Tjabe Smid KLM arbo services VU medisch centrum · 2018. 11. 29. · KLM arbo services VU medisch...

Risicoperceptie en -communicatie

Tjabe SmidKLM arbo services

VU medisch centrum

28 april 2005 NVvA symposium 2

Inhoud

I Belang van risicocommunicatie

II RisicoperceptieIII Rollen en contextIV Risicocommunicatie

28 april 2005 NVvA symposium 3

I. Belang van risicocommunicatie

• Productiviteitseisen hoger -> conflict met veiligheid

• Meer persoonlijke verantwoordelijkheid

• Minder blootstelling (?) – - > relatief meer stress en zorg

28 april 2005 NVvA symposium 4

II. Risicoperceptie

• Experts en publiek verschillen in hun beleving van risico’s

• Experts evalueren kwantitatief

• Leken (=werknemers) evalueren meer intuïtief• Maar niet at random!

28 april 2005 NVvA symposium 5

Intuïtie ‘overschat’ risico als1. Gevolgen groter zijn (vooral catastrofaal)2. Gevolgen onherstelbaar zijn3. Gevolgen later optreden4. Gevolgen onbekend zijn5. Eerdere calamiteiten zijn gebeurd6. Sensorische waarneembaarheid slecht is 7. Het risico ‘man made’ is8. De intentie schadelijk is 9. Er minder voordelen zijn10. Risico en baten ongelijk verdeeld zijn11. Blootstelling onvrijwillig is12. Er minder persoonlijke controle is13. Experts elkaar tegenspreken14. Er minder vertrouwen is in verantwoordelijken15. Er meer maatschappelijke/media aandacht is

28 april 2005 NVvA symposium 6

1,2 Gevolgen groter en onherstelbaar

• Bus vs auto-ongeluk• Vinger vs gebroken been

• Grote gevolgen hebben ook meer psychische impact

28 april 2005 NVvA symposium 7

3. Verlate gevolgen

• Meer angst voor lange termijn effecten (kanker!)

• Alleen in ons westen?– Cultuur– Of behoeftenhiërarchie

28 april 2005 NVvA symposium 8

4 Onbekende gevolgen

• Onbekend maakt gevreesd• Voorbeeld: anthrax

28 april 2005 NVvA symposium 9

5 Eerdere calamiteiten

• Risico wordt groter ingeschat als het eerder mis is gegaan

• Vooral als men slachtoffers kent

• En dat kan ook via de media zijn

28 april 2005 NVvA symposium 10

6 Sensorische waarneembaarheid slecht

• Bijvoorbeeld chemische stoffen zonder geur• Maar vooral allerlei straling• En infectierisico

28 april 2005 NVvA symposium 11

7 Man made risico

• Er is meer angst voor technische calamiteiten dan voor natuurinvloeden, bijvoorbeeld blikseminslag of storm

28 april 2005 NVvA symposium 12

8 Schadelijke intentie

• Bijvoorbeeld agressieve klanten, • maar ook terreur

28 april 2005 NVvA symposium 13

9, 10 Minder en ongelijke voordelen

• Gevarengeld

28 april 2005 NVvA symposium 14

11, 12 blootstelling onvrijwillig en minder controle

• ‘pretpark effect’• Roken vs chemische

blootstelling• Liever zelf aan het stuur• Dus PBM verplichten?

28 april 2005 NVvA symposium 15

13 experts spreken elkaar tegen

• ze hebben geen idee waar het over gaat!

28 april 2005 NVvA symposium 16

14 vertrouwen in verantwoordelijken

28 april 2005 NVvA symposium 17

15 Maatschappelijke aandacht

• Vooral media, maar ook hypes op de werkplek

28 april 2005 NVvA symposium 18

2 voorbeelden uit KLM

• KLM vervoerde een pakje radio-actief materiaal, dat een beetje lekte. Blootstelling voor crew was < 1 % van de jaardosis. Melding kwam twee maanden later, onmiddellijk in kranten en NOS journaal.

• In de Technische Dienst wordt door veiligheidskundigen als grootste veiligheidsrisico gezien het werken op steigers/dokken rond vliegtuigen. Regelmatig gebeuren hier ongevallen.

28 april 2005 NVvA symposium 19

Pakje radio-actief materiaal1. Gevolgen groter zijn (vooral catastrofaal) ++/-2. Gevolgen onherstelbaar zijn ++3. Gevolgen later optreden +++4. Gevolgen onbekend zijn o5. Eerdere calamiteiten zijn gebeurd +6. Sensorische waarneembaarheid slecht is +++7. Het risico ‘man made’ is ++8. De intentie schadelijk is - -9. Er minder voordelen zijn ++10. Risico en baten ongelijk verdeeld zijn ++11. Blootstelling onvrijwillig is ++12. Er minder persoonlijke controle is ++13. Experts elkaar tegenspreken o14. Er minder vertrouwen is in verantwoordelijken +++15. Er meer maatschappelijke/media aandacht is +++

28 april 2005 NVvA symposium 20

Vallen tijdens vliegtuigonderhoud1. Gevolgen groter zijn (vooral catastrofaal) +2. Gevolgen onherstelbaar zijn ++3. Gevolgen later optreden - - -4. Gevolgen onbekend zijn - -5. Eerdere calamiteiten zijn gebeurd +6. Sensorische waarneembaarheid slecht is - -7. Het risico ‘man made’ is o8. De intentie schadelijk is - -9. Er minder voordelen zijn - -10. Risico en baten ongelijk verdeeld zijn o11. Blootstelling onvrijwillig is - -12. Er minder persoonlijke controle is -13. Experts elkaar tegenspreken + +14. Er minder vertrouwen is in verantwoordelijken o15. Er meer maatschappelijke/media aandacht is - -

28 april 2005 NVvA symposium 21

III. Beheersing van risico’s: rollen

• Werknemer: is het veilig?• Werkgever: moet/kan ik iets doen?• Arbeidshygiënist: is het een risico?

28 april 2005 NVvA symposium 22

Nederlandse Vereniging voor Stralingshygiëne

28 april 2005 NVvA symposium 23

Grootste kans op een ramp

0 5 10 15 20 25

vervoer per vliegtuig

verdeling van aardgas

olieraffinaderijen

wegtransport

biologische laboratoria

fabrieken en vuurwerkopslag

opslag radio-actief afval

nucleaire installaties

chemische installatie

transport gevaarlijke stoffen

%-tage

Belgen (1000) Stralingsdeskundigen (200)

28 april 2005 NVvA symposium 24

Grootste kans op een ramp

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

vervoer per vliegtuig

verdeling van aardgas

olieraffinaderijen

wegtransport

biologische laboratoria

fabrieken en vuurwerkopslag

opslag radio-actief afval

nucleaire installaties

chemische installatie

transport gevaarlijke stoffen

%-tage

Belgen (1000) Stralingsdeskundigen (200) Arbeidshygiënisten (98)

28 april 2005 NVvA symposium 25

Context

Expert

• Abstract• Technocratisch• Rekenkundig• Relatief• Drempel• Risicomanagement

Leek

• Persoonlijk• Democratisch• Contextueel• Absoluut• Continu• Risicominimalisatie

28 april 2005 NVvA symposium 26

IV. Risicocommunicatie

28 april 2005 NVvA symposium 27

Risicocommunicatie

Er is geen standaard risicocommunicatie!

28 april 2005 NVvA symposium 28

Risicocommunicatie

• Ken de doelgroep(en)• Ken uw doel • Ken hun verwachting• Zorg voor vertrouwen• Zorg voor eenduidigheid• Zorg voor (relatieve) openheid• Houdt het initiatief

28 april 2005 NVvA symposium 29

Ken uw doelgroepen

• Bijvoorbeeld:– betrokken werknemers:

• slachtoffers• anderen

– niet betrokken werknemers– hun vertegenwoordigers

intern/extern– hun leidinggevenden– derden (w.o. media)

28 april 2005 NVvA symposium 30

Ken uw doel

• Kan verschillen per doelgroep• Informatieoverdracht is geen doel• maar middel voor bijvoorbeeld:

– veilig gedrag– geen stress: geruststelling– voldoen aan wet– beperken van aansprakelijkheid

28 april 2005 NVvA symposium 31

Ken uw doel (2)

• Kennis• Vaardigheden• Attitude• Gedrag• (Barrieres)

28 april 2005 NVvA symposium 32

Ken de verwachtingen

• Weet wat, hoe, en wanneer de doelgroep iets wil weten;

• Houdt rekening met beleving, cultuur;• Ken uw rol vanuit de perceptie van de doelgroep

28 april 2005 NVvA symposium 33

Zorg voor vertrouwen

• Leken horen alles wat ze weten van anderen

• Hun toetsingscriterium is eerder vertrouwen dan ratio

• Behalve uzelf bepalen vertrouwen uw:– positie– leeftijd– geslacht

28 april 2005 NVvA symposium 34

Zorg voor eenduidigheid• Niet te veel nuances• Nadruk op wat bekend is• Afstemming van verschillende woordvoerders • Bedenk dat uw beeld van deskundigheid anders kan

zijn dan dat van uw doelgroep (‘de Amerikaanseprofessor’)

28 april 2005 NVvA symposium 35

Openheid

• Volledige openheid • Is een middel maar geen doel• Houdt nooit iets onder de pet wat er onder uit kan

komen

28 april 2005 NVvA symposium 36

Houdt het initiatief

• Door openheid en tijdigheid kan de agenda worden bepaald

• Een rel ontstaat niet vanzelf, maar een sluimerende rel kan wel worden opgepikt

28 april 2005 NVvA symposium 37

Samengevat:

De werknemer lijdt het meest, van het

lijden dat hij vreest