View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Vermoeidheid en bewegen bij Reumatoïde
Artritis
Dr. S. Rongen en
Prof. Dr. P. van Riel
15 juni 2016
Reumatoïde Artritis: Toen en Nu
2donderdag 18 oktober 2018
Vermoeidheid bij Reumatoïde Artritis
3
• Naast pijn een van de meest voorkomende klachten
• Geen gewone vermoeidheid– Vermoeidheid als klacht: oorzaak niet duidelijk
– Staat niet in verhouding tot activiteit
– Onvoorspelbaar
– Verschilt in duur en tijd
– Rusten en/of slapen helpt niet altijd
• 40% is ernstig moe
• Beperking dagelijks functioneren, gevolgen voor directe omgeving
• Meer vrouwen dan mannen zijn ernstig vermoeid
“Toen ik een drukke baan had, wist ik dat de
vermoeidheid van het werken kwam, dan
slaap je een nacht goed en sta je ‘s Morgens
wel fit op. Nu is het zo dat je eigenlijk al moe
uit bed komt. Soms, terwijl je nog helemaal
niks gedaan hebt, ben je al vermoeid”.
(mevrouw, 59 jaar)
4donderdag 18 oktober 2018
“Het is heel wisselend, de vermoeidheid. De
ene keer heb je meer energie dan de andere
keer maar de energie zal nooit genoeg zijn.
De reden is niet altijd duidelijk waarom je de
ene keer meer energie hebt dan de andere
keer”. (mevrouw, 39 jaar)
5donderdag 18 oktober 2018
Oorzaken van vermoeidheid
• Niet duidelijk
• Ook patiënten met een lage ziekte-activiteitkunnen ernstig moe zijn.
• Pijn: toename van pijn gaat samen met toename van vermoeidheid
• Depressieve klachten: angst en depressie
• Zelf-vertrouwen (mate van overtuiging om de vermoeidheid aan te kunnen)
• Verminderde lichamelijke activiteit
• Slaapstoornissen
6donderdag 18 oktober 2018
Gevolgen van vermoeidheid
• Dagelijks functioneren
• Directe omgeving
• Werk
• Levensbeslissingen en toekomstplannen
“Vermoeidheid zorgt ervoor dat je minder belastbaar bent en dat je minder dingen kunt doen. Of dat je minder dingen op 1 dag kunt doen. Met name als ik gewerkt heb, dan heb ik ‘s avonds niet echt veel puf meer om nog andere dingen te ondernemen. En dat is natuurlijk wel jammer” (man, 37 jaar)
7donderdag 18 oktober 2018
Behandeling van vermoeidheid?
• Geen algemeen geaccepteerde effectieve
behandeling gevonden voor vermoeidheid
• Meer onderzoek nodig…
8donderdag 18 oktober 2018
Onderzoek
• Verschillende factoren hebben invloed op
vermoeidheid (Rongen-van Dartel et al. 2016)
– Verlies grip op vermoeidheid
– Angst en depressie
– Slechter slapen
– Pijn
– Slechter fysiek functioneren
9donderdag 18 oktober 2018
De vicieuze cirkel
10donderdag 18 oktober 2018
Lichamelijke
activiteit omlaag
Geen grip hebben
op vermoeidheid
Bewegen en vermoeidheid
• Meer bewegen minder moe!
• 50% voldoet aan de Norm Gezond Bewegen
• Patiënten met RA met een gemiddeld hogere
mate van vermoeidheid besteden minder
minuten per week aan dagelijkse lichamelijke
activiteiten in vergelijking met de algemene
Nederlandse bevolking.
11donderdag 18 oktober 2018
Positieve effecten bewegen
12
AlgemeenVerlaagd risico op hart- en vaatziektenVerlaagd risico op depressieve klachtenVerkleint kans op diabetes
OuderenGunstig effect op loopsnelheidMinder kans op botbreukenGunstig effect op spierkracht
Bij reumaVerlaagd risico op hart- en vaatziektenMinder last van pijn en vermoeidheidMinder last van ochtendstijfheid
Gevaren van sedentair gedrag
“Zitten in het nieuwe roken”, prof Scherder VU Amsterdam
13
Lang zitten is een risicofactor voor vroegtijdig overlijden, onafhankelijk van de mate van lichamelijke activiteit
“Waar fysieke activiteit goed voor is, is zitten slecht voor”
Relatief nieuw aspect
NRC 2 aug 2017: video animatie “Waarom zitten zo slecht voor je is”
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/08/02/waarom-zitten-zo-slecht-voor-je-is-a1568454
Hoe meet je fysieke activiteit?
14
Subjectief Objectief
Beweegdagboek
Vragenlijst
Stappenteller
Sporthorloge
Accelerometer
Voordelen en nadelen
15
Meetinstrument Makkelijk in gebruik
Kosten Betrouwbaarheid gegevens
Vragenlijst + + +
Beweegdagboek + + ++
Accelerometer ++ +++ +++
Stappenteller + ++ ++
Sporthorloge ++ +++ ++
Iedereen heeft zijn eigen voorkeur.
Belangrijk is dat je steeds hetzelfde meetinstrument gebruikt als je verandering van fysieke activiteit over de tijd wilt vergelijken.
Richtlijnen
1998 – 2017 Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB)
16
Beweegrichtlijn voor volwassenen en ouderen• Bewegen is goed, meer bewegen is beter.• Doe minstens 150 minuten per week aan matig intensieve
inspanning, zoals wandelen en fietsen, verspreid overdiverse dagen. Langer, vaker en/of intensiever bewegen geeft extragezondheidsvoordeel.
• Doe minstens tweemaal per week spier- en botversterkendeactiviteiten, voor ouderen gecombineerd met balansoefeningen.
• En: voorkom dat je veel stilzit.
Augustus 2017 Beweegrichtlijn
NNGB voor volwassenen en ouderen• Minstens vijf dagen per week, minstens een half uur per dag
matig intensieve beweging
Zijn we actief genoeg?
17
Van den Berg vergeleek in 2007 a.d.h.v. een vragenlijst of er verschil zat tussen het aantal RA patiënten en de algemene Nederlandse bevolking dat aan de NNGB voldeed. Conclusie: geen verschil, 58%
Sanne en Julia hebben in 2014 a.d.h.v. dezelfde vragenlijst dit opnieuw bekeken. Conclusie: geen verschil (RA 52%, NL 54%)
De overheid heeft in 2016 a.d.h.v. een vragenlijst geconcludeerd dat 48% van de 18-54 jarigen uit de Nederlandse bevolking aan de NNGB voldeed. Onder 55+ was dit 74%.
Zitten we teveel?
18
Er bestaat nog geen richtlijn voor zitgedragAantal uren zitten per dag in 2015
Beweegprogramma op maat
Ontwikkelen van een beweegprogramma op maat a.d.h.v. het Coach2Move principe.
Coach2Move: programma waarbij de fysiotherapeut samen met de patiënt probeert meer te bewegen in het dagelijks leven.
• Welke belemmeringen heb ik om te bewegen?• Wat past het best bij mij?• Wat vind ik leuk?
Fysiotherapeuten worden getraind om Coach2Move toe te passen in hun praktijk.
Coach2Move is ontwikkelt en bewezen effectief voor ouderen in een verpleeghuis. Onderzoeken of dit ook geldt voor mensen met RA.
19
Behandeling van vermoeidheid
• Medicatie + aanvullend
• Cognitieve gedragstherapie richt zich op
verbetering van omgaan met vermoeidheid
en stemmingswisselingen en kan ook de
slaapkwaliteit verbeteren.
• Beweging en evt. intensiever sporten helpt
om minder moe te zijn
20donderdag 18 oktober 2018
Meten van vermoeidheid
21
Wat kunt u zelf doen?
• Leer uw vermoeidheid herkennen
• Richt uw aandacht op wat u kunt
• Regelmatig slaap-waak ritme
• Verdeel uw activiteiten over de dag
• Zorg voor regelmatig bewegen
• Durf “nee” te zeggen
• Bespreek het met uw reumatoloog/VRC
22donderdag 18 oktober 2018
Zelf-monitoren van ziekte-activiteit
23donderdag 18 oktober 2018
De Wereld verandert…
24donderdag 18 oktober 2018
Belangrijkste reden om te veranderen van medicatie
• Vragenlijst aan 213 patienten met RA
en 109 Reumatologen.
25donderdag 18 oktober 2018
Rheumatologists
Swollen joints
DAS28
Erosions
Impression of disease activity
Change in disease activity
Patients
Function
Trust in rheumatologist
Motivation
Satisfaction current medication
Expressing concerns
27donderdag 18 oktober 2018
It Takes Two ….
.
Gregory Makoul, Marla L. Clayman
An integrative model of shared decision making in medical encounters
Patient Education and Counseling, Volume 60, Issue 3, 2006, 301–312
Degree of Sharing
Bevorderen zelf management
• Patient
– Kennis
– Feedback
– Informatie
• Ruimte en attitude bij professionals
• Tools
30donderdag 18 oktober 2018
DAS28-Score
• De medicamentezue behandeling wordt aangepast door de
ziekte activiteit te meten middels de DAS-28 score.
www.das-score.nl, PLCM van Riel et.al.
•
•
Zelf monitoren?
32
Patiënten met hoge bloeddruk
• Door zelf bloeddruk te meten en
aanpassen van de medicatie:
• 10 mm Hg lagere bloeddruk!
33donderdag 18 oktober 2018
Doel van de behandeling
34
Remissie
Lage ziekteactiviteit
Matige ziekteactiviteit
Hoge ziekteactiviteit
Diverse “ lijntjes”
0 100
“Geen” “Extreem”
0 100
“Zeer Goed” “Zeer Slecht”
Patiënt algemeen welbevinden:
Pijn
36donderdag 18 oktober 2018
38
Voordelen zelf meten ziekte activiteit
• Patiënten zijn meer betrokken
• Grotere therapie trouw
• Metingen steeds door zelfde persoon
• Tijd en geld besparing
• Buiten ziekenhuis
• Vaker kunnen meten waardoor betere
controle van de ziekte
39
Mijn Reumacentrum
40donderdag 18 oktober 2018
Profiel van de patiënt
41donderdag 18 oktober 2018
Zelf management
Leefstijl
CVRM
Medicatie
Dossier
Patiënt tevredenheid
Kennis van de ziekte
DAS28 monitoring
Informatie
Patiënt
karakteristieken
Voorbeeld iMonitor
PRO
Best
average
Checks:
high
6 week trial
Alert to
the
doctor
alert threshold
Voorbeeld iMonitor
PROscore:
VAS general health,
VAS disease activity,
VAS pain3-point moving
best average
Checks:
high
PASS=40
Alert to
the
doctor
alert threshold
MIC=20
Minimal clinically important improvement and patient acceptable symptom state for subjective
outcome measures in rheumatic disorders.
Author(s): Tubach F, Ravaud P, Beaton D, Boers M, Bombardier C, Felson DT, van der Heijde D,
Wells G, Dougados M.
Source: J Rheumatol. 2007 May;34(5):1188-93
Educatie om te leren omgaan met het
programma
44donderdag 18 oktober 2018
Recommended