Ιστορία του θεάτρου σκιών

Από την Ασία στην Ελλάδα

Εισαγωγή Το θέατρο σκιών θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα είδη θεατρικού θεάματος και

αναπτύχθηκε ως τέχνη τον 11ο με 12ο αιώνα μ.Χ.

Αποτελείται από ημιδιαφανείς ζωγραφισμένες φιγούρες και από μια άσπρη «οθόνη», συνήθως ένα τεντωμένο άσπρο σεντόνι, τον μπερντέ ο οποίος φωτίζεται από πίσω.

Τις φιγούρες τις διαχειρίζεται πίσω από τον μπερντέ ο καραγκιοζοπαίχτης, ο οποίος πρέπει να θυμάται το κείμενο απέξω και να «παίζει» όλες τις φωνές των ηρώων.

Χαρακτηριστικοί ήρωες του σύχρονου ελληνικού θεάτρου σκιών αποτελούν ο Καρακγιόζης, ο Χατζηαβάτης, ο Διονύσιος, ο Μπάρμπα-Γιώργος κ.α.

Προέλευση Έλάχιστες από τις υπάρχουσες πηγές μας δίνουν έγκυρες πληροφορίες για

την προέλευση του θεάτρου σκιών.

Η απαρχή του θεάτρου σκιών φαίνεται πως εμφανίζεται σε χώρες της κεντρικής Ασίας όπως η Ινδία, η Μογγολία αλλά κυρίως στη Κίνα

Στις παραπάνω χώρες η σκιά είχε θρησκευτικό χαρακτήρα καθώς συνδεόταν με το βασίλειο των νεκρών.

Κίνα Υπάρχουν δύο θεωρίες εμφάνισης του θεάτρου σκιών στην Κίνα.

Στην πρώτη θεωρία αναφέρεται πως εκείνη την εποχή οι πολίτες κάλυπταν τα παράθυρα των σπιτιών τους με λευκό χαρτί. Έτσι κατα τις νυχτερινές ώρες, όταν άναβαν το φώς, οι περαστικοί μπορούσαν να δούν τις σκιές τους.

Κατά την δεύτερη θεωρία το θέατρο σκιών εμφανίστηκε όταν ένας μάγος αναπαρέστησε σε μια οθόνη από σκιές, την νεκρή αγαπημένη του αυτοκράτορα για να τον παρηγορήσει.

Σήμερα στη Κίνα το θέατρο σκιών εξακολουθεί να έχει θρησκευτικό χαρακτήρα καθώς οι φιγούρες εκτελούν κυρίως κινήσεις χωρίς να υπάρχει λεκτική επικοινωνία.

Τουρκία (Οθωμανική Αυτοκρατορία) Δεν υπάρχουν εξακριβωμένες πηγές για το πώς το θέατρο σκιών πέρασε από τη Μέση

Ανατολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με την πάροδο του χρόνου η Τουρκία απέκτησε το δικό της θέατρο σκιών το οποίο διαφέρει κατά πολύ από το αντίστοιχο της Κίνας.

Σύμφωνα με τον μύθο, υπήρχαν στην πραγματικότητα ο Καραγκιόζης και ο Χατζηαβάτης οι οποίοι εργάζονταν ως εργάτες για τον Πασά. Μετά τον θάνατο του Καραγκιόζη λέγεται πως ο Χατζηαβάτης έφτιαξε μια φιγούρα που τον απεικόνιζε και με αυτήν διασκέδαζε τον κόσμο.

Χαρακτηριστικά του Τούρκικου θεάτρου σκιών είναι οι διαφορετικοί χαρακτήρες, η πολιτική σάτυρα, η βωμολοχία και η απεικόνιση του θανάτου ενός ήρωα.

Ελλάδα Οι πρώτες παραστάσεις από Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες

πραγματοποιήθηκαν αρκετά χρόνια μετά την απελευθέρωση και βασίζονταν στα τούρκικα πρότυπα. Οι άσεμνες σκηνές και η βωμολοχία οδήγησε στην δυσαρέσκεια του ελληνικού κοινού στην δημιουργία ενός νέου Καραγκιόζη.

Ιδρυτής του ελληνικού Θεάτρου Σκιών θεωρείται ο Βραχάλης ή Μπραχάλης , ενώ ο καραγκιοζοπαίχτης που έδωσε ελληνικό χαρακτήρα στο Θέατρο Σκιών, το 1890, ήταν ο πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης (Μίμαρος).

Λόγοι διάδοσης στο Ελληνικό κοινό Το Ελληνικό θέατρο σκιών αποτελεί μια λαϊκή τέχνη καθώς απευθύνεται στα

κατώτερα λαϊκά στρώματα.

Στη θεματολογία των έργων το Ελληνικό στοιχείο (Καραγκιόζης) κατάφερνε πάντα να ξεγελάει το Τούρκικο στοιχείο (Πασάς) γεγονός που συνέβαλε στην ψυγαγωγία του Ελληνικού κοινού.

Δεν υπήρχε βωμολοχία αλλά ατάκες παρμένες από την Ελληνική πραγματικότητα.

Οι χαρακτήρες παρουσιάζονται ως φτωχοί και ταλαιπωρημένοι το οποίο αντικατόπτριζε την κοινωνία εκείνης της εποχής.

Εξέλιξη 1920-1980 Παρόλο που τα πρώτα χρόνια το θέατρο σκιών θεωρήθηκε ως κακό μέσο

ψυχαγωγίας, δημιουργήθηκαν οι πρώτες σχολές θεάτρου σκιών.

Ο αριθμός των παραστάσεων ανέβαινε με ραγδαίους ρυθμούς ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που οι καραγκιοζοπαίχτες πραγματοποιούσαν περιοδείες σε πολλές πόλεις και επαρχίες.

Ενας από τους πιο γνωστους καραγκιοζοπαίχτες είναι ο Ευγένιος Σπαθάρης ο οποίος με τα χρόνια ξεκίνησε να συμμετέχει και σε ξένα φεστιβάλ. Ο ίδιος δημιούργησε στο εξωτερικό σχολές θεάτρου σκιών (Δανία) ενώ την δεκαετία του ‘80 η ελληνική τηλεόραση πρόβαλε για πρώτη φορά παραστάσεις του.

Το θέατρο σκιών σήμερα Στη σύγχρονη εποχή το θέατρο σκιών αποτελεί μια τέχνη υπο εξαφάνιση καώς

πλέον το κοινό στρέφει το ενδιαφέρον του σε άλλες ενασχολήσεις.

Στην Αθήνα υπάρχει το Σπαθάριο μουσείο για τους λάτρεις του θεάτρου σκιών όπου πραγματοποιούνται εκθέσεις και παραστάσεις καθώς και τα Σπαθάρια (φςστιβάλ).

Η Πάτρα θεωρείται η πρωτεύουσα του θεάτρου σκιών καθώς οι πρώτοι καραγκιοζοπαίχτες που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα ήταν από την Πάτρα.

« Να μην αφήσουμε την τρελή λάμπα να σβήσει » - Διονύσιος Σαββόπουλος

Πήγες

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%AD%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF_%CF%83%CE%BA%CE%B9%CF%8E%CE%BD

http://kostasmakris.weebly.com/eta-iotasigmatauomicronrho943alpha-tauomicronupsilon-thetaepsilon940taurhoomicronupsilon-sigmakappaiota974nu.html

Κιουρτσάκης Γιάννης 1983, «Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία. Το παράδειγμα του Καραγκιόζη». Κέδρος.

ΤΕΛΟΣ

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.