View
244
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
8/7/2019 yk tutma elemanlar
1/25
8/7/2019 yk tutma elemanlar
2/25
Transport Teknii leri Konular2
Tablo-1 letme grubu ve kaldrlan yke gre kanca seimi
letme Grubu 1)KancaMalzemesi
Kanca
Malzemesi
Kaldrma yk kgKanca Kanca
1) DIN 15020 ye gre tanmlanan
Kanca ekil-1de grld gibi aft ksm ile erisel kanca ksmndan oluur. aft ksmnaounlukla yuvarlak veya metrik vida alr. Basit kanca scaa maruz ortamda kullanlacaksaekme mukavemeti 50 ... 80 N/mm2 olan DIN 17155de belirtilen yksek mukavemetli
elikten imal edilmelidir. Kanca blounda kancalar bir traverse kanca somunu ile aslrlar.
entik etkisini azaltmak iin yuvarlak profilli vida eklinin kullanlmas tavsiye edilir.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
3/25
Yk Tutma Elemanlar 3
ekil 1. Basit kanca
Basit kanca ve konstrksiyonu standart hale getirilmitir. Motor ve el ile altrlan kaldrmamakinalar iin yk kancas DIN 15401 normundan seilir. Norm kancada 0.063 ila 320 tona
kadar normal ykler iin verilmitir. Bunlardan baka DIN 7540, DIN 7541 normundan ve TS2340/4 normunda, yk zincirleri iin gzl kancalar kullanlr. Gzl kanca, hafif yk
kancalarndan olup, zincire balanmak zere kullanlr. Kargo tamasnda kullanlan kancalarDIN 82017de ve TS 2340/7de verilmitir. zel kanca olarak da bu anlan kancalar, hafifyk liman ve gemi vin ve krenlerinde kullanlan kancalardr. Kancada bulunan engel ile
kanca burnunun gemi ambarna taklmas nlenir.
Emniyetli kancalarda, ykn kanca azndan sramasn bir engel yardmyla nlenir. Yktaklrken mandal geriye ekilir. Brakldnda yay ile kanca azna doru itilerek kilitlenir.Bylece sapanlarn rzgarl havada sallanmas veya dengesiz yklemeyle kancadan
kurtulmas nlenir.
1. Basit Kancalarn Hesap Esaslar
Basit kancalarn hesabn ksmda incelemek gerekir. lk olarak kanca aft ksmndabulunan vidal ksm, daha sonra kancann eri ksmnda bulunan iki tehlikeli kesitin
mukavemet kontrol hesaplar
yap
l
r.
1.1. Kanca aftnn Kontrol
Kanca aft yklemeye uygun olarak ekmeye zorlanr. aftn en tehlikeli kesiti ise di dibikesitidir. Buras ekme gerilmesine gre kontrol edilmelidir. Ayrca vidal ksmda vida yzey
basnc hesaplanp, vida uzunluu tespit edilir.
ekme gerilmesi,
=
Q
d oem2
4
em = 30 ila 60 N/mm2
alnr.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
4/25
Transport Teknii leri Konular4
Kanca aftnn vida yzey basnc,
pQ
zd d
po
em=
2 2
4 4
pem = 10 ila 20 N/mm2
alnr.
Yukardaki ifadede z vida di saysdr ve zf
h
z= ile hesaplanr.
1.2. Kancann Eri Ksmnn Hesab
Kancann eri ksm bileik mukavemete gre kontrol edilir. Yaklak hesapta kancaekseninden kk ykl bir ubuk gibi ele alnr ve kesitte gerilme dalm lineer kabuledilir. Kritik iki kesit ayr ayr ele alnarak kontrol hesaplar yaplr. Ykn kancaya sapanla
as
ld
dnlerek, kuvvet durumu gz nne al
nmal
d
r. Q ykn ta
mak iin kullan
lansapann her kolunun kuvvet durumu ele alndnda kancaya etkiyen kuvvetler, 2 halat sarm
as olmak zere,Q
2 cosve
Q
2 tan dr.
Sonuta eilmeli ekme ve basma gerilmeleri oluur. ekil-2de grlen kancann kesitlerikenarlar yuvarlatlm trapez eklindedir. Ancak hesaplarn kolay yaplabilmesi iin kesitlertrapez olarak kabul edilir.
ekil 2. Kancan
n aft k
sm
ve kritik kesitlerI-II Kesitinin Kontrol
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
5/25
Yk Tutma Elemanlar 5
Q yk etkisi altnda eilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,
= Q
F
M
W
eem
ile ifade edilir. Burada (+) iareti ekme, (-) iareti basma gerilmesi iin kullanlr.
Kesit alan : F hb b
= +1 22
[mm2]
Kesit arlk merkezinin uzaklklar :
eh b b
b b1
1
1 23
2=
+ +
2 [mm]
eh b b
b b2
1 2
1 23
2=
++
veya e2 = h - e1
Kesit atalet momenti : Jh b b b
b b=
+ ++
31
2
1 2 2
2
1 236
4 b[mm4]
Kesit mukavemet momenti :WJ
e1
1
= ve WJ
e2
2
= [mm3]
Kesitte hasl olan eilme momenti :M Qa
ee = +
2 1[Mm]
Kesitteki toplam gerilmeler:
11
= +Q
F
M
W
e [N/mm2]
22
= Q
F
M
W
e [N/mm2]
em = 60 ila 80 N/mm2 alnr.
III-IV Kesitinin Kontrol
Ykler kancaya 2 = 90 ~120 arasnda bir sapan asyla asldnda III-IV kesitinde sapan
kollarndakiQ
2 coskuvveti kesiti kesmeye zorlayacandan ihmal edilir ve sadece
Q
2 tan dik bileeni ile bileik mukavemete tesir eder.
=
QF
MW
eem
2tan
Kesit alan : = +
F hb b1 2
2[mm2]
Kesit arlk merkezinin uzaklklar :
=
+
+ e
h b b
b b1
1 2
1 23
2[mm]
=
+
+ e
h b b
b b2
1 2
1 23
2veya [mm] = e h - e2 1
Kesit atalet momenti : = + + +
J h b b b bb b
3 1
2
1 2 2
2
1 2364 [mm4]
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
6/25
Transport Teknii leri Konular6
WJ
e3
1
=
, WJ
e4
2
=
Kesit mukavemet momenti : [m
enti:
m3]
Kesitte hasl olan eilme mom = + MQ a
2 2tan [Mm
)
ee 1 ]
Kesitteki toplam gerilmeler: ( = 45
332 F W
= +Q M etan [N/mm2]
442
=
Q
F
M
W
etan [N/mm2]
em = 60 ila 80 N/mm2 alnr.
FN 20 numaral basit kancann gsterimi :
N - 20 -M
t azl kancalar tercih edilir. Bu tip kancalarda zorlanmalar ykndan dolay, basit kancalardan daha uygundur. ift azl kancalar
R tipi ve M malzeme snf
Basit Kanca DIN 15401 - RFB. ift Azl Kancalar
Byk yk deerleri iin ifasksnn simetrik olmas
ile 0.5 ila 500 ton arasndaki ykleri kaldrlr. DIN 15402 normunda verilen ift azl kancaekil-3de gsterilmitir. Kanca aft ksm ile erisel kanca ksmndan oluur. aft ksmnaounlukla yuvarlak veya metrik vida alr.
ekil 3. ift azl kanca
1. ift Azl Kancann Hesap Esaslar
lr. Benzerekildemukavemet hesaplar yaplr. Buradaki hesaplarda
ift azl kanca hesab, basit kancann hesabvidal ksmn hesab ve tehlikeli kesitlerin
nda yer alan kabuller ile yap
kanca erilii ihmal edilerek, yaklak hesap yntemi uygulanr.
1.1. Kanca aftnn kontrol
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
7/25
Yk Tutma Elemanlar 7
Basit kancann hesap esaslar ift azl kanca iin de geerlidir. Buna gre, kanca aftnney basncna gre kontrol yaplr.
ancann eri ksm bileik mukavemete gre kontrol edilir. Yaklak hesap yntemindekontroller yaplr. Ykn kancaya sapanla asld
nlerekekil-4de verilen kuvvet durumu gz nne alnr.
ekme gerilmesine ve vida yz
1.2. Kancann Eri Ksmnn Hesab
Kkritik iki kesit ayr ayr ele alnarak,
d
ekil 4. ift azl kancada kuvvet durumuI-II Kesiti
Q yk etkisi altnda eilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,
+
F
M
W
eem
)
cos2
i iin kullanlr.
: sapan kollarnn dey eksenle yapt adr.90 2120
=Q sin(
ile ifade edilir. Burada (+) iareti ekme, (-) iareti basma gerilmes
: I-II kesitinin dey eksenle yapt adr.3032
sin =a
3 (74) ifadesi yardmyla da( ) /+d a 2
as bulunabilir.+ h
2
Kesit alan
: F h
b b
=
+1 2[mm2
Kesit arlk merkezinin uzaklklar :
2
]
eh b
11=
+
b
b b
2
3
2 +
[mm]1 2
eh b b
b b2
1 2
1 23
2=
+
+veya e2 = h - e1
Kesit atalet momen
ti : J = 36
h b b b b
b b
+ ++
31
2
1 2 2
2
1 2
4[mm
4]
enti :WJ
e1
1= ve W
J
e2
2= [mm
3
]Kesit mukavemet mom
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
8/25
Transport Teknii leri Konular8
MQ a
ee = +
)
Kesitte hasl olan eilme momenti :
+
sin(
cos
2 2 1
[Mm]
Kesitteki toplam gerilmeler:
= +
+Q M esin( ) [N/mm
2]
1
12 F Wcos
2 22
= +
Q
F
M
W
esin( )
cos[N/mm2]
em = 60 ila 80 N/mm2 al
atay bileen
nr.
III-IV Kesitinin Kontrol
YQ
tan kesitte eilme gerilmesine sebep olur. Bu durumda bileik2
mukavemet,
=
Q
F2 tan
M
W
e
em
Kesit alan : = +
F hb b1 2
2[mm2]
Kesit arlk merkezinin uzaklklar :
=
+
eh b1
b22 [mm] + b b1 1 23
=
+
+ e
h b b
b b2
1 2
1 23
2veya e e2 ]= h - 1 [mm
Kesit atalet momenti : = + J b b1
+ + h b b b b3 12
2 2
2
1 236
4
[mm4
]
enti : WJ
e3
1
=
, WJ
e4
2
=
[m
enti:
m3]Kesit mukavemet mom
Kesitte hasl olan eilme mom = +
MQ a
2 2tan [Mm
Kesitteki toplam gerilmeler: ( = 45)
ee 1 ]
332 F W
= +Q M etan [N/mm2]
442
= QF
MW
etan [N/mm2]
em = 60 ila 80 N/mm2 alnr.
RF tipi ve M malzeme snf 20 numaral ift azl kancann gsterimi :- RF - 20 -M
. Kanca Bloklar
ift Azl Kanca DIN 15402
C
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
9/25
Yk Tutma Elemanlar 9
Kanca, bir kanca takm veya blou yardmyla bir palanga takmna balanr. Palangadakiyc halat kolu says ile blokta bulunan makara says bulunur. Eer kanca dorudan
- uzun aftl kanca blou
zun e, makaralar kanca traversinde kancann her iki yanndadr. Buanca blounda sadece bir tek tayc travers vardr. Bu nedenle ksa aftl bloktan daha
ounda, traversin yan ksmlarnda makaralar yataklanm; orta ksmndaa uzun aftl kanca aslmtr. Uzun aftl kanca blounda bulunan elemanlar;
15413
i traversin gsterimi :
ravers DIN 15412 - C - 10 - P
ca somunu gsterimi :
k Kanca Somunu Rd 50 x 6 DIN 15413
m olan emniyet paras gsterimi :
mniyet Paras DIN 15414 - 75 x 25
rimi :ra Halka DIN 15069 - 140 KU
10 mm olan aks tutucusunun gsterimi :
ks Tutucusu 40 x 10 DIN 15058
r, pernonun zerine yan yana yataklanmtr. Bu nedenlear bir konstrksiyon elde edilir. Altta ise ksa aftl kancay tayan bir travers bulunur, bu da
strksiyonunda her iki konstrksiyon birletirilmi ve norm haleetirilmitir. ki makaral kanca blou DIN 15408, drt makaral kanca blou DIN 15409da
verilmitir. Kanca blou, uzun aftl kanca blounun yksekliinde ve geniliinde olup, ksa
ta
halata balanacaksa, halatn gevemesini nlemek ve boalan kancann yukar ekilmesinisalamak iin daima ilave bir arlk balanr. Bu arlklar altrldklar yerlerde ambarkapaklarna ve benzeri yerlere taklmamas iin oval ekilde yaplrlar. Ayrca arlk ile
kanca arasnda yeterince uzun bir zincir, kancaya hareket serbestisi kazandrmak iin taklr.
Kanca bloklar gnmzde kullanlan kanca aftna bal olarak gruba ayrlr;
- ksa aftl kanca blou- modern kanca blou
U aftl kanca blounda isk
genitir, ancak blok ykseklii daha azdr. Kanca tambura daha iyi yaklatndan kaldrmayksekliinden daha iyi faydalanlr. Kanca burnunun makara kutusuna dememesi iin aftksm uzatlmtr.
Uzun aftl kanca bld
- uzun aftl kanca (basit veya ift azl kanca) DIN 15401, DIN 15402- makaralar ve burlar DIN 15062
- travers DIN 15412
- bilyal eksenel yatak
- kanca somunu DIN
- koruma kutusu
- aks tutucusu DIN 15069
Yk kanca No.10 iin C tip
T
Rd 50 x 6 yuvarlak vidal Yk kan
Y
Delik akl f = 75 mm ve genilii g = 25 mE
Aks ap 140 mm iin ara halkann gsteAGenilii 1 = 40 mm ve kalnl b =A
Ksa aftl kanca blounda makaralad
bloun yksekliini arttrr.
Modern kanca blounun kong
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
10/25
Transport Teknii leri Konular10
aftl kanca taklmtr. Bylece blok tipleri azaltlm ve seri fabrikasyonla ekonomisalanmtr. ekil-41'de modern kanca bloklar gsterilmitir.
Bu kanca blounda, makaralar ile kanca ayr ayr yataklanr. Bloun st ksmnda sadecemakaralarn zerinde dnd makara pernosu ve alt ksmnda da kanca traversi vardr. Ksa
aftl kanca blounun elemanlar uzun aftl kanca ile ayn olmakla birlikte ilave makarapernosu bulunur.
2 MAKARLI KANCA BLOU
Kanca
No
Halat
ap
d1
letme Grubu Basit ift Alkkg
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
11/25
Yk Tutma Elemanlar 11
4 MAKARALI KANCA BLOU
Halat
ap
d1
letme Grubu ift Ar-lk
Kanca
NoBasi
t
ekil 5. Modern kanca bloklar
ekil-6da tip kanca blou ematik olarak bir arada gsterilmitir. Burada kancabloklarnn genilik ve ykseklikleri mukayese edilmitir.
H H H
B B B
1 2
1 2
> =
< =3
3
ekil 6. Kanca bloklar
n
n mukayesesi
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
12/25
Transport Teknii leri Konular12
Her kanca blounda da bo kancann arlk merkezi kanca blou orta ekseninden dardaolabileceinden kanca traversi hafif eik durmaktadr. Bu nedenle kancann serbest dnmesizorlar. Bu durumu gidermek iin kanca eksenel bilyal yatak ile traverse yataklanr.
D. Kancann Somuna Balanmas
Kanca aftnn vidal ksmna taklan somun genellikle yuvarlak yaplmakta, zel anahtar ilesomun sktrlmaktadr. Somunlarn bazlar rulmanl yata korumak iin alt ksm etekliolmaktadr. Kanca somunlar DIN 15413 normunda verilmitir. Rulmanl yata korumak iintravers zerine silindirik bir sa paras kaynak edilebilir. Kanca aftna somun, eksenelrulmanl yatak zerinde dnme hareketleri yaparken zlmemesi iin somun ve aftnbirbirleri ile tespit edilmesi gerekir. Bunun iin eitli tespit dzenleri vardr. Tespitdzenlerinden birisi, somun ve kanca aftnn tepe ksm birlikte (montaj halinde) yarlarak,bu yara tutucu bir plaka vidalamaktr. Bu i iin kullanlan tutucu salar DIN 15414normundan seilir. Kk ykler tayan kanca bloklarnda tercih edilen dier bir yntem isekanca aft ile somunu tek bir cvata ile birleme snrnda tespit etmektir.
1.2.2. Yk tutma elemanlar ve balar
1.2.2.1. Yk balar
Ykler halat, zincir ve file gibi baelemanlar ile tuturulduktan sonra kancaya taklaraktanrlar.Ykleri, balama eleman olarak :a) Elyaf halatl,
b) Tel halatl,
c) Zincirli,d) Fileli balargibi snflandrabiliriz.
A)Elyaf halat balar
Elyaf halat balar, bklebilme zelliklerinden dolay dmlanmeya elverilidir, ayrcasarldklar ykleri zedelemezler. Fakat kopma mukavemetleri dk olduundan hafif ykleriin elverilidirler. Zamanla eskiyerek ekme mukavetinden kaybederler.
B) Tel halat balar
Tel halat balarnn mukavemetleri yksek olup zincir balardan daha hafiftir. Zincirleregre, bklebilme ve balama zellikleri de pek iyi deildir ve sya daha hassastrlar.
Tel halatla ykler sarldnda, ykn keskin keleri ile kendisi zedelenebilir.Buna kartedbir olarak, keskin kelerle tel halat arasna koruyucular yerletirilmelidir.
C) Zincir balarBalama zinciri olarak yuvarlak halkal zincirler kullanlr. Bu zincirlerin u ksmlar, yausuz olurlar, ya da u ksmlarna ask halkas, (kanca veya zincir trna) ilave edilir.
Zincirler, halatlara gre darbelere kar daha hassastrlar, fakat scaklk deiimlerine kardaha az hassas olduklarndan (dkmhane gibi yerlerde) kullanlmalar tercih edilir.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
13/25
Yk Tutma Elemanlar 13
ekil 7. Zincirli balar
D)Fileler
Sigara ambalaj gibi, havaleli hafif ykler ve kutular, kolaylkla fileye sarlarak kancaya
taklmak suretiyle tanrlar.
1.2.3. Tama traversleri
Tama traversleri, olduka ar ve zellikle boyut bakmndan byk olan yklerin,
(dkmhane kalplar, profil demirleri, uzun miller, kazanlar gibi yklerin) a yapmakszn
dik dorultuda emniyetli birekilde kaldrlmalarnda yararlanrlar.
ekil 8. Ar yklerin iki krenle kaldrlmas iin travers
Tama traversleri ayrca ok ar yklerin iki kren yardm ile tanmalarnda da
kullanlrlar. Krenlerin farkl tama glerinden doan uyumsuzluk, travers zerindeki ykkancas
n
n yeri, (krenlerin ta
ma kuvvetlerine ters orant
l
olacakekilde) kayd
r
larak dengesalanmaya allr.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
14/25
Transport Teknii leri Konular14
1.2.4. Platform ve tablalarBunlar sandk, sepet uval gibi bir takm para mallarn veya kremit tula vb.gibi kitlemallarn tabla veya traverslerzerinde bir araya getirilerek tanmasn salarlar.
ekil 9. Mal ykleme tablas
1.2.5. Kskalar
Kskalar, tanacak mala takldktan sonra yk arlnn etkisi ile kendiliklerindenkapanarak kstrmak suretiyle yk tutarak tarlar.
Kskalarla, sandk, uval, ray sa, boluk, ta, aa gvdesi gibi ok eitli para mallar iinkullanlrlar. Kskalar, tanacak ykn ekline uydurulmalar gerektiinden, ok deiikekilde olabilirler.
Kstrarak tutma kuvveti Q yk arlnn sebeb olduu (kska enelerinde meydanagelen) P bask kuvvetinin dourduu (2 P ) srtnme kuvveti, Q yknden byk olacakekilde deer almaldr. Yani 2 P > Q olmal ve bu art salamak iin kskacnkol oranlar uygun seilmelidir.
ekil 10. Bir aa kskac1.2.6. Tama kaplar
Tama kaplar, kum, toprak, minaral, kmr, tahl ve imento gibi kitle ve dkme mallarntanmasnda kullanlr. Otomatik kumandas bulunmayan tama kaplar, doldurulduktansonra el veya bir darbe sonucu bir kilidin almas suretiyle genellikle dibten boaltmal vedevirmelieklinde yaplmaktadr.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
15/25
Yk Tutma Elemanlar 15
Krenlerde ender kullanlan devrilebilir tama kaplar teleferiklerde ve asma rayl tayclardaounlukla grlr.
ekil 11. Tama kaplar
1.2.7. Yapmal tayclar
Yapmal tama dzenleri, ykn balanmasna gerek duymadan yke yaparak tutandzenlerdir. Bunlar :
a) Yk kaldrma mknatslar,
b) Vakumlu yk kaldrclardr.
1.2.7.1. Yk kaldrma mknatslar
Yk kaldrma mknatslar genellikle dzgn yzeyli demir paralarnn kaldrlmasnda ve
tanmasnda kullanlr. Bundan baka hurda, kk demir paralarnn tutulmasndakullanldklar gibi, hurda malzemelerin paralanmasnda krma krenlerinde kullanlan
dkme elik krelerin kaldrlmasnda ve hurdalarn zerine braklmasnda, yk kaldrmamknatslar kullanlmas tercih edilmektedir.
Yklerin balanmas olay olmadndan yk kaldrma mknatslar tama verimliliiniartrr. Yk kaldrma mknatslarna, tanacak mala gre uygun birekil verilerek, kaldrmakuvvetinin artmasna ve tama ileminin kolaylatrlmasna allr.
ekil 12. Yk tutma mknatsYk kaldrma mknatslar, dikdrtgen eklinde veya yuvarlak gvdeli olarak yaplrlar.
Dikdrtgen gvdeliler 4 zincirle, yuvarlak gvdeliler de 3 zincir ile aslrlar. Mknats
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
16/25
Transport Teknii leri Konular16
tutucular 110 ila 600 voltluk doru akmla alrlar. Trifaze akmla alan krenlerde, doruakm elde etmek iin transformatr veya kuru tip redresr kullanlr.
Mknats tutucularnda, bobinden geen akm, evresel bir manyetik alan hasl eder. Bobinin
altna konulan taban plakas antimanyetik olduundan, manyetik alann kuvvet izgileri,
(tanacak manyetik yk zerinden) kapanabilir ve bu ekilde yk mknats tarafndantutulmu olur. Manyetik alann kuvveti, kaldrlacak maln temas yzeyinin dzgnl ileartar.
a) Mknatslarn kullanma alanlar
Yk kaldrma mknatslarnn kullanma alanlar maden ve elik retim tesisleri, haddehaneler
ve hurda depolar gibi yerlerdir. Elektrik akm kesildiinde ykn dme tehlikesindendolay atlyelerde kullanlmas tavsiye edilmez.
1.2.7.2. Vakumlu yk kaldrclar
Vakumlu yk kaldrma dzenleri, ferromanyetik olmadklar iin mknatslarla kaldrlamayan
yklerin tanmalarn salar. Gerekli vakum kompresrlerle elde edilir. Yksek vakumlukaldrma dzenleri, hassas yklerin tanmasnda zellikle faydal olurlar. Fakat ar olanyklerin kaldrlmalar iin uygun deildir.
ekil 13. Vakumlu Yk Tutma Eleman
1.2.8. Kepeler
Kepelerin tanacak malzemelere gre ok eitli tipleri vardr. En ok kullanlan otomatikkepelerden sz edeceiz. Otomatik kepeleri iki gruba ayrabiliriz:
a) ift tamburlu otomatik kepeler,b) Kancaya taklan otomatik kepeler.
1.2.8.1. ift tamburlu otomatik kepeler
ift tamburlu otomatik kepelerde, kepenin her iki enesi, halat veya halat ifti ile hareket
ettirilir. Aadak rnekte ift tamburlu bir kepenin alma ekli aklanmtr.
(ekil 14-a) da grld gibi, T1 tamburundan gelen S1 halat, kepenin alt ksmndaki enemafsalna; T2 tamburundan gelen S2 halat ise steki ene kollar mafsalna baldr.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
17/25
Yk Tutma Elemanlar 17
ekil 14-a ift tamburlu kepe donanm ekil 14-b Kepenin mal alma konumu
a) Bo kepenin indirilmesi
Bo kepenin tane mal ynna daldrlmas srasnda, T1 ve T2 tamburlar kepeyi aayabrakacak ynde dnerler. Bu durumda S2 halat gergin ve S1 halat gevek brakldndankepenin eneleri alr ve(kepenin arl ve hz dolaysyla)tane mal ynna dalar (ekil15- b).
ekil 14-c Kepenin mal ile dolu konumu ekil 14-d Kepenin boalma konumub) Kepe enelerinin (mal ile dolu olarak) kapanmas
T1 tamburu zerine halat sarlrken S1 halat gerilerek, mal ierisindeki enelerinin
kapanmasna ve dolaysyla tane mal ile kepenin dolmas salanr.
c) Dolu kepenin kaldrlmas
S1 halat tambura sarlmaya devam ederek, kapanm ve dolmu kepe kalkma hareketinegeer. Bu srada T2 tamburu zerine S2 halat da sarlma ynnde S1> S2 olacakekilde
hareket eder (ekil 14-c).d) Kepenin alarak boaltlmas
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
18/25
Transport Teknii leri Konular18
S1 (gergin) halat ile tanan dolu kepe boaltlaca srada, T1 tamburu S1 halatn boaltmaynnde geveterek kepe enelerinin almasn salyarak, kepeden mal dklr. S2halat da, eneleri alm olan kepeyi ilk konumuna tar.
1.2.8.2. Kancaya taklan otomatik kepeler
Bunlar olduka karmak bir mekanizmaya sahip olup, mekanik etkiliveya motorluolarakalrlar. Bu tip kepeler, tek tamburlu kaldrma dzenine haiz krenlerdede uygulanabilir.Bu durumda kepe krenin kancasna aslr.
1.3. zel yk tutma elemanlar1.3.1. Lamelli kanca
Daha ne anlatlan basit ve ift kancadan baka eitli kanca tipleri de vardr. Bunlardan biridelamelli kancadr.
Lamelli kancalar, ekilde grld gibi bir ok sac levha perinlerle yan yana birletirilerekyaplmlardr. Bu tip kancalar zellikleri dolaysyla ani kopmalara kar byk emniyetarzederler. Bu nedenle lamelli kancalar dkm potalarnn aslmasnda radyasyon
scaklnn yksek olduu yerlerde kullanlr. Bu kancalarda zel bir az zengisiyardmyla da ykn lamellere eit dalmas salanr.
ekil 15. Lamelli Kanca
1.3.2. Hamut ve Hamut Bloklar
Ar yk krenlerinde kanaca yerine hamut kullanlr. Yk hamutlar kapal formdaolduklarndan, bir taraf ak olan yk kancalardan daha fazla yklenebilirler. Fakat ykn
hamuda aslmas daha zordur, nk asma halatlarnn hamudun halkasndan geirilmesi
gerekir. Hamutlar kapalve mafsall olarak ikiye ayrlrlar.
1.3.2.1. Kapal hamutlar
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
19/25
Yk Tutma Elemanlar 19
Kapal yani tek paradan dvlerek yaplm olan hamutlarn mukavemet hesaplarnnkontrol statik belirsizlikten dolay zordur. Hesaplar yaklak metodlarla zlmeyeallr.Bu nedenle ve imalat kolayl dolaysyla byk ykler iin mafsall hamutlarkullanlr.
1.3.2.2. Kapal Hamutlarn Hesap Esaslar
Hamutun tayc ksmnn (traversin) hesab bileik zorlanma durumuna gre yaplr.
= + Q
F
M
W
eem
Burada Me momenti, travers ortasnda ve ke yuvarlatmalarda deiik deerler alr.
travers ortasnda : MQ l
e =
6
ke yuvarlatmada : M
Q l
e =
13
aft ksm ve kollar ise ekme gerilmesine gre kontrol edilir.
= Q
F em
=
Q
F em2 cos
1.3.2.3. Mafsall hamutlar
Kapal hamutun statik belirsizliini gidermek ve imalat kolayl nedeniyle byk ykler iinbirbirine mafsall olarak balanan paral hamut kullanlr. Alt kiri iki destek noktasndanoturmu tayc travers olarak dnlr. ekil 6-23de grlen mafsall hamutta alt kiri Qyk etkisi altnda bileik gerilmeye, aft ve kollar ise sadece ekmeye gre hesaplanr.
1.3.2.4. Mafsall Hamutun Hesap Esaslar
Alt kiriin orta kesitinde A ve B noktalarndakigerilmeler;
AQ
F
Q e
I
ll=
+
+
tantan
2 2 2
11
BQ
F
Q e
I
ll=
+
tantan
2 2 2
21
aft ksm ve kollar ise ekme gerilmesine gre
= Q
Fem
=
Q
F em2 cos
1.4. Kanca mukavemetinin kesin hesapla kontrol
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
20/25
Transport Teknii leri Konular20
Kancalarn eri ksmlarnn d ve i liflerindeki gerilme deerleri, eri eksenliubuklarteorisine gre hesaplanr. Bu hesaplamada ubuk ekseni bir dzlem ierisinde ve dikkesit alan da simetrik olan eri eksenli ubuklar incelenecektir.
d
Maks.
Min.
ekil 17. 4. 1 Eri eksenli ubuk ve kesiti
ekil 17.4.1 de gsterilen erisel elaman dnelim. Bu elemann O erilik merkezinden
uzaklklar; dik kesitinin arlk merkezi R, d lifleri c ve i lif mesafesini de f ilegsterelim. Bu elemann tarafsz ( O1 ) eri eksenin, O merkezine de mesafesi r ile
gsterilsin.
Bu elemana M eilme momenti etki etsin. ubuk eksenine dik alnan dzlemsel kesitler, M
eilme momentinin uygulanmasndan sonra dadzlemselolarak kalrlar. M momentinin etksiile ekil deki gibi (nn) dorusal izgisi d kadar dnerek yine (mm) dorusal olarak
kalr.
Erisel ubuklarda, tarafsz eksen ile arlk merkezinden geen eksen st ste akmaz. Bu
bakmdan problemin zm, tarafsz eksenin yerinin yani r nin veya ekilde k = S O1ilegsterilen uzakln hesaplanmasna dnr.
Bilindii gibi gerilmeler Hooke kanununa gre x E= ise de, eri eksenli ubuklarda bir
lifin uzama veya ksalmalar erisel olarak deiir ve erilik merkezi r masfesine baldr.
Bu bakmdan ekile gre tarafsz eksenden y1) mesafesindeki bir lifin uzams sonucu ise :
= = =
ds
l
CB
AB
y
r y d( )(1)
olur. Buna gre gerilme de x de :
1) y, ubuun erilik merkezi ynnde pozitif alnmtr.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
21/25
Yk Tutma Elemanlar 21
x E E
y
r y d= =
( )
(2)
olur. Bu denklem, eri eksenli ubuklarn bir alan elemanna etkiyen normal gerilmeleri verir.ekilde de gsterildii gibi bu denklemin sonucu olarak, eri eksenli ubuklarda gerilmedalm hiperboliktir.
Tarafsz eksenin yeri, dik kesite etkiyen normal kuvvetlerin toplamnn sfr olmasartndan elde edilir.
Fx
= 0
A AdA E
y
r y ddA =
=( )
0 (3)
olmaldr. Ayrca integral iindeki E, d ve gerilmeye maruz kiriin herhangi birkesitinde sabit olduundan integral iaretinin dna alnabilir ve r iin bir zm bulunur.
y
r ydA
A = 0 (4)
olur. Bu integrali zmek iin deiken dnm yapal
m. Bunun iin : r - y = v olarakalnrsa y = r - v olur. Yukardaki integral buna gre :
r v
vdA
A
= 0 (5)
dr. Bu integrali de iki integral haline aadaki gibi dntrebiliriz.r
vdA dA
A A = 0 ; r
dA
vA
A
= (6)
olur. Tarafsz eksenin yerini belirten r uzaklda ,
r AdA
vA
=
(7)
bulunmu olur.Tarafsz eksenin durumu bilindiine gre, ( 2 ) denklemiyle verilen gerilmenin
tarafsz eksene nazran momentinin, d eilme momentine eitlenmesiyle kesitteki normalgerilme dalm bulunur. Moment, ekil dzlemine dik z ekseni etrafnda alnmaldr.
(8) xA
y dA M =olur. ( 2 ) denklemindeki x deeri burada yerine konursa :
d
Ey
r ydA M
A
=2
(9)
olur. Bu denklemdeki integrali iki ksma ayrarak ilk nce zelim :
y
r ydA y
r y
r ydA y dA
r y
r ydA
A A A
2
=
=
(10)
dr. Buradaki son integral ( 4 ) denklemine gre sfraeittir. lk integral ise kesit alanntarafsz eksenine gre momentini gsterir.
y
y dA
A
veya y A y dA k AA
A
=
= =
(11)
dr. Burada k tarafsz eksenin arlk mesafesini gsterir. Buna gre ( 9 ) denklemi :
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
22/25
Transport Teknii leri Konular22
d
EM
A k =
(12)
olur. Bu son deer ( 2 ) gerilme denkleminde yerine konursa ,
xM
A k
y
r y=
(13)
sonu gerilme denklemi elde edilmitir. Bu denklemde :Moment M = Q R (14)
Q : Yk, R : Kesit arlk merkezi ile erilik merkezi aras uzakly : Kesit iinde tarafsz eksenden olan uzaklklardr.
D kenarlardaki uzaklklar
Eri ubuun en dnadki kenar : h2 = k + e2 = c - rEri ubuun en i ksmndaki kenar : h1 = k + e1 = r - f
ekle gre olursa en d kenarlardaki gerilmeler, (13) denklemine gre :
( ) ( ) x mak xM h
A k fve M h
A k c. min.=
=
1 2
(15)
olur. Ayrca ekle gre kesitin arlk merkezinnin erilik merkezine olan uzakl R ilegsterildiine gre :
R = r + k (16)
dr.
Tarafsz eksenin yeri r nin hesab
Eri eksenli ubuklarda gerilmelerin hesab, kesitin geometrik ekline gre (daire,
gen, trapez gibi) ubuklarda tarafs
z eksenin yerini belirten r nin hesaplanmas
ilemmkndr. r de ( 7 ) denkleminden :
rA
dA
vA
=
hesaplanr.
17.4.1. rnek:
Krenlerde kullanlan kanca kesitleri (kenar yuvarlatmalar hari) genellikle trapez
eklindedir.
Bu nedenle bir trapezde tarafsz eksenin yerini r yi hesaplyalm.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
23/25
Yk Tutma Elemanlar 23
rA
dA
vA
=
Bu integraldeki trapez kesitin alan
elemann dA = b dv yazarak integre
edelim. O-O tarafsz ekseninden v
uzaklnda (ekil ) olan elemanter bireridin uzunluu :
b b b bc v
c f= +
2 1 2( ) (17)
dr.Bu denklemde c : kesitin en dkenarnn, f en i kenarnn, v ise
ekil 17.4. 2 Trapez kesitkesit iindeki deikenin kancann erilik merkezinden uzaklklarn gsterirler. c-f = h
olmak zere,
bb c f b b c
c f
b b
c fv
b c b f
c h
b b
c fv=
+
=
2 1 2 1 2 1 2 1( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
2
dA
vA =
f
c b c b f
c f
b b
c fv
dv
v
1 2 1 2( )
( )
=
=
b c b
c f
dv
v
b b
c fdv
b c b f
c f
c
f
b b
c ff
c
f
c1 2 1 2 1 2 1
ln2
dA
v
b c b f
c f
c
fb b
A=
1 2
1 2ln ( ) (18)
elde edilir. Bu sonucu ( 7 ) denkleminde yerine korsak tarafsz eksenin r uzakl :
ekil 17.4. 3 Eri kanca ve trapez kesiti
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
24/25
Transport Teknii leri Konular24
rA
b c b f
c f
c
fb b
=
1 2
1 2ln ( )
(19)
bulunur. Burada tarapezin A alan :
A
b b
h ve h c f =
+
=1 2
2 (20)olur. Ayrca ekile gre R = r + k dr.Trapez kesitli kancalarda kullanlan sembollere gre de. kanca erilik merkezi yar ap f =a / 2 kesitin arlk merkezinin i d kenara uzakl e1 olmak zere
R = a / 2 + e1 (21)
.
Saysalrnek
(ekil 17.4. 3) deki gibi kesiti trapez olan birkancann verilenleri :
Yk Q = 2000 daN, b1 = 4 cm. , b2 = 1 cm., f = a / 2 = 3 cm., c = 12,5 cm.olduuna gre gerilmeleri hesaplaynz.
zm :
Tarafsz eksenin yeri r nin hesab denklem ( 19 ) dan :
rA
b c b f
c f
c
fb b
=
1 2
1 2ln ( )
Kesit alan Ab b
h cm h c f = cm
=+
= = = =1 2 2
2
4 1
2
9 5 23 75 12 5 3 9 5, , , , , .
r c=
=23 5
4 12 5 1 3
9 5
12 5
34 1
5 89,
,
,ln
,( )
, .m
ln (12,5 / 3) = ln 4,166=1,427
Kesitin arlk merkezinin d kenarlara uzaklklar :
eh b b
b bcm1
1 2
1 23
2 9 5
3
4 2 1
4 13 8=
+ +
=+
+
=,
, .
eh b b
b bcm2
1 2
1 23
2 9 5
3
2 4 1
4 15 7=
++
= +
+
=,
, .
R = e1 + a / 2 = 3,8 + 3 = 6,8 cm. ve k = R - r = 6,8 - 5,89 = 0,91 cm.
Kesitin d kenarlarndaki gerilmeler denklem ( 15 ) :
( ) ( ) x mak xM h
A k fve
M h
A k c. min.=
=
1 2
Eilme momenti M = Q R = 2000 6,8 = 13600 (daN cm)
h1 = e1 - k = 3,8 - 0,91 = 2,89 cm. ve h2 = e2 + k = 5,7 + 0,91 = 6,61 cm.
Dr smail GERDEMELgerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniinde leri Konular
8/7/2019 yk tutma elemanlar
25/25
Yk Tutma Elemanlar 25
Kancann i kenarndaki (maksimum) eki gerilmesi :
( ) I makM h
A k fdaN cm.
, ,
, ,/=
=
=
1 22000 6 8 2 89
23 75 0 91 3606
Kancann d kenarndaki (minimum) basn gerilmesi :
( ) IIM h
A k c daN cmmin.., ,
, , , /=
= =
2 22000 6 8 6 61
23 75 0 91 12 5 332
Kancalar genellikle C 22 eliinden yaplr ve kesin hesap metodunda
em = 800 1300 daN / cm2
dir. Yaklak hesapta ise gerilme emniyet deeriem = 700 800 daN / cm
2alnmaldr.
Gerilmelerin yaklak metodla zm
Yaklak metodla bulduumuz gerilmeler denklem ( Blm 17, denklem 11 ve 12 )
gre : Kancann I kenarndaki (maksimum) eki gerilmesi :ile II kenarndaki (mnmm) basgerilmesi :
( ) ( ). min. I mak IIM
W
Q
Ave
M
W
Q
A= + = +
1 2
Mukavemet momentleri W1 = J / e1 ve W2 = J / e2 dir.Ayrca kesitte (yuvarlatmalar ihmal edilecek olursa) trapezi olarakalan atalet momenti J :
Jb b b b
b b
hcm=
+ ++
=+ +
+ =
12
1 2 22
1 2
3 2 2 3
44
36
4 4 4 1 1
4 1
9 5
36157
,
daha nceki problemde hesaplanan e1 , e2 ve h = e1 + e2 deerleri :
e1 =3,8 cm., e2 = 5,7 cm., ve h = 9,5 cm.W1 = 157 / 3,8 = 41,3 cm
3 ve W2 =157 / 5,7 = 27,5
Trapezin alan A = 23,75 cm. ve
Eilme momenti M = Q R = 2000 6,8 = 13600 daN cmdir. Bunlara gre :
Kancann i kenarndaki maksimum eki gerilmesi :
( ), ,
/. I mak M
W
Q
AdaN cm= + = + =
1
213600
41 3
2000
23 75413
( ), ,
, /min.. IIM
W
Q
AdaN cm= + = + =
2
213600
27 5
2000
23 75409 6
Sonu : Kesin hesapta kancann i ksmnadi eki gerilmesi ,yaklak metoda grehesaplanandan daha byk kar. Kancann d ksmndaki basn gerilmesi ise yaklakhesabda daha byktr.. Bu bakmdan yaklak hesapla gerilmeler kontrol ediliyorsakancann i ksmna doru kesiti, daha kalnlatrmak gerekir.
Recommended