View
25
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ
GÜNÜMÜZ KÜRESEL İŞLETMELERİNDE BİLGİ SİSTEMLERİ
Günümüzde tüm dünyada işletmeler, bilgi sistemlerine,
yazılımlarına ve iletişim aygıtlarına milyarlarca dolar
harcamaktadır. Ayrıca bu işletmeler, yeni teknolojilerden
yararlanmak için iş süreçlerini değiştirmek ve danışmanlık
hizmetleri için yine büyük miktarlarda paralar
harcamaktadırlar.
GÜNÜMÜZ İŞLETMELERİNDE BİLGİ SİSTEMLERİNİN ROLÜ
Sabit telefon hatlarından çok daha fazla cep telefonu
aboneliği vardır. Bunun yanında Sabit telefon aboneliği
azalmakta, e-posta, online konferans, internet üzerinden
uluslararası telekonferans işletmelerin temel araçları haline
gelmektedir. Gazete ve dergi aboneleri hızla azalmakta,
online okurlar ise hızla artmaktadır.
Bilgi Sistemleri İşletmeleri Nasıl Değiştirir?
İnternetin iletişim sistemlerinde etkin olması, işlem maliyetlerinin
önemli ölçüde düşmesine neden olmuştur. Tüketiciler -istedikleri
anda- bir ürüne ait kalite ve fiyat bilgisine sahiptirler. İşletmeler,
düşük maliyetli tedarikçiler bularak veya diğer ülkelerde üretim
faaliyetlerini yöneterek çok önemi karlar sağlamaktadırlar. Dijital
içerik sunan işletmeler, milyonlarca kopya satabilmektedirler.
Küreselleşme Fırsatları
Bu değişimler, organizasyonların yeniden yapılanması ile
eşdeğer bir anlamda dijital işletme koşullarının ortaya
çıkması demektir. Dijital işletmeler birçok farklı boyut ile
tanımlanabilir. Dijital işletme; çalışanlarıyla, tedarikçileriyle
ve müşterileri ile iş ilişkilerini elektronik ortamda yerine
getiren ve yöneten bir işletmedir.
Dijital İşletmelerin Ortaya Çıkışı
İş Süreçleri; İşletmelerin belirli bir çıktı, ürün veya hizmet
üretmek için özgün olarak koordine ettikleri ve yerine
getirdikleri birbiri ile ilişkili mantıksal görev veya
davranışlardır. İşletmelerin bu iş süreçlerini gerçekleştirme
şekilleri, zaman zaman işletmenin rekabetçi gücünü de
oluşturabilmektedir.
Dijital İşletmeler….
Dijital işletmeler, krizlerde hayatta kalabilmek için geleneksel
işletmelerden daha esnek, çevrelerine karşı daha duyarlı ve çabuk
tepki verebilecek bir durumdadır. Dijital işletmeler zaman ve yer
faydası oluşturur. Zaman faydası; çok dar bir zaman olan çalışma
gün ve saatlerinin ötesinde 7-24 hizmet sağlamayı, Yer faydası ise;
fiziksel sınırların ötesinde küresel bir alanda çalışabilmeyi ifade
eder.
Dijital İşletmeler….
Bilgi sistemlerini bu kadar önemli yapan şey nedir? İşletmeler
niçin bu kadar bilgi sistemlerine ve teknolojilerine yatırım
yapmaktadırlar?
Ekonominin bazı sektörleri bilgi sistemlerine önemli yatırımlar
yapmadan var olamazlar. E-ticaret işletmelerinden Amazon,
e-Bay, Google bilgi sistemleri olmadan bir hiçtirler..
Bilgi Sistemlerinin Stratejik İşletme Hedefleri
Bilgi sistemleri ile işletme hedefleri ve stratejileri arasında
giderek büyüyen bir ilişki vardır. İşletmelerin gelecekte ne
yapmak istedikleri, genellikle sistemlerinin neler yapabileceğine
bağlıdır. Pazar payını arttırmak, yüksek kaliteli/düşük fiyatlı
üretim yapmak, yeni ürünler geliştirmek ve çalışanların
verimliliklerini arttırmak, işletmedeki bilgi sistemlerinin
kalitesine ve türüne çok bağlıdır.
İşletme Hedefleri
İşletmeler ve Bilgi Sistemleri arasındaki ilişki
1. Verimlilik Sağlamak
2. Yeni Ürün/Hizmet Ve İş Modelleri Geliştirmek
3. Tüketici Ve Tedarikçi Yakınlaşmasını Sağlamak
4. Karar Vermeyi Geliştirmek
5. Rekabetçi Avantaj Sağlamak
6. Hayatta Kalmak
İşletmelerin 6 Stratejik Hedefi
İşletmeler sürekli olarak yüksek verimliliği sağlamak için
işlemlerinin etkinliklerini arttırmayı isterler. Bilgi sistemleri
ve teknolojileri, özellikle işletme uygulamalarının ve yönetim
davranışlarının değiştiği zamanlarda, işlemlerin etkinlik
düzeyini arttırmak için önemli bir araçtır.
1- Verimlilik Sağlamak
Bilgi sistemleri ve teknolojileri, işletmelerin tümüyle yeni iş
modelleri oluşturması için olduğu kadar, yeni ürün ve
hizmetler oluşturması için de önemli bir araçtır. Bir iş modeli;
işletmenin getiri elde etmek için nasıl bir ürün veya hizmet
üreteceği ve tüketicilere bu ürünü nasıl ulaştıracağını ifade
eder.
2- Yeni Ürün, Hizmet ve İş Modelleri Geliştirmek
Bir işletme, müşterilerini ve onlara nasıl iyi hizmet edeceklerini
bildiği ve gerçekten istedikleri şekilde hizmet verdiği zaman,
müşteriler de daha fazla alış veriş yaparak buna cevap verirler.
Bu da gelirleri ve kârı arttırır. Aynı şekilde tedarikçilerle yakınlık
sağlayan bir işletme, tedarikçilerden düşük maliyetlerle girdi
sağlamak gibi bir karşılık bulabilir.
3- Tüketici ve Tedarikçi Yakınlaşması Sağlamak
Birçok işletmenin yöneticileri bir bilgi denizi içinde işlerini
yürütmekte ve karar verme durumunda asla doğru zamanda
doğru bilgiye sahip olamamakta, bu durumda kararlar daha çok
yöneticilerin, öngörülerine, şanslarına ve tahminlere
dayanmaktadır. Sonuç; gereğinden fazla veya az mal ve hizmet
üretimi, kaynakların yanlış kullanımı ve hızla değişen çevre
şartlarına karşı zayıf bir reaksiyon olur.
4- Karar Vermeyi Geliştirmek
İşletmeler; verimlilik artışı, yeni ürünler hizmetler ve iş modelleri
oluşturmak, tüketici ve tedarikçi yakınlaşmasını sağlamak veya
karar vermeyi geliştirmek gibi hedeflerden bir veya daha
fazlasını elde ettiğinde zaten rekabetçi bir avantaj yakalamış
demektir. Bazı şeyleri rakiplerinden daha iyi yapmakla, rakiplerin
ulaşamayacağı bir satış ve karlılık düzeyine ulaşılabilir.
5- Rekabetçi Avantaj Sağlamak
İşletmeler işlerini devam ettirmek için bilgi sistemlerine ve
teknolojilerine yatırım yaparlar. Bazı zorunluluklar da bu yatırımları
gerektirir. ABD’de ilk ATM’leri hizmete sunan Citibank’tan sonra
rakip bankalar da müşterilerine aynı hizmeti sunmak zorunda
kalmışlardır. Bazı sektörlerde bilgilerin uzun süre saklanmasının
yasal zorunluluğu işletmelerin bilgi sistemlerine ve teknolojilerine
sahip olmalarını zorunlu kılmıştır.
6- Hayatta Kalmak
Bilgi teknolojisi; işletmenin hedeflerini yerine getirebilmesi için
kullanmak zorunda olduğu yazılım ve donanımdır. Büyük bir
işletmede sadece bilgisayarlar, yazıcılar, kişisel dijital yardımcı
aygıtlar (PDA) değil, Windows, Linux gibi işletim sistemleri ve
farklı amaçlar için yüzlerce farklı programlar bulunabilir. Bilgi
sistemleri hem işletme hem de teknolojik açısından bakılmakla
daha iyi anlaşılabilir.
BİLGİ SİSTEMLERİNE BAKIŞ AÇISI
Bilgi sistemi; işletmelerde karar vermeyi ve kontrolü desteklemek
için bilginin toplanması, işlenmesi, saklanması ve dağıtılması gibi
birbiriyle ilişkili bir yapı olarak tanımlanır. Ayrıca, karar vermeyi,
koordinasyonu ve kontrolü desteklemekle bilgi sistemleri,
yöneticilere ve çalışanlara yeni ürünler oluşturma, karmaşık
konuları görselleştirme ve problemleri analiz etme konularında
yardım edebilir.
Bilgi Sistemi Nedir?
Bilgi; verinin insanlar için anlamlı ve yararlı şekle
getirilmiş işlenmiş şeklidir. Veri; işletmelerde veya
fiziksel çevrede meydana gelen, insanların etkin bir
şekilde anlamaları ve kullanmalarından önceki ham
gerçekler dizesidir.
Bilgi ve Veri
Veri ve Bilgi
Bir bilginin bilgi sistemi tarafından elde edilmesi esnasında 3
temel faaliyet yerine getirilir. Bu faaliyetler;
1- Giriş: işletme içinden veya çevresinden alınan veya toplanan
ham verilerdir. 2- İşleme: ham verilerin anlamlı hale
dönüştürülmesi işlemidir. 3- Çıkış: İşlenmiş bilgiyi kullanacak
kişiye veya kullanılacak faaliyete gönderilmesi işlemidir.
Bilgi Sistemlerinde Temel Faaliyetler
Bilgi sistemleri ayrıca giriş aşamasını değerlendirmek
veya düzenlemek için işletmedeki uygun ve gerekli
yerlere veya kişilere bilgi döndürme aşaması olan geri
beslemeye gerek duyarlar.
Bilgi Sistemlerinde Temel Faaliyetler….
Sistem
Bilgi sistemlerini tam olarak anlayabilmek için sistemlerin
organizasyon ve yönetim sınırlarını, bilgi teknolojileri boyutunu,
işletme içindeki ve çevresindeki sorunlara ve zorluklara çözüm
sağlama gücünü anlamak gerekir. Bu anlayış bilgi sistemi
okuryazarlığı olarak ifade edilir. Bilgisayar okuryazarlığı ise
sadece bilgi teknolojilerini bilmeye odaklanır.
Bilgi Sistemlerinin Boyutları
Bilgi Sistemlerinin Boyutları
Organizasyonlar, farklı düzeylerde ve uzmanlıklardan
oluşmuş bir yapıya sahiptir. Bir işletmedeki otorite ve
sorumluluk piramit yapısında gösterildiğinde üst
düzeyler profesyonel ve teknik çalışanlardan oluşurken
alt düzeyler işlem düzeyinde çalışanlardan oluşmaktadır.
1- Organizasyon
Organizasyonlarda Hiyerarşik Düzeyler
Organizasyonlarda Hiyerarşik Düzeyler
Üst yönetim; işletmenin finansal performansını sağlamak
yanında yeni ürün ve hizmetler ile ilgili uzun dönem stratejik
kararlar alır. Orta düzey yöneticiler; üst yönetimin aldığı
kararları uygulamaya ve yerine getirmeye çalışırlar. İşlem
düzeyindeki yöneticiler ise işletmenin günlük faaliyetlerini
gözlemlemekten sorumludurlar.
Organizasyonlarda Hiyerarşik Düzeyler
Bilgi çalışanı; yeni bir ürün veya hizmet oluşturmak ve tasarlamak
için çalışan yüksek düzey eğitimli mühendis, mimar ve bilim insanı
gibi kişiler. Veri çalışanı işletmenin tüm düzeylerinde bulunan
dokümantasyon işlerinde çalışan sekreter, özel kalem gibi kişiler.
Üretim veya Hizmet çalışanı; ürün üreten ve hizmetleri sağlayan
kimselerdir. Uzmanlar; farklı işletme fonksiyonları için eğitilmiş ve
çalıştırılan kişiler.
Hiyerarşi ve Çatışma
Her organizasyon kendine özgü bir kültüre, varsayımlara, temel
değerlere ve üyelerinin kabul ettiği bir takım iş görme
şekillerine sahiptir. Bir organizasyonda farklı düzeylerde ve
uzmanlık alanlarında farklı bakış açılarından dolayı kaynakların
ve ödüllerinin nasıl dağıtılacağı konusunda bir çatışma vardır.
Bu çatışmalar organizasyon politikalarının bir parçasıdır.
2- Yönetim
Yöneticilerin görevi, organizasyonların karşılaşacağı birçok
durumu fark etmek, organizasyonel problemlerin çözümü için
faaliyet planları yapmak ve karar vermektir. Yöneticiler
çevredeki işletme zorluklarını algılayarak amaçlarına ulaşmak
için bu zorluklara karşı tepki geliştirmek ve organizasyonel
strateji belirlemek zorundadırlar.
Yönetim….
Güçlü bir yöneticilik sorumluluğu aslında bilgi ve deneyime
dayalı yeni işler yaratmaktır. Bilgi teknolojileri, işletmelerin
yeniden tasarlanmalarında, yönlendirilmelerinde, yeni ürün
ve hizmetlerin sağlanmasında ve oluşturulmasında,
yöneticilere yardımcı olmada büyük bir rol oynar.
3- Teknoloji
Bilgi teknolojisi, değişim ile başa çıkmak için yönetimin
kullandığı birçok araçtan biridir.
Bilgisayar donanımı; bir bilgi sisteminde giriş, işleme ve çıkış
faaliyetleri için kullanılan fiziksel ekipmanlardır. Farklı
boyutlarda ve şekillerde, farklı giriş ve çıkış aygıtlarına sahip
olabilir.
Teknoloji…
Bilgisayar yazılımı; bir bilgi sisteminde bilgisayar bileşenlerini
kontrol ve koordine etmek için önceden detaylı olarak
hazırlanmış komutlardan ibarettir.
Veri yönetim teknolojisi; fiziksel saklama ünitelerinde verinin
organizasyonu ve yönetilmesini sağlayan yazılımlardır.
Teknoloji…
Ağ ve iletişim teknolojisi; verinin fiziksel olarak bir yerden diğer
bir yere iletilmesi, farklı donanımlar ile bağlantı yapılabilmesi için
gerekli yazılım ve donanımlardır. Bilgisayarlar ve iletişim aygıtları,
ses, resim, görüntü ve veri paylaşmak için bir ağ üzerinde
bağlanabilir.
Ağ; veri veya yazıcı gibi bilgisayar kaynaklarını paylaşmak için iki
veya daha fazla bilgisayarın birbiri ile bir şekilde bağlanmasıdır.
Teknoloji…
İnternet teknolojisine dayanan şirket içi ağlar İntranet olarak
adlandırılır. Kurum içi ağların organizasyon dışındaki
yetkilendirilmiş kullanıcılara açılması ise Ekstranet olarak
adlandırılır. İşletmeler böyle ağları, organizasyonlar arası
işbirliği sağlamak, faaliyetleri karşılıklı olarak organize etmek ve
alım satımlar için kullanırlar.
Teknoloji…
Bilgi Teknolojisi Altyapısı: İşletmelerdeki insanların ihtiyaç
duyduğu ve yönettikleri bütün teknolojilerdir. Bilgi teknolojileri
altyapısı bilgi sistemlerinin kurulması için bir temel ve platform
sağlar. Her bir organizasyon bilgi sistemlerinden elde etmek
istediği başarıyı sağlamak için bu bilgi teknolojileri altyapısını
dikkatli bir şekilde tasarlamak ve yönetmek zorundadır.
BİLGİ SİSTEMLERİNE İŞLETME BAKIŞ AÇISI
Yöneticiler ve işletmeler bilgi teknolojilerine ve sistemlerine
işletmelerine gerçek bir ekonomik değer katması için yatırım
yaparlar. En önemli geri dönüşler, verimlilik artışı, gelirlerin
artması veya belirli bir pazar içindeki uzun dönem stratejik
konumun geliştirilmesidir.
Bilgi Sistemlerine İşletme Bakış Açısı…
İşletme bakış açısından bir bilgi sistemi işletmeninin değerini
arttıran önemli bir yatırımdır. Bilgi sistemleri, iş süreçlerini
geliştirmekle veya yöneticilere daha iyi karar vermelerine
yardım etmek için bilgi sağlamakla maliyetleri düşürür veya
karlılığın artmasını sağlar.
Bilgi Sistemlerine İşletme Bakış Açısı…
Her bir işletme; veriyi elde eden, sistematik olarak değer
arttırıcı, bilgi haline getirici aşamalardan geçiren bir bilgi değer
zincirine sahiptir. Bir işletme için bilgi sisteminin değeri,
yöneticilerin daha iyi karar vermesine, iş süreçlerinin daha etkin
yapılmasına, firmanın yüksek karlılığına bakılarak belirlenebilir.
İşletmeye bilgi sisteminin kurulmasının diğer nedenleri ne
olursa olsun ilk amacı şirketin değerini arttırmaktır.
İşletme Bilgi Değer Zinciri
Tamamlayıcı Yatırımlar
Bilgi teknolojileri yatırımlarının geri dönüşü ile ilgili çalışmalar,
geri dönüş sağlamada büyük farklılıklar olduğunu
göstermektedir. Bazı işletmeler büyük geri dönüşler sağlarken
diğerleri çok az geri dönüş sağlayabilmişlerdir. Bazı işletmeler
ise çok düşük yatırımlarla çok büyük geri dönüşler
sağlayabilmişlerdir.
Tamamlayıcı Yatırımlar…
İşletmeler arasındaki bu farklılığın nedeni nedir?
Bazı işletmelerin yeni teknolojilere uygun iş modelleri
uygulayamamaları veya yeni teknolojilerin yok ettiği eski iş
modellerini korumaya çalışmalarıdır. Teknoloji yatırımları yeni iş
modelleri, iş süreçleri, yeni yönetim davranışları ve organizasyonel
kültür gibi tamamlayıcı yatırımlar ile desteklenmelidir.
Tamamlayıcı Yatırımlar…
Tamamlayıcı yatırımlar; birincil yatırımdan fayda sağlamaya
yarayan yatırımlardır. Organizasyon ve yönetimdeki bu
yatırımlar Organizasyonel ve Yönetim Sermayesi olarak da
bilinir. Tamamlayıcı yatırımlarını yapmada başarısız olan
işletmeler hiçbir geri dönüş alamamışlar veya çok az bir geri
dönüş sağlamışlardır.
Organizasyonel tamamlayıcı yatırımlar
Organizasyonel tamamlayıcı yatırımlar; destekleyici
organizasyonel kültür, uygun iş modeli, etkin iş süreçleri,
dağıtılmış yetki, dağıtılmış karar alma sorumluluğu ve güçlü bir
bilgi işlem takımıdır.
Yönetimsel ve Sosyal Tamamlayıcı Yatırımlar
Yönetimsel tamamlayıcı yatırımlar değişimi ve kişisel gelişimi
destekleyen, özendiren ve ödüllendiren, takım çalışması ve
işbirliğine vurgu yapan güçlü bir üst yönetim olmasıdır.
Sosyal tamamlayıcı yatırımlar ise işletme tarafından değil;
toplum, diğer büyük işletmeler, devlet veya pazardaki diğer
oyuncular tarafından yapılacak olan yatırımlardır.
BİLGİ SİSTEMLERİNE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR
Bilgi sistemleri çalışması multi disipliner bir alandır. Bir teori
veya yaklaşım ile açıklanamaz. Genel olarak bu alan sosyal ve
teknik yaklaşımlar ile açıklanır. Bilgi sistemleri sosyo-teknik
sistemler olup, fiziksel makinelerin, güçlü sosyal ve
organizasyonel ve zihinsel yatırımların uyumlu bir şekilde
birleşmesi ile oluşur.
Bilgi Sistemlerine Çağdaş Yaklaşımlar
Bilgi Sistemlerine Teknik Yaklaşım
Teknik yaklaşım, sistemin biçimsel kapasitesine ve fiziksel
teknolojisine olduğu kadar matematiksel modeller ile ilgilenir.
Bilgisayar bilimi; hesaplanabilirlik, hesaplama metotları, veri erişim
ve saklama yöntemleri ile; Yönetim bilimi yönetim uygulamaları ve
karar verme modellerinin gelişimi ile Yöneylem araştırması ise
organizasyondaki ulaştırma, stok kontrol, işlem maliyetleri gibi bazı
seçilmiş parametrelerin optimizasyonu için matematiksel teknikler ile
ilgilenir.
Bilgi Sistemlerine Davranışsal Yaklaşım
Sosyologlar, grupların ve organizasyonların sistem gelişimini
nasıl etkilediklerini ve sistemlerin kişileri ve grupları ve
organizasyonu nasıl etkilediklerini anlamaya çalışır. Psikologlar,
karar vericilerin biçimsel bir bilgiyi nasıl algıladıkları ve
kullandıklarını araştırır. Ekonomistler, dijital malların üretilmesi
ve dijital pazar dinamikleri ile bilgi sistemlerinin işletme içindeki
kontrolü ve maliyet yapısını nasıl değiştirdiğini anlamaya çalışır.
Bilgi Sistemlerine Sosyo-Teknik Yaklaşım
Yönetim Bilgi Sistemleri; bilgisayar bilimi çalışmalarını, yönetim
bilimi ve yöneylem araştırmasını, gerçek dünya problemleri ve
bilgi teknolojisi kaynaklarının yönetimi ile birleştirerek sistem
geliştirmeye odaklanır. Sosyo-teknik bakış açısı; en uygun
organizasyon performansının hem teknik hem de davranışsal
yaklaşımların optimize edilmesiyle başarılacağını belirtir.
Bilgi Sistemlerine Sosyo-Teknik Yaklaşım…
Sosyo-teknik bir bakış açısına sahip olmak, sisteme tamamen
teknik yaklaşım ile bakmayı engeller. Örneğin; gerçekte bir bilgi
teknolojilerindeki maliyet düşüşünün yanı sıra işlem gücünün
artması, kolayca verimliliğin ve karlılığın artması şeklinde
görülmez, veya işletmede yeni bir iş süreci veya iş modelinin
uygulanmaya başlaması, çalışanların daha verimli çalışacağı ve
yeni bilgi sistemlerine ihtiyaç olmadığı anlamına gelmez.
Bilgi Sistemlerine Sosyo-Teknik Bakış Açısı
Sosyo-Teknik Yaklaşım
Sosyo-teknik sistemlerde işletmenin bir bütün olarak optimize
edilmesine gerek vardır. Teknik ve davranışsal yaklaşıma aynı anda
dikkat edilmelidir. Bunun anlamı, teknoloji organizasyonel
amaçlara göre değiştirilmeli ve düzenlenmelidir. Bazen teknoloji,
bir sonuca ulaşması için optimize edilmemiş de kalabilir.
Organizasyonlar ve kişiler, teknolojiyi kullanması ve geliştirmesi ve
organizasyonel değişiklik için eğitilmeli ve öğretilmelidir.
KAYNAKÇA
Laudon K. C, J. P. Laudon, «Management Information System:
Managing The Digital Firm», Pearson International Edition, Çeviri
Abdullah NARALAN, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, Erzurum 2010
http://www.atauni.edu.tr/#personel=abdullah-naralan~dosyalar-
baglantilar (Laudon 10. Baskı Türkçe Ders Notu)
Recommended