡Quantomerecimiento!¡Quégracia,quénobleza!¡Queufano,quecontentoDebeestardesípropiosugrandeza!
Concluidalacantata,lerecitóungentil-hombreunaarengaquedurótresquartosdehora,pintándolecomoundechadoperfectodequantasprendaslefaltaban;yacabada,lelleváronálamesaaltoquedelosinstrumentos.Durótreshoraslacomida;yasíqueabrialabocaparadeciralgo,exclamabaelgentil-hombre:Su
Excelenciatendrarazon.Apénasdeciaquatropalabras;interrumpiaelsegundogentil-hombre,diciendo:SuExcelenciatienerazon.LosotrosdosseltabanlacarcajadaenaplausodeloschistesquehabiadichoódebidodecirIrax.Servidosquefuéronlospostres,serepitiólacantata.
Parecióledeliciosoelprimerdia,yquedópersuadidodequelehonrabaelreydereyesconformeásumérito.Elsegundolefuéalgoménosgrato;elterceroestuvoincomodado;elquartonolepudoaguantar;elquintofuéuntormento;finalmente,aburridodeoircantarsincesar:¡quéufano,quécontentodeleestardesípropiosugrandeza!dequesiempreledixeranqueteniarazon,ydequelerepitieranlamismaarengatodoslosdiasálapropiahora,escribióálacortesuplicandoalreyquefuesedignadodellamarásusgentiles-hombres,susmúsicosysumayordomo,prometiendotenermasaplicacionyménosvanidad.Luegogustóménosdeaduladores,dióménosfiestas,yfuémasfeliz;porque,comodiceelSader,sincesarplaceresnosonplaceres.
CAPITULOVII.
Disputasyaudiencias.
DeestemodoacreditabaZadigcadadiasuagudoingeníoysubuencorazon;todoslemirabanconadmiracion,yleamabanempero.Erareputadoelmasventurosodeloshombres;llenoestabatodoelimperiodesunombre;guiñábanleáhurtadillastodaslasmugeres;ensalzabansujustificacionlosciudadanostodos;lossabioslemirabancomounoráculo,yhastalosmismosmagosconfesabanquesabiapuntomasqueelviejoarchi-magoSiara,tanléjosentóncesdeformarlecansaacercadelosgrifos,quesolosecreíaloqueáéllepareciacreible.
ReynabademilyquinientosañosatrasunagrancontiendaenBabilonia,queteniadivididoelimperioendosirreconciliablessectas:launasustentabaquesiempresedebiaentrareneltemplodeMitraselpiéizquierdopordelante;ylaotramirabaconabominacionsemejanteestilo,yllevabasiempreelpiéderechodelantero.Todoelmundoaguardabaconansiaeldiadelafiestasolemnedelfuegosagrado,parasaberquésectafavoreciaZadig:todostenianclavadoslosojosensusdospiés;todalaciudadestabasuspensayagitada.EntróZadigeneltemplosaltandoápié-juntilla,yluegoenuneloqüentediscursohizoverqueelDiosdelcieloylatierra,quenomiraconprivilegioánadie,elmismocasohacedelpiéizquierdoquedelderecho.Dixoelenvidiosoysumugerquenohabiasuficientesfigurasensuarenga,dondenosevíanbaylarlasmontañasnilascolinas.Decianquenohabiaenellanixugonitalento,quenosevíalamarahuyentada,lasestrellasportierra,yelsolderretidocomoceravírgen;porfin,quenoestabaenbuenestilooriental.Zadignoaspirabamasqueáquefuesesuestiloeldelarazon.Todoelmundosedeclaróensufavor,noporqueestabaenelcaminodelaverdad,niporqueeradiscreto,niporqueeraamable,sinoporqueeraprimervisir.
Nodióménosfelicecimaáotrointrincadísimopleytodelosmagosblancosconlosnegros.Losblancosdecianqueeraimpiedaddirigirsealorientedelhibierno,quandolosficlesorabanáDios;ylosnegrosafirmabanquemirabaDiosconhorroráloshombresquesedirígianalponientedelverano.Zadigmandóquesevolvieracadaunoháciadondequisiese.
Encontrómedioparadespacharporlamañanalosasuntosparticularesygenerales,ylodemasdeldiaseocupabaenhermosearáBabilonia.Haciarepresentartragediasparallorar,ycomediasparareir;cosaquehabiadexadodeestilarse
muchotiempohacia,yqueélrestableció,porqueerasugetodegustofino.Notenialamaníadequererentendermasquelospentosenlasartes,losqualeslosremunerabacondádivasycondecoraciones,sinenvidiarensecretosuhabilidad.Porlanochedivertiamuchoalrey,ymasálareyna.Deciaelrey:¡Quégranministro!ylareyna:¡Quéamableministro!yambosañadian:Lástimafueraquelehubieranahorcado.
Nuncaotroentanaltocargosevióprecisadoádartantasaudienciasálasdamas:lasmasvenianáhablarledealgúnnegocioquenolesimportaba,paraprobarseáhacerleconél.Unadelasprimerasquesepresentófuélamugerdelenvidioso,juándoleporMitras,porZenda-Vesta,yporelfuegosagrado,quesiemprehabiamiradocondetestacionlaconductadesumarido.Luegolefióqueeraeltalmaridazelosoymalcriado,yledióáentenderquelecastigabanlosDiosesprivándoledelospreciososefectosdeaquelsacrofuego,elúnicoquehaceáloshombressemejantesálosinmortales;porfindexócaerunaliga.CogiólaZadigconsuacostumbradacortesanía,peronoselaatóáladamaálapierna;yesteleveyerro,siportalpuedetenerse,fuéorígendelasdesventurasmashorrendas.Zadignopensóenello,perolamugerdelenvidiosopensómasdeloquedecirsepuede.
Cadadiaselepresentabannuevasdamas.AseguranlosanalessecretosdeBabilonia,quecayóunavezenlatentacion,peroquequedópasmadodegozarsindeleyte,ydetenersudamaensusbrazosdistraido.Eraaquellaáquiensinpensardiópruebasdesuproteccion,unacamaristadelareynaAstarte.PorconsolarsedeciaparasíestaenamoradaBabilonia:Menesteresquetengaestehombreatestadalacabezadenegocios,puesaunenellancedegozardesuamorpiensaenellos.EscapóseleáZadigenaquellosinstantesenquelosmasnodicenpalabra,ósolodicenpalabrassagradas,clamarderepente:LAREYNA;ycreyólaBabilonia,quevueltoensíenuninstantedeliciosolehabiadichoREYNAMIA.MasZadig,distraidosiempre,pronuncióelnombredeAstarte;yladama,queentanfelizsituaciontodolointerpretabaásufavor,sefiguróquequeriadecirqueeramashermosaquelareynaAstarte.SaliódelserrallodeZadighabiendorecibidoespléndidosregalos,yfuéácontarestaaventuraálaenvidiosa,queerasuíntimaamiga,laqualquedópenetradadedolorporlapreferencia.Nisiquierasehadignado,decia,deatarmeestamalhadadaliga,quenoquieroquemevuelvaáservir,¡Ha,ha!dixolaafortunadaálaenvidiosa,lasmismasligasllevaisquelareyna:¿lastomaisenlamismatienda?Sumióseensusideaslaenvidiosa,norespondió,ysefuéáconsultarconelenvidiososumarido.
EntretantoZadigconociaqueestabadistraidoquandodabaaudiencia,yquandojuzgaba;ynosabiaáquéatribuirlo:estaerasuúnicapesadumbre.Soñóunanochequeestabaacostadoprimeroencimadeunasyerbassecas,entrelasqualeshabia
algunaspunzantesqueleincomodaban;queluegoreposabablandamentesobreunlechoderosas,delqualsaliaunasierpequeconsuvenenosayaceradalengualeheriaelcorazon.¡Ay!decia,muchotiempoheestadoacostadoencimadelassecasypunzantesyerbas;ahoraloestoyenellechoderosas:¿masqualserálaserpiente?
CAPITULOVIII.
Loszelos.
DesumismadichavinoladesgraciadeZadig,peromasaundesumérito.Todoslosdiasconversabaconelrey,yconsuaugustaesposaAstarte,yaumentabaelembelesodesuconversacionaqueldeseodegustar,que,conrespectoalentendimiento,escomoelarreoálahermosura;ypocoápocohicieronsumocedadysusgraciasunaimpresionenAstarte,queálosprincipiosnoconocióellapropia.Creciaestapasionenelregazodelainocencia,abandonándoseAstartesinescrúpulonirezeloalgustodeverydeoiráunhombreamadodesuesposoydelreynoentero.Alababáselesincesaralrey,hablabadeélconsusdamas,queponderabanmasaunsusprendas,yiodoasíahondabaensupecholaflechaquenosentia.HaciaregalosáZadig,enqueteniamasparteelamordeloqueellasepensaba;ymuchasveces,quandosefigurabaquelehablabacomoreyna,satisfechaseexpresabacomomugerenamorada.
MuymashermosaeraAstartequelaSemiraquetantaojerizateniaconlostuertos,yquelaotraquehabiaqueridocortarásuesposolasnarices.ConlallanezadeAstarte,consustiernasrazonesdequeempezabaásonrojarse,consusmiradasqueprocurabaapartardeél,yqueenlassuyasseclavaban,seencendióenelpechodeZadigunfuegoqueáélpropiolepasmaba.Combatió,llamoásuauxîliolafilosofíaquesiemprelehabiasocorrido;peroestanialumbrósuentendimiento,nialiviósuánimo.Ofrecíanseanteél,comootrostantosdiosesvengadores,laobligacion,lagratitud,lamagestadsupremavioladas:combatiayvencia;perounavictoriaácadainstantedisputada,lecostabalágrimasysuspiros.Yanoseatreviaáconversarconlareynaconaquellaserenalibertadquetantoáentrámboshabiaembelesado;cubríansedeunanubesusojos;eransusrazonesconfusasymalhiladas;baxabalosojos;yquandoinvoluntariamenteenAstartelosponia,encontrabalossuyosbañadosenlágrimas,dedondesalianinflamadosrayos.Parecequesedecianunoáotro:Nosadoramos,ytememosamarnos;ámbosardemosenunfuegoquecondenamos.DelaconversaciondelareynasaliaZadigfueradesí,desatentado,ycomoabrumadoconunacaigaconlaqualnopodia.Enmediodelaviolenciadesuagitacion,dexóquesuamigoCadorcolumbrarasusecreto,comounoquehabiendolargotiempoaguantadolaspunzadasdeunvehementedolor,descubrealfinsudolenciaporungritolastimeroquevencidodesustormentoslevanta,yporelsudorfrioqueporsusemblantecorre.
DíxoleCador:Yahabiayodistinguidolosafectosquedevosmismoosesforzábaisáocultar:quetienenlaspasionesseñalesinfalibles;ysiyoheleidoenvuestrocorazon,contemplad,amadoZadig,sidescubriráelreyunamorqueleagravia;élquenotieneotrodefectoqueserelmaszelosodelosmortales.VosresistísávuestrapasionconmasvigorquecombateAstartelasuya,porquesoisfilósofoysoisZadig.Astarteesmuger,yesomasdexaqueseexpliquensusojosconimprudenciaquenopiensaserculpada:satisfechapordesgraciaconsuinocencia,nosecuradelasaparienciasnecesarias.Miéntrasquenoleremuerdaennadalaconciencia,tendrémiedodequesepierda.Siámbosestuviéseisacordes,frustraríaislosojosmaslinces:unapasionensucunaycontrarestadarompeafuera;elamorsatisfechosesabeocultar.EstremecióseZadigconlapropuestadeengañaralmonarcasubienhechor,ynuncafuémasfielásupríncipequequandoculpadodeuninvoluntariodelito.EntantolareynarepetiacontalfreqüenciaelnombredeZadig;colorábansedemanerasusmexillasalpronunciarle;quandolehablabadelantedelrey,estabaunasvecestananimadayotrastanconfusa;parábasetanpensativaquandoseiba,queturbadoelreycreyótodoquantovía,ysefiguróloquenovía.Observósobretodoquelasbabuchasdesumugereranazules,yazuleslasdeZadig;queloslazosdesumugereranpajizos,ypajizoelturbantedeZadig:tremendosindiciosparaunpríncipedelicado.Enbrevesetornáronensuánimoexâsperadoencertezalassospechas.
Losesclavosdelosreyesylasreynassonotrastantasespíasdesusmasescondidosafectos,yenbrevedescubriéronqueestabaAstarteenamorada,yMoabdarzeloso.Persuadióelenvidiosoálaenvidiosaáqueenviaraalreysuligaquesepareciaáladelareyna;yparamayordesgracia,eraazuldichaliga.Elmonarcasolopensóentóncesenelmododevengarse.Unanocheseresolvióádarunvenenoálareyna,yáenviarunlazoáZadigalrayardelalba,ydióestaórdenáundespiadadoeunuco,executordesusvenganzas.Hallábaseálasazonenelaposentodelreyunenanillomudo,peronosordo,quedexabanallícomounanimalejodoméstico,yeratestigodelosmasrecónditossecretos.EraeltalmudomuyafectoálareynayáZadig,yescuchóconnoménosasombroquehorrordarlaórdendematarlosámbos.¿Mascómohariaparaprecaverlaexecuciondetanespantosaórden,queseibaácumplirdestrodepocashoras?Nosabiaescribir,perosípintar,yespecialmenteretrataralvivolosobjetos.Unapartedelanochelapasódibuxandoloquequeriaquesupieralareyna:representabasudibuxo,enunrincondelquadro,alreyenfurecidodandoórdenesásueunuco;enotrorinconunacuerdaazulyunvasosobreunamesa,conunasligasazules,yunascintaspajizas;yenmediodelquadrolareynamoribundaenbrazosdesusdamas,yásusplantasZadigahorcado.Figurabaelhorizonteelnacimientodelsol,comoparadenotarqueestahorrendacatástrofedebiaexecutarsealrayardelaaurora.Luegoquehuboacabado,sefuécorriendoalaposentodeunadamadeAstarte,ladespertó,yledixoporseñasque
eramenesterquellevaraalinstanteaquelquadroálareyna.
HetepuesqueámedianochellamanálapuertadeZadig,ledespiertan,yleentreganunaesqueladelareyna:dudandoZadigsiessueño,rompeelnemacontrémulamano.¡Quépasmonofuéelsuyo,niquienpuedepintarlaconsternacionyelhorrorquelesobrecogiéron,quandoleyólassiguientespalabras!"Huidsintardanza,óvanáquitaroslavida.Huid,Zadig,queyooslomandoennombredenuestroamor,ydemiscintaspajizas.Noeraculpada,peroveoquevoyámorirdelinquente."
ApénastuyoZadigfuerzaparaarticularunapalabra.MandóllamaráCador,ysindecirlenadalediólaesquela;yCadorleforzóáqueobedeciese,yáquetomasesindetenerseelcaminodeMenfis.Siosaventuraisáiráverálareyna,ledixo,aceleraissumuerte;ysihablaisconelrey,tambienesperdida.Yomeencargodesusuerte,seguidvoslavuestra:esparcirélavozdequeoshabeisencaminadohácialaIndia,iréprontoábuscaros,yosdiréloquehubieresucedidoenBabilonia.
Sinperderunminuto,hizoCadorllevaráunasalidaexcusadadepalaciodosdromedariosensilladosdelosmasandariegos;enunomontóZadig,quenosepodiatener,yestabaápuntodemuerte,yenotroelúnicocriadoqueleacompañaba.ApocoratoCadorsumidoendoloryasombrohuboperdidoásuamigodevista.
LlegóelilustreprófugoálacimadeuncolladodedondesedescubriaáBabilonia,yclavandolosojosenelpalaciodelareynasecayódesmayado.Quandorecobróelsentido,vertióabundantellanto,invocandolamuerte.Alfindespuesdehaberlamentadoladeplorableestrelladelamasamabledelasmugeres,ylaprimerareynadelmundo,reflexîonandouninstanteensupropiasuerte,dixo:¡VálameDios;yloqueeslavidahumana!¡Ovirtud,paraquemehasvalido!Indignamentemehanengañadodosmugeres;ylatercera,quenoesculpada,yesmashermosaquelasotras,vaámorir.Todoquantobienhehechohasidounmanantialdemaldicionesparamí;ysimehevistoexâltadoalápicedelagrandeza,hasidoparadespeñarmeenlamashondasimadeladesventura.Sicomotantoshubierasidomalo,seria,comoellos,dichoso.Abrumadocontanfatalesideas,cubiertoslosojosdeunvelodedolor,pálidodecolordemuerteelsemblante,ysumidoelánimoenelabismodeunatenebrosadesesperacion,siguiósuviageháciaelEgipto.
CAPITULOIX.
Lamugeraporreada.
EncaminabaseZadigenladirecciondelasestrellas,yleguiabanlaconstelaciondeOrionyellucienteastrodeSirioháciaelpolodeCanopo.Contemplabaadmiradoestosvastosglobosdeluzqueparecenimperceptibleschispasánuestravista,alpasoquelatierraquerealmenteesunpuntoinfinitamentepequeñoenlanaturaleza,lamiranuestracodiciacomotangrandeytannoble.Representábaseentóncesáloshombrescomorealmenteson,unosinsectosqueunosáotrossedevoransobreunmezquinoátomodecieno;imágenverdaderaqueacallabaalparecersuscuitas,retratándolelanadadesuserydeBabiloniamisma.Lanzábasesuánimoenloinfinito,ydesprendidodesussentidoscontemplabaelinmutableórden,deluniverso.Masquandoluegotornandoensí,yentrandodentrodesucorazon,pensabaenAstarte,muertaacasoácausadeél,todoeluniversodesaparecia,ynovíamasqueálamoribundaAstarteyalmalhadadoZadig.Agitadodeestefluxoyrefluxodesublimefilosofíaydeacerboduelo,caminabahácialasfronterasdeEgipto,yyahabiallegadosufielcriadoalprimerpueblo,ylebuscabaalojamiento.PaseábaseentantoZadigporlosjardinesqueornabanlasinmediacionesdellugar,quandoácortadistanciadelcaminorealvióunamugerllorando,queinvocabacielosytierraensuauxîlio,yunhombreenfurecidoenseguimientosuyo.Alcanzábalaya;abrazabaellasusrodillas,yelhombrelacargabadegolpesydenuestos.PorlasañadelEgipcio,ylosreiteradosperdonesquelepedialadama,coligióqueélerazelosoyellainfiel;perohabiendocontempladoálamuger,queeraunabeldadperegrina,yqueademassepareciaalgoáladesventuradaAstarte,sesintiómovidodecompasionenfavordeella,ydehorrorcontraelEgipcio.Socorredme,exclamóladamaáZadigentresollozos,ysacadmedepoderdelmasinhumanodelosmortales;libradmelavida.Oyendoestasvoces,fuéZadigáinterponerseentreellayestecruel.Entendiaalgolalenguaegipcia,yledixoenesteidioma:Siteneishumanidad,ruégoosquerespeteislaflaquezaylahermosura.¿Cómoagraviáisundechadodeperfeccionesdelanaturaleza,postradoávuestrasplantas,sinmasdefensaquesuslágrimas?Ha,ha,ledixoelhombrecolérico:¿conquetambientúlaquieres?puesentímevoyávengar.Dichasestasrazones,dexaáladamaqueteniaasidaporloscabellos,ycogiendolalanzavaápasárselaporelpechoalextrangero.Estequeestabasosegadoparóconfacilidadelencuentrodeaquelfrenético,agarrandolalanzaporjuntoalhierrodequeestabaarmada.Forcejandounoporretirarla,yotroporquitársela,sehizopedazos.Sacaentónces
elEgipciosuespada,ármaseZadigconlasuya,yseembistenunoyotro.Daaquelmilprecipitadosgolpes;páralosesteconmaña:yladamasentadasobreelcéspedlosmira,ycomponesuvestidoysutocado.EraelEgipciamasforzudoquesucontrario,Zadigeramasmañoso:estepeleabacomounhombrequeguiabaelbrazoporsuinteligencia,yaquelcomounlocoqueciegoconlosarrebatosdesusañalemoviaálaaventura.VaZadigáél,ledesarma;yquandomasenfurecidoelEgipciosequieretiraráél,leagarra,leaprietaentresusbrazos,lederribaportierra,yponiéndolelaespadaalpecho,lequieredexarlavida.DesatinadoelEgipciosacaunpuñal,yhiereáZadig,quandovencedoresteleperdonaba;yZadigindignadolepasaconsuespadaelcorazon.LanzaelEgipciounhorrendogrito,ymuereconvulsoydesesperado,VolvióseentoncesZadigáladama,yconvozrendidaledixo:Mehaforzadoáquelemate;yaestaisvengada,ylibredelhombremasfuribundoquehevisto:¿quéquereis,Señora,quehaga?Quemueras,infame,replicóella,quehasquitadolavidaámiamante:¡oxalápudierayodespedazarteelcorazon!Porcierto,Señora,respondióZadig,queerararosugetovuestroamante;osaporreabacontodassusfuerzas,ymequeriadarlamuerte,porquemehabíaissuplicadoqueossocorriese.¡Pluguieraalcielo,repusoladamaendescompasadosgritos,quemeestuvieraaporreandotodavía,quebienmeloteniamerecido,porhaberledadozelos!¡Pluguieraalcielo,repito,queélmeaporreara,yqueestuvierastúcomoél!MaspasmadoymasenojadoZadigquenuncaentoda,suvida,ledixo:Bienmereciérais,puestoquesoislinda,queosaporrearayocomoélhacia,tantaesvuestralocura;peronometomaréesetrabajo.Subióluegoensucamello,yseencaminóalpueblo.Pocospasoshabiaandado,quandovolviólacaraalruidoquemetianquatrocorreosdeBabilonia,queácarreratendidavenian.Dixounodeellosalverálamuger:Estamismaes,quesepareceálasseñasquenoshandado;ysincurarsedelmuerto,echáronmanodeladama.DabaestagritosáZadigdiciendo:Socorredme,generosoextrangero;perdonadmesiosheagraviado:socorredme,ysoyvuestrahastaelsepulcro.PeroáZadigselehabiapasadolamaníadepelearotravezporfavorecerla.Paraeltonto,respondió,quesedexareengañar.Ademasestabaherido,ibaperdiendolasangre,necesitabadequelediesensocorro;yleasustabalavistadelosquatroBabiloniosdespachados,seguntodaapariencia,porelreyMoabdar.Aguijópueselpasoháciaellugar,nopudiendoalmarporquevenianquatrocoricosdeBabiloniaáprenderáestaEgipcia,peromaspasmadotodavíadelacondiciondelataldama.
CAPITULOX.
Laesclavitud.
Entrandoenlaaldeaegipcia,seviócercadodegentequedeciaágritos:EsteeselrobadordelahermosaMisuf,yelqueacabadeasesinaráCletofis.Señores,lesrespondió,líbremeDiosderobarenmividaávuestrahermosaMisuf,queesantojadizaendemasía;yáeseCletofisnoleheasesinado,sinoquemehedefendidodeél,porquemequeriamatar,porhaberlerendidamentesuplicadoqueperdonaseálahermosaMisuf,áquiendabadesaforadosgolpes.Yosoyextrangero,vengoárefugiarmeenEgipto;ynoespresumiblequeunoquevieneápedirvuestroamparo,empiecerobandoáunamugeryasesinandoáunhombre.
EranenaqueltiempolosEgipciosjustosyhumanos.ConduxolagenteáZadigálacasadecabildo,dondeprimerolecuráronlaherida,yluegotomáronseparadamentedeclaracionáélyásucriadoparaaveriguarlaverdad,delaqualresultónotorioquenoeraasesino;perohabiendoderramadolasangredeunhombre,lecondenabalaleyáseresclavo.Vendiéronseenbeneficiodelpueblolosdoscamellos,yserepartióentrelosvecinostodoeloroquetraía;élmismofuépuestoápúblicasubhastaenlaplazadelmercado,juntoconsucompañerodeviage,yserematólaventaenunmercaderárabe,llamadoSetoc;perocomoelcriadoeramasaptoparalafaenaqueelamo,fuévendidomuchomascaro,porquenohabiacomparacionentreunoyotro.FuépuesesclavoZadig,ysubordinadoásupropiocriado:atáronlosjuntosconungrillete,yenesteestadosiguiéronásucasaalmercaderárabe.EnelcaminoconsolabaZadigásucriadoexhortándoleátenerpaciencia,yhaciendo,segúnacostumbraba,reflexîonessobrelashumanasvicisitudes.Bienveoquelafatalidaddemiestrellasehacomunicadoálatuya.Hastaahoratodasmiscosashantomadorarogiro:mehancondenadoáunamultaporhabervistopasarunaperra;haestadoenpocoquemeempalaranporungrifo;hesidocondenadoámuerteporhabercompuestounosversosenalabanzadelrey;mehehuidoáuñadecaballodelahorca,porquegastabalareynacintasamarillas;yahorasoyesclavocontigo,porqueunzafiohaaporreadoásudama.Vamos,noperdamosánimo,queacasotodoestotendráfin:fuerzaesquelosmercaderesárabestenganesclavos;¿yporquénolohedeseryolomismoqueotro,siendohombrelomismoqueotro?Nohadeserninguninhumanoestemercader;ysiquieresacarfrutodelasfaenasdesusesclavos,menesteresquelostratebien.Asídecia,yenlointeriordesucorazonnopensabamasqueeneldestinodelareynadeBabilonia.
DosdiasdespuessepartióelmercaderSetocconsusesclavosysuscamellosálaArabiadesierta.ResidiasutribueneldesiertodeOreb,yeraarduoylargoelcamino.DurantelamarchahaciaSetocmuchomasapreciodelcriadoquedelamo,yledabamuchomejortratoporquesabiacargarmasbienloscamellos.
DosjornadasdeOrebmurióuncamello,ylacargaserepartiósobreloshombrosdelosesclavos,cabiéndolesuparteáZadig.EchóseáreirSetoc,alverquetodosibanencorvados;ysetomóZadiglalibertaddeexplicarlelarazon,enseñándolelasleyesdelequilibrio.Pasmadoelmercaderleempozóátratarconmasmiramiento;yviendoZadigquehabiadespertadosucuriosidad,selaaumentóinstruyéndoledevariascosasquenoeranagenasdesucomercio;delagravedadespecíficadelosmetalesyotrasmateriasenigualvolúmen,delaspropiedadesdemuchosanimalesútiles,ydelosmediosdesacarfrutodelosquenoloeran:porfin,leparecióunsabio,yenadelanteleaprecióenmasqueásucamaradaquetantohabiaestimado,ledióbuentrato,ylesalióbienlacuenta.
AsíquellegóSetocásutribu,reclamódeunhebreoquinientasonzasdeplataquelehabiaprestadoápresenciadedostestigos;perohabianmuertoámbos,yelhebreoquenopodiaserconvencido,seguardabalaplatadelmercader,dandograciasáDiosporquelehabiaproporcionadomododeengañaráunárabe.ComunicóSetocelnegocioconZadigdequienhabiahechosuconsejero.¿Quécondiciontienevuestrodeudor?ledixoZadig.Lacondiciondeunbribon,replicóSetoc.Loqueyopreguntoessiesvivoóflemático,imprudenteódiscreto.Dequantosmalospagadoresconozco,dixoSetoc,eselmasvivo.Estábien,repusoZadig,permitidmequeabogueyoenvuestrademandaanteeljuez.Conefectocitóaltribunalalhebreo,yhablóaljuezenestostérminos:Almohadadeltronodeequidad,yosoyvenidoparareclamar,ennombredemiamo,quinientasonzasdeplataqueprestóáestehombre,yquenolequierepagar.¿Teneistestigos?dixoeljuez.No,porquesehanmuerto;masquedaunaanchapiedrasobrelaqualsecontóeldinero;ysigustavuestragrandezamandarquevayanábuscarlapiedra,esperoqueelladarátestimoniodelaverdad.Aquínosquedarémoselhebreoyyo,hastaquelleguelapiedra,queenviaréábuscarácostademiamoSetoc.Meplace,dixoeljuez;ypasoádespacharotrosasuntos.
AlfindelaaudienciadixoáZadig:¿Conquenohallegadoesapiedratodavía?Respondióelhebreosoltandolarisa:Aquíseestariavuestragrandezahastamañana,esperandolapiedra,porqueestámasdeseismillasdeaquí,ysonnecesariosquincehombresparamenearla.Buenoestá,exclamóZadig,¿nohabiadichoyoquelapiedradariatestimonio?unavezquesabeesehombredondeestá,confiesaquesecontóeldinerosobreella.Confusoelhebreosevióprecisadoádeclararlaverdad,yeljuezmandóquelepusiesenatadoálapiedra,sincomerni
beber,hastaquerestituyeselasquinientasonzasdeplataquepagóalinstante;yelesclavoZadigylapiedrasegrangeáronmuchareputacionentodalaArabia.
CAPITULOXI.
Lahoguera.
EmbelesadoSetochizodestiesclavosumasíntimoamigo,ynopodiavivirsinél,comohabiasucedidoalreydeBabilonia:fuélafortunadeZadigqueSetocnoeracasado.Descubrióesteensuamoexcelenteíndole,mucharectitudyunasanarazon,ysentiaverqueadoraseelexércitocelestial,quierodecirelsol,lalunaylasestrellas,comoeracostumbreantiguaenlaArabia;ylehablabaávecesdeesteculto,aunqueconmuchareserva.Undiaporfinledixoqueeranunoscuerposcomolosdemas,ynomasacreedoresásuveneracionqueunárbolóunpeñasco.Sítal,replicóSetoc,quesonsereseternosquenoshacenmilbienes,animanlanaturaleza,arreglanlasestaciones;apartedequedistantantodenosotrosquenoesposibleménosdereverenciarlos.Masprovechosacais,respondióZadig,delasondasdelmarRoxo,queconducevuestrosgénerosálaIndia:¿yporquénohadesertanantiguocomolasestrellas?Siadoraisloquedistadevos,tambienhabeisdeadorarlatierradelosGangaridas,queestáalcabodelmundo.No,deciaSetoc;maselbrillodelasestrellasestanto,queesmenesteradorarlas.AquellanocheencendióZadigmuchashachasenlatiendadondecenabaconSetoc;yluegoquesepresentósuamo,sehincóderodillasantelosciriosqueardian,diciéndoles:Eternasybrillanteslumbreras,sedmepropicias.Pronunciadasestaspalabras,sesentóálamesasinmiraráSetoc.¿Quéhaceis?ledixoesteadmirado.Loquevos,respondióZadig;adoroesasluces,ynohagocasodesuamoymio.Setocentendióloprofundodelapólogo,albergóensualmalasabiduriadesuesclavo,dexódetributarhomenageálascriaturas,yadoróelSereternoquelashaformado.
ReynabaentóncesenlaArabiaunhorrorosoestilo,cuyoorígenveniadelaEscitia,yestablecidoluegoenlasIndiasáinfluxodelosbracmanes,amenazabatodoelOriente.Quandomoriauncasado,yqueriasersantasucaraesposa,sequemabapúblicamentesobreelcadáverdesumarido,enunasolemnefiesta,quellamabanlahogueradelaviudez;ylatribumasestimadaeraaquellaenquemasmugeressequemaban.MurióunárabedelatribudeSetoc,ylaviuda,pornombreAlmona,personamuydevota,anuncióeldiaylahoraquesehabiadotiraralfuego,alsondaatamboresytrompetas.RepresentóZadigáSetocquanopuestoeratanhorribleestiloalbiendelhumanolinage;quecadadiadexabanquemaráviudasmozasquepodiandarhijosalestado,ócriaráloménoslosquetenian;yconvinoSetocenqueeraprecisohacerquantoparaabolirtaninhumanoestilofueseposible.Peroañadióluego:Masdemilañoshaqueestanlasmugeresenposesiondequemarsevivas.
¿Quiénsehadeatreverámudarunalejconsagradapureltiempo?¿niquécosahaymasrespetablequeunabusoantiguo?Masantiguaestodavíalarazon,replicóZadig;habladvosconloscaudillosdelastribus,miéntrasyovoyávermeconlaviudamoza.
Presentóseáella;ydespuesdehacersebuenlugarencareciendosuhermosura,ydehaberledichoquanlastimosacosaeraquetantasperfeccionesfuesenpastodelasllamas,tambienexâltósuconstanciaysuesfuerzo.¿Tantoqueríaisávuestromarido?ledixo.¿Quererle?noporcierto,respondióladamaárabe:sieraunzafio,unzeloso,hombreinaguantable;perotongohechopropósitofirmedetirarmeásuhoguera.Sinduda,dixoZadig,quedebeserungustoexquisitoestodequemarseviva.Ha,lanaturalezaseestremece,dixoladama,peronotieneremedio.Soydevota,yperderialareputacionqueportalhegrangeado,ytodossereiriandemísinomequemara.HabiéndolahechoconfesarZadigquesequemabaporelquediránypormeravanidad,conversólargoratoconella,demodoqueleinspiróalgunapegoálavida,yciertabuenavoluntadáquienconellarazonaba,¿Quéhiciérais,ledixoenfin,sinoestuviéraisposeidadelavanidaddequemaros?Ha,dixoladama,creoqueosbrindariaconmimano.LlenoZadigdelaideadeAstarte,norespondióáestadeclaracion,perofuéalpuntoáveráloscaudillosdelastribus,ylescontólosucedido,aconsejándolesquepromulgaranunaleyporlaqualnoseriapermitidoáningunaviudaquemarseántesdehaberhabladoásolasconunmanceboporespaciodeunahoraentera;ydesdeentóncesningunadamasequemóentodaArabia,debiéndoseasíáZadiglaobligaciondeverabolidoensolouadiaestilotancruel,quereynabatantossigloshabia:pordondemerecesernombradoelbienhechordelaArabia.
CAPITULOXII.
Lacena.
NopudiendoSetocapartarsedeestehombreenquienresidialasabiduría,lellevóconsigoálagranferiadeBasora,dondesejuntabanlosprincipalestraficantesdelglobohabitable.Zadigsealegrómuchoviendoenunmismositiojuntostantoshombresdetanvariospaises,yleparecióqueeraeluniversounavastafamiliaquesehallabareunidaenBasora.ComióelsegundodiaálamismamesaconunEgipcio,unIndiogangarida,unmoradordelCatay,unGriego,unCelta,yotramuchedumbredeextrangeros,queensusviagesfreqüentesalsenoArábigohabianaprendidoelsuficienteárabeparadarseáentender.ElEgipcíonocabiaensídeenojo.¡QuéabominablepaisesBasora!milonzasdeoronomehanqueridodarsobrelaalhajamaspreciosadelmundo.¿Cómoasí?dixoSetoc;¿sobrequéalhaja?Sobreelcuerpodemitia,respondióelEgipcio,lamashonradamugerdeEgipto,quesiempremeacompañaba,ysehamuertoenelcamino;hehechodeellaunadelasmashermosasmómiasquepuedenverse,yenmitierraencontrariatodoquantodineropidiesesobreestaprenda.Buenacosaesquenomequierandarsiquieramilonzasdeoro,empeñandounefectodetantoprecio.Llenodefurortodavíaibaácomerselapechugadeunexcelentepolloguisado,quandocogiéndoleelIndiodelamano,ledixoentonocompungido:Ha¿quévaisáhacer?Acomerdeesepollo,lerespondióelhombredelamómia.Nohagáistal,replicóelGangarida,quepudieraserquehubiesepasadoelalmadeladifuntaalcuerpodeestepollo,ynooshabeisdeaventurarácomerosávuestratia.Guisarlospollosesunagraviomanifiestocontralanaturaleza.¿Quénostraeisaquíconvuestranaturaleza,yvuestrospollos?repusoeliracundoEgipcio:nosotrosadoramosunbuey,ycomemosvaca.¡Unbueyadorais!¿esposible?dixoelhombredelGanges.¿Ycómosiesposible?continuóelotro:cientotreintaycincomilañoshaqueasílohacemos,ynadieentrenosotroslollevaámal.Ha,enesodecientotreintaycincomil,dixoelIndio,haysupocodeponderacion,porquenohamasdeochentamilqueestápobladalaIndia,ynosotrossomoslosmasantiguos;yBramanoshabiaprohibidoquenoscomiéramosálosbueyes,ántesquevosotroslospusiéraisenlosaltaresyenlasparrillas.ValienteanimalesvuestroBramacomparadoconApis,dixoelEgipcio;¿quécosastanportentosashahechoeseBrama?Elbracmanlereplicó:haenseñadoáloshombresáleeryescribir,ylatierraledebeeljuegodeaxedrez.Estaisequivocado,dixounCaldeoqueásuladoestaba;elpezOaneseselautordetanseñaladosbeneficios,yáélsoloseledebedejusticiatributarhomenage.Todoelmundosabequeeraunser
divino,quetenialacoladeoro,yunacabezahumanamuyhermosa,ysaliadelmarparapredicarenlatierratreshorasaldia.Tuvomuchoshijos,quetodosfuéronreyes,comoesnotorio.Enmicasatengosuimágen,ylaadorocomoesdebido.Lícitoescomervacahastanoquerermas,peroesaccionimpíasobremaneraguisarpescado.Dexandoestoaparte,ámbossoisdeorígenmuybastardayreciente,ynopodeisdisputarconmigo.Lanacionegipcianopasadecientotreintaycincomilaños,ylosIndiosnosedanarribadeochentamil,miéntrasqueconservamosnosotroscalendariosdequatromilsiglos.Creedme,ydexaosdedesatinos,yosdaréácadaunounaefigiamuyhermosadeOanes.TomandoentónceslapalabraelhombredeCambalu,dixo:MuchorespetoálosEgipcios,álosCaldeos,álosGriegos,álosCeltas,áBrama,albueyApis,yalhermosopezOanes;peroelLióelTien,comolequieranllamar[P.D.:Voceschinas,quequierendecirLi,laluznatural,larazon;yTien,elcielo;ytambiensignificanáDios.],novalenménosacasoquelosbueyesylospeces.Nomentarémipais,queestamañocomoelEgipto,laCaldeaylasIndiasjuntas,nidisputareacercadesuantigüedad,porqueloqueimportaesserfeliz,ysirvedepocoserantiguo;perosisetratadealmanaques,diréqueentodaelAsiacorrenlosnuestros,yquelosposeíamosaventajados,ántesquesupieranlosCaldeoslaarismética.
Todossoisunosignorantes,todossinexcepcion,exclamóelGriego.¿Puesqué,nosabeisqueelpadredetodoeselcaos,yqueelestadoenquevemoselmundoesobradelaformaylamateria?HablóeltalGriegolargorato,hastaqueleinterrumpióelCelta,elqualhabiabebidomiéntrasquealtercabanlosdemas,yquecreyéndoseentóncesmasinstruidoquetodos,dixoechandoporvidas,quesoloTeutatesylasagallasderoblemerecianmentarse;queélllevabasiempreagallasenelbolsillo;quesusascendienteslosEscitaseranlosúnicossugetoshonradosquehabiahabidoeneluniverso,puestoquedeverdadcomianávecescarnehumana,peroqueesonoquitabaquefuesenunanacionmuyrespetable;porfin,quesialguiendeciamaldeTeutates,élleenseñariaánosermalhablado.Encendióseentónceslacontienda,yvióSetoclahoraenqueseibaáensangrentarlamesa.Zadig,quenohabiadesplegadoloslabiosdurantelaaltercacion,selevantó,ydirigiéndoseprimeroalCelta,queeraelmasfurioso,ledixoqueteniamucharazon,ylepidióagallas;alabóluegolaeloqüenciadelGriego,ycalmótodoslosánimosirritados.PocodixoaldelCatay,quehabiahabladoconmasjuicioquelosdemas;yalcaboseexplicóasí:Amigosmios,íbaisáenojarossinmotivo,porquetodossoisdelmismodictámen.Todossealborotáronaloirtal.¿Noesverdad,dixoalCelta,quenoadoráisestaagalla,massíalquecrióelrobleylasagallas?Asíeslaverdad,respondióelCelta.Yvos,SeñorEgipcio,depresumiresqueenunbueytributaishomenagealqueoshadadolosbueyes.Esoes,dixoelEgipcio.ElpezOanes,continuó,ledebecederáaquelqueformólamarylospeces.Estamosconformes,dixoelCaldeo.ElIndioyelCatayésreconocenigualmenteque
vosotros,añadió,unprincipioprimitivo.NoheentendidomuybienlasmaravillosaslindezasquehadichoelGriego,peroestoyciertodequetambienadmiteunsersuperiordelqualdependelaformaylamateria.ElGriego,quesevíacelebrado,dixoqueZadighabiacomprendidoperfectamentesuidea.Conquetodosestaisconformes,repusoZadig,ynohaymotivodecontienda.Abrazóletodoelmundo;ySetoc,despuesdehabervendidomuycarossusgéneros,sevolvióconsuamigoZadigásutribu.Asíquellegó,supoZadigqueselehabiaformadocausaensuausencia,yqueleibanáquemarvivo.
CAPITULOXIII.
Lascitas.
MiéntrasesteviageáBasora,concertáronlossacerdotesdelasestrellaselcastigodeZadig.Pertenecíanlesporderechodivinolaspiedraspreciosasydemasjoyasdelasviudasmozasquemorianenlahoguera;yloménosquepodianhacerconZadigeraquemarleporelflacoservicioqueleshabiahecho.Acusáronleportantodequellevabaopinioneserróneasacercadelexércitocelestial,ydeclaráronconjuramentosolemnequelehabianoidodecirquelasestrellasnoseponianenlamar.Estremeciéronselosjuecesdetanhorrendablasfemia;pocofaltóparaquerasgaransusvestidurasaloirpalabrastanimpías,ylashubieranrasgadosinduda,sihubieratenidoZadigconquepagarlas;massemoderáronenlaviolenciadesudolor,yseciñéronácondenaralreoáserquemadovivo.DesesperadoSetocusótodosucréditoparalibrarásuamigo,peroenbreveleimpusiéronsilencio.Almona,laviudamozaquehabiacobradomuchaaficionálavida,yseladebiaáZadig,seresolvióásacarledelahoguera,quecomotanabusivaselahabiaélpresentado;yformandosuplanensucabeza,nodiópartedeélánadie.AlotrodiaibaáserajusticiadoZadig:solamenteaquellanochelequedabaparalibertarle,ylaaprovechócomomugercaritativaydiscreta.
Sahumóse,atildóse,aumentóellucimientodesuhermosuraconelmasbizarroypomposotrage,ypidióaudienciasecretaalsumosacerdotedelasestrellas.Asíquesehallóenpresenciadeestevenerableanciano,lehablódeestamanera:HijoprimogénitodelaOsamayor,hermanodeltoro,primodelcanceleste(quetaleseranlosdictadosdeestepontífice),osvengoáfiarmisescrúpulos.Muchotemohabercometidoungravísimopecadonoquemándomeenlahoguerademiamadomarido.Yenefecto,¿quéesloqueheconservado?unacarneperecedera,yyamarchita.Aldeciresto,sacódeunosluengosmitonesdesedaunosbrazosdemaravillosaforma,ydelablancuradelmaspuroalabastro.Yaveis,dixo,quanpocovaletodoesto.Alpontíficeselefiguróqueestovaliamucho:aseguráronlosusojos,yloconfirmósulengua,haciendomiljuramentosdequenohabiaentodasuvidavistotanhermososbrazos.¡Ay!dixolaviuda,acasolosbrazosnosontanmalos;peroconfesadqueelpechonomerecesermirado.Diciendoesto,desabrochóelmaslindosenoquepudoformarnaturaleza;uncapulloderosasobreunabolademarfilpareciajuntoáélunpocoderubiaquecoloraunpalodebox,ylalanadelosalboscorderosquesalendelaalbercaeraamarillaásulado.Estepecho,dosojosnegrosrasgadosquesuavesymuellesdeamorosofuegobrillaban,
lasmexillasanimadasenpúrpuraconlamascándidalechemezclada,unanarizquenosesemejabaálatorredelmonteLibano,suslabiosqueasísepareciancomodoshilosdecoralquelasmasbellasperlasdelamardeArabiaensartaban;todoesteconjuntoenfinpersuadióalviejoáquesehabiavueltoásusveinteaños.Tartamudodeclarósuamor;yviéndoleAlmonainflamado,lepidióelperdondeZadig.¡Ay!respondióél,hermosadama,contodamiánimaseleconcediera,masparanadavaldriamiindulgencia,porqueesmenesterquefirmenotrostresdemiscolegas.Firmadvosunaporuna,dixoAlmona,Conmuchogusto,respondióelsacerdote,conlacondiciondequeseanvuestrosfavorespremiodemicondescendencia.Muchomehonrais,replicóAlmona;perotomaoseltrabajodevenirámiquartodespuesdepuestoelsol,quandorayesobreelhorizontelalucienteestrelladeScheat;enunsofácolorderosamehallaréis,yharéisconvuestrasiervaloquefueredevuestroagrado.Saliósintardanzaconlafirma,dexandoalviejonoménosqueenamoradodesronfiándosedesusfuerzas;elquallorestantedeldialogastóenbañarse,ybebióunlicorcompuestoconcaneladeCeylanyconpreciosasespeciasdeTidoryTornate,aguardandoconansiaquesalieselaestrelladeScheat.
EntantolahermosaAlmonafuéáveralsegundopontífice,queledixoquecomparadosconsosojoseranfuegosfatuoselsol,laluna,ytodoslosastrosdelfirmamento.Solicitóellalamismagracia,yéllepropusoelmismopremio.DexósevencerAlmona,ycitóalsegundopontíficeparaquandonacelaestrellaAlgenib.Fuédeallíácasadelterceroyquartosacerdote,llevándosedecadaunosufirma,ycitándolosdeestrellaáestrella.Avisóentóncesálosjuecesquevinieranásucasaparaunasuntodelamayorgravedad.Fuéronenefecto,yellalesenseñólasquatrofirmas,ylesdiópartedelprecioáquehabianvendidolossacerdoteselperdondeZadig.Llegócadaunoálahoraseñalada,yquedópasmadodeencontrarseconsuscolegas,ytodavíamasconlosjuecesquefuérontestigosdesuignominia.FuépuestoenlibertadZadig,ySetoctanprendadodelamañadeAlmona,quelatomóporsumugerpropia.
CAPITULOXIV.
Elbayle.
TeniaqueirSetocparanegociosdesutráficoálaisladeSerendib;peroelprimermesdecasados,que,comoyallevamosdicho,eslalunademiel,noledexónisepararsedesumuger,niaunpresumirquepodriasepararseundiadeella.RogóportantoásuamigoZadigquehicieraporelesteviage.¡Ay!deciaZadig:¿conqueaunhedeponermastierraentrelahermosaAstarteyyo?Peroesfuerzaquesirvaámisbienhechores.Asídixo,lloró,ysepartió.
ApocotiempodehaberaportadoálaisladeSerendib,eratenidoporhombremuysuperior.Escogiéronlelosnegociantesporsuárbitro,lossabiosporsuamigo,yelcortonúmerodeaquellosquepidenconsejoporsuconsejero.Quisoelreyverleyoirle,yconocióenbrevequantovaliaZadig;sefiódesudiscrecion,ylehizoamigosuyo.TemblabaZadigdelallanezaylaestimacionconqueletratabaelrey,pensandodenocheydediaenlasdesventurasquelehabiaacarreadolaamistaddeMoabdar.Elreymequiere,decia;¿seréunhombreperdido?Contodonosepodiazafardeloshalagosdesumagestad,porquedebemosconfesarqueeraunodelosmascumplidospríncipesdelAsiaNabuzan,reydeSerendib,hijodeNuzanah,hijodeNabuzan,hijodeSambusna;yeradifícilqueáquienletrataba,decercanoleprendase.
Sincesarelogiaban,engañabanyrobabanáestebuenpríncipe;ycadaqualmetialamanocomoáporfíaenelerario.ElprincipalministrodehaciendadelaisladeSerendibdabaestepreciosoexemplo,ytodoslossubalternosleimitabanconfervor.Elrey,quelosabia,habiamudadovariasvecesdeministro,peronuncahabiapodidomudarelestiloadmitidodedividirlasrentasrealesendospartesdesiguales;lamaspequeñaparasumagestad,ylamayorparasusadministradores.
FióelbuenreyNabuzansucuitadelsabioZadig.Vosquetantascosassabeis,ledixo,¿nosabríaismodoparaquetopeyoconuntesoreroquenomerobe?Síporcierto,respondióZadig;unmodoinfaliblesédebuscarosunoquetengalasmanoslimpias.Contentísimoelreylepreguntó,dándoleunabrazo,comoharia.Nohaymas,replicóZadig,quehacerbaylaráquantospretendenladignidaddetesorero;yelqueconmasligerezabaylare,seráinfaliblementeelmashombredebien.Osestaisburlando,dixoelrey:¡donosomodoporciertodeelegirunministrodehacienda!¿Conqueelquemaslistofuereparadarcabriolasenelayrehadeserel
masintegroymashábiladministrador?Nodigoyoquehayadeserelmashábil,replicóZadig,peroloquesíaseguroesqueindubitablementehadeserelmashonrado.TantaeralaconfianzaconquelodeciaZadig,quesepersuadióelreyáqueposeíaalgunsecretosobrenaturalparaconocerálosadministradores.Yonogustodecosassobrenaturales,dixoZadig,nihepodidonuncallevarenpaciencianiloshombresquehacenmilagros,niloslibrosquelosmentan:ysiquierevuestramagestadpermitirquehagalaprueba,quedaráconvencidodequemisecretoestanfácilcomosencillo.MassepasmóNabuzan,reydeSerendib,aloirqueerasencilloelsecreto,quesilehubieradichoqueeramilagroso.Estábien,ledixo,hacedloqueosparezca.Dexadloestar,queganaréisconestapruebamasdeloquepensais.Aquelmismodiamandópregonarennombredelrey,quetodosquantosaspirabanalempleodeprincipalministrodelasrentasdesusacramagestadNabuzan,hijodeNuzanab,viniesenconvestidosligerosdesedaálaantecámaradelrey,elprimerdiadelalunadelcrocodílo.Acudiéronennúmerodesesentayquatro.Estabanlosmúsicosenunasalainmediata,ydispuestotodoparaunbayle;peroestabacerradalapuertadelasala,yparaentrarenellahabiaqueatravesarunagaleríabastanteobscura.Vinounuxieráconducirunotrasdeotroácadacandidatoporestepasadizo,dondeledexabasoloalgunosminutos.Elreyqueestabaavisado,habiahechoponertodossustesorosenlagalería.Quandollegáronlospretendientesálasala,mandósumagestadquebaylaran,ynuncasehabianvistobaylarinesmastoposniconménosdesenvoltura;todosandabanlacabezabaxa,lasespaldascorvas,ylasmanospegadasalcuerpo.¡Québribones!deciaenvozbaxaZadig.Unosolohaciaconagilidadlasmudanzas,levantadalacabeza,serenoelmirar,derechoelcuerpo,yfirmeslasrodillas.¡Quéhombretandebien,quéhonradosugeto!dixoZadig.Dióelreyunabrazoáestebuenbaylarin,ylenombrósutesorero:todoslosdemasfuéronjustamentecastigadosymultados,porquemiéntrasquehabianestadoenlagalería,habiallenadocadaunosusbolsillos,yapénaspodiadarpaso.Compadecióseelreydelahumananaturaleza,contemplandoquedesesentayquatrobaylarineslossesentaytreseranladronesrateros,ysedióálagaleríaobscuraeltítulodecorredordelatentacion.EnPersiahubieranempaladoálossesentaytresmagnates;enotrospaises,hubierannombradounjuzgado,quehubieraconsumidoencostaseltriplodeldinerorobado,ynohubierapuestounmaravedíenlasarcasreales;enotros,sehubieranjustificadoplenamente,yhubieracaidodelagraciaelágilbaylirin:enSerendibfuéroncondenadosáaumentarelfisco,porqueeraNabuzanmuyelemente.
Noeraménosagradecido,ydióáZadigunasumamasquantiosaquenunrahabiarobadotesoreroningunoalreysuamo.ValiósedeestedineroZadigparaenviaráBabiloniaexpresosqueleinformarandelasuertedeAstarte.Aldarestaórdenletemblólavoz,seleagolpólasangreháciaelcorazon,secubriérondeuntenebrosovelosusojos,yseparóápuntodemuerte.Partióseelcorreo,vióleembarcar
Zadig,ysevolvióápalacio,dondesinveránadie,ycreyendoqueestabaensuaposento,pronuncióelnombredeamor.Si,elamor,dixoelrey;deesojustamentesetrata,yhabeisadivinadolacausademipena.¡Quégrandehombresois!Esperoquemeenseñeisáconocerunamugerfirme,comomehabeishechohallaruntesorerodesinteresado.VolviendoensíZadigleprometióservirleensuamorcomohabiahechoenrealhacienda,aunqueparecialaempresamasarduatodavía.
CAPITULOXV.
Losojosazules.
Micuerpoymicorazon,dixoelreyáZadig…OyendoestaspalabrasnopudoménoselBabiloniodeinterrumpirásumagestad,ydedecirle:¡Ouantocelebroquenohayáisdichomialmaymicorazon,porquenooimosmasvocesqueestasenlasconversacionesdeBabilonia,nileemoslibrosquenotratendelcorazonyelalma,escritosporautoresqueniunoniotratienen;peroperdonadme,Señor,yproseguid.Nabuzancontinuó:Micuerpoymicorazonsonpropensosalamor;álaprimeradeestasdospotenciaslesobransatisfacciones,quetengocienmugeresámidisposicion,hermosastodas,complacientes,obsequiosas,yvoluptuosas,ófingiendoquelosonconmigo.Noesemperomicorazontanafortunado,porquetengosobradaexperienciadequeelhalagadoeselreydeSerendib,yquehacenpoquisimoapreciodeNabuzan.Noporesodigoqueseaninfielesmismugeres,puestoquequisieraencontrarunaquemequisierapormípropio,ydieraporellalascienbeldadesqueposeo.Decidmesienmisciensultanashayunaquedeverasmequiera.
RespondióleZadiglomismoqueacercadelministrodehacienda.Señor,dexadloámicargo;peropermitidmeprimeroquedispongadetodaslasriquezasqueseexpusiéronenlagaleríadelatentacion,ynodudeisdequeosdarébuenacuentadeellas,ynoperderéisunardite.Dióleelreyamplíasfacultades,yescogióZadigtreintaytresjorobadosdelosmasfeosdeSerendib,treintaytrespagesdelosmaslindos,ytreintaytresdelosmaseloqüentesyforzudosbonzos.Dexólesátodosfacultaddeintroducirseenlosretretesdelassultanas;dióácadajorobadoquatromilmonedasdeoroqueregalar,yelprimerdiafuérontodosfelices.Lospagesquenotenianotradádivaquehacerqueladesupersona,tardárondosótresdiasenconseguirloquesolicitaban;ytuviéronmasdificultadensalirnonlasuyalosbonzos;peroalcaboselesrindiérontreintaytresdevotas.Presencióelreytodasestaspruebasporunascelosíasquedabanenlosaposentosdelassultanas,ysequedóatónito,quedesuscienmugereslasnoventaynueveserindiéronásupresencia.Quedabaunamuyjóvenymuynovicia,álaqualnuncahabiatocadosumagestad:arrimáronseáellauno,dosytresjorobados,ofrecréndolehastaveintemilmonedas;perosemantuvoincorruptible,riéndosedelaideadelosjorobadosquecreíanquesudineroloshaciamasbonitos.Presentáronselosdosmaslindospages,ylesdixoquelepareciaelreymaslindo.Acometiólaluegoelbonzomaseloqüente,ydespueselmasintrépido:alprimeroletratódeparlanchin,ynopudo
entenderqualfueseelméritodelsegundo.Todosecifraenelcorazon,dixo:yonohedecedernialorodeunjorobado,niálahermosuradeunpage,niálasartesdeunbonzo;nihedequereránadiemasqueáNabuzan;hijodeNuzanab,esperandoáqueélmecorresponda.Quedóelreyembargadoenjúbilo,cariñoyadmiracion.Volvióátomartodoeldineroconquehabiancompradolosjorobadossubuenaventura,yseleregalóálahermosaFalida,queasísellamabaestabeldad.Dióleconélsucorazon,quemereciadesobra,porquenuncaseviójuventudmasbrillanteymasfloridaquelasuya,nuncahermosuraquemasdignadeprendarfuese.Verdadesquenocallalahistoriaquehaciamalunacortesía;peroconfiesaquebaylabacomolashadas,cantabacomolassirenas,yhablabacomolasGracias,yestabacolmadadehabilidadesyvirtud.
AdorábalaelamadoNabuzan;peroteniaFalidaojosazules,loqualcausólasmasfunestasdesgracias.EstabaprohibidoporunaantigualeydeSerendib,queseenamorarandeunadelasmugeresquellamáronluegolosGriegosBOOPES;yhaciamasdecincomilañosquehabiapromulgadoestaleyelsumobonzo,porapropiarseparasíladamadelprimerreydelaisladeSerendib;desuertequeelanatemadelosojosazulessehabiahecholeyfundamentaldelestado.TodaslasclasesdelestadohiciéronenérgicasrepresentacionesáNabuzan;ypúblicamentesedeciaqueerallegadalafatalcatástrofedelreyno,queestabacolmadalamedidadelaabominacion,queunsiniestrosucesoamenazabalanaturaleza;enunapalabra,queNabuzan,hijodeNuzanab,estabaenamoradodedosojosazulesrasgados.Losjorobados,losbonzos,losasentistas,ylasojinegrasinficionárondemal-contentoselreynoentero.
EldescontentouniversalanimóálospueblossalvagesquevivenalnortedeSerendibáinvadirlosestadosdelbuenNabuzan.Pidiósubsidiosásusvasallos,ylosbonzosqueerandueñosdelamìtaddelasrentasdelestado,secontentáronconlevantarlasmanosalcielo,ysenegáronállevarsudineroalerarioparasacardeahogoalrey.Cantáronlindasoracionesenmúsica,ydexáronquelosbárbarosasolaranelestado.
QueridoZadig,¿mesacarásdeestehorribleapuro?ledixoenlastimosotonoNabuzan.Conmuchogusto,respondióZadig;losbonzososdaránquantodineroquerais.Abandonadlastierrasdondetienenlevantadossuspalacios,ynodefendaismasquelasvuestras.HízoloasíNabuzan;yquandoviniéronlosbonzosáecharseásusplantas,implorandosuasistencia,lesrespondióelreyconunasoberbiamúsicacuyaletraeranoracionesalcielo,rogandoporlaconservaciondesustierras.Entónceslosbonzosdiérondinero,yseconcluyóconfelicidadlaguerra.Deestasuerteporsusprudentesydichososconsejos,yporlosmasseñaladosservicios,sehabiaacarreadoZadiglairreconciliableenemigadelosmaspoderososdelestado:
juráronsupérdidalosbonzosylasoji-negras,desacreditáronlejorobadosyasentistas,ylehiciéronsospechosoalbuenNabuzan.Losserviciosqueelhombrehacesequedanenlaantesala,ylassospechaspenetranalgabinete,segundiceZoroastro.Todoslosdiaseranacusacionesnuevas;laprimeraserepele,lasegundahacemella,latercerahiere,ylaquartamata.
AsustadoZadig,quehabiapuestoenaugelosasuntosdesuamigo,yenviádolesudinero,nopensómasqueenpartirsedelaisla,yenirásaberenpersonanoticiasdeAstarte;porquesipermanezcoenSerendib,decia,meharánempalarlosbonzos.¿Peroadondeiré?enEgiptoseréesclavo,enArabiasegunlasaparienciasquemado,yahorcadoenBabilonia.ContodomenesteressaberquéhasidodeAstarte:partámonos,yapuremosloquemedestinamisuertefatal.
CAPITULOXVI.
Elbandolero.
AlllegarálasfronterasqueseparanlaArabiapetreadelaSyria,yalpasarporjuntoáunfuertecastillo,saliérondeélunosArabesarmados.Vióserodeadodehombresquelegritaban:Ríndete;todoquantotraesesnuestro,ytupersonaperteneceánuestroamo.EnrespuestasacóZadiglaespada;lomismohizosucriadoqueeravaliente,ydexáronsinvidaálosprimerosArabesqueloshabianembestido:doblóelnúmerodeenemigos,masellosnosedesalentáron,yseresolviéronámorirenlapelea.Víansedoshombresquesedefendiancontraunamuchedumbre;tandesigualcontiendapocopodiadurar.Viendodesdeunaventanaeldueñodelcastillo,quesellamabaArbogad,losportentosdevalorquehaciaZadig,lecobróestimacion.Baxóportanto,yvinoenpersonaácontenerálossujos,ylibrarálosdoscaminantes.Quantopormistierraspasaesmio,dixo,noménosqueloqueentierrasagenasencuentro;peromepareceistanvaleroso,queosexîmodelacomunley.Hízoleentrarenelcastillo,mandandoásutropaqueletratasebien;yaquellanochequisocenarconZadig.
EraelamodeestecastillounodeaquellosArabesquellamanladrones,elqualentremilatrocidadessoliahaceralgunaaccionbuena;robabaconunafuriosarapacidad,ydabaconprodigalidad:intrépidoenunaaccion,debuengenioeneltratodelavida,bebedorenlamesa,debuenhumorquandohabiabebido,ysobretodosinsolapaninguna.GustólemuchoZadig,yconlaconversacionqueseanimódurómuchoelbanquete.DíxoleenfinArbogad:Aconsejoosquetomeispartidoconmigo,nopodeishacercosamejor;noestanmaloeloficio,yundiapodeisllegaráserloqueyosoy.¿Sepuedesaber,respondióZádig,desdequandoexercitaistanhidalgaprofesion?Desdeniño,replicóelseñor.EracriadodeunArabemuyhábil,ynopodiaacostumbrarmeámiestado,desesperadodeverqueperteneciendoigualmentelatierraátodos,nomehubieracabidoámílaporcioncorrespondiente.FiélemipenaáunArabeviejo,elqualmedixo:Hijomio,notedesesperes;sábetequeentiemposantiguoshabiaungranodearenaquesedoliadeserunátomodesconocidoenundesierto;andandoaños,seconvirtióendiamante,yeshoyelmaspreciosojoyeldelacoronadelreydelasIndias.Diómetantogolpeestarespuesta,quesiendogranodearenamedeterminéávolvermediamante.Robéprimerodoscaballos,mejuntéconotroscompañeros,púsemeenbreveenestadoderobarcaravanaspococrecidas;yasífuédisminuyéndoseladesproporcionquedemiálosdemáshabia.Participédelosbienesdeestemundo,vmeresarcícon
usura:tuviéronmeenmucho,lleguéáserseñorbandolero,yganéestecastillotomándoleporfuerza.QuisoquitármeleelsátrapadeSyria,peroerayatanricoquenadateniaquetemer:dídineroalsátrapa,yconservéasíelcastillo,yagrandémistierras,añadiendoáellaselcargoquemeconfirióelsátrapadetesorerodelostributosquepagabalaArabiapetreaalreydereyes.Yohicelascobranzas,ymeexîmédehacerpagos.
EnvióaquíelgranDesterhamdeBabilonia,ennombredelreyMoabdar,áunsatrapillaparamandarmeahorcar.Quandoélllegóconlaórden,estabayoinformadodetodo;hiceahorcarensupresencialasquatropersonasquetraíaconsigoparaapretarmeellazoalcuello,ylepreguntéluegoquantolepodiavalerlacomisiondeahorcarme.Respondiómequepodriasugratificacionsubirátrecientasmonedasdeoro,yyolehiceverconevidenciaqueganariamasconmigo:lecreébandoleroinferior,yhoyesunodelosmejoresymasricosoficialesquetengo;ysimequereiscreer,haréisvoslomismo.Nuncahacorridotiempomejorpararobar,desdequehasidomuertoMoabdar,yqueandaenBabiloniatodoalborotado.¡Moabdarhasidomuerto!dixoZadig:¿yquesehahecholareynaAstarte?Yonolosé,replicóArbogad;loquesísé,esqueMoabdarsevolvióloco,quefuémuerto,queBabiloniaestahechaunacuevadeladrones,todoelimperioenladesolacion,quesepuedendarbuenosgolpes,yqueyopormipartehedadoalgunosballantes.Perolareyna,dixoZadig,¿porvidavuestranadasabeisdelasuertedelareyna?DeunpríncipedeHircaniamehanhablado,replicó;esdepresumirqueseaunadesusconcubinas,áménosqueenelalborotolahayanmuerto;peroámíloquemeimportaesavenguardondehayquerobar,ynonoticias.Muchasmugereshecogidoenmiscorrerías,peroáningunaconservo;quandosonbonitas,lasvendocaras,sininformarmedeloqueson,porquenadiecompraladignidad,yparaunareynafeanoseencuentradespacho.PosibleesquehayayovendidoálareynaAstarte,yposibleesquehayamuerto;pocomeimporta,ymeparecequetampocodebedeimportarosmuchoávos.Diciendoestobebiacontantoaliento,ydetalmaneraconfundialasideastodas,quenopudoZadigsacardeélcosaningunamas.
Estabaconfuso,pensativoysinmovimiento,miéntrasquebebiaArbogadycontabamilhistorietas,repitiendosincesarqueeraelmasventurosodeloshombres,yexhortandoáZadigáquefueratandichosocomoélera.Finalmenteembargadoslossentidosconlosvaporesdelvino,sefuéádormirunsosegadosueño.Zadigpasóaquellanocheenlamasviolentazozobra.¡Conquesehavueltolocoelrey,yhasidomuerto!decia;nopuedoménosdecompadecerle.¡Estádespedazadoelimperio,yestebandoleroesfeliz!¡Ofortuna,odestino!¡unbandolerofeliz,ylamasamableproducciondelanaturalezahamuertoacasodeunmodohorrible,óviveenpeorcondicionquelamismamuerte!¡OAstarte!¿quétehashecho?
Desdequeamanecióeldia,hizopreguntasátodosquantoshabiaenelcastillo,peroestabantodosocupados,ynadielerespondió:aquellanochehabianhechonuevasconquistas,yseestabanrepartiendolosdespojos.Quantoenestatumultuariaconfusionpudoconseguir,fuélicenciaparairse,queaprovechósintardanza,massumidoquenuncaensustristespensamientos.
CaminabaZadiginquietoyagitado,preocupadosuánimoconlamalhadadaAstarte,conelreydeBabilonia,cansufielCador,coneldichosobandoleroArbogad,conaquellatanantojadizamugerquebabianrobadounosBabiloniosenlafronteradeEgipto,finalmentecontodosloscontratiemposyazaresquehabiasufrido.
CAPITULOXVII.
Elpescador.
ApocasleguasdelcastillodeArbogad,seencontróáorillasdeunríachuelo,lamentandosiempresusuerte,ymirándosecomoelepilogodelasdesdichashumanas.Vióunpescadoracostadoálaorilla,quecondesmayadamanoreteniaapénassusredesqueibaádexarescapar,yalzabalosojosalcielo.
Porciertoqueyosoyelmasdesdichadodetodosloshombres,deciaelpescador.PorconfesiondetodoelmundohesidoelmascélebremercaderderequesonesdetodaBabilonia,yloheperdidotodo.Tenialamugermaslindaquepuedaposeerhombre,ymehaengañado.Mequedabaunamalacasuca,ylahevistotalaryderribar,Refugiadoáunacabaña,sinmasrecursoquelapesca,nosaconiunpescado.Noquierotirartealagua,redmia,yosoyquienmehedetirar.Diciendoestaspalabrasselevantóenposturadeunhombreresueltoádarfinásuvidaenelrio.
¡Así,dixoZadigparasí,hayotroshombrestandesdichadoscomoyo!Tanprontocomoestaideafuéladeacudirálibrardelamuertealpescador.Correáél,ledetiene,ylehacepreguntasenademanenternecidoyconsolador.Dicenqueesunoménosdesdichadoquandonoesélsolo;perosegunZoroastronoespormalicia,queespornecesidad,porquesesienteunoentóncesatraídoporotrodesventuradocomoporunsemejantesuyo.Laalegríadeundichosofuerainsulto;ysondosdesventuradoscomodosflacosarbolillosque,apoyándoseunoenotro,contralaborrascasefortalecen.
¿Porquéosrendisávuestradesgracia?dixoZadigalpescador.Porquenoveoremedioáella,lerespondió.HesidoelvecinomaspudientedelaaldeadeDerlback,cercadeBabilonia,yconayudademimugerhacialosmejoresrequesonesdelimperio,quegustabaninfinitoálareynaAstarteyalcélebreministroZadig.Hablasuministradoparaentrámbascasasseiscientosrequesones:fuíundiaáBabiloniaáquemepagaran,ysupequeaquellamismanochesehabiandesaparecidoZadigylareyna.FuícorriendoácasadelseñorZadig,áquiennuncahabiavisto,yencontréálosalguacilesdelgranDesterham,queconunpapeldelreyenlamanorobabanconmuchoórdenysosiegotodalacasa.Púsemeenvolandasenlacocinadelareyna;algunosdelosgentiles-hombresdebecamedixéronquehabiamuerto,otrosqueestabapresa,yotrosafirmáronquesehabia
escapado;perotodosestaviéroncontestesenquenosemepagarianmisrequesones.FuímeconmimugerácasadelseñorOrcan,queeraunodemisparroquianos;lepedímossuamparoennuestracuita,yseleotorgóámimuger,yámíno.Eramimugermasblancaquelosrequesonesquefuéronelorígendemidesventura,ynobrillamaslapúrpuradeTyroqueelcolorquesublancuraanimaba:poresoselaguardóOrcan,ymeechódesucasa.Escribíámiesposadesesperadounacarta,yrespondióalportador:Sí,ya,yaséquienmeescribe,yamehanhabladodeél;dicenquehacerequesonesexcelentes:quemetrayga,yqueselospaguen.
Quiseacudirálajusticiaenmidesdicha.Quedábanmeseisonzasdeoro:fuémenesterdardosaljurisperitoqueconsulté,otrasdosalprocuradorqueseencargódemiasunto,ydosalescribientedelprimerjuez.Hechoesto,aunnosehabiaempezadomipleyto,yyallevabamasdinerogastadoqueloquemisrequesonesymimugerdeañadiduravalian.Volvímealpuebloconánimodevendermicasaporrecobrarámimuger.Valiaestaunassesentaonzasdeoro;peromevíanpobre,yconpremuradevender.Elprimeroáquienmedirigímeofreciótreinta,elsegundoveinte,yeltercerodiez;ylaibaádarporesteprecio,segunestabaciego.VinoálasazonáBabiloniaunpríncipedeHircania,asolandotodoelpaispordondepasaba,elqualsaqueómicasa,ydespueslepusofuego.Habiendoperdidodeestamaneradinero,mugerycasa,meretiréalpaisdondemeveis,procurandoganarmividaconlapesca.Lospeceshacenburlademílomismoqueloshombres:nosaconingunos,ymemuerodehambre;ysinvos,consoladoraugusto,ibaátirarmealrio.
Nocontósuhistoriaelpescadorsinhacermuchaspausas,yácadaunaledeciaZadig,arrebatadoyfueradesí:¿Conquenadasabeisdelasuertedelareyna?No,señor,respondiaelpescador;loquesé,esquenilareynaniZadigmehanpagadomisrequesones,quemehanrobadoámimuger,yqueestoydesesperado.Yoespero,dixoZadig,quenohabeisdeperdertodovuestrodinero.HeoidohablardeeseZadig,comodeunhombrehonrado;ysivuelveáBabilonia,masdeloqueosdebeosdará;masporloquehaceávuestramuger,quenoestanhonrada,aconsejoosquenohagaisdiligenciasporvolverconella.Tomadmiconsejo,idáBabilonia,adondeántesquevosllegaréyo,porquevaisápiéyyovoyácaballo;veosconelilustreCador,decidlequehabeisencontradoásuamigo,yesperadmeensucasa:idenpaz,queacasonoseréissiempredesdichado.
PoderosoOrosmades,siguió,demíoshabeisvalidoparaconsolaráestehombre:¿dequiénosvaldréisparadarmeámíconsuelo?AsídeciadandoalpescadorlamitaddetodoeldineroquetraíadeArabia;yelpescadoratónitoyconfusobesabalasplantasdelamigodeCador,yleapellidabasuángeltutelar.
Zadignocesabadepreguntarlenoticias,ydeverterllanto.¿Cómo,señor,exclamóelpescador,tambiensoisdesdichadosiendobenéfico?Cienvecesmasinfelizquetú,respondióZadig.¿Cómopuedeser,deciaelbuenhombre,queseaelquedamasdignodelástimaqueelquerecibe?Porquetumayordesgracia,replicóZadig,eralanecesidad,ylamiapendedelcoraron.¿OsharobadoOrcanávuestramuger?dixoelpescador.EstapreguntatraxoálamemoriaáZadigtodassusaventuras,ylehizorepasarlalistadetodossusinfortunios,empezandoporlaperradelareynahastasuarriboácasadelbandoleroArbogad.Ha,dixoalpescador,Orcanesdignodecastigo;peroporlocomunesossonloshombresqueestanenprivanzadeldestino.Seacomofuere,veteácasadelseñorCador,yespérame.Separáronseconesto:elpescadorsefúedandograciasásuestrella,yZadigmaldiciendosincesarlasuya.
CAPITULOXVIII.
Elbasilisco.
LlegóZadigáunhermosoprado,dondevióunamuchedumbredemugeresqueandabanbuscandosolícitascosaquepareciaquehabianperdido.Acercóseáunadeellas,ylepreguntósiqueriaquelasayudaraábuscarloquequeríanhallar.Diosnoslibre,respondiólaSyria;loquenosotrasbuscamossololasmugerespuedentocarlo.Raroeseso,dixoZadig:¿meharéiselfavordedecirmequécosaesesaquesololasmugerespuedentocarla?Unbasilisco,respondióella.¡Unbasilisco,señora!¿yporquémotivobuscaisunbasilisco?ParanuestroseñorydueñoOgul,cuyopalacioestaisviendoáorillasdelrio,yalcabodeesteprado,quesomossusmashumildesesclavas.ElseñorOgulestámalo,yleharecetadosumédicoquecomaunbasiliscohervidoenaguaderosas;ycomoesanimalmuyraro,yquesolodelasmugeressedexacoger,haprometidoelseñorOgulqueescogeráporsuqueridaesposaálaquelelleveunbasilisco:conqueasídexádmelebuscar;queyaveislomuchoqueyoperderia,siunademiscompañerasántesqueyoletopara.
DexóZadigáestaSyriayátodaslasdemasquebuscaransubasilisco,ysiguiósucaminoporlapradera.Alllegarálaorilladeunarroyuelo,encontróáotradamaacostadasobreloscéspedes,quenobuscabanada.Pareciamagestuosasuestatura,aunqueteniacubiertoelrostrodeunvelo.Estabainclinadalacabezaalanoyo;exhalabaderatoenratohondossollozos,yteniaenlamanounavaritaconlaqualestabaesciibiendoletrasenunafinaarenaqueentreloscéspedesyelarrojomediaba.QuisoverZadigquéeraloqueescribia:arrimóse,yvióunaZ,luegounaA,ysemaravilló:despuesleyóunaD,yledióunvuelcoelcorazon;masnuncafuétantosupasmo,comoquandoleyólasdospostrerasletrasdesunombre.Permanecióinmobleunrato;rompiendoalfinelsilencio,convozmalsegura,dixo:Generosadama,perdonadáunextrangerodesventurado,queápreguntarseatreve¿porquéextrañoacasoencuentroaquíelnombredeZadig,porvuestradivinamanoescrito?Aloirestavozyestaspalabras,alzócontrémulamanosuveloladama,mitóáZadig,dióungritodetemura,deasombroydealborozo,yrindiéndoseálosdiversosafectosquedeconsunoembatiansualma,cayódesmayadaensusbrazos.EraAstarte,eralareynadeBabilonia,lamismaqueidolatrabaZadig,ydecuyoamorleacusabasuconciencia;aquellacuyasuertetantaslágrimaslehabiacostado.Estuvounratoprivadodelusodesussentidos;yquandocluvósusmiradasenlosojosdeAstartequelentamenteseabriandenuevoentredesmayados,confusosyamorosos:¡Opotenciasinmortales!exclamó,¿me
restitaisámiAstarte?¿enquétiempo,enquésitio,enquéestadotornoáverla?HincósederodillasanteAstarte,inclinandosufientebaxodelpolvodesuspies.AlzalelareynadeBabilonia,ylesientacabesíenlaorilladelarroyo,enxugandounaymilvecessusojosquesiempreenfrescaslágrimassebañaban.Veintevecesañudabacihiloderazonesqueinterrumpiansusgemidos;hacíalepreguntasacercadelacasoqueloshabiareunido,ynodabalugaráquerespondieseconpreguntasnuevas;empezabaácontarsusdesventuras,yqueriasaberlasdeZadig.Habiendofinalmenteámbossosegadounpocoelalborotodesupecho,dixoenbrevespalabrasZadigporquéacasoseencontrabaenestapradera.¿Perocomooshallo,oreynarespetableydesdichada,enestedesviadositio,vestidadeesclava,yacompañadadeotrasesclavasquebuscanunbasilisco,parahervirle,envirtuddeunarecetademédico,enaguaderosas?
Miéntrasqueandanbuscandosubasilisco,voyáinformaros,dixolahermosaAstarte,detodoloquehepadecido,yqueperdonoalcielounavezquevuelvoáveros.Yasabeisqueelreymiesposollevóámalquefuéseiselmasamabledetodosloshombres,yacasoporestemotivotomóunanocheladeterminaciondemandarosahorcar,ydarmeuntósigo;ytambiensabeisqueloscieloscompasivosdispusiéronquemeavisaramienanomudodelasórdenesdesusublimemagestad.ApénasoshuboprecisadoelfielCadoráobedecermeypartiros,seatrevióápenetrarporunapuertaexcusadaenmiquartoámedianoche,mesacódepalacio,ymellevóaltemplodeOrosmades,dondemeencerrósuhermanoelmagodentrodeunaestatuacolosalcuyabasaseapoyaenloscimientosdeltemplo,ylacabezatocaconlabóveda.Aquíquedécomoenterrada,puestoqueelmagoquemeserviacuidódequenadamefaltase.Alrayareldia,entróenmiquartoelboticariodesumagestadconunapócimadebeleño,opio,cicuta,eléboronegro,yanapelo;yotrooficialseencaminóávuestracasaconuncordondesedaazul;niasnohalláronánadie.Porengañarmasalrey,lehizoCadorunafalsadenunciacontranosotrosdos,fingiendoquellevábaisvoselcaminodelaIndia,yyoeldeMenfis;yenviárongenteennuestroseguimiento.
Nomeconocianlosmensagerosquefuéronenbuscariña,porquecasinuncahabiamostradomisemblante,comonofueseávos,delantedemimaridoyporórdensuya.Ibanmepersiguiendoporlasseñasquedemipersonaleshabiandado;yseencontráronálarayadeEgiptoconotrademiestaturamisma,yqueacasoeramashermosa.Estababañadaenllanto,yandabadesatentada,desuertequenodudárondequeeralareynadeBabilonia,ylaconduxéronáMoabdar.Enojóseviolentamenteelreyporlaequivocacion;mashabiendoluegocontempladomasatentamenteáestamuger,vióqueeramuyhermosa,yseconsoló.LlamábaseMisuf,nombreque,segundespuesmehandicho,significaenegipcíacolabellaantojadiza,yloeraefectivamente;peronoibanenzagasusartesásusantojos,tantoquehabiendo
gustadoáMoabdar,lecautivódemaneraqueladeclarósulegítimaesposa.Manifestóseentóncessuíndolesinrebozo,entregándosesinfrenoátodaslasextravaganciasdesuimaginacion.Quisoprecisaralsumomago,viejoygotoso,áquebaylaseensupresencia;yhabiéndosenegadoeste,lepersiguiódemuerte.Asucaballerizomayorlemandóhacerunatartadedulce;ypuestoquerepresentóquenoerarepostero,todofuéenbalde:tuvoquehacerlatarta,yledespidióporqueestabamuytostada.Elcargodecaballerizomayorseledióásuenano,yáunpagelehizofiscaldelconsejo:deestasuertegobernóáBabilonia.Llorábametodoelmundo;yelrey,quehastaquehabiamandadoahorcarosydarmevenenohabiasidobastantebueno,dexóquesusvirtudescorriesennaufragioensuamorálabellaantojadiza.Eldiadelfuegosagradovinoaltemplo,ylevíimplorarálosDiosesporMisuf,postradoantelaestatuadondeestabayometida.Alzandoentónceslavoz,ledixe:"LosDiosesdesechanlassúplicasdeunreyconvertidoentirano,yquehaqueridoquitarlavidaáunamugerdejuicio,porcasarseconunaloca."PusiéronestaspalabrasentamañaconfusionáMoabdar,queselefuélacabeza.Coneloráculoquehabiayopronunciado,yconlatiraníadeMisufsobrabaparaqueperdieralarazon;yconefectoenpocosdiassevolvióloco.
Estalocura,queseatribuyóácastigodelcielo,fuélaseñalderebelion:amotinóseelpueblo,ytomóarmas;Babilonia,dondereynabatantotiempohaciaunamuelleociosidad,seconvirtióenteatrodeunahorrorosaguerracivil.Sacáronmedelhuecodemiestatua;pusiéronmealfrentedeunpartido,yfuéCadorcorriendoáMenfis,paratraerosáBabilonia.NoticiosodetanfatalesnuevasacudióelpríncipedeHircaniaconsuexércitoáformartercerpartidoenlaCaldea,yvinoáembestiralreyquelesalióalencuentroconsudesatinadaegipcíaca.MurióMoabdar,traspasadodemilheridas,ycayóMisufenpoderdelvencedor.Quisomidesventuraqueyotambienfueracogidaporunapartidadeguerrillahircana,quemeconduxoápresenciadelpríncipe,almismotiempoquelellevabanáMisuf.Sindudasabréisconsatisfaccionquemetuvoestepormashermosaquelaegipcia,peronoserádeménossentimientoparavosquéosdigaquemedestinóparasuserrallo,diciéndomesinandarseconrodeos,queluegoqueconcluyeseunaexpedicionmilitarparalaqualibaápartirse,vendriaámí.Figúraosqualfuémiquebranto:rotoslosvínculosqueconMoabdarmeestrechaban,podiaserdeZadig,ycaíaenloshierrosdeunbárbaro.Respondílecontodalaaltivezquemeinspirabanmialtagerarquíaymisafectos,habiendooidodecirtodamividaquelaspersonasdemidignidadlashabiandotadoloscielosdetalgrandeza,queconunapalabrayunmirardeojosconfundianenelpolvodelanadaáquantostemerarioseranosadosáapartarseunpuntodelmasreverenteacatamiento.Hablécomoreyna,perofuítratadacomounamozadecántaro:elHircano,sindignarsesiquieraderesponderme,ledixoásueunuconegroqueyoeramalhablada,peroqueleparecialinda.Mandólequemecuidaseymedieraeltratoqueálasqueestabanensu
privanza,paraquemevolviesenloscolores,yfuesemasdignadesuscariciaseldiaqueleparecieseoportunohonrarmeconellas.Díxelequememataria,ymerespondióriéndosequeningunasematabaporesascosas,yqueestabaacostumbradoásemejantesmelindres,ysefuédexándomecomounxilgueroenjaula.¡Quésituacionparalaprimerareyiiadeluniverso,ymasparauncorazonqueeradeZadig!
Elqualsehincóderodillasaloirestasrazones,regandoconsuslágrimaslasplantasdeAstarte.Alzóleestacariñosamente,yprosiguiódiciendo:Víameenpoderdeunbárbaro,yencompetenciaconunalocaconquienestabaencerrada.ContómeMisufsuaventuradeEgipto;yporlapinturaquedevoshizo,poreltiempo,poreldromedarioenqueibaismontado,yporlasdemascircunstanciasvineenconocimientodequeeraZadigquienhabiapeleadoensudefensa;ynodudandodequeestuviéraisenMenfis,medeterminéárefugiarmeenestaciudad.BellaMisuf,ledixe,vossoismuchomasdonosaqueyo,ydivertiréismasbienalpríncipedeHircania:procuradmemedioparaescapar;reynaréisvossola,ymeharéisfeliz,librándoosdeunarival.Misufmeayudóáefectuarmifuga,ymepartísecretamenteconunaesclavaegipcia.
YatocabaconlaArabia,quandomerobóunbandoleromuynombrado,llamadoArbogad,elqualmevendióáunosmercaderesquemetraxéronáestepalacio,donderesideelseñorOgul,quemecomprósinsaberquienyofuese.Esesteungloton,quesolopiensaenatracarsebien,ycreequelehaechadoDiosalmundoparadisfrutardeunabueuamesa.Estátanexcesivamentegordo,queácadainstanteparecequevaáreventar.Sumédicopocoinfluxotieneconélquandohacebuenadigestion,perolemandadespóticamentequandotieneahitera;yahoralehahechocreerquelehabiadesanarconunbasiliscohervidoenaguaderosas.Haprometidodarsumanoálaesclavaqueletraxereunbasilisco,yyaveisqueyolasdexoquesemerezcantanaltahonra,nohabiendonuncatenidoménosganasdetopareltalbasiliscoquedesdequehanqueridoloscielosquevolvieseáveros.
DixéronseentóncesAstarteyZadigquantoálosmasgenerososyapasionadospechospudiéroninspirarafectostantotiempocontrarestados,ytantoamor,ytantadesdicha;ylosgeniosquealamorpresidenlleváronlasrazonesdeámbosálaesferadeVénus.
TornáronseálaquintadeOgullasmugeressinhaberhalladonada.Zadigsepresentóáél,ylehablóasí:DesciendadelcielolainmortalHygiaparadilatarvuestrosaños.Yosoymédico;hevenidohabiendooidohablardevuestradolencia,yostraygounbasiliscohervidoenaguaderosas;noporqueaspireácasarmeconvos,quesoloospidolalibertaddeunaesclavajóvendeBabilonia,queos
vendiéronpocosdiashace;ymeallanoápermaneceresclavoensulugar,sinotengoladichadesanaralmagnificoseñorOgul.
Fuéadmitidalapropuesta,ysepartióAstarteparaBabiloniaencompañíadelcriadodeZadig,prometiéndolequeledespachariasintardanzaunmensagero,parainformarledequantohubiesesucedido.Noménosquesureconocimientofuéronamorosossusvales:porque,comoestáescritoenelgranlibrodelZenda,lasdosépocasmassolemnesdelavidasonelinstanteenquenosvolvemosáver,yaquelenquenosseparamos.QueriaZadigálareynatantocomoselojuraba,ylareynaqueriaáZadigmasdeloquedecia.
ZadighablódeestasuerteáOgul:Señor,mibasilisconosecome,quetodasuvirtudseoshadeintroducirporlosporos;yolehepuestodentrodeunaodrebienhenchidadeviento,ycubiertadeuncueromuyfino;esmenesterqueempujeisháciamídichaodreenelayrecontodavuestrafuerza,yqueyooslatiremuchasveces;yconpocosdiasdedietaydeesteexercicioveréislaeficaciademiarte.AlprimerdiasehubodeahogarOgul,ycreyóqueibaáexhalarelalma;alsegundosecansóménos,ydurmiómasbien:porfinálosochodiasrecobrótodalafuerza,lasalud,laligereza,yelbuenhumordesusmasfloridosaños.Zadigledixo:Habeisjugadoálapelota,ynooshabeishartado:sabedquenohaytalbasiliscoenelmundo;queunhombresobrioyquehaceexerciciosiemprevivesano,yquetanimaginadoeselartedeamalgamarlagulaconlasaludcomolapiedrafilosofal,laastrologíajudiciaria,ylateologíadelosmagos.
ConociendoelprimermédicodeOgulquanpeligrosoparalamedicinaerasemejantehombre,secoligóconelboticariodelgremioparaenviarleábuscarbasiliscosalotromundo:desuertequehabiendosidocastigadosiempreporsusbuenasacciones,ibaámorirporhaberdadolasaludáunseñorgloton.Convidáronleáunespléndidobanquete,dondeledebiandarvenenoalsegundoservicio;peroestandoenelprimero,recibióunpartedelahermosareyna,yselevantódelamesa,partiéndosesintardanza.Elqueesamadodeunahermosa,diceelgranZoroastro,detodosalebienenestemundo.
CAPITULOXIX.
Lasjustas.
FuérecibidalareynaenBabiloniaconaqueljúbiloconqueserecibesiempreunaprincesahermosaydesdichada.EntóncesBabiloniapareciaalgomasquieta:elpríncipedeHircaniahabiaperdidolavidaenunabatalla,ylosBabiloniosvencedoresdeclaráronqueAstartesecasariaconelquefueraelegidoporsoberano.Masnoquisiéronqueelprimerpuestodelmundo,queeraeldeesposodeAstarteymonarcadeBabilonia,pendiesedeenredosypartidos;yjuráronreconocerporreyalmasvalienteydiscreto.Levantáronápocasleguasdelaciudadunvastopalenquecercadodeanfiteatrosmagníficamenteadornados;losmantenedoressehabiandepresentararmadosdepuntaenblanco,yselehabiaseñaladoácadaunounaposentoseparado,dondenopodiavernihablaránadie.Sehabiandecorrerquatrolanzas;ylosquetuviesenladichadevenceráquatrocaballeros,habianluegodepelearunosconotros:desuertequeelpostreroporquienquedaraelcampofueseproclamadovencedordeltorneo.Quatrodiasdespueshabiadevolverconlasmismasarmas,yacertarlasadivinanzasquepropusiesenlosmagos;ysinolasacertase,nohabiadeserrey,massehabiandevolverácorrerlanzas,hastaquesedieseconunhombrequesalieseconvictoriaenámbaspruebas;porqueestabanresueltosánoreconocerporreyáquiennofueseelmasvalienteymasdiscreto.Entodoestetiemponosepermitiaálareynacomunicarconnadie:soloseledabalicenciaparaqueasistieraálosjuegoscubiertadeunvelo;peronoseleconsentiahablarconningunodelospretendientes,porquenohubieseinjusticianivalimiento.
EsteavisodabaAstarteásuamante,esperandoqueacreditadaporellamasvalorydiscrecionquenadie.PartióseZadig,suplicandoáVenusquefortalecierasuánimoyalumbrarasuentendimiento,yllegóálasriberasdelEufrateslavísperadelsolemnedia.Hizoasentarluegosumoteentrelosdelosdemascombatientes,escondiendosunombreysurostro,comomandabalaley,ysefuéádescansaralaposentoquelehabiacabidoeusuerte.SuamigoCadorqueestabadevueltaenBabilonia,habiéndolebuscadoenEgipto,mandóllevarásuquartounaarmaduracompletaqueleenviabalareyna,ytambienconellaelcaballomaslozanodelaPersia.BienvióZadigqueestasdádivaserandemanodeAstarte,yadquiriónuevovigor,yesperanzasnuevassuamorysudenuedo.
Aldiasiguiente,sentadalareynabaxoundoselguarnecidodepiedraspreciosas,yllenoslosanfiteatrosdetodaslasdamasydegentedetodosestadosdeBabilonia,se
dexáronverenelcircolosmantenedores.Pusocadaunosumoteálospiésdelsumomago:sorteáronse,yeldeZadigfuéelpostrero.Presentóseelprimerounseñormuyrico,llamadoItobad,tanllenodevanidadcomofaltodevalor,dehabilidad,ydeentendimiento.Habíanlepersuadidosussirvientesáqueunhombrecomoeldebiadeserrey,yélleshabiarespondido:Unhombrecomoyodebereynar.Habíanlearmadopuesdepiésácabeza:llevabaunasarmasdeoroconesmaltesverdes,unpenachoverde,ylalanzacolgadaconcintasverdes.PorelmododegobernarItobadsucaballo,seechóluegodeverquenohabiadestinadoelcetrodeBabiloniaáunhombrecomoélelcielo.Elprimercaballeroquecorriólanzalehizoperderlosestribos,yelsegundoletiróporlasancasdelcaballoátierra,laspiernasarriba,ylosbrazosabiertos.VolvióámontarItobad,perohaciendotantristefigura,quetodoelanfiteatrosoltólarisa.Nosedignóeltercerodetocarleconlalanza;sinoquealpasarjuntoáélleagarróporlapiernaderecha,yhaciéndoledarmedia-vuelta,lederribóenlaarena;losescuderosdelosjuegosacudiéronálevantarleriéndose:elquartocombatientelecogeporlapiernaizquierda,yletiradelotrolado.Conduxéronleconmilbaldonesásuaposento,dondeconformeálaleyhabiadepasaraquellanoche:ydecia,pudiendoapénasmenearse:¡Quéaventuraparaunhombrecomoyo!
Mejordesempeñáronsuobligacionlosdemasadalides:huboalgunosquevenciéronádoscombatientes,yunospocosllegáronhastatres.SoloelpríncipeOtamesvencióáquatro.PresentóseelpostreroZadig,yconmuchodonayresacódelosestribosáquatroginetesunoenposdeotro;conestoempezólalidentreZadigyOtames.Estetraíaarmasdeazulyoroconunpenachodelomismo;lasdeZadigeranblancas.Losánimosdelosasistentesestabandividídosentreelcaballeroazulyelblanco:álareynalepalpitabaelcorazon,haciendofervientesruegosalcicloporelcolorblanco.
Diéronámboscampeonesrepetidasvueltasyrevueltascontantaligereza,asentáronseyesquivárontalesbotesconlaslanzas,ytanfuertessemantenianensusestribos,quetodos,ménoslareyna,deseabanquehubiesedosreyesenBabilonia.Cansadosyaloscaballos,yrotaslaslanzas,usóZadigestatreta:pasapordetrasdelpríncipeazul,seabalanzaálasancasdesucaballo,lecogeporlamitaddelcuerpo,lederribaentierra:montaenlasillavacía,yempiezaádarvueltasalrededordeOtamestendidoenelsuelo.Clamatodoelanfiteatro:Victoriaporelcaballeroblanco.AlzaseenfurecidoOtames,sacalaespada;daZadigunsaltodelcaballoelalfangedesnudo.Ambosempiezanenlaarenanuevaymaspeligrosabatalla;oratriunfalaagilidad,oralafuerza.Vuelanalvientoheridosdemenudeadosgolpeselplumagedesusyelmos,losclavosdesusbraceletes,lamalladesusarmas.Depuntaydefilosehierenáizquierda,áderecha,lacabeza,elpecho:retiranse,acométense;seapartan,seagarrandenuevo;dóblansecomoserpientes,embísterise
comoleones:ácadainstantesalfanchispasdelosgolpesquesepegan.Zadigcobraenfinalgúnaliento,separa,esquivaungolpedeOtames,noledavagar,lederriba,ledesarma,yOtamesexclama:Caballeroblanco,ávosesdebidoeltronodeBabilonia.Nocabiaensílareynadealborozo.Lleváronalcaballeroazulyalcaballeroblanco,ácadaunoásuaposento,comohabianhechocontodoslosdemas,cumpliendoconloquemandabalaley.Unosmudoslosviniéronáservir,ylestraxérondecomer.BiensepuedepresumirsiseriaelmudodelareynaelquesirvióáZadig.Dexáronlosdormirsoloshastaelotrodiaporlamañana,queeraquandohabiadellevarelvencedorsumotealsumomago,paracotejarleydarseáconocer.
TancansadoestabaZadigquedurmióprofundamente,puestoqueenamorado;masnodormiaItobadqueestabaacostadoenelquartoinmediato:ylevantándoseporlanocheentróeneldeZadig,cogiósusarmasblancasysumote,ypusolassuyasverdesenlugardeellas.Apénasrayabaelalba,quandosepresentóufanoalsumomago,declarándolequeunhombrecomoéleraelvencedor.Nadieloesperaba,perofuéproclamado,miéntrasqueaunestabadurmiendoZadig.VolvióseAstarteáBabiloniaatónitaydesesperada.CasivacíoestabatodoelanfiteatroquandodespertóZadig,ybuscandosusarmasseencontróconlasverdesensulugar.Vióseprecisadoárevestirsedeellas,noteniendootracosadequeecharmano.Armaseatónito,indignadoyenfurecido,ysaleconestearreo.Todaquantagenteaunhabiaenelanfiteatroyelcircoleacogióconmilbaldones;todossolearrimaban,yledabanvayaensucara:nuncahombresufriótanafrentosodesayre.Faltólelapaciencia,ydesvióásablazoselpopulachoqueseatrevióádenostarle;peronosabiaquehacerse,nopudiendoniverálareyna,nireclamarlasarmasblancasqueestalehabiaenviado,pornoaventurarsureputacion:ymiéntrasqueestabaAstartesumidaenunpiélagodedolor,fluctuabaélentrefuroresyzozobras.PaseábaseporlasorillasdelEufrates,persuadidoáquelehabiadestinadosuestrellaáirremediabledesdicha,yrecapitulabaensumentetodassusdesgracias,desdelamugerquenopodiaverálostuertos,hastaladesuarmadura.Esohegrangeado,decia,conhaberdespertadotarde;sinohubieradormidotanto,fuerareydeBabilonia,yposesordeAstarte.Asíelsaber,lasbuenascostumbres,elesfuerzonuncaparamasqueparamidesdichamehanvalido.Exhalósealcaboenmurmuracionescontra,laProvidencia,ylevinolatentaciondecreerquetodoloregiaundestinocruelqueálosbuenosoprimia,yhaciaqueprosperasenloscaballerosverdes:queunodesusmayoressentimientoseraverseconaquellasarmasverdesquetantamofalehabianacarreado.Pasóunmercader,áquienselas—vendiómuybaratas,ylecompróunabatayunagorralarga.EnestetrageibasiguiendolacorrientedelEufrates,desesperado,yacusandoensucorazonálaProvidenciaquenosecansabadeperseguirle.
CAPITULOXX.
Elermitaño.
Caminando,comohemosdicho,seencontróconunermitañocuyaluengabarbadescendiahastaelestómago.Llevabaesteunlibroqueibaleyendomuyatentamente.ParóseZadigylehizounaprofundareverencia,áquecorrespondióelermitañodemaneratanafableytannoble,queáZadiglevinolacuriosidadderazonarconél.Preguntólequélibroeraelqueleía.Ellibrodeldestino,dixoelermitaño:¿quereisleeralguntrozo?Pusoseleenlasmanos;masaunquefueseZadigvorsadoenmuchosidiomas,nopudoconocerniunaletra,conloqualseaumentósucuriosidad.Muytristepareceis,ledixoelbuenpadre.¡Tantomotivotengoparaestarlo!respondióZadig.Simedaislicenciaparaqueosacompañe,repusoelanciano,acasopodréservirosenalgo;queáveceshehechobaxarelconsueloálasalmasdelosdesventurados.Latraza,labarbayellibrodelermitañoinfundiéronrespetoenZadig,yensuconversacionencontrósuperioresluces.Hablabaelermitañodeldestino,delajusticia,delamoral,delsumobien,delahumanaflaqueza,delasvirtudesylosvicioscontanvivaypenetranteeloqüencia,queZadigporunirresistibleembelesosesentiaatraídoháciaél,ylerogóconahincoquenoledexarahastaqueestuviesendevueltaenBabilonia.Esemismofavorospidoyo;juradmeporOrosmades,quesealoquefuereloquemeveaishacer,nooshabeisdeseparardemíenalgunosdias.JuróloZadig,ysiguiéronjuntosámbossucamino.
Aquellamismatardellegáronáunamagnificaquinta,ypidióelermitañohospedageparasíyparaelmozoqueleacompañaba.Introdúxolosencasa,conademandedesdeñosagenerosidad,unporteroquepareciaungranseñor,ylospresentóáuncriadoprincipal,quelesenseñólosaposentosdesuamo.Sentáronlosalcabodelamesa,sinquesedignaraeldueñodeaquelpalaciodehonrarlosconunamirada;perolossirviéron,comoátodoslosdemas,conopulenciaydelicadeza.Diéronlesluegoaguaámanosenunapalanganadeoro,guarnecidadeesmeraldasyrubíes;lleváronlosáacostaráunsuntuosoaposento,ylamañanasiguientetraxoelcriadoácadaunounamonedadeoro,ydespueslosdespidiéron.
Elamodeestacasa,dixoZadigenelcamino,meparecequeeshombregeneroso,aunquealgoaltivo,yqueexercitaconnoblezalahospitalidad.Aldecirestaspalabras,advirtióquepareciatiesoyhenchidounaespeciedecostalmuylargoquetraíaelermitaño,yviódentrolapalanganadeoroguarnecidadepiedraspreciosas,
quehabiahurtado.Noseatrevióádecirlenada,peroestabaconfusoyperplexo.
Alahorademediodiasepresentóelermitañoálapuertadeunacasucamuymezquina,dondeviviaunricoavariento,ypidióquelehospedaranporpocaslloras.Recibióleconásperorostrouncriadoviejomalvestido,yllevóáZadigconelermitañoálacaballeriza,dondelessirviéronunasaceytunaspodridas,unpocodepanbazo,ydevinoavinagrado.Comióybebióelermitañocontanbuenhumorcomoeldiaántes;ydirigiéndoseluegoalcriadoviejoquenoquitabalavistadeunoyotroporquenohurtarannada,yquelesdabapriesaparaquesefuesen,lediólasdosmonedasdeoroquehabiarecibidoaquellamañana,yagradeciéndolesucortesía,añadió:Ruégoosquemepermitaishablarconvuestroamo.Atónitoelcriadolepresentólosdoscaminantes.Magníficoseñor,dixoelermitaño,nopuedoménosdedaroslasmasrendidasgraciasporelagasajotannobleconquenoshabeishospedado;dignaosdeadmitirestapalanganadeoroencortapagademigratitud.Pocofaltóparadesmayarseconelgozoelavariento;yelermitaño,sindarletiempoparavolverdesuasombro,separtióátodapriesaconsucompañerojóven.Padremio,ledixoZadig,¿quéquieredecirloqueestoyviendo?parécemequenoossemejaisinnadaálosdemas:¡robaisunapalanganadeoroguarnecidadepiedraspreciosasáunseñorqueoshospedaconmagnificencia,yseladaisáunavarientoqueindignamenteostrata!Hijo,respondióelanciano,elhombremagníficoquesoloporvanidad,yporhaceralardedesusriquezas,hospedaálosforasteros,setornarámascuerdo;yaprenderáelavarientoáexercitarlahospitalidad.Noosdépasmonada,yseguidme.TodavíanoatinabaZadigsiibaconelmaslocoóconelmascuerdodeloshombres;perotantoeraeldominioquesehabiagrangeadoensuánimoelermitaño,queobligadotambienporsujuramentonopudoménosdeseguirle.
Aquellatardellegáronáunacasaaseada,perosencilla,ydondenadarespirabaprodigalidadniparsimonia.Erasudueñounfilósoforetiradodeltráfagodelmundo,quecultivabaenpazlasabiduríaylavirtud,yquenuncaseaburria.Habiatenidogustoespecialenedificaresteretiradoalbergue,donderecibiaálosforasterosconunadignidadqueennadasepareciaálaostentacion.Elmismosalióalencuentroálosdoscaminantes,loshizodescansarenunaposentomuycómodo;ypocodespuesvinoélenpersonaáconvidarlosáunbanqueteaseadoybienservido,duranteelqualhablóconmuchotinodelasúltimasrevolucionesdeBabilonia.Parecióadictodecorazonálareyna,yhubieradeseadoqueZadigsehubierahalladoentreloscompetidoresálacorona;peronomerecenloshombres,añadió,tenerunreycomoZadig.Abochornadoestesentiacrecersudolor.Enlaconversacionestuviérontodosconformesendecirquenosiempreibanlascosasdeestemundoágustodelossabios;perosustentoelermitañoquenoconocíamoslasviasdelaProvidencia,yqueeradesaciertoenloshombresfallaracercadeuntodo,
quandonovíanmasqueunapequeñísimaparte.
Tratósedelaspasiones.¡Quanfatalesson!dixoZadig.Son,replicóelermitaño,losvientosquehinchenlasvelasdelnavío;algunasveceslesumergen,perosinellasnoesposiblenavegar.Labílishaceiracundo,ycausaenfermedades;massinbílisnopudieraunovivir.Enlatierratodoespeligroso,ytodonecesario.
Tratósedeldeleyte,yprobóelermitañoqueeraunadádivadeladivinidad;porqueelhombre,dixo,porsípropionopuedetenersensacionesniideas:todoenélesprestado,ylapenayeldeleytelevienendeotro,comosumismoser.
PasmábaseZadigdequeunhombrequetantosdesatinoshabiacometido,discurriesecontantoacierto.Finalmentedespuesdeunaconversacionnoménosgrataqueinstructiva,llevósuhuéspedálosdoscaminantesáunaposento,dandograciasalcieloquelehabiaenviadodoshombrestansabiosyvirtuosos.Brindólescondinerodeunmodoingenuoynoblequenopodiadisgustar:rehusóleelermitaño,yledixoquesedespediadeél,porquehaciaánimodepartirseparaBabiloniaántesdelamanecer.Fuéafectuosasuseparacion,yconespecialidadZadigsequedópenetradodeestimacionycariñoátanamablehuésped.
Quandoestuvoconelermitañoensuaposento,hiciéronámbosunpomposoelogiodesuhuésped.Alrayarelalba,despertóelancianoásucamarada.Vámonos,ledixo;quieroempero,miéntrasqueduermetodoelmundo,dexaráestebuenhombreunapruebademiestimacionymicariño.Diciendoesto,cogióunatea,ypegófuegoálacasa.AsustadoZadigdiógritos,ylequisoestorbarquecometieseacciontanhorrenda;peroselellevabatrassíconsuperiorfuerzaelermitaño.Ardialacasa,yelermitañoquejuntoconsucompañeroyaestabadesviado,lamirabaarderconmuchososiego.LoadoseaDios,dixo,yaestálacasademibuenhuéspedquemadahastaloscimientos,¡Quéhombretanfeliz!AloirestaspalabrasleviniérontentacionesáZadigdesoltarlarisa,dedecirmilpicardíasalpadrereverendo,dedarledepalos,ydeescaparse;perolasreprimiótodas,siempredominadoporlasuperioridaddelermitaño,ylesiguióhastalaúltimajornada.
Alojáronseencasadeunacaritativayvirtuosaviuda,laqualteniaunsobrinodecatorceaños,muchachograciosísimo,yqueerasuúnicaesperanza.Agasajóloslomejorquepudoensucasa,yalsiguientediamandóásusobrinoquefueraacompañandoálosdoscaminanteshastaunpuentequesehabiarotopocotiempohacia,yeraunpasopeligroso.Precedíalosmuysolícitoelmuchacho;yquandohubiéron,llegadoalpuente,ledixoelermitaño:Venacá,hijomio,quequieromanifestarmiagradecimientoátutia;yagarrándoledeloscabellosletiraalrio.Caeelchico,nadauninstanteencimadelagua,yselellevalacorriente.¡O
monstruo,ohombreelmasperversodeloshombres!exclamóZadig.Detenermaspacienciamehabíaisdadopalabra,interrumpióelermitaño:sabedquedebaxodelosescombrosdeaquellacasaáquehapegadofuegolaProvidencía,haencontradosudueñouninmensotesoro;sabedqueestemanceboahogadoporlaProvidenciahabiadeasesinarásutiadeaquíáunaño,ydeaquíádosávosmismo.¿Quiéntelohadicho,inhumano?clamóZadig;¿yaunquandohubiesesleidoesesucesoentúlibrodelosdestinos,quéderechotienesparaahogaráunmuchachoquenotehahechomalninguno?
TodavíaestabahablandoelBabilonio,quandoadvirtióquenoteniayabarbaelanciano,yqueseremozabasusemblante.Luegodesapareciósutragedeermitaño,yquatrohermosasalascubriéronuncuerpomagestuosoyresplandeciente.¡Oparaninfodelcielo,óángeldivino,exclamópostradoZadig,conquehasbaxadodelempíreoparaenseñaráunflacomortaláquesesometaásuseternosdecretos!Loshumanos,dixoelángelJesrad,sinsaberdenadafallandetodo:entretodoslosmortalestúeraselquemasserilustradomerecias.PidióleZadiglicenciaparahablar,yledixo:Nomefíodemientendimiento;perosihedeserosadoásuplicartequedisipesunadudamia,dime¿sinovaliamashaberenmendadoáesemuchacho,yhécholevirtuoso,queahogarle?Sihubiesesidovirtuosoyvivido,respondióJesrad,erasusuerteserasesinadoconlamugerconquiensehabiadecasar,yelhijoquedeestematrimoniohabiadenacer.¿Conqueesindispensable,dixoZadig,quehayaatrocidadesydesventures,yqueestasrecayganenloshombresvirtuosos?Losmalos,replicóJesrad,siempresondesdichados,ysirvenparaprobaruncortonúmerodejustossembradosobrelahazdelatierra,sinquehayamaldedondenoresulteunbien.Empero,dixoZadig,¿sisolohubiesebienessinmezclademales?Latierraentónces,replicóJesrad,fueraotratierra;lacadenadelossucesosotroórdendesabiduría;yesteórden,queseriaperfecto,soloenlamansiondelSerSupremo,dondenopuedecabermalninguno,puedeexîstir.Millonesdemundoshacriado,ynohaydosquepuedanparecerseunoáotro:queestavariedadinmensaesunatributodesuinmensopoder.Nohayenlatierradoshojasdeárbol,nienlosinfinitoscamposdelcielodosglobosenteramenteparecidos;yquantovesenelpequeñisimoátomodondehasnacidoforzosamente,habiadeexîstirensutiempoylugardeterminado,conformeálasinmutablesórdenesdeaquelquetodoloabraza.Piensanloshombresqueesteniñoqueacabademorirsehacaidoporcasualidadenelrio,yqueaquellacasasequemóporcasualidad;masnohaycasualidad,quetodoespruebaócastigo,remuneracionóprovidencia.Acuérdatedeaquelpescadorqueseteniaporelmasdesventuradodelosmortales,yOrosmadesteenvióparamudarsusuerte.Dexa,flacomortal,dedisputarcontraloquedebesadorar.Empero,dixoZadig….MiéntraséldeciaEMPERO,yadirigiaelángelsuraudovueloáladécimaesfera.ZadigveneróarrodilladolaProvidencia,ysesometió.Deloaltodeloscicloslegritóelángel:
EncaminateáBabilonia.
CAPITULOXXI.
Lasadivinanzas.
FueradesíZadig,comounoquehavistocaerjuntoásíunrayo,caminabadesatentado.LlegóáBabiloniaeldiaqueparaacertarlasadivinanzas,yresponderálaspreguntasdelsumomago,estabanyareunidosenelprincipalatriodelpalaciotodosquantoshabiancombatidoenelpalenque;yhabianllegadotodoslosmantenedoresdelajusta,ménoseldelasarmasverdes.LuegoqueentróZadigenlaciudad,seagolpóentornodeéllagente,sinquesecansaransusojosdemirarle,sulenguadedarlebendiciones,nisucorazondedesearqueseciñeselacorona.Elenvidiosoqueleviópasarseesquivódespechado,ylellevóenvolandaslamuchedumbrealsitiodelaasamblea.Lareyna,áquieninformárondesuarribo,vacilabaagitadadetemoryesperanza;yllenadedesasosiegonopodiaentenderporqueveniaZadigdesarmado,ócomollevabaItobadlasarmasblancas.AlzóseunconfusomurmulloasíquecolumbráronáZadig:todosestabanpasmadosyllenosdealborozodeverle;perosolamenteloscaballerosquehabianpeleadotenianderechoápresentarseenlaasamblea.—Yotambienhepeleado,dixo,perootrohausurpadomisarmas;yhastaquetengalahonradeacreditarlo,pidolicenciaparapresentarmeáacertarlosenigmas.Votáron;yestabatangrabadaaunentodoslosánimoslareputaciondesuprobidad,queunánimementefuéadmitido.
Laprimeraqüestionquepropusoelsumomagofué:¿qualeslamaslargaymascortadetodaslascosasdelmundo,lamasbreveymaslenta,lamasdivisibleymasextensa,laquemassedesperdiciaymassellorahaberperdido,sinlaquenadasepuedehacer,quesetragatodolomezquino,ydavidaátodologrande?TocabaáItobadresponder,ydixoqueélnoentendiadeadivinanzas,yquelebastabahabersidovencedorlanzaenristre.Unosdixéronqueeralafortuna,otrosquelatierra,yotrosquelaluz.Zadigdixoqueeraeltiempo.Nohaycosamaslarga,añadió,puesmidelaeternidad;nimascorta,puesfaltaparatodosnuestrosplanes:nimaslentaparaelqueespera,nimasvelozparaelquedisfruta;seextiendeáloinfinitamentegrande,ysedividehastaloinfinitamentepequeño;ningunohaceapreciodeél,ytodoslloransupérdida;sinélnadasehace;sepultaenelolvidoquantoesindignodelaposteridad,yhaceinmortaleslasglandesacciones.LaasambleaconfesóqueteniarazonZadig.
Preguntáronluego:¿Quéesloquerecibimossinagradecerlo,disfrutamossinsabercómo,damosáotrossinsaberdondeestamos,yperdemossinecharlodever?Cada
unodixosucosa;soloZadigadivinóqueeralavida,yconlamismafacilidadacertólosdemasenigmas.Itobaddeciaalfinquenohabiacosamasfácil,yqueconlamayorfacilidadhabriaéldadoconello,sihubieraqueridotomarseeltrabajo.Propusiéronseluegoqüestionesacercadelajusticia,delsumobien,delartedereynar;ylasrespuestasdeZadigsereputáronporlasmassólidas.Lástimaes,deciantodos,quesugetodetantotalentoseatanmalginete.
Ilustresseñores,dixoenfinZadig,yohetenidolahonradevencerenelpalenque,quesoyelquetenialasarmasblancas.ElseñorItobadserevistiódeellasmiéntrasqueyoestabadurmiendo,creyendoquesindudalesentarianmasbienquelasverdes.Leretoparaprobarledelantedetodosvosotros,conmibataymiespada,contratodasulucientearmadurablancaquemehaquitado,quefuíyoquientuvelahonradevenceralvalienteOtames.
AdmitióItobadeldueloconmuchaconfianza,nodudandodequeconsuyelmo,sucorazaysusbraceletes,acabariafácilmenteconuncampeonquesepresentabaenbatayconsugorrodedormir.DesnudóZadigsuespadadespuesdehacerunacortesiaálareyna,queagitadadetemoryalborozolemiraba;Itobaddesenvaynólasuyasinsaludaránadie,yacometióáZadigcomoquiennadateniaquetemer.Ibaleáhenderlacabezadeunaestocada,quandoparóZadigelgolpe,haciendoquelaespadadesucontrariopegaseenfalso,ysehiciesepedazos.Abrazándoseentóncesconsuenemigolederribóalsuelo,yponiéndolelapuntadelaespadaporentrelacorazayelespaldar:Dexaosdesarmar,ledixo,sinoquereisperderlavida.PasmadoItobad,comoerasucostumbre,delasdesgraciasqueáunhombrecomoélsucedian,nohizoresistenciaáZadig,quemuyásusaborlequitósumagníficoyelmo,susoberbiacoraza,sushermososbraceletes,suslucidasescarcelas,yasíarmadofuéápostrarseálasplantasdeAstarte.SindificultadprobóCadorquepertenecianestasarmasáZadig,elqualporconsentimientounánimefuéalzadoporrey,consumobeneplácitodeAstarte,quedespuesdetantasdesventurasdisfrutabalasatisfacciondecontemplarásuamantedignodesersuesposoávistadeluniverso.FuéseItobadásucasaáquelellamaranSuExcelencia.Zadigfuéreyyfeliz,noolvidándosedequantolehabiaenseñadoelángelJesrad,yacordándosedelgranodearenaconvertidoendiamante:yélylareynaadoráronlaProvidencia.DexóZadigcorrerporelmundoálabellaantojadizaMisuf;envióállamaralbandoleroArbogad,áquiendióunhonrosopuestoenelexército,prometiéndolequeleadelantariahastalasprimerasdignidadesmilitaressiseportabacomovalientemilitar,yquelemandariaahorcarsihaciaeloficiodeladron.Setoc,llamadodelointeriordelaArabia,vinoconlahermosaAlmona,yfuénombradosuperintendentedelcomerciodeBabilonia.Cador,colocadoyestimadocomomereciansusservicios,fuéamigodelrey,yestehasidoelúnicomonarcaenlatierraquehayatenidounamigo.NoseolvidóZadigdelmudo,nidelpescador,á
quiendióunacasamuyhermosa.Orcanfuécondenadoápagarleunafuertecantidaddedinero,yárestituirlesumuger;peroelpescador,quesehabiahechohombrecuerdo,noquisomasqueeldinero.
LahermosaSemiranosepodiaconsolardehabersepersuadidoáquehubiesequedadoZadigtuerto,nisehartabaAzoradellorarporhaberqueridocortarlelasnarices.Calmóelreysudolorcondádivas;peroelenvidiososecayómuertodepesaryvergüenza.Disfrutóelimperiolapaz,lagloriaylaabundancia;yestefuéelmasflorecientesiglodelmundo,gobernadoporelamorylajusticia.TodosbendecianáZadig,yZadigbendeciaelcielo.
(Nota.)AquíseconcluyeelmanuscritoquedelahistoriadeZadighemoshallado.Sabemosquelesucediéronluegootrasmuchasaventurasqueseconservanenlosanalescontemporáneos,ysuplicamosáloseruditosintérpretesdelenguasorientales,quenoslascomuniquensiásunoticiallegaren.
FINDELAHISTORIADEZADIG.
EndoftheProjectGutenbergEBookofZadig,byVoltaire
***ENDOFTHISPROJECTGUTENBERGEBOOKZADIG***
*****Thisfileshouldbenamed5985-8.txtor5985-8.zip*****Thisandallassociatedfilesofvariousformatswillbefoundin:http://www.gutenberg.org/5/9/8/5985/
ProducedbyJulietSutherland,CharlesFranksandtheOnlineDistributedProofreadingTeam.
Updatededitionswillreplacethepreviousone—theoldeditionswillberenamed.
CreatingtheworksfrompublicdomainprinteditionsmeansthatnooneownsaUnitedStatescopyrightintheseworks,sotheFoundation(andyou!)cancopyand
distributeitintheUnitedStateswithoutpermissionandwithoutpayingcopyrightroyalties.Specialrules,setforthintheGeneralTermsofUsepartofthislicense,applytocopyinganddistributingProjectGutenberg-tmelectronicworkstoprotectthePROJECTGUTENBERG-tmconceptandtrademark.ProjectGutenbergisaregisteredtrademark,andmaynotbeusedifyouchargefortheeBooks,unlessyoureceivespecificpermission.IfyoudonotchargeanythingforcopiesofthiseBook,complyingwiththerulesisveryeasy.YoumayusethiseBookfornearlyanypurposesuchascreationofderivativeworks,reports,performancesandresearch.Theymaybemodifiedandprintedandgivenaway—youmaydopracticallyANYTHINGwithpublicdomaineBooks.Redistributionissubjecttothetrademarklicense,especiallycommercialredistribution.
***START:FULLLICENSE***
THEFULLPROJECTGUTENBERGLICENSEPLEASEREADTHISBEFOREYOUDISTRIBUTEORUSETHISWORK
ToprotecttheProjectGutenberg-tmmissionofpromotingthefreedistributionofelectronicworks,byusingordistributingthiswork(oranyotherworkassociatedinanywaywiththephrase"ProjectGutenberg"),youagreetocomplywithallthetermsoftheFullProjectGutenberg-tmLicenseavailablewiththisfileoronlineatwww.gutenberg.org/license.
Section1.GeneralTermsofUseandRedistributingProjectGutenberg-tmelectronicworks
1.A.ByreadingorusinganypartofthisProjectGutenberg-tmelectronicwork,youindicatethatyouhaveread,understand,agreetoandacceptallthetermsofthislicenseandintellectualproperty(trademark/copyright)agreement.Ifyoudonotagreetoabidebyallthetermsofthisagreement,youmustceaseusingandreturnordestroyallcopiesofProjectGutenberg-tmelectronicworksinyourpossession.IfyoupaidafeeforobtainingacopyoforaccesstoaProjectGutenberg-tmelectronicworkandyoudonotagreetobeboundbythetermsofthisagreement,youmayobtainarefundfromthepersonorentitytowhomyoupaidthefeeassetforthinparagraph1.E.8.
1.B."ProjectGutenberg"isaregisteredtrademark.Itmayonlybeusedonor
associatedinanywaywithanelectronicworkbypeoplewhoagreetobeboundbythetermsofthisagreement.ThereareafewthingsthatyoucandowithmostProjectGutenberg-tmelectronicworksevenwithoutcomplyingwiththefulltermsofthisagreement.Seeparagraph1.Cbelow.TherearealotofthingsyoucandowithProjectGutenberg-tmelectronicworksifyoufollowthetermsofthisagreementandhelppreservefreefutureaccesstoProjectGutenberg-tmelectronicworks.Seeparagraph1.Ebelow.
1.C.TheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation("theFoundation"orPGLAF),ownsacompilationcopyrightinthecollectionofProjectGutenberg-tmelectronicworks.NearlyalltheindividualworksinthecollectionareinthepublicdomainintheUnitedStates.IfanindividualworkisinthepublicdomainintheUnitedStatesandyouarelocatedintheUnitedStates,wedonotclaimarighttopreventyoufromcopying,distributing,performing,displayingorcreatingderivativeworksbasedontheworkaslongasallreferencestoProjectGutenbergareremoved.Ofcourse,wehopethatyouwillsupporttheProjectGutenberg-tmmissionofpromotingfreeaccesstoelectronicworksbyfreelysharingProjectGutenberg-tmworksincompliancewiththetermsofthisagreementforkeepingtheProjectGutenberg-tmnameassociatedwiththework.YoucaneasilycomplywiththetermsofthisagreementbykeepingthisworkinthesameformatwithitsattachedfullProjectGutenberg-tmLicensewhenyoushareitwithoutchargewithothers.
1.D.Thecopyrightlawsoftheplacewhereyouarelocatedalsogovernwhatyoucandowiththiswork.Copyrightlawsinmostcountriesareinaconstantstateofchange.IfyouareoutsidetheUnitedStates,checkthelawsofyourcountryinadditiontothetermsofthisagreementbeforedownloading,copying,displaying,performing,distributingorcreatingderivativeworksbasedonthisworkoranyotherProjectGutenberg-tmwork.TheFoundationmakesnorepresentationsconcerningthecopyrightstatusofanyworkinanycountryoutsidetheUnitedStates.
1.E.UnlessyouhaveremovedallreferencestoProjectGutenberg:
1.E.1.Thefollowingsentence,withactivelinksto,orotherimmediateaccessto,thefullProjectGutenberg-tmLicensemustappearprominentlywheneveranycopyofaProjectGutenberg-tmwork(anyworkonwhichthephrase"ProjectGutenberg"appears,orwithwhichthephrase"ProjectGutenberg"isassociated)isaccessed,displayed,performed,viewed,copiedordistributed:
ThiseBookisfortheuseofanyoneanywhereatnocostandwithalmostno
restrictionswhatsoever.Youmaycopyit,giveitawayorre-useitunderthetermsoftheProjectGutenbergLicenseincludedwiththiseBookoronlineatwww.gutenberg.org
1.E.2.IfanindividualProjectGutenberg-tmelectronicworkisderivedfromthepublicdomain(doesnotcontainanoticeindicatingthatitispostedwithpermissionofthecopyrightholder),theworkcanbecopiedanddistributedtoanyoneintheUnitedStateswithoutpayinganyfeesorcharges.Ifyouareredistributingorprovidingaccesstoaworkwiththephrase"ProjectGutenberg"associatedwithorappearingonthework,youmustcomplyeitherwiththerequirementsofparagraphs1.E.1through1.E.7orobtainpermissionfortheuseoftheworkandtheProjectGutenberg-tmtrademarkassetforthinparagraphs1.E.8or1.E.9.
1.E.3.IfanindividualProjectGutenberg-tmelectronicworkispostedwiththepermissionofthecopyrightholder,youruseanddistributionmustcomplywithbothparagraphs1.E.1through1.E.7andanyadditionaltermsimposedbythecopyrightholder.AdditionaltermswillbelinkedtotheProjectGutenberg-tmLicenseforallworkspostedwiththepermissionofthecopyrightholderfoundatthebeginningofthiswork.
1.E.4.DonotunlinkordetachorremovethefullProjectGutenberg-tmLicensetermsfromthiswork,oranyfilescontainingapartofthisworkoranyotherworkassociatedwithProjectGutenberg-tm.
1.E.5.Donotcopy,display,perform,distributeorredistributethiselectronicwork,oranypartofthiselectronicwork,withoutprominentlydisplayingthesentencesetforthinparagraph1.E.1withactivelinksorimmediateaccesstothefulltermsoftheProjectGutenberg-tmLicense.
1.E.6.Youmayconverttoanddistributethisworkinanybinary,compressed,markedup,nonproprietaryorproprietaryform,includinganywordprocessingorhypertextform.However,ifyouprovideaccesstoordistributecopiesofaProjectGutenberg-tmworkinaformatotherthan"PlainVanillaASCII"orotherformatusedintheofficialversionpostedontheofficialProjectGutenberg-tmwebsite(www.gutenberg.org),youmust,atnoadditionalcost,feeorexpensetotheuser,provideacopy,ameansofexportingacopy,orameansofobtainingacopyuponrequest,oftheworkinitsoriginal"PlainVanillaASCII"orotherform.AnyalternateformatmustincludethefullProjectGutenberg-tmLicenseasspecifiedinparagraph1.E.1.
1.E.7.Donotchargeafeeforaccessto,viewing,displaying,performing,copying
ordistributinganyProjectGutenberg-tmworksunlessyoucomplywithparagraph1.E.8or1.E.9.
1.E.8.YoumaychargeareasonablefeeforcopiesoforprovidingaccesstoordistributingProjectGutenberg-tmelectronicworksprovidedthat
-Youpayaroyaltyfeeof20%ofthegrossprofitsyouderivefromtheuseofProjectGutenberg-tmworkscalculatedusingthemethodyoualreadyusetocalculateyourapplicabletaxes.ThefeeisowedtotheowneroftheProjectGutenberg-tmtrademark,buthehasagreedtodonateroyaltiesunderthisparagraphtotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation.Royaltypaymentsmustbepaidwithin60daysfollowingeachdateonwhichyouprepare(orarelegallyrequiredtoprepare)yourperiodictaxreturns.RoyaltypaymentsshouldbeclearlymarkedassuchandsenttotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationattheaddressspecifiedinSection4,"InformationaboutdonationstotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation."
-Youprovideafullrefundofanymoneypaidbyauserwhonotifiesyouinwriting(orbye-mail)within30daysofreceiptthats/hedoesnotagreetothetermsofthefullProjectGutenberg-tmLicense.YoumustrequiresuchausertoreturnordestroyallcopiesoftheworkspossessedinaphysicalmediumanddiscontinuealluseofandallaccesstoothercopiesofProjectGutenberg-tmworks.
-Youprovide,inaccordancewithparagraph1.F.3,afullrefundofanymoneypaidforaworkorareplacementcopy,ifadefectintheelectronicworkisdiscoveredandreportedtoyouwithin90daysofreceiptofthework.
-YoucomplywithallothertermsofthisagreementforfreedistributionofProjectGutenberg-tmworks.
1.E.9.IfyouwishtochargeafeeordistributeaProjectGutenberg-tmelectronicworkorgroupofworksondifferenttermsthanaresetforthinthisagreement,youmustobtainpermissioninwritingfromboththeProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationandMichaelHart,theowneroftheProjectGutenberg-tmtrademark.ContacttheFoundationassetforthinSection3below.
1.F.
1.F.1.ProjectGutenbergvolunteersandemployeesexpendconsiderableefforttoidentify,docopyrightresearchon,transcribeandproofreadpublicdomainworksincreatingtheProjectGutenberg-tmcollection.Despitetheseefforts,Project
Gutenberg-tmelectronicworks,andthemediumonwhichtheymaybestored,maycontain"Defects,"suchas,butnotlimitedto,incomplete,inaccurateorcorruptdata,transcriptionerrors,acopyrightorotherintellectualpropertyinfringement,adefectiveordamageddiskorothermedium,acomputervirus,orcomputercodesthatdamageorcannotbereadbyyourequipment.
1.F.2.LIMITEDWARRANTY,DISCLAIMEROFDAMAGES-Exceptforthe"RightofReplacementorRefund"describedinparagraph1.F.3,theProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation,theowneroftheProjectGutenberg-tmtrademark,andanyotherpartydistributingaProjectGutenberg-tmelectronicworkunderthisagreement,disclaimallliabilitytoyoufordamages,costsandexpenses,includinglegalfees.YOUAGREETHATYOUHAVENOREMEDIESFORNEGLIGENCE,STRICTLIABILITY,BREACHOFWARRANTYORBREACHOFCONTRACTEXCEPTTHOSEPROVIDEDINPARAGRAPH1.F.3.YOUAGREETHATTHEFOUNDATION,THETRADEMARKOWNER,ANDANYDISTRIBUTORUNDERTHISAGREEMENTWILLNOTBELIABLETOYOUFORACTUAL,DIRECT,INDIRECT,CONSEQUENTIAL,PUNITIVEORINCIDENTALDAMAGESEVENIFYOUGIVENOTICEOFTHEPOSSIBILITYOFSUCHDAMAGE.
1.F.3.LIMITEDRIGHTOFREPLACEMENTORREFUND-Ifyoudiscoveradefectinthiselectronicworkwithin90daysofreceivingit,youcanreceivearefundofthemoney(ifany)youpaidforitbysendingawrittenexplanationtothepersonyoureceivedtheworkfrom.Ifyoureceivedtheworkonaphysicalmedium,youmustreturnthemediumwithyourwrittenexplanation.Thepersonorentitythatprovidedyouwiththedefectiveworkmayelecttoprovideareplacementcopyinlieuofarefund.Ifyoureceivedtheworkelectronically,thepersonorentityprovidingittoyoumaychoosetogiveyouasecondopportunitytoreceivetheworkelectronicallyinlieuofarefund.Ifthesecondcopyisalsodefective,youmaydemandarefundinwritingwithoutfurtheropportunitiestofixtheproblem.
1.F.4.Exceptforthelimitedrightofreplacementorrefundsetforthinparagraph1.F.3,thisworkisprovidedtoyou'AS-IS',WITHNOOTHERWARRANTIESOFANYKIND,EXPRESSORIMPLIED,INCLUDINGBUTNOTLIMITEDTOWARRANTIESOFMERCHANTABILITYORFITNESSFORANYPURPOSE.
1.F.5.Somestatesdonotallowdisclaimersofcertainimpliedwarrantiesortheexclusionorlimitationofcertaintypesofdamages.Ifanydisclaimerorlimitationsetforthinthisagreementviolatesthelawofthestateapplicabletothisagreement,theagreementshallbeinterpretedtomakethemaximumdisclaimerorlimitationpermittedbytheapplicablestatelaw.Theinvalidityorunenforceabilityofanyprovisionofthisagreementshallnotvoidtheremainingprovisions.
1.F.6.INDEMNITY-YouagreetoindemnifyandholdtheFoundation,thetrademarkowner,anyagentoremployeeoftheFoundation,anyoneprovidingcopiesofProjectGutenberg-tmelectronicworksinaccordancewiththisagreement,andanyvolunteersassociatedwiththeproduction,promotionanddistributionofProjectGutenberg-tmelectronicworks,harmlessfromallliability,costsandexpenses,includinglegalfees,thatarisedirectlyorindirectlyfromanyofthefollowingwhichyoudoorcausetooccur:(a)distributionofthisoranyProjectGutenberg-tmwork,(b)alteration,modification,oradditionsordeletionstoanyProjectGutenberg-tmwork,and(c)anyDefectyoucause.
Section2.InformationabouttheMissionofProjectGutenberg-tm
ProjectGutenberg-tmissynonymouswiththefreedistributionofelectronicworksinformatsreadablebythewidestvarietyofcomputersincludingobsolete,old,middle-agedandnewcomputers.Itexistsbecauseoftheeffortsofhundredsofvolunteersanddonationsfrompeopleinallwalksoflife.
VolunteersandfinancialsupporttoprovidevolunteerswiththeassistancetheyneedarecriticaltoreachingProjectGutenberg-tm'sgoalsandensuringthattheProjectGutenberg-tmcollectionwillremainfreelyavailableforgenerationstocome.In2001,theProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationwascreatedtoprovideasecureandpermanentfutureforProjectGutenberg-tmandfuturegenerations.TolearnmoreabouttheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationandhowyoureffortsanddonationscanhelp,seeSections3and4andtheFoundationinformationpageatwww.gutenberg.org
Section3.InformationabouttheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation
TheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationisanonprofit501(c)(3)educationalcorporationorganizedunderthelawsofthestateofMississippiandgrantedtaxexemptstatusbytheInternalRevenueService.TheFoundation'sEINorfederaltaxidentificationnumberis64-6221541.ContributionstotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundationaretaxdeductibletothefullextentpermittedbyU.S.federallawsandyourstate'slaws.
TheFoundation'sprincipalofficeislocatedat4557MelanDr.S.Fairbanks,AK,99712.,butitsvolunteersandemployeesarescatteredthroughoutnumerouslocations.Itsbusinessofficeislocatedat809North1500West,SaltLakeCity,UT
84116,(801)596-1887.EmailcontactlinksanduptodatecontactinformationcanbefoundattheFoundation'swebsiteandofficialpageatwww.gutenberg.org/contact
Foradditionalcontactinformation:Dr.GregoryB.NewbyChiefExecutiveandDirectorgbnewby@pglaf.org
Section4.InformationaboutDonationstotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation
ProjectGutenberg-tmdependsuponandcannotsurvivewithoutwidespreadpublicsupportanddonationstocarryoutitsmissionofincreasingthenumberofpublicdomainandlicensedworksthatcanbefreelydistributedinmachinereadableformaccessiblebythewidestarrayofequipmentincludingoutdatedequipment.Manysmalldonations($1to$5,000)areparticularlyimportanttomaintainingtaxexemptstatuswiththeIRS.
TheFoundationiscommittedtocomplyingwiththelawsregulatingcharitiesandcharitabledonationsinall50statesoftheUnitedStates.Compliancerequirementsarenotuniformandittakesaconsiderableeffort,muchpaperworkandmanyfeestomeetandkeepupwiththeserequirements.Wedonotsolicitdonationsinlocationswherewehavenotreceivedwrittenconfirmationofcompliance.ToSENDDONATIONSordeterminethestatusofcomplianceforanyparticularstatevisitwww.gutenberg.org/donate
Whilewecannotanddonotsolicitcontributionsfromstateswherewehavenotmetthesolicitationrequirements,weknowofnoprohibitionagainstacceptingunsoliciteddonationsfromdonorsinsuchstateswhoapproachuswithofferstodonate.
Internationaldonationsaregratefullyaccepted,butwecannotmakeanystatementsconcerningtaxtreatmentofdonationsreceivedfromoutsidetheUnitedStates.U.S.lawsaloneswampoursmallstaff.
PleasechecktheProjectGutenbergWebpagesforcurrentdonationmethodsandaddresses.Donationsareacceptedinanumberofotherwaysincludingchecks,onlinepaymentsandcreditcarddonations.Todonate,pleasevisit:www.gutenberg.org/donate
Section5.GeneralInformationAboutProjectGutenberg-tmelectronicworks.
ProfessorMichaelS.HartwastheoriginatoroftheProjectGutenberg-tmconceptofalibraryofelectronicworksthatcouldbefreelysharedwithanyone.Forfortyyears,heproducedanddistributedProjectGutenberg-tmeBookswithonlyaloosenetworkofvolunteersupport.
ProjectGutenberg-tmeBooksareoftencreatedfromseveralprintededitions,allofwhichareconfirmedasPublicDomainintheU.S.unlessacopyrightnoticeisincluded.Thus,wedonotnecessarilykeepeBooksincompliancewithanyparticularpaperedition.
MostpeoplestartatourWebsitewhichhasthemainPGsearchfacility:
www.gutenberg.org
ThisWebsiteincludesinformationaboutProjectGutenberg-tm,includinghowtomakedonationstotheProjectGutenbergLiteraryArchiveFoundation,howtohelpproduceourneweBooks,andhowtosubscribetoouremailnewslettertohearaboutneweBooks.
Recommended