View
942
Download
4
Category
Preview:
Citation preview
V. mendean herri germaniarrek hainbat eraso egin zituzten inperioaren
kontra.
476 urtean erromatar inperioan mendebaldean bukatzen da.
ERDI AROA hasten da
Iberiar penintsulan tribu germaniar bat ezarri zen
Erresuma bat sortu zuten.
Hiriburua: Toledo
Hizkuntza: latina
Erlijioa: Katolizismoa onartu zuten
711. Urtean Afrikako iparreko musulmanek bisigodoak garaitu zituzten.
Denbora gutxian ia penintsula osoa eta Balear uharteak okupatu zituzten.
GUADALETEKO GUDA MUSULMANAK Vs BISIGODOAK
Musulmanek Al-Andalus izena jarri zioten konkistatutako lurraldeari.
Hiriburua Kordoba izan zen.
Al Andalus emirerria zen, hau da, emir batek gobernatutako probiantzia
Kordobako emirra Damaskoko (Siria) kalifaren menpe zegoen
X. mendean Al Andalus kalifa-herria bihurtu zen Damaskotik banandu zen eta.
Kordobako kalifa nagusiak erabaki guztiak
hartzen zituen, bai politikoak, bai erlijiozkoak.
Kalifa-herriak iraun zuen bitartean eten-
gabeko borrokak izan ziren kristau
erresumekin.
XI. mendean kalifa-herria desagertu egin zen eta Al Andalus erreinu txikitan
banandu zen.
Erreinu musulmanen arteko
borrokak aprobetxatu zituzten
iparraldeko kristauek eta pixkanaka
musulmanen lurrak konkistatu
zituzten.
1212. Urtean gertatu zen. gaztelau, nafar eta aragoiarrez
osatutako armadak musulmanak garaitu zituen.
Errege-erregina kristauek ia penintsula osoa konkistatu zuten. Bakarrik
Granadako emirerria geratu zen musulmanen menpe.
Musulamenen erlijioa da.
VII. mendean sortu zen Arabian.
Mahoma jainko bakar baten existentzia aldarrikatzen hasi zen: ALA
Musulmanen liburu sakratua KORAN da.
Musulman guztiek bost betebehar dituzte.
Musulmanak meskitara joaten dira erlijioa ikastera eta otoitz egitera.
Al Andalusen erlijio askotako pertsonak bizi ziren:
• MUSULMANAK: Boteretsuenak ziren. Lurra onenak eta
gobernu-karguak.
• MULADIAK: Islamera bihurtu ziren kristauak
• MOZARABEAK: beren erlijioa praktikatzen jarraitu zuten
kristauak.
• JUDUAK: Gutxiengoa ziren. Haien auzoeetan bizi ziren.
Biztanleriaren gehiengoa landan bizi zen.
Musulmanek labore berriak ekarri zituzten: Berenjena, arroza,
alkatxofa…
Hiriak harresiz inguratuta zeuden.
Hiri guztietan meskitak zeuden.
Erdialdean zokoa zegioen.
X. mendetik aurrera Al Andalus oso gune kultural garrantzitsu bihurtu
zen.
Mediku, astronomo eta filosofo entzutetsuak zeuden. (Averroes eta
Maimonides)
MANTENDU DITUGUN BEREIZGARRIAK
- Hitz asko (alkandora, alkate...)
- zenbakiak
- Arkitekturaren ezaugarriak
- ...
Kistau-erresumak ia 8 mendetan borrokatu ziren musulmanen kontra
horien lurraldea konkistatzeko.
Garai horri Errekonkista deritzo.
Kristauek lau erresuma sortu zituzten:
- Gaztelago Koroa
- Aragoiko Koroa
- Nafarroako erresuma
- Portugalgo erresuma
1212. Urtean Navas de Tolosako guda erabakigarria izan zen
(kristauen alde)
1492. urtean Errege-erregina Katolikoek errekonkista bukatu
zuten Granadako erresuma konkistatuz.
Kristau-erresumetako gizartea hiru estamentutan banatzen zen:
- NOBLEZIA:
• zaldunak ziren. Erregearen basailuak ziren
• Gazteluetan bizi ziren eta eta gerra zen bere jarduera.
- KLERO:
• Monasterioetan bizi ziren eta kultura eta otoitz egitea ziren
haien egitekoak
- NEKAZARIAK:
• Herrietan bizi ziren eta lurra lantzen zuten
• Noble edo abade baten menpekoak ziren
• Eskubide gabekoak
Erdi Aroko hiriak harresiz inguratuta zeuden.
Biztanle gehienak artisau edo merkatariak ziren (burgesak)
Eraikin nagusienak: katedrala, udaletxea eta jauregiak.
Azokaren plazan hiriko gertaera nagusiak izaten ziren.
Hiria kontseiluak gobernatu zuten. Artisau eta merkatarien
ordezkariek parte hartzen zuten.
HARRESIA KATEDRALA
JAUREGIA PLAZA
Arotza, errementaria, ehulea...
Lanbide berekoak kale berean bizi ziren
Artisauak gremiotan biltzen ziren
3 kategoriatan banatzen ziren:
- Maisua: tailerraren jabea
- Ofiziala
- Aprendiza
Oso jarduera garrantzitsu bat zen Erdi Aroan
Merkatariak hirietan bizi ziren eta plazetan trukatzen zituzten
produktuak
Merkataritza-azokatara hainbat lekutako produktuak iristen ziren.
ERROMANIKOA GOTIKOA
- X. XI. XII. mendeetan
garatu zen
- horma lodiak, leiho gutxi eta
barrualde iluna
- ateak, aurrealdeak eta
zutabeak Bibliako irudiekin
eta margolanekin apaitzen
zituzten
- XIII eta XIV. Mendeetan
- Askoz argitsuagoak (arrosa-
leiho, koloretako beirateak...)
- Altuera oso garrantzitsua
zen, dorreek zerua ukitzen
zutela zirudien.
-margolanak eta eskulturak
errealistagoak ziren.
Recommended