5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz

IV.ÜNİTE ÜRETTİKLERİMİZ

BÖLGELERİMİZDE EKONOMİK FAALİYETLER

İnsanlar, günlük yaşamlarını devam ettirebilmek için pek çok şeye ihtiyaç duyarlar. İhtiyaçların hepsini kendi başına üretemezler.Bu nedenle bazı ihtiyaçlarını satın almak zorunda kalırlar. Bu durum da ekonomik faaliyetlerin doğmasına neden olmuştur.

Bir ürünün, üretiminden tüketiciye ulaşmasına kadar olan ilişkiler bütününe EKONOMİ denir. Ekonomi ile ilgili bütün faaliyetlere de ekonomik faaliyetler denir.

Ekonomik faaliyetler:SanayiTarımMadencilikTurizmUlaşımTicaretEl sanatlarıHayvancılıkOrmancılık

BÖLGELERİMİZE GÖRE ÜRETİM Ülkemizi oluşturan yedi coğrafi bölge doğal ve beşeri özellikler yönüyle farklılıklar göstermektedir. Bu durum, bölgelerde yürütülen ekonomik faaliyet türlerinin değişiklik göstermesinin nedenidir.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ Anadolu’nun ortasında, geniş ova ve platolara

sahip bir bölgedir. Bu özelliğiyle tarım alanlarının en geniş olduğu bölgemizdir. Tarımdan başka sanayi, ticaret, turizm gibi daha birçok ekonomik faaliyet bu bölgenin ekonomisinde önemli bir yere sahiptir.

İç Anadolu’da özellikle tahıl üretimi ön plandadır. Bu durumun nedeni bölgede etkili olan karasal iklimdir. Türkiye genelinde tahıla ayrılan toprakların yarıya yakını bu bölgededir.

İlkbahar ve yaz kuraklığı tahıla uygun ortamı oluşturmuştur. Bölge ülkemizin “tahıl ambarı” olarak anılır. İç Anadolu her ne kadar ekonomide tarımın ön planda olduğu bir bölgemiz olsa da sanayi de bölge ekonomisine önemli bir yere sahiptir. Özellikle bölgede gerçekleştirilen tahıl üretimi nedeniyle un, makarna, bisküvi fabrikalarını içine alan gıda sanayisi gelişmiştir.

Ayrıca bölgede şeker pancarı, patates,

baklagiller (fasulye,nohut,yeşil mercimek, bakla) elma, üzüm yetiştirilir.

Bölgenin önemli yer altı zenginlikleri; linyit, krom,lüle taşı, tuz ve bor mineralleridir. Bölgenin yüzey şekilleri küçükbaş hayvancılık yapmaya uygundur. Koyun ve tiftik keçisinin en fazla yetiştirildiği, toplam hayvan sayısının fazla olduğu bölgedir.

KARADENİZ BÖLGESİ Doğu – batı doğrultusunda uzanan dağları, geniş

orman örtüsüyle yemyeşil bir bölgedir Karadeniz. Her mevsim dalgalı denizi, engebeli coğrafyası ve iklim özellikleriyle insanlara farklı geçim kaynakları sunmuştur.

Karadeniz iklimi her mevsim yağışlı olduğu için tarımda sulama sorunu yoktur. Bölgede dağların denize bakan yamaçları bol yağış aldığından gür ormanlarla kaplıdır. Bu durum ormancılığı geliştirmiş ve orman ürünlerini işleyen atölyeleri artırmıştır.

Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan insanların önemli bir geçim kaynağı da balıkçılıktır. Karadeniz’in bol ve zengin balık çeşitliliği ile geniş yer kaplayan dağların tarım alanlarını sınırlandırması bu duruma neden olmuştur.

En verimli tarım arazileri kuzeye bakan yamaçlarda görülür. Her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen tahıl ürünlerinin yetişmesini engellemiştir. Kıyı kesimde tahılın yerini mısır almıştır. Kışın ılık geçmesi fındık, çay, turunçgil, kivi gibi ürünlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır. Ülkemizde çay üretiminin tamamı Doğu Karadeniz’de Rize ve çevresinde yapılmaktadır.

Zonguldak ve çevresinde taş kömürü çıkarılmaktadır. Karabük ve Ereğli’de kurulan demir çelik fabrikaları ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.

AKDENİZ BÖLGESİ Yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı

olan Akdeniz Bölgesi’nde ılıman iklim şartları etkisini gösterir.Bu nedenle Akdeniz kıyılarındaki verimli ovalar tarım için çok uygundur.Bu ovalarda yılda birden fazla ürün alınabilmektedir.

Yazın yetiştirilen tarım ürünlerinin çoğu Akdeniz Bölgesi’nde diğer mevsimlerde de yetişmesi mümkündür.

Kış sıcaklıklarının yüksek olmasıGüneşlenme süresinin uzun olmasıDon olaylarının pek görülmemesi bölgede

seracılık faaliyetlerini geliştirmiştir.

Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde kışın sıcaklık ortalaması 0 C’nin altına düşmemektedir.Bu nedenle bölgede SERA adı verilen naylon veya camla kaplı tarım alanlarında kışın bile sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Bölgeye yaz mevsiminin diğer bölgelerden erken gelmesi nedeniyle ilk önce Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilen tarım ürünleri olgunlaşıp piyasaya çıkar. Buna turfanda sebzecilik veya meyvecilik denir.

Bölgede turizm önemli bir ekonomik faaliyettir. Tarihi eserler ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengin bir yapıya sahiptir.

Bölgede hayvancılık fazla gelişmemiştir. Bölgede en fazla yetiştirilen hayvan Torosların engebeli yapısında yaşamını sürdürebilen kıl keçisidir.

Bölgede dokuma, tütün, gıda, kimya, tarım araçları, çimento, madeni eşya, cam ve tuğla fabrikaları vardır.

Mersin, önemli bir liman kentidir. Bu ilimizde Ataş petrol rafinerisi bulunur.

Isparta’da gül yağı ve halı fabrikaları bulunmaktadır.

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ Ülkemizin güneydoğusunda bulunan ova ve

platoların geniş yer kapladığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde halkın temel geçim kaynağı tarımdır.

Şanlıurfa Platosu

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, su kaynakları ve verimli tarım arazisi bakımından oldukça zengindir. Bölgede hayata geçirilen Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile Fırat ve Dicle nehirleri verimli toprakları sulayarak bölge ekonomisine canlılık getirmiştir.

NOT: GAP ile yalnızca tarım ve enerji üretimi yapılmamaktadır. Bu proje ile bölge insanının sosyal ve kültürel gelişimine yönelik çalışmalar da yapılmaktadır. Bu kapsamda bölgede açılan Çok Amaçlı Toplum Merkezleri(ÇATOM), meslek kazandırmaya yönelik el sanatları, tekstil, hediyelik eşya kuaförlük ve benzeri konularda kurslar düzenlenmektedir.

Tarım alanlarının büyük kesimine tahıl ekilir. Tahıl ürünleri arasında birinci sırayı buğday alır. Ayrıca antep fıstığı, mercimek ve karpuzun en fazla üretildiği bölgedir.

GAP’ın tamamlanmasıyla mısır, pamuk, üzüm, pirinç ve ayçiçeği gibi ürünlerin

üretimindeki artışın daha fazla olması beklenmektedir.

Bölgede tarıma uygun olmayan yerler hayvancılıkla geçinir. Genellikle koyun ve keçi beslenir.

Adıyaman’da Nemrut Dağı, Şanlıurfa’da Balıklı Göl, Harran ve Mardin evleri turistlerin ilgisini çeken yerlerdir.

Türkiye’de petrol üretiminin çoğu Güney Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki Batman – Raman Dağı’ndan çıkarılmaktadır.

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ Ülkemizin yüzölçümü en büyük ve yükseltisi

en fazla olan bölgesidir. Bölgede halkın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Yükseltinin fazla olması ,arazinin dağlık olması, ve etkili olan sert karasal iklim tarım ürünü çeşitliliğini sınırlandırmıştır.

Bölgede en fazla tarımı yapılan ürün arpa ve buğdaydır. Iğdır Ovası’nda pamuk yetiştirilir.

Malatya, Türkiye ve Dünya’da kayısı üretiminde ilk sırada yer alır.Genel olarak sıcaklığın düşük olmasından dolayı sebze tarımı fazla gelişmemiştir.

Bölgede büyükbaş hayvancılık gelişmiştir. Bu durumun nedenleri;

Toprakların tarıma uygun olmamasıBüyükbaş hayvanların otlayabileceği yaz yağışları

ile oluşan çayır ve otlakların fazla yer kaplamasıdır. ( GÜR OTLAKLAR)

Doğal koşulların olumsuz etkisinin yaşandığı bölgede endüstri (sanayi) yeterince gelişmemiştir. Sanayi bakımından en geri kalmış bölgemizdir.

Doğu Anadolu Bölgesi, yer altı zenginlikleri ve elektrik enerjisi üretimi ile ülke ekonomisine büyük katkılar sağlar.

Doğu Anadolu, Türkiye’de maden çeşitliliğinin ve rezervinin en fazla olduğu bölgemizdir. Demir, krom, bakır, linyit, oltu taşı gibi.

Keban Barajı’ndan üretilen elektrik ülke ihtiyacının bir bölümünü karşılar.

Doğu Anadolu ülkemizde en fazla elektrik enerjisi üreten bölgedir. Bunda akarsularının fazla olmasının etkisi vardır. Akarsulara kurulan barajlar sayesinde elektrik üretilmektedir. Bu barajlara hidroelektrik santral de denir. Keban (Elazığ) ve Karakaya (Malatya) hidroelektrik santralleri bunlardan en önemlileridir. Ayrıca linyit kömürü ile çalışan Afşin –Elbistan (Kahramanmaraş) Termik Santrali ile de elektrik enerjisi üretilmektedir.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde et kombinaları, canlı hayvan, süt ve peynir fabrikaları, şeker fabrikaları, çimento fabrikaları kurulmuştur.

EGE BÖLGESİ Masmavi Ege Denizi’nin ismini taşıyan Ege

Bölgesi, deniz kıyısından iç kısımlara doğru değişen iklimi ve coğrafi özellikleriyle tarımdan hayvancılığa, madencilikten sanayiye, ticaretten turizme birçok ekonomik faaliyet yapılır.

Ege Bölgesi’nin ekonomik olarak gelişmesinde etkili olan faktörlerin başında ulaşım imkanlarının gelişmiş olması gerekir. Bölgede denize dik uzanan dağlar, kıyı ile iç kesimler arasındaki bağlantıyı kolaylaştırmaktadır.

Bölgenin iklimi kıyı kesimlerinde ılımandır. Birçok ova vardır ve ovaları verimlidir. Bu durum tarım ürünü çeşitliliğini artırmıştır.

Ülkemizde tarım üretiminin en yaygın olduğu yerlerdendir. Tütün, incir, zeytin, üzüm üretiminde Türkiye’de ilk sırada yer alır.

Pamuk, haşhaş, turunçgiller, sebze ve meyve üretiminde de önemli bir yere sahiptir.

Bölgede kümes hayvancılığı ve Muğla çevresinde arıcılık yapılmaktadır.

İç kesimlerde de koyun, keçi yetiştiriciliği gelişmiştir.

Sanayi bakımından Marmara Bölgesi’nden sonra ikinci sırada yer alır. Dokumacılık,makine ve madeni eşya yapımı, besin sanayisi gibi sanayi kolları gelişmiştir.

Bölgenin en gelişmiş ili olan İzmir, özellikle ülkeler arası ticaretiyle ülkemiz için önemli bir yere sahiptir.

MARMARA BÖLGESİ Düz ve verimli toprakları, gelişmiş sanayisi,

bölgeler arası ve ülkeler arası ticaretiyle ülkemizin en gelişmiş bölgesidir. Hemen her türlü ekonomik faaliyetin gerçekleştirildiği bu bölgemizde ekonomik çeşitlilik fazladır.

Ekonomik yönden en gelişmiş bölgemizdir. Bunun sebepleri:

Yükseltinin az, düz ve verimli topraklara sahip olması,

İklimin uygunluğu,Ulaşım kolaylığı, kara,hava ve deniz ulaşım

yollarının merkezinde bulunmasıdır.

Yurdumuzun yer şekilleri bakımından en sade bölgesi olan Marmara Bölgesi’nde ekili dikili alanlar geniş yer kaplar. Bölgedeki iklim çeşitliliği tarım ürünlerinin de çeşitli olmasını sağlamıştır. En çok yetiştirilen tarım ürünleri; ayçiçeği, buğday, şeker pancarı, zeytin, fındık, mısır, çeşitli sebzeler ve meyvelerdir.

Bölgede hayvancılık besicilik ve ahır hayvancılığı şeklindedir. İstanbul ve çevresi kümes hayvancılığı, Bursa ve çevresinde ipek böcekçiliği yapılmaktadır.

Bölgenin ülke ekonomisine katkısı sanayi ve hizmet sektörü alanındadır.Ülkede sanayi kesiminde çalışan işçilerin yarıya yakını bu bölgededir.

Maden ve enerji üretiminde Marmara Bölgesi’nin Türkiye ekonomisine katkısı azdır. En önemli yer altı kaynağı Balıkesir ve çevresinde çıkarılan bor mineralleridir.

Marmara Bölgesi doğal güzelliklerinin tarihi ve kültürel zenginliğiyle de turizmde önemli bir yere sahiptir.Türkiye turizm gelirlerinin yarısını bu bölge sağlamaktadır. İstanbul ve Bursa önemli turizm yerleridir.

ETKİNLİK Türkiye’de farklı tarım ürünlerinin

yetiştirilebilmesinin nedenlerini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ETKİNLİK

Büyükbaş hayvancılık nerelerde yaygın olarak yapılır? Nedenleriyle açıklayınız.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ETKİNLİK Aşağıda verilen bilgilerdeki boşlukları doldurunuz.1. Tahıl ambarı, İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan

……………Ovası’dır.2. Ülkemizde görülen ………….çeşitliliği tarım ürünü

çeşitliliğini de artırmıştır.3. Çay sadece …………...Bölgesi’nde yetişir.4. Ülkemizde çıkarılan petrolün büyük bölümü

……………………Bölgesi’nden çıkarılmaktadır.5. Ülkemizde seracılık faaliyeti en fazla ………………

Bölgesi’nde yapılır.

6. Ayçiçeği ve pirinç üretiminde ……………… Bölgesi 1.sırada yer alır.

7. Bir ürünün üretiminden tüketiciye ulaşmasına kadar oluşan sürece ………….. denir.

8. Bozkır bitki örtüsünün görüldüğü yerlerde yaygın olarak ……………… hayvancılık yapılır.

9. Ülkemizde sanayi faaliyetlerinin en fazla geliştiği bölge ……………..Bölgesi’dir.

10. …………., en fazla Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetişir.

ETKİNLİK Aşağıda verilenlerden doğru olanın yanına

(D), yanlış olanın yanına ( Y ) yazınız.a. En fazla buğday İç Anadolu Bölgesi’nde

yetiştirilir.(....)b. Yer şekillerinin engebeli olduğu bölge

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. (....)c. Ayçiçeği en çok Ege Bölgesi’nde

yetiştirilir. (....)d. Ormancılık ve ormana dayalı sanayi Karadeniz

Bölgesi’nde daha çok gelişmiştir. (....)

e. İpek böcekçiliği dut ağaçlarının bol olduğu yerlerde yapılır. (....)

f. Balıkçılık en çok Karadeniz Bölgesi’nde yapılır. (....)g. Bozkırların yaygın olduğu yerlerde büyükbaş

hayvancılık yapılır. (....)h. Ulaşım, ticaret ve sanayinin en çok geliştiği bölge

Marmara Bölgesi’dir. (....)ı. Nüfusun fazla olduğu yerlerde kümes hayvancılığı

gelişmiştir. (....)

TEST – 1 1) Doğu Karadeniz Bölgesi’nde aşağıdaki

fabrikalardan hangisi daha çok yaygındır?

A) Pamuklu dokuma B) Un fabrikası C) Çay fabrikası D) Şeker fabrikası

2) I – Süt II – Orman III – Yağ IV – Mobilya Yukarıda verilenlerden hangileri bir ürünün

üretilmesinde kullanılan ham maddedir?

A) I – II B) I – III C) I – IV D) III – IV

3) Doğal bitki örtüsünün bozkır olduğu bir yörede aşağıda verilen hayvancılık türlerinden hangisi daha çok yapılmaktadır?

A) Küçükbaş hayvancılık B) Kümes hayvancılığı C) Büyükbaş hayvancılık D) Arıcılık

4) I – Dağların denize paralel uzanması II – Güneyden esen rüzgarlar III – Toros dağlarının kıyıya dik uzanması Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri

Akdeniz Bölgesi’nde kıyı ile iç kesimler arasında farklı iklim tiplerinin görülme nedenidir?

A) Yalnız I B) I – II C) I – III D) Yalnız III

5) “İç Anadolu Bölgesi ülkemizin ……………. deposu olarak da tanınır.” cümlesindeki noktalı yeri doğru olarak aşağıdakilerin hangisi tamamlar?

A) Fındık B) Tahıl C) Şeker pancarı D) Çay

6) A bölgesinde yapılan ekonomik faaliyetler; -Tarım

-Turizm - Dokuma sanayisi - Seracılık buna göre; A bölgesi aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) İç Anadolu Bölgesi B) Akdeniz Bölgesi C) Marmara Bölgesi D) Karadeniz Bölgesi

İNSAN VE EKONOMİ Yaşamamızı sürdürmek için karşılamak zorunda

olduğumuz ihtiyaçlarımız vardır. Yemek, içmek, giyinmek, barınmak temel ihtiyaçlarımızdandır.

Tarımda, ticarette ve endüstride yeni üretim alanları oluşturan kişilere girişimci denir.

Girişimciler, yeni bir iş alanı açarken, insanların bu ürüne ihtiyaç duyup duymadığını, duyuyorlarsa bu ihtiyacın ne kadar olduğunu araştırırlar.

BAŞARILI GİRİŞİMCİNİN ÖZELLİKLERİ

Kararlılık Çok yönlülük Risk alma Üretkenlik Çalışkanlık Hayal gücü Sorumluluk duygusu Girişkenlik İleriyi görme Planlı hareket etme Kendine güvenirlik

Buğdayın tarlaya ekilmesinden hasadına, un haline getirilmesinden ekmek oluşumuna kadar üretimin her aşamasında insan emeği vardır. Üretilen ürünlerin dağıtımını, pazarlamasını ve tüketimini yapan insandır.

İsraf, ülke ekonomisine nasıl zarar veriyorsa girişimcilik de ekonomiyi bir o kadar olumlu yönde etkiler.

Bir ülkenin kalkınması için o ülkede üretim artırılmalıdır.

ÜRETİME KATILALIM,GELECEĞİMİZİ KURTARALIM

Birey olarak yaşantımızın belirli dönemlerinde üretime katkı sağlayabiliriz. Yeni fikir ve projelerle, bazen yaptığımız uygulamalarla, bazen de kamuoyu oluşturarak üretime ve ekonomiye katkı sağlarız.

Bizler evde veya okulda atık kağıtlarımızı, kağıt kumbaralarına atarak kağıt üretimine katkıda bulunabiliriz.

ETKİNLİK Aşağıda tabloda verilen meslekleri ekonomik

faaliyetlerle eşleştiriniz. Meslekler Ekonomik Faaliyetler

İşçi Çiftçi SANAYİTüccar TİCARET Şoför TARIM Lokantacı HİZMET Ziraat Mühendisi ULAŞIM

Öğretmen Doktor

TEST – 1 1) * Ülkemizde iç ve dış ticaretin en fazla

geliştiği bölgemizdir. * Ülkemize gelen ithal malların büyük bir

bölümü deniz yoluyla buradan Türkiye’ye dağıtılmaktadır.

Yukarıda verilen bilgiler hangi bölgemize aittir?

A) Karadeniz B) Ege C) Marmara D) Akdeniz

2) Aşağıda Karadeniz Bölgesi ile verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Türkiye’de çayın tamamı bu bölgede yetiştirilir.B) Taş kömürü kaynakları bakımından zengindir.C) Orman ürünlerinin tamamı bu bölgeden

sağlanmaktadır.D) Kuzey – güney doğrultusunda uzanan dağları,

ulaşımı kolaylaştırmıştır.

3) Bir işletmeyi kurmak ve bu işletmede mal veya hizmet üretebilmek için kullanılan paraya ……………..denir.

Sosyal bilgiler öğretmeninin tahtaya yazdığı tanımda,boşluğa gelmesi gereken kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Girişimci B) İş gücü C) Sermaye D) Üretim

4) Ayça’nın yaşadığı yörede verimli topraklar bulunmakta, kış ayları ılık ve nemli geçmektedir. Bu nedenle yöre halkının önemli bir kısmı …………..faaliyetleri ile geçimini sağlamaktadır.

Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin gelmesi daha uygun olur?

A) Balıkçılık B) Sanayi C) Ticaret D) Seracılık

5) Sanayi bakımından Marmara Bölgesi’nden sonra ikinci sırada gelir. Pamuklu dokumacılık, İzmir’in yanı sıra Aydın,Nazilli,Denizli ve Uşak’ta gelişmiştir.

Yukarıda özellikleri verilen bölgemiz, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karadeniz B) Doğu Anadolu C) Akdeniz D) Ege

6) I – İpek böcekçiliği ve kümes hayvancılığının en fazla yapıldığı bölgemizdir.

II – Maden çeşitliliği ve rezervi bakımında en zengin bölgemizdir. III – Tahıl tarımının en fazla yapıldığı bölgemizdir. Yukarıda numaralarla gösterilen bilgilerin ait olduğu bölgeler,

aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II III A) Ege İç Anadolu Marmara B) Marmara Doğu Anadolu İç Anadolu C) Ege İç Anadolu Marmara D) Marmara İç Anadolu Doğu Anadolu

7) Yaşadığımız yerde her mevsim bol yağış vardır. Ülkemizde yetişme alanı en dar olan tarım ürünü bu bölgede yetiştirilmektedir.

Yukarıda bahsedilen tarım ürünü ve yetiştirildiği bölge, aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir?

A) Çay – Karadeniz B) Muz – Akdeniz C) Çay – Akdeniz D) Fındık – Karadeniz

8) Aşağıda verilen il – bölge eşleştirmelerinden hangisi elde dokunan halıları ile ün kazanmıştır?

A) Trabzon – Karadeniz B) Isparta – Akdeniz C) Diyarbakır – Güneydoğu Anadolu D) Antalya - Akdeniz

9) Marmara Bölgesi’nde bir bitkisel yağ fabrikası açmak isteyen girişimci Ahmet Bey ham madde olarak aşağıdakilerden hangisini kullanabilir?

A) Şeker pancarı B) Mısır C) Ayçiçeği D) Pamuk

10) Ülkemizde; çay, muz, buğday gibi farklı tarım ürünlerinin yetişmesinin sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bitki örtüsünün gür olması B) Tarımın gelişmesi C) Sanayinin gelişmiş olması D) Farklı iklim tiplerinin görülmesi